Νευρικόσύστημακεφάλαιο9ο
Νίκος Κωνσταντίνου, Βιολόγος
Ρόλοςτουνευρικούσυστήματος
Τονευρικόσύστημαμαζίμετοσύστηματωνενδοκρινώναδένωνσυμβάλλουνστηδιατήρησησταθερούεσωτερικούπεριβάλλοντος(ομοιόσταση).
Ελέγχεικαισυντονίζειτιςλειτουργίεςτωνυπόλοιπωνσυστημάτωντουοργανισμού.
Υποδέχεταιερεθίσματααπότοπεριβάλλον.
Επεξεργάζεταιταερεθίσματα.
Δίνειοδηγίεςσταόργανα.
Όργανατουνευρικούσυστήματος
Νευρικόσύστημα
Κ.Ν.Σ.
εγκέφαλοςνωτιαίοςμυελός
Π.Ν.Σ.
νεύρα
Δομήκαιλειτουργίατωννευρικώνκυττάρων
νευρώνες
δομικήκαιλειτουργικήμονάδα
αντιδρούνσεμεταβολέςτουπεριβάλλοντος
νευρογλοιακάκύτταρα
νευρικάκύτταρα
περισσότερααπότουςνευρώνες
έχουνβοηθητικόρόλο
Νευρώνες
Κάθενευρώναςαποτελείταιαπό:
Τοκυτταρικόσώμα:περιέχειτονπυρήνακαιταοργανίδιατουκυττάρου.
Τιςαποφυάδες:οινευρικέςαποφυάδεςδιακρίνονταιστουςδενδρίτεςκαιστονευράξοναήνευρίτη.
Τύποινευρώνων
Αισθητικοί• μεταφέρουνμηνύματααπότιςδιάφορεςπεριοχέςτουσώματοςστονωτιαίομυελόκαιστονεγκέφαλο
Κινητικοί• μεταφέρουνταμηνύματααπότονεγκέφαλοκαιτονωτιαίομυελόστουςμυςκαιστουςαδένες
Ενδιάμεσοι• μεταφέρουνμηνύματααπότουςαισθητικούςνευρώνεςστονεγκέφαλοήστοννωτιαίομυελό
Νευρογλοιακάκύτταρα Χρησιμεύουνστην
απορρόφησηκαιαπομάκρυνσητωνάχρηστωνουσιών.
Περιβάλλουντονευράξονατωνπερισσότερωναπότουςνευρώνες.
Συμβάλλουνστημόνωσητωννευρώνων.
Επιταχύνουντημεταφοράτηςνευρικήςώσης.
Δυναμικόηρεμίας Στηνεξωτερικήεπιφάνειατηςκυτταρικήςμεμβράνηςενός
νευρώναυπάρχειυψηλήσυγκέντρωσηιόντωννατρίου.
Στηνεσωτερικήεπιφάνειαυπάρχειμεγάλησυγκέντρωσηιόντωνκαλίουκαιαρνητικώνιόντων.
ΗαντλίαNa+/K+γιακάθετρίαNa+πουαπομακρύνειμεταφέρειταυτόχροναστοεσωτερικόδύοΚ+.
ΔημιουργίανευρικήςώσηςΕρέθισμαστοννευρώνα.
Αυξάνεταιγια1msecηδιαπερατότητατηςμεμβράνηςσειόντανατρίου.
ΤαNa+εισρρέουνστοεσωτερικότουκυττάρου.Ηεσωτερικήεπιφάνειατηςμεμβράνηςφορτίζεταιθετικά.
Ηδιαφοράτουδυναμικούφτάνειστητιμήτων+50mVπερίπου.
Αυξάνεταιηδιαπερατότητασταιόντακαλίουκαιεξέρχονταιμαζικάαπότοκύτταρο.Τοδυναμικότηςμεμβράνηςφτάνεισετιμέςμικρότερεςτων‐70mV.
Νευρικήώση Οισύντομες
μεταβολέςστοδυναμικότηςμεμβράνηςαποτελούντοερέθισμαγιααντίστοιχεςαλλαγέςσεγειτονικέςπεριοχέςτηςμεμβράνης.
Toδυναμικόενεργείαςμεταδίδεταικατάμήκοςτουνευράξονακαιαποτελείτηνευρικήώση.
Προϋποθέσειςγιανευρικήώση
Ερεθίσματαμεέντασημικρότερηαπόμιαοριακήτιμήδενπροκαλούννευρικήώση.
