พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551: ศกษากรณความรบผดตอความ

เสยหายทเกดจากผลตภณฑลดความอวน________________________________________________

_______________ ผแตง ผชวยศาสตราจารย

ดร.ภม มลศลป ดร.สขม รศมทต นางสาวรชฎาวรรณ เลศ

รตนะสกล

ปจจบนคนไทยมคานยมทตองการมรปรางผอมเพรยว จงนยมใชผลตภณฑลดความอวนหลากหลายรปแบบ ไมวาจะเปนยา สมนไพร เครองสำาอาง เปนตน ทำาใหมการเสนอขายผลตภณฑลดความอวนอยางแพรหลาย สามารถหาซอไดงายมจำาหนายทวไป โดยเฉพาะ การโฆษณาและซอขายในทางอนเตอรเนต ซงในผลตภณฑลดความอวนอาจมการผสมสารทเปนอนตรายตอชวต และรางกาย เปนการยากทผบรโภคจะรไดวาสารทผสมในผลตภณฑดงกลาวมผลทำาใหเกดอนตรายตอชวตและรางกาย และบอยครงปรากฏตามหนาหนงสอพมพวาการรบประทานยาลดความอวนแลวทำาใหเสยชวต ดงนน เมอเกดความเสยหายจากการบรโภคผลตภณฑลดความอวน จงทำาใหผบรโภคตกอยในฐานะทเสยเปรยบผประกอบการทมภาระตองพสจนวาผประกอบการกระทำาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอหรอไม และการไดรบการชดใชเยยวยาทไมเปนธรรม

ในกรณดงกลาวไดมกฎหมายคมครองผบรโภคทไดรบความเสยหายจากผลตภณฑ ลดความอวนหลายฉบบ ไดแก

1. พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551 ซงมผลบงคบใชตงแตวนท 21 กมภาพนธ 2552 เปนตนไป กฎหมายฉบบนไดมมาตรการใหการคมครองผบรโภคทไดรบความเสยหายอนเกดจากสนคาทไมปลอดภย ทำาใหเกดความเปนธรรมแกผบรโภคมากขน โดยกฎหมายฉบบนไดนำาหลกแนวคดและทฤษฎมาปรบใช ดงน

1.1 หลกความรบผดโดยเครงครด (Strict liability) หมายถง การกำาหนดความรบผด ในความเสยหายทเกดจากสนคาใหแกผประกอบการ โดยไมตองคำานงวาผประกอบการจงใจหรอประมาทเลนเลอหรอไม เพยงแตสนคานนไดกอใหเกดความเสยหายแกผเสยหายผประกอบการกตองรบผดในความเสยหายทเกดขนแลว แตกมขอยกเวนไดในบางประการใหผประกอบการไมตองรบผด ซงจะแตกตางไปจากความรบผดโดยเดดขาด (Absolute liability) หลกนเปนการยกเวนหลกในกฎหมายละเมดซงตองพสจนความรบผดวาตองกระทำาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ1 ซงในมาตรา 5 กำาหนดวา ใหผประกอบการทกคนตอง“รวมกนรบผดตอผเสยหายในความเสยหายทเกดจากสนคาทไมปลอดภย และสนคานนไดขายใหแกผบรโภคแลว ไมวาความเสยหายนนเกดจากการกระทำาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอของผประกอบการหรอไมกตาม”2

1 มานตย วงศเสร และคณะศกษา, รายงานการศกษาวจยฉบบสมบรณ เรองความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคา, สำานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต, กรงเทพฯ : คณะกรรมการกฤษฎกา, 2544, หนา 3.

2 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551

2

1.2 หลก res ipsa loquitur ซงมผลทำาใหภาระการพสจนของผเสยหาย (โจทก) ลดลง แทนทผเสยหาย (โจทก) ตองมภาระพสจนวาผผลตสนคา (จำาเลย) จงใจหรอ ประมาทเลนเลอ 3 ใหเปนไปตามกฎหมายแพงวาดวยสญญาหรอละเมด และตองปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาคดความแพง มาตรา 84/1 กำาหนดวา ผใดกลาวอางขอเทจจรงใด ผนนมภาระการพสจน แตผเสยหาย (โจทก) พสจนเพยงวาไดรบความเสยหายจากสนคาของผประกอบการ ซงตามมาตรา 6 กำาหนดวา ผเสยหาย“พสจนเพยงวาไดรบความเสยหายจากสนคาของผประกอบการ และการใชหรอการเกบรกษาสนคานนเปนไปตามปกตธรรมดา แตไมตองพสจนวาความเสยหายเกดจากการกระทำาของผประกอบการผใด ” 4

1.3 หลกบคคลในหวงโซของระบบการจดจำาหนายสนคาตองรบผดอยางลกหนรวม อาท เชน ผผลต ผจดจำาหนาย ผคาสง ผคาปลก เปนตน 5 เดมเรองความสมพนธทางกฎหมายระหวางผผลตทแทจรงกบผผลตตามความหมายของกฎหมายนน ไมถอวาเปนลกหนรวม การนำาหลกนมาใชจงเปนทางเลอกของผเสยหายทจะฟองบคคลใหรวมกนรบผดในความเสยหายทเกดขน มาตรา 4 ไดกำาหนดคำานยามของผประกอบการ ไดแก ผผลต หรอผวาจางใหผลต ผนำาเขา ผขายสนคา และผซงใชชอทางการคา เปนตน ประกอบกบมาตรา 5 ไดกำาหนดให ผประการ

3 ศกดา ธนตกล, คำาอธบายและคำาพพากษาเปรยบเทยบกฎหมายความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย, กรงเทพฯ : สำานกพมพวญญชน, 2553, หนา 46.

