.. .. : .., . - ;

.., . - I, II, V;

.., . - III, IV, VI, IX;

.., . - VII;

.., . - VIII.

: I.

1

2

3

II.

4

5

6

7

8

III.

9

10

IV.

11

12

13

V.

14

15

(POSSESSIO)

16

17

VI.

18

19

20

21

22

23

VII.

24

25

.

26

27

28

29

30

.

VIII.

31

32

()

33

(CONTRACTUS LITTERALIS, LITTERARUMOBLIGATIO)

34

35

36

(CONTRACTUS INNOMINATI)

37

PACTA VESTITA ("" PACTA).

38

OBLIGATIONES QUASI EX CONTRACTU ( )

IX.

39

40

41

()

1. 1. . ( I . ..). , , , . ,

. . , , .

2. . , , .

- , ius publicum ius privatum. (I . ..), , , , XII .

, , :

Publicum ius est quod ad statum rei romanae spectat, privatum quod ad singulorumutilitatem (D. 1. 1. 1. 2).

( , ; - () .)

, ,.. , , ( ius, "", "" , " "). : , , , ( , ..). ( ) , ", , " (in sacris, in sacerdotibus, in magistratibusconsistit). . "" , . - , . , , , ..

, . , .. , , , , : , ; , - , . XII : cum nexum faciet mancipiumqueuti l ingua nuncupassit i ta ius esto - , . , . . : Ius publicum privatorum pactis mutari non potest - (D. 2. 14. 38). , .

" " , , . (, , )

: ) , ) .

, , , ( ) , - , . , , .

, " " . ius civi le . : ) ( ), " " ; ) , (civitas) ; i u s c i v i l e ius gentium ius naturale.

. . , , . , . , , .

, , . . . "" (hostes) , , . . , , , , .

. , ; . .. , , , . , , . , , : , .. - , , () - " " (ius gentium).

Ius gentium : , , , ( - ) , . , iusgentium , , . ( ) , iusgentium ( .. - . . 12). ius gent ium, , , (. 6)

.

, : ( ) .

3. . , , . , , , , .

-, , , , , .

-, . , .., , .

. .. -, . , . - , , .

, , , .

, , - . .

, , - [1], .

() . ( - ) , .. , . , , -" " (common law). , . , ( ,

, ), .

. ( ) , , , , , . "Actionem dabo" (" ") - . ; - , , .. , , . , , , . , .

Non ex regula ius sumatur sed ex iure quod est regula fiat (D. 50. 17. 1. ).

( () , () .)

, , ( ) , , , : , . " , ", ( ) : " , ". (. . 54).

. , , . - , .

- - .

(1) . , , . , , , . , - , : , , - , . , , .

(2) . , , , , , . : ,

. . . , - . , , , ( , ) (. 193), (- , . 236) ..

, . , , . , .

- [2]; , .. , . , . , "" .

, III . .., , - , . .

2. 4. . , .. VI .

. " ", . , . , , . , , , , ..

, , . , , , , . .

5. . . , . . , , , .. ,

. , , , . , , , , , , .

6. . , XII . - . , , , , . , - , . (- ) . . . "" , .. , , .

, , " " . .

, . , . " ", , , , , "", , .

, . , , , XVI - XVII ., "" , " " (heutiges romisches Recht). , - : , . , , ; . , "" . , , , XV I I I X IX . , . , , , .. . , , .

,

, .. . , , , . . , , .

7. . :

Omne ius quo utimur vel ad personas pertinet vel ad res vel ad actiones (1.2).

( , , , , ().)

; , . .

, : ) , ( I I I - IV ) ; ) , , - . , ( V - VI); ) , .. , , , ,, ( VII - IX).

.

(1) . , . ( , ) .

(2) , . , , . .

, : 1) ; 2) ; 3) ; 4) ; 5) ; 6) ; 7) ; 8) ; 9) .

. , . : ( ), . , , , . . - , .

3. 8. . - . XII - XIII . : ) , ) , , ( ). , . , ,

, , , . 1900 . ( 1900 . ); XIX . ( 1804 . [3]). , , , , . , , , XVIII . , .

. , , . . , , , , , , . , , . , .

, .

(1) .. (1917 .),.. (1919 .), , .

(.. ) , , . :Girard. Manuel elementaire de droit romain. . 8- ( Senn). 1929( , ); Cuq.Manuel des institutions juridiques des Romains. . 2-. 1928; Monier. Manuelelementaire de droit romain: 2 . 1944 1945; Buckland. Text-book of Roman Lawfrom Augustus to Iustinian. . 2-. 1932; Mitteis. Romisches Privatrecht bis auf dieZeit Diokletians: . 1. 1908; Wlassak. Romische Prozessgesetze. 1888 - 1894.

(2) ( ) , , .

: . (3 ); . (4 .).

: W inds che i d -K i pp . L eh rbuch de sPandektenrecht (3 ).

8-. ,

D. - . : "50. 17. 141. 1." : , 50, 17, 141, 1; "pr." ; "i.f." - .

I. - . , "I. 1. 2. 1." : , 1, 2, 1.

C. - . , "C. 8. 44. 19." : , 8, 44, 19.

C. Th. - .

- .

Coll. - Collatio legum Mosaicarum et Romanarum.

Sent. Rec. (S. R.) - Sententiae receptae ( ).

Qu Quest. - Quaestiones ().

I 1 4. 9. . (. 4) (I - VI . ..). .

, , .

(ius Quiritium). , , , (dominium ex iure Quiritium - ). (ius civile), , -(civitas). XII , .

. , XII . . ius civile ; . ius civile .

10. . - (ius praetorium honorarium, "honores" - ).

, , . - . - , . . , - . . , . (. .20 - 22).

11. (ius gentium). , - .

.

. , (. 2), . , ( , ..) . , ius gentium.

. , (conubium) (commercium). , , . , .

Ius gentium , , , ius civile, - , . ius gentium , . ius gentium . ius gentium , . , , , (in factum conceptae), . , ; . Ius gentium . , , . , , , , , , ius gentium , , .

12. . - - . , , . . . , , , , ius civile ius gentium . , ius civile, ius gentium. , . ius gentium - nova interpretatioiuris. 50 .. . , ius gentium , (. 90 - 91).

, ius gentium. , ,

, i u s gen t i um. , , (. 1. 82; D. 1. 5. 4. 1) (D. 41. 1. 5. 7). ius gentium . , , , , - . ius civile , , () . , (. 3. 93) (. . 433), (. 3. 133) (. . 449) - acceptilatio (D. 46. 4. 8. 4) (.. 348) , . , iusgentium ius civile.

Quod autem gentium, idem civile esse debet (, De off., 3.17).

( , .)

ius gentium , . ius gentium, , , . : . , (ius naturale iuslegitimum). (De origine iuris, 1. 130). (II . ..), ius gentium (rationaturalis).

, . , (. 14) , iure naturaeomnes homines aequales sunt - no .

13. Aequitas (). ius aequum( , aequitas) , ius strictum. . , , , , . , . .

Nihil enim tam conveniens est naturali aequitati, quam voluntatem domini... ratam haberi(D. 40. 1. 9. 3).

( , ... .)

(I I I . . .) () .

Quod genus liberalitatis (precarium) ex iure gentium descendit... et naturalem habet inse aequitatem (D. 43. 26. 1. 2; 2. 2).

( - .)

, - (dolus) - . - bona fides. , , aequitas. , , , ius aequum .

.

14. (ius naturale). ius naturae, ius naturale. , , (De republica, 3,22).

.

Quarundam rerum dominium nanciscimur iure gentium quod ratione naturali inter omneshomines peraeque servatur (D. 41. 1. 1. pr.).

( , .)

, - , .

. , , .

Ius gentium est quo gentes humanae utuntur, quod a naturali recedere facile intellegerelicet, quia illud omnibus animalibus, hoc solis hominibus inter se commune sit (D. 1. 1. 1.4).

( , . , , , .)

5. 15. (1. 2) : (plebiscita), , , , (responsa prudentium). , .

6. 16. .

