มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
หนวยท 8
การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
อาจารย ดร.อภรด ไชยกาล
ชอ อาจารย ดร.อภรด ไชยกาล วฒ ค.ด. (การศกษาปฐมวย) จฬาลงกรณมหาวทยาลย ศษ.ม. (หลกสตรและการสอนการศกษาปฐมวย) มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ค.บ. (การศกษาปฐมวย) จฬาลงกรณมหาวทยาลยต�าแหนง อาจารยประจ�าสาขาวชาการศกษาปฐมวย มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษหนวยทเขยน หนวยท 8
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-2 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
แผนการสอนประจ�าหนวย
ชดวชา การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
หนวยท 8 การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
ตอนท 8.1 แนวคดเกยวกบการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา8.2 ความรเกยวกบการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา8.3 หลกการ แนวการจด และวธการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
แนวคด1. การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา เปนการจดกจกรรม การจดสภาพแวดลอม และ
การใชสอวสดอปกรณ เพอพฒนาเดกปฐมวย มแนวคดทเปนรากฐานของการจดประสบการณทงทเปนแนวคดทางการศกษา และแนวคดทางจตวทยา
2. ความรเกยวกบการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาครอบคลม ความส�าคญ และ จดมงหมายของการจดประสบการณ รวมทงขอบขายและลกษณะของการจดประสบการณ ในระดบปฐมวยศกษา
3. การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา ควรท�าความเขาใจหลกการจดประสบการณอนประกอบดวยหลกการของพฒนาการ หลกการเรยนร หลกการพฒนาเดกแบบองครวม หลกการ บรณาการกบบรบทของทองถน แนวทางการจดประสบการณ และวธการจดประสบการณ
วตถประสงคเมอศกษาหนวยท 8 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายแนวคดเกยวกบการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาได2. อธบายความรเกยวกบการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาได3. อธบายหลกการ แนวการจด และวธการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาได
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-3การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
กจกรรมระหวางเรยน1. ท�าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 82. ศกษาเอกสารการสอนตอนท 8.1-8.33. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน4. ฟงซดเสยงประจ�าชดวชา5. ชมดวดประกอบชดวชา (ถาม)6. ท�าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 8
สอการสอน1. เอกสารการสอน2. แบบฝกปฏบต3. ซดเสยงประจ�าชดวชา4. ดวดประกอบชดวชา (ถาม)
การประเมนผล1. ประเมนผลจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน2. ประเมนผลจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง3. ประเมนผลจากการสอบไลประจ�าภาคการศกษา
เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท�าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน
หนวยท 8 ในแบบฝกปฏบต แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-4 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
ตอนท 8.1
แนวคดเกยวกบการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 8.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป
หวเรอง8.1.1 แนวคดทางการศกษาทเกยวกบการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา8.1.2 แนวคดทางจตวทยาทเกยวกบการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
แนวคด1. แนวคดทางการศกษาทเปนรากฐานของการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา เปน
แนวคดของ Comenius ทเชอวาการศกษาของเดกปฐมวยควรเปนไปอยางธรรมชาต ไมควรมการลงโทษดวยการเฆยนต แนวคดของ Rousseau ทเชอวาการจดการศกษาส�าหรบเดกปฐมวยควรสอดคลองกบธรรมชาตและพฒนาการของเดก และแนวคดของ Pesstalozzi ทมความเชอสอดคลองกนวา การศกษาควรเปนไปตามธรามชาต และค�านงถงความพรอมของเดก
2. แนวคดทางจตวทยาทเปนรากฐานของการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา เปนแนวคดเกยวกบหลกการของพฒนาการ และแนวคดทางจตวทยาทเกยวของคอ จตวทยาพฒนาการทประกอบดวยทฤษฎพฒนาการทางสตปญญา และทฤษฎจตสงคม และจตวทยาการเรยนรทประกอบดวยทฤษฎการเรยนรกลมโครงสรางนยม กลมหนาทของจต กลมพฤตกรรมนยม และกลมการรคดทางสงคม
วตถประสงคเมอศกษาตอนท 8.1 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายแนวคดทางการศกษาทเกยวกบการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาได2. อธบายแนวคดทางจตวทยาทเกยวกบการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาได
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-5การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
ความน�า
เดกปฐมวย เปนวยทพฒนาการทงดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา เพมขนอยางรวดเรว เปนวยส�าคญของการเรยนรสงตางๆ เดกวยนจงตองไดรบการสงเสรมพฒนาการทเหมาะสม เพอใหเกดความพรอม ความสามารถ และมคณลกษณะทพงประสงคตามทก�าหนดไว การจดการเรยนการสอนในระดบปฐมวยศกษานนมลกษณะเฉพาะทมความแตกตางไปจากการสอนในระดบชนอนๆ เพราะในระดบปฐมวยจะไมสอนเปนรายวชา แตจะเปนการจดการเรยนรในลกษณะของการบรณาการผานการเลน การลงมอปฏบตกจกรรม และการมปฏสมพนธกบสงตางๆ รอบตว จงมการใชค�าทเกยวกบการจดการเรยนการสอนในระดบปฐมวยศกษาวา “การจดประสบการณ” การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาเปนเรองส�าคญทครและผเกยวของตองท�าความเขาใจอยางถองแท เพอทจะไดน�าไปใชในการพฒนาเดกปฐมวยตอไป
ค�าวา “การจดประสบการณ” ทใชในระดบปฐมวยศกษานน พชร ผลโยธน (2555, น. 1-4) ไดกลาวถงไววา “ประสบการณ” หมายถง “กระบวนการไดมาซงความร หรอทกษะในชวงระยะเวลาหนงโดยผานการมอง และการกระท�าสงตางๆ มากกวาจะผานทางการเรยนแบบทองจ�า หรอการอานหนงสอ” ค�าวา ประสบการณ จงมความหมายอยางมากส�าหรบเดกปฐมวย เนองจากลกษณะธรรมชาตของเดกวยนกระตอรอรนทจะเรยนรอยแลว และเดกจะเรยนรไดด ดวยการใชประสาทสมผสทงหา ส�ารวจสงแวดลอมรอบตว ลงมอท�ากจกรรมตางๆ ดวยตวเอง มปฏสมพนธกบวตถ สงของ และผอน ประสบการณตรงเรมแรกส�าหรบเดกปฐมวย จงเปนสงจ�าเปนอยางยง
การศกษาทแทจรงเกดจากประสบการณ แตมใชทกประสบการณจะท�าใหคนเรามการศกษาหรอเกดความรทแทจรง การศกษาและประสบการณมความเชอมโยงแตไมเทาเทยมกน บางประสบการณถอเปนประสบการณทางการศกษาทผดพลาด เพราะใหเดกปฏบตโดยขาดจดประสงค แต การจดประสบการณ ในมตทเปนการใหการศกษาแกเดกปฐมวย ตองชวยขยายประสบการณ และความรใหแกเดก โดยเฉพาะอยางยง ควรเปนสงทเดกสนใจและมความหมายตอตวเดก สงเสรมพฒนาการทงดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา พฒนาทกษะตางๆ เชน ทกษะทางกลามเนอใหญ ทกษะทางกลามเนอเลก ทกษะทางสงคม ทกษะทางภาษา ฯลฯ ชวยใหเดกเขาใจโลกทแวดลอมตนอย มโอกาสและเวลาทจะคด สะทอนความคด และการเรยนร อกทงเตรยมเดกใหมชวตอยในสงคม ประสบการณทเดกไดรบจะน�าไปสประสบการณอนๆ และเชอมโยงตอเนองไปสครอบครว ชมชน และสงคมทเดกเกยวของหรออาศยอย
นยนา อสสระวทย (2549, น. 34) กลาววา การจดประสบการณ เปนการจดการศกษาใหกบเดกปฐมวยหรอเดกระดบกอนประถมศกษา โดยใหเดกไดรบประสบการณตรงจากการลงมอปฏบตหรอใชประสาทสมผสทงหาเพอสงเสรมพฒนาการดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา ดวยการจดสภาพแวดลอมทงในและนอกหองเรยน ทงนกจกรรมตางๆ ตองสอดคลองกบแผนการจดประสบการณ ตองค�านงถงความเหมาะสมกบวยและความสามารถของเดก
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-6 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
ภรณ ครรตนะ (2540, น. 49) กลาววา การจดประสบการณ หมายถง การจดระบบประสบการณทเดกปฐมวยควรไดรบ มการก�าหนดจดประสงค แนวทางการด�าเนนกจกรรมโดยเนนใหเดกมสวนรวม ในกจกรรมตางๆ ในการด�าเนนกจกรรมครควรค�านงถงการสรางปฏสมพนธทดระหวางครกบเดก เดกกบเดก จดหาสอ อปกรณใหเดกเรยนรอยางเหมาะสมกบวยและมการประเมนผลการเรยนรของเดก โดยใหครอบคลมพฒนาการทกดาน
Epstein (2007) ไดใหความหมายของการจดประสบการณ ไววาเปนวธการทครใชในการสงเสรมพฒนาการและการเรยนรของเดก รวมถงการจดสภาพแวดลอมภายใตเนอหาของหลกสตรทสงเสรมพฒนาการและการเรยนรของเดก เรมจากการดแลสภาพแวดลอมทสงเสรมใหเดกมสขภาพทด สงเสรมใหเดกรสกปลอดภย นอกจากนการจดประสบการณตองตอบสนองความตองการขนพนฐานของเดกตามความแตกตางและความตองการของแตละบคคล โดยอาศยความรวมมอกบครอบครว เพอพฒนาทกษะการเรยนรและกระบวนการคดของเดก
คมอหลกสตรของประเทศองกฤษ (Qualifications and Curriculum Authority, 2000, p. 8) ไดกลาวถงความหมายของการจดประสบการณวา เปนการจดกจกรรมและประสบการณทสงเสรมพฒนาการและการเรยนรของเดก เดกจะไดรบประสบการณทหลากหลาย การวางแผนและด�าเนนการจดกจกรรมตามหลกสตรทจะชวยสรางโอกาสใหเดกไดพฒนาทกษะและความสนใจในการเรยนร
สรปไดวา การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา เปนการจดกจกรรม สอ วสดอปกรณ และการจดสภาพแวดลอม เพอใหเดกไดเรยนรอยางบรณาการผานการเลน เกดการลงมอปฏบต ผานประสบการณตรงทใชประสาทสมผสทงหา สนองความตองการและความสนใจของแตละบคคล โดยครอบคลมทงหลกสตร กระบวนการ และการประเมนผล อนน�าไปสการพฒนาเดกปฐมวยทงทางดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม สตปญญา และพฒนาทกษะตางๆ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-7การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
เรองท 8.1.1
แนวคดทางการศกษาทเกยวกบการจดประสบการณ
ในระดบปฐมวยศกษา
การจดประสบการณใหกบเดกในระดบปฐมวยศกษานน จ�าเปนตองจดใหเหมาะสมกบพฒนาการและวธการเรยนรของเดก เพอใหเดกมพฒนาการทด มความรและทกษะทจ�าเปน รวมทงมคณลกษณะทพงประสงคตามทตองการ การจดประสบการณจงตองไดรบการออกแบบอยางด เพอใหสามารถน�าไปใชในการพฒนาเดกปฐมวยตอไป จากการศกษาแนวคดตางๆ ทเกยวของกบหลกการ แนวการจด และวธการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษานน พบวามแนวคดทางการศกษาของนกการศกษาหลายทาน ทมอทธพลตอการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา ซงในเรองนจะขอกลาวถงแนวคดดงกลาว อนประกอบไปดวยแนวคดของ Comenius นกการศกษาชาวเชคโกสโลวาเกย แนวคดของ Rousseau นกปราชญชาวฝรงเศส และแนวคดของ Pestalozzi นกการศกษาชาวสวสเซอรแลนด ดงท อรณ หรดาล สมร ทองด และสกญญา กาญจนกจ (2555, น. 1-26-1-29) ไดกลาวถงไว ดงตอไปน
แนวคดของ Comenius Comenius (1592-1670) เปนพระในนกายโปรเตสแตนทและเปนนกการศกษา เกดทเมอง
Moravia ประเทศเชคโกสโลวาเกย เปนนกปฏรปการศกษาทไดรบเชญใหไปชวยงานปฏรปการศกษาจากหลายประเทศในยโรป เชน ประเทศองกฤษ สวเดน ฮงการ และเนเธอรแลนด ตวอยางงานดานการศกษา เชน การปฏรปหลกสตรของประเทศเนเธอรแลนดและสวเดน และการสรางโรงเรยนตวอยางขนในประเทศฮงการ เปนตน และเปนผเขยนหนงสอส�าหรบเดก ซงมรปภาพประกอบเพอชวยในการสอนเดก ชอ Orbis Sensualium Pictus หรอ Orbis Pictus (โลกในรปภาพ) หนงสอเลมนมลกษณะเปนพจนานกรมภาพมากกวาหนงสอภาพสมยใหม นบวาเปนหนงสอส�าหรบเดกเลมแรกทมภาพประกอบ และไดมผน�าไปใชกนอยางแพรหลายทวโลกดวยการแปลเปนภาษาตางประเทศ
1. แนวคดหลกทางการศกษาของ Comenius
1.1 เดกทกคนควรมสทธไดรบการศกษาในโรงเรยน ดวยเหตผลทวาคนทกคนไมวาเดกหรอผใหญ ผหญงหรอผชาย รวยหรอจน คนชนสงหรอคนธรรมดา มความเปนมนษยเทาเทยมกน จงควร ไดรบการศกษาเหมอนๆ กน
1.2 การใหความส�าคญกบการจดการศกษาตงแตเดกยงเลก เพราะการศกษาเปนกระบวนการทเรมตงแตแรกเกด และด�าเนนไปจนตลอดชวต ดงนนเดกจงควรเรมเรยนจากวยทารก และควรออกแบบใหเหมาะสมกบอาย ความสนใจและความสามารถของผเรยน
1.3 การจดกลมเดกตามอาย ซงรปแบบนในปจจบนยงคงใชกนอยอยางแพรหลาย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-8 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
1.4 การใชวธการสอนแบบธรรมชาต สอนตามล�าดบความส�าคญกอนหลง เชน สอนภาษาแมกอนภาษาตางประเทศ ควรสอนการอานและการเขยนดวยกน ในการสอนควรจดใหมวสดอปกรณของจรงมาใหผเรยนศกษาประกอบ การปฏบตกจกรรมใหผเรยนไดใชวธการเรยนรโดยการสมผส มการสอนทงในลกษณะของกลมใหญและกลมยอย
1.5 เนอหาสาระตองจดใหเหมาะสมกบวยของผเรยน ควรจ�าแนกและเรยงล�าดบเนอหาตามความยากงาย และควรสอนสงทมคณคาตอผเรยนทจะน�าไปใชในชวตประจ�าวนได รวมทงสมพนธกบเนอหาวชาใหมากทสด ควรเรยนเนอหาตามล�าดบ ต�าแหนง และมความสมพนธกบสงอน ไมควรสอนเรองใด เรองหนงเพยงอยางเดยว แบบเรยนควรมภาพประกอบ
1.6 การจดโรงเรยนใหมบรรยากาศราเรง มความสข ครควรเปนผทมความเขาใจผเรยน เมอเดกท�าความผด ไมควรลงโทษเดกดวยการเฆยนต
2. การประยกตใชในการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
2.1 การใหความส�าคญกบการจดการศกษาส�าหรบเดกปฐมวย เพราะการศกษาเปนกระบวน-การทเรมตงแตแรกเกด และด�าเนนไปจนตลอดชวต
2.2 การจดชนเรยนส�าหรบเดกปฐมวย ควรเปนชนเรยนทมการจดกลมเดกตามอายท ใกลเคยงกน เพราะเดกแตละวย แตละอายมความสนใจทแตกตางกน
2.3 การก�าหนดเนอหาสาระทเหมาะสมกบวยของผเรยน โดยการสอนจากเรองใกลตวเดกกอน เรยงล�าดบเนอหาตามความยากงาย และเปนสงทเดกสามารถน�าไปใชในชวตประจ�าวนได ควรใหเดกไดเรยนรภาษาแมกอนภาษาตางประเทศ
2.4 การจดประสบการณใหเหมาะสมกบอาย ความสนใจ และความสามารถของเดก โดยใหเดกเรยนรผานประสบการณตรง ผานประสาทสมผสทงหา และควรใชสอการสอนประกอบ เชน รปภาพ ของจรงควรอธบายหลกการและแนวคด พรอมกบยกตวอยางประกอบ ในการจดประสบการณควรมลกษณะการบรณาการทงเนอหาและกระบวนการ
2.5 การจดสภาพแวดลอมใหเออตอการเรยนร เชน สรางบรรยากาศผอนคลาย สนกสนาน เพอใหเดกเรยนรอยางมความสข เมอเดกท�าไมได หรอท�าอะไรผดพลาดไมควรลงโทษดวยวธการรนแรง
แนวคดของ Rousseau Rousseau (1712-1778) เปนนกปราชญชาวฝรงเศส เกดในประเทศสวตเซอรแลนด แตใชชวต
สวนใหญในประเทศฝรงเศส เปนผเขยนหนงสอชอ เอมล (Emile) ทวจารณการจดการศกษาในสมยนน ทมลกษณะบงคบ ก�าหนดทกษะพนฐานในการเรยนร มใชแบบทดสอบมาตรฐาน และแบงกลมเดกตามความสามารถ รสโซคดวาสงเหลานไมใชเปนธรรมชาตแตเปนการควบคมธรรมชาต
1. แนวคดหลกในการจดการศกษา การจดการศกษาควรใหสอดคลองกบธรรมชาตและพฒนาการของเดก รวมทงความแตกตางระหวางบคคล Rousseau เชอวา เดกไมใชผใหญตวเลกๆ และสามารถท�าสงตางๆ ไดเหมอนผใหญตามความคดเดมของคนในสมยนน แตเดกกคอเดกโดยธรรมชาต ดงนนเดกจงควรเตบโตไปตามธรรมชาต Rousseau ไดเสนอแนวคดในการจดการศกษา ไวดงน
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-9การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
1.1 การใหการศกษาควรเรมตงแตเดกแรกเกด และด�าเนนตอไปจนถงอาย 25 ป 1.2 เดกปฐมวยชวงอายแรกเกดถง 5 ป จะเรยนรจากกจกรรมทางรางกาย ในชวงอาย 5
ถง 12 ป เดกจะเรยนรไดดทสดจากประสบการณตรง 1.3 การใหการศกษาควรใชวธการตามหลกธรรมชาต คอ ควรบ�ารงตวเดกใหมสขภาพ
แขงแรง เพอจะไดมก�าลงหาความรไดเองตอไป โดยเนนพฒนาการทางกายของเดกตามล�าดบขน 1.4 ครควรเขาใจธรรมชาตของเดกแตละวย และสอนใหสอดคลองกบธรรมชาตของเดก การ
สอนเดกควรเรมดวยการเราใหเกดความอยากรอยากเหน และสนบสนนใหเดกแสดงออกอยางเสร เพอเดกจะไดมความคดทดและเกดการเรยนรอยางถกตอง
2. การประยกตใชในการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
2.1 ควรสงเสรมใหเดกมสขภาพแขงแรงและมพฒนาการตามวย เพอใหเดกมความพรอมทจะเรยนร
2.2 ครควรมความรความเขาใจธรรมชาตของเดก และจดประสบการณใหสอดคลองกบธรรมชาตและพฒนาการของเดก รวมทงความแตกตางระหวางบคคล
2.3 การจดประสบการณใหเดกไดเรยนรจากประสบการณตรง โดยผานประสาทสมผสทงหา2.4 การเปดโอกาสใหเดกไดเรยนรอยางอสระ ตามความตองการและความสนใจของเดก
แนวคดของ Pesstalozzi Pesstalozzi (1746-1827) เปนนกการศกษาชาวสวสทสนใจการศกษาส�าหรบเดกเลกอยางจรงจง
และไดน�าเอาความคดใหมๆ ทางการศกษา เชน แนวคดของ Rousseau รวมทงของตวเขามาปรบปรงและทดลองใชในโรงเรยนในสวตเซอรแลนด ซงเปนจดเรมตนของการจดโรงเรยนส�าหรบเดกเลกในรปแบบใหม Pestalozzi ไมเหนดวยกบแนวปฏบตทางการศกษาส�าหรบเดก 3 ประการ คอ การเรยนรแบบทองจ�า การลงโทษอยางรนแรง เมอเดกจ�าบทเรยนไมได และการกดกนเดกยากจนในการเขาโรงเรยน โดยพยายามตอสและปรบปรงแกไขแนวปฏบตเหลานน จนกระทงไดรบความส�าเรจในเวลาตอมา
1. แนวคดหลกในการจดการศกษา
1.1 การศกษาตองเปนไปตามธรรมชาต เดกแตละคนมความแตกตางกนในดานความสนใจ ความตองการ และความพรอมของเดก
1.2 การไมบงคบเดกใหเรยนดวยการทองจ�า ควรใหเวลาเดกไดเรยนตามความสามารถของแตละคน เรยนจากประสบการณตรง และส�ารวจสงตางๆ ทอยรอบตว เพอใหเดกเกดความเขาใจและเรยนรดวยตวเอง
1.3 การสอนคนใหมเมตตากรณาตอกนมคามากกวาการสอนใหมความร 1.4 บานเปนททสามารถสอนเดกใหมน�าใจ และเมตตา เพราะการศกษาจากบานเปน
สงส�าคญอยางหนง บานเปนสถานทส�าคญในการใหความรและวางรากฐานทางการศกษาใหแกเดก เปนสถานททอบรมศลธรรมจรรยาและเปนททใหความสขแกเดกไดอยางด
1.5 การสอนในโรงเรยนทแทจรงนน ไมตางกบการสอนทบานมากนก จะตางกนตรงทวงแหงความสนใจกวางขวางกวากนเทานน
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-10 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
1.6 ครควรใชวธการสอนโดยใหเดกเรยนจากประสบการณตรง จากการใหท�ากจกรรมตางๆ ดวยตวเอง เชน การท�างานบาน ลางจาน รองเพลง อานออกเสยงคมภรไบเบล และอานออกเสยงหนงสอ ABC เปนตน
