Zrozumieć przeszłość. Starożytność i średniowiecze. Część 1.

Rozkład materiału dla 4 godzin historii w cyklu

LEGENDA

[TG] – tekst główny

[WW] – warto wiedzieć

[TŹ] – tekst źródłowy

[B] – biogram

[R] – ramka

[C] – ciekawostka

[I] – infografika

[W] – wykres

[M] – mapa

[TBK] – to budzi kontrowersje

[treści, które podczas lekcji można pominąć lub omówić w dużym skrócie]

TEMAT MATERIAŁ NAUCZANIA ODNIESIENIA DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ

ELEMENTY JEDNOSTKI TEMATYCZNEJ W

PODRĘCZNIKU

UKŁAD 5 h/7h/tyg.

Zrozumieć przeszłość

– historia jako nauka – chronologia w historii – kalendarze – propozycje periodyzacji dziejów – współczesne metody datowania zabytków archeologicznych – rodzaje źródeł historycznych – zasady pracy ze źródłami

wymagania ogólne: – analizuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w kontekście epok [...] (II) – rozpoznaje rodzaje źródeł (II) – ocenia przydatność źródła do wyjaśnienia problemu historycznego [...] (II),

[TG] Historia jako nauka [TG] Chronologia w historii [WW] Kalendarze [TG] Epoki historyczne [TG] Datowanie zabytków archeologicznych [TG] Źródła historyczne

1 h

historycznymi – specyfika źródeł do nauki prehistorii – charakterystyka źródeł historycznych – znaczenie terminów: historiografia, chronologia, periodyzacja

wymagania ponadprogramowe: – charakteryzuje zjawiska z przeszłości utrwalone w pamięci zbiorowej – prezentuje różne metody rachuby czasu stosowane w przeszłości – wymienia różne propozycje periodyzacji dziejów – omawia różne źródła historyczne i ich systematykę.

ROZDZIAŁ I: Pierwsze cywilizacje

1. Prehistoria – teorie o początku życia na Ziemi (kreacjonizm a ewolucjonizm) – kryteria człowieczeństwa (biologiczne i psychiczne) – zarys etapów ewolucji człowieka i rozprzestrzenianie się ludzi na Ziemi – przemiany społeczne, ekonomiczne, kulturowe w okresach: paleolitu i neolitu, epokach: brązu i żelaza – rewolucja neolityczna – sztuka prehistoryczna – powstanie i znaczenie pierwszych miast – rola wielkich rzek w powstaniu pierwszych cywilizacji – narodziny cywilizacji – powstanie i rozwój pisma (ideogramy, pismo sylabiczne,

wymagania ogólne: – charakteryzuje uwarunkowania geograficzne rozwoju cywilizacji na Bliskim i Dalekim Wschodzie (I.1.1) – identyfikuje dziedzictwo kultury greckiej w dorobku kulturowym Europy (I.2.4) wymagania ponadprogramowe: – wyjaśnia różnice między prehistorią a historią – omawia różnice między teoriami: ewolucjonizmu i kreacjonizmu – przedstawia kolejne etapy ewolucji istot człowiekowatych – wskazuje główne kierunki rozprzestrzeniania się ludzi na Ziemi

[TG] Pojawienie się człowieka [TG] Ewolucja człowieka [B] Karol Darwin [I] Droga ewolucyjna człowieka [TG] Homo sapiens [M] Rozprzestrzenianie się ludzi [TG] Człowiek w paleolicie [R] Chronologia pradziejów [TG] Rewolucja neolityczna [R] Sztuka prehistoryczna [WW] Budowle megalityczne [TG] Najstarsze miasta [TG] Doliny wielkich rzek [M] Rewolucja neolityczna i pierwsze cywilizacje [TG] Narodziny cywilizacji

1 h na zrealizowanie

razem z tematem 2. (Mezopotamia

i jej ziemie)

alfabet fenicki, pismo alfabetyczne) – wielkie budowle jako świadectwa rozwoju cywilizacyjnego – znaczenie terminów: antropogeneza, antropologia, ewolucja, epoka lodowcowa, hominidy, australopitek, człowiek neandertalski, Homo sapiens, paleolit, mezolit

– prezentuje przyczyny i skutki rewolucji neolitycznej, uwzględniając obszar tzw. Żyznego Półksiężyca – ocenia znaczenie wynalezienia pisma dla rozwoju cywilizacji i kultury – wskazuje czynniki prowadzące do powstania i rozwoju cywilizacji.

2. Mezopotamia i jej dzieje

– warunki naturalne Mezopotamii – cywilizacja Sumerów i jej osiągnięcia – imperium Sargona Wielkiego – Babilonia i jej dzieje – Asyria i jej dzieje – społeczeństwa i państwa Mezopotamii – wierzenia religijne – osiągnięcia cywilizacji Mezopotamii – architektura i sztuka – znaczenie terminów: prawo talionu, Kodeks Hammurabiego, politeizm, zikkurat, monarchia despotyczna, pismo klinowe

– charakteryzuje uwarunkowania geograficzne rozwoju cywilizacji na Bliskim [...] Wschodzie (I.1.1) – porównuje formy ustrojowe i struktury społeczne w cywilizacjach bliskowschodnich (I.1.2) – rozpoznaje cechy charakterystyczne najważniejszych osiągnięć kulturowych cywilizacji bliskowschodnich [...] w zakresie architektury, sztuki, nauki i pisma (I.1.3) – porównuje niewolnictwo w Rzymie z wcześniejszymi formami niewolnictwa w świecie bliskowschodnim [...] (I.4.2).

[TG] Warunki naturalne Mezopotamii [TG] Cywilizacji Sumerów [M] Mezopotamia w III tysiącleciu p.n.e. [TG] Imperium Sargona Wielkiego [TBK] Skąd pochodzili Sumerowie [TG] Babilonia i jej dzieje [B] Sargon Wielki [TŹ] Kodeks Hammurabiego [TG] Asyria i jej dzieje [R] Cywilizacja Mezopotamii [M] Babilonia i Asyria [TG] Społeczeństwo i państwa Mezopotamii [TG] Wierzenia religijne [TG] Osiągnięcia cywilizacji Mezopotamii [R] Pismo klinowe [TG] Architektura i sztuka

Do zrealizowania razem z tematem

1. (Prehistoria)

3. Cywilizacja egipska

– warunki naturalne w starożytnym Egipcie – początki cywilizacji egipskiej – dzieje starożytnego Egiptu

– charakteryzuje uwarunkowania

geograficzne rozwoju cywilizacji

na Bliskim [...] Wschodzie (I.1.1)

– porównuje formy ustrojowe i

[TG] Warunki naturalne Egiptu [TG] Początki cywilizacji egipskiej [R] Paleta Narmera [M] Starożytny Egipt

1 h

– ustrój społeczno-polityczny Egiptu – kultura i religia Egipcjan – pismo: hieroglificzne, hieratyczne i demotyczne – znaczenie cywilizacji egipskiej dla dziejów świata – znaczenie terminów: katarakta, papirus, faraon, nomy, Dolina Królów, „ludy morza”, pismo hieroglificzne, mumifikacja, Księga umarłych

struktury społeczne w

cywilizacjach bliskowschodnich

(I.1.2)

– rozpoznaje cechy

charakterystyczne najważniejszych

osiągnięć kulturowych cywilizacji

bliskowschodnich [...] w zakresie

architektury, sztuki, nauki i pisma

(I.1.3)

– porównuje niewolnictwo w Rzymie z wcześniejszymi formami niewolnictwa w świecie bliskowschodnim [...] (I.4.2).

[TG] Państwo faraonów [C] Korona faraonów [R] Piramidy [TG] Ustrój społeczno- polityczny Egiptu [B] Ramzes II [R] Dzieje Egiptu [TG] Religia Egipcjan [WW] Rewolucja Amenhotepa IV [TŹ] Hymn do Atona [TG] Wiara w życie pozagrobowe [R] Ozyrys [TG] Kultura Egiptu [I] Zabytki architektury i sztuki egipskiej [R] Pismo [TG] Znaczenie cywilizacji egipskiej

4. Inne cywilizacje Bliskiego Wschodu

– imperium Hetytów

– cywilizacja fenicka

– kolonizacja fenicka

– Hebrajczycy w Palestynie

– królestwo Izraela i jego upadek

– religia judaistyczna

– Persowie i ich imperium

– struktura polityczna i społeczna

Persji

– religia w starożytnej Persji

– znaczenie terminów: Indoeuropejczycy, faktorie handlowe, kolonizacja, monoteizm, diaspora, Semici, patriarchowie, judaizm, Tora, Biblia, Dekalog, mazdaizm, zaratustryzm

– charakteryzuje uwarunkowania

geograficzne rozwoju cywilizacji

na Bliskim [...] Wschodzie (I.1.1)

– porównuje formy ustrojowe i

struktury społeczne w

cywilizacjach bliskowschodnich

(I.1.2)

– rozpoznaje cechy

charakterystyczne najważniejszych

osiągnięć kulturowych cywilizacji

bliskowschodnich [...] w zakresie

architektury, sztuki, nauki i pisma

(I.1.3)

– porównuje kolonizację grecką

z fenicką w basenie Morza

Śródziemnego (I.3.1)

[TG] Imperium Hetytów [TG] Fenicjanie [R] Powstanie alfabetu [TG] Kolonizacja fenicka [M] Kolonie fenickie [TG] Hebrajczycy w Palestynie [TG] Królestwo Izraela i jego upadek [M] Palestyna i Fenicja w starożytności [TŹ] Układ Salomona z Hiramem I [R] Stary Testament [TG] Judaizm [TG] Persowie i ich imperium [B] Dariusz I Wielki [M] Państwo Achmenidów [TG] Religia perska

1 h

– porównuje niewolnictwo w Rzymie z wcześniejszymi formami niewolnictwa w świecie bliskowschodnim [...] (I.4.2).

