Download pdf - ความสัมพันธ์ระหว่าง สปป.ลาว กับ สหรัฐอเมริกา … · ในสงครามเย็นที่ก

บทคดยอ บทความนวเคราะหความสมพนธระหวางสปป.ลาวกบสหรฐฯ ในทศวรรษ2010ผานการวเคราะหนโยบายตางประเทศแบบสจนยมใหม ซงมฐานอยบนการเลอกทมเหตผลแบบอรรถประโยชนทคาดการณได บทความยงไดตรวจสอบความสมพนธตางประเทศของสปป.ลาวในอดตเพอท�าความเขาใจวธปฏบตของนโยบายตางประเทศโดยการประยกตกรอบการวเคราะหและวธปฏบตของนโยบายตางประเทศตอกรณของความสมพนธ สปป.ลาว กบสหรฐฯในปจจบน บทความพบวา สปป.ลาวพจารณาสหรฐฯ ในฐานะตวแสดงจากภายนอกทจะชวยถวงดลและลดผลกระทบของจนซงมอทธพลทมากเกนไปแมวาสถานะของสหรฐจะไมใชความส�าคญและจ�าเปนเรงดวนในการคดค�านวณทางยทธศาสตรของสปป.ลาวและสปป.ลาวคอนขางทจะระมดระวงการตอบสนองตอการฟนฟความสมพนธของสหรฐฯ เพอทจะไมสรางความขนเคองแกจนแมวาเวยดนามจะใหการสนบสนนโดยออมกตาม

ค�ำส�ำคญ:สปป.ลาวสหรฐอเมรกาพฤตกรรมของนโยบายตางประเทศแนวคดสจนยมใหม

Abstract ThisarticleexaminesLaoPDR-USrelationsinthedecadeof2010throughaneo-realistforeignpolicyanalysisframeworkbasedonexpected-utilityrational-choice.ItalsoscrutinizesLaoforeignrelationsinthepastasthebasisforunderstandingcurrentforeignpolicypractice.ByapplyingtheforeignpolicyanalysisframeworktothecaseofcurrentLaoPDR-USrelations,itfoundthattheLaoPDRviewstheUnitedStatesasanexternalactorthatcouldhelpbalanceandcounteractChina’soverwhelminginfluence,despitethefactthattheUShasnotreceivedhighpriorityinVientiane’sstrategy.Finally,

ความสมพนธระหวาง สปป.ลาว กบ สหรฐอเมรกา

ในทศวรรษใหม: ค�าอธบายเชงระบบ

Lao PDR-US Relations in the New Decade:

A Systemic Explanation

ภวน บณยะเวชชวน1 / Poowin Bunyavejchewin

วารสารสงคมลมนาโขง : ปท 8 ฉบบท 3 กนยายน-ธนวาคม 2555 หนา 143-166

Journal of Mekong Societies : Vol.8 No.3 September-December 2012, pp. 143-166

1 อาจารยประจ�าหลกสตรอาเซยนศกษาส�านกวชาศลปศาสตรมหาวทยาลยวลยลกษณ

144 Journal of Mekong Societies

ปท 8 ฉบบท 3 กนยายน-ธนวาคม 2555

notwithstandingVietnam’sindirectsupport,LaoPDRiscautiousinrespondingtoAmericanrapprochementinordernottoirritateChina.

Keywords:LaoPDR,UnitedStates,foreignpolicybehavior,neo-realism

“เราจะตามหารองรอยความสมพนธของเราจากการจดการกบมรดก

อนนาเศราสลดของอดตเพอทจะแสวงหาหนทางสการเปนหนสวนแหงอนาคต”

HillaryRodhamClinton

“มนอาจจะสายไปแลวทจะปดลอมอทธพลของจนทเพมมากขนในลาว”

VatthanaPholsena

การเยอนสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว หรอ สปป.ลาว ของ

HillaryClintonรฐมนตรตางประเทศสหรฐอเมรกาในเดอนกรกฎาคมค.ศ.2012

เปนการพสจนความเปนจรงทวาการแบงสรรใหมของความสามารถ(redistribution

of capabilities) น�าไปสเงอนไขเชงระบบทไมสมดลจากการแขงขนกนระหวางรฐ

มหาอ�านาจทครองความเปนเจาเดม กบ รฐมหาอ�านาจผทาทายใหม ซงเงอนไข

ดงกลาวสงผลตอทกรฐในฐานะหนวยสมาชกของระบบระหวางประเทศมากนอย

แตกตางกนไป ตามแตปจจยเฉพาะของแตละรฐ ส�าหรบ สปป.ลาว ปจจยเฉพาะ

โดยเฉพาะลกษณะกายภาพของรฐทเปนรฐขนาดเลกทไมมทางออกทะลและปจจย

ทางภมรฐศาสตร(geo-politics)ทมพรมแดนตดกบรฐมหาอ�านาจททาทายอยางจน

ท�าใหสปป.ลาวประสบกบความยากล�าบากในการก�าหนดพฤตกรรมของนโยบาย

ตางประเทศโดยเฉพาะเมอสปป.ลาวกลายเปนสนามรบทงโดยตรงและโดยออม

ในสงครามเยนทก�าลงปะทใหมน บทความนมงน�าเสนอ “ความสมพนธระหวาง

สปป.ลาว กบ สหรฐฯ ในทศวรรษใหม” ทสหรฐฯ ประกาศยทธศาสตรการฟนฟ

ความสมพนธกบรฐในเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยเฉพาะรฐทตกอยใตอทธพล