4 พระราชบญญตเดยวกน5 ศกดา ธนตกล, อางแลวเรองเดยวกน, หนา 49.

3

ทกคนตองรวมกนรบผดตอผเสยหายทเกดจากสนคาทไมปลอดภย 6

1.4 หลกคาเสยหายทางจตใจ และคาเสยหายเชงลงโทษ 1.4.1 หลกคาเสยหายทางจตใจ พระราชบญญตความ

รบผดตอความเสยหาย ทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย มาตรา 4 ไดเพมบทนยามคำาวา ความเสยหายตอจตใจ “ ” ไวชดเจนวาหมายถง ความเจบปวด ความทกขทรมาน ความหวาดกลว ความวตกกงวล ความเศราโศกเสยใจ ความอบอาย หรอความเสยหายตอจตใจอยางอนทมลกษณะทำานองเดยวกน7 เพอเปนแนวทางในการใชดลพนจของศาลในการกำาหนดคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายตอจตใจ แมมาตรา 446 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย จะไดกำาหนดวา ในกรณทบคคลเสยหายตอรางกายหรออนามย ผเสยหายจะเรยกรองเอาคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายอยางอนอนมใชตวเงนดวยกได แตในทางปฏบตของศาลในคดแพงไมเคยพพากษาใหคาเสยหายสำาหรบความเสยหายตอจตใจตามคำาขอของผเสยหายแตอยางใด โดยอางวาไมมกฎหมายใหอำานาจเรยกคาเสยหายดงกลาวได

1.4.2 หลกคาสนไหมทดแทนเพอการลงโทษ (Punitive damages) เปนคาความเสยหายทเกดจากการทำาละเมดทกำาหนดใหผทถกกระทำาละเมดนนตองชดใชใหแกบคคลทไดรบความเสยหาย ซงความสมพนธระหวางผกระทำาละเมดกบผ

6 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551

7 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551

4

ถกกระทำาละเมดมเฉพาะในทางหนเพยงอยางเดยว ถอเปนมาตรการทางกฎหมายทสำาคญในการชดใชเยยวยาความเสยหาย เพอเปนการลงโทษและยบยงปองปรามผกระทำาละเมดทไดกอใหเกดความเสยหายขน อกทง เปนการทำาใหกฎหมายแพงเอกชนมสภาพบงคบ เพราะการกำาหนดคาเสยหายเชงลงโทษเปนมาตรการจงใจใหผเสยหายผถกกระทำาละเมดนำาคดมาฟองรอง ตอศาลมากขน และทำาใหบคคลเกดความเกรงกลวตอกฎหมายบานเมอง มากขนดวย8 ซงตามมาตรา 11 ไดกำาหนดจำานวนสงสดของคาสนไหมทดแทนเพอการลงโทษไวเปนจำานวนไมเกนสองเทาของคาสนไหมทดแทนทแทจรง9

1.5 การกำาหนดอายความทยาวกวากฎหมายละเมด ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และยงไดกำาหนดอายความในพฤตการณพเศษ ตามมาตรา 12 10

1.5.1 อายความปกต - 3 ปนบแตวนทผเสยหายรถงความเสยหายและ

รตวผประกอบการ- 10 ปนบแตวนทมการขายสนคา

1.5.2 อายความพฤตการณพเศษ เชน ความเสยหายตอชวต รางกาย สขภาพ หรออนามย โดยผลของสารทสะสมอยในรางกายของผเสยหาย กำาหนดไว 3 ปนบแตวนทรถงความ

8 สรชย พวงชศกด, คาเสยหายในเชงลงโทษ : การนำามาใชในระบบกฎหมายไทย (Punitive Damages : Applicability and Practicability in Thai Legal System), ดลพาห 2, 53 (พฤษภาคม สงหาคม – 2549) :90.

9 พระราชบญญตเดยวกน 10 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไม

ปลอดภย พ.ศ.2551

5

เสยหายและรตวผประกอบการ แตไมเกน 10 ปนบแตวนทรถงความเสยหาย

1.6 การยกเวนหลกบคคลทกคนยอมมสทธเสรภาพเทาเทยมกนทจะทำาสญญากนตามหลก Freedom of contract เมอตกลงกนเชนใดกตองบงคบเชนนน โดยเครงครด ถาสนคาทซอขายกนบกพรอง กเปนเรองทผซอตองรบภาระในความเสยหายนน เนองจากตนสมครใจเลอกซอสนคานนเอง ตามหลก ผซอตอง“ระวง ”Caveat Emptor หรอ Let the buyer beware 11

อกทง เปนการยกเวน มาตรา 151 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงกำาหนดวา บคคลสามารถทำาขอตกลงลวงหนายกเวนหรอจำากดความรบผดได ตราบเทาทขอตกลงดงกลาวนนไมขดหรอแยง ตอกฎหมายทเกยวกบความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชนมาใช ซงตราพระราชบญญตน มาตรา 9 ไดกำาหนดวา ขอตกลงระหวางผบรโภคกบผประกอบการททำาไวลวงหนากอนเกดความเสยหายจากสนคาทไมปลอดภย จะอางเปนขอยกเวนหรอจำากดความรบผดไมได12

2. ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ก) กฎหมายวาดวยเรองซอขาย มาตรา 453 - 490

เปนกฎหมายทสามารถใชบงคบการทำานตกรรมการซอขาย11 ?วชช จระแพทย “กฎหมายคมครองผบรโภคดานการโฆษณา.”

วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต ,กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2523, หนา 91 - 92.

12 พระราชบญญตเดยวกน

6

ระหวางคสญญาเทานน กลาวคอ ผขายตองเปนผผลตสนคาหรอเปนเจาของผลตภณฑสนคาเอง และทำาการขายเองใหแกผซอโดยตรง หากผซอไดรบความเสยหายจากสนคาแลว จงจะใชสทธฟองผขายตามสญญาซอขายทมอย แตปจจบนการซอขายสนคามไดกระทำากนแบบชนเดยวเชนในอดต มการพฒนารปการซอขายเปนหลายชนกวาจะถงมอผบรโภคตองผานกระบวนการจำาหนายหลายทอด อกทง ผขายสนคากอาจไมใชผผลตสนคา ดงนน บทบญญตกฎหมายในเรองสญญาจงใหสทธผซอฟองเรยกคาเสยหายเฉพาะจากผขายสนคาทจำาหนายสนคาใหแกผซอเทานน13

(ข) กฎหมายวาดวยเรองละเมด มาตรา 420 - 448 เปนกฎหมายทสามารถใชเปนหลกกฎหมายในการฟองผผลตสนคาหรอผนำาเขาสนคา ใหรวมรบผดกบผขายไดกตาม แตกเปนภาระของผซอสนคาทจะตองพสจนใหไดวา ผผลตสนคาหรอผนำาเขากระทำาโดยจงใจ หรอประมาทเลนเลอทำาใหสนคากอใหเกดอนตรายตอผบรโภค หรอผเสยหายอยางไร ซงเปนไปตามหลกความรบผดเมอมความผด (Fault Theory) จงเปนการยากทผซอหรอผบรโภคจะพสจนได เนองจากในปจจบนกระบวนการผลตสนคามความสลบซบซอน มการใชความรทางวทยาศาสตร และเทคโนโลยตาง ๆ สงขน ทงเปนการยากทจะตรวจพบวาสนคาใดเปนสนคาทไมปลอดภย14

13 สรชย เลยงบญเลศชย, คำาอธบายพระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551, กรงเทพฯ : โรงพมพสภาทนายความ, 2552, หนา 3-4.

14 สรชย เลยงบญเลศชย, อางแลวเรองเดยวกน, หนา 4.

7

3. ประมวลกฎหมายอาญา ไดมการบญญตความรบผดทางอาญาทเกยวกบการคมครองผบรโภคทถกละเมด และไดรบความเสยหายไวอยหลายมาตรา อาท เชน ความผดฐานปลอมปนสงทเปนอนตรายในอาหาร ยา หรอเครองบรโภค มาตรา 236 ความผดฐานการหลอกขายสนคา มาตรา 271 และอาจเปนความผดฐานฉอโกงตามมาตรา 341 ได ซงในการฟองใหลงโทษผกระทำาผดโจทกมภาระหนาทตองพสจนใหปราศจาก ขอสงสยวาจำาเลยกระทำาความผด ตามกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 227 ซงเปนการยากทผเสยหาย (โจทก) จะพสจนวาผกระทำาผดมเจตนาหรอประมาทเลนเลอซงเปนมาตรฐานการพสจนสงกวาคดแพง

4. พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ.2522 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2541 อาจแบงความรบผดของผประกอบการธรกจ ไดดงน15

4.1 ความรบผดทางแพง พระราชบญญตนลกษณะมงเนนในการกำาหนดมาตรการเพอปองกนและปราบปรามผประกอบธรกจทฝาฝน และการลงโทษอาญา ไมไดมหลกกฎหมายทใชในการคมครองผบรโภคทางแพงเปนพเศษ การคมครองผบรโภคยงอาศยบทบญญตกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยหลกความรบผดทางสญญาและหลกความรบผดทางละเมด

4.2 ความรบผดทางอาญา พระราชบญญตนมลกษณะเปนการลงโทษเมอมการฝาฝนตอการกำาหนดหลกเกณฑ

15 ดนย สนธทรพย, บทบาทองคกรคมครองผบรโภคกบการมสวนรวมในคดอาญา, วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2551, หนา 28 - 31.