0νευρώναςμπορείνααπαντήσεισεένανέοερέθισμαμόνομετάτηνπαρέλευση0,5‐2msecαπότηδημιουργίανευρικήςώσης.Τοδιάστημααυτόονομάζεταιαπόλυτηανερέθιστηπερίοδος.
Ησύναψη
Οινευρώνεςσυνδέονταιμεάλλουςνευρώνες(ήεκτελεστικά)μετηβοήθειασυνάψεων..
Ησύναψη
Σύναψηείναιηπεριοχήλειτουργικήςσύνδεσηςτωντελικώνκομβίων του νευράξονα ενός νευρώνα με άλλα νευρικάκύτταρα ή με ειδικά διαμορφωμένες θέσεις τωνεκτελεστικώνοργάνων(μυώνήαδένων).
Ησύναψη
Ημεταφοράτηςνευρικήςώσηςπραγματοποιείταιμέσωτωννευροδιαβιβαστών.
Νευροδιαβιβαστές
Oινευροδιαβιβαστέςεκκρίνονταιαπότατελικάκομβίατ ω ν ν ε υ ρ α ξ ό ν ω ν . Ο π ι ο δ ι α δ ε δ ο μ έ ν ο ςνευροδιαβιβαστήςείναιηακετυλοχολίνη.
Δομήσύναψης
Δομήσύναψης
προσυναπτικόάκρο
τελικάκομβία(μιτοχόνδρια)
συναπτικάκοκκία(νευροδιαβιβαστής)
μετασυναπτικόάκρο
σύναψη υποδοχείςτουνευροδιαβιβαστή
συναπτικήσχισμή
πάχος15‐20nm
Λειτουργίατηςσύναψης
μετάδοσησεόλοτοννευράξονα
αύξησηδιαπερατότηταςτηςμετασυναπτικήςμεμβράνηςσεNa+
ερέθισματελικάκομβία
συναπτικήσχισμή
νευρικήώσηστονμετασυναπτικόνευρώνα
απελευθέρωσηνευροδιαβιβαστή
πρόσδεσηστομετασυναπτικόάκρο
αλλαγέςστοδυναμικότηςμεμβράνης
Νεύρα Τανεύρααποτελούνταιαπόδεσμίδεςμακριώνδενδριτώνή/και
νευραξόνων,οιοποίεςσυγκρατούνταιμετηβοήθειασυνδετικούιστού.κύτταρακαιέχουνλευκή,γυαλιστερήόψη.
Οινευρικέςαποφυάδεςπουσυνιστούντανεύραπεριβάλλονταιαπόνευρογλοιακάκύτταρακαιέχουνλευκή,γυαλιστερήόψη.
Τύποινεύρων
Αισθητικά:αποτελούνταιαπόαποφυάδεςαισθητικώννευρώνων.
Κινητικά:αποτελούνταιαπόνευράξονεςκινητικώννευρώνων.
Μεικτά:περιέχουνκαιταδύοείδηαποφυάδων.
Εγκεφαλικάνεύρα
Στονάνθρωπουπάρχουν12ζεύγηεγκεφαλικώννεύρων(αισθητικά,κινητικάήμεικτά).Εκφύονταιαπότονεγκέφαλοκαινευρώνουνκυρίωςπεριοχέςτουκεφαλιούκαιτουλαιμού.
Νωτιαίανεύρα
Από το νωτιαίο μυελόε κ φ ύ ο ν τ α ι 3 1 ζ ε ύ γ ηνωτιαίων νεύρων (όλαμεικτά). Σχηματίζονται απότις αποφυάδες αισθητικώνκαι κινητικών νευρώνων καινευρώνουν τον αυχένα, τονκορμόκαιταάκρα.
ΝευρικέςοδοίΝευρικήοδόςείναιηδιαδρομήπουακολουθούνοινευρικέςώσειςμέσαστονευρικόσύστημα.
Διακρίνονταιδύοκατηγορίες:
Κινητικέςήφυγόκεντρες:νευρικέςώσειςαπότοΚ.Ν.Σ.σταεκτελεστικάόργανα.
Αισθητικέςήκεντρομόλοι:νευρικέςώσειςαπότηνπεριφέρειαστοΚ.Ν.Σ.
Αντανακλαστικότόξο
Ηαπλούστερηνευρικήοδός,τοαντανακλαστικότόξο,αποτελείταιαπό:
Τοναισθητικόνευρώνα.