ของจน โดยเนนการวเคราะหทาทและแนวโนมของพฤตกรรมของนโยบาย

ตางประเทศสปป.ลาวทมตอสหรฐฯและเงอนไขเชงระบบของระบบระหวางประเทศ

145




ทเปลยนแปลงไป ผานกรอบการวเคราะหนโยบายตางประเทศดวยมมมอง

สจนยมใหมโดยมขอตงแบบการเลอกทมเหตผลและอรรถประโยชนทคาดการณได

นอกจากนยงยอนพนจถงภมหลงทางประวตศาสตรโดยเฉพาะชวงสงครามเยนเพอ

พจารณาวธปฏบตของนโยบายตางประเทศ สปป.ลาว เพอน�ามาท�าความเขาใจ

พฤตกรรมในปจจบน

ระบบพฤตกรรมของรฐและกรอบกำรวเครำะห

การศกษาความสมพนธระหวางรฐสองรฐมมากมายหลายแนวทาง

ในวงการวชาการไทยจ�านวนมากมกนยมใชตวแบบ(model)นโยบายตางประเทศ

เปนกรอบการวเคราะห โดยมกใชหลกของแนวคดสจนยมการเมอง (Political

Realism) หรอ สจนยมดงเดม (Classical Realism) ซงมาจากหนงสอPolitics

among Nations ของ Hans Morgenthau เปนมมมอง (perspective) โดย

Morgenthau (1973: 3-15) เสนอหลก 6 ประการในการท�าความเขาใจการเมอง

ระหวางประเทศอยางเปนระบบและมลกษณะเปนสากลซงมสาระส�าคญคอแนวคด

เรองอ�านาจหรอ“ผลประโยชนทถกนยามดวยอ�านาจ”(interestdefinedinterms

ofpower)ฉะนนผน�ารฐหรอผก�าหนดนโยบายตอง“พเคราะหและปฏบตในแนวทาง

ของผลประโยชนทนยามดวยอ�านาจ”(thinkandactintermsofinterestdefined

aspower)ทเปนเชนนเพราะธรรมชาตของมนษย(humannature)มความชวราย

มนษยเกดมาพรอมกบบาปก�าเนดและตอส แขงขนกน เพอแสวงหาอ�านาจ

เพราะฉะนนแลวรฐเองจงตางมงแสวงหาอ�านาจท�าใหความสมพนธระหวางรฐเปน

ไปในรปของการตอสแขงขน และมแนวโนมทจะน�าไปสสงคราม และการแสวงหา

อ�านาจในฐานะทเปนกจกรรมในปรมณฑลของการเมองมลกษณะทเปนอสระจาก

ปรมณฑลอนๆ ในแงนการวเคราะหนโยบายตางประเทศจงไมจ�าเปนตองใหความ

ส�าคญกบลกษณะเฉพาะของแตละรฐ หรอ ทศนคตของผน�า หากแตตองยดหลก

เรองอ�านาจทมลกษณะสากลนดงนนประเดนในการวเคราะหนโยบายตางประเทศ

ตามมมมองแบบสจนยมการเมองจงมกออกมาในรปของการพจารณาการแสวงหา



อ�านาจของรฐและเมอหลกของสจนยมการเมองมลกษณะสากลฉะนนแลวสารตถะ

ของนโยบายตางประเทศของทกรฐจงเปนไปในทศทางเดยวกน (Webber and

Smith,2002:13-14)

จากทกลาวมาขางตนรฐจงเปนทงหนวยการวเคราะห(unitofanalysis)

และระดบการวเคราะห (level of analysis) ของกรอบการวเคราะหนโยบาย

ตางประเทศดวยมมมองสจนยมการเมอง เนองจากขอตงทเปนสากล ในแงน

เนองจากทกรฐแสวงหาผลประโยชนทนยามดวยอ�านาจ นโยบายตางประเทศของ

ทกรฐจงยอมมองคประกอบส�าคญแบบเดยวกน โดยเฉพาะความเปนอสระ

(autonomy)ซงหมายถงความสามารถในการก�าหนดและน�านโยบายไปปฏบตตาม

ทรฐบาลของรฐเหนวามความจ�าเปนเรงดวนและเปนความสามารถของรฐในการตอ

ตานอทธพลการบบบงคบหรอการควบคมตดสนโดยรฐอนซงความเปนอสระน

อยบนฐานทางกฎหมายตามหลกอ�านาจอธปไตย (Holsti, 1995: 96) ทวาไมใช

ทกรฐทสามารถแสวงหาผลประโยชนทนยามดวยอ�านาจ และมอสระในการด�าเนน

นโยบายตางประเทศโดยเฉพาะรฐขนาดเลกทความอยรอดตองพงพงอยกบรฐเพอน

บานทมความสามารถ(capabilities)สงกวาดงนนแลวสงททกรฐแสวงหาจงไมใช

ผลประโยชน หรอ อ�านาจ หากแตคอ ความมนคง (security) (Waltz, 2010:

191-192)

ค�าอธบายทวาสงททกรฐแสวงหา คอ ความมนคง เปนขอตงหลกของ

แนวคดสจนยมใหม (Neo-realism) ซงสารตถะของจากหนงสอ Theory of

International Politics ([1979] 2010) ของ KennethWaltz โดยเขาไดเสนอวา

การท�าความเขาใจการเมองระหวางประเทศไมสามารถท�าความเขาใจนโยบาย

หรอพฤตกรรมของรฐใดเพยงรฐหนงไดเพราะยอมไมสะทอนภาพทครอบคลมและ

เปนจรงWaltzเรยกลกษณะเชนนวาคตนยมลดทอน(reductionism)(Waltz,2010:

18-37)ในทางตรงกนขามWaltzเสนอใหใชทฤษฎเชงระบบ(systemictheories)

และสรางกฎทวไปทควบคมพฤตกรรมของรฐในอาณาบรเวณการเมองระหวาง

ประเทศซงWaltzประยกตขอตงนจากวชาเศรษฐศาสตรจลภาค(Microeconomics)

และมฐานอยบนหลกเหตผลนยม (rationalism) โดยWaltzก�าหนดรฐในฐานะตว

147




แสดงกอนประสบการณ(apriori)ซงเปนหนวย(unit)ของระบบระหวางประเทศ

(international system) ทลกษณะของระบบถกนยามโดยการแบงสรรของ

ความสามารถ (distribution of capabilities) อาท ถาในระบบมเพยงหนวยเดยว

ทมความสามารถสงสดโดยทหนวยอนไมอาจทาทายได การแบงสรรของความ

สามารถนวา หนงขวอ�านาจ (unipolarity) หรอ ระบบหนงขวอ�านาจ (unipolar

system) เปนตน ระบบระหวางประเทศมโครงสราง (structure) เปนอนาธปไตย

(anarchy)คอไมมรฐบาลโลกและโครงสรางแบบอนาธปไตยกบขวอ�านาจ(ซงมา

จากการแบงสรรของความสามารถของหนวยในระบบ)นเองทก�าหนดแนวโนมของ

พฤตกรรมของรฐ ในฐานะหนวยในระบบระหวางประเทศ กลาวโดยสรปแนวคด

สจนยมใหมอธบายปจจยแหงการเปลยนแปลงของพฤตกรรมของรฐ(Waltz,2010:

88-99)ไดแก

1. อนาธปไตย หรอ ระบบทตองชวยเหลอตนเอง (self-help system)

ซงหมายถงโครงสรางระหวางประเทศทปราศจากรฐบาลโลก

2. ความแตกตางของหนวยในระบบซงหมายถงความสามารถของแตละ

หนวย

3. ความเปลยนแปลงในการแบงสรรของความสามารถ ซงหมายถง

การเปลยนแปลงของขวอ�านาจอาทหนงขวอ�านาจสองขวอ�านาจหรอหลายขว

อ�านาจเปนตน

ภำพ1:ระบบ/โครงสรางระหวางประเทศกบหนวยสมาชก

Internationalstructure

Interactingunits

ทมา:Waltz,2010:40



โดยหลกแลวพฤตกรรมของรฐจะออกมาในรปของการถวงดล(balancing)ซงหมายถงการตอตานรฐมหาอ�านาจหรอรฐทขนมาทาทายโดยการเลอกเขากบรฐอนทออนแอกวาโดยวธการตางๆอาทการตงพนธมตรทางทหารไมใชการเลอกเขากบรฐมหาอ�านาจ หรอ รฐทขนมาทาทาย (bandwagoning) เพราะสภาวะอนาธปไตยของระบบระหวางประเทศสรางความกลว และเคลอบแคลงสงสยเนองจากการไมมรฐบาลโลกท�าใหไมมหลกประกนวารฐมหาอ�านาจหรอรฐทขนมาทาทายจะไมคกคามรฐทออนแอกวา(Waltz,2010:126;Heywood,2011:236) ทวาWaltz (2010: 121-122) ยนยนวาแนวคดสจนยมใหมเปนทฤษฎการเมองระหวางประเทศ(theoryof internationalpolitics)ไมใชทฤษฎนโยบายตางประเทศ(theoryofforeignpolicy)ในแงทวาตองการอธบายลกษณะทวไปของการเมองระหวางประเทศไมใชลกษณะเฉพาะเจาะจงทแตกตางกนออกไปของแตละหนวย อยางไรกตามWebber and Smith (2002) เสนอวาแนวคดสจนยมใหมสามารถน�ามาประยกตเปนมมมองในกรอบการวเคราะหนโยบายตางประเทศไดโดยกรอบการวเคราะหนโยบายตางประเทศดวยมมมองสจนยมใหมหรออาจเรยกไดวาเปนมมมองเชงระบบ(systemicperspective)มงใหความส�าคญไปทเงอนไขเชงระบบซงเปนผลจากพลวตของระบบระหวางประเทศทกลาวไปแลวขางตนโดยเงอนไขเชงระบบทเกดขนดงกลาวสงผลตอแนวโนมของพฤตกรรมของรฐในฐานะหนวยสมาชกของระบบระหวางประเทศ ดงนน เมอรฐอยในระบบทตองชวยเหลอตนเอง เปาหมายหลกของนโยบายตางประเทศจงเปนการแสวงหาความมนคงหรอความอยรอดของรฐและการสรางเสรมความสามารถเพอตอบสนองตอสภาพการตอสแขงขนความไมมนคงและภยคกคาม(WebberandSmith,2002:21)ดงนน ประเดนในการวเคราะหนโยบายตางประเทศตามมมมองแบบสจนยมใหมจงเปนการพจารณาความอยรอดของรฐ (ตามเงอนไขเชงระบบทเกดจากพลวตของระบบระหวางประเทศ) และเรองความมนคงของชาต (Webber and Smith,2002: 25) โดยพจารณาเงอนไขเชงระบบซงเกดจากพฤตกรรมของรฐมหาอ�านาจในระบบระหวางประเทศ(Jørgensen,2010:84)เพราะดวยรฐมหาอ�านาจเทานนทสามารถสรางพลวตทมนยส�าคญโดยเฉพาะความเปลยนแปลงในการแบงสรรของ

ความสามารถได

149




บทความนเลอกใชกรอบการวเคราะหนโยบายตางประเทศตามมมมองแบบสจนยมใหม เปนกรอบหลกในการศกษาและจะแบงนโยบายตางประเทศออกเปน2ลกษณะโดยประยกตจากการแบงประเภทของVasquez(1993:90-93)ไดแก

1. พฤตกรรมของนโยบายตางประเทศ (foreign policy behavior)หมายถงสงทตวแสดงทางการเมอง(รฐ)แสดงออกและกระท�าตอตวแสดงทางการเมองอน ดงนน พฤตกรรมของนโยบายตางประเทศ จงเปนพฤตกรรมของรฐในฐานะตวแสดงทางการเมอง หรอ หนวยของระบบระหวางประเทศ ไมใชปจจยหรอองคประกอบภายในรฐ

2. วธปฏบตของนโยบายตางประเทศ (foreign policy practices)หมายถง ชดของพฤตกรรมของนโยบายตางประเทศทไดรบการยอมรบนบถอ ซงไดรบการปฏบตมาอยางยาวนานจนมลกษณะเปนสถาบนดงนนจงเปนพฤตกรรมของนโยบายตางประเทศทมแนวโนมจะน�ามาใชในสถานการณทยากล�าบากตวอยางของวธปฏบตของนโยบายตางประเทศเชนการถวงดลอ�านาจและการตงพนธมตรทางทหารเปนตน เมอใชแนวคดสจนยมใหมเปนมมมองของกรอบการวเคราะห วธปฏบตของนโยบายตางประเทศโดยปกตของหนวยจงเปนการถวงดลอ�านาจ(balance-of-power)เพราะการถวงดลเปนพฤตกรรมทถกจงใจโดยระบบระหวางประเทศดงทไดกลาวไปแลวและขอคดค�านวณของรฐประการแรกคอการรกษาสถานะตนเองในระบบไมใชการแสวงหาอ�านาจทมากทสด(Waltz,2010:126)ซงเปนจรงโดยเฉพาะกบรฐขนาดเลกและโดยเฉพาะอยางยงรฐขนาดเลกทไมมทางออกทะเลอาทภฏานในเอเชยใตหรอสปป.ลาวซงเปนกรณศกษาของบทความนนอกจากนนกรอบการวเคราะหนโยบายตางประเทศตามมมมองแบบสจนยมใหม ยงมสมมตฐานทวารฐหรอผก�าหนดนโยบายเปนตวแสดงทมเหตผลเพราะฉะนนจงพจารณารฐในฐานะหนวยโดยปฏเสธลกษณะความแตกตาง (ยกเวนในเรองความสามารถทางทหาร)อาทระบอบการเมองหรอจตวทยาของผน�าเปนตนโดยการพจารณาการตดสนใจของหนวยในฐานะตวแสดงทมเหตผล มกวางอย บนฐานการเลอกเชงเหตผล(rational choice) แบบอรรถประโยชนทคาดการณได (expected-utility) (Geller

andSinger,1998:43)ซงมสมการดงตอไปน



สตรส�าหรบอรรถประโยชนทคาดการณไดของการทาทายคอ

E(U) c = P

s(U

s)+(1-P

s)(U

f)