8

ตางๆ ไมวาจะเปน การโฆษณา การฉลาก การสญญาใหผประกอบธรกจตองปฏบตตาม หากไมปฏบตยอมตองรบผดทางอาญา ซงมโทษจำาคกและปรบ

4.3 ความรบผดทางปกครอง เนองจากพระราชบญญตนมลกษณะเปนกฎหมายมหาชน โดยมคณะกรรมการคมครองผบรโภค เปนผบรหารและบงคบใชกฎหมายฉบบน ประกอบกบใหอำานาจในการออกคำาสงตาง ๆ แกผประกอบธรกจใหกระทำาการ หรองดเวนกระทำาตาง ๆ ทมลกษณะตองหามอนทจะกอใหเกดความไมเปนธรรม ความปลอดภยในสนคาและบรการ ซงคำาสงตาง ๆ มลกษณะเปนมาตรการทางปกครอง 16

5. พระราชบญญตยา พ.ศ.2510 เปนกฎหมายทมงเนนกำาหนดมาตรการของรฐ ในการควบคมการผลต การนำาเขา และการจำาหนาย เพอปองกนอนตรายเกดจากการใชยาของผบรโภค เชน ยาแผนปจจบน ยาแผนโบราณ เปนตน เพอประโยชนในการควบคมยาใหมความปลอดภยในการบรโภค ซงองคกรทกฎหมายกำาหนดใหมอำานาจในการกำาหนดนโยบายในการควบคมยาตามพระราชบญญตน ไดแก คณะกรรมการยา ซงมอำานาจในการใหคำาแนะนำาหรอความเหนแกรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขในการอนญาตผลตยา ขายยา หรอนำาเขามาในราชอาณาจกร และการขนทะเบยนตำารบยา การพกใบอนญาต การเพกถอนใบอนญาต เปนตน รวมทงกำาหนดวธการโฆษณาทางวทยกระจายเสยง โทรทศน ภาพยนตร และสงพมพจะตองได

16 พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ.2522 มาตรา 43 - 44

9

รบอนมตขอความเสยง หรอภาพทใชในการโฆษณาจากผอนญาต และปฏบตตามทผอนญาตกำาหนด17

6. พระราชบญญตอาหาร พ.ศ.2522 เปนกฎหมายมงเนนกำาหนดมาตรการของรฐในการควบคมอาหารใหเกดความปลอดภยในการบรโภค ไดมการแบงระดบความสำาคญของอาหารตามเหตผลและความจำาเปนในการควบคม กลาวคอ อาหารทวไปจะถกควบคมใหปลอดภยตอการบรโภค ในแงของการปราศจากการปนเปอน และกฎหมายจะกำาหนดโทษไว สำาหรบผจำาหนายอาหารทไมบรสทธหรออาหารปลอม ถาตรวจพบกจะมการดำาเนนคดเพอลงโทษ อาหารอกประเภทหนงซงกฎหมายกำาหนดระดบการควบคมไวอยางเครงครด ไดแก อาหารทรฐมนตรกำาหนดใหเปนอาหารควบคมเฉพาะ ผผลตและผนำาเขาจะตองอนญาต นอกจากนอาหารยงมการควบคมฉลาก เชน หามใชเลยงทารก หรอจะตองระบใหทราบถงสวนผสมตาง ๆ ซงการดำาเนนการควบคมอาหารกฎหมายกำาหนดใหเปนอำานาจหนาทของคณะกรรมการอาหาร ซงเปนองคกรตามพระราชบญญตน

7. พระราชบญญตเครองสำาอาง พ.ศ. 2535 เปนกฎหมายมงเนนกำาหนดมาตรการของรฐในการควบคมเครองสำาอางทผบรโภคไดใชกบรางกายโดยตรง ดงนน จงเปนสนคาทผบรโภคตองเสยงตอรางกาย เพอคมครองผบรโภค พระราชบญญตนไดกำาหนดใหมคณะกรรมการเครองสำาอาง ทำาหนาทกำาหนดนโยบายเพอการประกาศกำาหนด เครองสำาอางชนดใดเปน

17 ฤทธ บญฤทธ, ปญหาทางกฎหมายในการควบคมฉลากและการโฆษณาตามพระราชบญญตยาและพระราชบญญตเครองสำาอาง : กรณศกษาเฉพาะยาและเครองสำาอาง, วทยานพนมหาบณฑต, มหาวทยาลยรามคำาแหง, 2545, หนา 39.

10

เครองสำาอางควบคมพเศษ การควบคมการผลต หามผลต หรอควบคมฉลาก เปนตน โดยมสำานกงานคณะกรรมกาการอาหารและยาเปนฝายปฏบตการภายใตฝายบรหาร แตวาพระราชบญญตนไมมบทกำาหนดโทษใหมการชดใชความเสยหายในทางแพงแกประชาชนผบรโภคเครองสำาอาง ดงนน หากผบรโภคไดรบความเสยหายจากการใชเครองสำาอางจะตองใชสทธทางแพงฟองคดเอง18

8. พระราชบญญตวธพจารณาคมครองผบรโภค พ.ศ.2551 เปนกฎหมายกำาหนดกระบวนพจารณาตาง ๆ ในศาล เพอใหวธการฟองคดไดสะดวก รวดเรว เพอใหเกด ประสทธภาพกวาคดแพง เชน สามารถฟองดวยวาจา การฟองไมจำากดเฉพาะศาลทจำาเลยมภมลำาเนา กำาหนดใหมการไกลเกลยกอนเรมพจารณาคด การเสนอพยานหลกฐานในเชง ไตสวนโดยศาลสามารถเรยกพยานหลกฐานมาสบเพมเตมไดโดยไมตองมคความฝายใดรองขอ สามารถนำาพยานบคคลนำาสบแกไขเอกสารได เปนตน