1.7 เดกจะตองฝกใชการสงเกต การพจารณา และการใชประสาทสมผส หลงจากนนเดกจะเขาใจรายละเอยด และสามารถจดแยกเปนหมวดหมไดในทสด
2. การประยกตใชในการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
2.1 การจดประสบการณควรค�านงถงความสนใจ ความตองการ ความแตกตางระหวางบคคล และความสามารถในการเรยนรของเดก
2.2 การจดประสบการณตองค�านงถงความพรอมของเดก ไมควรบงคบเดกใหเรยนรดวยการทองจ�า
2.3 การใหเดกไดเรยนรดวยตวเองจากประสบการณตรง ดวยการลงมอปฏบต เชน การปฏบตกจวตรประจ�าวน การส�ารวจสภาพแวดลอมตางๆ รอบตว ฯลฯ
2.4 การใหความส�าคญกบการเรยนรของเดกปฐมวยทบาน จากพอแมผปกครอง และการสรางความสมพนธทดระหวางสถานศกษา พอแม ผปกครอง บาน และชมชน
สรปไดวา แนวคดทางการศกษาทเปนรากฐานในการน�ามาประยกตใชในการจดประสบการณ ในระดบปฐมวยศกษา มาจากแนวคดของนกการศกษาหลายทาน ทส�าคญคอ Comenius ทมแนวคดหลกวาการจดการศกษาควรจดใหกบเดกตงแตยงเลก และควรมการจดกลมเดกตามอาย สวน Rousseau มแนวคดหลกวาการจดการศกษาควรใหสอดคลองกบธรรมชาตและพฒนาการของเดก รวมทงความแตกตางระหวางบคคล เดกปฐมวยชวงอายแรกเกดถง 5 ป จะเรยนรจากกจกรรมทางรางกาย และเดกจะเรยนร ไดดจากประสบการณตรง สวน Pestalozzi มแนวคดหลกวาการจดประสบการณควรค�านงถงความสนใจ ความตองการ ความแตกตางระหวางบคคล ความพรอมและความสามารถในการเรยนรของเดก ไมควรบงคบเดกใหเรยนรดวยการทองจ�า ควรใหเดกไดเรยนรดวยตวเองจากประสบการณตรง ดวยการลงมอปฏบต ซงแนวคดทางการศกษาทส�าคญเหลานไดถกน�ามาประยกตใชในการจดประสบการณส�าหรบเดกปฐมวย
กจกรรม 8.1.1
จงเลอกอธบายแนวคดหลกในการจดการศกษาของนกการศกษามา 1 ทาน
แนวตอบกจกรรม 8.1.1
นกศกษาสามารถเลอกตอบไดอยางหลากหลาย ตวอยางเชน แนวคดของ Comenius มดงตอไปน1. เดกทกคนควรมสทธไดรบการศกษาในโรงเรยน ดวยเหตผลทวา คนทกคนไมวาเดกหรอผใหญ
ผหญงหรอผชาย รวยหรอจน คนชนสงหรอคนธรรมดา มความเปนมนษยเทาเทยมกน จงควรไดรบการศกษาเหมอนๆ กน
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-11การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
2. การใหความส�าคญกบการจดการศกษาตงแตเดกยงเลก เพราะการศกษาเปนกระบวนการทเรมตงแตแรกเกด และด�าเนนไปจนตลอดชวต ดงนนเดกจงควรเรมเรยนจากวยทารก และควรออกแบบใหเหมาะสมกบอาย ความสนใจ และความสามารถของเดก
3. การจดกลมเดกตามอาย ซงรปแบบนในปจจบนยงคงใชกนอยอยางแพรหลาย4. การใชวธการสอนแบบธรรมชาต สอนตามล�าดบความส�าคญกอนหลง เชน สอนภาษาแมกอน
ภาษาตางประเทศ ควรสอนการอานและการเขยนดวยกน ในการสอนควรจดใหมวสดอปกรณ มของจรงมาใหผเรยนศกษาประกอบการปฏบตกจกรรม ใหผเรยนไดใชวธการเรยนรโดยการสมผส มการสอนทงในลกษณะของกลมใหญและกลมยอยๆ
5. เนอหาสาระตองจดใหเหมาะสมกบวยของผเรยน ควรจ�าแนกและเรยงล�าดบเนอหาตามความยากงาย และควรสอนสงทมคณคาตอผเรยนทจะน�าไปใชในชวตประจ�าวนได รวมทงสมพนธกบเนอหาวชาใหมากทสด ควรเรยนเนอหาตามล�าดบ และมความสมพนธกบสงอน ไมควรสอนเรองใดเรองหนงเพยงอยางเดยว แบบเรยนควรมภาพประกอบ
6. การจดโรงเรยนใหมบรรยากาศราเรง มความสข ครควรเปนผทมความเขาใจผเรยน เมอเดกท�าความผด ไมควรลงโทษเดกดวยการเฆยนต
เรองท 8.1.2
แนวคดทางจตวทยาทเกยวกบการจดประสบการณ
ในระดบปฐมวยศกษา
“จตวทยา” เปนศาสตรแขนงหนงทศกษาปรากฏการณของพฤตกรรมและกระบวนการของจต (อบลรตน เพงสถต, 2542, น. 3) การจดประสบการณในระดบปฐมวยตองค�านงถงแนวคดทางจตวทยาเพอใหการจดประสบการณสอดคลองกบพฒนาการและวธการเรยนรของเดก ในเรองนจะกลาวแนวคดทางจตวทยาทมอทธพลส�าคญตอการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา คอ แนวคดเกยวกบหลกการ ของพฒนาการ และแนวคดทางจตวทยา ซงประกอบดวยจตวทยาพฒนาการ และจตวทยาการเรยนร ดงรายละเอยดตอไปน
แนวคดเกยวกบหลกการของพฒนาการเมอมนษยทกคนเกดมาจะมการเปลยนแปลงทกสวนอยตลอดเวลา การเปลยนแปลงสวนตางๆ
ของมนษยดงกลาวมลกษณะตอเนองตงแตแรกเกดจนตลอดชวต การเปลยนแปลงนจะมความกาวหนา
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-12 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
ไปเรอยๆ เปนขนๆ ไป จากระยะหนงไปสอกระยะหนง ซงจะท�าใหมนษยมลกษณะและความสามารถใหมๆ เกดขน สงนเรยกวาพฒนาการของมนษย ในการเปลยนแปลงหรอพฒนาการของมนษยดงกลาว มหลกทส�าคญเรยกวาหลกการของพฒนาการ ในการศกษาหลกการดงกลาวจะท�าใหเขาใจการเปลยนแปลง และการพฒนาสวนตางๆ ของเดกปฐมวย ซงจะสามารถน�าไปประยกตใชในการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาไดตอไป หลกการของพฒนาการจะประกอบดวยหลกการทส�าคญ ดงท อบลรตน เพงสถต (2549, น. 21-23) กลาวไว ดงน
1. พฒนาการของมนษยแบบเปนทศทาง ซงพฒนาการแบบมทศทางจ�าแนกเปน 2 ลกษณะ คอ1.1 ลกษณะของการพฒนาทเรมจากศรษะกอนลงไปทางเบองลางคอ สวนเทาตามล�าดบ
ไดแก ทารกในครรภจะมศรษะใหญกวาสวนอนของรางกาย ทงนเพราะศรษะมการพฒนาเรวกวาสวนอนของรางกาย
1.2 ลกษณะของพฒนาการเรมจากแกนกลางของรางกายกอน แลวจงพฒนาไปสสวน ปลกยอยของรางกาย ตวอยางไดแก เดกสามารถหยบจบสงของดวยองมอทงหมด กอนทจะหยบจบไดดวยนวเพยง 2 นว
2. พฒนาการของมนษยตองเกดอยางตอเนองกนตลอดชวต โดยเรมจากพฒนาการภายในครรภ หลงคลอด วยเดก วยรน วยผใหญ และวยชราตามล�าดบ ไดแก ลกษณะผวหนงจะมการเปลยนแปลงตลอดเวลา เมอเขาสวยชราจะมผวหนงเหยวยน กระบวนการของพฒนาการดงกลาวจะเกดขนตลอดชวต และจะสนสดเมอผนนถงแกความตาย
3. พฒนาการของมนษยเปนไปตามล�าดบขนตอน ไดแก เดกตองนงไดกอนยน ยนไดกอนเดน เดนไดกอนวง จะไมมการพฒนาทขามขนตอนไปได
4. พฒนาการของมนษยจะเจรญเตบโตไมเปนอตราคงทในบคคลเดยวกน แมวาจะมพฒนาการตอเนองกนตลอดเวลาในตวผนนกตาม แตอตราการเจรญเตบโตในแตละชวงชวตของผนนยอมมอตราท ไมเทากน ไดแก ทารกในครรภจนกระทงคลอดออกมาในระยะ 6 เดอน แรกของชวต จะมการเจรญเตบโตอยางรวดเรว เมอเขาสวยเดก อตราการเจรญเตบโตจะเปนไปแบบเรอยๆ จนกระทงวยรน รางกายจะเจรญเตบโตหรอมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวอกครงหนง
5. พฒนาการของมนษยในวยเดยวกนมอตราของพฒนาการทไมเทากน แมวารางกายของมนษยจะมแบบแผนของพฒนาการทเหมอนกน แตลกษณะพฒนาการของคนในวยเดยวกนยอมมความแตกตางกนออกไป ไดแก เดกบางรายอายเพยง 8 เดอนสามารถพดไดเปนค�าๆ แตบางรายจะมอายถง 3 ป จงสามารถพดเปนค�าๆ ได นนแสดงวาอตราการเจรญเตบโตของมนษยจะไมเทากน ยอมขนอยกบความแตกตางและความสามารถของบคคล
6. พฒนาการทางดานอวยวะสวนตาง ๆ ของรางกายในบคคลเดยวกนจะเกดขนไมพรอมกน ไดแก เดกจะตองมพฒนาการทางดานรางกายกอนการพฒนาทางดานสมอง รวมทงในชวงทเดกมการพฒนาอวยวะสวนใดสวนหนงของรางกาย กอาจจะมผลท�าใหเกดการหยดชะงกของพฒนาการในอวยวะสวนอนได ไดแก ขณะทเดกก�าลงพฒนาทางดานสตปญญาหรอสรางความเขาใจในสงตางๆ จะปรากฏวาเดกไมยอมพดออกเสยง แตไดแสดงออกถงพฤตกรรมโดยการกระท�าแทนการพดออกเสยง หรอการละเลนทแสดงวาเดกมความคดเกดขน
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-13การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
แนวคดทางจตวทยาจตวทยาเปนศาสตรทอาศยกระบวนการทางวทยาศาสตรศกษาเกยวกบมนษย ทงทางดานจตใจ
ความคด และพฤตกรรมตางๆ ของมนษย การศกษาแนวคดจากจตวทยาจะท�าใหเขาใจพฤตกรรมของเดกปฐมวย ซงจะสามารถน�าไปสการประยกตใชในการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาตอไป ส�าหรบแนวคดทางจตวทยาทจะกลาวถงในทน เปนแนวคดจตวทยาพฒนาการ และแนวคดจตวทยาการเรยนร ดงตอไปน
1. แนวคดจตวทยาพฒนาการ พฒนาการ หมายถง การเปลยนแปลงจากวยหนงไปสอกวยหนงของมนษย ทมการเปลยนแปลงอยางมระเบยบแบบแผนและมล�าดบขนตอนทงทางดานรางกาย สตปญญา อารมณ-จตใจ และสงคม โดยจะไมมสงใดทมการอยคงท สวนจตวทยาพฒนาการ หมายถง ศาสตรแขนงหนงทศกษาเกยวกบพฤตกรรม การกระท�าของมนษยทมการเปลยนแปลงอยางมระเบยบแบบแผนและมล�าดบขนตอนทงทางดานรางกาย สตปญญา อารมณ-จตใจ และสงคม โดยจะไมมสงใดทมการอยคงท และเนองจากวชาจตวทยาเปนวชาทศกษาเกยวกบพฤตกรรมและกระบวนการทางจตของมนษยซงมการเปลยนแปลงอยเสมอ ท�าใหในบางครงอาจมการพฒนาในทางทดขน หรออาจมการเสอมถอยได ดงนน วชาจตวทยาพฒนาการจงเปนวชาทศกษาถงการเปลยนแปลงในลกษณะทมการพฒนาทงในทางทดขนหรอมการเสอมถอยกได ซงเปนการเปลยนแปลงจากวยหนงไปสวยหนงของมนษย (อบลรตน เพงสถต, 2549, น. 3)
การศกษาจตวทยาพฒนาการ เปนสงจ�าเปนทครจะตองเรยนรและท�าความเขาใจ เนองจากเปน การอธบายเกยวกบพฒนาการของเดก ซงครสามารถน�ามาใชในการจดประสบการณใหเหมาะสมกบวยและพฒนาการของเดก เพอใหเดกไดรบการพฒนาทเปนไปตามจดมงหมาย ในสวนของจตวทยาพฒนาการจะขอกลาวถงทฤษฎทเกยวของกบพฒนาการทส�าคญ 2 ทฤษฎ คอ ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของ Piaget และทฤษฎจตสงคมของ Erikson ดงน
1.1 ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญา (Intellectual Development Theory) ในสวนของทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของ Piaget จะขอกลาวถง สาระส�าคญของทฤษฎ และการน�าไปประยกตใชในการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา ดงตอไปน
1.1.1 สาระส�าคญของทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของ Piaget เนนความส�าคญของการเขาใจธรรมชาตและพฒนาการของเดกมากกวาการกระตนใหเดกมพฒนาการทเรวขน Piaget เชอวาพฒนาการทางสตปญญาเปนไปตามวยและเปนไปตามล�าดบขนตอน การเรยนรของเดกเปนไปตามพฒนาการซงเปนเรองธรรมชาต จงไมควรทจะเรงเดกใหขามจากพฒนาการขนหนงไปสอกขนหนง เพราะจะท�าใหเกดผลเสยแกเดก การจดประสบการณทเหมาะสมจะชวยสงเสรมพฒนาการของเดกใหพฒนาไดอยางรวดเรว
Piaget ไดท�าการคนควาเกยวกบพฒนาการทางการเรยนรของเดกและพฒนาการทางสตปญญา โดยแบงพฒนาการทางสตปญญาออกเปน 4 ขนตอนตามระดบอาย ในทนจะขอน�าเสนอ 2 ขนตอนซงเปนพฒนาการทางสตปญญาของเดกปฐมวย ดงน (Lall and Lall, 1983, pp. 45-54 อางถงใน ทศนา แขมมณ, 2553, น. 64-66; สรางค โควตระกล, 2556, น. 33-44)
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-14 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
ขนท 1 ขนประสาทสมผสและการเคลอนไหว (Sensori-motor Stage) อยในชวงอาย 0-2 ป เปนขนทเดกรจกการใชประสาทสมผสตางๆ เชน ปาก ตา ห การสมผส เปนตน Piaget ไดแบงขนประสาทสมผสและการเคลอนไหว ออกเปนขนยอยๆ 6 ขน ดงน
1) ขนปฏกรยาสะทอน (Reflexive) ตงแตแรกเกดจนถง 1 เดอน พฤตกรรมทแสดงออกเปนการเคลอนไหวทซ�าๆ และงายๆ โดยบงเอญ เรมมองและสนใจจองดสงตางๆ รอบตว เดก เดกจะมพฤตกรรมการสะทอนอยางงาย ซงเปนพฤตกรรมทเกดขนเพอตอบสนองการกระตนภายนอกโดยอตโนมตไมไดเกยวกบการเรยนร
2) ขนพฒนาการอวยวะเคลอนไหวดวยประสบการณเบองตน (Primary
Circular Reaction) อาย 1-4 เดอน พฤตกรรมนแสดงออกเปนพฤตกรรมการเคลอนไหวซ�าๆ และงายๆ โดยบงเอญ มการจองดสงตางๆ รอบตว เรมสนใจสงแวดลอม
3) ขนพฒนาการอวยวะเคลอนไหวโดยมจดมงหมาย (Secondary Circular
Reaction) เปนขนพฒนาการอวยวะเคลอนไหวโดยมจดมงหมาย เรมอาย 4-6 เดอน เปนระยะทเดกแสดงพฤตกรรมโดยมความตงใจหรอมจดมงหมาย
4) ขนพฒนาการประสานของอวยวะ (Coordination of Secondary Reaction) ชวงอาย 7-10 เดอน พฤตกรรมทเดกแสดงออกเปนพฤตกรรมทมจดมงหมาย คอ ตงใจท�าไมใชบงเอญ
5) ขนพฒนาการความคดรเรมแบบลองผดลองถก (Tertiary Circular
Reaction) เปนขนพฒนาการความคดลองผดลองถก โดยเดกเรมทจะทดลองพฤตกรรมแบบลองผดลองถก (trial and error) และเรมสนใจผลของพฤตกรรมใหมๆ
6) การเรมตนของความคด (Being of Thought) อาย 18 เดอนถง 2 ขวบ เดกวยนจะสามารถคดวธใหมๆ ซงไมเคยเหนหรอเคยท�ามากอนไดเอง ระยะนเปนขนพฒนาการยอย ขนสดทายในระดบพฒนาการเบองตน เดกเรมแสดงความกาวหนาในระดบสตปญญาและความคด เรมแกปญหาทตนประสบได เรมรจกคดหาวธการแกปญหาไดโดยไมตองอาศยการลองผดลองถก
ขนท 2 ขนความคดกอนเกดปฏบตการ (Preoperational Stage) อยในชวงอาย 2-7 ป เปนขนทเดกเรมเรยนรภาษาและเขาใจทาทางทสอความหมายได เดกเรยนรสงตางๆ ไดดขน แตตองอาศยการรบรเปนสวนใหญและไมสามารถหาเหตผลมาอางองได ระยะนแบงเปน 2 ขนยอย คอ
1) ขนพฒนาการกอนเกดความคดรวบยอดอยางใชเหตผล (Preconceptual
Thought) อาย 2-4 ป ระยะนเดกเรมสามารถใชภาษา เขาใจความหมายของสญลกษณ แตการใชภาษาของเดกในวยนมกจะเพมภาษาทเกยวกบตนเอง เพราะเดกมลกษณะยดตนเองเปนศนยกลาง (Egocentric) ของความสนใจและความรสกนกคด เดกวยนชอบเลนสมมตโดยใชสญลกษณตางๆ เดกเขาใจสงตางๆ เฉพาะเกยวกบสงทเกยวกบตวเองเทานน ยงไมสามารถนกไดวาคนอนมความคดแตกตางไปจากตวเองอยางไร มองเหนแตดานทเหมอนเทานน มองไมเหนสวนทแตกตางออกไป รจกการเปรยบเทยบ แตเปนการเปรยบเทยบเพยงดานเดยว คอความคดทเรยกวา ความสามารถในการสรปครอบคลม (Generalization) กลาวคอ ถาวตถ 2 อยางเหมอนกนในบางอยางแลวสวนอนๆ จะเหมอนกนหมด
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-15การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
2) ขนพฒนาการใกลเกดความคดรวบยอดอยางใชเหตผล (Intuitive Thought)
อาย 4-7 ป หลงจากอาย 4 ขวบ ความคดของเดกจะมเหตผลขน แตถงอยางไรการคดยงออกมาในลกษณะของการรบรมากกวาเขาใจ เดกรจกมองเหนเฉพาะความเหมอน ถงระยะนเดกจะรจกเหนสวนทแตกตาง การพฒนาความคดเชนนท�าใหเดกสามารถคดเปรยบเทยบ (comparative thinking) คดแยกสงของ เครองใชหรอสงตางๆ ทเดกเขาใจออกเปนหมวดหม (classification or categorization) และรจกคดเชอมโยงความสมพนธ (associative thinking) ไดมากและถกตองยงขน ดงนนจงนบตวเลขได พฒนาการขนนตางจากขนการคดกอนเกดความคดรวบยอดอยางใชเหตผล ตรงทเดกจะมปฏกรยาตอสงแวดลอมมากกวา คอ สนใจอยากรซกถามมากกวา เดกวยนเรมเลยนแบบพฤตกรรมของผใหญทอยรอบขาง ใชภาษาเปนเครองมอในการคด ความเขาใจยงขนอยกบสงรบรจากภายนอก
พฒนาการทางการคดและสตปญญาในความเหนของ Piaget คอ บคคลสามารถคด ดดแปลงความคด และแสดงความคดของตนเองออกมาได ยอมเปนผลมาจากขบวนการปรบเขาสโครงสราง และการจดขยายโครงสรางเพอใหเกดความสมดล (equilibration) ระหวางกระบวนการท�างานของสมองทมการปรบตว (adaptation) ใหเขากบสงแวดลอมของสงมชวต ผลการท�างานดงกลาวจะเกดเปนโครงสรางทางปญญาหรอการรคด (cognitive structure) ทเรยกวา Scheme หรอ Schema หมายถง แบบแผนของการคดและพฤตกรรมภายนอกทบคคลสราง เพอการจดระเบยบหรอตความประสบการณของตน ซง Piaget ไดใหแนวความคดเกยวกบขบวนการปรบเขาสโครงสรางและการจดปรบขยายโครงสราง ดงน
1) การปรบเขาสโครงสราง (Assimilation) เปนกระบวนการทางสมองในการรบประสบการณเรองราวและขอมลตางๆ เขามาสะสมเกบไวเพอใชประโยชนตอไป
2) การจดเขาสโครงสราง (Acconmodation) คอ กระบวนการทางสมอง ในการปรบประสบการณเดมและประสบการณใหมใหเขากนเปนระบบหรอเครอขายทางปญญาทตนสามารถเขาใจได เกดเปนโครงสรางทางปญญาใหมขน
3) การเกดความสมดล (Equilibration) เปนกระบวนการทเกดขนจากขนของการปรบประสบการณเดมและประสบการณใหม หากการปรบเปนไปอยางผสมผสานกลมกลนกจะกอใหเกดสภาพทมความสมดลขน หากบคคลไมสามารถปรบใหเขากนไดกจะเกดภาวะความไมสมดลขน ซงกอใหเกดความขดแยงทางปญญาขนในตวบคคล
1.1.2 การประยกตใชในการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
1) การจดประสบการณใหเดกไดเรยนรผานการลงมอกระท�า และการใชประสาทสมผสทงหา
2) การจดประสบการณทค�านงถงพฒนาการทางสตปญญาดวยการสอนสงทเปนรปธรรม มการใชสอประกอบการจดประสบการณ
3) การใหเดกไดมปฏสมพนธกบสงแวดลอมรอบตวเพอใหเกดการเรยนร4) การจดประสบการณทค�านงถงพฒนาการ ความสนใจ และความแตกตาง
ระหวางบคคล
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-16 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
5) เดกปฐมวยมลกษณะทยดตนเองเปนศนยกลาง ดงนนการจดประสบการณจงตองจดใหเดกท�ากจกรรมอยางหลากหลายทงลกษณะเดยว กลมเลก และกลมใหญ
1.2 ทฤษฎพฒนาการทางจตสงคม (Psychosocial Development Theory) ในสวนของทฤษฎพฒนาการทางจตสงคมของ Erikson จะขอกลาวถง สาระส�าคญของทฤษฎ และการน�าไปประยกตใชในการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา ดงตอไปน
1.2.1 สาระส�าคญของทฤษฎพฒนาการทางจตสงคม Erikson เปนลกศษยของ Freud ไดสรางทฤษฎตามแนวความคดของ Freud แตเนนความส�าคญของสงคม วฒนธรรม และสงแวดลอมดานจตใจ (psychological environment) วามบทบาทในการพฒนาบคลกภาพมาก ความคดของ Erikson ตางกบ Freud หลายประการ เปนตนวาเหนความส�าคญของ Ego มากกวา Id และถอวาพฒนาการของคนไมไดจบแควยรน แตพฒนาตอไปจนกระทงวาระสดทายของชวต คอ วยชรา ขณะทยงมชวตอยบคลกภาพของคนจะเปลยนไปเรอยๆ และถอวาเปนววฒนาการทจะตองมอปสรรค คนอาจจะพบประสบการณทไมปรารถนา และท�าใหเปนแผลหรอรอยราวของพฒนาการทางบคลกภาพตามแตละขนของชวต ซงเปนธรรมชาตของมนษย แตกสามารถจะรกษาบาดแผลทเกดขนใหหายไปโดยการบ�าบดของตนเอง Erikson เปน Neo-Freudian ไดเรยกทฤษฎของตนวาเปนทฤษฎจตสงคม (Psychosocial Theory) ซงไดแบงพฒนาการทางบคลกภาพออกเปน 8 ขน แตในเรองนจะกลาวถง 4 ขนทเกยวของกบเดกปฐมวย (สรางค โควตระกล, 2556, น. 26-30) ดงน
ขนท 1 ความไววางใจ-ความไมไววางใจ (Trust VS. Mistrust) อายแรกเกด ถง 1 ป เปนขนในวยทารก Erikson ถอวาเปนรากฐานทส�าคญของพฒนาการในวยตอไป เดกวยทารกจ�าเปนจะตองมผเลยงดเพราะชวยตนเองไมได ผเลยงดจะตองเอาใจใสเดก ถงเวลาใหนมกควรจะใหและปลดเปลองความเดอดรอนไมสบายของทารกอนเนองมาจากการขบถาย เปนตน ผเลยงดจะตองสนองความตองการของเดกอยางสม�าเสมอ เพราะเดกมความหวงวาเวลาหวจะมคนมาใหนม เวลาทผาออมเปยกจะมคนมาเปลยนให เดกจะอยดวยความหวงวาจะมผชวยเหลอทกครงทตนมความตองการ นอกจากนเดกยงมความเชอและมความหวงวาจะใชอวยวะตางๆ ชวยตวเองได เปนตนวา สามารถจะหาหวนมและความาดดได
ขนท 2 ความเปนตวของตวเองอยางอสระ-ความสงสยไมแนใจตวเอง (Autonomouse VS.