เมอ

E(U) c =อรรถประโยชนทคาดการณไดของการทาทายนโยบาย

P s =ความนาจะเปนของการทาทายทส�าเรจ

Us =อรรถประโยชนของการทาทายทส�าเรจ

U

f =อรรถประโยชนของการทาทายทลมเหลว

สตรส�าหรบอรรถประโยชนทคาดการณไดของการไมทาทาย

E(U) nc = P

q(U

q)+(1-P

q)[P

b(U

b)+(1-P

b)(U

w)]

เมอ

E(U) nc=อรรถประโยชนทคาดการณไดของการไมทาทายนโยบาย

P q =ความนาจะเปนทนโยบายจะไมเปลยน

Uq =อรรถประโยชนของนโยบาย

Pb =ความนาจะเปนทนโยบายจะเปลยนดวยอรรถประโยชน

เชงบวก

Ub =อรรถประโยชนของการเปลยนแปลงนโยบายเชงบวก

Uw

=อรรถประโยชนของการเปลยนแปลงนโยบายเชงลบ

ดงนนผลรวมของอรรถประโยชนทคาดการณไดเทากบ

E(U) =E(U) c-E(U)

nc

ในฐานะทรฐเปนหนวย หรอ ตวแสดงทมเหตผล การเปลยนแปลงใน

พฤตกรรมของรฐเชนเปลยนจากการเลอกเขากบรฐทเขมแขงกวาเปนถวงดลอ�านาจ

รฐทเขมแขงกวาโดยรวมมอกบรฐทออนแอกวาอนการตดสนใจตองอยบนฐานของ

สตรขางตนและผลรวมของอรรถประโยชนทคาดการณไดตองเปนบวกเสมอ(Geller

andSinger,1998:44)ในแงนรฐในฐานะหนวยสมาชกของระบบระหวางประเทศ

ไมวาจะมความสามารถเชงเปรยบเทยบเทาใดยอมไมด�าเนนพฤตกรรมอยางไมม

เหตผลอาทรฐขนาดเลกทไมมทางออกทะเลอยางภฏานยอมไมท�าสงครามโดยตรง

151




กบรฐเพอนบานทมความสามารถสงกวามากอยางอนเดยหรอจน เปนตน แมวา

กรอบการวเคราะหทใชในทนจะมลกษณะปราศจากประวตศาสตร (ahistorical)

เพราะใชการนรนยขอตงในกรณศกษา แตการศกษาอดตยอมท�าใหเราพจารณา

ปจจบนและคาดการณอนาคตไดดยงขนในสวนตอไปจงเปนการอธบายภมหลงของ

พฤตกรรมของนโยบายตางประเทศ สปป.ลาว เพอแสดงใหเหนถงวธปฏบตของ

นโยบายตางประเทศ รวมทงจะชวยใหเหนภาพเงอนไขเชงระบบในปจจบนไดด

ยงขน

ภมหลงของสปป.ลำว

สปป.ลาวเปนรฐขนาดเลกทไมมทางออกทะเล(small-landlockedstate)

หนงเดยวในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตตงอยบนคาบสมทรอนโดจนมลกษณะ

กายภาพทางภมศาสตรทส�าคญสองประการคอเทอกเขาอนนม(AnnamiteRange)