เมอพจารณากฎหมายดงไดกลาวแลว เหนวากฎหมายสวนใหญจะเปนกฎหมายทรฐตราขนเพอมาเปนเครองมอของรฐเองทจะควบคมผประกอบการททำาการฝาฝนกฎหมายนน ๆ แลวจะตองถกลงโทษไมจะเปนโทษจำาคก ปรบ เพกถอนการอนญาต หามไมใหผลต หามไมนำาเขา เปนตน ซงกฎหมายดงกลาวมไดใหความคมครองทางแพงเปนพเศษในการใหชดเชยเยยวยาแกผบรโภคอยางเหมาะสม และเปนธรรม มเพยงพระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551 ตรา

18 สษม ศภนตย, คำาอธบายกฎหมายคมครองผบรโภค, หนา 113-114.

11

ขนมาโดยใหมมาตรการใหการคมครองผบรโภคมากขน อยางไรกตาม เมอพจารณากฎหมายฉบบนในการใหการคมครองผบรโภคผลตภณฑลดความอวนยงพบวายงมปญหาบางประการ ซงทำาใหผบรโภคในกลมนอาจ ไมไดรบการคมครองตามพระราชบญญตน 1. ปญหาเกยวกบคำานยาม ตามมาตร 4 พระราชบญญตฉบบนเอง19 ซงกำาหนดวาสนคาใดจะตองอยภายใตการคมครองตามกฎหมายน ตองเปนสนคาเพอขาย ดงนน กรณผลตภณฑลดความอวนกอนทจะจำาหนาย เชน อยในระหวางทดลองผลตภณฑ หรอผลตแลวยงไมไดขาย เมอเปรยบเทยบกบกฎหมายตางประเทศ เชน

สหพนธสาธารณรฐเยอรมน ไดใหคำายามวา มาตรา 220 “สนคา หมายถงสงหารมทรพยททรพยทกชนดทแมวาจะประกอบเปนสวนหนงของสงหารมทรพยตวอนหรอประกอบเปนสวนหนงของอสงหารมทรพยกตาม รวมทงกระแสไฟฟา ” 21

19 มาตรา 4 บญญตวา สนคา หมายความวา สงหารมทรพยทกชนด“ ”ทผลตหรอนำาเขาเพอขาย รวมทงผลตผลการเกษตรกรรม และรวมถงกระแสไฟฟา ยกเวนสนคาทกำาหนดในกฎกระทรวง”

20 Gesetz über die Haftung für fehlerhafte rodukte (Produkthaftungsgesetz - ProdHaftG)Vom 15. Dezember 1989 (BGBl. I S. 2198)

21ศกดา ธนตกล,อางแลวเรองเดยวกน,หนา 64.

12

ประเทศสหรฐอเมรกา22 ไดใหคำานยามวา สนคา หมาย“ถง ทรพยสนทม การกระจายการใช หรอการบรโภคทวไป รวมทงกระแสกไฟฟา แตไมหมายความรวมถงอสงหารมทรพย บรการ เลอดและเนอเยอของมนษยดวย”23

ประเทศญปน24 ไดใหคำานยามวา สนคา หมายถง “สงหารมทรพยใด ๆ ซงถกผลตหรอแปรสภาพ ”

ดงนน คำานยามของประเทศดงทกลาวแลวไมมคำาจำากดความวาสนคานนตองมไวเพอขายเทานน 2. ปญหาเกยวกบกฎกระทรวงซงตราขนโดยอาศยอำานาจตามพระราชบญญตฉบบน จำานวน 2 ฉบบ

2.1 กฎกระทรวงกำาหนดผลตผลเกษตรกรรมเปนสนคาทไดรบยกเวนตามกฎหมายวาดวยความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ. 2553 เมอผลตภณฑลดความอวนทผลตจากสมนไพร ซงเปนผลผลตทางการเกษตร กจะไดรบยกเวน ไมตองรบผดตามพระราชบญญตน ในขณะทผบรโภคสวนใหญเขาใจวาการบรโภคสมนไพรยอมปลอดภย แตแทจรงแลวสมนไพรกมสารบางอยางทเปนอนตรายตอชวตและรางกาย

เมอเปรยบเทยบกฎหมายความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภยของตางประเทศเดม

22 มานตย จมปา, คำาอธบายกฎหมายความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย, กรงเทพ : สำานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2554, หนา 109.