Shame and Doubt) อยในวยอาย 2-3 ป วยนเปนวยทเรมเดนได สามารถทจะพดได และความเจรญเตบโตของรางกายชวยใหเดกมอสระ พงตวเองไดและมความอยากรอยากเหน อยากจบตองสงของตางๆ เพอตองการส�ารวจวา คออะไร เดกเรมทอยากเปนอสระ เปนตวของตวเอง ฉะนนเดกวยนเรมเรยนรพฤตกรรมหลายอยางทก�าหนดโดยสงคม ฉะนน พอแม และผเลยงดจ�าเปนจะตองรกษาความสมดล ชวยเดกใหเปนอสระ พงตนเอง โดยตองเปนผทรจกใชค�าพดอธบายใหเดกเขาใจวาสงไหนท�าได สงไหนท�าไมได พยายามเลยงการดเดกเวลาทท�าสงทไมถกตอง แตบางครงจ�าเปนตองปลอยใหเดกมความละอาย (shame) และการสงสยตวเองวาท�าไมถก (doubt) เพราะเปนสงส�าคญสวนหนงของการพฒนาททกคนควรจะตองมความละอายใจ ไมกลาท�าสงทสงคมไมยอมรบ อยางไรกตาม พอแม ควรจะเนนทการใหโอกาสเดกพงตนเอง มความเปนอสระ ท�าอะไรดวยตนเอง มากกวาการมความรสกละอายและสงสยในตนเอง
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-17การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
ขนท 3 การเปนผคดรเรม-การรสกผด (Initiative VS. Guilt) Erikson เรยกวยเดกอายประมาณ 3-5 ป นวาเปนวยทมความรเรมอยากจะท�าอะไรดวยตนเองจากจตนาการของตนเอง การเลนส�าคญมากส�าหรบวยน เพราะเดกจะตองทดลองท�าตางๆ จะสนกกบการสมมตของตางๆ เปนของจรง เชน อาจจะใหลงกระดาษเปนรถยนต ขบรถยนตเหมอนผใหญ อยางไรกตาม เดกกยงพยายามทจะเปนอสระ พงตนเอง อยากจะท�าอะไรเอง ไมพงผใหญ เปนวยทเดกจะเลยนแบบจากผใหญทงดานการพดและการ กระท�า
ขนท 4 ความตองการทจะท�ากจกรรมอยเสมอ-ความรสกดอย (Industry VS. Inferiority) อาย 6-11 ป Erikson ใชค�าวา Industry เนองจากเดกวยนมพฒนาการดานสตปญญาและทางรางกาย อยในขนทมความตองการจะท�ากจกรรมอยเสมอ ไมเคยวางหรออยเฉยๆ แมวาเดกทเจรญเตบโตใน วฒนธรรมทไมมการศกษาในโรงเรยนทวโลกกจะพบวา เดกวยนเปนวยทจะเรมฝกหดอาชพ ตวอยางเชน พวกเอสกโม จะไปตกปลา ส�าหรบวฒนธรรมทจะตองลาสตวเพอเลยงชวต กจะหดท�าลกศรเพอไปยงสตว ส�าหรบสงคมทมการศกษาในโรงเรยน เดกกจะอยในโรงเรยน เรยนหดอาน หดเขยนและคดเลข เดกวยนมกจะภมใจวาท�าอะไรได จะขยนและใชความพยายามอยางมาก ผใหญจะตองพยายามชวยใหเดกม สมฤทธผล ใหรวาตนเองมความสามารถ เพอจะใหมความรสกทดตอตวเอง (positive self-concept) เดกวยนจะตองมประสบการณทสงเสรมใหคดวาตนเองเกง มความสามารถท�าอะไรกท�าได เพอไมใหเกดปมดอย แตเดกกอาจจะตเตอนกนเอง เปรยบเทยบความสามารถกนเสมอ ครและพอแม มสวนชวยใหเดกทท�างานชา สกบคนไมได โดยพยายามหาสงทเดกคนนนท�าไดดกวาคนอน และชใหเหนความสามารถพเศษของตนเอง และประกาศใหคนอนรบรดวย เชน เดกบางคนอาจจะท�างานชา เสรจชา แตเมอเสรจแลวเปนผลงานทถกตองสมบรณ เดกบางคนเรยนไมเกง แตท�ากจกรรมตางๆ ทใชมอไดดหรอเลนกฬาเกง การชวยเหลอลกษณะนกจะท�าใหเดกไมมปมดอย และมทศนคตทดตอตนเอง
1.2.2 การประยกตใชในการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
1) การตอบสนองความตองการของเดก เพอชวยใหสามารถพฒนาความไววางใจ มความมนใจในการท�ากจกรรมดวยตนเอง และสามารถท�ากจกรรมรวมกบเพอน
2) การใหอสระกบเดกเปนสงส�าคญ เพราะจะชวยใหเดกสามารถพฒนาความคดรเรมสรางสรรค
3) ครเปนผทมบทบาทส�าคญในการพฒนาเดกแตละชวงวย4) การจดสงแวดลอมใหเดกไดมปฏสมพนธ ชวยใหเดกไดรเรมการท�ากจกรรม
และแสวงหาความรดวยตนเอง5) การไมเรงเดก ดวยการจดประสบการณตามล�าดบขนของพฒนาการ 6) การใหเดกมประสบการณทดผานวกฤตทางบวก เชน เดกวย 3 ขวบ ชอบ
เคลอนไหวอยางอสระ วง ปนปาย การจดประสบการณใหเดกไดเคลอนไหวรางกายทงภายในและนอกหองเรยน จะชวยใหเดกไดพฒนาไปในทางบวก คอรสกเปนอสระและมความมนใจในตนเอง
7) การจดกจกรรมทสรางโอกาสใหเดกไดลงมอปฏบตดวยตนเอง เพอใหเดกเกดการเรยนร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-18 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
2. แนวคดจตวทยาการเรยนร การเรยนร หมายถง กระบวนการเปลยนแปลงพฤตกรรมเดมไปเปนพฤตกรรมใหมอยางถาวรดานความร ความเขาใจ ดานความรสกและดานทกษะ ซงเกดจากการฝกฝนและการไดรบประสบการณ แตไมใชเกดจากสญชาตญาณ วฒภาวะ หรอจากการเปลยนแปลงของรางกาย ซงท�าใหเกดการแกไขปญหาตางๆ ไดดขน และปรบตวเขากบสถานการณใหมๆ เปนอยางด สวนจตวทยาการเรยนร (psychology of learning) หมายถง จตวทยาทใชในการถายทอดความร โดยการเรยนรจะเกดขนไดนนตองเกดจากพฤตกรรมทเปลยนแปลงไปอยางถาวรหรอเกดจากการฝกฝน ซงกระบวนการเรยนรจะเกดไดจากขนตอนหลก 4 ขนตอนคอ ตงใจจะร ก�าหนดวธปฏบตเพอใหร ลงมอปฏบตและไดรบผลประจกษ ส�าหรบทฤษฎการเรยนรนนจะพยายามศกษาวากระบวนการเรยนรนนมลกษณะอยางไร ในงานวจยสวนใหญนนจะท�าการศกษาจตวทยากลมพฤตกรรมนยมแบบพทธนยม และแบบ self-regu-lated learning โดยมจตวทยาทางสอเปนแนวการศกษาใหมทเพมเขามา เนองจากเทคโนโลยมบทบาทในการสรางประสบการณการเรยนร ซงจตวทยาการเรยนรนนมความส�าคญเพราะชวยใหครสามารถจดประสบการณใหสอดคลองกบลกษณะและวธการเรยนรของเดก (วลภา สบายยง, 2559) ในสวนของจตวทยาการเรยนรทจะกลาวถงในเรองนเปนแนวคดของทฤษฎการเรยนร และทฤษฎการเรยนรกลมพฤตกรรมนยมทส�าคญ คอ ทฤษฎการวางเงอนไขแบบโอเปอรแรนดของ Skinner และทฤษฎการเชอมโยงของ Thorndike ดงน
2.1 กลมแนวคดของทฤษฎการเรยนร กลมแนวคดของทฤษฎการเรยนรสามารถประมวลแนวคดไดเปน 4 กลม (วลภา สบายยง, 2559) คอ
2.1.1 กลมโครงสรางนยม (Structuralism) สนใจมงศกษาเรองจตธาต ซงทงรางกายและจตใจตางกเปนอสระแกกน ตางกท�างานสมพนธกน ดงนนพฤตกรรมของบคคลจงเกดจากการกระท�าของรางกาย ซงการกระท�าของรางกายนนยอมเกดจากการควบคมและสงการของจตใจ กลมโครงสรางของจตเชอวา โครงสรางของจตประกอบดวย จตธาต (mental elements) ซงจตธาตประกอบดวย ธาต 3 ชนด คอ 1) การรบสมผส (sensation) 2) ความรสก (feeling) และ 3) จนตนาการหรอมโนภาพ (im-age) เมอจตธาตทง 3 ชนดนมาสมพนธกนภายใตสถานการณแวดลอมทเหมาะสม กจะกอใหเกดรปจตผสมขนและจตผสมนเองท�าใหบคคลเกดความคด (thinking) อารมณ (emotion) ความจ�า (memory) และการหาเหตผลหรอสาเหต (reasoning) และอนๆ
2.1.2 กลมหนาทจต (Functionalism) สนใจในการมองประโยชนของจตส�านกและพฤตกรรมในการปรบตวเขากบสงแวดลอมโดยใหความส�าคญกบหนาทจต มนษยมทงแงเหตผลและอารมณ จงมความส�าคญทจะตองศกษาจตของมนษยในระดบตนและลางลงไป ทจะท�าหนาทปรบตวกบการเปลยนแปลง ทฤษฎการเรยนรชใหเหนความสมพนธระหวางจตกบสงแวดลอม ไมใชศกษาทปรากฏการณทางจตอยางเดยว
2.1.3 กลมพฤตกรรมนยม (Behaviorism) สนใจศกษาพฤตกรรมทแสดงออก พฤตกรรมทบอกสาเหตได วดไดมากกวาภายในจตใจ นกจตวทยาทยดถอทางพฤตกรรมนยม แบงพฤตกรรมของมนษยออกเปน 2 ประเภท คอ 1) พฤตกรรมการวางเงอนไขสงเรา (Respondent Behavior) หมายถง พฤตกรรมทเกดขนโดยสงเรา เมอมสงเราพฤตกรรมตอบสนองกจะเกดขน และ 2) พฤตกรรมการวาง
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-19การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
เงอนไขการกระท�า (Operant Behavior) เปนพฤตกรรมทบคคลหรอสตวแสดงพฤตกรรมตอบสนองออกมา (emitted) โดยปราศจากสงเราทแนนอน และพฤตกรรมนมผลตอสงแวดลอม
2.1.4 กลมการรคดทางสงคม (Social Cognitive Theory) สนใจการเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคล อนเปนผลเนองมาจากการมปฏสมพนธซงกนและกนระหวางองคประกอบ 3 อยาง ไดแก พฤตกรรมปญญา องคประกอบสวนบคคล และอทธพลของสภาพแวดลอม โดยองคประกอบทง 3 สวนนจะเปนตวก�าหนดทมอทธพลเชงเหตผลซงกนและกน นกจตวทยากลมนสนใจศกษาเรองกระบวนการทางจต ซงเปนพฤตกรรมภายในทไมสามารถสงเกตไดโดยตรง ไดแก การรบร การจ�า การคด และความเขาใจ แนวความคดของกลมนเชอวา มนษยจะเปนผกระท�าตอสงแวดลอมมากกวาท�าตามสงแวดลอม
2.2 ทฤษฎการเรยนร เนองจากทฤษฎการเรยนรนนมหลายกลม ในทนจะขอกลาวถงทฤษฎทนยมน�ามาประยกตใชในการจดประสบการณระดบปฐมวยศกษา คอจตวทยากลมพฤตกรรมนยม ไดแกแนวคดของทฤษฎการวางเงอนไขแบบโอเปอรแรนดของ Skinner และทฤษฎการเชอมโยงของ Thorndike ดงน
2.2.1 ทฤษฎการวางเงอนไขแบบโอเปอรแรนด (Operant Conditioning Theory) ของ Skinner ในสวนของทฤษฎการวางเงอนไขแบบโอเปอรแรนด จะขอกลาวถงสาระส�าคญของทฤษฎ และการน�าไปประยกตใชในการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา ดงตอไปน
1) สาระส�าคญของทฤษฎการวางเงอนไขแบบโอเปอรแรนด Skinner ใหความส�าคญกบผลกรรมทตามมาหลงจากการแสดงพฤตกรรม รวมทงเชอวาพฤตกรรมทปรากฏออกมาเกดจากการกระท�าของตวบคคลเอง (active) มากกวาทจะเกดขนจากการกระตนของสงเรา (passive) ซงเปนผลมาจากการทดลอง Skinner ทดลองน�าหนทก�าลงหวใสเขาไปในกลอง (Skinner’s box) ซงภายในประกอบดวย กลไกส�าหรบการใหอาหาร ถาหนไปแตะโดนทคาน กจะมอาหารหลนลงมา 1 ชน ซงปรากฏวา เมอหนเขาไปในกลอง มนกวงวนไปมาทวกลอง จนกระทงมอยครงหนงทบงเอญวงไปแตะทคาน จงท�าใหมอาหารหลนลงมา หนจงไดกนอาหาร พฤตกรรมเชนนเกดขนหลายครงจนกระทงครงหลงๆ เมอหนหว และตองการอาหารมนกตรงไปกดคานทนทแสดงวาหนไดเกดการเรยนรขนแลว โดยมคานเปน สงเรา (stimulus) และมอาหารเปนตวเสรมแรง (reinforce) ทท�าใหหนเกดการเรยนรวา ถาหากกดคาน กจะไดกนอาหารอก ซง Skinner เรยกพฤตกรรมการเรยนรทเกดขนนวา “การเรยนรการวางเงอนไขแบบการกระท�า” (operant conditioning) (วลภา สบายยง, 2559)
ทฤษฎการวางเงอนไขการกระท�า มแนวความคดพนฐานวา พฤตกรรมของมนษยตกอยภายใตการควบคมของเงอนไขการเสรมแรงและการลงโทษ และพฤตกรรมของบคคลเปนผลมาจากการปฏสมพนธกบสภาพแวดลอม พฤตกรรมทเกดขนของบคคลจะแปรเปลยนไป เนองจากผลกรรมท เกดขนในสภาพแวดลอม ซง Skinner เชอวา พฤตกรรมเกดรวมกนระหวางตวผแสดง พฤตกรรม และเงอนไขสงแวดลอมในรปผลกรรม ท�าใหเกดพฤตกรรมทเรยกวา พฤตกรรมทเกดขนเอง ผแสดงพฤตกรรมแสดงเอง พฤตกรรมดงกลาวถกควบคมโดยผลกรรมนน และรปแบบการเกดพฤตกรรม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-20 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
Skinner ใหความสนใจกบผลสบเนองทไดรบวาม 2 ประเภท คอ 1) ผลสบเนองทเปนตวเสรมแรง (reinforcer) ท�าใหพฤตกรรมทบคคลกระท�าอยนนมอตราการกระท�าเพมขน และ 2) ผลสบเนองทเปนการลงโทษ (punisher) ซงสงผลใหพฤตกรรมทบคคลกระท�านนยตลง
Skinner มแนวคดวา การเรยนรเกดขนภายใตเงอนไขและสภาวะแวดลอมทเหมาะสม โดยมองวา พฤตกรรมของมนษยเปนพฤตกรรมทกระท�าตอสงแวดลอมของตนเอง พฤตกรรมของมนษยจะคงอยตลอดไป จ�าเปนตองมการเสรมแรง ซงการเสรมแรงนมทงการเสรมแรงทางบวก (positive reinforcement) และการเสรมแรงทางลบ (negative reinforcement) ดงน
(1) การเสรมแรงทางบวก คอ การใหสงใดสงหนงทบคคลพงพอใจแลวท�าใหพฤตกรรมทบคคลนนกระท�าอยมความถเพมขน หรอท�าใหพฤตกรรมทเกดขนนนมความสม�าเสมอ
(2) การเสรมแรงทางลบ เปนการท�าใหความถของพฤตกรรมคงทหรอเพมมากขน อนเปนผลมาจากการทบคคลท�าพฤตกรรมดงกลาวแลวสามารถหลกหนจากสงทไมพงพอใจ (aversive stimuli) ได
นอกจากน Skinner ยงกลาวถงการลงโทษ (punishment) คอ การทบคคลไดรบผลกรรมทเปนตวลงโทษ ท�าใหพฤตกรรมทบคคลกระท�านนมแนวโนมทจะลดลงหรอยตลง คอ การใหผลกรรมหลงจากทบคคลแสดงพฤตกรรม เพอท�าใหความถของพฤตกรรมลดลงหรอยตลง
2) การประยกตใชในการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
(1) การใหการเสรมแรงทเหมาะสม จะชวยใหเดกสนใจทจะเรยนรมาก ยงขน เชน การทครใหความสนใจเมอเดกยกมอตอบค�าถาม เปนการกระตนใหเดกสนใจทจะรวมกจกรรมมากยงขน
(2) ครควรใหการเสรมแรงเดกดวยการเสรมแรงทางสงคม เชน โอบกอด ชมเชย ไมควรใหการเสรมแรงทางวตถ เชน การใหดาวเดกด ฯลฯ
(3) การเวนระยะการเสรมแรงอยางไมเปนระบบหรอเปลยนรปแบบการเสรมแรง จะชวยใหการตอบสนองของเดกคงทนถาวร เชน ถาครชมวาดทกครงทเดกตอบถก เดกกจะเหนความส�าคญของแรงเสรมนอยลง ครควรเปลยนเปนแรงเสรมแบบอนบาง เชน ยมพยกหนาหรอบางครงอาจไมใหแรงเสรม
(4) การไมลงโทษเดกดวยวธทรนแรง เพราะเดกอาจไมไดเรยนรหรอจดจ�า (5) เมอเดกแสดงพฤตกรรมทไมเหมาะสม ควรใชวธงดการเสรมแรง เชน
เมอเดกใชถอยค�าไมสภาพ แมวาไดบอกและตกเตอนแลวกยงท�าอก ครควรงดการตอบสนองตอพฤตกรรมนน เมอไมมใครตอบสนองเดกจะหยดพฤตกรรมนนไปในทสด
2.2.2 ทฤษฎการเชอมโยง (Connectionism Theory) ของ Thorndike ในสวนของทฤษฎการเชอมโยงของ Thorndike จะขอกลาวถง สาระส�าคญของทฤษฎ และการน�าไปประยกตใชในการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา ดงตอไปน
1) สาระส�าคญของทฤษฎการเชอมโยงของ Thorndike อรนช กนสทธ และจตตมา รกนาค (2554, น. 6-20 ถง 6-21) กลาวถงการเชอมโยงระหวางสงเรา (stimulus) กบการ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-21การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
ตอบสนอง (response) โดยมหลกเบองตนวา การเรยนรเกดจากการเชอมโยงระหวางสงเรา (stimulus) กบการตอบสนอง (response) โดยการตอบสนองมกจะออกมาเปนรปแบบตางๆ หลายรปแบบ จนกวาจะพบรปแบบทดหรอเหมาะสมทสด เรยกการตอบสนองเชนนวาการลองผดลองถก (trial and error) ซงเปนการเลอกตอบสนองของผเรยนรการกระท�าดวยตนเอง ไมมผใดมาก�าหนดหรอชชองทางในการปฏบตให และเมอเกดการเรยนรขนแลว การตอบสนองหลายรปแบบจะหายไปเหลอเพยงการตอบสนองรปแบบเดยวท เหมาะสมทสด และพยายามท�าใหการตอบสนองเชนนเชอมโยงกบสงเราทตองการใหเรยนรตอไปเรอยๆ
Thorndike ไดสรางสถานการณขนในหองทดลองเพอทดลองใหแมวเรยนรการเปดประตกรงของหบกลหรอกรงปรศนาออกมากนอาหารดวยการกดคานเปดประต ซงจากการทดลองพบวา
(1) ในระยะแรกของการทดลองแมวจะแสดงพฤตกรรมเดาสมเพอจะออกมาจากกรงมากนอาหารใหได
(2) ความส�าเรจในครงแรก เกดขนโดยบงเอญโดยทเทาของแมวไปแตะเขาทคาน ท�าใหประตเปดออกแมววงออกไปทางประตเพอกนอาหาร
(3) ยงทดลองซ�ามากเทาใดพฤตกรรมเดาสมของแมวจะลดลง จนในทสดแมวเกดการเรยนรความสมพนธระหวางคานกบประตกรงได
(4) เมอท�าการทดลองซ�าอกตอไปเรอยๆ แมวเรมเกดการเรยนรโดย การลองผดลองถก และรจกเลอกวธทสะดวกและสนทสดในการแกปญหา โดยทงการกระท�าอนๆ ทไมเหมาะสม
(5) หลงจากการทดลองครบ 100 ครง ทงระยะเวลานานประมาณ 1 สปดาห แลวทดสอบโดยจบแมวตวนนมาท�าใหหวแลวจบใสกรงปรศนาใหม แมวจะใชองเทากดคานออกมากนอาหารทางประตทเปดออกไดทนท
จากการทดลองดงกลาวจงสรปไดวา แมวเรยนรวธการเปดประตโดยการกดคานไดดวยตนเองจากการเดาสมหรอแบบลองผดลองถก จนไดวธทถกตองทสดและพบวายงใชจ�านวนครงการทดลองมากขนเทาใด ระยะเวลาทใชในการแกปญหาคอเปดประตกรงออกมาไดยงนอยลงเทานน และจากผลการทดลองดงกลาวสามารถสรปเปนกฎการเรยนร ไดดงน (Hergemhann and Olson, 1993, pp. 56-57 อางถงใน ทศนา แขมมณ, 2553, น. 51-52)
(1) กฎแหงความพรอม การเรยนรจะเกดขนไดดถาผเรยนมความพรอมทงทางรางกายและจตใจ
(2) กฎแหงการฝกหด การฝกหดหรอกระท�าบอยๆ ดวยความเขาใจจะท�าใหการเรยนรนนคงทนถาวร
(3) กฎแหงการใช การเรยนรเกดจากการเชอมโยงระหวางสงเรากบการตอบสนอง ความมนคงของการเรยนรจะเกดขน หากไดมการน�าไปใชบอยๆ หากไมมการน�าไปใชอาจมการลมเกดขนได
(4) กฎแหงผลทพงพอใจ เมอบคคลไดรบผลทพงพอใจยอมอยากจะเรยนรตอไป แตถาไดรบผลทไมพอใจจะไมอยากเรยนร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-22 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
2) การประยกตใชในการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา(1) การเปดโอกาสใหเดกไดเรยนแบบลองผดลองถกจะชวยใหเดกเกด
การเรยนรในการแกปญหา สามารถจดจ�าการเรยนรไดด และเกดความภาคภมใจในการท�าสงตางๆ ดวยตนเอง เชน ท�าการทดลองเรอง การลอย การจม การทดลองใชวสดตางๆ ในการสรางสรรคงานศลปะ
(2) ครควรส�ารวจความพรอมหรอการสรางความพรอมใหกบเดกกอนการจดประสบการณ เชน การส�ารวจความรเดม เพอดวาเดกมความพรอมทจะเรยนในเรองตอไปหรอไม
(3) ครควรกระตนการเรยนรของเดกดวยการน�าเขาสบทเรยนดวยสรางบรรยากาศทท�าใหเดกเกดความอยากรอยากเหน เพอเชอมโยงความรเดมมาสความรใหม
(4) การใหเดกฝกฝนดวยการกระท�าสงนนบอยๆ ซ�าๆ เพอใหเกดการเรยนร
(5) เมอเดกเกดการเรยนรแลว ควรใหเดกฝกการน�าความรนนไปใชบอยๆ แนวคดทางจตวทยาทมอทธพลส�าคญตอการจดประสบการณส�าหรบเดกปฐมวย คอ แนวคด
จตวทยาพฒนาการ เปนแนวคดทอธบายถงการเปลยนแปลงจากวยหนงไปสอกวยหนงอยางมระเบยบแบบแผนและมล�าดบขนตอนทงทางดานรางกาย สตปญญา อารมณ-จตใจ และสงคม ดงทไดกลาวถงทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของ Piaget และทฤษฎพฒนาการทางจตสงคมของ Erikson และแนวคดจตวทยาการเรยนร ทเปนกระบวนการเปลยนแปลงพฤตกรรม ดานความรความเขาใจ ดานความรสกและดานทกษะ ซงเกดจากการไดรบประสบการณผานสงแวดลอม อนมแนวคดอย 4 กลม คอ กลมโครงสรางนยม กลมหนาทจต กลมพฤตกรรมนยม และกลมการรคดทางสงคม แนวคดจตวทยาการเรยนรนมอทธพลอยางมากทงการจดประสบการณในระดบปฐมวยคอ ทฤษฎกลมพฤตกรรมนยม ดงทไดกลาวถงทฤษฎการเรยนรทส�าคญ 2 ทฤษฎ คอทฤษฎการวางเงอนไขแบบโอเปอรแรนด ของ Skinner และทฤษฎการ เชอมโยงของ Thorndike