- , s ine l ege ce r ta , s ine iu re ce r to , . . , . - non ius, sed mos ac fas. . - mores maiorum usus - consuetudo. (D. 1. 2. 2.3) mores maiorum , XII (V . ..). ,

, XII . , , , . XII , .

(ius non scriptum) . - . (Topica, 28, 31) mores leges, .

- , . desuetudo, . , , .

- , .

. , .

Inveterata consuetudo pro lege non immerito custoditur et hoc est ius quod diciturmoribus esse constitutum, nam cum ipsae legis nulla alia ex causa nos teneant, quamquod iudicio populi receptae sunt, merito et ea, quae sine ullo scripto populus probavittenebunt omnes: nam quid interest suffragio populus voluntatem suam declaret an rebusipsis et facis? quare rectissime etiam illud receptum est, ut leges non solum suffragiolegislatoris sed etiam tacito consensu omnium per desuetudinem abrogentur (D. 1. 3. 32.1).

( , , , , . - , , . , . , , , .)

- .

( I I . . . ) . . , , : .

, , , . 319 . .. :

Consuetudinis ususque longaevi non vilis auctoritas est, verum non usque adeo suivalitura momento, ut aut rationem vincat aut legem (C. 8. 52. 2).

( , , .)

(,, ). , - rat io iur is. , .

7. 17. . - (populus) ( ,, ). . :

(1) , ius cum populo agendi - (, , ), (rogatio legis), .

(2) , , , , , , (" " - uti rogas " " -antiquo legem).

(3) , , , (auctoritas patrum). l ege s r oga t ae . , (leges datae).

18. . : ) (praescriptio), , , ; ) rogatio - ) (sanctio). . : leges perfectae, minusquam perfectae leges imperfectae. , - , , .

Minus quam perfecta lex est quae vetat aliquid fieri, et si factum sit, non rescindit, sedpoenam iniungit ei qui contra legem fecit (Ulp. 1. 1. 2).

(, , , - , , , , , .)

, . leges perfectae. , , , V . lex perfecta (C. 1. 14. 5).

19. . , , , . I . .. , . I . .. (D.47. 21. 3. 1).

8. 20. . , , (, , ).

, , . ( , ).

( , honores, ) . . - . . (ius edicendi) , . . ( ), . , ., , , .

21. . , , , , - edictum perpetuum (125 - 138 . ..). . , . , edictumperpetuum , , , ; . viva vox iuris civilis - . , . , , . - edictumprovinciale - , , . , -, . , 212 ... , . (de iudiciis, de rebus creditis ..) . , c lausu lae ed ic ta les, - . , , , . (officium) .

22. . ; ius civile , , ius civile. , , . . . , dominium ex

iure Quiritium ( ) (inbonis esse - . . 193), (heres) (bonorum possessor - . . 236). .

, - - . , , . , , . . IV V . .. . , , . - :

Sed cum paulatim tam ex usu hominum quam ex constitutionum emendationibus coepitin unam consonantiam ius civile et praetorium iungi constitutum est... (I. 2. 10. 3).

( , , , , , , ...)

, VI . . . , . , , , , , .

9. 23. ( ). I III . .. , , , (censet, videtur,placet). , , . , , , ( S. C. Macedonianum - . . 466). . , , oratio principis in senatu habita - , .

10. 24. . . , . - , -, , .

, , : ,

..

(cavere), (agere), (respondere). , .

, , .

Ita in civitale nostra aut iure, id est lege, constituitur, aut est proprium ius civile, quodsine scripto in sola prudentium interpretatione consistit (D. 1. 2. 2. 12. Pomponius).

( () , .. , , , .)

. , XII () , . . III - II . .. , . - veteres verba tenuerunt - (pro Murena, 11), .

25. . XII ( , II . .., : , ). , - regulae ( - , II ..)., . . . (I . ..) 18 . (I . ..) . ( ) 40 .

, (II . ..), , " " (D. 1. 2. 2. 39). (I . ..).

26. . (I - III . ..), . , , . .

, , . , , , . . , , , . , - .

.

, . , , , : . , , , , . - ex voluntate, . ,

scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem (D. 1. 3. 17).

( - , () ().)

, , - . - - quaestio voluntatis.

Cum in verbis nulla ambiguitas est, non debet admitti voluntatis quaestio (D. 32. 25. 1).

( , () .)

, (strictum ius), aequum et bonum - .

. , . . , , - summum ius - - summa iniuria. , , (ratio legis), , (lex contractus).

27. Ius respondendi. , . , , ius publicerespondendi - ,ex auctor i tate pr inc ip is (D. 1. 2 . 2 . 48 - 50; . 1. 7) , . Responsa () , , .

28. . I III . , , , - , , . .. , , (plurima innovare instituit). ( ). , , - , ( , 50 . ). I . .., . - . II . ,

(. . 21). - , , . , , (D.1. 2. 2. 47 - 53). , , - , . III . .. , , , " " (primus omnium). .

, III . .. . , , . , .

2 9 . . I I I . . . . , . , .Ius respondendi ; . responsa : 426 . " ", , ,, , ( , ). , , .

- ( IV .).

30. . . - (institutiones, enchiridia), (definit iones), (regulae). - , , (responsa, ep is to lae , quaest iones, d isputat iones) . , , . . , ius civile (libri iuris civilis). , , . , , , - XII , .

-institutiones. (instruere). (instituere). institutiones. . , , . (II . ..), . ;

. , , "" "", "" "", , , .

"Res quotidianae" (""). , - , . , VI . .. , , , (. . 38). V . .. , . , , (1816 .). (VIII IX .). - (.. , - ) . 1933 . , . " ", - , ( ). - (1888 .), (1890 - 1892 .), . - III IV (, 1892 .).

- . :

(1) fragmenta Ulpiani. X . . - liber singularis regularum. .

(2) Sententiarum libri quinque ad filium - sententiae receptae . . (. . 29). . .

31. . IV V . :

(1) Fragmenta Vat icana - , 1821 . ; ius leges : -, , , , .Ius , ( ). Leges - 318 ., I 372 . . , -, 438 ., (. . 35) .

(2) Collatio legum Mosaicarum et Romanarum ( ) VIII - XI ., 16 , .

(3) Consultatio veteris cuiusdam iurisconsulti. ( ), , -, , V VI . ( ) .

(4) Leges saeculares - - , .

, , -, . , . -, , .

11. 32. . : ) - ( , , , , ); ) - ; ) - ; ) - .

; , , , , .

. III . . , . , . .

33. Codex Gregorianus. III . (295 .) Codex Gregorianus, , . , . , (Fragmenta Vaticana,Collatio legum Mosaicarum et Romanarum, lex romana Visigothorum, lex romanaBurgundiorum).

19 , , 13 . ; . (inscriptio subscriptio). 14- . , .

34. Codex Hermogenianus. 295 . Codex, Hermogenianus . , . 120 , 69 , . .

35. Codex Theodosianus. CodexTheodosianus. - II (402 - 450 .) , , - ius, .. . , . II III. , , , ,

. , .

16 , .

, . . , III . , , , .. , , .

2 12. 36. . ( VI .) . .

- (leges) (ius) - , . , , , . , , , .. , , , , , . , , , . . , .

37. . leges; ius, II, . ius , V . .. . , . - . , , , .

(, , ) (mancipatio, in iure cessio, fiducia) (. .196, 197, 407 . ) . (, l i tterarum obl igat io in ius vocatio, l i t iscontestatio) (. . 53, 74, 449). , . ;

.

38. . magister officiorum quaestor sacri palatii . 13 5 2 8 . , ; . , 7 529 . Codex Iustinianus .

, , , 529 . ( 50) (quinquaginta decisiones). 200 , , .

15 530 . . , iuris auctores. ( , ) . , , . , "", . , , ,"", , ( mancipatio traditio, fiducia - pignus ..), , , . interpolationes XVI . . , .. , . 39 , (Index Florentinus). . 50 ,, 30 - 32 , . 1 , 2 - 46 , 47 48 , 49 -, , , 50 - .

, : - ( ), - ( ), - ( ) - ( Appendix). , , . Digesta, (.. ).

16 533 . Digesta PandectaeIustiniani. , . , (), (). . D , , : D. 45. 1. 122. 2.