23 Restatement of the Law Third,Torts: Products Liability.24 The Product Liability Act (Act No.85,1994.

13

กฎหมาย Product Liability Act 1989 ของประเทศ สหพนธรฐสาธารณเยอรมน ซงมไวเพอทจะคมครองความเสยงทเกดจากการผลตในเชงอตสาหกรรม ในตวบทกฎหมายจงเขยนไวชดวาความรบผดตามพระราชบญญตฉบบดงกลาวไมรวมถงผลตภณฑทางการเกษตร แตเมอเกดกรณโรคววบาระบาดขนในยโรป จงไดทำาการแกไขกฎเกณฑเกยวกบเรองความรบผดอนเนองมาจากสนคาทไมปลอดภย โดยมวตถประสงคเพอทจะทำาใหความเชอมนของผบรโภคในเรองความปลอดภยของผลตภณฑทางการเกษตรกลบคนมาอกครงหนง ปจจบน สนคา ตามพระราชบญญตฉบบ“ ”นของประเทศสหพนธรฐสาธารณเยอรมน หมายความรวมถงผลตผลเกษตรกรรมดวย

The Restatement (Third) of Torts: Products Liability (1997) ของประเทศสหรฐอเมรกา กนยามความหมายของ สนคา แตเพยงวา ทรพยสนทมการกระ“ ” “จายการใช หรอการบรโภคทวไป รวมทงกระแสไฟฟา แตไมหมายความรวมถงอสงหารมทรพย บรการ เลอดและเนอเยอของมนษยดวย ดงนน เมอพจารณาจากคำานยามแลว ผลตผล” “เกษตรกรรม กยอมจะตองอยในความควบคมของ ” The Restatement ฉบบนดวย

สำาหรบ Product Liability Act 1994 ของประเทศญปน ไดใหนยามของคำาวา สนคา วาหมายถง “ ”สงหารมทรพยใดๆ ซงถกผลตหรอแปรสภาพ ซงทางปฏบตแลวสามารถแยกประเภทของ ผลตผลเกษตรกรรม “ ” 25 ไดเปน 2 25 ? ศกดา ธนตกล, คำาอธบายและคำาพพากษาเปรยบเทยบกฎหมายความรบผดตอความเสยหายทเกดจากสนคาทไม

14

กลม คอ สนคาเกษตรแปรรป และสนคาเกษตรทยงไมไดแปรรป ดงนน ขอบเขตของนยาม สนคา ทเกยวกบการเกษตรกรรม“ ”ตามกฎหมายความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภยของประเทศญปนจงครอบคลมเฉพาะสนคาเกษตรกรรมทมการแปรรปแลว26 2.2 กฎกระทรวงกำาหนดยาและเครองมอแพทยทผใหบรการสาธารณสขผตรวจรกษาเปนสนคาทไดยกเวนตามกฎหมายวาดวยความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2554 เมอพจารณาพระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ. 2551 มเจตนารมณทจะใชบงคบกบสงหารมทรพยทไดผลตหรอนำาเขาเพอขาย และมงคมครองผบรโภคทนำาสนคาไปใชแลวไดรบความเสยหาย แตการทผใหบรการสาธารณสขเปนผใชยาหรอเครองมอแพทยดงกลาวเอง ยาหรอเครองมอแพทยทผใหบรการสาธารณสขผลตขนและนำามาใชเฉพาะการบำาบดรกษาผปวยหรอสตวปวยเฉพาะรายอนเปนสวนหนงของกระบวนการรกษาโดยไมไดผลตขน เพอใหผปวยหรอเจาของสตวปวยนำาไปใช จงไมใชการผลตโดยมวตถประสงคเพอขายอนจะเปนสนคาทพระราชบญญตน มงจะคมครองการใชสนคาของผบรโภค ดงนน ผใหบรการสาธารณสขซงไดผลตยาและเครองมอแพทยขนแลวนำามาใชรกษาผปวยหรอสตวปวยเฉพาะรายทผานการตรวจรกษาของผใหบรการสาธารณสขจงไมตองรบผดตามพระราชบญญต

ปลอดภย,หนา 98.26 ? ศกดา ธนตกล,อางแลวเรองเดยวกน, หนา 100.

15

ความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ. 2551

เมอมการออกกฎกระทรวงฉบบน เหนวากลบทำาใหเกดความไมเปนธรรมแกการคมครองผบรโภคมากขน โดยเฉพาะสนคากลมผลตภณฑลดความอวน เนองจากกฎกระทรวงนไดขยายความหมายของคำาวา ยา นอกจาก“ ” ยาตามกฎหมายวาดวยยา ยงใหหมายความรวมถงวตถออกฤทธตามกฎหมายวาดวยวตถทออกฤทธตอจต และประสาท และยาเสพตดใหโทษตามกฎหมายวาดวยยาเสพตดใหโทษดวย เปรยบเทยบกบกฎหมายความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภยของตางประเทศ เชน ประเทศสหรฐอเมรกา กฎหมายนกไมปรบใชกบสถานพยาบาล แมจะมการพยายามฟองรองใหแพทยและโรงพยาบาลรบผดตามหลกความรบผดโดยเครงครด (Strict Liability) โดยกลาวในฟองวาแพทยและโรงพยาบาลสำาหรบการใชสนคาทคนปวยตองใชในการรกษาตวไมวาทางตรงหรอทางออมเปนผผลต แตศาลในประเทศสหรฐอเมรกาไดปฏเสธการฟองรองดงกลาวน เพราะศาลมองวาแพทยและโรงพยาบาลไมใชผผลตสนคา หากแตเปนผใชผลตภณฑ27

3. ปญหาเกยวกบการหลดพนความรบผดของผประกอบการตาม พ.ร.บ.ความรบผดตอความเสยหายฯ กอนสนคาจำาหนาย ซงตามมาตรา 528 ไดกำาหนด ผประกอบการตอง“รวมกนรบผดตอผเสยหายในความเสยหายทเกดจากสนคาทไม