กจกรรม 8.1.2
จงเลอกอธบายแนวคดหลกของนกจตวทยาพฒนาการมา 1 ทาน
แนวตอบกจกรรม 8.1.2
นกศกษาสามารถเลอกตอบไดอยางหลากหลาย ตวอยางเชน กฎการเรยนร ของ Thorndike 1. กฎแหงความพรอม การเรยนรจะเกดขนได ถาผเรยนมความพรอมทงทางรางกายและจตใจ2. กฎแหงการฝกหด การฝกหดหรอกระท�าบอยๆ ดวยความเขาใจ จะท�าใหการเรยนรนนคงทนถาวร3. กฎแหงการใช การเรยนรเกดจากการเชอมโยงระหวางสงเรากบการตอบสนอง ความมนคง
ของการเรยนรจะเกดขน หากไดมการน�าไปใชบอยๆ หากไมมการน�าไปใชอาจมการลมเกดขนได4. กฎแหงผลทพงพอใจ เมอบคคลไดรบผลทพงพอใจ ยอมอยากจะเรยนรตอไป แตถาไดรบผล
ทไมพอใจจะไมอยากเรยนร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-23การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
ตอนท 8.2
ความรเกยวกบการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 8.2 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป
หวเรอง8.2.1 ความส�าคญและจดมงหมายของการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา8.2.2 ขอบขายและลกษณะการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
แนวคด1. การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษามความส�าคญส�าหรบเดกปฐมวยอยางยง
เนองจากเปนการชวยสงเสรมพฒนาการของเดกใหไดรบการพฒนาทกดานอยางเปนองครวม ชวยขยายความรและประสบการณใหกบเดก และชวยสรางรอยเชอมตอทางการศกษาใหเปนไปอยางราบรน การจดประสบการณในระดบปฐมวยมการก�าหนดจดมงหมาย เพอใหสามารถด�าเนนการไดตรงตามเปาหมายทก�าหนดไว โดยแบงเปน 2 ระดบ คอ ระดบหนวยงาน และระดบประเทศ
2. การจดประสบการณส�าหรบเดกปฐมวยทมคณภาพ ควรจดใหครอบคลมขอบขายพฒนาการทง 4 ดาน ไดแก ดานรางกาย ดานอารมณ-จตใจ ดานสงคม และดานสต-ปญญา และจดประสบการณใหมลกษณะสมดล สอดคลองกบวยและพฒนาการของเดก โดยแบงไดเปน 4 ลกษณะ คอ การจดประสบการณโดยพจารณาตามจ�านวนเดก การจดประสบการณโดยพจารณาจากผรเรม การจดประสบการณโดยพจารณาตามลกษณะธรรมชาตของกจกรรม และการจดประสบการณโดยพจารณาจากสถานท
วตถประสงคเมอศกษาตอนท 8.2 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายความส�าคญของการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาได2. อธบายจดมงหมายของการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาได3. อธบายขอบขายของการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาตามทก�าหนดใหได4. อธบายลกษณะการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาได
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-24 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
เรองท 8.2.1
ความส�าคญและจดมงหมายของการจดประสบการณ
ในระดบปฐมวยศกษา
เดกปฐมวย เปนวยแหงการเรยนรและตองไดรบการสงเสรมพฒนาการทเหมาะสม ดงนนจงเปนหนาทของครและผเกยวของกบเดกปฐมวยทตองจดประสบการณเพอเสรมสรางพฒนาการและการเรยนรใหแกเดก อนจะสงผลใหเดกเจรญเตบโต มพฒนาการอยางเหมาะสมตามวย ในเรองนจะกลาวถงความส�าคญของการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา และจดมงหมายของการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา ดงน
ความส�าคญของการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา เปนสงทมความส�าคญเปนอยางมาก เนองจากเดก
ในชวงปฐมวยมการเจรญเตบโตอยางรวดเรว มการพฒนาของระบบตางๆ อยางมความสมพนธซงกนและกนทงทางดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญาอยางเปนองครวม จงมความจ�าเปนทจะตองจดประสบการณใหสอดคลองกบพฒนาการและวธการเรยนรของเดก เพอใหเดกเกดการพฒนาอยางเตมตามศกยภาพทควรไดรบ ดงนนการจดประสบการณในระดบปฐมวยจงมความส�าคญ (พชร ผลโยธน, 2555; จรพนธ พลพฒน, 2556) ดงตอไปน
1. ชวยสงเสรมพฒนาการของเดกใหไดรบการพฒนาทกดานอยางเปนองครวม ทงทาง ดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา รวมทงดานคณธรรม จรยธรรม เพอใหเดกมพฒนาการ ทกดานสมวย และสมดล โดยการจดประสบการณในระดบปฐมวยนนจะเปนการบรณาการการเรยนรผานการเลน เพอใหเหมาะกบพฒนาการและวธการเรยนรของเดกแตละคน อกทงยงเปนการตอบสนองความตองการตามธรรมชาตของเดกวยนอกดวย
2. ชวยขยายความรและประสบการณใหกบเดก เนองจากเดกในชวงปฐมวยยงมขอจ�ากดทางดานความรและประสบการณ ดงนนการจดประสบการณทมความหมายตอตวเดกจงเปนเรองทมความจ�าเปนอยางยง การจดประสบการณทเหมาะสมส�าหรบเดกปฐมวยนนตองเรมจากสงทไกลตวเดกสสงทใกลตวเดก จากการเรยนรทเปนรปธรรมไปสนามธรรม เพอท�าใหเดกเขาใจโลกทแวดลอม เกดกระบวนการคดอนน�าไปสการเรยนรทมความหมายตอตวเดก และเตมเตมศกยภาพของเดกใหเกดการพฒนาสงสด
3. ชวยเสรมสรางทกษะชวตทจ�าเปนในการด�ารงชวตใหแกเดก เนองจากการจดประสบการณจะชวยใหเดกปฐมวยไดท�ากจกรรมตางๆ อยางมจดมงหมายเพอเพมทกษะในการด�ารงชวต โดยเนนการจดประสบการณทสอดคลองกบการด�าเนนชวตประจ�าวน เพอใหเดกสามารถดแลตนเอง พงพาตนเองได และเตรยมเดกใหมชวตอยในสงคมไดอยางมความสขและรเทาทนสถานการณในสงคม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-25การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
4. ชวยใหการพฒนาเดกมการเตรยมการ มการวางแผน มการก�าหนดเปาหมายการพฒนาท
ชดเจน โดยการจดประสบการณส�าหรบเดกปฐมวยนนตองครอบคลมสาระการเรยนร ซงประกอบดวย สาระทควรเรยนร และประสบการณส�าคญทมความจ�าเปนส�าหรบเดกในการเตบโตทงทางดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญาใหไดรบการพฒนาอยางครบถวน รอบดาน และสมดล
5. ชวยสรางรอยเชอมตอทางการศกษาไดอยางราบรน โดยการจดประสบการณส�าหรบเดกปฐมวยทเหมาะสมนน ควรเปนการปพนฐานการเรยนรจากระดบปจจบนไปสระดบชนทสงขน มการวางแผนการเชอมตอทางเนอหาและทกษะตางๆ ทมความจ�าเปนส�าหรบเดก เพอชวยเหลอไมใหเดกเกดความยากล�าบากตอการเรยนในระดบชนทสงขน
สรปไดวา การจดประสบการณในระดบปฐมวยมความส�าคญใน 5 ประการ คอ 1) ชวยสงเสรมพฒนาการของเดกใหไดรบการพฒนาทกดานอยางเปนองครวม 2) ชวยขยายความรและประสบการณใหกบเดก 3) ชวยเสรมสรางทกษะชวตทจ�าเปนในการด�ารงชวตใหแกเดก 4) ชวยใหการพฒนาเดกมการ เตรยมการ มการวางแผน มการก�าหนดเปาหมายการพฒนาทชดเจน และ 5) ชวยสรางรอยเชอมตอทางการศกษาไดอยางราบรน
จดมงหมายของการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา เปนการเตรยมเดกใหมพฒนาการทเหมาะสมกบวย
กระตนเดกใหเกดความสนใจ ใฝเรยนร ซงเปนการวางรากฐานของการศกษาในระดบทสงขน ทงนเพอให การจดประสบการณเปนไปอยางมทศทาง จงไดมการก�าหนดจดมงหมายเพอใหสามารถด�าเนนการไดตรงตามเปาหมายทระบไว และเพอใหเกดความเขาใจทครอบคลม ผเขยนจงแบงจดมงหมายออกเปน 2 ระดบ คอ ระดบหนวยงาน และระดบประเทศ ดงน
1. จดมงหมายของการจดประสบการณในระดบหนวยงานหนวยงานตางๆ ไดมการจดประสบการณใหกบเดกปฐมวย โดยมจดมงหมายเพอพฒนาเดก ดงน1.1 ศนยพฒนาเดกเลก สงกดองคกรปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทย (2547, น. 49-
50) ไดจดประสบการณใหกบเดกโดยมจดมงหมายทคาดหวงใหเกดกบเดก ดงน1) มสขภาพกาย สขภาพจต และสขนสยทด2) มระเบยบวนย มความรบผดชอบ มความซอสตย รกธรรมชาต และสงแวดลอม3) รกชาต ศาสนา กษตรย และความเปนไทย4) แสดงออกไดตามศกยภาพทางดานศลปะ ดนตร การเคลอนไหวรางกายตามจนตนาการ5) มความสามารถในการใชภาษาในการสอสารไดเหมาะสมกบวย6) มทกษะกระบวนการคด และสามารถแกปญหาไดเหมาะสมกบวย7) เขารวมกจกรรมทหลากหลายเหมาะสมกบวยอยางมความสข
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-26 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
1.2 มหาวทยาลยนอรทเทกซส ประเทศสหรฐอเมรกา (Schmidt, 1998, p. 5) ไดด�าเนนการจดประสบการณตามโปรแกรมความส�าเรจเพอชวต (Success for Life) โดยมจดมงหมายทมงหวงใหเกดกบเดก ดงน
1) เพอสนบสนนใหเดกประสบความส�าเรจในการเรยนและการด�ารงชวต2) เพอสงเสรมทกษะการรหนงสอเบองตนและสงเสรมใหเดกรกการอาน3) เพอใหครจดประสบการณการเรยนรใหกบเดกผานการลงมอปฏบตกจกรรมดวยตนเอง4) เพอเตรยมเดกใหมความพรอมในการเรยนรและรจกการด�ารงชวต5) เพอใหเดกมพฒนาการดานทกษะกระบวนการคด6) เพอสงเสรมพฒนาการของเดก7) เพอสรางเจตคตใหเดกเหนความส�าคญในการเปนสวนหนงของประเทศ 8) เพอสงเสรมการจดประสบการณทตองยดหลกการของแนวคดและทฤษฎ 9) เพอบรณาการความรดานพฒนาการและงานวจยทางสมองในการจดประสบการณใหกบ
เดก โดยอาศยความรวมมอของคร ผปกครอง และครอบครว10) มงเนนการจดประสบการณภายใตสภาพแวดลอมทพรงพรอมในการเรยนร11) เพอพฒนาความสามารถของเดกแตละคนใหเตมตามศกยภาพ และยอมรบความแตกตาง
ระหวางบคคล12) สงเสรมการจดการศกษาส�าหรบครอบครว และรวมมอกบครอบครวในการตอยอดการ
เรยนรจากสถานศกษาไปสบาน
2. จดมงหมายของการจดประสบการณในระดบประเทศประเทศตางๆ ไดมการจดประสบการณใหกบเดกปฐมวย โดยมจดมงหมายเพอพฒนาเดก ดงน2.1 หลกสตรการศกษาปฐมวย พ.ศ. 2560 (กระทรวงศกษาธการ, 2560, น. 26) ไดจด
ประสบการณเพอมงใหเดกมพฒนาการตามวยเตมตามศกยภาพ และมความพรอมในการเรยนรตอไป โดยก�าหนดจดมงหมายเพอใหเกดกบเดกเมอจบการศกษาปฐมวย ดงน
1) รางกายเจรญเตบโตตามวย แขงแรง และมสขนสยทด2) มสขภาพจตด มสนทรยภาพ มคณธรรม จรยธรรม และมจตใจทดงาม3) มทกษะชวตและปฏบตตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มวนย และอยรวมกบผอนไดอยาง
มความสข4) มทกษะการคด การใชภาษาสอสาร และแสวงหาความร ไดเหมาะสมกบวย
จากจดมงหมายดงกลาว สามารถน�ามาก�าหนดเปนคณลกษณะทพงประสงคใหเกดขนกบเดกปฐมวยได ดงน
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-27การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
1) พฒนาการดานรางกาย ประกอบดวย 2 มาตรฐาน คอมาตรฐานท 1 รางกายเจรญเตบโตตามวยและมสขนสยทดมาตรฐานท 2 กลามเนอใหญและเลกแขงแรง ใชไดอยางคลองแคลวและประสาน
สมพนธกน2) พฒนาการดานอารมณ จตใจ ประกอบดวย 3 มาตรฐาน คอ
มาตรฐานท 3 มสขภาพจตดและมความสขมาตรฐานท 4 ชนชมและแสดงออกทางศลปะ ดนตร และการเคลอนไหวมาตรฐานท 5 มคณธรรม จรยธรรม และมจตใจทดงาม
3) พฒนาการดานสงคม ประกอบดวย 3 มาตรฐาน คอมาตรฐานท 6 มทกษะชวตและปฏบตตนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาตรฐานท 7 รกธรรมชาต สงแวดลอม วฒนธรรม และความเปนไทยมาตรฐานท 8 อยรวมกบผอนไดอยางมความสขและปฏบตตนเปนสมาชกทดของ
สงคมในระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข4) พฒนาการดานสตปญญา ประกอบดวย 4 มาตรฐาน คอ
มาตรฐานท 9 ใชภาษาสอสารไดเหมาะสมกบวยมาตรฐานท 10 มความสามารถในการคดทเปนพนฐานในการเรยนรมาตรฐานท 11 มจนตนาการและความคดสรางสรรคมาตรฐานท 12 มเจตคตทดตอการเรยนรและมความสามารถในการแสวงหาความรได
เหมาะสมกบวย2.2 หลกสตรของประเทศองกฤษ (Qualifications and Curriculum Authority, 2000,
pp. 8-9) ไดก�าหนดจดมงหมายของการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา ดงน 1) เสรมสรางบคลกภาพ สงคม และอารมณ-จตใจ โดยการสนบสนนใหเดกเปนสวนหนง
ของสงคมทตนอาศยอย สรางโอกาสใหเดกแตละคนพฒนาตนเปนสมาชกทดของกลมและสงคม และพฒนาความคดเกยวกบตนเองและการยอมรบตนเอง
2) สรางเจตคตทดในการเรยนร จดประสบการณใหเดกเปนสวนหนงในการแสวงหาความรดวยตนเอง และสรางความมนใจใหกบเดกในการเรยนรใหประสบความส�าเรจ
3) สงเสรมทกษะทางสงคม สรางโอกาสใหเดกไดเรยนรในการท�างานรวมกบผอน และสนบสนนใหเดกยอมรบฟงความคดเหนของผอน
4) ฝกใหเดกมความตงใจและความมงมนในการท�างานใหประสบความส�าเรจ ดวยการสงเสรมใหเดกไดเปนสวนหนงของการเลนและการท�างานรวมกบเพอน
5) สงเสรมความสามารถทางภาษาและการสอสาร สรางโอกาสใหเดกไดพดและสอสาร ในสถานการณตางๆ ใหเดกเรยนรค�าศพท ฝกฝนทกษะการสอสารกบเพอนและบคคลอน โดยเฉพาะดานการฟงอยางเขาใจ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-28 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
6) สงเสรมดานการอานและการเขยน สรางโอกาสใหเดกไดเรยนรการอานและเขยนอยางอสระและมความสข และสรางประสบการณในการอานใหกบเดกอยางหลากหลาย
7) สงเสรมทกษะทางคณตศาสตร สรางโอกาสใหเดกพฒนาความเขาใจของตนเองดานตวเลข การวด รปทรง รปราง และพนท โดยใหเดกไดเรยนรผานการคนพบดวยตนเอง
8) สรางองคความรดวยตนเองและการเขาใจค�าศพท สรางโอกาสใหเดกไดฝกฝนการแกปญหา การตดสนใจ การทดลอง การท�านาย การวางแผน และการตงค�าถามอยางหลากหลาย รจกการคนควาหาความรดวยตนเองทงจากสงตางๆ รอบตว บคคล และสถานท ในบรบททตนอาศยอย
9) พฒนาการดานรางกาย สรางโอกาสใหเดกไดพฒนากลามเนอใหญ กลามเนอเลก การท�างานประสานกนของกลามเนอตางๆ ในรางกาย รจกการดแลสขอนามยและความปลอดภยของตนเอง
10) พฒนาความคดสรางสรรค สรางโอกาสใหเดกไดศกษาคนควา แบงปนความคด ความรสก จากผลงานศลปะ ผลงานการประดษฐ ดนตร การเคลอนไหว การเตน จนตนาการ และบทบาทสมมต
สรปไดวา จดมงหมายของการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาทงในระดบหนวยงานและระดบประเทศตางมงหวงใหเกดการพฒนาในตวเดก ทงทางดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสต-ปญญา ไปพรอมๆ กนอยางรอบดาน สมดล และเตมตามศกยภาพ พรอมทงสงเสรมทกษะตางๆ ทมความส�าคญตอการด�ารงชวตอยางมความสขของเดก เพอเปนการวางรากฐานชวตทมนคง และเตรยมความพรอมตอการเรยนรในระดบชนทสงขนตอไป
กจกรรม 8.2.1
จงบอกความส�าคญของการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
แนวตอบกจกรรม 8.2.1
การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษามความส�าคญ ดงน1. ชวยสงเสรมพฒนาการของเดกใหไดรบการพฒนาทกดานอยางเปนองครวม 2. ชวยขยายความรและประสบการณใหกบเดก 3. ชวยเสรมสรางทกษะชวตทจ�าเปนในการด�ารงชวตใหแกเดก 4. ชวยใหการพฒนาเดกมการเตรยมการ มการวางแผน มการก�าหนดเปาหมายการพฒนาท
ชดเจน 5. ชวยสรางรอยเชอมตอทางการศกษาไดอยางราบรน
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-29การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
เรองท 8.2.2
ขอบขายและลกษณะการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
ในการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยอยางเปนองครวม คอ ใหเดกไดรบการพฒนาทง 4 ดาน คอ ดานรางกาย ดานอารมณ-จตใจ ดานสงคม และดานสตปญญา ควบคกนไปอยางสมดล ทงนในแตละดานมขอบขายการจดประสบการณทตางกน ครจ�าเปนตองมความรความเขาใจเกยวกบขอบขายเหลาน เพอใหสามารถจดประสบการณไดครอบคลมและเหมาะสมกบเดกปฐมวย นอกจากนครควรตองมความร เกยวกบลกษณะการจดประสบการณในระดบปฐมวย ดวยลกษณะการจดประสบการณแตละลกษณะม จดมงหมายทแตกตางกน ท�าใหเดกเกดการเรยนรทแตกตางกน ครทมความเขาใจในเรองลกษณะการจดประสบการณจะท�าใหสามารถวางแผนการจดประสบการณทหลากหลาย สมดล และเหมาะสมกบเดก ในเรองนจะกลาวถง คอ ขอบขายการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา และลกษณะการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา มรายละเอยด ดงน
ขอบขายการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา ขอบขายการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาแบงออกเปน 4 ดาน คอ ดานรางกาย ดาน
อารมณ-จตใจ ดานสงคม และดานสตปญญา (อรณ หรดาล, 2551, น. 2-26 ถง 2-27; Department of Education, 2014, pp. 7-8) มรายละเอยดดงน
1. การจดประสบการณเพอพฒนาดานรางกาย เดกในวย 3-6 ป ยงคงมการเจรญเตบโตและเปลยนแปลงของรางกาย ถงแมวาอตราการเจรญเตบโตไมรวดเรวเทาวยทารก รางกายของเดกในวยนมความแขงแรงและความคลองตวมากขน แตยงตองการการสงเสรมและพฒนาการใชสวนตางๆ ของรางกายใหท�างานไดอยางสมบรณมากขน ในการจดประสบการณเพอพฒนาดานรางกายส�าหรบเดกปฐมวย จงควรชวยใหเดกไดพฒนาทกษะและศกยภาพของรางกาย รวมทงสงเสรมในเรองการดแลสขภาพของรางกายและการรกษาความปลอดภย ดงนนการจดประสบการณเพอพฒนาดานรางกาย ควรตองจดใหครอบคลมดานตางๆ ดงน
1.1 ดานกลามเนอใหญ การจดประสบการณดานนเปนการพฒนาทกษะของการใช กลามเนอใหญ เชน แขน ขา เพอใหใชและควบคมรางกายของตนเองใหเคลอนไหวในลกษณะตางๆ ไมวาจะเปนการเคลอนไหวกบท เคลอนท หรอพรอมวสดอปกรณ ไดคลองแคลววองไว ทรงตวไดมนคง และมความพรอมในการเคลอนไหว และการประสานสมพนธของอวยวะสวนตางๆ ทด
1.2 ดานกลามเนอเลก การจดประสบการณควรจดเพอพฒนาความแขงแรงของการใชมอ นวมอ รวมทงการท�างานประสานสมพนธของรางกาย เชน ความสมพนธระหวางมอกบตา ใหสามารถใชกลามเนอเลกในการหยบจบและใชสออปกรณ รวมทงประกอบกจวตรประจ�าวน เชน การใชชอนสอม ในการรบประทานอาหาร การแตงตว ไดอยางคลองแคลวตามความเหมาะสมของวย ฯลฯ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-30 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