ซงทอดยาวระหวางทศเหนอถงทศใตตลอดดานตะวนออก และแมน�าแมโขง

(MekongRiver)ซงเปนแนวพรมแดนและหลกปกเขตแดนระหวางสปป.ลาวกบ

พมาและไทย(Kingsbury,2005:171-172)โดยสปป.ลาวมพนททางบก235,690

ตารางกโลเมตรและมพรมแดนตดกบเวยดนามกมพชาไทยมณฑลยนนานของ

จนและพมาขอจ�ากดทางภมศาสตรเปนอปสรรคส�าคญของสปป.ลาวในการพฒนา

ประเทศและการตดตอกบโลกภายนอกรวมทงเรองการเมองและเศรษฐกจระหวาง

ประเทศเพราะจ�าเปนตองอาศยชองทางการคมนาคมขนสงผานไทยหรอเวยดนาม

ดงนนสปป.ลาวจงจ�าตองพงพงทาทของไทยหรอเวยดนามซงเปนรฐเพอนบานท

มความสามารถทางทหาร และเศรษฐกจสงกวาในเชงเปรยบเทยบ เพอการ

ดงกลาว(Rigg,1997:161)ในแงนวธปฏบตของนโยบายตางประเทศลาวจงออกมา

ในรปแบบการถวงดลอทธพลของรฐทมความสามารถสงกวา ตวอยางเชน ในชวง

สงครามเยนสปป.ลาวถวงดลไทยและจนโดยเขากบเวยดนามซงเปนรฐทออนแอ

(กวาไทยและจน) ในเชงเปรยบเทยบ ภายใตการสนบสนนของสหภาพโซเวยต

เปนตน



แผนท1:สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว

ทมา:Rigg,1997:154

ในชวงสงครามเยนเงอนไขทางภมรฐศาสตรของสปป.ลาวเปนอปสรรคส�าคญทลดทอนทางเลอกของนโยบายตางประเทศดงนนสปป.ลาวจงไมมอสระในการด�าเนนนโยบายตางประเทศเทาใดนก หากแตตองคลอยตามทาทของเวยดนามเพอรกษาความอยรอดของรฐโดยเฉพาะจากภยคกคามและการบอนท�าลายของรฐเพอนบานทมพรมแดนตดกนและมขอพพาทกนอยเสมออยางไทย(Ngaosyvathn,1985: 1242-1259) เพราะ สปป.ลาว พงสถาปนาขนใน ค.ศ. 1975 ภายหลงสงครามกลางเมองและยงมกลมอ�านาจเดมทไดรบการสนบสนนจากทงรฐเพอนบานและสหรฐฯ คอยบอนท�าลายเสถยรภาพของระบอบใหม รวมทงกองก�าลงชนกลมนอยทตอตานรฐประกอบกบการสถาปนาสปป.ลาวสอดคลองกบยทธศาสตรของนโยบายตางประเทศเวยดนามทตองการใหรฐรอบขางเปนคอมมวนสตทเปนมตรกบตนนอกจากนน ต�าแหนงทตงทางภมรฐศาสตรของเวยดนาม ท�าใหเวยดนามกลายเปนตวแสดงหลกทสนบสนนระบอบของ สปป.ลาว นบตงแตชวงสงครามกลางเมอง(Evans,2002:187-188)

153




หลกหมดส�าคญของความสมพนธระหวาง สปป.ลาว กบ เวยดนาม คอ

“ความสมพนธพเศษ” (special friendship) ซงพฒนามาจากความรวมมอของ

ขบวนการคอมมวนสตกอนค.ศ.1975ทถกท�าใหเปนความตกลงระหวางรฐผานการ

ลงนามในสนธสญญาไมตรและความรวมมอค.ศ.1977(TreatyofFriendshipand

Cooperation1977)ซงมผลใชบงคบเปนเวลา25ปดวยผลของสนธสญญาดงกลาว

ท�าใหเวยดนามมความชอบธรรมในการคงก�าลงทหารไวในเขตแดนของสปป.ลาวซง

ประมาณกนวามก�าลงทหารเวยดนามอยในสปป.ลาวประมาณ24,000-60,000นาย

ระหวางป ค.ศ. 1977-1983 (Stuart-Fox, 2008: 327-328) นอกจากนน

สนธสญญายงรบรองเวยดนามวาสปป.ลาวจะเปนรฐกนชน(bufferstate)ระหวาง

เวยดนามกบจนดวยในแงนเมอเวยดนามมความขดแยงกบจนสปป.ลาวในฐานะ

พนธมตรหลกจงจ�าตองเขาสความขดแยงอยางหลกเลยงไมได (Pholsena and

Phanomyong,2006:17;Evans,2002:187)

ในสวนของจน แมวา สปป.ลาว จะไมไดมความขดแยงทรนแรงกบจน

โดยตรงแตรปแบบความสมพนธกไมไดเปนมตรและสปป.ลาวเองกไมไววางใจจน

โดยเฉพาะหลงค.ศ.1979เปนตนมา(Gunn,1980:997-1002)ซงเปนเรองเขาใจ

ไดเพราะพฤตกรรมของสปป.ลาวจ�าตองปฏบตตามทาทของเวยดนามดงทกลาว

ไปขางตนโดยเฉพาะเมอเวยดนามท�าสงครามกบจนในสงครามอนโดจนครงทสาม

ในชวงตนค.ศ. 1979 (Dommen, 1979: 202) แตส�าหรบจนกลบไมไดกลาวหา

หรอมองวาสปป.ลาวเปนศตรคขดแยงในทางตรงกนขามจนยงคงพยายามรกษา

ความสมพนธกบสปป.ลาวและมกกลาวโทษแรงกดดนจากเวยดนามและสหภาพ

โซเวยตวาเปนปจจยส�าคญทสรางภาพความเปนภยคกคามของจนตอ สปป.ลาว

(Dommen,1979,202;Gunn,1980:1000)

นอกจากสปป.ลาวจะพงพงบทบาทของเวยดนามในรปแบบของรฐบรวาร

แลว สหภาพโซเวยตไดเขามาเปนหนงในผเลนทมบทบาทส�าคญใน สปป.ลาว

โดยเปนรฐผสนบสนนทงในดานการทหารและเศรษฐกจทใหญทสดตงแตค.ศ.1979

จนถงปลายทศวรรษท1980กอนสหภาพโซเวยตจะลมสลาย(Stuart-Fox,2008:107)

นอกจากนนยงมผ เชยวชาญและทปรกษาจากสหภาพโซเวยตและรฐบรวาร



ปฏบตงานอยในสปป.ลาวในทกระดบกวา4,000คนถงขนาดทเจาหนาทสหรฐฯ

เรยกสปป.ลาวในขณะนนวามอสโกเลก(LittleMoscow)(Evans,2002:189-190)

อยางไรกตาม สปป.ลาว ไมไดมความตกลงทางทหารทเปนทางการกบสหภาพ

โซเวยตหากแตอาศยสภาพโซเวยตเพอถวงดลกบอทธพลของเวยดนามทมากเกน

ไป(Gunn,1980:992-993)

การลมสลายของสภาพโซเวยตน�าไปสการเปลยนแปลงภมทศนในการเมอง

ระหวางประเทศ กลาวคอ ระบบระหวางประเทศเปลยนจากระบบสองขวอ�านาจ

สระบบหนงขวอ�านาจ อยางไรกตาม กมขอถกเถยงทวาแทจรงแลวสงครามเยน

ระบบระหวางประเทศไมใชสองขวอ�านาจ หากแตเปนสามขวอ�านาจ (tripolarity)

(Kennedy-Pipe, 2007: 153-154) ซงในยคหลงสงครามเยนอทธพลของจน

เรมแผขยายไปมากขนโดยเฉพาะในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ส�าหรบ สปป.ลาว

การลมสลายของสหภาพโซเวยต ซงเปนแหลงทมาหลกของความชวยเหลอจาก

ภายนอกทงดานการทหารและเศรษฐกจยอมสงผลตอการพฒนาประเทศเปนอยาง

มาก ในแงนท�าให สปป.ลาว ตองปรบเปลยนพฤตกรรมของนโยบายตางประเทศ

เพอตอบสนองตอระบบระหวางประเทศและภมภาคทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว

แมในชวงตนทศวรรษท 1990 สปป.ลาว ฟนฟความสมพนธกบรฐเพอนบาน

อยางไทย และไทยกลายเปนประเทศคคาทมความส�าคญยงตอเศรษฐกจของ

สปป.ลาวนอกจากนนสปป.ลาวยงเขาเปนสมาชกอาเซยน(ASEAN)ซงเปนเวท

พหภาคในระดบภมภาคโดยPholsenaandPhanomyong(2006:34-36)อธบาย

เหตผลจากทศนะแบบสจนยมไว3ประการคอ

1. องคการระหวางประเทศจะเปนเครองมอ เพอผลประโยชนของ

สปป.ลาวโดยเฉพาะการพฒนาทางเศรษฐกจ

2. ภาพภยคกคามทชดเจนขนของจน โดยเฉพาะขอพพาทเขตแดน

ในทะเลจนใตรวมถงความทะเยอทะยานของรฐเพอนบานทมความสามารถสงกวา

(เวยดนามและไทย)

3. การเปนสมาชกอาเซยนจะชวยสงเสรมการแกปญหาขอพพาทระดบ

ทวภาคโดยเฉพาะในประเดนการปกปนเขตแดน

155




อยางไรกตามการพงพงเศรษฐกจไทยและผลประโยชนทางเศรษฐกจจาก

กรอบความรวมมอทางเศรษฐกจของอาเซยนกไมไดมความมนคง กลาวคอ

กรอบความรวมมอทางเศรษฐกจโดยเฉพาะเขตการคาเสรอาเซยน(AFTA)ไมได

สงเสรมสดสวนการคาภายในภมภาคใหมากขนอยางมนยส�าคญ(Dent,2008:95)

และสทธพเศษทางการคาตางๆทมใหกลมรฐสมาชกใหมรวมทงสปป.ลาวขนอย

กบปจจยความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจของรฐสมาชกกอตงนอกจากนนการพงพง

เศรษฐกจไทยทมากเกนไป ยอมท�าใหเกดสภาพความไมมนคงทางเศรษฐกจ

เพราะไทยเองกไมใชรฐทมเสถยรภาพทางการเมองและเศรษฐกจ วกฤตเศรษฐกจ

เอเชยค.ศ.1997ซงเรมจากไทยเปนเหตการณทพสจนปญหาดงกลาวและท�าให

สปป.ลาว ตระหนกถงความจ�าเปนทจะตองแสวงหาหนสวนทางเศรษฐกจอน

เพอเปนทางเลอก (Pholsena, 2010: 462) ยทธศาสตรทางเศรษฐกจขางตนของ

สปป.ลาว ไดรบการตอบรบเปนอยางดจากจน ซงพยายามสรางความสมพนธทด

กบรฐก�าลงพฒนาโดยไมมเงอนไขเรองระบอบการเมอง โดยจนใหความชวยเหลอ

ทางเศรษฐกจแก สปป.ลาว เปนอยางด และกลายเปนหนงในผใหความชวยเหลอ

และผลงทนรายใหญในภาคสวนเศรษฐกจส�าคญของสปป.ลาวรวมทงชวยพฒนา

โครงสรางพนฐานดานคมนาคมขนสงตางๆ อาท รางรถไฟและถนนทเชอมตอกบ

รฐอนและสนามบนเปนตน(Pholsena,2010:462;Holslag,2010:645-648;

Stuart-Fox,2008:107)

นอกจากจนจะกลายมาเปนตวแสดงทส�าคญในเศรษฐกจ และผใหความ

ชวยเหลอทางการเงนส�าคญแกสปป.ลาวแลวความสมพนธทางการเมองระหวาง

รฐทงสองยงพฒนาอยางรวดเรว ทงในรปของการแลกเปลยนในระดบเจาหนาท

ผแทนของรฐบาลพรรคคอมมวนสตและกองทพอยางสม�าเสมอและการเดนทาง

เยอนอยางเปนทางการของผน�ารฐบาลทงสองรฐจนยงไดเขาไปใหความชวยเหลอ

ในโครงการกอสรางโครงสรางพนฐาน รวมทงลงทนในกจการตางๆ ทส�าคญจน

ไมเคยมขอพพาททรนแรงกบสปป.ลาวดงทไดชใหเหนไปแลววาแมในชวงสงคราม

เยนจนกหลกเลยงทจะตอบสนองตอทาทของสปป.ลาวโดยตรง ทงหมดทกลาว

ไปขางตนแสดงใหเหนวาอทธพลของจนตอสปป.ลาวเพมขนมากอยางมนยส�าคญ



(Stuart-Fox,2009:141-148)อยางไรกตามโครงการความชวยเหลอตางๆของ

จนน�ามาสการอพยพของแรงงานจน และการเกดขนของชมชนจน โดยเฉพาะใน

พนททางตอนเหนอของสปป.ลาวซงเปนเรองทหลายฝายในพรรคคอมมวนสตลาว

คอนขางวตกกงวลเนองจากเกดกระแสความกลวเกรงและไมพอใจในหมประชาชน

ลาว วาจ�านวนผอพยพและอทธพลของจนทขยายตวอยางรวดเรวจะน�าไปส

การกลนความเปนลาวหรอวฒนธรรมลาวและสปป.ลาวเขากบจนแผนดนใหญ

(AssociatedPress,2008)

แมวา อทธพลของจนจะเพมขนอยางรวดเรว แต สปป.ลาว ยงคงมความ

สมพนธทแนนแฟนกบเวยดนาม โดยแสดงผานการเยอนอยางเปนทางการของ

เลขาธการพรรคคอมมวนสตของทงสองประเทศ (Case, 2011: 206) และในชวง

ค.ศ.2011ทงสองเวยดนามไดเรงพฒนา“ความสมพนธพเศษ”ผานมาตรการตางๆ

อาท การลงทน (ซงเพมขนสงกวาสดสวนการลงทนของจน) และเพมสดสวน

การคาแบบทวภาคขนถง65.8%ในครงแรกของปเดยวกน(Roberts,2012:161)