, . 21 533 . - (tota legitimascientia). , Iustiniani novi.

, , . , , II ., VI . " ". , iudicia publica. . , , - "", - "", - , . , 17- . .

(I II ) , (III IV ) - , . , - . - I (), I. 2. 20. pr.(principium - ).

leges ius . . 16 534 . Codex repetitae praelectionis - , . , 12 , . . , . , , , , . C(Codex), , : C. 8. 44. 21. 1. 29 534 .

, , - Novellae (leges) - , . , 535 - 565 . . , - . () . 168 . .

, , . . ( ) " ". . , , , . .

13. Corpus iuris civilis39. Corpus iuris civi l is. 534 .

. XII . Corpus iuris civilis - . :

(1) Institutiones - ;

(2) Digesta (Pandectae) 7 50 , 432 9123 ;

(3) Codex - 12 , (constitutiones) ;

(4) Novellae (leges) - 168 ( ), .

Corpus iuris civilis : ) - (IX.); ) - (VI - VII .) "Vulgata" (XI .); ) - (VIII .).

3 14. . . 40. . . , , , .

, , ( - I . .., I . ..; - I - II . ..); ( - I - II . ..; - 2- II . ..; - III . ..); (, , - II . ..), (, ,, .), .

III II . .. , . , , , , , , .

.., (I . ..), , . , .

, ( 95 . ..).

41. . XIX . , , , , , . 2- XIX . Corpus inscriptionum latinarum. , .

42. . , , , , , -

. , ( ,, , , , ..). . XX - [4].

43. (An economical survey of Roman Empire, . Tenny Frank 8 ).

II 4 15. 44. - ius - , , , . , (uti,frui), , (imperare,vetare).

16. 45. . . . , , :

Nullus videtur dolo facere, qui iure suo utitur (D. 50. 17. 55).

( , .)

, .

Male enim nostro iure uti non debemus; qua ratione et prodigis interdicitur bonorumsuorum administratio (. 1. 53).

( ; .)

( ) ., senatusconsuetum Pegasianum ( I . ..) , . (, ) (civiliter modo), () , civiliter facere (D. 8. 1. 9). ( ) . , () .

Denique Marcellus scribit cum eo, qui in suo fodiens vicini fontem avertit, nihil posse agi(nec de dolo actionem: et sane non debet habere, si non animo vicino nocendi, sed suumagrum meliorem faciendi id facit)(D. 39. 3. 1. 12).

(, , , ,

, ( :, , , ).)

. - . .

Item Labeo scribit, si, cum vi ventorum navis impulsa esset in funes anchorarum alteriuset nautae funes praecidissent, si nullo alio modo nisi praecisis funibus explicare se potuit,nullam actionem dandam (D. 9. 2. 29. 3).

( , , , , .)

5 17. 46. . . .

47. . , , , , (, , D. 43. 16. 1. 28). vim vi repellerelicet - , , - naturae comparatur. , XII ; , .

Si quis noctu furem occiderit, non dubitamus, quin lege Aquilia (non) tenebitur: si autemcum posset adprehendere, maluit occidere, magis est ut iniuria fecisse videatur, ergoetiam lege Cornelia tenebitur (Coll. 7. 3. 3).

( - , , () : , , . , ( - crimen vis).)

, , , .

Recte possidenti ad defendendam possessionem, quam sine vitio tenebat inculpataetutelae moderatione illatam vim propulsare licet (C. 8. 4. 1).

( , , .)

- . (D. 42. 8. 16). , . 389 . ,

.

Creditores si adversus debitores suos agunt, per iudicem id, quod deberi sibi putant,reposcere debent: alioquin si in rem debitoris sui intraverint id nullo concedente, divusMarcus decrevit ius crediti eos non habere (D. 48. 7. 7).

(, , , ; , , -, .)

, , , - . , , , .

18. 48. . . , . , .

49. . , , (iurisdictio). (iudicium) , (imperium)., (, ), . , . (iudicium legitimum), (domi), , , .

, , ( iud ic ia imper iocontinenta); .

50. . , - forum originis forum domicilii.

Incola et his magistratibus parere debet, apud quos incola est, et illis, apud quos civis est(D. 50. 1. 29).

( , , , .)

. , , . Roma communis nostra patria est, - (D. 50. 1. 33). , , ( , ), (D. 5. 1. 2. 3). . - ; . , ,

. , .

Consensisse autem videntur, qui sciant se non esse subiectos iurisdictioni eius et in eumconsentiant (D. 5. 1. 2. pr.).

(, , , , , , .)

51. . . , , , . (unus iudex) . , (arbitrium), arbiter , , , .

52. Ius iudic ium. . : ) - in iure ) (apud iudicem).

in iure . - , in iure (legis actio).

, . , . ( ) , , , , .

, , , . , , , , . ( II . ..) ; .

53. . II - III . ..: iudicio contrahimus - ., , , . XII . , (in ius vocatio), . . - vadimonium, :

Cum autem in ius vocatus fuerit adversarius, neque eo die finiri potuerit negotium,vadimonium ei faciendum est, id est ut promittat se certo die sisti (4. 184).

( , , vadimonium, .. .)

. vadimonium, (. 50).

, (. 71).

6 19. 54. . , . . , (act io) , , . , (. 3).

, . actio , , , , (. 53).

:

Nihil aliud est actio quam ius, quod sibi debeatur, iudicio persequendi (D. 44. 7. 51; I. 4.6. pr.).

( , .)

20. 55. Actiones in rem actiones in personam. actiones in rem ( ) actiones in personam ( ). (, , ); , , . Actiones inpersonam (, ). ; , (. 280 - 281). , , - ; , , , , , , - (actio quod metus causa - . 388). actiones in rem scriptae ( ).

56. Actiones rei persecutoriae, poenales, mixtae. :

(1) Actiones rei persecutoriae - ; , ; , - rei vindicatio.

(2) Actiones poenales - , . : ) ) , , actio rei persecutoria, actiopoenalis , , , - . , actio doli - ,

, (. 383).

(3) Actio mixtae - , , actio legis Aquiliae: , , .

57. Condictiones. , (, ) , condictiones (. 4. 5). (debitum) - (dare, facere, oportere).

58. . . , ., , actio empti, actiovenditi, actio pro socio, rei vindicatio. ,, , . - , .

59. Actiones in ius in factum conceptae. , . , , , , . , (intentio) - , , actio in ius concepta.

(1) Si paret rem qua de agitur AiA i esse ex iure Quiritium...

(1) , , , . . ...

( 2 ) S i p a r e t N m N m A o A oses ter t ium decem mi l i a dareoportere...

(2) , N . N . A. A. 10 ...

, , - , actiones in factum.

60. Actiones populares. ;, , , , - , (. 596). actiones populares

61. Actio directa actio utilis. Actiones ficticiae. , actio directa, - actio utilis; , , , actio legis Aquiliae utilis(. 588).

- actiones ficticiae (. 4. 34 .) - , , .. - , . , , . , (si anno possedisset).

62. Actiones stricti iuris bonae fidei. , bona fides (). , bonum et aequum, .. , (. 3. 137). bonaefidei. (4. 62) : actio empti, vendit, locati,conducti, negotiorum gestorum, mandati, depositi, fiduciae, pro socio, tutelae, reiuxor iae . , aequitas . actiones stricti iuris ( ), .

63. Actiones arbitrariae. , . (arbitrium), bonum et aequum. .

21. 64. . .

(in iure).

XII , aes confessum . 1933 . , legis actiones- , , , "" "" - postulo aiesan negas - , "" "" (, 4. 17. 17-). , " " - non oportere, - in iudicium. , , , - , .

, . , - in iure cessio - in iure, , , .

(). - . .

- . , - , , . , , .

Confessus pro iudicato est qui quodammodo sua sententia damnatur (D. 42. 2. 1).

( , .)

, , , , .

- iniudicio.

Notandum est quod in hac actione, quae adversus confitentem datur, iudex nou reiiudicandae, sed aestimandae datur: nam nullae partes sunt iudicandi in confitentes (D. 9.2. 25. 2).

( , , , , : () .)

in iure in iudicio . II . , , in iure , , . - rem actoris esse.