1.3 ดานสขภาพและสขอนามย สขนสย เปนการจดประสบการณทสงเสรมใหเดกดแลสขภาพรางกายของตนเองและปฏบตตามสขอนามยทเหมาะสม เชน การแปรงฟน การลางมอกอนรบประทาน การเลอกรบประทานอาหารทถกสขลกษณะ ฯลฯ
1.4 ดานการรกษาความปลอดภย เปนการจดประสบการณทชวยใหเดกรจกดแลและรกษาความปลอดภยของตนเองและผอนในการด�าเนนชวตและการปฏบตกจวตรประจ�าวน
2. การจดประสบการณเพอพฒนาดานอารมณ-จตใจ เดกปฐมวยทไดรบการพฒนาทางดานอารมณ-จตใจทเหมาะสมจะมสขภาพจตทด ไมเครยด มความสข และเรยนรไดอยางมประสทธภาพ เดกทไดรบการพฒนาดานอารมณ-จตใจทดในชวงวยปฐมวยจะเปนรากฐานส�าคญทสงผลตอการเรยนรในระดบตอไป การจดประสบการณเพอพฒนาดานอารมณ-จตใจส�าหรบเดกปฐมวยจงเปนเรองส�าคญทตองไมถกละเลย (Copple & Bredekamp, 2009) ในการจดประสบการณเพอพฒนาดานอารมณ-จตใจควรสงเสรมใหเดกสามารถรบรอารมณความรสกของตนเองและผอนได ควบคมอารมณใหแสดงออกตามสถานการณตางๆ ไดอยางเหมาะสมกบวย ไดรบการหลอหลอมใหเกดคณลกษณะของบคคลทมทศนคตทดตอตนเอง มความสข และเปนคนด การจดประสบการณจงควรใหครอบคลมดานตางๆ ดงตอไปน
2.1 ดานการรจกอารมณ ความรสก และการแสดงออกทางอารมณ การจดประสบการณควรใหเดกไดเรยนรเกยวกบอารมณความรสกทงอารมณทางบวกและทางลบ ความแตกตางระหวางอารมณตางๆ การใชภาษาในการสอสารอารมณความรสกของตนเองได รวมทงการรจกและเขาใจถงอารมณความรสกของผอน และการเหนอกเหนใจผอน นอกจากนการจดประสบการณควรรวมถงการชวยใหเดกสามารถจดการกบอารมณความรสกของตนเองได และแสดงอารมณความรสกไดอยางเหมาะสมตามวย
2.2 ดานการพฒนาความรสกทดตอตนเองและผอน การจดประสบการณควรใหเดกมโอกาสเลอกและแสดงออกตามสถานการณไดอยางเหมาะสม ใหเดกไดลงมอกระท�า ไดรบรความสามารถของตนเอง เพอพฒนาความรสกทดตอตนเอง รวมทงการแลกเปลยนความคดเหนกบผอน และการรจกชนชมและเหนคณคาในผอน ซงจะชวยพฒนาใหเดกมความรสกทดตอผอน
2.3 ดานการจดระเบยบตนเอง การจดประสบการณควรชวยใหเดกไดพฒนาความสามารถในการควบคมตนเองทงในดานอารมณ พฤตกรรม และความคด เพอใหสามารถควบคมและปรบเปลยนตนเองใหแสดงออกไดเหมาะสมกบสถานการณตางๆ ได
2.4 ดานคณธรรมจรยธรรม การจดประสบการณควรชวยสงเสรมและพฒนาจตใจของเดกใหเปนคนด โดยฝกฝนใหเดกมความรบผดชอบตอตนเองทงในดานการปฏบตกจวตรประจ�าวนและตอภารกจทไดรบมอบหมาย มความรกความเมตตา มน�าใจตอบคคลรอบตว และการรบรวาสงใดเปนสงท ดงามและเลอกปฏบตในสงทเหมาะสม
3. การจดประสบการณเพอพฒนาดานสงคม เดกปฐมวยในชวงอาย 3-6 ป เปนวยทเรมเขาสรวโรงเรยน ซงเปนสถานททเดกจะไดพบปะกบบคคลอนๆ ทนอกเหนอจากสมาชกในครอบครว การอยในสงคมใหมนท�าใหเดกตองปรบตว เพอทจะสามารถเลน ท�างาน และอยรวมกบผอนในอยางมความสข ทงนเดกตองเรยนรทจะชวยเหลอตนเอง ปฏบตตามกฎกตกาของสวนรวม รวมทงเรยนรและพฒนาทกษะตางๆ ทชวยในการสรางสมพนธภาพทดกบผอนและท�างานรวมกบผอนได การจดประสบการณเพอพฒนา
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-31การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
ดานสงคมจงควรเนนใหเดกมปฏสมพนธรวมกบบคคลและสงแวดลอม ไดปฏบตกจกรรมตางๆ ผานการเรยนรทางสงคม การจดประสบการณควรใหครอบคลมดานตางๆ ดงตอไปน
3.1 ดานการชวยเหลอตนเอง ในการจดประสบการณ เดกปฐมวยควรไดรบการฝกฝนใหชวยเหลอตนเองใหมากทสดตามพฒนาการและความสามารถตามวย โดยสงเสรมในเรองการพงพาและชวยเหลอตนเองในการปฏบตกจวตรประจ�าวนในหองเรยน และการลงมอปฏบตกจกรรมตางๆ ไดดวยตนเอง
3.2 ดานการรกธรรมชาตและสงแวดลอม การจดประสบการณควรปลกฝงและสงเสรมใหเดกรจกการดแลรกษาสงแวดลอมรอบตวทงทบาน สถานศกษาและในชมชน การประหยดใชทรพยากรและการอนรกษธรรมชาต
3.3 ดานการอนรกษวฒนธรรมและความเปนไทย การจดประสบการณควรใหเดกฝกฝนมารยาทไทย และปฏบตตนอยางเหมาะสมตามกาลเทศะ เชน การรจกทกทายผใหญ การกลาวค�าขอบคณ ค�าขอโทษ ฯลฯ รวมทงสงเสรมใหเดกรจกและเหนคณคาขนบธรรมเนยมประเพณไทย และปฏบตตนใหเหมาะสมตามประเพณไทย
3.4 ดานการอยรวมกบผอนและการปฏบตตนเปนสมาชกทด การจดประสบการณควรฝกฝนทกษะทางสงคมตางๆ ทชวยสงเสรมในเรองการสรางสมพนธภาพทดกบผอน การปรบตว การมปฏสมพนธทดกบผอน โดยสงเสรมผานกจกรรมทเนนการเลนรวมกบเพอนเปนกลม รวมทงการเคารพ กฎกตกาในหองเรยนและโรงเรยน
4. การจดประสบการณเพอพฒนาดานสตปญญา สมองของเดกในวย 3–6 ป มการเตบโตและพฒนาขนอยางตอเนองและรวดเรว เพมพนประสทธภาพในการจดการขอมลและความจ�า พฒนาการท เกดขนนสงผลใหเดกคดซบซอนไดมากยงขน โดยลกษณะทางการคดของเดกปฐมวยจะคอยๆ เปลยนผานจากการตอบสนองทใชประสาทสมผสและการเคลอนไหวเปนการใชความคดเชงสญลกษณ ทท�าใหเดกสามารถใชวตถสงหนงแทนวตถอกสงหนง การคดลกษณะนสงผลตอความสามารถทางคด และการเรยนรทางภาษาของเดกปฐมวย (Anthony, 2017; Copple & Bredekamp, 2009) เดกปฐมวยตองการประสบการณการเรยนร ทมความหมายในการพฒนาศกยภาพทางดานสตปญญา ดงนนในการจดประสบการณเพอพฒนาดานสตปญญาตองจดใหครอบคลมการสงเสรมทางดานภาษา ดานการคด การใชจนตนาการและความคดสรางสรรค รวมทงมเจตคตทดตอการเรยนร มรายละเอยด ดงน
4.1 ดานภาษา การจดประสบการณทางดานภาษาเปนการใหเดกไดใชภาษาในชวตประจ�าวนอยางมความหมาย พฒนาทกษะทางดานการฟง การพด การอาน และการเขยน อยางสมดลและสมวย และสามารถใชทกษะเหลาน เพอสอสารถายทอดความคด ความตองการ และความรสกแกผอนได รวมทงไดเรยนรภาษาดวยความสนใจ และมทศนคตทดตอการเรยนรภาษา
4.2 ดานการคด การจดประสบการณในดานการคดควรจดใหครอบคลมทงความสามารถในการคดรวบยอด เชน การสงเกต การจบค การเปรยบเทยบ ฯลฯ การใชจนตนาการและความคดสรางสรรค รวมทงไดฝกฝนการคดทเปนการคดระดบสง ไดแก การคดเชงเหตผล การคดแกปญหา และการคดอยางมวจารณญาณ มทศนคตทดตอการเรยนร มความสนใจและความกระตอรอรนในการเรยนร และสามารถใชทกษะทางสตปญญาในการแสวงหาความรได
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-32 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
สรปไดวา ขอบขายของการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาควรจดใหครอบคลมพฒนาการทกดาน ทงดานทางรางกาย ดานอารมณ-จตใจ ดานสงคม และดานสตปญญา เพอใหเดกไดพฒนาทกดานอยางสมดล โดยดานรางกายจดใหครอบคลมการพฒนากลามเนอใหญ การพฒนากลามเนอเลก การดแลสขภาพ สขอนามย สขนสย และการดแลรกษาความปลอดภย ดานอารมณ-จตใจจดใหครอบคลมเรอง การรจกอารมณ ความรสก และการแสดงออกทางอารมณ การพฒนาความรสกทดตอตนเองและผอน การจดระเบยบตนเอง และการมคณธรรมจรยธรรม ดานสงคมจดใหครอบคลมเรองการชวยเหลอตนเอง การรกธรรมชาตและสงแวดลอม การอนรกษวฒนธรรมและความเปนไทย การอยรวมกบผอน และการปฏบตตนเปนสมาชกทด และในดานสตปญญาจดใหครอบคลมการพฒนาภาษาและการพฒนาการคด
ลกษณะการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา ลกษณะการจดประสบการณในระดบปฐมวยมความแตกตางและหลากหลาย ซงแตละแบบม
ลกษณะ จดมงหมาย และใหคณคาทแตกตางกน ครเปนผมบทบาทส�าคญทตองวางแผนและใชลกษณะการจดประสบการณการเรยนรใหเหมาะสมทจะน�าพาเดกใหบรรลเปาหมายการเรยนรทตงไว (Copple & Bredekamp, 2006) รวมทงค�านงถงวยและพฒนาการของเดกเปนส�าคญอกดวย ในการจดประสบการณในระดบปฐมวยสามารถแบงไดหลายลกษณะ ขนอยกบเกณฑการแบง ในทนจะแบงโดยใชเกณฑการแบง คอ 1) การจดประสบการณโดยพจารณาจากจ�านวนเดก 2) การจดประสบการณโดยพจารณาจากผรเรมกจกรรม 3) การจดประสบการณโดยพจารณาลกษณะธรรมชาตของกจกรรม และ 4) การจดประสบการณโดยพจารณาจากสถานทจดกจกรรม ซงมรายละเอยด (Department of Education, 2014, pp. 8-10; กรมวชาการ, 2546, น. 52-53; Schwarlz and Ronbinson, 1982 อางถงใน นยนา อสสระวทย, 2549, น. 35-37; Copple & Bredekamp, 2006; นภเนตร ธรรมบวร, 2551) ดงตอไปน
1. การจดประสบการณโดยพจารณาจากจ�านวนเดก แบงออกเปน 3 ลกษณะ คอ 1.1 การจดประสบการณแบบกลมใหญ หรอทเรยกวา กจกรรมวงกลมหรอกจกรรมเสรม
ประสบการณ ลกษณะของการจดกจกรรมเปนการจดประสบการณส�าหรบเดกทกคนในชนเรยน โดยมงใหเดกไดรบขอมลและประสบการณการเรยนรทเหมอนกน ไดเรยนร และท�ากจกรรมรวมกน การจดประสบการณแบบกลมใหญเนนการจดประสบการณทเปดโอกาสใหเดกมารวมกลมสนทนา ท�ากจกรรมทเกยวของกบเนอหาสาระทศกษา สนทนาพดคย อภปราย แบงปนความคด รบฟงความคดเหนของผอน และแสดงความคดเหนรวมกบเพอนในชนเรยน การจดประสบการณในกจกรรมกลมใหญอาจเปนในรปแบบของการสนทนาพดคย การสาธต การทดลอง การเลานทาน การเลนบทบาทสมมต การเชญบคคลจากภายนอกมาพบปะ พดคย สนทนากบเดก รวมทงการไปทศนศกษานอกสถานท
1.2 การจดประสบการณแบบกลมเลก หรอทเรยกวาการจดประสบการณแบบกลมยอย เปนการจดประสบการณใหแกเดกประมาณ 3-5 คน ซงอาจจดขนในมมประสบการณหรออาจจดเปนชวงเวลาเฉพาะในแตละวน การจดประสบการณในกลมเลก ครสามารถสงเกตและกระตนใหเดกทกคนไดม สวนรวมไดอยางทวถง รวมถงใหการชวยเหลอและสนบสนนเดกเปนรายบคคลไดสะดวกกวาการจดประสบการณแบบกลมใหญ การจดประสบการณแบบกลมเลกเหมาะส�าหรบใชสอนทกษะแนวคดใหมๆ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-33การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
หรอเปนการเปดโอกาสใหเดกไดฝก ไดประยกตใชแนวคดหรอทกษะใหมทไดเรยนไป หรอใชเพอสงเสรมใหเดกรวมกนคดแกปญหา เชน หลงจากทเดกท�ากจกรรมการจ�าแนกประเภทของสตวในกจกรรมวงกลมเปน กลมใหญแลว ครน�ากจกรรมนมาจดเปนเกมทเดกสามารถเลนรวมกนไดเปนกลมเลกในชวงเวลากจกรรมเสร
1.3 การจดประสบการณแบบรายบคคล เปนการจดประสบการณทตอบสนองตอความตองการ ความสนใจ และความแตกตางระหวางบคคล การจดประสบการณแบบรายบคคลเหมาะกบกจกรรมทเดกเรยนรไดผานประสบการณตรงและสามารถสรางองคความรไดดวยตนเอง โดยส�ารวจ ทดลอง ตงสมมตฐาน โดยมครเปนผคอยใหการสนบสนน แตทงนไมไดหมายความวา ครปลอยใหเดกท�ากจกรรมโดยล�าพง แตครตองคอยสงเกตวา เดกคนไหนตองการความชวยเหลอเปนพเศษ ครจงใหการสนบสนนท เหมาะสมกบเดก เพอใหบรรลเปาหมายการเรยนรทตงไว การจดประสบการณในลกษณะนอาจเปนการเลนหรอท�ากจกรรมตามความสนใจในมมประสบการณ เชน อานหนงสอในมมหนงสอ เลนไมบลอก ฯลฯ หรออาจเปนการท�ากจกรรมทครจดขน แตเปนกจกรรมทท�าเปนรายบคคล เชน ท�างานศลปะแบบเดยว ฯลฯ
ในการจดประสบการณลกษณะน สงส�าคญทตองค�านงถงคอ วยและลกษณะพฒนาการของเดก ดวย เดกยงมลกษณะการคดทยดตนเองเปนศนยกลางสง ท�าใหยดถอความตองการ ความสนใจของตนเองเปนหลก ประกอบกบชวงระยะความสนใจของเดก (attention span) ทมจ�ากด โดยสวนใหญเดกในวย 3-4 ป มชวงระยะความสนใจอยทประมาณ 5-10 นาท เดกวย 4-5 ป มชวงระยะความสนใจอยท 8-12 นาท ในขณะทเดกวย 5-6 ป มชวงระยะความสนใจอยท 15-20 นาท ซงท�าใหเดกไมสามารถอยนงนงๆ มสมาธไดเปนระยะเวลานานเหมอนกบผใหญ ดงนนการจดประสบการณแบบรายบคคลทเดกไดเคลอนไหว ไดลงมอกระท�า ไดมอสระ จงมความเหมาะสมกบเดกในวยปฐมวยมากทสด แตทงนครยงตองจดประสบการณแบบกลมใหญและกลมเลกทครเปนผน�ากจกรรมโดยสวนใหญ เพอใหเดกเกดการเรยนรตรงตามเปาหมายของหลกสตร รวมทงไดมโอกาสเรยนร ท�างานรวมกน แลกเปลยนความคด ไดพดคยสนทนารวมกน ซงประสบการณในลกษณะนจะชวยใหเดกเรยนรการอยรวมกนเปนกลม การแบงปน การอดทน รอคอย และชวยคลายการยดตนเองเปนศนยกลาง ดงนนในการออกแบบตารางกจกรรมประจ�าวน ควรตองใหครอบคลมการจดประสบการณทง 3 ลกษณะดงกลาว แตจดสดสวนใหเหมาะสม โดยการจดประสบการณแบบรายบคคลควรมสดสวนมากทสด รองลงมา คอ การจดประสบการณแบบกลมเลก และนอยทสด คอ การจดประสบการณแบบกลมใหญ
2. การจดประสบการณโดยพจารณาจากผรเรมกจกรรม แบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ2.1 การจดประสบการณโดยครเปนผรเรม เปนการจดประสบการณทครเปนผก�าหนดและ
วางแผนอยางเปนระบบขนตอน เรมตงแตการก�าหนดเนอหา การวางแผน การเตรยมสอวสดอปกรณ การเตรยมสภาพแวดลอม การด�าเนนการจดกจกรรม รวมถงการประเมนผล เพอใหเดกไดเรยนรขอมล แนวคด และทกษะส�าคญเพอใหบรรลวตถประสงคการเรยนรทไดระบไวในหลกสตร
2.2 การจดประสบการณโดยเดกเปนผรเรม เปนการจดประสบการณทเกดขนมาจากความสนใจของเดก โดยเดกเปนผรเรมกจกรรม ไดคด วางแผน ตดสนใจท�า และน�าเสนอความคด ซงโดย สวนใหญเปนการเลนอสระตามมมประสบการณในหองเรยน แตในขณะทเดกเปนผเลอกท�ากจกรรมตามความสนใจ ครจะสอดแทรกทกษะและแนวคดส�าคญตางๆ ใหแกเดก รวมทงใหการสนบสนนและคอย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-34 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
ชวยเหลอ เพอใหเดกไดเรยนรผานการคนพบ สรางองคความรผานการเลน แกปญหาดวยตนเอง และเรยนรรวมกนกบผอน
ในการจดประสบการณโดยครเปนผรเรม สวนใหญเปนกจกรรมกลมใหญทเดกตองปฏบตตามแผนการด�าเนนกจกรรม ซงตองอาศยความตงใจในการสนทนา หรอปฏบตกจกรรมทครจดขน ประสบการณในลกษณะนเดกตองใชสมาธ ความตงใจ และความจดจอสง ในทางกลบกนการจดประสบการณโดยเดกเปนผรเรม เปนกจกรรมทมความยดหยนผอนคลาย ดวยเดกมอสระในการเลอกและท�ากจกรรมตามความสนใจของตนเอง ซงการจดประสบการณการเรยนรทดควรจดใหมความสมดลระหวางการจดประสบการณโดยครเปนผรเรมและเดกเปนผรเรม (Peterson, 1996)
3. การจดประสบการณโดยพจารณาตามลกษณะธรรมชาตของกจกรรม แบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ
3.1 การจดประสบการณแบบสงบ เปนการจดประสบการณทมงเนนใหเดกไดใชความคดและสมาธในการท�ากจกรรม ซงตองอาศยความนงและความจดจอสง สวนใหญกจกรรมจะเนนไปทางดานสตปญญา เชน กจกรรมเสรมประสบการณ ทเปนกจกรรมทเดกตองใชสมาธในการตงใจฟงครและเพอน หรอรวมปฏบตกจกรรมตามกฎกตกา กจกรรมการอานนทาน ทเดกตองอยในอาการทนง สงบ เพอฟงเรองราวในนทาน ฯลฯ
3.2 การจดประสบการณแบบใชก�าลง เปนการจดประสบการณเพอใหเดกตองใชรางกาย ใชแรงและพลงงานสงในการท�ากจกรรม การท�ากจกรรมลกษณะนเนนใหเดกไดเคลอนไหว ไดใชทง กลามเนอใหญและกลามเนอเลก และการประสานสมพนธของกลามเนอ เชน การเลนกลางแจง การเคลอนไหวและจงหวะ ฯลฯ
ในการจดประสบการณใหแกเดกปฐมวย ควรใหเดกไดรบประสบการณทงสองลกษณะอยางสมดลกน โดยจดใหมการสลบผลดเปลยนกน จากสงบ เปนใชก�าลง เปนสงบ และเปนการท�าควบคกนไปเปนแบบรป ทสลบผลดเปลยนกน เพอเปดโอกาสและใหเวลาเดกไดท�ากจกรรมทใชก�าลง ไดขยบรางกาย ดวยเดกในวยนเปนวยไมอยนง มพลงงานลนเหลอ รางกายตองการทจะเคลอนไหว และเรยนรโดยใชประสาทสมผสทงหา ไมควรท�ากจกรรมทใหนงนงๆ เงยบ ทตองใชสมาธตลอดเวลา แตในขณะเดยวกนรางกายของเดกกยงตองการทจะพกและผอนคลาย หลงจากท�ากจกรรมทใชแรงและก�าลง ซง Peterson (1996, p. 75) ไดกลาววา การจดประสบการณทสลบผลดเปลยนกนเปนแบบรปจะชวยใหกจกรรมมความลนไหลและน�าไปสการเรยนรทมประสทธภาพ
4. การจดประสบการณโดยพจารณาจากสถานทจดกจกรรม แบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ4.1 การจดประสบการณในหองเรยน เปนการจดประสบการณเพอใหเดกไดท�ากจกรรม
ตางๆ ในหองเรยนภายใตสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนรในบรรยากาศทอบอน และมความสขในการเรยนรและท�ากจกรรม
4.2 การจดประสบการณนอกหองเรยน เปนการจดประสบการณเพอใหเดกไดมโอกาสใชเวลานอกหองเรยน มปฏสมพนธกบสภาพแวดลอมทหลากหลาย ไดสมผสธรรมชาตรอบตว ไดส�ารวจเรยนรเกยวกบโลกรอบตว ไดรบอากาศบรสทธ ไดเคลอนไหวรางกายอยางอสระผานการเลนและการใชอปกรณ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-35การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
ในลกษณะตางๆ เชน การวงเลน การปนปายเครองเลน การเลนน�า การเลนทราย การท�าสวน ฯลฯ โดยทวไปการจดประสบการณในลกษณะนมความยดหยน คอนขางใหอสระกบเดกสง แตทงนบางกจกรรมนอกหองเรยนกมโครงสรางและมจดมงหมายเฉพาะเชน การน�าเดกไปทศนศกษานอกหองเรยน การเลนเกมการละเลนตางๆ ฯลฯ
การจดประสบการณส�าหรบเดกปฐมวยควรเปดโอกาสใหเดกท�ากจกรรมนอกหองเรยนควบคไปกบกจกรรมในหองเรยน เดกในวยนเปนวยทก�าลงพฒนาการท�างานและความแขงแรงของกลามเนอสวนตางๆ และการท�างานประสานสมพนธ เดกตองการพนทและโอกาสทจะวงเลน ไดเคลอนไหวรางกาย ไดใชพลงกายในการท�ากจกรรม ดงนนครจงจ�าเปนตองจดตารางกจกรรมทสงเสรมใหเดกมประสบการณนอกหองเรยน ไมนอยกวาประสบการณในหองเรยน
สรปไดวา ลกษณะของการจดประสบการณส�าหรบเดกปฐมวยมหลายลกษณะ ขนอยกบเกณฑการแบง ซงในเรองนแบงเปน 4 ลกษณะ ไดแก 1) การจดประสบการณโดยพจารณาตามจ�านวนเดก 2) การจดประสบการณโดยพจารณาจากผรเรมกจกรรม 3) การจดประสบการณโดยพจารณาตามลกษณะธรรมชาตของกจกรรม และ 4) การจดประสบการณโดยพจารณาจากสถานทจดกจกรรม การจดประสบการณส�าหรบเดกปฐมวยควรจดใหครอบคลมลกษณะการจดประสบการณทง 4 ลกษณะดงกลาว ซงในการวางแผนและการจดประสบการณแตละลกษณะนนควรตองค�านงถงวยและพฒนาการของเดก รวมทงเปาหมายทก�าหนดไวในหลกสตรเปนส�าคญ