นอกจากนน สปป.ลาว ยงมความส�าคญทางยทธศาสตรอยางยงตอเวยดนาม

โดยเฉพาะในประเดนพรมแดนดานตะวนตก ดงนน ความส�าคญสงสดส�าหรบ

เวยดนามจงเปนการคงความสมพนธทางการเมองทใกลชดทสดกบ สปป.ลาว

(Stuart-Fox,2009:151)ในแงนจงชดเจนวาเวยดนามพยายามตอสเพอลดอทธพล

ของจนทเพมมากขนอยางรวดเรว อกทงส�าหรบเวยดนามแลว สปป.ลาว คอ

“นองเลก” หรอ เขตอทธพลของตน (Roberts, 2012: 161) และในทศนะของ

Stuart-Fox(2009:148-149)ยงเชอวาสปป.ลาวยงคงใหความส�าคญกบเวยดนาม

มากกวาจน

อทธพลทงของจนและเวยดนามในสปป.ลาวท�าใหสปป.ลาวประสบกบ

ความยากล�าบากในการก�าหนดพฤตกรรมของตน โดยเฉพาะความพยายาม

ในการถวงดลทางการทตกบรฐทงสองเพอลดความขดแยง(Roberts,2012:161)

นอกจากนน เงอนไขเชงระบบซงเกดจากพลวตของดลอ�านาจในระบบระหวาง

ประเทศท�าใหสหรฐฯซงเปนรฐมหาอ�านาจในระดบโลกเขามาเปนอกตวแสดงหนง

ทส�าคญในพฤตกรรมของนโยบายตางประเทศของ สปป.ลาว โดยเฉพาะภายหลง

157




การเยอน สปป.ลาว อยางเปนทางการของHillaryClinton รฐมนตรตางประเทศ

สหรฐฯ

ระบบระหวำงประเทศ:เงอนไขเชงระบบตอสปป.ลำว

การสนสดลงของสงครามเยนไมใชการสนสดของประวตศาสตร(theend

ofhistory)ดงทFrancisFukuyamaกลาวไว(Fukuyama,1993)อดมการณและ

ระบอบการเมองประชาธปไตยเสรนยมไมใชผชนะและเปนตวแบบสดทายหนงเดยว

ของมนษยชาตหากแตยงมตวแบบอนๆทแตกตางกนไปตามพนททางภมศาสตร

และอารยธรรม อาท คานยมเอเชย เปนตน ในแงของความสามารถทางทหาร

แมในชวงทศวรรษ 1990 ระบบระหวางประเทศจะมลกษณะหนงขวอ�านาจ คอ

สหรฐฯเปนหนวยททรงอานภาพทางทหารสงสดแตสงทเกดขนในชวงเวลาเดยวกน

กคอการผงาดขนมาของจน(theriseofChina)เมอจนเรมพฒนาประเทศใหทน

สมยแบบตะวนตก(modernization)โดยเฉพาะดานเศรษฐกจนอกจากนนจนยงได

พฒนาความสามารถทางทหารขนอยางรวดเรวรวมทงเรงสรางเรอบรรทกเครองบน

(aircraft carrier) ซงมหนาททางยทธศาสตรส�าคญในการปฏบตการทางทหารใน

ระดบโลกในแงนการพฒนาความสามารถทางทหารและเศรษฐกจอยางรวดเรวยอม

ท�าใหเกดการเปลยนแปลงในการแบงสรรของความสามารถในระบบระหวางประเทศ

ซงมความเปนไปไดสงทจะน�าไปสการเปลยนแปลงทางการเมองระหวางประเทศ

ทเปนเชนน เพราะระบบระหวางประเทศมหนาทเชนเดยวกบระบบ

การเมองและสงคมอนๆ คอ เสรมสรางชดของผลประโยชนทเฉพาะเจาะจง

ทงทางการเมองและเศรษฐกจใหกบตวแสดงหรอหนวยทมอ�านาจครอบง�าระบบ

ซงกคอรฐทมความสามารถสงสดแตเมอเกดความเปลยนแปลงใหญในการแบงสรร

ของความสามารถ ซงเกดจากการพฒนาทางการเมอง เศรษฐกจ และเทคโนโลย

อยางมนยส�าคญของหนวยในระบบ ยอมน�าไปส เงอนไขเชงระบบทไมสมดล

(systemic disequilibrium) เพราะระบบระหวางประเทศทมอยเดมไมไดออกแบบ

ขนมาเพอตอบสนองตอผลประโยชนของรฐทผงาดขนมาดงนนหากผลก�าไรสทธ



(net benefit) มสงกวาตนทนในการเปลยนระบบระหวางประเทศหรออกนยหนง

คอ อรรถประโยชนทคาดการณไดมคาเปนบวก ยอมน�าไปสความเปลยนแปลง

ซงโดยมากออกมาในรปแบบของสงคราม (Gilpin, 1981: 9-15) อยางไรกตาม

ความพยายามเปลยนแปลงระบบนนกยงเปนขอถกเถยงวาจะออกมาในรปแบบ

สงครามโดยตรงหรอสงครามเยนซงขวอ�านาจในระบบโลกกลายเปนสองขวอ�านาจ

ทชดเจนในปจจบนพฤตกรรมของจนคอนขางชดเจนแลววาพยายามแสวงหาสถานะ

มหาอ�านาจและขนมาทาทายอ�านาจและอทธพลของสหรฐฯโดยเฉพาะการมงขยาย

อทธพลเขาไปในรฐก�าลงพฒนาในเอเชยและแอฟรกาซงจนมความไดเปรยบในการ

ด�าเนนความสมพนธทสรางสรรค เพราะวธปฏบตของนโยบายตางประเทศจน

ยดมนในหลกไมแทรกแซงกจการภายใน และอ�านาจอธปไตยของรฐในการด�าเนน

ความสมพนธซงเขากบบรบทของรฐก�าลงพฒนาทการเมองภายในประเทศมความ

ละเอยดออนสง

เมอระบบระหวางประเทศคอยๆ เปลยนรปเปนระบบสองขวอ�านาจ

อยางหลวมคอจนกลายเปนตวแสดงหลกทขนมาทาทายความสามารถของสหรฐฯ

ลกษณะเชนนยอมสรางเงอนไขเชงระบบทไมสมดลทสงผลตอหนวยอนๆในระบบ

ระหวางประเทศ โดยเฉพาะเมอพฤตกรรมของนโยบายตางประเทศจนมงขยาย

อทธพลและสรางเขตอทธพลเชนเดยวกบสหรฐฯ และขณะเดยวกนเองจนกมงใช

ยทธศาสตรปดลอม(containmentstrategy)ตอจนเหมอนกบทใชตอสหภาพโซเวยต

ในยคสงครามเยน เมอหนวยทมความสามารถสงสดและรองลงมามพฤตกรรม

เชนน จงสรางสภาวะทยากล�าบากใหแกหนวยอน โดยเฉพาะการก�าหนดทศทาง

พฤตกรรมของนโยบายตางประเทศของหนวยทมความสามารถทางทหารต�า

หรอรฐก�าลงพฒนาในระบบระหวางประเทศอน

ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตหลงสงครามเวยดนาม และโดยเฉพาะ