5. Cywilizacje Indii i Chin

– narodziny cywilizacji doliny

Indusu

– najazd Ariów i okres wedyjski

w Indiach

– system kast

– imperium Maurjów i panowanie

króla Aśoki

– osiągnięcia cywilizacyjne Indii

– religie Indii: braminizm,

hinduizm i buddyzm

– warunki naturalne starożytnych

Chin

– zarys dziejów politycznych Chin

– osiągnięcia cywilizacyjne Chin

– konfucjanizm w Chinach

– znaczenie terminów: cytadela, wedyzm, guru, kasta, warna, konfucjanizm

– charakteryzuje uwarunkowania

geograficzne rozwoju cywilizacji

na Bliskim i Dalekim Wschodzie

(I.1.1)

– rozpoznaje cechy charakterystyczne najważniejszych osiągnięć kulturowych cywilizacji [...] hinduskiej i chińskiej w zakresie architektury, sztuki, nauki i pisma (I.1.3).

[TG] Narodziny cywilizacji doliny Indusu [TG] Okres wedyjski [R] System kast [M] Starożytne Indie i Chiny [TG] Imperium Maurjów [TG] Religie Indii [B] Siddhartha Gautama – Budda [TŹ] Edykt Aśoki [TG] Warunki naturalne starożytnych Chin [TG] Historia Chin [TG] Osiągnięcia cywilizacyjne Chin [B] Shi Huanghi [C] Terakotowa armia [TG] Konfucjanizm [R] Wielki Mur Chiński [TŹ] Konfucjusz o obowiązkach

1 h

PODSUMOWANIE 1 h

SPRAWDZIAN 1 h

ROZDZIAŁ II: Starożytna Grecja

1. Najstarsze dzieje Grecji

– uwarunkowania naturalne

starożytnej Grecji

– transport i gospodarka Greków

– cywilizacja minojska i jej

– charakteryzuje geograficzne

uwarunkowania cywilizacji

greckiej (I.2.1)

– rozpoznaje dokonania kulturowe

[TG] Grecja i jej warunki naturalne [C] Zmiany w środowisku przyrodniczym [M] Grecja w II tysiącleciu p.n.e. [TG] Transport i gospodarka [R] Chronologia dziejów Grecji

1 h na zrealizowanie

razem z tematem 2. (Świat poleis)

osiągnięcia

– cywilizacja mykeńska i jej

osiągnięcia

– wojna trojańska

– „wieki ciemne” w dziejach

starożytnej Grecji

– znaczenie terminów: groby szybowe, groby kopułowe, pismo linearne A i B, Achajowie, Dorowie, Jonowie

Greków w dziedzinie architektury,

rzeźby, teatru, literatury, filozofii,

nauki i identyfikuje je z ich

twórcami (I.2.3)

– identyfikuje dziedzictwo kultury

greckiej w dorobku kulturowym

Europy (I.2.4).

[TG] Kultura minojska [WW] Pismo linearne A [TG] Mykeńczycy [R] Wojna trojańska [I] Starożytne Mykeny [TG] „Wieki ciemne” [C] Grecja czy Hellada? [TŹ] Hellada i Hellenowie

2. Świat poleis – powstanie systemu polis

– struktury społeczne w miastach-

państwach Grecji

– Wielka Kolonizacja

– typy ustrojowe greckich poleis

– wprowadzenie pieniądza

monetarnego

– znaczenie terminów: tyrania, monarchia, oligarchia, demokracja, arystokracja, obywatel, falanga, hoplita, „rewolucja hoplicka”, ajsymneci, agora, akropol, materopolia, kolonia.

– charakteryzuje geograficzne

uwarunkowania cywilizacji

greckiej (I.2.1)

– [...] porównuje formy ustrojowe

greckich poleis (I.2.2)

– identyfikuje dziedzictwo kultury

greckiej w dorobku kulturowym

Europy (I.2.4)

– porównuje kolonizację grecką

z fenicką w basenie Morza

Śródziemnego (I.3.1)

– porównuje niewolnictwo w Rzymie z wcześniejszymi formami niewolnictwa w świecie bliskowschodnim [...] (I.4.2).

[TG] Początki poleis [WW] Alfabet grecki [TG] Ustroje poleis [R] Hoplici i falanga [I] Poleis [TG] Wielka kolonizacja [R] Kolonizacja fenicka [TBK] Jak powstały greckie poleis [M] Kolonizacja grecka [R] Wprowadzenie pieniądza monetarnego

Do zrealizowania razem z tematem

1. (Najstarsze dzieje Grecji)

3. Sparta – początki Sparty

– działalność Likurga

– warstwy społeczne w starożytnej

Sparcie

– ustrój polityczny starożytnej

– [...] porównuje formy ustrojowe greckich poleis (I.2.2).

[TG] Początki Sparty [TG] Działalność Likurga [M] Sparta i Związek Peloponeski [TG] Społeczeństwo Sparty [WW] Kobiety w Sparcie [WW] Dlaczego malała liczba spartiatów

1 h

Sparty

– wychowanie i życie Spartan

– znaczenie terminów: symmachia, Wielka Rhetra, diarchia, spartiaci, heloci, periojkowie, Lakonia, geruzja, apella, kleroi, homoioi, eforowie, diaita

[TG] Ustrój polityczny Sparty [WW] Królowie spartańscy [TG] Życie Spartan [TG] Spartańscy wojownicy [TŹ] Spartańskie wychowanie [R] Legenda spartańska

4. Ateny – Ateny w okresie archaicznym

– prawa Drakona, reformy: Solona

i Klejstenesa

– przemiany ustrojowe

starożytnych Aten do III w. p.n.e.

– społeczeństwo demokratycznych

Aten

– demokracja ateńska i jej

funkcjonowanie

– znaczenie terminów: areopag, archonci, ostrakon, ostracyzm, strateg, Rada Pięciuset, metojkowie, fyle, trytie, eklezja, heliaja, dokimazja, euthyna, demagogowie, Akropol

– wyjaśnia przemiany ustrojowe w

Atenach [...] (I.2.2)

– identyfikuje dziedzictwo kultury greckiej w dorobku kulturowym Europy (I.2.4).

[TG] Ateny w okresie archaicznym [TG] Prawa Drakona, reformy Solona i Klejstenesa [R] Ateny [TG] Społeczeństwo demokratyczne Aten [R] Małżeństwo w Atenach [TG] Ustrój polityczny Aten [TG] Urzędy w demokracji ateńskiej [TŹ] Perykles o demokracji [WW] Odpowiedzialność ateńskich urzędników

1 h

5. Wojny grecko-perskie

– geneza wojen perskich

– przebieg działań militarno-

politycznych

– skutki wojen dla dziejów Grecji i

Europy

– znaczenie terminów: satrapa, triera, Nieśmiertelni, polemarcha

– charakteryzuje wojny grecko-perskie [...] (I.3.2).

[TG] Przyczyny konfliktu [TG] Bitwa pod Maratonem [R] Hoplici i Nieśmiertelni [R] Przebieg bitwy pod Maratonem [TŹ] Mowa Militiadesa [TG] Znaczenie bitwy maratońskiej [M] Wojny Greków z Persami [TBK] Filippides i bieg maratoński [TG] Wyprawa Kserksesa

1 h na zrealizowanie

razem z częścią zagadnień z

tematu 7. (Grecja po wojnach

perskich)

[TG] Bitwa pod Termopilami [R] Triery [TG] Salamina i Plateje Zagadnienia z tematu 7, które można zrealizować podczas tej lekcji: [TG] Związek Morski [M] Wojna peloponeska [TG] Wojna peloponeska i jej skutki

6. Kultura antycznej Grecji

– periodyzacja dziejów kultury

greckiej

– literatura grecka i retoryka

– teatr grecki

– filozofia grecka

– architektura grecka

– sztuki plastyczne w okresie

klasycznym

– religia starożytnej Grecji

– sport w starożytnej Grecji

– znaczenie terminów: heros, pytia, malarstwo czerwonofigurowe, retoryka, agony, sofiści, antropomorfizacja, hellenizm, Akademia, Liceum, wyrocznie

– charakteryzuje geograficzne

uwarunkowania cywilizacji

greckiej (I.2.1)

– rozpoznaje dokonania kulturowe

Greków w dziedzinie architektury,

rzeźby, teatru, literatury, filozofii,

nauki i identyfikuje je z ich

twórcami (I.2.3)

– identyfikuje dziedzictwo kultury greckiej w dorobku kulturowym Europy (I.2.4).

[TG] Literatura grecka [TŹ] Historia według Herodota i Tukidydesa [TG] Retoryka [TG] Teatr grecki [R] W greckim teatrze [TG] Filozofia grecka [I] Świątynia grecka [TG] Architektura grecka [R] Rzeźba [TG] Sztuki plastyczne w okresie klasycznym [M] Kultura i religia starożytnej Grecji [TG] Religia starożytnej Grecji [C] Wyrocznie greckie [WW] Prometeusz – dobroczyńca ludzkości [B] Hipokrates z Kos [TG] Sport w starożytnej Grecji

1 h

7. Grecja po wojnach perskich

– hegemonia Aten po wojnach

grecko-perskich

– wojna peloponeska i jej skutki

– rywalizacja o hegemonię w

[TG] Związek Morski [R] Złoty wiek Aten [M] Wojna peloponeska [B] Kimon [TG] Wojna peloponeska i jej skutki

Temat do zrealizowania

ogólnie z zagadnieniami do

tematów 5.

Grecji (Sparta, Teby, Macedonia)

– znaczenie terminów: Związek Morski, Związek Peloponeski, wojna koryncka, pokój Nikiasa, Lacedemończycy

[TŹ] Ateny w trakcie wojny peloponeskiej [TG] Rywalizacja o hegemonię w Grecji [R] „Wyprawa dziesięciu tysięcy” [M] Grecja w okresie walk o hegemonię

(Wojny grecko-perskie) i 8. (Aleksander

Wielki)

8. Aleksander Wielki

– królestwo Macedonii – specyfika

ustroju politycznego i społecznego

– reformy wojskowe i podboje

Filipa II

– powstanie imperium Aleksandra

Wielkiego

– monarchia Aleksandra – jej

struktury: polityczna i społeczna

– znaczenie terminów: sarisa, hetajrowie, Związek Koryncki

– charakteryzuje geograficzne

uwarunkowania cywilizacji

greckiej (I.2.1)

– [...] porównuje formy ustrojowe

greckich poleis (I.2.2)

– charakteryzuje [...] ekspansję Aleksandra Wielkiego (I.3.2).