65. . , . , , , , , , , .

66. . , ( ), - . , , . - :

(1) Exceptio dicta est quasi quaedam exclusio, quae opponi actioni cuiusque rei solet adexcludendum id quod in intentionem condemnationemve deductum est (D. 44. 1. 2.Ulpianus).

(1) , , - , , .

(2) Exceptio est condit io quae modo eximit reum damnatione sive modo minuitdamnationem (D. 44. 1. 22. pr. Paulus).

(2) , , .

, . , , , , , . , , , .

, , intentio , , , . , , , , , , . intentio , .

. , , , ,

. - ipso iure , . , pactum de non petendo( ) , , . , - siinter eos non conveniet, ne ea pecunia peteretur.

, , .

Conparatae sunt autem exceptiones defendendorum eorum gratia cum quibus agitur,saepe enim accidit, ut quis iure civili teneatur, sed iniquum sit eum iudicio condemnari(. 4. 116).

( , . , - , .)

, , , - , . , .

, , , , - ea res agatur si. , .

67 . . . .

Peremptoriae sunt quae perpetuo valent nec evitari possunt, velut quod metus causa autdolo malo; aut quod contra legem senatusveconsultum factura est aut quod res iudicataest vel in iudicium deducta est, item pacti conventi, quod factum est, ne omnis pecuniapeteretur (. 4. 121).

( - , , , " - ", " " [5], , , , .)

, , . .

Dilatoriae sunt exceptiones quae ad tempus valent, veluti illius pacti conventi, quodfactum est verbi gratia, ne intra quinquennium peteretur; finito enim eo tempore nonhabet locum exceptio (. 4. 122).

( , ,, , , ; .)

22. 68. . . .

, .

(1) (ius distrahendi) , ( ) . (prior tempore potior iure - , . . 412).

(2) (, , - . . 217, 231,232 ) , , nudum ius (. 185).

(3) . , , , .

(4) , . , .. , . , , - melior est causa possidentisquam petentis - , , , . , , , .

69. . , , (eadem res). , .

, , . , , (D. 17. 2. 43).

, , .

, , .. , . , XII ( ) . - condictiofurtiva, actio furti nec manifesti , . , , . , .

, . ,

, , - () - hereditatis petitio, () - , . actio furti necmanifesti actio vi bonorumraptorum. ( ) , ( e l e c t i o ) (compensatio). , , (electio). , act io redhib i tor ia , - actio quanti minoris (. . 494). (litis contestatio) , - eadem res.

, , , - condictio furtiva, - , , - , ; .

7 23. in iure70. . - editio actionis. (. 53) , (D. 2. 13. 1). , , , , (D. 6. 1. 6).

- formula (. 52) (in iudicio - D. 5. 1. 24. 2). - sine causae cognit ione. , , .

Quae dolo malo facta esse dicentur, si de his rebus alia actio non erit et iusta causa essevidebitur iudicium dabo (D. 4. 3. 1. 1).

( , , .)

71. . , uti oportet se defendere - , -: ( - . . 433), , , . , indefensus - in iure, .

. , , - addictio. . missio in bona , , , emptor bonorum, . , : ) , )

(vadimonium), ) (D.42. 4. 7. 1).

, , , - . ,, . (dare, reddereiudicium). , , . , , . in iure, "", litis contestatio (. 74). indefensus , .

72. (denegatio actionis). in iudicium. , , ( , ), . .

Eius est actionem denegare, qui possit et dare (D. 50. 17. 102. 1).

( , ().)

denegatio actionis - . , . , , .

73. . , XII , - praesenti litem addicito. . . eremodicium. , . , , . , - restauratio eremodicii (D. 4. 4. 7. 12).

74. Litis contestatio. in iure litiscontestatio . , , . contestari litem. , , . - .

, . res in iudicium deducta, lis inchoata. actio - , . .

(4. 108) :

Nam qua de re actum semel erat de ea postea ipso iure agi non poterat.

( , , .)

: bis de eadem re ne sit actio- , bis de eadem re agere non licet(Declam. 266). litis contestatio . Lex Iulia iudiciaria iudicia legitima .Iudicia imperio continentia (. 49) , .

ipso iure, .. , , : dare oportere . : ) iudicium l eg i t imum; ) ) ius (in ius concepta).

, actio , . , .

Si vero legitimo iudicio in personam actum sit ea formula, quae iuris civil is habetintentionem, postea ipso iure de eadem re agi non potest et ob id exceptio supervacuaest; si vero in rem vel in factum actum fuerit ipso iure nihilo minus postea agi potest, etob id exceptio necessaria est rei iudicatae vel in iudicium deductae (. IV. 107).

( , , , ; () () , () .)

, iudicia imperio continentia in factum ipso iure , . , , , , , , .

, iniure , , , .

, dare oportere (D. 6. 1. 27). , , .

. , , . , , , - necessaria (. . 358). ,

. , , , , . , , .

Aliam causam esse novationis voluntariae, alium iudicii accepti multa exempla ostendunt.Perit privilegium dotis et tutelae, si post divortium dos in stipulationem deducatur velpost pubertatem tutelae actio novetur, si id specialiter actum est: quod nemo dixit litecontestata (D. 46. 2. 29).

( , . , , , , : , .)

in iudicio, , . , . : o m n i a i u d i c i a s u n t a b s o l u t o r i a ( ), (4. 114).

75. . , , , - cautio iudicatum solvi. cautio : )de re iudicata - ; ) de re defendenda - ; ) de dolo malo - .

(, ) (. 4. 91. 102). , , , . .

24. in iudicio , , , (. 4. 15). , .

76. . . , , , , . , , , . , . . - onus probandi - : , , - , (D. 22. 3. 19. pr.; 44. 1. 1). : actor i incumbit probat io , reus exc ip iendo f i t actor - , , , .

, . , - t e s t imon ia pe r t abu l a s . ,

, .

-, (D. 10. 1. 8. 1). , . (D . 2 . 12 . 2 ) . , . , , .

77. . , . . . , .

. , - . (intentio).

in iure, in iud ic io . - plus minus petitio.

. .

. re, loco, tempore, causa. re , , , , . , . . , , , , , . actio de eo quodcerto loco, , act io ut i l is (D. 13. 4. 1) (. . 61). , . , , , .

78. . (. 4. 53). , , , - - , . . , - , .

79. . , , - sententia, - vider i s ib i . : omnis condemnatio pecuniaria esse debet ( ). , , , (. 4. 49 - 52).

, , , .

litis contestatio - in iure, - in iudic io : , , ( ). (. .74). , , . , , , - . (D. 44. 2. 15) , (hereditatis petitio) . , , . , exceptio rei iudicatae. : "... , , ".

rei iudicatae . - res iudicata pro veritate habetur (D.5. 1. 25) , , . - res iudicata - . :

(1) - actio iudicati - , .

(2) exceptio rei iudicatae, .

: ) (eadem quaestio), , (, -,, ); ) (inter easdem personas). ( litis contestatio).

.

80. . , . , , restitutio in integrum ( , - ). (), . , actio iudicati (. . 79).

( - executio personalis) (venditio bonorum, cp. . 71). ( missio in bona). magister bonorum, . (emptor bonorum) (

).

25. ()81. . . , , restitutio in integrum, , .. . , , ( . . 8 2 ) . , .

82. . :

(1) (laesio), .

(2) (iusta causa), -: ) minor aetas ( 25 ); ) quod metus [6] causa; ) error (); dolusmalus (); ) ( ..).

(3) .

83. . , , , .

, , , , , , , .

.

26. 84. . . . (4. 82), (I. 4. 10) , (olim) : Nemo alieno nomine lege agere potest - . . pro populo - (magistratus), pro libertate - (assertor libertatis) pro tutela - (tutor - ). ( 175 . ..) , . . (dominus litis), - . ( ) - ., , .

85. cognitores procuratores. , .. , , . , , , , .

, .

. (cognitor). - dominus litis - in iure, : " " (tibi cognitorem do). , . - (procurator adlitem). , (negotiorumgestora - . . 555), . - cautio de rato - . , , , , , . , , . ( ) . . . , . .

,procurator in rem suam - , (. . 364).