27 มานตย จมปา, อางแลวเรองเดยวกน, หนา 149 – 150.28 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดจากสนคาทไม

ปลอดภย พ.ศ.2551

16

ปลอดภย และสนคานนไดมการขายใหแกผบรโภคแลว ไมวาความเสยหายนนจะเกดจากการกระทำาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอของผประกอบการหรอไมกตาม ดงนน หากมความเสย”หายทเกดขนจากสนคากลมผลตภณฑลดความอวนทไมปลอดภย และทยงไมไดมการขาย ผประกอบการกยอมไมตองรบผดตามพระราชบญญตน และผทไดรบความเสยหายจากสนคากลมผลตภณฑลดความอวนดงกลาว ยอมไมอาจเรยกรองความรบผดจากผประกอบการโดยอาศยพระราชบญญตนได ซงเมอเปรยบเทยบกบกฎหมายของประเทศตาง ๆ เชนสหรฐอเมรกา ญปน กไมมกำาหนดวาตองรบผดชอบเมอมการขายใหแกผบรโภคแลว และในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ไดกำาหนดเพยง ในกรณทผผลตหลายคนมหนาท“ ตองชดใชคาเสยหายในครงเดยวกนผผลตสนคาหลายคนดงกลาวตองรบผดในฐานะอยางลกหนรวม”

4. ปญหาเกยวกบการหลดพนความรบผดของผประกอบการหลงจากสนคาไดจำาหนายแลว ตามพระราชบญญตน ซงกำาหนดไวดงน

4.1 สนคานนมไดเปนสนคาทไมปลอดภย 4.2 ผเสยหายไดรอยแลววาสนคานน เปนสนคาทไม

ปลอดภย 4.3 ความเสยหายเกดขนจากการใชหรอการเกบ

รกษาสนคาไมถกตอง ตามวธใช วธเกบรกษา คำาเตอน หรอขอมลเกยวกบสนคาทผประกอบการ ไดกำาหนดไวอยางถกตอง และชดเจนตามสมควรแลว

ทงน เหตใหผประกอบการหลดพนจากความรบผดตอความเสยหายได เมอผประกอบการแสดงใหเหนวา

17

ผลตภณฑลดความอวนไมไดเปนสนคาไมปลอดภย หรอผเสยหายไดรอยแลววาเปนสนคาทไมปลอดภย หรอเพราะผประกอบการไดม การกำาหนดวธใช วธเกบรกษา คำาเตอน หรอขอมลเกยวกบสนคาไวถกตองและชดเจน ตามสามควรแลว เหนวา ผลตภณฑลดความอวนเปนททราบกนดวา ยา โดยสภาพแลวเปนสนคาทอนตราย ซงผบรโภคอาจ“ ”ทราบแลวยอมเสยงภยบรโภคเอง เมอผประกอบการพสจนเหตหลดพนดงกลาวได ผประกอบการกไมตองรบผดตามพระราชบญญตน

เมอพจารณากฎหมายของประเทศเยอรมน ไมกำาหนดขอยกเวนไมตองรบผดของผประกอบการกรณผเสยหายรอยแลววาเปนสนคาไมปลอดภย หรอกำาหนดวาใหขอมลเกยวกบสนคาทผประกอบการไดกำาหนดไวอยางถกตอง และชดเจนตามสมควรแลว เพยงแตกำาหนดใหเปนเหตการณลดความรบผดของผประกอบการลงไมตองรบผดชอบในความเสยหายทเกดขนเตมจำานวน ซงกำาหนดวา29 หากความเสยหายทเกดขน ผเสย“หายมสวนผดใหนำามาตรา 254 ประมวลกฎหมายแพงมาใชบงคบ”30

เพอใหการคมครองผบรโภคในกลมบรโภคผลตภณฑลดความอวนเกดความเหมาะสม และเปนธรรม จงเหนวาควรมการแกไข และเพมเตมกฎหมายความรบผดตอความเสยหายเกดจากสนคาทไมปลอดภย ดงน

29 มาตรา 6 Gesetz über die Haftung für fehlerhafte rodukte (Produkthaftungsgesetz - ProdHaftG)Vom 15. Dezember 1989 (BGBl. I S. 2198)

30 หมายถงประมวลกฎหมายแพงของสหพนธสาธารณรฐเยอรมน

18

1. ควรแกไขมาตรา 431 คำานยาม สนคา ตดคำาวา “ ”เพอขาย ออก เพอใหการคมครองแกผบรโภค และครอบคลม“ ”

สนคาทกลกษณะอาจกอใหเกดความเสยหายแกผใช เชนเดยวกบกฎหมายของสหพนธสาธารณรฐเยอรมณ สหรฐอเมรกาและญปน

2. ควรมการทบทวนความจำาเปนในการออกกฎกระทรวงยกเวนผลตผลทาง การเกษตรอกครง32 และไมควรมการยกเวนสนคาทางการเกษตร เนองจากมการนำาพชสมนไพรมาผลตเปน สนคาลดความอวน เชนเดยวกบประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน หรอประเทศสหรฐอเมรกา