กจกรรม 8.2.2
จงอธบายขอบขายการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานสงคม มาโดยสงเขป
แนวตอบกจกรรม 8.2.2
ขอบขายการจดประสบการณดานสงคม ครอบคลม ดานการชวยเหลอตนเอง ดานการรกธรรมชาตและสงแวดลอม ดานการอนรกษวฒนธรรมและความเปนไทย และดานการอยรวมกบผอน และการปฏบตตนเปนสมาชกทด
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-36 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
ตอนท 8.3
หลกการ แนวการจด และวธการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 8.3 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป
หวเรอง8.3.1 หลกการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา8.3.2 แนวการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา8.3.3 วธการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
แนวคด1. การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาทจะชวยสงเสรมพฒนาการและการเรยนร
ของเดกไดอยางสมดลเปนองครวม มหลกการทส�าคญ คอ หลกพฒนาการ หลกการเรยนร หลกการพฒนาเดกเปนองครวม หลกบรณาการบรบทของทองถน และหลกการมสวนรวมของพอแม ผปกครอง
2. การจดประสบการณเพอสงเสรมพฒนาการทกดานใหกบเดกอยางสมดล จ�าเปนตองมความรความเขาใจเกยวกบแนวการจดสภาพแวดลอม แนวการจดกจกรรม แนวการเลอกและการใชสอ และแนวการประเมนในระดบปฐมวย
3. การจดประสบการณผานกจกรรมประจ�าวนใหกบเดกปฐมวย เปนกจกรรมบรณาการทงในดานความร กระบวนการ และการใหเดกไดลงมอปฏบตจรง ประกอบดวย กจกรรมเลนเสร กจกรรมศลปะสรางสรรค กจกรรมเคลอนไหวและจงหวะ กจกรรมเสรมประสบการณ กจกรรมกลางแจง และกจกรรมเกมการศกษา สงผลใหเดกเกดการเรยนรมความเขาใจ และมพฒนาการสมวย
วตถประสงคเมอศกษาตอนท 8.3 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายหลกการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาตามทก�าหนดใหได2. อธบายและยกตวอยางแนวการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาตามทก�าหนด
ใหได3. อธบายและยกตวอยางวธการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาได
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-37การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
เรองท 8.3.1
หลกการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
การจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยมจดมงหมายส�าคญเพอสงเสรมพฒนาการดานรางกายใหมการเจรญเตบโตอยางสมวย มสขภาพจตทด มความสามารถในการใชกลามเนอใหญ กลามเนอเลก และการประสานสมพนธ ดานอารมณ-จตใจ ใหสามารถรบรอารมณความรสกของตนและผอน มทศนคตเชงบวกตอตนเอง ไดเรยนรการจดระเบยบตนเอง มคณธรรม จรยธรรม และมจตใจทดงาม ดานสงคม ใหสามารถสรางมตร มพฤตกรรมเชงบวก สามารถปรบตวและท�างานรวมกบผอนได และดานสตปญญา ใหมความสามารถในการใชภาษา การคดในลกษณะตางๆ รวมถงการคดสรางสรรค ดงนน ในการจดประสบการณเพอใหบรรลวตถประสงคดงกลาว พอแม ผปกครอง และครควรศกษาและท�าความเขาใจถงหลกการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวย ดงมรายละเอยดตอไปน
1. หลกพฒนาการ พฒนาการเปนการเปลยนแปลงทเกดขนในตวเดกทงในดานโครงสรางและแบบแผนของรางกาย รวมทงพฤตกรรมทแสดงออกอยางมทศทาง ทด�าเนนไปอยางตอเนอง ทงทางดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา ในการจดประสบการณเพอสงเสรมพฒนาการและการ เรยนรใหแกเดก พอแม ผปกครอง ครและผเกยวของจ�าเปนตองมความรความเขาใจเกยวกบลกษณะพฒนาการเดกแตละชวงวย เพอใหสามารถออกแบบการจดกจกรรม สภาพแวดลอม และใชสอไดอยางเหมาะสม สามารถสรางความสนใจใหเดกส�ารวจ ศกษา ทดลอง คนควา และเขามามสวนรวมในการปฏบตกจกรรมทครวางแผนจดเตรยมไวอยางหลากหลาย เพอใหเดกมโอกาสตดสนใจเลอกท�ากจกรรมไดตามความตองการ ความสนใจ และความถนดของแตละคน ชวยใหครสามารถอบรมเลยงดและจดประสบการณเพอใหเดกไดรบการพฒนาจนบรรลตามเปาหมายของหลกสตรทไดก�าหนดไว
2. หลกการเรยนร การเรยนรเปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมจากการไดรบประสบการณตางๆ อนเกดขนจากกระบวนการเรยนรทเดกมปฏสมพนธกบบคคลและสภาพแวดลอมรอบตว เดกปฐมวยมลกษณะการเรยนรทแตกตางจากวยอน ทงนอาจเปนเพราะเดกยงไมมแรงจงใจใฝสมฤทธในการเรยนร ประกอบกบความออนดอยในดานประสบการณ และยงมขอจ�ากดทงทางดานวฒภาวะและพฒนาการดานตางๆ โดยเฉพาะดานสตปญญาทจะเออตอการเรยนรไดดงเชนวยอนๆ ดงท อรณ หรดาล (2548, น. 2-30 ถง 2-31) กลาวไววา เดกวยนเรยนรจากการมปฏสมพนธกบสงแวดลอมและบคคลทอยรอบตว เรยนรจากสงทเปนรปธรรมไปหานามธรรม เรยนรจากการเลนทงเลนคนเดยว และเลนเปนกลม เลนในหองและสนามกลางแจงนอกหองเรยน รวมตลอดถงเรยนรจากทไดรบการชวยเหลอจากผใหญ ดงนน พอแม ผปกครอง และครผเกยวของจ�าเปนตองศกษา ท�าความเขาใจธรรมชาตตามวย และสงเกตพฤตกรรมอยางใกลชด เพอใหสามารถจดประสบการณและสงแวดลอมทสามารถสงเสรมพฒนาการและการเรยนรของเดกไดอยางเหมาะสมกบวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-38 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
3. หลกการพฒนาเดกเปนองครวม เปนททราบกนดวาพฒนาการแตละดานทงทางดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญามความสมพนธและสงผลกระทบถงกนและกน และพฒนาการแตละดานจะสงผลตอพฒนาการดานอนๆ การพฒนาเดกดานใดดานหนงจะเปนตวกระตนพฒนาการดานอนๆ ตามกระบวนการของพฒนาการ ดงเชนเดกทมสขภาพรางกายแขงแรง เจรญเตบโตตามวย จะมกลามเนอเลกและกลามเนอใหญทแขงแรง ท�าใหสามารถเลนรวมกบเพอนๆ ไดอยางมความสข สงผลตอพฒนาการทางดานสตปญญา เดกไดพฒนาการคดสรางสรรคและแกปญหาในการเลน และการใชภาษาสอสารแสดง ความคดความตองการของตนกบครและเพอน การจดประสบการณเพอพฒนาเดกทกดานไปพรอมกน จะชวยใหเดกมพฒนาการรอบดานอยางสมดล ซงเปนไปตามปรชญาการศกษาปฐมวยทวา “...การพฒนาเดกอยางเปนองครวม บนพนฐานการอบรมเลยงด และการสงเสรมกระบวนการเรยนรทสนองตอธรรมชาตและพฒนาการตามวยของเดกแตละคนใหเตมตามศกยภาพ ภายใตบรบทสงคมและวฒนธรรมทเดกอาศยอย ดวยความรก ความเอออาทร และความเขาใจของทกคน เพอสรางรากฐานคณภาพชวตใหเดกพฒนาไปสความเปนมนษยทสมบรณเกดคณคาตอตนเอง ครอบครว สงคม และประเทศชาต (กระทรวงศกษาธการ, 2560, น. 2)
4. หลกบรณาการบรบทของทองถน ประเทศไทยประกอบไปดวยกลมคนมากมายทอาศยอยรวมกนในแตละทองถน ซงมศาสนา วฒนธรรม ประเพณ ความเชอ และวถในการด�ารงชวตทแตกตางกนไป สงเหลานสงผลใหเดกแตละคนมความแตกตางกน การน�าบรบทของทองถนเขามาบรณาการในการจดประสบการณใหกบเดกปฐมวยทเปนเรองทใกลตวเดกอยางมความหมาย ไดแก นทาน เรองเลาทองถน เพลง ค�าคลองจอง อาหาร อาชพประจ�าทองถน เพอใหเดกเรยนรเกยวกบรากเหงาของตนเอง เรยนรความเหมอนและความแตกตางระหวางกน ปลกฝงความภาคภมใจ การรกษาวฒนธรรม ภมปญญา และยอมรบในความแตกตางระหวางกน ดงท พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 3) พ.ศ. 2553 ไดก�าหนดแนวทางในการจดการศกษาไวในหมวด 1 มาตรา 7 ระบวา “ในกระบวนการเรยนรตองมงปลกฝงจตส�านกทถกตองเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข รจกรกษาและสงเสรมสทธ หนาท เสรภาพ ความเคารพกฎหมาย ความเสมอภาค และศกดศรความเปนมนษย มความภาคภมใจในความเปนไทย รจกรกษาผลประโยชนสวนรวมและของประเทศชาต รวมทงสงเสรมศาสนา ศลปะ และวฒนธรรมของชาต การกฬา ภมปญญาทองถน ภมปญญาไทย และความรอนเปนสากล ตลอดจนอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มความสามารถในการประกอบอาชพ รจกพงตนเอง มความรเรมสรางสรรค ใฝรและเรยนรดวยตนเองอยางตอเนอง” และในหมวด 4 มาตรา 7 มใจความส�าคญวา“การจดการศกษาตองเนนการจดการศกษา ทเกยวของในเรองเกยวกบตนเอง และความสมพนธกบของตนเองกบสงคม โดยมการเนนถงการเรยนร เกยวกบภมปญญาไทย และการประยกตใชภมปญญาทองถนเปนประเดนหนงทตองสงเสรมใหผเรยนได เรยนร” (ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2553, น. 5) การเรยนรในลกษณะดงกลาว จะชวยใหเดกสามารถน�าความรทไดรบไปใชในการด�าเนนชวต สงผลใหเดกเตบโตเปนสมาชกทดของสงคม และสามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-39การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
5. หลกการมสวนรวมของพอแม ผปกครอง พอแม ผปกครองเปนผทมบทบาทส�าคญในการอบรมเลยงดสงเสรมพฒนาการและการเรยนรใหแกเดก เนองจากผปกครองมความใกลชดกบเดกมาตงแตเกด และยงไดใชเวลาสวนใหญอยกบเดกทบาน ผปกครองสามารถมสวนรวมในการจดประสบการณการเรยนรใหแกเดกไดทงทบานและสถานศกษา ดวยการชวนเดกพดคยสนทนาและเสรมตอเกยวกบสงทไดเรยนรจากสถานศกษา ชวยจดเตรยมวสด อปกรณทเดกจ�าเปนตองใชทสถานศกษา การเขาไปชวยครจดกจกรรมในเรองทตนถนด ชวยดแลเดกขณะออกไปศกษาแหลงเรยนร ทส�าคญทงผปกครองและครสามารถแลกเปลยนขอมลเกยวกบพฤตกรรมเดกขณะอยทบานและสถานศกษา เพอใหผปกครองและครมความเขาใจทตรงกนเกยวกบพฤตกรรมและการเรยนร ซงจะมประโยชนทงตอครและผปกครองทจะชวยใหการพฒนาเดกไปในทศทางเดยวกน การรวมมอระหวางพอแม ผปกครอง และครในการพฒนาเดกปฐมวย เปนไปตามเจตนารมณของพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 3) พ.ศ. 2553 ในมาตรา 8 (2) ทระบไววา การจดการศกษาใหยดหลกการมสวนรวมของสงคม และ (6) ทวา การจดการศกษาใหยดหลกการมสวนรวมของบคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถน เอกชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน (ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2553, น. 6)
สรปไดวาการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษามหลกการทส�าคญ 5 ประการ คอ หลกพฒนาการเดก หลกการเรยนร หลกการพฒนาเดกเปนองครวม หลกบรณาการบรบทของทองถน และหลกการมสวนรวมของพอแม ผปกครอง
กจกรรม 8.3.1
จงอธบายหลกการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาทนกศกษาคดวาส�าคญ 1 หลกการ
แนวตอบกจกรรม 8.3.1
นกศกษาสามารถเลอกตอบหลกการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาทนกศกษาคดวาส�าคญไดอยางหลากหลายตามความคดเหน ตวอยางเชน การบรณาการบรบทของทองถน เปนการน�าบรบทของทองถนเขามาบรณาการในการจดประสบการณใหกบเดกปฐมวยทเปนเรองทใกลตวเดกอยางมความหมาย ไดแก นทาน เรองเลาทองถน เพลง ค�าคลองจอง อาหาร อาชพประจ�าทองถน เพอใหเดกเรยนรเกยวกบรากเหงาของตนเอง เรยนรความเหมอนและความแตกตางระหวางกน ปลกฝงความภาคภมใจ การรกษาวฒนธรรม ภมปญญา และยอมรบในความแตกตางระหวางกน สามารถน�าความรทไดรบไปใชในการด�าเนนชวต สงผลใหเดกเตบโตเปนสมาชกทดของสงคมและสามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-40 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
เรองท 8.3.2
แนวการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
ในการจดประสบการณใหเดกปฐมวยเกดการเรยนรและพฒนาครบทกดานตามจดมงหมายท ก�าหนดนน ผจดประสบการณจ�าเปนตองเขาใจพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวย ซงในหนวยน ไดกลาวไวแลว ความรดงกลาวประกอบกบความเขาใจในแนวการจดประสบการณ ทครตองด�าเนนการ ในดานการจดสภาพแวดลอม กจกรรม สอ และการประเมน จะชวยใหครสามารถจดประสบการณใหเดกปฐมวยไดพฒนาครบทกดานตามจดมงหมาย ดงนน ในเรองนจะกลาวถงแนวการจดสภาพแวดลอม แนวการจดกจกรรม แนวการเลอกและการใชสอ และแนวการประเมนในระดบปฐมวยศกษา ดงน
แนวการจดสภาพแวดลอมในระดบปฐมวยศกษา เดกเกดการเรยนรจากการมปฏสมพนธกบสงแวดลอม การจดประสบการณกบสภาพแวดลอมจง
ไมสามารถแยกจากกนได นอกจากน ครถอวาเปนสงแวดลอมทส�าคญทสดส�าหรบการจดประสบการณ และยงตองเปนแบบอยางทดในการปฏบตตนใหกบเดกอกดวย เพราะเดกเรยนรผานการเลยนแบบ ทงน การจดสภาพแวดลอมส�าหรบเดกปฐมวยมแนวการจด (Schmidt, 1998; กระทรวงมหาดไทย, 2547; กรมวชาการ, 2546; NAEYC, 2009 อางถงใน จรพนธ พลพฒน, 2556, น. 250; พชร สวนแกว, 2545, น. 118-141; ส�านกงานบรหารและพฒนาองคความร, มปป.) ดงน
1. การจดสภาพแวดลอมภายในหองเรยน ตองค�านงถงเปาหมายการเรยนรและการพฒนาเดกความปลอดภย ความสะอาด มอากาศถายเท มอณหภมทเหมาะสม มแสงสวางเพยงพอ ปราศจากเสยงรบกวน มบรรยากาศอบอนใหเดกเกดความรสกผอนคลายและมความสข มการจดพนทส�าหรบการท�ากจกรรม มขอตกลง กตกา และแนวปฏบตรวมกน จดพนทใหมมมเลนเสรหรอมมประสบการณ จดสอวสดอปกรณตลอดจนครภณฑครบถวนเพยงพอและเหมาะกบเดก รวมทงปายส�าหรบตดผลงานเดกเพอสะทอนถงการเหนคณคาของการท�ากจกรรมหรอการท�างานของเดก
2. การจดสภาพแวดลอมภายนอกหองเรยน เปนการจดสภาพแวดลอมในอาณาบรเวณรอบ สถานศกษา รวมทงจดสนามเดกเลนพรอมเครองเลนสนาม ระวงรกษาความปลอดภยภายในบรเวณสถานศกษาและบรเวณรอบนอกสถานศกษา ดแลรกษาความสะอาด ปลกตนไมใหรมเงารอบๆ บรเวณสถานศกษา สงตางๆ เหลานเปนสวนหนงทสงผลตอการเรยนรและพฒนาการของเดก นอกจากน ควรจดใหมสถานทในรมส�าหรบการเลนน�า พรอมอปกรณประกอบการเลน มมชางไม และบอทราย
3. การจดสภาพแวดลอมทางดานบคลากร เชน คร พเลยง ผบรหาร เจาหนาทอนๆ ฯลฯ บคคลเหลานเปนสภาพแวดลอมส�าคญทอยใกลชดเดก และมสวนทจะเสรมสรางพฒนาการและการเรยนรของเดก บคลากรทอยกบเดกจงควรเปนผทมกรยาวาจาดโดยเฉพาะครจะตองเปนแบบอยางทด สงเสรมใหเดกไดพฒนาครบทงดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา การจดสภาพแวดลอมดาน
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-41การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
บคลากรในสถานศกษาและในหองเรยนจงเปรยบเสมอนบานและสถานทในการเรยนรของเดก ครคอสมาชกคนหนงของบานมหนาทใหการศกษาและเลยงดใหเดกไดเรยนรตามความสนใจและตองการของเดก ดวยบรรยากาศทสนกสนาน ผอนคลาย ชวยใหเดกสามารถเรยนรไดด
นอกจากน สมน อมรววฒน (2530, น. 13) ไดแบงประเภทบรรยากาศของสภาพแวดลอมออกเปน 2 ประเภท คอ บรรยากาศทางกายภาพหรอบรรยากาศทางวตถ และบรรยากาศทางจตวทยา ซงสามารถน�ามาประยกตใชเปนแนวการจดสภาพแวดลอมส�าหรบเดกปฐมวยได ดงน
1. การจดบรรยากาศทางกายภาพหรอบรรยากาศทางวตถ เปนการจดสภาพแวดลอมทางวตถ ภายในหองเรยนอยางเปนระเบยบเรยบรอย สะอาด มสออปกรณ ของเลน เครองใช และสงอ�านวยความสะดวกตางๆ ทจะสงเสรมพฒนาการและการเรยนรของเดก หองเรยนมขนาดเหมาะ มฝาผนงกนเปนสดสวน มแสงสวางเพยงพอและเขาถกทศทาง อากาศถายเทสะดวก มโตะเกาอขนาดเหมาะกบเดก
2. การจดบรรยากาศทางจตวทยา เปนการจดสภาพแวดลอมทางดานจตใจใหเดกรสกสบายใจ ผอนคลาย มความอบอน เปนกนเอง มปฏสมพนธทดตอกน ครใหความรก ความเขาใจและเอออาทรตอเดกทกคน ตลอดจนเดกมอสระในการแสดงออกอยางมระเบยบวนย มโอกาสตดสนใจเลอกเลนหรอท�ากจกรรมตามความสนใจและความตองการของตนเอง
แนวการจดกจกรรมในระดบปฐมวยศกษาการจดกจกรรมในระดบปฐมวยศกษามการจดทหลากหลาย กจกรรมตางๆ ควรก�าหนดขนเพอ
ใหเดกไดพฒนาครบทกดานอยางสมดล ทงดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา โดยค�านงถงพฒนาการ ความสนใจและความตองการของเดก เหมาะสมกบวย ความสามารถ บรบทสงคมและวฒนธรรมทแวดลอมตวเดก ใหโอกาสเดกไดลงมอปฏบตจรงผานกจวตรประจ�าวน กจกรรมตางๆ ทก�าหนดไวในตารางกจกรรมประจ�าวนเพอใหเดกรสกมนคงและผอนคลายทไดท�ากจกรรมภายใตตารางกจกรรมทมแบบแผนและมความสม�าเสมอ รวมทงกจกรรมพเศษตางๆ ทจดขนตามความเหมาะสม และทส�าคญครตองมการวางแผนและเชอมตออยางกลมกลนระหวางกจกรรม ซงจะชวยใหเดกเกดความสนใจ รสกประสบความส�าเรจ และเกดการเรยนรตามเปาหมายทตองการ (Biddle, Garcia-Nevarez, Henderson, and Valero-Kerick, 2014, p. 241; กรมวชาการ, 2546) ดงนนการจดกจกรรมในระดบปฐมวยศกษาจงมแนวการจดกจกรรม (พชร ผลโยธน, 2532) ดงน
1. จดกจกรรมตามกจวตรประจ�าวน เปนการจดกจกรรมทใหเดกมโอกาสชวยเหลอตนเอง ในเรองตางๆ ซงถอเปนกจวตรประจ�าวนของเดกทกคน เชน การแตงกาย การใชหองน�า หองสวม การลางมอ การรบประทานอาหาร การแปรงฟน การเกบของเลนเมอเลนเสรจ โดยครและผเกยวของจะตองอดทน ไมรบรอนใหเวลาเดกในการท�ากจกรรม ไมแสดงความโมโหหรอลงโทษถาเดกท�าไมได หรอท�าไดไมดตามทคาดหวง
2. จดกจกรรมตามตารางกจกรรมประจ�าวน เปนการจดกจกรรมทมแบบแผนตามเวลาทก�าหนดในตารางกจกรรมประจ�าวน ตวอยางเชน
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-42 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
09.00 – 09.20 น. กจกรรมเคลอนไหวและจงหวะ 09.20 – 10.20 น. กจกรรมศลปะและการเลนตามมมตวอยางกจกรรมดงกลาวถอเปนกจกรรมตามตารางกจกรรมประจ�าวนทชวยสงเสรมพฒนาการ