Zagadnienia z tematu 7, które można zrealizować podczas tej lekcji: [TG] Rywalizacja o hegemonię w Grecji [M] Grecja w okresie walk o hegemonię [TG] Macedonia przed Aleksandrem Wielkim [B] Filip II Macedoński [R] Armia macedońska [TG] Podboje Aleksandra Macedońskiego [M] Podboje Aleksandra Wielkiego [TG] Imperium Aleksandra Wielkiego [B] Aleksander Wielki [TŹ] Założenie Aleksandrii

1 h na zrealizowanie

razem z zagadnieniami z

tematu 7. (Grecja po wojnach

perskich)

9. Świat hellenistyczny

– rozpad imperium Aleksandra

– cechy kultury hellenistycznej

– ośrodki kultury hellenistycznej

– literatura i nauka okresu

hellenistycznego

– filozofia epoki hellenistycznej

– architektura i rzeźba w okresie

hellenistycznym

– religia i kult władców

– dziedzictwo epoki hellenistycznej

– znaczenie terminów: diadochowie, synkretyzm religijny,

– rozpoznaje dokonania kulturowe

Greków w dziedzinie architektury,

rzeźby, teatru, literatury, filozofii,

nauki i identyfikuje je z ich

twórcami (I.2.3)

– identyfikuje dziedzictwo kultury

greckiej w dorobku kulturowym

Europy (I.2.4)

– charakteryzuje [...] ekspansję Aleksandra Wielkiego (I.3.2).

[TG] Rozpad imperium Aleksandra [TŹ] Walki Diadochów [M] Podział imperium Aleksandra [TG] Cechy kultury hellenistycznej [TG] Ośrodki kultury hellenistycznej [WW] Skąd się wziął termin „hellenizm”? [TG] Literatura okresu hellenistycznego [TG] Filozofia epoki hellenistycznej [R] Filozofowie z okresu hellenistycznego [TG] Sztuki plastyczne [WW] Ołtarz pergamoński [TG] Religia i kult władców [TŹ] Kult władcy [TG] Dziedzictwo epoki hellenistycznej

1 h

hellenizm, cynicy, stoicy, epikurejczycy, fryz

POWTÓRZENIA 1 h

SPRAWDZIAN 1 h

ROZDZIAŁ III: Antyczny Rzym

1. Etruskowie i początki Rzymu

– warunki naturalne Italii

– Etruskowie

– początki Rzymu

– Rzym jako monarchia

– struktura społeczna Rzymu w

okresie monarchii

– znaczenie terminów: Lacjum, Latynowie, Sabinowie, Wolskowie, Etruskowie, królowie rzymscy, patronat, tribus, kuria, centuria

– charakteryzuje ekspansję rzymską i wyjaśnia ideę Imperium Rzymskiego (I.3.3).

[TG] Starożytna Italia [M] Italia w VIII–VI wieku p.n.e. [TG] Etruskowie [R] Ceramika etruska [TBK] Pochodzenie Etrusków [R] Cmentarzysko w Cervetere [TG] Początki Rzymu [WW] Legenda o założeniu Rzymu [R] Rozwój Rzymu

1 h na zrealizowanie

razem z tematem 2. (Republika

rzymska)

2. Republika rzymska

– społeczeństwo republikańskiego

Rzymu

– władze republiki rzymskiej

– znaczenie terminów: republika, kuria, senat, zasada kolegialności, zasada kadencyjności, dyktator, konsul, trybun ludowy, patrycjusze, plebejusze, nobilowie, Prawo XII tablic, pretor, cenzor, edyl, kwestor, liktor, trybun ludowy

– charakteryzuje ekspansję

rzymską [...] (I.3.3)

– charakteryzuje przemiany ustrojowe i społeczne w Rzymie republikańskim [...] (I.4.1).

[TG] Republika i jej społeczeństwo [WW] Patrycjusze [TG] Władze republiki rzymskiej [TŹ] Ustrój republikański [R] Urzędy republikańskie [C] Jak nazywali się Rzymianie? [WW] Cyncynat [TG] Walka o prawa plebejuszy [TŹ] Prawo XII tablic

Do zrealizowania razem z tematem 1. (Etruskowie i początki Rzymu)

3. Narodziny Imperium Rzymskiego

– armia rzymska

– przyczyny podbojów rzymskich

– podbój Italii, wojny punickie,

podbój państw hellenistycznych

– powstanie Imperium Rzymskiego

– funkcjonowanie imperium

– charakteryzuje ekspansję

rzymską

i wyjaśnia ideę Imperium

Rzymskiego (I.3.3)

– identyfikuje dziedzictwo kultury rzymskiej w dorobku kulturowym

[TG] Podbój Italii [WW] Vae victis! [M] Italia w V–III wieku p.n.e. [TG] Italia po podbojach rzymskich [TG] Armia rzymska [I] Legiony rzymskie [TŹ] Trumf rzymskiego wodza

1 h

– znaczenie terminów: wojsko obywatelskie, legion, prowincja, triumf, manipuł, ekwici

Europy (I.4.6). [TG] Początki wojen punickich [R] Kartagina [TG] II wojna punicka [B] Hannibal [M] Wojny punickie [TG] Podbój państw hellenistycznych [TG] Imperium Romanum

4. Kryzys republiki rzymskiej

– społeczne skutki podbojów

rzymskich

– reformy agrarne Grakchów i

reforma wojskowa Mariusza

– kryzys ustroju republikańskiego

w Rzymie

– wojna domowa i dyktatura Sulli

– niewolnictwo w Rzymie i

powstanie Spartakusa

– I triumwirat

– rządy Juliusza Cezara

– II triumwirat

– znaczenie terminów: triumwirat, tetrarchia, popularzy, optymaci, proletariusze

– charakteryzuje przemiany

ustrojowe i społeczne w Rzymie

republikańskim [...] (I.4.1)

– porównuje niewolnictwo w Rzymie z wcześniejszymi formami niewolnictwa w świecie bliskowschodnim i greckim (I.4.2).

[TG] Skutki podbojów [TŹ] Niewolnicy w rzymskim gospodarstwie [R] Popularzy i optymaci [TG] Reformy Grakchów [TG] Kryzys republiki [TG] Powstanie Spartakusa [WW] Gladiatorzy [M] Italia podczas powstania Spartakusa [TG] I Triumwirat [WW] Alea iacta est! [M] Ostatnie stulecie republiki [B] Gnejusz Pompejusz Magnus [TG] Rządy Cezara [B] Juliusz Gajusz Cezar [TG] II triumwirat [TBK] Kleopatra

1 h

5. Powstanie cesarstwa

– wojna Oktawiana z Markiem

Antoniuszem

– przejęcie pełnej władzy przez

Oktawiana Augusta

– powstanie cesarstwa w Rzymie

– dynastia julijsko-klaudyjska

– podboje cesarstwa

– znaczenie terminów: cesarstwo,

– charakteryzuje ekspansję

rzymską

i wyjaśnia ideę imperium

rzymskiego (I.3.3)

– charakteryzuje przemiany ustrojowe i społeczne [...] w cesarstwie rzymskim (I.4.1).

[TG] Narodziny cesarstwa [TG] Pryncypat – monarchia czy republika? [TŹ] Początki rządów Oktawiana [WW] Propaganda w czasach Oktawiana Augusta [TG] Panowanie Oktawiana [C] Cezar i cesarz [TG] Dynastia julijsko-klaudyjska

1 h

cesarz, kohorta, pretorianie, pax Romana, pryncypat

[TG] Podboje rzymskie [M] Podboje rzymskie w I wieku n.e. [R] Królestwo Partów

6. Pryncypat i dominat

– panowanie Flawiuszów i

Antoninów

– romanizacja oraz urbanizacja

prowincji

– wojny w okresie pryncypatu

– limes i zagrożenie zewnętrzne

– dominat i tetrarchia

– znaczenie terminów: dominat, Partowie, Wał Hadriana, Dakowie, dynastia flawijska, castrum

– charakteryzuje przemiany ustrojowe i społeczne [...] w cesarstwie rzymskim (I.4.1). – identyfikuje dziedzictwo kultury rzymskiej w dorobku kulturowym Europy (I.4.6).

[TG] Panowanie Flawiuszów i Antonimów [TG] Romanizacja oraz urbanizacja prowincji [M] Cesarstwa rzymskie u szczytu potęgi [TG] Wojny w okresie pryncypatu [WW] Początek diaspory żydowskiej [R] Kolumna Trajana [TG] Limes i zagrożenia zewnętrzne [R] Limes [TG] Dominat i tetrarchia [M] Kryzys cesarstwa w III wieku [TŹ] Panowanie Dioklecjana [R] Cesarze rzymscy

1 h

7. Kultura antycznego Rzymu

– kształtowanie się kultury

rzymskiej

– literatura rzymska

– filozofia rzymska

– prawo rzymskie

– architektura i sztuki plastyczne w

Rzymie

– osiągnięcia techniczne Rzymian

– religia w antycznym Rzymie

– znaczenie terminów: forum, Koloseum, Kapitol, Panteon, termy, łuki triumfalne, amfiteatr, mitraizm

– rozpoznaje dokonania kulturowe

Rzymian w dziedzinie prawa,

literatury, nauki, architektury i

techniki (I.4.5)

– identyfikuje dziedzictwo kultury rzymskiej w dorobku kulturowym Europy (I.4.6).