8 6 . A d v o c a t i . , , advocati, .

27. 87. . (ordo iudiciorum privatorum), . , , . . , . . (. 4. 138) , . , . .

88. . , , - simplicia, duplicia. , ( p r o h i b i t o r i a ) , (restitutoria), (exhibitoria). (interdictum - ), .

.

, - vim fieri veto.

- . restituas - " ".

, (, ) eum, eamve exhibeas -" ". - . , .

, - . , - actiones in factum.

89. . , , , , , .

, , , (arbiter), . ( ), . , - , , . , , , arbiter, , , , ; .

sponsio et restipulatio. ( arbiter) sine periculo (.. ), - cumpericulo ( ).

28. 90. . I . .. , , ius cognoscendi, . (. . 273), , ( II .) . . ; , . cognitio extraordinaria. III . .. , III ., , . (), . , - , .

91. . . - evocatio - , .

. , . ( con tumac ia ) , . , , . .

. - . . , in iure . l i t i s contestat io , . 202 . .., -, (C. 3. 9. 1). . , . , (condemnatio ad ipsam rem, . . 80). , . - (manu militari).

, , -iudex pedaneus.

29. 92. , , , , , , . , , - cum poena. , , - , , - .

...adversus infitiantes ex quibusdam causis dupli actio constituitur, veluti si iudicati autdepensi aut damni iniuriae aut legatorum per damnationem relictorum nomine agitur; exquibusdam causis sponsionem facere permittitur, veluti de pecunia certa credita etpecunia constituia; sed certae quidem creditae pecuniae tertiae partis, constitutae veropecuniae partis dimidiae (. 4. 171).

(... , , , , , , ; , ; , - .)

(infamia [7]) - actio pro socio, mandati, furti . , , , .

, , , , , .

, , , , ,

, , - iu siurandum in litem, , .

9 3 . . , , , -, .

(1) . , , , (. 4. 180. 181; . . 89).

(2) , ,, , - iusiurandum calumniae.

(3) , , , (. 4. 178). , . - iudicium calumniae. , , .

Et quidem calumniae iudicium adversus omnes actiones locum habet et est decimaepartis (. 4. 175).

( .)

, , . , , . , , , , (. 4.177 - 180).

, , . - infitiando crescit induplum, , , (I. 4. 16. 1;3. 27. 7) . .

8 30. 94. . , , , . .

, - , (. . 203). , ,- .

95. . (vetustas).

, , .

(. 217):

In summa tria sunt per quae inferior locus superiori servit, lex, natura loci, vetustas:quae semper pro lege habetur (D. 39. 3. 2. pr.).

( , : , , , .)

, . , , . vetustas : , vetustas , , iure facti.

Scaevola respondit solere eos qui iuri dicundo praesunt tueri ductus aguae quibusauctoritatem vetustas daret, tametsi ius non probaretur (D. 39. 3. 26).

( , , , .)

96. . : ) , , , - (.. ); ) , , : , .

: ) computatio naturalis, , , . , maior aetas (25-) , ; ) computatio civilis, , .

( ); ; , . 365 , - , 30 .

, , , , ( ). , , . , , tempos u t i l e , , tempus continuum.

31. 97. . , .

, . . , . . , ; , ( , . . 445) , . , , . , , , .

V . - . act ionesperpetuae, 30 , act iones temporales, , , .

Nae autem actiones annis triginta continuis extinguantur, quae perpetuae videbantur,non illae quae antiquitus fixis temporibus limitantur (C. 7. 39. 3. 2).

( 30 , , , .)

98. . , . , :

(1) - - .

(2) - - , .

(3) - - .

30 , . : , . , ; . , - ; , , , (. 267). , .

99. . . , . :

(1) , ; .

(2) .

, , , , condictio indebiti; , , (D. 44. 2. 29).

100. . ( , ), , , .

III 9

32. 101. . , , - , ( , ,) - .

, , , , . , . , , , - ( ), , , , , .

, .

, .

102. . persona. caput. caput habere.

, : ) : , ; ) : , ;) : (patria potestas).

, caput : ) -status libertatis; ) - status civitatis; ) , status familiae, . , capitis deminutio .

, , : ) ius conubi i - , , ) ius commercii - .

, , .

, , , .

Qui in utero est, perinde ac si in rebus humanis esset custoditur, quotiens de commodisipsius partus quaeritur (D. 1. 5. 7).

( , .)

, XII , , ,

(D. 38. 16. 3. 9).

, , ("") " " - hereditasiacens sust inet personam defuncti , (. D. 41. 1. 34). ex persona defuncti, .

103. . , . , . - servi res sunt (Ulpianus,Regulae. 19.1).

: " " , , , , . . ( , . . 117). " " , , iuris gentium, .. ,, , . :

Quod attinet ad ius civile servi pro nullis habentur; non tamen et iure naturali, quia quodad ius naturale attinet omnes homines aequales sunt (D. 50. 17. 32).

( . , , , .)

, , .

Servitus est constitutio iuris gentium qua quis dominio alieno contra naturam subiicitur(D. 1. 5. 4. 1).

( , , , .)

, persona servi, : summa... divisio de iure personarum haec est, quod omneshomines aut liberi sunt aut servi - - .

; , , . , , , - .

104. . ; .

, - cives romani Quirites ( )[8]. , : , . ,

, hostis, , . , .

, , , .., .

, , hospit ium privatum. , , , , , , .. , , . : : - sacer esto, .

, latini, .. , IV . .. (latini veteres,latini prisci); , ius conubii, ius commercii, , .

, Julia Plautia Papiria I . .. , latini (latini coloniarii), latinitas, ius latini . , l a t i n i I u n i a n i (. 109).

, 212 . .. , latini coloniarii; latini Juniani, , .

, , , lat ini, hostes peregrini, .. , , , .

, peregr inus , , , mancipat io .., . praetor urbanus . - praetor peregr inus. , , ius gent ium , (.. 11 - 12). peregrini civitatesfoederatae, .. , ( ) . peregrini dediticii, , - .

Julia Platia Papiria , 212 . : , , ,

.. , , , VI . .. , .

, , , peregrinitas .

iuris gentium . , , , , . , , . , , , - , status civitatis .

105. . , .

, (. 133), , , - paterfamilias.

paterfamilias - persona sui iuris; , paterfamilias(personae alieni iuris), . , , paterfamilias, , , .

, : , , , , paterfamilias . iure naturali paterfamilias, paterfamilias (. 117).

, , 100 , , , , , , paterfamilias . Patria potestas (. . 145). personae sue iuris.

33. 106. . :

(1) , , , , , , , . , , , , , , . , , , .

I . .. , , , , .

, , , , . , , , , , .

(2) (. 118).

(3) .

(4) , , .

107. . : ), ingenui, ) ,, l ibertini, .

( 1 ) , , . : ) ; ) (ius suffragii); ) (ius honorum).

. : ) praenomen - ; ) nomen - , ; ) ( : -); ) , , , ; ) , .

, , , : Marcus (praenomen) Tullius(nomen) M (arci) f (ilius) Corneliana (triba) Cicero (cognomen).

, : , , , , : -.

ius conubii ius commercii, testamenti factio, (testamenti factio activa) (testamenti factio passiva).

(2) , , libertini, , . .

, , I . .. ius suffragii, , ius honorum, , , .

, ,restitutio natalium, (ius aureorum).

, , . , , : , I . . , , : , . - - - , , .

, , : ) obsequium - , , ( .); ) operae - (. 447); ) bona- , ; , .

: praenomen nomen , cognomen. , : Marcus Tullius Marci libertus Hermodorus.

, , , , , operae.

restitutio natalium , .

108. . (capitis deminutio maxima). , . , , , postliminium, ius postliminii, , , .

, , trans Tiberim, , . , , , , - .

, , . , , aquae et ignis interdictio; - , .

, (capitis deminutio media), , , , , , ..

, . -, . Papia(, , ) .

, , .

ingenui libertini actio praeiudicialis.

Visellea 24 . .. , .

34. latini109. latini. , latini - , latini veteres, latini prisci. latini - latinitas, . latini . 1 . .. , latini , latinitas .