ของเดกปฐมวย ในแตละกจกรรมครตองออกแบบการจดกจกรรม และด�าเนนการจดกจกรรมตามเวลาทก�าหนดไว โดยบรณาการผานการเลนทมความหมายตอเดก ไมมงพฒนาการดานใดดานหนง สามารถยดหยนเวลาในแตละกจกรรมตามความตองการและความสนใจของเดก บางกจกรรมเดกใหความสนใจเปนพเศษ ครสามารถยดเวลาออกไปได แตบางกจกรรมเดกมชวงความสนใจสน ครสามารถหยดกจกรรม และใหเดกท�ากจกรรมอนแทน สงส�าคญทควรค�านงถง คอ ครควรด�าเนนกจกรรมประจ�าวนไปตามล�าดบกจกรรมทก�าหนดไวในตารางกจกรรมประจ�าวน เพอใหเดกเกดความเคยชนและรตวลวงหนาวาจะตองท�ากจกรรมใดตอไป จะชวยใหเดกไมเกดความกงวล ตนเตน ชวยใหเดกเรยนรระเบยบวนย และเรยนรเวลาไดเปนอยางด
3. กจกรรมพเศษตาง ๆ เปนการจดกจกรรมทนอกเหนอจากกจกรรมตามกจวตรและกจกรรมตามตารางกจกรรมประจ�าวน เนองในโอกาสส�าคญตางๆ เชน วนส�าคญทางศาสนา วนส�าคญของชาต ฯลฯ รวมทงในโอกาสพเศษตางๆ เชน ไปศกษาแหลงเรยนรตางๆ นอกสถานศกษาทเหมาะกบเดกปฐมวย เชน พพธภณฑวทยาศาสตร สวนสตว ฯลฯ ซงครตองเตรยมเดกกอนไป เตรยมกจกรรมใหเดกท�าระหวางศกษานอกสถานท และกจกรรมหลงไปศกษานอกสถานท
แนวการเลอกและการใชสอในระดบปฐมวยศกษา สอทใชในการจดประสบการณ เปนตวกลางในการถายทอดความร ประสบการณ คานยม เจตคต
และทกษะ เปนสงเราทชวยกระตนใหเดกปฐมวยแสดงพฤตกรรมตางๆ รวมทงเสรมสรางพฒนาการ และการเรยนรของเดก สอจงมความส�าคญและจ�าเปนอยางยงส�าหรบเดกปฐมวย ดงนน ในการจดประสบการณจงจ�าเปนตองใชสอใหเหมาะกบจดมงหมาย สาระการเรยนร และตองเหมาะกบวยและพฒนาการของเดก ทงนชยยงค พรหมวงศ (2554, น. 1-24 ถง 1-27) จ�าแนกสอทใชในการจดประสบการณออกเปน 3 ประเภท คอ
1. สอประเภทวสด หมายถง สอทเปนวตถสนเปลองใชแลวหมดไป หรอพงงาย ทงน สอประเภทวสดยงจ�าแนกออกเปนกลมใหญได 2 กลม คอ
1.1 วสดทมผจดท�าจ�าหนาย คอ วสดการสอนทมผท�าส�าเรจรปเพอจ�าหนาย โดยผลตออกมาเปนจ�านวนมาก ทงทผลตมาจากตางประเทศและผลตขนในประเทศไทย เชน หนงสอนทาน แผนภาพ ฯลฯ นอกจากน ยงมสอประเภทวสด เชน ภาพถาย โปสเตอร การตน ภาพวาด หนจ�าลอง ฯลฯ
1.2 วสดทครหามาเองหรอจดท�าขน คอ วสดทครหาไดในทองถน ทงทเปนวสดเหลอใช เชน กลองกระดาษ หลอดกาแฟ แกนกระดาษ นตยสาร ฯลฯ และวสดตามธรรมชาต เชน เมลดพช กงไม ใบไม ทราย ดน ฯลฯ สวนวสดทครจดท�าขน เชน สอการสอนทครผลตขนมาใชเอง อาจใชวสดทหาไดในทองถนหรอวสดเหลอใชมาท�าเปนสอการสอน เชน ท�ารถจากกลองกระดาษ ท�าตกตาจากกงไมและใบไม ฯลฯ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-43การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
2. สอประเภทอปกรณ หมายถง สอประเภทเครองมอทครน�ามาใชในการจดประสบการณ เชน อปกรณเครองเสยง เชน วทย CD อปกรณเครองฉาย เชน โทรทศน คอมพวเตอร ฯลฯ อปกรณเครองเลนสนาม เชน ไมลน กระดานทรงตว ทปนปาย ฯลฯ อปกรณเครองทดลองวทยาศาสตร ตวอยางเชน แวนขยาย แมเหลก ฯลฯ
3. สอประเภทวธการ หมายถง วธการจดกจกรรมทงในและนอกหองเรยน ทครใชเปนเครองมอถายทอดความรและเปลยนพฤตกรรมเดกตามวตถประสงค วธการจงเปนสอประเภทหนงทชวยใหเดกปฐมวยมสวนรวม และมประสบการณตรงจากการลงมอปฏบต ทงน สอประเภทวธการจ�าแนกออกเปน 3 ลกษณะ คอ (1) วธการของครและเดกทงชน อาจเปนกจกรรมทครท�าใหเดกด หรอเดกท�าและมครคอยชแนะ (2) วธการของเดกเปนกลมยอย ทงทเปนการแบงกลมท�ากจกรรมในเวลาเรยนและกจกรรมกลมทท�างานเปนโครงการ และ (3) วธการของเดกเปนรายบคคลทงทครมอบหมาย หรอเพอนมอบหมาย ในฐานะสมาชกของกลมและทเดกเลอกปฏบตเอง ซงวธการทนยมใชกนมาก เชน การสาธต การทดลอง การเลนเกม การแสดงบทบาทสมมต การจ�าลองสถานการณ การฝกปฏบตจรงหลงจากไปทศนศกษา หรอการเลนเสรตามมมเลนตางๆ หรอการท�ากจกรรมตามโครงการทเดกสนใจ
สอมความส�าคญในการชวยเราความสนใจของเดก เพราะเดกสามารถใชประสาทสมผส และการเคลอนไหว แทนการฟงหรอดดวยตาเพยงอยางเดยว สอชวยพฒนาการเรยนรท�าใหเดกเกดความเขาใจทเปนรปธรรม เดกจะเชอมโยงประสบการณเดมกบประสบการณใหม และสอจะท�าใหเดกเกดความจ�าในเรองทไดเรยนร การใชสอในการจดประสบการณระดบปฐมวยศกษาใหประสบผลส�าเรจ จงมแนวการใชสอ ดงน
1) เลอกใชสอใหตรงกบจดประสงค สาระการเรยนร และกจกรรม เหมาะกบบรบทและวฒนธรรม ไมขดตอศลธรรมจรรยาของคนในสงคม
2) เลอกใชสอใหเหมาะสมกบลกษณะ และความสามารถหรอพฒนาการของเดกปฐมวย ครและผเกยวของตองมนใจวาเลอกใชสอทสงเสรมพฒนาการและการเรยนรใหกบเดกปฐมวยไดอยางเปน องครวม
3) ตรวจสอบความปลอดภยของสอวสด อปกรณ และวธการ วาไมเปนอนตรายตอเดก สอหรออปกรณมความทนทาน มปรมาณเพยงพอ และควรหมนเวยนเปลยนสอเปนระยะเพอใหเกดความหลากหลาย
4) ใชสออยางประหยดและคมคา รวมทงเปดโอกาสใหเดกไดมสวนรวมในการตดสนใจเลอกใชสอวสด อปกรณ ของเลน เครองเลนตางๆ เชน เลอกใชวสดทมในการท�ากจกรรมศลปะดวยตนเอง มอสระในการตดสนใจเลอกเลนเครองเลนสนามโดยมครดแลขณะเดกเลน
5) ฝกใหเดกรจกใช และดแลรกษาสออยางถกวธ ครและผเกยวของควรสงเกตพฤตกรรมของเดกขณะทเดกเรยนรจากสอวสดอปกรณและวธการ รวมทงฝกใหเดกรจกเกบเขาทเมอเลนเสรจ
แนวการประเมนในระดบปฐมวยศกษา การประเมนเปนกจกรรมทสอดแทรกอยในการจดประสบการณทกขนตอน เปนเครองมอส�าคญท
ชวยใหการจดประสบการณบรรลวตถประสงค ชวยใหครทราบพฒนาการและการเรยนรของเดกวาเปนไป
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-44 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
ตามวยหรอไม พฤตกรรมใดทเปนปญหาและควรหาวธแกไข นอกจากนยงสอสารใหพอแมผปกครองเดกทราบและรวมมอกบครในการสงเสรม ปรบปรง หรอพฒนาความสามารถของเดกปฐมวย การประเมน ในระดบปฐมวยศกษา แบงออกเปน 2 สวน คอ การประเมนการจดประสบการณของคร และการประเมนพฒนาการและการเรยนรของเดก (กระทรวงศกษาธการ, 2560; นนทยา นอยจนทร, 2548 อางถงใน นยนา อสระวทย, 2549; กระทรวงมหาดไทย, 2547, น. 74-75; กรมวชาการ, 2546; ทศนย นาทรงคณ, 2546) ดงน
1. การประเมนการจดประสบการณของคร เปนการประเมนผลการจดประสบการณของครวาบรรลเปาหมายตามทวางแผนไวหรอไม อยางไร โดยพจารณาถงจดเดนและสงทควรปรบปรงในการจดประสบการณ ทงน การประเมนการจดประสบการณของครมจดมงหมาย คอ
1) เพอประเมนการจดประสบการณวามความสอดคลองกบเปาหมายในการพฒนาเดกหรอไม 2) เพอประเมนระยะเวลาของการจดประสบการณวาเหมาะสมกบวย และความสนใจของ
เดกหรอไม 3) เพอประเมนการใชสอและความเหมาะสมของการใชสอในการจดประสบการณส�าหรบเดก 4) เพอประเมนวธการทใชในการประเมนผลการจดประสบการณวามความสอดคลองกบ
วตถประสงคหรอไม 5) เพอประเมนภาพรวมการจดประสบการณวามความเหมาะสมหรอไม
ส�าหรบการประเมนการจดประสบการณของคร มวธด�าเนนการดงน 1) ศกษาและท�าความเขาใจแผนการจดประสบการณ 2) วางแผนเลอกใชวธการและเครองมอทเหมาะสมส�าหรบใชบนทกและประเมนการจด
ประสบการณ และศกษาวธการใชเครองมออยางละเอยดและปฏบตตามอยางเครงครด 3) ด�าเนนการประเมนและสรปผลการประเมนการจดประสบการณของคร 4) รายงานผลการประเมน โดยตรวจสอบวาการจดประสบการณมความเหมาะสมหรอไม
เพยงใด ควรปรบปรงเปลยนแปลงในดานใดบาง 5) น�าเสนอผลการประเมนตอผบรหาร
2. การประเมนพฒนาการและการเรยนรของเดก การประเมนถอเปนสวนหนงของกระบวนการจดประสบการณส�าหรบเดกปฐมวย ทงน การประเมนพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวยมจดมงหมาย คอ
1) เพออธบายสภาพพฒนาการ และความพรอมของเดกในขณะนน 2) เพอน�าขอมลไปใชเปนแนวทางในการจดประสบการณใหแกเดกเปนรายบคคลและเปนกลม3) เพอใหเดกไดพฒนาเตมตามศกยภาพ สามารถท�างานและแกปญหาไดตามวย มความ
พรอมทจะเขาสระดบประถมศกษา4) เพอคนหาเดกทจ�าเปนจะตองไดรบการชวยเหลอเปนพเศษ 5) เพอประเมนวาโปรแกรมการสอนทครและสถานศกษาใชอยนนบรรลจดประสงคของการ
ศกษาส�าหรบเดกปฐมวยหรอไม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-45การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
ส�าหรบการประเมนพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวย มวธด�าเนนการดงน 1) ศกษาและท�าความเขาใจพฒนาการของเดกในแตละชวงวยทกดานทงดานรางกาย
อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา เพอใหสามารถประเมนพฒนาการไดอยางถกตองและตรงกบความเปนจรง
2) วางแผนเลอกใชวธการและเครองมอทเหมาะสมส�าหรบใชบนทกและประเมนพฒนาการเพอใหไดผลของพฒนาการอยางถกตองตามตองการ
3) ด�าเนนการประเมนและบนทกพฒนาการและการเรยนรของเดก ซงกอนการประเมน ตองศกษาวธการใชเครองมออยางละเอยดและปฏบตตามอยางเครงครด
4) ประเมนและสรป ซงตองดจากผลการประเมนหลายๆ ครง 5) รายงานผล ซงตองพจารณาวา จะตองสงผลการประเมนใหกบใครบาง เพออะไร และ
ตองใชรปแบบใดในการรายงาน เพอผลทไดจะเกดประโยชนอยางแทจรง 6) ใหผปกครองมสวนรวมในการประเมน ท�าใหผปกครองรสกถงความส�าคญของตน และ
ตองการทจะมสวนรวมในการพฒนาเดก ตลอดจนสามารถน�าความคดเหนจากผปกครองมาเปนพนฐาน ในการจดประสบการณใหเหมาะสมส�าหรบการพฒนาเดกตอไป
สรปไดวา แนวการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาเปนการจดประสบการณเพอสงเสรม พฒนาการและการเรยนรใหกบเดกปฐมวย เกยวของกบการจดสภาพแวดลอม การจดกจกรรม การเลอกและการใชสอ และการประเมนการจดประสบการณของตวครเอง รวมทงประเมนพฒนาการและการ เรยนรของเดกปฐมวย
กจกรรม 8.3.2
จงอธบายแนวการจดกจกรรมในระดบปฐมวยศกษามาพอสงเขป
แนวตอบกจกรรม 8.3.2
แนวการจดกจกรรมในระดบปฐมวยศกษามดงน1. จดกจกรรมตามกจวตรประจ�าวน เปนการจดกจกรรมทใหเดกมโอกาสชวยเหลอตนเองดาน
ตางๆ เชน การแตงกาย การใชหองน�า หองสวม การลางมอ การรบประทานอาหาร การแปรงฟน การเกบของเลน ฯลฯ
2. จดกจกรรมตามตารางกจกรรมประจ�าวน เปนการจดกจกรรมทมแบบแผนตามเวลาทก�าหนดในตารางกจกรรมประจ�าวน
3. จดกจกรรมพเศษตางๆ เปนการจดกจกรรมทนอกเหนอจากกจกรรมตามกจวตรและกจกรรมตามตารางกจกรรมประจ�าวน เนองในโอกาสส�าคญตางๆ เชน วนส�าคญทางศาสนา วนส�าคญของชาต ฯลฯ รวมทงในโอกาสพเศษตางๆ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-46 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
เรองท 8.3.3
วธการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
การจดประสบการณเพอสงเสรมพฒนาการทกดานอยางเปนองครวมใหกบเดกปฐมวยนน จ�าเปนทจะตองค�านงถงวย พฒนาการ ความสนใจ และการเรยนรของเดก ส�าหรบวธการจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษาสามารถจดเปนกจกรรมไดหลากหลายตามความเหมาะสม ทงน กจกรรมทนยมน�ามาใชในการจดประสบการณใหกบเดกปฐมวยมรายละเอยดและวธการจด (Schmidt, 1998; กรมวชาการ, 2546; ทศนา แขมมณ, 2553; วรวรรณ เหมชะญาต, 2559) ดงน
1. กจกรรมการเลนเสรหรอการเลนในมมประสบการณ “มมประสบการณ” อาจเรยกชอแตกตางกน เชน ศนยการเรยน ศนยกจกรรม มม มมประสบการณ ฯลฯ แตไมวาจะเรยกชออยางไร กถอวาเปนวธการจดประสบการณวธหนง การจดประสบการณโดยใชมมประสบการณเปนวธทครใหเดกศกษาหาความรดวยตนเองจากการเขาไปเลนในมมประสบการณ ซงครไดจดเตรยมสอวสดอปกรณไวหลากหลายภายในมมประสบการณแตละมม เพอจงใจใหเดกไดเขาไปเรยนร ตวอยางมมประสบการณทนยมจด ในหองเรยนปฐมวย เชน มมบลอก มมหนงสอ มมวทยาศาสตรหรอมมธรรมชาตศกษา มมบาน มมรานคา ฯลฯ ซงมมประสบการณดงกลาวจะถกจดไวภายในหองเรยนอยางเพยงพอตอการท�ากจกรรมของเดก เดกจะหมนเวยนเขามมประสบการณ โดยครท�าหนาทเปนผจดเตรยมสอวสดอปกรณ คอยใหค�าแนะน�า อ�านวยความสะดวกในการท�ากจกรรม และประเมนการเรยนรของเดก ขอดของวธนคอเดกสามารถเรยนรไดดวยตนเอง เดกเกดความกระตอรอรนในการเรยนร สามารถเรยนรทงเปนรายบคคลและเรยนรรวมกบเพอนเปนกลมยอยได
การจดกจกรรมการเลนเสร มวธการจดกจกรรม ดงน 1) ขณะเดกเลน ครตองคอยสงเกตความสนใจในการเลนของเดก หากพบวา มมใดทเดก
สวนใหญไมสนใจทจะเลนแลว ควรสบเปลยนจดสอภายในมมเลนใหม เชน มมบาน อาจเพมเตมสอ หรอเปลยนเปนมมรานคา หรอมมเสรมสวย หรอมมหมอ เปนตน
2) หากมมใดมจ�านวนเดกเขาไปเลนในมมนนมากเกนไป ครควรใหเดกมโอกาสคดแกปญหาหรอชกชวนใหแกปญหาในการเลอกเลนมมใหม
3) การเลอกเลนมม การเลนในมมเดยวเปนระยะเวลานาน อาจท�าใหเดกขาดประสบการณการเรยนรดานอน ครควรชกชวนใหเดกเลอกเลนในมมอนๆ ดวย
4) สอ ของเลน และเครองเลนในแตละมม ควรมการสบเปลยนหรอเพมเตมเปนระยะ เพอไมใหเดกเกดความเบอหนาย เชน เกบหนงสอนทานบางเลมทเดกหมดความสนใจ และน�าหนงสอนทานใหมมาวางแทน ฯลฯ
2. กจกรรมศลปะสรางสรรค เปนกจกรรมทชวยเดกใหแสดงออกทางอารมณ ความรสก ความคดรเรมสรางสรรค และจนตนาการ กจกรรมนสามารถเชอมโยงการท�างานของสมองหลายดาน และอวยวะ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-47การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
บางสวน สงเสรมจนตนาการโดยเชอมโยงประสบการณออกมาเปนภาพ/รปทรง เดกไดลงมอปฏบตจรง มประสบการณตรง เรยนรผานการสงเกต มอสระทางความคด ผลงานศลปะสรางสรรคเกดขนจากการคดและการตดสนใจของเดกปฐมวย เชน การวาดภาพ การสรางผลงานจากส การปน การพมพ การฉกปะ การปะตด การตด การพบ การประดษฐเศษวสด ฯลฯ ผลงานศลปะของเดกจงมทงทเปนงาน 2 มต และ 3 มต การจดกจกรรมศลปะสรางสรรคใหกบเดกนนควรจดใหเดกท�าทกวน โดยในแตละวนครอาจจดศลปะประเภทตางๆ ใหเดกเลอกท�าตามความสนใจวนละ 3–5 ประเภท มทงทใหเดกท�าเปนรายบคคลและ กลมยอย
การจดกจกรรมศลปะสรางสรรค มวธการจดกจกรรม ดงน1) จดเตรยมวสดอปกรณ ควรพยายามหาวสดทองถนมาใชกอนเปนอนดบแรก2) กอนใหเดกท�ากจกรรม ตองอธบายวธใชสอวสด อปกรณทถกตองใหเดกทราบพรอมทง
สาธตใหดจนเขาใจ เชน การใชพกนหรอกาว จะตองปาดพกนหรอกาวนนกบขอบภาชนะทใส เพอไมใหกาวหรอสไหลเลอะเทอะ ฯลฯ
3) ใหเดกท�ากจกรรมศลปะสรางสรรคประเภทใดประเภทหนงรวมกนในกลมยอย เพอฝกใหเดกรจกวางแผน และรบผดชอบท�างานรวมกบผอน
4) แสดงความสนใจในงานของเดกทกคน ไมมองผลงานเดกดวยความขบขนและควรน�า ผลงานของเดกทกคนหมนเวยนจดแสดงทปายจดแสดงผลงาน
5) หากพบวาเดกคนใดสนใจท�ากจกรรมศลปะประเภทเดยวตลอดเวลา ควรกระตนเรา และจงใจใหเดกเปลยนท�ากจกรรมอนบาง เพราะกจกรรมศลปะสรางสรรคแตละประเภทพฒนาเดกแตละดานแตกตางกน และเมอเดกท�าตามทแนะน�า ครควรใหแรงเสรมทกครง
6) เกบผลงานชนทแสดงความกาวหนาของเดกเปนรายบคคลไวในแฟมสะสมผลงานเดกรายบคคล เพอเปนขอมลสงเกตพฒนาการของเดก
3. กจกรรมเคลอนไหวและจงหวะ เปนกจกรรมทจดใหเดกไดเคลอนไหวสวนตางๆ ของรางกายอยางอสระตามจงหวะ โดยใชเสยงเพลง จงหวะ และดนตรประกอบ เชน เสยงตบมอ เสยงเพลง เสยง เคาะไม เคาะเหลก ร�ามะนา กลอง ฯลฯ มาประกอบการเคลอนไหว เพอสงเสรมใหเดกเกดจนตนาการ ความคดสรางสรรค เดกวยนรางกายก�าลงอยในระหวางพฒนา การใชสวนตางๆ ของรางกายยงไมประสานสมพนธกนอยางสมบรณ
การจดกจกรรมเคลอนไหวและจงหวะ มวธการจดกจกรรม ดงน1) ควรเรมกจกรรมจากการเคลอนไหวทเปนอสระ และมวธการทไมยงยากมากนก ไดแก
ใหเดกไดกระจายอยภายในหองหรอบรเวณทฝก และใหเคลอนไหวไปตามธรรมชาตของเดก 2) ควรใหเดกไดแสดงออกดวยตนเองอยางอสระ และเปนไปตามความนกคดของเดกเอง
ครไมควรชแนะ 3) ควรเปดโอกาสใหเดกคดหาวธเคลอนไหวทงทตองเคลอนทและไมตองเคลอนท เปน
รายบคคล เปนค เปนกลมไมควรเกน 5-6 คน ตามล�าดบ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-48 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
4) ควรใชสงของทอยใกลตวเดก เศษวสดตางๆ ไดแก กระดาษหนงสอพมพ เศษผา ทอนไม เขามาชวยในการเคลอนไหวและใหจงหวะ
5) ควรก�าหนดจงหวะสญญาณนดหมายในการเคลอนไหวตางๆ เชน ก�าหนดสญญาณการตกลอง 2 ครง ส�าหรบนดหมายการเปลยนทาทาง หรอหยดเคลอนไหว ใหเดกทราบเมอท�ากจกรรม ทกครง
6) ควรสรางบรรยากาศอยางอสระ ชวยใหเดกรสกอบอน เพลดเพลน รสกสบาย และ สนกสนาน
7) ควรจดใหมเกมการละเลนบาง เพอชวยใหเดกสนใจมากขน 8) กรณทเดกไมยอมเขารวมกจกรรม ผสอนไมควรใชวธบงคบ ควรใหเวลาและโนมนาวให
เดกสนใจเขารวมกจกรรมดวยความสมครใจ 9) หลงจากเดกไดออกก�าลงเคลอนไหวรางกายแลว ควรใหเดกพกผอน โดยอาจใหนอน
เลนบนพนหอง นงพก หรอเปดเพลงจงหวะชาๆ เบาๆ ทสรางความรสกใหเดกอยากพกผอน4. กจกรรมเสรมประสบการณ/กจกรรมในวงกลม เปนกจกรรมทมงเนนใหเดกไดมโอกาสฟง
พด สงเกต คดแกปญหาใชเหตผล และฝกปฏบตเพอใหเกดความคดรวบยอด เกยวกบสาระทเรยนรดวยวธตางๆ เชน สนทนา อภปราย สาธต ทดลอง เลา/อานนทาน รองเพลง ทองค�าคลองจอง ศกษานอกสถานท เชญวทยากรมาใหความร เปนตน
การจดกจกรรมเสรมประสบการณ มวธการจดกจกรรม ดงน (กรมวชาการ, 2546; ทศนา แขมมณ, 2553)
1) การสนทนา อภปราย เปนการสงเสรมพฒนาการทางภาษาดานการพด การฟง รจกแสดงความคดเหน และยอมรบฟงความคดเหนของผอน สอทใชอาจเปนของจรง ของจ�าลอง รปภาพ สถานการณจ�าลอง
2) การเลาหรออานนทาน เปนการเลาเรองตางๆ หรออานหนงสอนทานภาพใหเดกฟง สวนมากจะเปนเรองทเนนการปลกฝงใหเกดคณธรรม จรยธรรม วธการนจะชวยใหเดกเขาใจไดดขน สอทใชอาจเปนรปภาพ หนงสอนทาน หน