[TG] Kształtowanie się kultury rzymskiej [TG] Literatura rzymska [TG] Filozofia rzymska [TŹ] Stoicyzm Seneki [TG] Prawo rzymskie [TG] Architektura i sztuka [TG] Osiągnięcia techniczne [R] Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu [I] Arcydzieła architektury rzymskiej [TG] Religia w antycznym Rzymie [TŹ] Wielkość rzymskich bóstw [C] Skąd się wzięli fanatycy? [W] Mitraizm [TŹ] Kult Cezara

1 h

8. Początki chrześcijaństwa

– powstanie i rozwój

chrześcijaństwa

– opisuje zmiany w położeniu

religii chrześcijańskiej w państwie

[TG] Narodziny chrześcijaństwa [TG] Powstanie kościoła [B] Św. Paweł z Tarsu

1 h

– prześladowania chrześcijan

– Edykt mediolański

– rola cesarza Konstantyna

Wielkiego w upaństwowieniu

religii chrześcijańskiej

– znaczenie terminów: kult państwowy, chrześcijaństwo, Nowy Testament, apostołowie, herezje, gnostycyzm, apokryfy, kanon, patriarcha

rzymskim (od religii

prześladowanej, poprzez

tolerowaną, do panującej) (I.4.3)

– identyfikuje dziedzictwo kultury rzymskiej w dorobku kulturowym Europy (I.4.6).

[R] Pierwsze podziały wśród chrześcijan [TG] Prześladowania chrześcijan [M] Rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa [TG] Chrześcijaństwo religią tolerowaną i państwową [TŹ] Edykt mediolański

9. Upadek Imperium Rzymskiego

– kryzys wewnętrzny cesarstwa

– podział imperium

– kryzys cesarstwa

zachodniorzymskiego

– wielka wędrówka ludów

– upadek cesarstwa

zachodniorzymskiego i jego

przyczyny

– znaczenie terminów: latyfundia, kolonowie, Hunowie, Germanowie, Wizygoci, Ostrogoci, Wandalowie

– charakteryzuje przemiany

ustrojowe i społeczne [...] w

cesarstwie rzymskim (I.4.1)

– prezentuje najważniejsze stanowiska historiografii dotyczące przyczyn upadku państwa rzymskiego (I.4.4).

[TG] Kryzys wewnętrzny w imperium [TG] Próby reform [C] Rzymianie i „Rzymianie” [M] Wędrówki ludów i upadek Rzymu [TG] Wielka wędrówka ludów [TG] Upadek cesarstwa zachodniorzymskiego [C] Hunowie w tradycji [TŹ] Upadek Romulusa Augustulusa [TBK] Dlaczego upadł Rzym?

1 h

PODSUMOWANIE 1 h

SPRAWDZIAN 1 h

ROZDZIAŁ IV: Wczesne średniowiecze

1. Barbarzyńska Europa

– plemiona germańskie

– królestwa barbarzyńskie

– ustrój polityczno-społeczny

państw germańskich

– upadek państw barbarzyńskich

– powstanie łacińskiego kręgu

– charakteryzuje kręgi kulturowe:

łaciński [...] (II.1.1)

– opisuje proces tworzenia się

państw w Europie Zachodniej [...]

(II.2.3)

[TG] Plemiona germańskie [TG] Królestwa barbarzyńskie [B] Teodoryk I Wielki [TŹ] Teodoryk a cesarstwo bizantyjskie [TG] Organizacja monarchii barbarzyńskich

1 h na zrealizowanie

razem z tematem 4. (Monarchia

Franków)

cywilizacyjnego

– powstanie państw germańskich

– znaczenie terminów: arianizm, kler, pontyfikat, asceta, konwent, klasztor, zakon, reguła, benedyktyni

[M] Europa Zachodnia w V–VI wieku [TG] Upadek państw barbarzyńskich [R] Brytania [TG] Kościół na przełomie epok [TG] Religia i cywilizacyjna rola klasztorów [R] Chrystianizacja Irlandii i Brytanii [TŹ] Żywot św. Seweryna z Noricum

2. Cesarstwo bizantyjskie

– ustrój polityczny cesarstwa

bizantyjskiego

– odbudowa potęgi w czasach

Justyniana I

– kryzys i najazdy Bułgarów oraz

Persów, walki z Arabami

– polityka wewnętrzna Justyniana I

– społeczeństwo i gospodarka

cesarstwa bizantyjskiego

– kultura bizantyjska

– renesans macedoński

– znaczenie terminów: kodyfikacja justyniańska, termy, ikonoklazm, „ogień grecki”, Kodeks Justyniana

– charakteryzuje kręgi kulturowe:

[...] bizantyjski [...] (II.1.1)

– opisuje charakterystyczne cechy bizantyjskiego systemu politycznego (II.1.2).

[TG] Bizancjum na przełomie epok [R] Chronologia dziejów Bizancjum [B] Justynian I [TG] Restauracja cesarstwa rzymskiego [M] Cesarstwo wschodniorzymskie w VI– VIII wieku [TG] Polityka wewnętrzna Justyniana I [TŹ] Ceremoniał dworu bizantyjskiego [TG] Kultura i sztuka [R] Kultura Justyniana [WW] Ikonoklazm [I] Architektura w Bizancjum [TG] Kryzys Bizancjum [TG] Przemiany społeczne [TG] Dynastia macedońska

1 h

3. Świat islamu – Arabia przed powstaniem islamu

– powstanie islamu (nauki

Mahometa)

– rozwój nowej religii

– podboje arabskie w Europie

– powstanie imperium Arabów

– kultura i sztuka arabska

– cywilizacja islamska i jej

znaczenie

– charakteryzuje kręgi kulturowe:

[...] arabski (II.1.1)

– wyjaśnia wpływ cywilizacji

islamskiej na cywilizację łacińską i

bizantyjską (II.1.3)

– rozpoznaje najważniejsze

osiągnięcia cywilizacji islamskiej w

zakresie architektury, sztuki i

nauki (II.1.4)

[TG] Arabia przed Mahometem [TG] Pojawienie się islamu [R] Koran [TG] Rozwój nowej religii [WW] Pielgrzymki do Mekki [TG] Podboje arabskie [M] Ekspansja islamu [TG] Powstanie imperium [TG] Cywilizacja islamu [I] Meczet

1 h

– znaczenie terminów: Beduini, szariat, Koran, hidżra, dżihad, muzułmanie, islam, kalifat, Sunna, meczet, dżizja, Umajjadzi, Abbasydzi

– opisuje proces tworzenia się państw w Europie Zachodniej, z uwzględnieniem najazdów Arabów [...] (II.2.3).

[TŹ] Spuścizna greckiej nauki [TG] Podział muzułmańskiego imperium

4. Monarchia Franków

– pochodzenie Franków

– początki państwa Franków

– chrzest Chlodwiga

– rządy Merowingów

– społeczeństwo monarchii

Merowingów

– organizacja monarchii Franków

– początek potęgi Karolingów

– panowanie Pepina Krótkiego

– znaczenie terminów: prawo salickie, majordom, hrabstwo, wiec, Patrymonium św. Piotra

– opisuje zasięg terytorialny, organizację władzy, gospodarkę i kulturę państwa Franków (II.2.1).

Zagadnienia z tematu 1., które można zrealizować podczas tej lekcji: [TG] Królestwa barbarzyńskie [M] Europa Zachodnia w V–VI wieku [TG] Kościół na przełomie epok [TG] Powstanie państwa Franków [TŹ] Prawo salickie [TG] Społeczeństwo monarchii Merowingów [B] Chlodwig I [TG] Panowanie dynastii Merowingów [M] Państwo Franków w V–VIII wieku [WW] Historia Franków [TG] Organizacja monarchii Franków [R] Narodziny monarchii patrymonialnych [TG] Początki potęgi Karolingów [B] Karol Młot [TG] Panowanie Pepina Krótkiego

Do zrealizowania razem z tematem 1. (Barbarzyńska

Europa)

5. Imperium Karolingów

– powstanie imperium Karolingów

– monarchia Karola Wielkiego

– reformy karolińskie

– renesans karoliński

– odnowienie cesarstwa na

zachodzie Europy

– kryzys imperium Karolingów

– charakteryzuje kręgi kulturowe:

łaciński [...] (II.1.1)

– charakteryzuje [...] ideę cesarstwa karolińskiego [...] (II.2.2).

[TG] Powstanie imperium Karolingów [B] Karol Wielki [WW] Pieśń o Rolandzie [M] Państwo Karola Wielkiego [TG] Reformy karolińskie [R] Reforma wojskowa [TG] Reforma edukacji [TG] Zamiany w języku łacińskim

1 h

– traktat z Verdun i jego skutki

– znaczenie terminów: minuskuła karolińska, kapitularz, marchia

[WW] Kopiowanie ksiąg [TG] Renesans karoliński [TŹ] Rządy Karola Wielkiego [TG] Odnowienie cesarstwa [R] Zabytki architektury [TG] Kryzys imperium Karolingów [R] Drzewo genealogiczne Karolingów [M] Podział imperium Karolingów

6. Kształtowanie się ustroju feudalnego

– gospodarka i społeczeństwo

wczesnego średniowiecza

– władztwo gruntowe

– feudalizm

– rozwój systemu lennego

– znaczenie terminów: gospodarka naturalna, gospodarka towarowo-pieniężna, trybut, senior, wasal, feudum, renta feudalna, immunitet, pańszczyzna, beneficjum, kasztelan, lenno, hołd lenny, suzeren

– charakteryzuje funkcjonowanie władzy, struktur społecznych i gospodarki w systemie feudalnym (II.2.5).

[TG] Gospodarka i społeczeństwo wczesnego średniowiecza [TG] Władztwo gruntowe [TŹ] Immunitet [TG] Feudalizm [R] Hołd lenny [R] Drabina feudalna [TG] Rozwój systemu lennego

1 h

7. Europa Zachodnia w IX–X w.

– upadek dynastii Karolingów

– początki królestwa francuskiego

– powstanie Rzeszy i cesarstwa

Ottonów

– Skandynawia i Normanowie

– początek najazdów wikingów

– podboje normańskie i Wilhelm

Zdobywca

– znaczenie terminów: Robertyni, Kapetyngowie, Ludolfingowie, uniwersalizm cesarski, Waregowie,

– charakteryzuje kręgi kulturowe:

łaciński [...] (II.1.1)

– charakteryzuje i porównuje ideę

cesarstwa karolińskiego z ideą

cesarstwa Ottonów (II.2.2)

– opisuje proces tworzenia się

państw w Europie Zachodniej, z

uwzględnieniem najazdów [...]