, latini. , -, Lex Iunia Norbana (19 . ..) , , , . , latini :

) , , : , , ; , , , ;

) ;

) l a t i n i , ;

) - - , Iunia Norbana.

110. latini . latini , , latini veteres, latini coloniarii latini Iuniani.

, , ius honorum, , , , , .

, , , iussuffragii , .

latini veteres, , , ius conubii, iuscommercii. , ius conubii, ius commercii, ,, latini Iuniani. :

" , " - vivunt ut liberi, moriuntur ut servi; , : , latini Iuniani, , , (iure peculii) (. .117), . , .

111. . . ) , , ) , . , lat in i veteres, . , . I . .. latini veteres, , , . , . Latini Iuniani , , ..

latini coloniarii III . .. . lat in i Iuniani .

35. 111-. . , , , . . : ) ; ) aquae et ignisinterdictio ; ) .

112. . . , , , hostes, - . : cognomen ; .

. leges provinciae, .

, , , , . praetor peregrinus iusgentium (. . 11 12).

113. . ) , , , ) , ( cives sine suffragio).

, , , , . , (vicesima hereditatis), , .

36. 114. . . . , , (serv i pub l i c i ) , , , . .

, , , . . , , , , .

, , , , , , , , , . . , , , , , , , , , , servipro nullis habentur . , , .. favorlibertatis, , - , - . , , , .

115. . (1) , , . , , , , , , .

(2) -: , , , . , , . , infans conceptus pro nato habetur (. 102),

, . favor libertatis.

(3) , , .

, , , , (pretii participandi gratia), .

, - trans Tiberim, , , : (. 108).

. (servi poenae). , , (in ferrum, ad bestias) , ( in meta l lum). 52 . .. , , , .

116. . servi res sunt ( - ) , , . - ; , pro nullis habentur ( ).

, - , . , , , , . , , .

, . , matrimonium. - contubernium, .

, (. 221), (. 406). : -, .. , , , , , - , . . : servus Marci servus Tullii - -, - servus nullius," ", , , , .

, , , . , , in dominica potestate , patria potestate , . . .

.

Petronia ( ..) ; I . .. , , . II . .. sine causa , , .

, , , , : , . , . , .

117. . , ,, , . , , , , . , . " " - instrumentum vocale, , , . ex persona domini, . , . , . , , , "", II . :

Melior condicio nostra per servos fieri potest, deterior fieri non potest (D. 50. 17. 133).

( , .)

, "" .

, - , , , , . . ,, , , , iure naturali , ., , , , . .

, obligatio naturalis . , , , , . , ex contractibus... naturaliter et obligantur et obligant (D. 44. 7. 14; . . 283).

,

, , , . , , .

, - , , . , , - actiones adiecticiaequalitatis. :

(1) Actio institoria, , (institor - ).

(2) Actio exercitoria, - (exercitoria - ; - magister navis).

(3) Actio quod iussu ( ), , , , .

(4) Actio de in rem verso, , , - (in rem domini versum est).

, - , , .

, , . : , , (servi vicarii) , . , pecul ium, , peculium . , , peculium.

, , . obligatonaturalis - actio de peculio (D. 15. 1. 5. 1. 4).

extra ordinem . , praefectus urbi , , , . , , .

. , (Ulp. Regulae, 20. 16).

118. . (manumissio). . -, manumissiotestamento, .. .

, issus populi, , . (. 240).

Manumissio testamente : ) : servus meus Stichus liber esto, ispo iure , .. ; ) - , ; ) () (. 398) - (, , ..).

manumiss io censu: , (. 108), . .

, . manumissio vindicta - , vindicatioin libertatem, legisactio per sacramentum.

, (, ), , assertor in libertatem, , vindicta : hunc hominem ex iure Quirtiumliberum esse aio. , ( ), , ( ). . : assertor'a , , vindicatio in libertatem .

: (manumissio inter amicos), (manumissio per epistolam). iure civili. - " ", in libertate morari. , , , .

Junia Norbana in libertate morari latinitas, latinitas . latini Iuniani, (. 110) , , , .

: , , ,, 20 - . (D. 40. 8; C. 7. 22); , .

I V . . . .

, .

, . , "" , , . I . ..

- lex Ael ia Sentia (4 . ..) - :

(1) , 30 , , 20 , de caus is l ibera l ibus .

(2) , , peregrini dediticii .

(3) , in fraudem creditorum, .. , , .

- lex Fuf ia Canin ia , : , 3- , 2-, 10 - ; 30 - 1/3, 100 - 1/4, 500 - 1/5; 100.

Fufia Caninia , Aelia Sentia , 20 , in fraudem creditorum.

(. 107).

, (revocatio inservitutem propter ingratitudinem).

37. 119. . - . , . , , . -, , . , , , .

, colonus . , colonus - , , - .

co lonus .

, , - , , (colonia partiaria), .

, , , .

. . , , , capitatioterrena, . . ; , .

, , 322 ., . , , 357 , . - , , , ; servi terrae ipsius, glaebae adscripti. , vindicatio . , , .

120. . : ) , ; ) , ; ) 30 , .

, , .

121. . : .

, - , .

38. Capitis deminutio122. capitis deminutio. (. . 102) - capit is deminutio. capitis deminutio . , , () : . iure naturali, . capite minutus , , iure gentium., status familiae ,

, , iure civil i, .

, capitis deminutio , permutatio status. capitis deminutio: capitio deminutio maxima, capitis deminutio media, , , capitis deminuto minima.

123. capitis deminutio. capitis deminutio .

Capit is deminut io maxima . , , , postl iminium (. 108) capit is deminutio maxima , . , , , lex Cornel ia( ), , .

capitis deminutio media .

capitis deminutio minima , . , persona sui iuris persona alieni iuris: sui iuris cum manu, arrogatio, . , alieni iuris - : in patria potestate cum manu, adoptio, in mancipium ( ). Capitis deminutio minima , persona sui iuris mancipium , , persona suiiuris , mancipium ., capit is deminutio , , , , .

capitis deminutio capitis deminutio, capitis deminutio minima.

124. capitis deminutio . capitis deminutio capite minutus (. 133). , . Manus , sine manu, capitusdeminutio minima, , . , cum manu sine manu capitis deminutio .

capitis deminutio . capit is deminutio : , , , capitis deminutio: , trans Tiberim, , (. 108), arrogat io cum manu. sui iuris, capitisdeminutio, . alieni iuris, , , paterfamilias, .

: , , , capite minutus -cap i t i s deminut io , .

capit ie minutus'a. , capit is deminutio arrogatio, actio de peculio , . capit is deminutio minima in integrum restitutio, capite minutus, , persona alieni iuris, . capitis deminutio media maxima , in integrumrestitutio, , capiteminutus'a, , .

, capit is deminut io, capite minutus: , , peculiumcastrense peculium quasi castrense, bona adventicia (. 145), capitisdeminut io min ima : , sui iuris, peculium castrense,peculium quasi castrense bona adventicia , , alieni iuris , capitis deminutio capite minutus. capitis deminutio media .

39. capitis deminutio . : ) intestabilitas; ) infamia; ) turpitudo.

125. Intestabilitas. Intestabilitas , (mancipatio,nexum, testamentum per aes et libram - . . 196, 457, 240), . intestabilitas , (carmen famosum).

, , . intestabilitas .

126. Infamia. Infamia , . , .. , , , . . , infamia . , infamia immediata, ( , ..), ,

. : iudicia publica actio furti, vi bonorum raptorum, iniuriarum, doli, pro socio,tutelae, mandati, depositi. actiones famosae, ainfamia mediata. infamia immediata, infamia mediata (procurator), , .

127. Turpitudo. Turpitudo , , ., .

10 40. 128. . . , , , . , ., , . " ". , , , .

, .

129. . : (sodalitates, collegiasodalicia), (fabrorum, pistorum). , XII , . : collegiaapparitorum, .. , , , collegia funeraticia; collegia publicanorum, : , , , , .

, , collegiapublicanorum - . , , .

, (, ), , . , ( .. ) , ius c iv i le , , , , societas, .. , , , ,

, , .

. ( , ) . ( . . ) , , , , , , dominium ex iure Quiritium , . , , , , , . , , , .