3) การบรรยาย เปนกระบวนการทครใชในการชวยใหเดกเกดการเรยนรดวยการพด การบอกเลา การอธบายเกยวกบเนอหาหรอสงทตองการสอนเดก วธนเปนวธการจดประสบการณทใชกบเดกจ�านวนมาก ใชเวลานอย เปนวธการทสะดวกไมยงยาก และเปนวธทครสามารถถายทอดเนอหาสาระไดมาก แตวธนครเปนผทมบทบาทส�าคญอาจท�าใหเดกขาดความสนใจ และเปนวธทไมสามารถตอบสนองความแตกตางระหวางบคคล
4) การสาธต การจดประสบการณแบบสาธตเปนกระบวนการทครใชในการชวยใหเดกเกดการเรยนรดวยการทครแสดงหรอท�าสงตางๆ ทตองการใหเดกไดเรยนร โดยใหเดกไดสงเกตดแลว เปดโอกาสใหเดกไดซกถาม อภปรายรวมกน และสรปผลการเรยนรทไดจากการสงเกต วธนเปนวธทชวยใหเดกไดรบประสบการณตรงในสงทเรยนรอยางเปนรปธรรม ท�าใหเกดความเขาใจและจดจ�าเรองทครสาธตไดด เปนวธการทประหยดเวลา อปกรณ แตกมขอจ�ากดหากเดกกลมใหญมาก เดกอาจสงเกตเหน การสาธตไมชดเจน
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-49การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
5) การทดลอง เปนกระบวนการแสวงหาความรดวยวธการทางวทยาศาสตร เรมจากการทครหรอเดกก�าหนดปญหาและสมมตฐานในการทดลอง ครท�าหนาทเปนผใหค�าแนะน�าในการทดลองกบเดก และใหเดกลงมอทดลองปฏบตโดยใชวสดอปกรณทจดเตรยมไวใหแลว ท�าการเกบรวบรวมขอมล วเคราะหขอมล สรปและอภปรายผลการทดลอง วธนท�าใหเดกไดประสบการณตรงผานกระบวนการลงมอกระท�าดวยตนเอง ท�าใหเดกสนใจและกระตอรอรนในการท�ากจกรรม เดกเกดการเรยนร เขาใจ และจดจ�า ชวยใหเดกไดพฒนาทกษะกระบวนการตางๆ เชน ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการแสวงหาความร ทกษะกระบวนการคด ทกษะกระบวนการกลม ฯลฯ รวมทงไดพฒนาลกษณะนสยใฝร
6) การเลนบทบาทสมมต เปนการใหเดกเลนสมมตตนเองเปนตวละครตางๆ ตามเนอเรองในนทานหรอเรองราวตางๆ อาจใชสอประกอบการเลนสมมต เพอเราความสนใจและกอใหเกดความสนกสนาน เชน หนสวมศรษะ ทคาดศรษะรปคนและสตวรปแบบตางๆ เครองแตงกาย และอปกรณจรงชนดตางๆ
7) การไปศกษานอกสถานท การจดประสบการณดวยการไปศกษานอกสถานท เปน กระบวนการทครและเดกรวมกนวางแผนและเดนทางไปศกษาเรยนร ณ สถานทอนเปนแหลงความร ตามกระบวนการหรอวธการทไดวางแผนไว ไดแก การสงเกต การสมภาษณ จากนนน�าขอมลทไดมาอภปรายและสรปผลการเรยนร เปนวธทชวยใหเดกไดรบประสบการณตรงจากการเรยนรในสภาพจรงหรอสถานการณจรง ชวยใหเดกไดเปลยนบรรยากาศ ท�าใหเดกมความกระตอรอรนและสนใจในการเรยนรเพมมากขน
8) การรองเพลง เลนเกม ทองค�าคลองจอง เปนการจดใหเดกไดแสดงออกเพอความสนกสนาน เพลดเพลน และเรยนรเกยวกบภาษาและจงหวะ เกมทน�ามาเลนไมควรเปนการแขงขน
การจดกจกรรมเสรมประสบการณ มวธการจดกจกรรม ดงน1) ควรยดหลกการจดกจกรรมทเนนใหเดกไดรบประสบการณตรงและมโอกาสคนพบดวย
ตนเองใหมากทสด2) ควรยอมรบความคดเหนทหลากหลายของเดกและใหโอกาสเดกไดฝกคด ฝกพดแสดง
ความคดเหน3) เชญวทยากรมาใหความรแทนคร เชน พอแม ต�ารวจ หมอ ฯลฯ จะชวยใหเดกสนใจและ
สนกสนานยงขน4) ในขณะทเดกท�ากจกรรมหรอหลงจากท�ากจกรรมเสรจแลว ครควรใชค�าถามปลายเปดท
ชวนใหเดกคด ไมควรใชค�าถามทมค�าตอบ “ใช” “ไมใช” หรอมค�าตอบใหเดกเลอก และครควรใจเยนใหเวลาเดกคดค�าตอบ
5) ชวงระยะเวลาทจดกจกรรมสามารถยดหยนไดตามความเหมาะสม ทงนใหค�านงถงความสนใจของเดกและความเหมาะสมของกจกรรมนนๆ เชน การศกษานอกสถานท การประกอบอาหาร การปลกพช ฯลฯ อาจใชเวลานานกวาทก�าหนดไว
5. กจกรรมการเลนกลางแจง เปนกจกรรมทจดใหเดกมโอกาสไดออกไปท�ากจกรรมนอกหองเรยน เพอออกก�าลงกาย เคลอนไหวรางกาย และแสดงออกอยางอสระ โดยยดความสนใจและความสามารถของ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-50 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
เดกแตละคนเปนหลก ทงน กจกรรมการเลนกลางแจงในระดบปฐมวยศกษาประกอบดวย (กรมวชาการ, 2546)
5.1 การเลนเครองเลนสนาม ค�าวาเครองเลนสนาม หมายถง เครองเลนทเดกอาจปนปาย หมน โยก ซงท�าออกมาในรปแบบตางๆ เชน
5.1.1 เครองเลนส�าหรบปนปาย หรอตาขายส�าหรบปนเลน5.1.2 เครองเลนส�าหรบโยกหรอไกว เชน มาไม ชงชา มานงโยก กระดานหก ฯลฯ5.1.3 เครองเลนส�าหรบหมน เชน มาหมน พวงมาลยรถส�าหรบหมนเลน ฯลฯ5.1.4 ราวโหนขนาดเลกส�าหรบเดก5.1.5 ตนไมส�าหรบเดนทรงตว หรอไมกระดานแผนเดยว5.1.6 เครองเลนประเภทลอเลอน ไดแก รถสามลอ รถลากจง ฯลฯ
5.2 การเลนทราย ทรายเปนสงทเดกๆ ชอบเลน ทงทรายแหง ทรายเปยก น�ามากอเปนรปตางๆ และสามารถน�าวสดอนมาประกอบการเลนตกแตงได เชน กงไม ดอกไม เปลอกหอย พมพขนม ทตกทราย ฯลฯ ปกตบอทรายจะอยกลางแจง โดยอาจจดใหอยใตรมเงาของตนไมหรอสรางหลงคา ท�าขอบกน เพอมใหทรายกระจดกระจาย บางโอกาสอาจพรมน�าใหชนเพอเดกจะไดกอเลน นอกจากน ควรมวธการปดกนมใหสตวเลยงลงไปท�าความสกปรกในบอทรายได
5.3 การเลนน�า เดกทวไปชอบเลนน�ามาก การเลนน�านอกจากสรางความพอใจและคลายความเครยดใหเดกแลว ยงท�าใหเดกเกดการเรยนรอกดวย เชน เรยนรการสงเกต จ�าแนก เปรยบเทยบ ปรมาตร ฯลฯ อปกรณทใสน�าอาจเปนถงทสรางขนโดยเฉพาะหรออางน�าวางบนขาตงทมนคง ความสงพอทเดกจะยนไดพอด และควรมพลาสตกกนเสอผาเปยกใหเดกใชคลมระหวางเลน
5.4 การเลนสมมตในบานตกตาหรอบานจ�าลอง เปนบานจ�าลองส�าหรบใหเดกเลน จ�าลองแบบจากบานจรง อาจท�าดวยเศษวสดประเภทผาใบ กระสอบปาน ของจรงทไมใชแลว มการตกแตงบรเวณใกลเคยงใหเหมอนบานจรงๆ บางครงอาจจดเปนรานขายของ สถานทท�าการตางๆ เพอใหเดกเลนสมมตตามจนตนาการของเดกเอง
5.5 การเลนในมมชางไม เดกตองการการออกก�าลงในการเคาะ ทบ ตอก การเลนในมมชางไมจะชวยพฒนากลามเนอใหแขงแรง ฝกการใชมอและการประสานสมพนธระหวางมอกบตา
5.6 การเลนกบอปกรณกฬา เปนการน�าอปกรณกฬามาใหเดกเลนอยางอสระหรอใชประกอบเกมการเลนทใหอสระแกเดก ไมควรเนนการแขงขนเพอมงหวงแพ-ชนะ อปกรณกฬาทนยมน�ามาใหเดกเลน เชน ลกบอล หวงยาง ถงทราย ฯลฯ
5.7 การเลนเกมการละเลน กจกรรมการเลนเกมการละเลนทจดใหเดกเลน เชน เกมการละเลนของไทย เกมการละเลนของทองถน เชน มอญซอนผา รรขาวสาร แมง โพงพาง ฯลฯ การละเลนเหลาน ตองใชบรเวณทกวาง การเลนอาจเปนกลมเลก/กลมใหญกได กอนเลนครอธบายกตกาและสาธตการเลนให เดกเขาใจ ไมควรน�าเกมการละเลนทมกตกายงยากหรอเนนการแขงขนแพ-ชนะ มาจดกจกรรมใหกบ เดกวยน เพราะเดกจะเกดความเครยดและสรางความรสกไมดตอตนเอง
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-51การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
การจดกจกรรมการเลนกลางแจง มวธการจดกจกรรม ดงน 1) หมนตรวจตราเครองเลนสนามและอปกรณประกอบใหอยในสภาพทปลอดภยและใชการ
ไดดอยเสมอ2) ใหโอกาสเดกเลอกเลนกลางแจงอยางอสระทกวน อยางนอยวนละ 30 นาท3) ขณะเดกเลนกลางแจง ครตองคอยดแลอยางใกลชดเพอระมดระวงความปลอดภยในการ
เลน หากพบวาเดกแสดงอาการเหนอย ออนลา ควรใหเดกหยดพก4) ไมควรน�ากจกรรมพลศกษาส�าหรบเดกระดบประถมศกษามาใชสอนเดกปฐมวยเพราะ
ไมเหมาะสมกบวย5) หลงจากเลกกจกรรมการเลนกลางแจง ควรใหเดกไดพกผอนหรอนงพก ไมควรใหเดก
รบประทานอาหารกลางวนหรอดมน�าทนท เพราะอาจท�าใหเดกอาเจยน เกดการจกแนนได6. กจกรรมเกมการศกษา เปนเกมทชวยพฒนาสตปญญา มกฎเกณฑกตกางายๆ เดกสามารถ
เลนคนเดยวหรอเลนเปนกลมได ชวยใหเดกรจกการสงเกต คดหาเหตผลและเกดความคดรวบยอด เกยวกบส รปราง จ�านวน ประเภท และความสมพนธเกยวกบพนท/ระยะ เกมการศกษาทเหมาะส�าหรบเดกวย 3-6 ป ไดแก เกมจบค เกมแยกประเภท เกมจดหมวดหม เกมเรยงล�าดบ เกมโดมโน เกมลอตโตหรอเกมสงเกตรายละเอยดของภาพ เกมภาพตดตอ ฯลฯ
การจดกจกรรมเกมการศกษา มวธการจดกจกรรม ดงน1) การสอนเกมการศกษาในระยะแรก ควรเรมสอนโดยใชของจรง เชน ใหเดกจบคสงของ
ทเหมอนกน หรอเรยงล�าดบวตถสงของตามล�าดบสง-ต�า2) การเลนเกมการศกษาในแตละวน อาจจดใหเดกไดเลนทงเกมการศกษาชดใหมและเกม
การศกษาชดเกาทเดกเคยเลนแลว3) ครอาจใหเดกหมนเวยนเขามาเลนเกมการศกษากบครทละกลม หรอเลนทงชนตามความ
เหมาะสม4) ครอาจใหเดกทเลนเกมการศกษาไดบางเกม มาชวยแนะน�ากตกาการเลนเกมชดนนใน
บางโอกาส5) การเลนเกมการศกษา นอกจากจะใชเวลาในชวงกจกรรมเกมการศกษาตามตารางกจกรรม
ประจ�าวนแลวอาจใหเดกเลอกเลนอสระในชวงเวลากจกรรมเสรได6) การเกบเกมการศกษาทเลนแลว ควรเกบใสกลองเลกๆ แตละเกม แลวจดใสกลองใหญ
รวมไวเปนชดสรปไดวา การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษานน ตองจดใหสอดคลองเหมาะสมกบวย
ความสนใจ ความตองการ และความแตกตางระหวางบคคล การจดประสบการณใหกบเดกปฐมวยทเกดประโยชนกบเดกมากทสด ควรใชวธการจดประสบการณผานกจกรรมประจ�าวน ไดแก กจกรรมการเลนเสร กจกรรมศลปะสรางสรรค กจกรรมเคลอนไหวและจงหวะ กจกรรมเสรมประสบการณหรอกจกรรม ในวงกลม กจกรรมการเลนกลางแจง และกจกรรมเกมการศกษา โดยใหเดกไดลงมอปฏบตจรงตามตารางกจกรรมประจ�าวน เพอพฒนาเดกอยางสมดลทกดานทงดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-52 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
กจกรรม 8.3.3
จงอธบายวธการจดประสบการณผานกจกรรมประจ�าวนมาอยางนอย 1 กจกรรม
แนวตอบกจกรรม 8.3.3
นกศกษาสามารถเลอกตอบไดอยางหลากหลาย ตวอยางเชน กจกรรมเสรมประสบการณ มวธการจด เชน
1. จดกจกรรมทเนนใหเดกไดรบประสบการณตรง2. เชญวทยากรมาใหความร เชน พอแม ต�ารวจ หมอ ฯลฯ จะชวยใหเดกสนใจและสนกสนาน
ยงขน3. ขณะทเดกท�ากจกรรม หรอหลงจากท�ากจกรรมเสรจแลว ควรใชค�าถามปลายเปดทชวนให
เดกคด 4. ชวงระยะเวลาทจดกจกรรมสามารถยดหยนไดตามความเหมาะสม โดยค�านงถงความสนใจ
ของเดกและความเหมาะสมของกจกรรม
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-53การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
บรรณานกรม
กรมวชาการ. (2546). คมอหลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546. กรงเทพฯ: ครสภาลาดพราว.กระทรวงมหาดไทย. (2547). คมอศนยพฒนาเดกเลก สงกดองคกรปกครองสวนทองถน. กรงเทพฯ: ส�านกบรหาร
การศกษาทองถน.กระทรวงศกษาธการ. (2560). หลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2560. กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณการเกษตร
จ�ากด.จรพนธ พลพฒน. (2556). บทความวจยทางการศกษาปฐมวย. กรงเทพฯ: พฒนาคณภาพทางวชาการ.ชาตร วฑรชาต. (2553). เรยนรดวยการเลน. สบคนจาก http://www.si.mahidol.ac.th/sidoctor/e-pl/article-
detail.asp?id=64 ชยยงค พรหมวงศ. (2554). สามญทศนสอการสอนกบการศกษาขนพนฐาน. ใน เอกสารการสอนชดวชาสอกบ
การศกษาขนพนฐาน หนวยท 1 (น. 1-1 ถง 1-4). นนทบร: ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.ทศนา แขมมณ. (2553). ศาสตรการสอน (พมพครงท 13). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.ทศนย นาทรงคณ. (2546). การประเมนพฒนาการ. มหาสารคาม: มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม.นภเนตร ธรรมบวร. (2551). หลกสตรการศกษาปฐมวย (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณ
มหาวทยาลย.นยนา อสระวทย. (2549). การจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวย: แนวคดและการปฏบต. สงขลา: มหาวทยาลย
ราชภฏสงขลา.พชร ผลโยธน. (2555). แนวคดในการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวย. ใน ประมวลสาระชดวชาการจด
ประสบการณส�าหรบเดกปฐมวย (พมพครงท 4) หนวยท 1 (น. 1-1 ถง 1-62). นนทบร: ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.
พชร ผลโยธน และอรณ หรดาล. (2557). ความรพนฐานเกยวกบพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวย. ใน เอกสารการสอนชดวชาพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวย (พมพครงท 2) หนวยท 1 (น. 1-1 ถง 1-46). นนทบร: ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.
พชร สวนแกว. (2545). จตวทยาพฒนาการและการดแลเดก. กรงเทพฯ: ดวงกมล.ภรณ ครรตน. (2540). การเรยนรของเดกปฐมวย. กรงเทพฯ: เซเวน พรนตง กรป.มณฑรา ธรรมบศย. (มปป.) จตวทยาการเรยนร. สบคนจาก https://sites.google.com/site/psychologybkf1/
home/citwithya-kar-reiyn-ruวรวรรณ เหมชะญาต. (2559). การจดประสบการณแบบศนยการเรยน. สบคนจาก www.pecerathailand.com/
pdf/35.pdfวลภา สบายยง. (2559). การเรยนร. ใน ประมวลสาระชดวชาจตวทยาเพอการด�ารงชวต หนวยท 8 (น. 8-1 ถง
8-68). นนทบร: ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2553). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไข
เพมเตม (ฉบบท 3) พ.ศ. 2553. กรงเทพฯ: บรษท พรกหวานกราฟฟค จ�ากด
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-54 การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
ส�านกงานบรหารและพฒนาองคความร. (มปป.). การจดการชนเรยนและสงแวดลอมในการเรยนรอนบาล. สบคนจาก http://www.okmd.or.th/bbl/documents/306/bbl-classroom-management-learning-environ-ment
สภาวด ศรวรรธนะ. (2542). พฒนาการทางภาษาและวธการสงเสรม. นครสวรรค. มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค.สรางค โควตระกล. (2556). จตวทยาการศกษา (พมพครงท 11). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.วชรพร โชตพานส. (มปป.) มโนทศนทางจตวทยาพฒนาการ. สบคนจาก http://www.teacher.ssru.ac.th/
wachiraporn_ch/อมลวรรณ วระธรรมโม. (2549). การเลน: กจกรรมเพอสงเสรมพฒนาการส�าหรบเดกปฐมวย. ส�านกหอสมด
มหาวทยาลยทกษณ. 5(1) (มกราคม-มถนายน) น. 77-87.อรนช กนสทธ และจตตมา รกนาค. (2554). จตวทยากลมพฤตกรรมนยม. ใน ประมวลสาระชดวชาจตวทยาและ
วทยาการเรยนร (พมพครงท 2) หนวยท 6 (น. 6-1 ถง 6-43). นนทบร: ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.
อรณ หรดาล. (2551). แนวการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวย. ใน ประมวลสาระชดวชาการจดประสบการณส�าหรบเดกปฐมวย (พมพครงท 2) หนวยท 6 (น. 2-1 ถง 2-68). นนทบร: ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.
อรณ หรดาล, สมร ทองด และสกญญา กาญจนกจ (2555). แนวคดจากปรชญาการศกษา. ใน ประมวลสาระชดวชาหลกการและแนวคดทางการศกษาปฐมวย. หนวยท 1 (น. 1-1 ถง 1-70). นนทบร: ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.
อบลรตน เพงสถต. (2549). จตวทยาพฒนาการเดก (พมพครงท 6). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค�าแหง.Alkins, D. H. (2000). Developmental and Neuroscience: Research Implement of Early Childhood
Education. Texas. University of North Texas.Anthony, M. (2017). Cognitive Development in 3-5 Year Olds. Retrieved from http://www.scho-
lastic.com/parents/resources/article/stages-milestones/cognitive-development-3-5-year-olds
Biddle, K. A. G., Garcia-Nevarez, A., Henderson, W. J. R., & Valero-Kerick, A. (2014). Early Childhood Education. New York: Sage Publications.
Copple, C., & Bredekamp, S. (2006). Basics of Developmentally Appropriate Practice: An Intro-duction for Teachers of Children 3 to 6. The United States of America: The National Association for the Education of Young Children.
Copple, C., & Bredekamp, S. (2009). Developmentally Appropriate Practice in Early Childhood Programs Serving Children from Birth Through Age 8. Washington, D.C.: National Association for the Education of Young Children.
Department of Education. (2014). Statutory Framework for the Early Years Foundation Stage. Retrieved from http://www.foundationyears.org.uk/eyfs-statutory-framework/.
Epstein, A. S. (2007). The Intentional Teacher. Washington, D.C.: National Association for the Education of Young Children.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
8-55การจดประสบการณในระดบปฐมวยศกษา
Lewis, B. (2016). Early Childhood Education. Retrieved from http://k6educators.about.com/od/Morrison, G.S. (2009). Excerpt from Early Childhood Education Today. Retrieve from https://
www.education.com/reference/article/principles-montessori-method/National Research Council. (2000). Eager to Learn. Washington, D.C.: National Academic Press.Peterson, E. A. (1996). A Practical Guide to Early Childhood Planning, Methods, and Materials.
Massachusetts: A Simon & Schuster Company.Qualifications and Curriculum Authority. (2000). Curriculum Guidance for the Foundation Stage.
London: Qualifications and Curriculum Authority.Schmidt, V. E. (1998). Success for Life. Texas University of North Texas. Retrieved from www.
education.com/reference/article/principles-montessori-method/