Normanów [...] (II.2.3)

– charakteryzuje funkcjonowanie władzy, struktur społecznych i

[TG] Upadek dynastii Karolingów [TG] Początki królestwa francuskiego [R] Genealogia Karolingów [TG] Powstanie Rzeszy Niemieckiej [TG] Cesarstwo Ottonów [B] Otton I Wielki [R] Uniwersalistyczny plan Ottona III [TG] Skandynawia i Normanowie [M] Europa w IX–X wieku [TG] Początki najazdów wikingów [WW] Pismo runiczne [R] Wyprawy wikingów

1 h

pismo runiczne gospodarki w systemie feudalnym (II.2.5).

[TG] Podboje Normanów [R] Tkanina z Bayeux

8. Słowianie i Węgrzy

– pochodzenie Słowian i ich

rozmieszczenie

– organizacja plemion słowiańskich

– kultura pierwotna Słowian

– Awarowie

– pierwsze państwo słowiańskie

– Wielkie Morawy i wpływy

bizantyjskie

– powstanie państwa czeskiego

– państwa słowiańskie na

Bałkanach

– powstanie Rusi Kijowskiej

– Węgrzy i początki ich

państwowości

– najazdy Węgrów w Europie

– znaczenie terminów: kaganat, głagolica, cyrylica, demokracja wojenna, żupan, Przemyślidzi

– opisuje proces tworzenia się

państw w Europie Zachodniej, z

uwzględnieniem najazdów [...]

Węgrów (II.2.3)

– opisuje proces powstawania

państw w Europie Środkowo-

Wschodniej, z uwzględnieniem

wpływu cywilizacji łacińskiej i

bizantyjskiej (II.2.4)

– charakteryzuje funkcjonowanie

władzy, struktur społecznych i

gospodarki w systemie feudalnym

(II.2.5)

– prezentuje główne stanowiska historiografii dotyczące etnogenezy Słowian (II.4.1).

[TG] Pochodzenie Słowian [TG] Organizacja plemion słowiańskich [M] Europa Środkowa i Wschodnia w V–X wieku [TG] Pierwsze państwo Słowian [TŹ] Władza książęca [TG] Wielkie Morawy [R] „Apostołowie Słowian” [TG] Bałkany [TG] Ruś Kijowska [WW] Księżna Olga [B] Włodzimierz I Wielki [TG] Powstanie monarchii węgierskiej [R] Najazdy węgierskie

1 h

9. Ziemie polskie w X wieku

– pierwsi mieszkańcy ziem polskich

– przybycie plemion słowiańskich i

ich rozmieszczenie

– warunki naturalne i gospodarka

plemienna

– organizacja społeczna Słowian

– plemiona polskie

– pierwsze państwa plemienne

– początki państwa Polan

– znaczenie terminów: kultura

– prezentuje główne stanowiska

historiografii dotyczące

etnogenezy Słowian (II.4.1)

– wyjaśnia uwarunkowania narodzin państwa polskiego [...] (II.4.2).

[TG] Pierwsi mieszkańcy ziem polskich [TŹ] Bursztynowy szlak [TG] Słowianie na ziemiach polskich [I] Kultury archeologiczne na ziemiach polskich [TG] Organizacja społeczna Słowian [TG] Plemiona polskie [R] Wierzenia Słowian [M] Słowianie Zachodni z VI–IX wieku [TG] Pierwsze państwa plemienne [TŹ] Państwo Wiślan

Do zrealizowania razem z tematem

10. (Początki państwa

polskiego)

łużycka, kultura pomorska, kultura lateńska, bursztynowy szlak, gospodarka żarowa, gospodarka przemienno-odłogowa, opole, ród, gród

[TG] Początki państwa Polan

10. Początki państwa polskiego

– najstarsze źródła dotyczące

dziejów Polski

– polityka Mieszka I

– przyjęcie chrztu i jego znaczenie

– stosunki państwa

gnieźnieńskiego z sąsiadami

– początki rządów Bolesława

Chrobrego

– misja św. Wojciecha w Prusach

– zjazd gnieźnieński

– wojny z sąsiadami

– koronacja Bolesława Chrobrego

– znaczenie terminów: Dagome

iudex, chrystianizacja, kanonizacja,

męczeństwo, relikwie,

arcybiskupstwo, bulla, denar,

wojowie

– opisuje proces powstawania

państw w Europie Środkowo-

Wschodniej, z uwzględnieniem

wpływu cywilizacji łacińskiej i

bizantyjskiej (II.2.4)

– wyjaśnia uwarunkowania

narodzin państwa polskiego i jego

chrystianizacji (II.4.2)

– opisuje rozwój terytorialny

państwa polskiego w X–XII w.

(II.4.3)

– rozpoznaje tendencje

centralistyczne i decentralistyczne

w życiu politycznym państwa

polskiego w X–XII w. (II.4.4)

– synchronizuje najważniejsze

wydarzenia z dziejów Polski i

Europy w X–XII w. (II.4.5)

– ocenia znaczenie włączenia ziem

polskich do cywilizacyjnego kręgu

świata zachodniego (łacińskiego)

(II.8.2).

Zagadnienia z tematu 9, które można zrealizować podczas tej lekcji: [TG] Plemiona polskie [M] Słowianie Zachodni z VI–IX wieku [TG] Pierwsze państwa plemienne [TG] Początki państwa Polan [TG] Państwo Mieszka I [B] Mieszko I [TG] Chrzest Polski [M] Państwo Mieszka I [TG] Postępy w tworzeniu monarchii [TŹ] Dagome Iudex [TG] Panowanie Bolesława Chrobrego [B] Bolesław Chrobry [R] Święty Wojciech [TG] Zjazd gnieźnieński [M] Polska w czasach Bolesława Chrobrego [WW] Gniezno [TG] Wojny polsko-niemieckie [TG] Polska królestwem

1 h z krótkim wprowadzeniem z informacjami z

tematu 9. (Ziemie polskie w X

wieku)

11. Kryzys – początki rządów Mieszka II – opisuje rozwój terytorialny [TG] Panowanie Mieszka II 1 h

monarchii piastowskiej

– kryzys państwa pierwszych

Piastów i reakcja pogańska

– najazd Brzetysława

– Kazimierz Odnowiciel i jego

polityka

– odbudowa państwa

piastowskiego

– monarchia Bolesława Śmiałego

– sprawa św. Stanisława i upadek

Bolesława Śmiałego

– polityka wewnętrzna i

zewnętrzna Władysława Hermana

– początki rządów Bolesława

Krzywoustego

– polityka zagraniczna i

wewnętrzna Bolesława

Krzywoustego

– podbój Pomorza i walki z

Niemcami

– znaczenie terminów: obóz gregoriański, obóz cesarski, palatyn

państwa polskiego w X–XII w.

(II.4.3)

– rozpoznaje tendencje

centralistyczne i decentralistyczne

w życiu politycznym państwa

polskiego w X–XII w. (II.4.4)

– synchronizuje najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski i Europy w X–XII w. (II.4.5).

[TG] Kryzys monarchii piastowskiej [TG] Powrót Kazimierza I Odnowiciela [TŹ] Kradzież relikwii św. Wojciecha [TG] Odbudowa państwa piastowskiego [M] Polska w czasach kryzysu i odbudowy [TG] Król Bolesław II Śmiały [TŹ] List Grzegorza VII do Bolesława Śmiałego [TBK] Biskup krakowski Stanisław – święty czy zdrajca? [TG] Panowanie Władysława Hermana [B] Bolesław II Krzywousty [TG] Konflikt Bolesława Krzywoustego ze Zbigniewem [M] Państwo Bolesława Krzywoustego [TG] Podbój i chrystianizacja Pomorza [R] Genealogia Piastów przed rozbiciem dzielnicowym [WW] Kronika Anonima zwanego Gallem

12. Państwo wczesnopiastowskie

– Polska monarchią patrymonialną

– drużyna monarsza

– dwór monarchy i jego urzędnicy

– organizacja grodowa

– struktura społeczna monarchii

wczesnopiastowskiej

– prawo rycerskie i książęce

– rozpoznaje tendencje

centralistyczne i decentralistyczne

w życiu politycznym państwa

polskiego w X–XII w. (II.4.4)

– ocenia znaczenie włączenia ziem

polskich do cywilizacyjnego kręgu

świata zachodniego (łacińskiego)

[TG] Polska monarchią patrymonialną [TG] Drużyna monarsza [WW] Wojowie piastowscy [R] Struktura społeczna monarchii wczesnopiastowskiej [TG] Prawo rycerskie [TG] Dwór monarszy i urzędy dworskie [TG] Organizacja grodowa

1 h

– znaczenie terminów: monarchia patrymonialna, możnowładztwo, wojewoda, komornik, cześnik, stolnik, kanclerz, koniuszy, łowczy, miecznik, włodarz, rycerze, komesi, okręg grodowy, osady służebne, daniny, posługi, powołowe (poradlne, podymne), stróża, podworowe, narzaz, stan, przewód, stan (stacja), regalia

(II.8.2)

– synchronizuje najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski i Europy w X–XII w. (II.4.5).

[R] Grody czy hrabstwa [TG] Ustrój prawa książęcego [WW] Skąd znamy prawo książęce? [TŹ] Polskie prawo zwyczajowe [R] Osady służebne

PODSUMOWANIE 1 h

SPRAWDZIAN 1 h

ROZDZIAŁ V: Europa i Polska w XI–XIV wieku

1. Cesarstwo i papiestwo

– papiestwo po upadku cesarstwa

rzymskiego

– feudalizacja Kościoła

– reforma kluniacka

– wielka schizma wschodnia

– kryzys w Kościele łacińskim i

reforma gregoriańska

– spór o inwestyturę

– początki prawa kanonicznego

– znaczenie terminów: Dictatus papae, ortodoksja, schizma, Kościół autokefaliczny, symonia, nepotyzm, ekskomunika, świętopietrze, inwestytura, antypapież, nikolaizm, celibat, konklawe, ekskomunika, inwestytura

– wyjaśnia ideowe i polityczne przyczyny rywalizacji papiestwa z cesarstwem o zwierzchnictwo nad średniowieczną Europą (II.3.1).