, , , , .

; , , .. .

, -, , , .. , , , . : , actores, . , privatae personae.

, ad exemplum rei publicae (D. 4. 4. 1. 1), .

, , , - . actores , , .

. , , fiscus, , , - aerarium, , fiscus . . princeps'a. privilegia fisei, ;

, ., , , .

41. 130. . . ,:

(1) , . : civitates enim privatorum locohabentur - (D. 50. 16. 16).

(2) : in decurionibus vel al i isuniversitatibus nihil refert, utrum omnes iidem maneant, an pars maneat, vel omnesimmutati sint - , , , (D. 3. 4. 7. 2).

(3) , , , : si quid universitati debetur,singulis non debetur, nec quod debet universitas singuli debent, .. - , ; , , (D. 3. 4. 7. 1).

(4) , .

, , . , , . , ,possessio (D. 41. 2. 1. 22; D. 41. 2. 2. 2). , . : quid enim municipes dolo facere possunt (D. 43. 15. 1) - (, ," " , .. ).

, , , , . , , II . .. (D. 34. 5. 20). , (C. 8. 6).

, , , , , , , , .

, , , , . , -, , . I

. .., , . , (lex Jul ia decollegiis), .

, collegium licitum, , ex senatus consulto coire licet. , , , -, , . , , , , : , .

collegia licita . .

, .

, . , . , ecclesiae, , privilegia fisci. piae causae - , .. - .

IV 11 42. 131. . . , , (iustum matrimonium), .

, , .

, pat r ia potestas , , ,paterfamilias. paterfamilias.

- , , paterfamilias, : ,in manu mariti, .. , , in patria potestate, , cum manu , paterfamilias, , , , : , .. paterfamilias sui.

paterfamilias , personasu i i u r i s . pe r sonae a l i en i i u r i s (. . 105). , loco filiae, - loco sororis, .. , , . patria potestas . paterfamilias.

132 . Fami l i a . , , , paterfamilias , familia [9]. , , , , paterfamilias - , , , . paterfamilias . , pater fami l ias : manus, , .

patr ia potestas paterfamilias: paterfamilias, , , in patria potestate, capitis deminutio, , , ( ) .

, paterfamilias patriapotestas , paterfamilias in manu , paterfamilias, persona sui iuris, ; paterfamilias - . , , , paterfamilias . , ,, patria potestas paterfamilias , , , paterfamilias - , patria potestas, , , :

Pater autem familias appellatur qui in domo dominium habet recteque hoc nomineappellatur, quamvis filium non habet (D. 50. 16. 195).

( (" ") , , , .)

43. 133. . , patria potestas , , , : , paterfamilias , paterfamilias. , paterfamilias . , , paterfamilias , paterfamilias . , , .

. paterfamilias, cum manu,

paterfamilias, in patria potestate, , , . , , , ,, .

, paterfamilias. - , - .

, patria potestas, paterfamilias, , , paterfamilias. , (1 + 1), - (1 + 2) ..

134. (gens). agnati - , , , , paterfamilias, -, , , , - gens. Gens - - , paterfamilias, , , nomengentilicium, , sacra gentilicia, , , . Quintus Mucius Scaevola, , :

Gentiles sunt inter se qui eodem nomine sunt... qui ab ingenuis oriundi sunt... quorummaiorum nemo servitutem servivit, qui capite non sunt deminuti (Topica, 6. 29)

( , , , capitis deminutio.)

patria potestas , , , , ( ) gens.

135. . patria potestas : , , . , , - , ius gentium, , . , , , . . , .

12 44. 136. . , ,

. cum manu, , . capitis deminutio : persona sui iuris, , cum manu, persona alieni iuris. in potestate , , , manus paterfamilias, in patria potestate, , , .

- sine manu, : , , ; .

, , ? paterfamilias?

. : , manus , cum manu. III . .. ,

con iunct io mar is e t feminae, consor t ium omnis v i tae, d iv in i e t humana iur i scommunicatio (D. 23. 2. 1).

( , , .)

, cum manu, sine manu divini et humani iuris communicatio: , , . cummanu , -, , divini et humaniiuris communicatio .

cum manu , materfamilias, (D. 50.16. 46. 1), , , , cum manu. , (II. ..) sine manu . , , II . .. sinemanu .

sine manu . XII manus " " - . , , iustum matrimonium, manus. XII , sine manu: , , manus usurpatio trinoctii - , "", manus marit i . , , usurpatio trinoctii, sine manu. , sine manu XII .

sine manu?, ,

. , , ius conibii XII Canuleia 445 . .. , , . , cum manu - .

, cummanu sine manu . cum manu , . sine manu : ( , ), , , : , , patria potestas. sine manu .

, : cum manu, , , ,"" . sine manu (divortium). , (repudium).

sine manu , , ,, . . , , , .

Lex Iulia de adulteriis (18 . ..) (adulterium), , , , .

adulterium, , , , , . , inaequale coniugium, . , liberi naturales, (vulgo concepti) , .. .

lex Iulia de maritandis ordinibus, 18 . .., 4 . .., lex Papia Poppea 9 . .. ( lex Iulia et PapiaPoppea) 25 60 20 50 , , : (coel ibes) , , (orbi) , .

: , , - , . , , ius t r ium l i be ro rum,

, . , , , , caducum , , . , ,, , IV . .., .

(. . 139) sine manu . cum manu .

137. . (sponsalia). alieni iuris patresfamilias . patresfamilias . (. 433): - patresfamilias , - , , patresfamilias , . , -, .

sponsalia . sponsalia infamia . , , sponsalia, (arrhae sponsaliciae, donatio antenuptias); . IV . donatio ante nuptias (oscu lum): oscu lointerveniente .

138. manus. , , manus, : a) confarreatio, ) coemptio, ) usus.

(1) Confarreatio, , (, ) , . panis farreus, , , . certis verbis - pontifex maximus flamen Dialis 10 , , , 10 ( ). , , per confarreationem, , rex sacrorum flamen Dialis.

(2) Coemptio , , . "" , , . , - , inmanc ip io , manc ipat io . , , , , , . , , , coemptio .

, libripens, mancipatio (. 196), paterfamilias , ,

persona alieni iuris, : an tu mihi materfamilias esse velis , , , . , , : ubi tu Gaius, ibi ego Gaia (Cicero, Pro Murena. 12. 27). , mancipatio paterfamil ias , , , .

(3) Usus .

usus. usus , , , . -, I . .. per confarreationem. , , , 23 .. , , per confarreationem, , manus ( ), , , , (Tacitus,Annales. 4. 16). confarreat io .

Coempt io, , (1. 113. 114). , III , ().

(consensus facit nuptias - )(D. 35. 1. 15), , , deductiofeminae in domum mariti. : vir absens uxorem nuberepotest, femina absens nubere non potest (Sent. 2. 19. 8).

139. . , . , . , , .

, , , 14 12 .

. paterfamilias. , persona suiiuris; sui iuris , auctoritas tutoris.

: alieni iuris , , paterfamilias paterfamilias , , paterfamilias. , paterfamilias - , , patria potestas , in patria potestate , , ., , , , , . paterfamilias.

, , . , ,

paterfamilias, .

, - paterfamilias, paterfamilias ., Iulia (4 . ..) paterfami l ias . paterfamilias, . , , , , : sui iuris, , , , auctoritas tutoris, , , - .

iusconubii ( - , . 102). ( ), . , lexCanuleia (445 . ..) . , lex Iulia (18 . ..), , Iulia - .

, , , , : , - , -, ; - consobrini, .. , , ; , , , , , .. .

, - .

, , . Lex Iulia de adulteriis , , .

45. 140. cum manu. cum manu sine manu. cum manu , , , manus mariti ( paterfamilias, alieni iuris), patria potestas . , , , . (in mancipium). . , , . , , persona sui iuris, . , , , , . , -heres sua, , , , . , - , , .

. , ,

, , , , . , , , .

141. sine manu. sine manu. sine manu , . in patriapotestate, . - suaheres paterfamilias, - . sine manu persona sui iuris, persona suiiuris . , , , persona sui iuris, , , , . . ( , ). , III . .. , , , , donatio convalescit, .. (D. 24. 1. 32).