Τουςενδιάμεσουςνευρώνες(κέντροεπεξεργασίαςτουερεθίσματος).
Τουςκινητικούςνευρώνες.
Αντανακλαστικότόξο
ΚεντρικόΝευρικόΣύστημα
εγκέφαλος
νωτιαίοςμυελός
Κ.Ν.Σ.
Μήννιγγες
Οεγκέφαλοςκαιονωτιαίοςμυελόςπεριβάλλονταιαπότρειςπροστατευτικέςμεμβράνες,τιςμήνιγγες.
ΕγκεφαλονωτιαίουγρόΤοεγκεφαλονωτιαίουυγρόμειώνειτουςκραδασμούςκαισυμβάλλειστηστήριξηκαιθρέψητουεγκεφάλουκαιτουνωτιαίουμυελού.Τοσυναντάμε:
Ανάμεσαστιςδύοεσωτερικέςμήνιγγες(υπαραχνοειδήςχώρος).
Στονκεντρικόνευρικόσωλήνατουνωτιαίουμυελού.
Στιςκοιλίεςτουεγκεφάλου.
Νωτιαίοςμυελός
Νωτιαίοςμυελός
0νωτιαίοςμυελός:
Είναιμίαλεπτή,σχεδόνκυλινδρικήστήληνευρικούιστού.
Προστατεύεταιμέσαστοσπονδυλικόσωλήνα.
Αρχίζειαπότούψοςτουινιακούτρήματοςκαικαταλήγειστούψοςτουδεύτερουοσφυϊκούσπονδύλουπερίπου.
Χαρακτηριστικάτουνωτιαίουμυελού Εκφύονται31ζεύγηνωτιαίωννεύρων.
Στοναυχένακαιστηνοσφυϊκήπεριοχήονωτιαίοςμυελόςδιογκώνεται(έκφυσηνεύρωνπουνευρώνουνταάνωκαιτακάτωάκρααντίστοιχα).
Περιέχεικέντρααντανακλαστικώνλειτουργιώνκαισυνδέειτονεγκέφαλομετανωτιαίανεύρα.
Ηκεντρικήπεριοχήτουνωτιαίουμυελούαποτελείταιαπόφαιάουσία,ηοποίασεδιατομήέχεισχήμαπεταλούδαςμεανοιχτάφτερά.Ηφαιάουσίααποτελείταικυρίωςαπόκυτταρικάσώματα,ενώηλευκήουσία,πουπεριβάλλειτηφαιά,απόμακριούςνευράξονες.
Οινευράξονεςτηςλευκήςουσίαςσυνδέουντονεγκέφαλο,μέσωτωννωτιαίωννεύρων,μεταδιάφορατμήματατουσώματος.
Εγκέφαλος
Οεγκέφαλοςείναιτομεγαλύτεροκαιτοπολυπλοκότεροτμήματουνευρικούσυστήματος.
Οεγκέφαλοςαποτελείταιαπόνευρώνεςοιοποίοιδέχονται,επεξεργάζονταικαιμεταβιβάζουνερεθίσματα.
Εγκεφαλικάκέντρα
Δομήεγκεφάλου
Εγκεφαλικάημισφαίρια
Εμφανίζουνστηνεπιφάνειάτουςπροεξοχές(έλικες)καιαυλακώσεις(αύλακες).
Οιβαθύτερεςαύλακεςονομάζονταισχισμές.Ηεπιμήκηςσχισμήχωρίζειτοαριστερόαπότοδεξίημισφαίριο.
Μεσολόβιοκαιλοβοί
Ταδύοημισφαίριασυνδέονταιστηβάσητουςμεμία«γέφυρα»νευρικώναποφυάδων,τομεσολόβιο.
Άλλεςσχισμέςχωρίζουντοκάθεημισφαίριοσελοβούς(μετωπιαίος,βρεγματικός,κροταφικόςκαιινιακός).
ΔομήημισφαιρίωνΕξωτερικά:στρώμαφαιάςουσίας(φλοιός)πουσυνίσταταιαπόσώματανευρώνων
Εσωτερικά: μάζες λευκής ουσίας, πουπεριέχουν δέσμες νευρικών αποφυάδων, οιοποίεςσυνδέουντασώματατωννευρώνωντουφλοιούμεάλλατμήματατουεγκεφάλου.