[TG] Papiestwo po upadku cesarstwa rzymskiego [TG] Feudalizacja Kościoła [M] Chrześcijańska Europa w X–XI wieku [TG] Ruch odnowy [R] Wielka schizma wschodnia [TG] Reforma gregoriańska [B] Grzegorz VII [TG] Spór o inwestyturę [TŹ] Konkordat wormacki [TG] Odrodzenie prawa

1 h

2. Wyprawy krzyżowe

– pielgrzymki do Ziemi Świętej – charakteryzuje polityczne, społeczno-gospodarcze i religijne

[TG] Pielgrzymki do Ziemi Świętej [TG] Świat muzułmański w XI wieku

1 h

– sytuacja w Europie i na Bliskim

Wschodzie w przededniu krucjat

– geneza krucjat

– pierwsza wyprawa krzyżowa

– Królestwo Jerozolimskie

– zakony rycerskie

– kolejne wyprawy krzyżowe i

upadek państw łacińskich na

Bliskim Wschodzie

– przyczyny klęski i skutki krucjat

– znaczenie terminów: emir, Turcy seldżuccy, mamelukowie, krzyżowcy, zakony rycerskie, templariusze, joannici, Krzyżacy, krucjata dziecięca, handel lewantyński

uwarunkowania oraz ocenia skutki wypraw krzyżowych do Ziemi Świętej [...] (II.3.2).

[TG] Geneza wypraw krzyżowych [TG] Pierwsza krucjata [TŹ] Apel papieża Urbana II [TG] Walki o Ziemię Świętą [R] Armia krzyżowców [WW] Krucjaty dziecięce [M] Wyprawy krzyżowe [R] IV krucjata [M] Państwa krzyżowców [TG] Przyczyny klęski krucjat i ich skutki [R] Zakony rycerskie [TBK] Templariusze – pobożni rycerze w habitach czy heretycy? [WW] Polacy w Ziemi Świętej

3. Gospodarka średniowiecznej Europy

– główne cechy społeczno-

gospodarcze Europy w XI–XIII w.

– przemiany w rolnictwie

– rozwój osadnictwa i odtworzenie

sieci miast

– ukształtowanie się stanu

mieszczańskiego

– rozwój handlu i powrót do

gospodarki pieniężnej

– znaczenie terminów: trójpolówka, łan, cechy, mistrzowie, czeladnicy, gildie, majstersztyk, patrycjat, pospólstwo, plebs, Hanza, jarmark,

– opisuje charakterystyczne przejawy ożywienia społeczno-gospodarczego w Europie XI–XIII w. (II.3.3).

[TG] Średniowieczna gospodarka [TG] Przemiany w rolnictwie [R] Trójpolówka [WW] Podział rolnictwa w Europie [TG] Rozwój osadnictwa [TG] Odrodzenie ośrodków miejskich [TG] Rozwój miast [I] Średniowieczne miasto [TŹ] Cudzoziemscy tkacze w Londynie [R] Ludność miejska [TG] Rozwój handlu [TG] Powrót do gospodarki pieniężnej [WW] Hanza

1 h

bank, lichwa, weksel, dukat

4. Narodziny monarchii stanowej

– przyczyny powstania i główne

cechy monarchii stanowych

– kształtowanie się stanów

– powstanie reprezentacji

stanowych

– przemiany ustrojowe w

królestwie angielskim

– monarchia stanowa w Anglii

– Stany Generalne we Francji

– inne parlamenty stanowe w

Europie

– znaczenie terminów: rycerstwo, ławnicy, społeczeństwo stanowe, przywileje generalne, parlamentaryzm, precedens, Izba Gmin, Izba Lordów, baron, Wielka Karta Swobód, Stany Generalne

– porównuje proces formowania się społeczeństwa stanowego w Polsce i w zachodniej Europie (II.5.2).

[TG] Przemiany społeczne [TG] Kształtowanie się stanów [TG] Powstanie reprezentacji stanowej [R] Początki reprezentacji stanowej [TG] Monarchia stanowa w Anglii [R] Parlament angielski [TŹ] Wielka Karta Swobód [TG] Stany generalne we Francji

1 h

5. Kościół w średniowieczu

– Kościół na przełomie epok

– rozwój chrześcijaństwa i

powstanie pierwszych zakonów

(V–VII w.)

– duchowość monastyczna i

przemiany średniowiecznej

religijności

– monastycyzm cysterski

– religijność miejska

– średniowieczne herezje

– zakony żebracze

– papiestwo – od kryzysu do

– wyjaśnia uniwersalny charakter

kultury średniowiecznej (II.8.1)

– identyfikuje dokonania kultury okresu średniowiecza w zakresie piśmiennictwa, prawa, filozofii, architektury i sztuki, z uwzględnieniem kultury polskiego średniowiecza (II.8.3).

[TG] Duchowość monastyczna [R] Średniowieczne klasztory [TG] Przemiany życia religijnego [TG] Cystersi [TG] Powstanie herezji [TG] Waldensi i katarzy [R] Krucjata przeciwko albigensom [TŹ] Sądy duchowe przeciw albigensom [TG] Zakony żebracze [M] Herezje i zakony w XII–XIV w. [B] Św. Franciszek z Asyżu [TG] Papiestwo – od kryzysu do potęgi

1 h

potęgi

– znaczenie terminów: kameduli, kartuzi, kanonicy regularni, norbertanie, franciszkanie, dominikanie, waldensi, katarzy, kroniki, roczniki

6. Kultura średniowiecznej Europy

– kultura w czasach karolińskich i

ottońskich

– cechy kultury średniowiecznej

– znaczenie symboli i rytuałów

– rozwój piśmiennictwa i

czytelnictwa

– architektura i sztuka

średniowiecza

– kultura miejska

– filozofia i uniwersytety

– literatura świecka

– kultura dworska

– znaczenie terminów: trivium, quadrivium, uniwersalizm, Biblia pauperum, Złota legenda, portal, absyda, rozeta, przypory, manuskrypt, scholastyka, tomizm, styl romański, gotyk

– wyjaśnia uniwersalny charakter

kultury średniowiecznej (II.8.1)

– identyfikuje dokonania kultury okresu średniowiecza w zakresie piśmiennictwa, prawa, filozofii, architektury i sztuki, z uwzględnieniem kultury polskiego średniowiecza (II.8.3).

[TG] Kultura w czasach karolińskich i ottońskich [WW] Siedem sztuk wyzwolonych [TG] Cechy średniowiecznej kultury [TG] Znaczenie symboli i rytuałów [TG] Rozwój piśmiennictwa i czytelnictwa [R] Uniwersytety [TŹ] Statuty kardynała Roberta [I] Architektura średniowieczna [R] Sztuka średniowiecza [TG] Kultura miejska [TG] Filozofia średniowieczna [B] Św. Tomasz z Akwinu [TBK] Czy w średniowieczu dominowała łacina? [TG] Literatura świecka

1 h

7. Imperium mongolskie

– podboje Czyngis-chana

– dalsza ekspansja Mongołów

– podbój Rusi

– inwazja na Węgry i Polskę

– rozpad imperium mongolskiego

– znaczenie terminów: chan, wielki

– opisuje kierunki i charakter oraz konsekwencje najazdów mongolskich dla Europy Środkowo-Wschodniej (II.3.4).

[TG] Zjednoczenie plemion mongolskich [B] Temudżyn [TG] Podboje Czyngis-chana [TG] Dalsza ekspansja [WW] Europejczycy w Chinach [M] Imperium mongolskie [R] Armia mongolska

1 h

chan, Złota Orda, lekka kawaleria, jarłyk, haracz

[TŹ] Opis Mongołów [TG] Podbój Rusi [TG] Inwazja na Węgry i Polskę [TG] Rozpad imperium mongolskiego [R] Tatarzy w Europie

8. Rozbicie dzielnicowe

– testament Bolesława

Krzywoustego

– przyczyny polityczne,

ekonomiczne i kulturowe rozbicia

dzielnicowego w Polsce

– walka o władzę

– upadek senioratu

– apogeum rozbicia dzielnicowego

– skutki polityczne rozbicia

dzielnicowego dla ziem polskich

– znaczenie terminów: pryncypat, seniorat, dzielnica senioralna, dzielnica dziedziczna, pogrobowiec, interdykt

– wyjaśnia przyczyny polityczne i

społeczno-gospodarcze oraz

następstwa rozbicia dzielnicowego

(II.5.1)

– porównuje proces formowania

się społeczeństwa stanowego w

Polsce i w zachodniej Europie

(II.5.2)

– opisuje przemiany społeczno-

gospodarcze na ziemiach polskich

[...] (II.5.3)

– charakteryzuje proces

przezwyciężenia rozbicia

politycznego ziem polskich, ze

wskazaniem na rolę władców i

Kościoła (II.5.4)

– synchronizuje najważniejsze wydarzenia z okresu rozbicia dzielnicowego i dziejów Europy (II.5.5).