3. ควรมการทบทวนความจำาเปนในการออกกฎกระทรวงยกเวนยา33 อกครงหนง ไมควรมการยกเวนสนคาประเภทยา เพราะเหนวาแมไมมกฎกระทรวงน กไมกระทบตอหนาทของผประกอบวชาชพแพทย เพราะถอวาเปนสวนหนงในการใหบรการของผประกอบวชาชพ และเหนวาหากผประกอบวชาชพปฏบตตามมาตรฐานแลวยอมพนจากความรบผดตามกฎหมายน ซงกเปนแนวทางเดยวกบทประเทศสหรฐอเมรกาทกฎหมายนไมนำามาปรบใชกบแพทยและโรงพยาบาล

31 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาไมปลอดภย พ.ศ.2551

32 กฎกระทรวงกำาหนดผลตผลเกษตรกรรมเปนสนคาทไดรบยกเวนตามกฎหมายวาดวยความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ. 2553

33 กฎกระทรวงกำาหนดยาและเครองมอแพทยทผใหบรการสาธารณสขผตรวจรกษาเปนสนคาทไดยกเวนตามกฎหมายวาดวยความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2554

19

4. ควรเพมเตมมาตรา 534 ใหชดเจน เปน ผประกอบ“การทกคนตองรวมกนรบผดตอผเสยหายในความเสยหายทเกดจากสนคาทไมปลอดภย และสนคานนไดมการขายใหแกผบรโภค หรอมการกระทำาใด ๆ เพอประโยชนทางการคาของตนแลว ไมวาความเสยหายนนจะเกดจากการกระทำาโดยจงใจ หรอประมาทเลนเลอของผประกอบการหรอไมกตาม ทำานองเดยวกนกบขอ”ยกเวนใหพนความรบผดของกฎหมายเยอรมน

5. ควรกำาหนดเพมเตมเปนอกมาตราหนง ในประเดนการมสวนผดของผบรโภค โดยกำาหนดวา หากความเสยหายทเกด“ขนผเสยหายมสวนผดใหนำามาตรา 223 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาใชบงคบโดยอนโลม เชนเดยวกบ”ประเทศ สหพนธสาธารณเยอรมน และเพมเตมเหตยกเวนความผดของผประกอบการเพมเตม มาตรา 735

(1) เมอผประกอบการนำาสนคาออกจำาหนายซงตามมาตรฐานความร และเทคนคในขณะนน ไมอาจพสจนความชำารดบกพรองของสนคาได

(2) เมอมบทบญญตของกฎหมายอน กำาหนดใหผผลตตองปฏบตตามกฎหมาย เปนเหตใหสนคาชำารดบกพรอง

ผเขยนเหนวาเพอใหการแกไขปญหาทางกฎหมายในการเยยวยาความเสยหาย จากสนคาประเภทลดความอวนทไมปลอดภยน เมอพจารณาบทบญญตของพระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.

34 พระราชบญญตดวยกน 35 พระราชบญญตดวยกน

20

2551 ประกอบกบความคดเหนของหนวยงานตางๆ ทเกยวของ รวมทงการนำาหลกกฎหมายของตางประเทศมาปรบใชเพอพฒนากฎหมายของไทย ใหเหมาะสมกบภาวะเศรษฐกจสงคมของประเทศไทย เพอคมครองผบรโภคใหไดรบความปลอดภยจากการใชสนคา และหาแนวทางในการเยยวยาความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย เพอใหผเสยหายไดรบการชดใชความเสยหายทเกดขนโดยใหผเสยหายไดกลบคนสสภาพเดมใหไดมากทสด โดยกำาหนดหลกเกณฑใหชดเจนเพอสะดวกแกการพจารณาและเปนการประหยดเวลาและคาใชจายจำานวนมาก ซงการพฒนาปรบปรงกฎหมายทเกยวของกบความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภยนนยอมเปนประโยชนตอระบบเศรษฐกจของประเทศและสงคมโดยรวม

และเหนพระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดจากสนคาไมปลอดภย พ.ศ. 2551 ยงมปญหาในเรองทเกยวกบคาสนไหมทดแทนทางจตใจ เนองจากยงไมมหลกเกณฑในการคำานวณทแนนอน ซงเปนดลพนจกวาง ๆ ใหศาลวนจฉยตามสมควรแหงพฤตการณ และความรายแรงแหงละเมด และในเรองเกยวกบการนำาระบบประกนภยในสนคาททำาใหเกดความเสยหาย เพอคมครองความเสยหายทเกดขนตอผบรโภคมาปรบใชในการเยยวยา หรอชดใชความเสยหายทอาจเกดขนจะสงผลดตอฝายผลตและผบรโภค ในสวนของผบรโภคสามารถไดรบการเยยวยาในเบองตนไดทนทวงท ไมตองรอผลการฟองเรยกรองทางคด ในสวนของผประกอบการกสามารถกระจายความเสยงภย ซงเปนตนทนในราคาสนคาทายทสดผบรโภคกตองรบภาระในการซอสนคาแพงขน ซงในตางประเทศ เชน

21

สหรฐอเมรกาไดมการนำาระบบประกนภยสนคามาใช แตในประเทศไทยยงไมมการนำาระบบดงกลาวมาใช ดงนน เพอใหเกดการชดใชเยยวยาทเปนธรรมและรวดเรว เหนควรมการศกษาในเรองดงกลาวตอไป

22