Ηεπιφάνειατουφλοιούαυξάνεταισημαντικάμετηνύπαρξητωναυλάκωνκαιτωνελίκων.
ημισφαίρια
ΟφλοιόςτωνημισφαιρίωνείναιημοναδικήπεριοχήτουΚ.Ν.Σ.πουείναιυπεύθυνηγιατιςσυνειδητέςλειτουργίες.
Λειτουργικέςπεριοχές0φλοιόςτωνημισφαιρίωνχωρίζεταισεπεριοχές:
ΚινητικέςΑισθητικέςΣυνειρμικές
Βρεγματικόςλοβός:
Θερμοκρασία
Αφή
Πίεση
Πόνος
Γεύση
Συνειρμοί
Μετωπιαίοςλοβός:
Σκελετικοίμυς
Λύσηπροβλημάτων
Σχεδιασμός
Ινιακόςλοβός:
Όραση
Κροταφικόςλοβός:
Ακοή
Στέλεχος‐Παρεγκεφαλίδα
Στέλεχος Συνδέειταεγκεφαλικάημισφαίριαμετονωτιαίομυελό.
Θάλαμος : νευρικές ώσεις απόα ι σ θ η τ ι κ ο ύ ς ν ε υ ρ ώ ν ε ς τ η ςπεριφέρειαςπροςτοφλοιό
Υποθάλαμος:κέντροτηςομοιόστασης.Ελέγχειτηνυπόφυση,τοΑ.Ν.Σ.,τονύπνο.
Προμήκης:κέντρατουΑ.Ν.Σ.(αναπνοή,καρδιακήλειτουργία,πίεση).
Παρεγκεφαλίδα Αποτελείταιαπόδύο
ημισφαίρια(συνδέονταιμετονσκώληκα).
Συνίσταταικυρίωςαπόλευκήουσία,καιέναλεπτόστρώμαφαιάςουσίας.
Κέντροελέγχουκαισυντονισμούτωνκινήσεωντωνσκελετικώνμυών,κέντροδιατήρησηςτουμυϊκούτόνουκαιισορροπίας.
Δέχεταιώσειςαπότααισθητήριαόργανατηςόρασης,τηςισορροπίαςκαιαπόυποδοχείςστουςτένοντες.
Ανώτερεςπνευματικέςλειτουργίες
μνήμηβραχυπρόθεσμη
εξοικείωση
μάθησηπνευματικέςλειτουργίες
συμπεριφορά
μακροπρόθεσμηαπώλεια
ευαισθητοποίησησυνειρμικήαντίληψη
ενστικτώδηςτροποποίησημεμάθηση
Αυτόνομονευρικόσύστημα ΤοΑ.Ν.Σ.περιλαμβάνεικέντραπουεντοπίζονταιστοΚ.Ν.Σ.καικινητικά
νεύρα.
Λειτουργείσυνεχώςκαιμεακούσιοτρόπο,καιοιλειτουργίεςτουρυθμίζονται,κυρίως,απόαντανακλαστικά.
Οινευρικέςώσεις,πουπροέρχονταιαπόυποδοχείςτουδέρματοςκαιτωνσπλάχνων,καταλήγουνσεκέντραπουβρίσκονταιστονεγκέφαλοκαιστονωτιαίομυελό.
ΟικινητικέςίνεςπουξεκινούναπόαυτάτακέντραφτάνουνσταγάγγλιατουΑ.Ν.Σ.καιαπόεκείσταεκτελεστικάόργανα(αδένες,σπλάχνα).ΗεπεξεργασίατωννευρικώνώσεωνσταγάγγλιαδίνειστοΑ.Ν.Σ.έναβαθμόαυτονομίαςαπότονεγκέφαλοκαιτονωτιαίομυελό.
Α.Ν.Σ.Συμπαθητικό:καταστάσειςέντασηςήέκτακτηςανάγκης.
Παρασυμπαθητικό:ελέγχειτιςλειτουργίεςτουοργανισμού, όταν αυτός βρίσκεται σε ηρεμία.Επαναφέρειεπίσηςτιςλειτουργίεςσεκανονικόρυθμόύστερααπόκαταστάσειςέντασης.
Οσυντονισμόςτηςδράσηςτωνδύοσυστημάτωνρυθμίζειμεακρίβειατιςακούσιεςλειτουργίεςτουμυοκαρδίου,τωνλείωνμυώνκαιτωναδένων.
Α.Ν.Σ.
Recommended