[TG] Testament Bolesława Krzywoustego [M] Podział monarchii piastowskiej [TG] Walka o władzę [R] Piotr Włostowic [TŹ] Porażka Władysława Wygnańca [TG] Upadek senioratu [R] Dynastie piastowskie [TG] Apogeum rozbicia dzielnicowego [R] Pomorze w okresie rozbicia dzielnicowego

Zagadnienia z tematu 10., które można zrealizować podczas tej lekcji: [TG] Ziemie polskie w połowie XIII wieku [TG] Przesłania zjednoczenia monarchii [TG] Walki o tron krakowski [TG] Pierwsza koronacja [M] Ziemie polskie pod koniec XIII wieku [TG] Przemyślidzi na polskim tronie

1 h na zrealizowanie

razem z tematem 11. (Próby

zjednoczenia Królestwa Polskiego)

9. Rozwój gospodarczy ziem polskich w XII–XIV wieku

– przyczyny ożywienia

gospodarczego

– kolonizacja na prawie

niemieckim

– lokacja wsi i miast

– wyjaśnia przyczyny polityczne i

społeczno-gospodarcze oraz

następstwa rozbicia dzielnicowego

(II.5.1)

– porównuje proces formowania

[TG] Przyczyny ożywienia gospodarczego [TG] Kolonizacja na prawie niemieckim [M] Kolonizacja na ziemiach polskich w XII–XIV wieku [TG] Lokowanie wsi [R] Układ przestrzenny wsi

1 h

– początki społeczeństwa

stanowego

– społeczne i kulturowe skutki

przemian gospodarczych w XII i XIII

w. na ziemiach polskich

– znaczenie terminów: Zwierciadło saskie, „wolni goście”, immunitet ekonomiczny, immunitet prawny, prawo magdeburskie, prawo lubeckie, wolnizna, umowa lokacyjna, sołtys, wójt, rada miejska, burmistrz, kmieć, zasadźca, dziesięcina, ława wiejska, podgrodzie

się społeczeństwa stanowego w

Polsce i w zachodniej Europie

(II.5.2)

– opisuje przemiany społeczno-

gospodarcze na ziemiach polskich

oraz ocenia społeczno-kulturowe

skutki kolonizacji na prawie

niemieckim (II.5.3)

– synchronizuje najważniejsze wydarzenia z okresu rozbicia dzielnicowego i dziejów Europy (II.5.5).

[TG] Powstanie miast [R] Prawa lokacyjne [TŹ] Lokacja Krakowa [TG] Początki społeczeństwa stanowego

10. Sąsiedzi Polski w XII–XIII wieku

– Marchia Brandenburska i jej

podboje

– plemiona bałtyjskie w XIII w.

– początki istnienia zakonu

krzyżackiego

– państwo krzyżackie w Prusach i

jego organizacja

– rozpad Rusi Kijowskiej

– sytuacja w Czechach w XIII w.

– znaczenie terminów: Nowa Marchia, wielki mistrz, komturia, bracia dobrzyńscy, Złota bulla Henryka VI

– synchronizuje najważniejsze

wydarzenia z dziejów Polski i

Europy w X–XII w. (II.4.5)

– opisuje zmiany na mapie

politycznej Europy w XIV–XV w.

(II.6.3)

– charakteryzuje i ocenia stosunki polsko-krzyżackie na płaszczyźnie politycznej, gospodarczej i kulturowej (II.7.4).

[TG] Marchia Brandenburska [TG] Polska i Bałtowie w XIII wieku [WW] Krucjaty północne [TG] Początki zakonu krzyżackiego [M] Budowa państwa krzyżackiego [TG] Państwo krzyżackie w Prusach [I] Malbork [TŹ] Nadanie ziemi chełmińskiej [R] Struktura zakonu krzyżackiego [TG] Rozpad Rusi Kijowskiej [TG] Czechy w XIII wieku

1 h

11. Próby zjednoczenia Królestwa Polskiego

– ziemie polskie w połowie XIII w.

– przesłanki zjednoczenia

monarchii

– wyjaśnia [...] następstwa

rozbicia dzielnicowego (II.5.1)

– porównuje proces formowania

[TG] Ziemie polskie w połowie XIII wieku [WW] Bolesław Rogatka [TG] Przesłania zjednoczenia monarchii [B] Jakub Świnka

Do zrealizowania razem z tematem

8. (Rozbicie dzielnicowe)

– walki o tron krakowski

– monarchia Henryków śląskich

– koronacja Przemysła II

– Przemyślidzi na tronie polskim

– znaczenie terminów: grosz praski, Piastowie śląscy

się społeczeństwa stanowego w

Polsce i w zachodniej Europie

(II.5.2)

– charakteryzuje proces

przezwyciężenia rozbicia

politycznego ziem polskich ze

wskazaniem na rolę władców i

Kościoła (II.5.4)

– synchronizuje najważniejsze

wydarzenia z okresu rozbicia

dzielnicowego i dziejów Europy

(II.5.5).

[TG] Walki o tron krakowski [TG] Pierwsza koronacja [M] Ziemie polskie pod koniec XIII wieku [TŹ] Koronacja Przemysła II [TBK] Kto odnowił Królestwo Polskie? [TG] Przemyślidzi na polskim tronie

PODSUMOWANIE 1 h

SPRAWDZIAN 1 h

ROZDZIAŁ VI: Schyłek średniowiecza

1. Odrodzenie Królestwa Polskiego

– działania Władysława Łokietka i

początki jego rządów

– utrata Pomorza Gdańskiego

– walka o zjednoczenie kraju

– koronacja Władysława Łokietka i

odrodzenie monarchii polskiej

– pozycja Polski w Europie

– konflikty: polsko-krzyżacki i

polsko-czeski

– bitwa pod Płowcami

– znaczenie terminów: polityka dynastyczna, starosta, rzeź Gdańska, Szczerbiec

– charakteryzuje proces

przezwyciężenia rozbicia

politycznego ziem polskich, ze

wskazaniem na rolę władców i

Kościoła (II.5.4)

– opisuje rozwój terytorialny

państwa polskiego w XIV–XV w.

(II.7.1)

– charakteryzuje i ocenia stosunki

polsko-krzyżackie na płaszczyźnie

politycznej, gospodarczej i

kulturowej (II.7.4)

– synchronizuje wydarzenia z dziejów Polski i Europy w XIV–XV

[TG] Początki rządów Władysława Łokietka [TG] Utrata Pomorza Gdańskiego [R] Rzeź Gdańska [M] Państwo Władysława Łokietka [TG] Walka o zjednoczenie kraju [TŹ] Bunt Wójta Alberta [TG] Odrodzona monarchia polska [R] Koronacja Władysława Łokietka [TG] Konflikt z Krzyżakami i Czechami [TBK] Krzyżacy – najeźdźcy czy krzewiciele cywilizacji? [R] Bitwa pod Płowcami

1 h

w. (II.7.6).

2. Monarchia Kazimierza Wielkiego

– sytuacja ziem polskich na

początku rządów Kazimierza

Wielkiego

– polityka zagraniczna Kazimierza

Wielkiego – zawarcie pokoju z

Czechami, spór z Krzyżakami i

podbój Rusi Halickiej

– polityka gospodarcza w

Królestwie Polskim w XIV w.

– polityka wewnętrzna Kazimierza

Wielkiego

– sprawa sukcesji do tronu

polskiego w 1370 r.

– ocena panowania ostatniego

Piasta

– znaczenie terminów: przymus drożny, prawo składu, Akademia Krakowska, rada królewska, Korona Królestwa Polskiego, statuty Kazimierza Wielkiego, bojarzy

– porównuje proces formowania

się społeczeństwa stanowego w

Polsce

i w zachodniej Europie (II.5.2)

– opisuje rozwój terytorialny

państwa polskiego w XIV–XV w.

(II.7.1)

– charakteryzuje rozwój monarchii

stanowej w Polsce, uwzględniając

strukturę społeczeństwa polskiego

w późnym średniowieczu i rozwój

przywilejów szlacheckich (II.7.2)

– wyjaśnia międzynarodowe i

wewnętrzne uwarunkowania

związków Polski z Węgrami [...] w

XIV–XV w. (II.7.3)

– charakteryzuje i ocenia stosunki

polsko-krzyżackie na płaszczyźnie

politycznej, gospodarczej i

kulturowej (II.7.4)

– ocenia panowanie Piastów w

dziejach Polski [...] (II.7.5)

– synchronizuje wydarzenia z dziejów Polski i Europy w XIV–XV w. (II.7.6).

[TG] Początek rządów Kazimierza Wielkiego [TG] Zawarcie pokoju z Czechami [B] Kazimierz Wielki [TG] Rozstrzygnięcie sporu z Krzyżakami [M] Państwo Kazimierza Wielkiego [TG] Podbój Rusi Halickiej [TG] Polityka gospodarcza [TG] Polityka wewnętrzna [TŹ] Statut wiślicki [R] Założenie uniwersytetu w Krakowie [TG] Sprawa sukcesji [TG] Ocena panowania Kazimierza Wielkiego

1 h

3. Europa Zachodnia w XIV–XV wieku

– ugruntowanie potęgi Francji

– geneza konfliktu Anglii z Francją

– wojna stuletnia i jej skutki

– charakteryzuje polityczne,

społeczno-gospodarcze i religijne

uwarunkowania oraz ocenia skutki

[TG] Ugruntowanie potęgi Francji [TG] Geneza konfliktu Anglii i Francji [R] Powiązania dynastyczne Kapetyngów i Plantagenetów

1 h

– wojna „Dwóch Róż” w Anglii

– przemiany w cesarstwie w XIII w.

– walki o tron cesarski

– rekonkwista na Półwyspie

Iberyjskim

– znaczenie terminów: wielkie bezkrólewie, Habsburgowie, Luksemburgowie, Złota bulla Karola IV, kolegium elektorów, Związek Wieczysty

[...] rekonkwisty (II.3.2)

– opisuje zmiany na mapie

politycznej Europy w XIV–XV w.

(II.6.3)

– synchronizuje wydarzenia z dziejów Polski i Europy w XIV–XV w. (II.7.6).

[TG] Wojna stuletnia [M] Wojna stuletnia [R] Bitwa pod Crecy [B] Joanna d’Arc [R] Wojna „Dwóch Róż” w Anglii [TG] Monarchia burgundzka [TG] Cesarstwo w XIII wieku [TŹ] Złota bulla [TG] Wojny szwajcarskie [TG] Rekonkwista na Półwyspie Iberyjskim

4. Kryzys schyłku średniowiecza

– „czarna śmierć” i jej następstwa

– kryzys gospodarczy Europy w XIV

i XV w.