,, , . , (. 126), beneficium competentiae, .. . , , sine manu. : : defendiuxores a viris... aequum est (D. 47. 10. 2), , reverentiaquae maritis exhibenda est (D. 24. 3. 14. 1).

142. Dos. s ine manu . , .. . sine manu , dos, , ad matrimonii onera sublevanda. Dos paterfamilias (dos profecticia), , persona sui iuris, (dos adventicia). , dos : dos aut datur aut dicitur aut promittitur, , , .

, dos: dos, , , , dos . , , , dos, , dos dos, . cautio rei uxoriae. dos, dos . :dos (dos venditionis causa aestimata), .

cautiones , , cautio , . , , (, , .).

dos .

, dos , dos . , dos . Dos , . , dos , . , dos .

dos .

dos , dos , , . , dos . lex Iulia deadulteriis de fundo dotali .

, , , . . (. 418) . , , , : "quamvis in bonis mariti dos sit, mulieris tamen est", .. , (D. 23. 5. 75). dos .

, , , , . donatio ante nuptias, , -donatio propter nuptias , , dos, . , dos, donatio propter nuptias. , : , .

46. 143 . . , , , . - . , , :

(1) Capitis deminutio maxima , .. , ius conubii. , , postliminium (. 108) , manus . s ine manu, , , , postliminium res iuris, res facti; , .

(2) Capitis deminutio media, .. , , latini veteres, ius conubii.

(3) Capitis deminutio minima, .. , , , ,paterfamilias , patria potestas.

(4) paterfamilias cum manu; sine manu.

cum manu paterfamil ias , (. . 139), , manusmariti, paterfamilias : loco filiae. ( paterfamilias) cum manu, , , .

sine manu , (. 139). , , . , , , , , , .

, . , lex Iulia etPapia Poppea incapacitas , . , , , (lucra nuptialia): , , . , , , .

, , , , turbatio sanguinis, .. , . , .

, lucra nuptialia, , infamia .

13 47. Patria potestas144. . , , cum manu sine manu . , cum manu, loco sororis ( paterfamilias, in patria potestate), ; , patria potestas .

. - paterfamilias .

, sine manu . , - , , .

, sine manu, , sine manu., , in patria potestate , , . , , ,bene f i c i um compe ten t i ae . , I I . , , sinemanu.

145. . . , cum manu sine manu. , in patria potestate.

, , , , . ( ), : . , .

paterfamil ias , , , , . paterfamilias . . . IV . parricidium. , (II . ..) , patria potestas. , extra ordinem paterfamilias, .

, -, . (, , ex persona domini) paterfamil ias. paterfamil ias . actiones noxales paterfamilias .

, , , , - . paterfamilias actiones adiecticiae qualitatis , (. 117). , personae sui iuris,

iure naturali, , a iure civili.

, , paterfamil ias, peculiumprofecticium, , paterfamilias, . , , , , , , : paterfamilias , , , ( , I I . ). , iure pecu l i i , .

, , , , , , : , . , IV . .. peculium quasi castrense.

, , sine manu, paterfamilias , . IV . pater fami l i as .

, . , paterfamil ias , ex re patris, , contemplat ione patr is , .. , paterfamilias, , , , . - bona profecticia. , bonaadventicia, , , , iure hereditario, .

146. pat r ia potes tas . , pat r ia potes tas paterfamilias.

flamen Dialis ( ), - ; , praefectus urb i , magister mi l i tum . paterfamilias emancipatio. emancipatio XII , : paterfamil ias , . paterfamilias, persona sui iuris.

VI : emancipatioper rescriptum principis ( emancipatio Anastasiana), emancipatio ( emancipatio lustinianea). emancipatio .

48.

147. . Patria potestas . , , , legitimatio. legitimatio l iber i natura les, .. , (. 136). legitimatio: ) legitimatio peroblationem curiae, .. ordo ; ) legitimatio persubsequens matrimonium, .. ; ) .

148. . patria potestas .

, : )arrogatio, persona sui iuris, ) adoptio, persona alieni iuris.

(1) Arrogatio pontifex maximus , . pontifex maximus rogatio . , arrogatio iussuspopuli, .. . , . , . arrogatio; . arrogatio per rescriptum principis.

(2) Adoptio , emancipatio, XII mancipatio. Paterfamilias , mancipium, paterfamilias. mancipatio, patria potestas, , in mancip io, v indicat io f i l i i . addicit . adoptio mancipatio. .

adopt io , a r roga t i o , , : patria potestas , .

, : (adoptio testamentaria), .

48-. 148-. sui iuris , . (tutela) , , (cura) , (.. 25 ), . . (auctoritatisin te rpos i t i o ) , ; (consensus), .

148-. , , . . ( ) , .. .

, , - , paterfamilias.

. , , (munus publicum).

, ( paterfamilias), - .

. (excusationes), . , . (satisdatio rempupilli salvam fore), .

V 14 49. 149. . , .

Rei appellatione et causae et iura continentur (D. 50. 16. 23).

( .)

150. . (2. 13. 14) (corpora les ) , (quae tang i possunt ) (incorporales), (quae tangi non possunt). res incorporales , (. 221), . , res incorpora les : , corpora, .

(5. 3. 18. 2) , , : "Universasres hereditarias in hoc iudicium venire, sive iura sive corpora sint" [10], .. , "" "".

, ,

, , , , .

50. 151. . . . . (praedia, fundi) , . - res soli. ,, . , , . supe r f i c i e s so l o ced i t - . . .

res mobiles per se moventes , , ,.

. , . : , , (. 231, 232)., XII (. 203) : ( ) , ( ) . ; , praedia urbana - , , , praedia rustica - : , , , . .

152. Res mancipi et res nec mancipi. res mancipi res nec mancipi .

Omnes res aut mancipi sunt aut nec mancipi. Mancipi res sunt praedia in Italico solo, tamrustica, qualis est fundus, quam urbana, qualis domus; item iura praediorum rusticorum,velut via, iter, actus, aquaeductus; item servi et quadrupedes quae dorso collovedomantur, velut boves, muli, equi, asini, ceterae res nec mancipi sunt (Ulp. Reg. 19. 1).

( . , , , , ; , , , , ; , , , , . .)

, res mancipi . ager romanus, , , , , , () , , .

, res nec mancipi , resmancipi, , (, , ), , ..

, res mancipi ,

XII . , (manu capere), . res mancipi : . res n mancipi ( t rad i t io) , res manc ip i - mancipatio in iurecessio (. 196 - 197).

153. . . , , ; , : pro parte divisa (Ulp. D. 8. 4).

, . , , , , 1/2, 1/3 ..: totius corporispro indiviso, pro parte dominium habere (D. 13. 6. 5. 15). , .. , , : . , (. 188).

; , . , . , , (, , ).

154. . ,, , - res quae ipso usu consumuntur, to l luntur . , , . , ( ), , , - resquae usu minuuntur.

, .

155. , , (genus etspecies). . - - , , (genus), .. , (species), . genus , . , , ,, - res, quae in genere suo functionem suamrecipiunt, res quae numero mensura, pondere consistunt - , , , , .

, - .

. ,

, . - genera non pereunt ( ). - , , , . (res fungibiles), .. , ( ) , ,, .

156. . , :

Tria autem genera sunt corporum, unum quod continetur uno spir i tu et graecehenomenon vocatur, ut homo tignum lapis et similia: alterum quod ex contingentibus,hoc est plur ibus inter se cohaerentibus constat, quod synemmenon vocatur, utaedificium, navis, armarium, tertium quod ex distantibus constat, ut corpora plura nonsoluta, sed uni nomini subiecta, veluti populus, legio, grex (D. 41. 3. 30. pr.).

( : , - " ", , , , , ; , , .. , , , , , , ; , , , , , , , .)

(1) - corpus, quod uno spiritu continetur - , (, , ..).

(2) , , -universitates rerum cohaerentium, , , . , . . , . , , .

(3) , -universitates rerum distantium, , , , . - .

, . , , ; , , , , ; , , .

157. . (accessorium) , . : , .

. , . . ,