– bunty społeczne i

prześladowania Żydów

– upadek rycerstwa

– przyczyny kryzysu idei władzy

uniwersalnej

– upadek znaczenia cesarstwa w

średniowiecznej Europie

– niewola awiniońska papieży i

wielka schizma zachodnia

– spory o istotę Kościoła

– ruchy reformatorskie w Kościele i

„nowa pobożność”

– znaczenie terminów: danse macabre, żakeria, kurialiści, koncyliaryzm, list żelazny, unia florencka

– wyjaśnia przyczyny kryzysu idei

władzy uniwersalnej w Europie

późnego średniowiecza (II.6.1)

– charakteryzuje przemiany

społeczne i gospodarcze w Europie

w późnym średniowieczu (II.6.2)

– synchronizuje wydarzenia z dziejów Polski i Europy w XIV–XV w. (II.7.6).

[TG] „Czarna śmierć” [R] Oddziaływanie epidemii [M] Epidemia dżumy [TG] Kryzys gospodarczy [WW] Prześladowania Żydów [TG] Bunty społeczne [R] Upadek rycerstwa [TG] Niewola awiniońska papieży [TG] Spory o istotę Kościoła [WW] Organizacja Kościoła [TŹ] Dekret o władzy soboru nad papieżem [TG] Ruchy reformatorskie w kościele [R] „Nowa pobożność” [WW] Wóz z sianem

1 h

5. Początki – Andegawenowie na tronie – opisuje rozwój terytorialny [TG] Andegawenowie na polskim tronie 1 h

rządów Jagiellonów

polskim

– problemy z sukcesją i pierwsze

przywileje generalne

– Jadwiga królem Polski

– księstwo litewskie i jego rozwój

– unia polsko-litewska w Krewie

– chrystianizacja Litwy

– początki rządów Władysława

Jagiełły

– unia w Horodle

– polityka dynastyczna

Władysława Jagiełły

– odnowienie Akademii

Krakowskiej

– znaczenie terminów: przywilej, unia personalna, nietykalność osobista i majątkowa

państwa polskiego w XIV–XV w.

(II.7.1)

– charakteryzuje rozwój monarchii

stanowej w Polsce, uwzględniając

strukturę społeczeństwa polskiego

w późnym średniowieczu i rozwój

przywilejów szlacheckich (II.7.2)

– wyjaśnia międzynarodowe i

wewnętrzne uwarunkowania

związków Polski z Węgrami i Litwą

w XIV–XV w. (II.7.3)

– charakteryzuje i ocenia stosunki

polsko-krzyżackie na płaszczyźnie

politycznej, gospodarczej i

kulturowej (II.7.4)

– [...] ocenia politykę dynastyczną

Jagiellonów (II.7.5)

[B] Jadwiga Andegaweńska [TG] Pogańska Litwa [TG] Unia Polski z Litwą [B] Władysław II Jagiełło [TŹ] Unia w Krewie [TG] Współpraca polsko-litewska [R] Unia w Horodle [M] Polska i Litwa w XIV wieku [TG] Polityka dynastyczna Jagiełły [TBK] Jagiellonowie – władcy dynastyczni czy państwowi? [R] Jagiellonowie

6. Wojny z zakonem krzyżackim

– przyczyny konfliktu z Krzyżakami

– wielka wojna z zakonem

krzyżackim

– pokój w Toruniu z 1411 r.

– spór polsko-krzyżacki na soborze

w Konstancji

– kolejne wojny z Krzyżakami i

ostatnie lata rządów Władysława

Jagiełły

– opozycja stanowa w państwie

zakonnym

– wojna trzynastoletnia

– opisuje rozwój terytorialny

państwa polskiego w XIV–XV w.

(II.7.1)

– charakteryzuje rozwój monarchii

stanowej w Polsce, uwzględniając

strukturę społeczeństwa polskiego

w późnym średniowieczu i rozwój

przywilejów szlacheckich (II.7.2)

– wyjaśnia międzynarodowe i

wewnętrzne uwarunkowania

związków Polski z Węgrami i Litwą

w XIV–XV w. (II.7.3)

[TG] Stosunki z Krzyżakami [TG] Przyczyny konfliktu [TG] Wielka wojna z zakonem [M] Wojna z Krzyżakami w latach 1409– 1411 [R] Bitwa pod Grunwaldem [TG] Pokój w Toruniu [WW] Banderia Prutenorum [R] Spór polsko-krzyżacki na soborze w Konstancji [TG] Dalsze walki z Krzyżakami [TG] Opozycja stanowa w państwie zakonnym [B] Kazimierz IV Jagiellończyk

1 h

– postanowienia i skutki II pokoju

toruńskiego

– znaczenie terminów: bitwa pod Grunwaldem, akt inkorporacji, I i II pokój toruński, wojsko zaciężne, inkorporacja, Związek Pruski, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne

– charakteryzuje i ocenia stosunki

polsko-krzyżackie na płaszczyźnie

politycznej, gospodarczej i

kulturowej (II.7.4)

– [...] ocenia politykę dynastyczną

Jagiellonów (II.7.5)

– synchronizuje wydarzenia z dziejów Polski i Europy w XIV–XV w. (II.7.6).

[TŹ] Mowa Jana Bażyńskiego [TG] Wojna trzynastoletnia [M] Wojna trzynastoletnia

7. Europa Środkowa i Wschodnia w XV wieku

– Czechy za panowania

Luksemburgów

– powstanie husytyzmu

– wojny husyckie

– Turcy osmańscy i ich imperium

– zagrożenie tureckie w Europie i

upadek cesarstwa bizantyjskiego

– Władysław Warneńczyk na

tronie węgierskim

– bitwa pod Warną i jej

konsekwencje

– znaczenie terminów: imperium osmańskie, sułtan, janczar, chanat krymski, husyci, wojny husyckie, taboryci, kalikstyni (utrakwiści)

– charakteryzuje następstwa

upadku cesarstwa bizantyjskiego i

ekspansji tureckiej dla Europy (II.

6.4)

– wyjaśnia międzynarodowe i

wewnętrzne uwarunkowania

związków Polski z Węgrami i Litwą

w XIV–XV w. (II.7.3)

– [...] ocenia politykę dynastyczną

Jagiellonów (II.7.5)

– synchronizuje wydarzenia z dziejów Polski i Europy w XIV–XV w. (II.7.6).

[TG] Czechy w czasach panowania Luksemburgów [TG] Powstanie husytyzmu [TG] Wojny husyckie [R] Armia husycka [TŹ] Artykuły Praskie [TG] Powstanie Imperium Osmańskiego [M] Imperium osmańskie [M] Europa Środkowa i Wschodnia w XV wieku [TG] Węgry w XV wieku [TG] Uniezależnienie się Rusi od Mongołów [R] Nowogród Wielki

1 h

8. Monarchia polska w XIV– XV wieku

– zmiany w administracji polskiej

w XIII w.

– władza monarsza i urzędy

centralne

– administracja lokalna

– ukształtowanie się

– opisuje rozwój terytorialny

państwa polskiego w XIV–XV w.

(II.7.1)

– charakteryzuje rozwój monarchii

stanowej w Polsce, uwzględniając

strukturę społeczeństwa polskiego

[TG] Zmiany w administracji polskiej w XIII wieku [TG] Władza monarsza i urzędy centralne [WW] Podział administracji [R] Dwór monarszy [TG] Administracja lokalna [TG] Rozwój reprezentacji stanowej

1 h

społeczeństwa stanowego

– przywileje szlacheckie

– początki polskiego

parlamentaryzmu (sejm walny)

– cechy polskiej monarchii

stanowej

– znaczenie terminów: urzędy centralne i grodowe, komes nadworny, kasztelan, monarchia elekcyjna, województwa, sejm walny, sejmiki generalne, sejmiki ziemskie, taksy wojewodzińskie, sąd podkomorski, sąd grodzki

w późnym średniowieczu i rozwój

przywilejów szlacheckich (II.7.2)

– wyjaśnia międzynarodowe i

wewnętrzne uwarunkowania

związków Polski z Węgrami i Litwą

w XIV–XV w. (II.7.3)

– [...] ocenia politykę dynastyczną

Jagiellonów (II.7.5)

– synchronizuje wydarzenia z dziejów Polski i Europy w XIV–XV w. (II.7.6).

[TG] Przywileje szlacheckie [TŹ] Przywilej Piotrkowski [R] Przywileje szlacheckie [R] Początki gospodarki folwarcznej [TG] Cechy polskiej monarchii stanowej

9. Kultura polska w średniowieczu

– narodziny kultury łacińskiej w

Polsce

– ośrodki życia kulturalnego

– początki polskiego

dziejopisarstwa

– rozwój cywilizacyjny w XIII w.

– rola Akademii Krakowskiej

– architektura i sztuka polskiego

średniowiecza

– literatura w późnym

średniowieczu

– sztuka romańska i gotycka na

ziemiach polskich

– znaczenie terminów: tablice paschalne, roczniki, kroniki, rotunda

– wyjaśnia uniwersalny charakter

kultury średniowiecznej (II.8.1)

– ocenia znaczenie włączenia ziem

polskich do cywilizacyjnego kręgu

świata zachodniego (łacińskiego)

(II.8.2)

– identyfikuje dokonania kultury okresu średniowiecza w zakresie piśmiennictwa, prawa, filozofii, architektury i sztuki, z uwzględnieniem kultury polskiego średniowiecza (II.8.3).

[TG] Początki kultury łacińskiej [R] Pierwsze zabytki kultury polskiej [TG] Ośrodki życia kulturalnego [TG] Początki polskiego dziejopisarstwa [TG] Rozwój cywilizacyjny w XIII wieku [R] Patroni Polski [I] Architektura i sztuka polskiego średniowiecza [TG] Rola Akademii Krakowskiej [TG] Literatura w późnym średniowieczu [TG] Sztuka romańska i gotycka na ziemiach polskich

1 h

PODSUMOWANIE 1 h

SPRAWDZIAN 1 h