หลงวกฤตเศรษฐกจ ค.ศ.1997 รฐก�าลงพฒนาอยางพมา กมพชา และสปป.ลาว

ตกอยภายใตอทธพลของจน หรออาจกลาวไดวาเปนเขตอทธพลของจน แมวา

กลมรฐดงกลาวพยายามใชการเปนสมาชกองคการภมภาคเพอถวงดลอทธพล

แตกไมเปนผลนกดงทไดกลาวไปแลว สปป.ลาว เปนกรณทคอนขางเดนชดถง

159




อทธพลของจนทเพมขนอยางรวดเรวแมจะมเวยดนามเปนอกตวแสดงหนงทส�าคญ

แตดวยปจจยทางภมศาสตรทมพรมแดนตดกบจนท�าให สปป.ลาว ขาดอสระใน

พฤตกรรมของนโยบายตางประเทศ ส�าหรบสหรฐฯ กตระหนกดถงเขตอทธพล

ของจนแตรฐบาลกอนหนารฐบาลของBarackObamaไมไดมองวารฐเหลานเปน

ความส�าคญเรงดวน(Thayer,2010:447)อยางไรกตามจดเปลยนกคอในค.ศ.2009

ทประธานาธบดBarackObamaประกาศยทธศาสตรของสหรฐฯทจะกลบมาฟนฟ

ความสมพนธ (rapprochement) กบรฐในเอเชยตะวนออกเฉยงใตอกครงผานการ

ภาคยานวตสนธสญญาไมตรและความรวมมอในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

(TreatyofAmity andCooperation inSoutheastAsia-TAC)และเขารวมเวท

พหภาคตางๆในกรอบของอาเซยน(Thayer,2010:456)ซงตามดวยการเยอนรฐ

ทอยภายใตอทธพลของจนอยางเปนทางการของHillaryClintonตงแตค.ศ.2011

เรมตงแตพมากมพชาและไดเยอนสปป.ลาวในวนท11กรกฎาคมค.ศ.2012

โดยการฟนฟความสมพนธระหวางสปป.ลาวกบสหรฐฯปจจบนพฒนา

มาจากโครงการMissinginAction/PrisonerofWar(MIA/POW)ของสหรฐฯท

ตองการคนหาเจาหนาทผสญหายจากการปฏบตหนาทในสงครามและค�ามนสญญา

โดยพฤตนยทจะเกบกวตถระเบดทยงท�างานอยใน สปป.ลาว (Thayer, 2010:

443-445) โดยโครงการ MIA/POW กลายเปนจดเชอมตอพฒนาความสมพนธ

ทางทหารของทงสองรฐ และการฟนฟความสมพนธทางทหารระหวางกนถอวา

มความกาวหนาในระดบหนงกลาวคอในสงครามตอตานการกอการรายสปป.ลาว

ยนยอมใหสหรฐฯ ใชฐานทพอากาศในการปฏบตการ ถงแมวาฐานทพอากาศใน

สปป.ลาวจะมความส�าคญนอยในปฏบตการสปป.ลาวยงไดเขามาเปนผสงเกตการณ

ในการซอมรบCobraGold อยางตอเนองตงแต ค.ศ. 2006 และไดแลกเปลยน

ผชวยทตทหาร(DefenseAttachés)ในปลายค.ศ.2008สหรฐฯยงเขาไปมบทบาท

ในกรอบความรวมมอระดบอนภมภาคในอนภมภาคลมแมน�าโขงท สปป.ลาว เปน

สมาชกอย รวมทงไดเสนอความรเรมแมโขงตอนลาง (LowerMekong Initiative)

ซงยนยนจดยนของสหรฐฯ ถงความส�าคญทางภมรฐศาสตรของรฐในอนภมภาคเหลาน

(Thayer,2010:445-447)ทกลาวไปขางตนแสดงใหเหนวาสหรฐฯตองการเขามา



ถวงดลอทธพลของจนในสปป.ลาวซงถกท�าใหชดเจนดวยการเยอนสปป.ลาวอยางเปนทางการของKurtCampbellผชวยรฐมนตรตางประเทศสหรฐฯในการประชมUS-LaosComprehensiveBilateralDialogueครงท3ทเวยงจนทนในค.ศ.2010และการเยอนของ Hillary Clinton รฐมนตรตางประเทศสหรฐฯ ใน ค.ศ. 2012ในกรอบพหภาคสหรฐฯยงสนบสนนใหสปป.ลาวสามารถเขาเปนสมาชกองคการการคาโลก(WorldTradeOrganization-WTO)ซงเปนสถาบนระหวางประเทศทอยภายใตระเบยบโลกของสหรฐฯ ในแงนจงเปนการสงสญญาณถงทศทางของสหรฐฯทพยายามจะแยกสปป.ลาวออกจากเงาของจนความพยายามในการพฒนาความสมพนธกบ สปป.ลาว ไมไดจ�ากดอยเพยงเรองของการเมองระดบสง (highpolitics)หากแตสหรฐฯยงเรงสงเสรมความรวมมอในประเดนทเปนการเมองระดบลาง (low politics) อาท การสงเสรมการพฒนาการศกษา สงคม และวฒนธรรมรวมทงความชวยเหลอทางการเงนจากองคการเพอการพฒนาระหวางประเทศของสหรฐฯ(UnitedStatesAgencyforInternationalDevelopment-USAID)เปนตนโดยเหตการณส�าคญในความสมพนธระหวาง สปป.ลาว กบ สหรฐฯ นบตงแตหลงสงครามเยนอาจสรปเปนเสนเวลา(timeline)ไดดงน

- ค.ศ.1992สปป.ลาว และสหรฐฯ สถาปนาความสมพนธทางการทตอกครงและแลกเปลยนผแทนในระดบเอกอครราชทต

- ค.ศ.2004ในเดอนธนวาคมประธานาธบดGeorgeW.Bushลงนามในกฎหมายขยายเวลาการด�าเนนความสมพนธทางการคาแบบปกตตอสปป.ลาว

- ค.ศ.2005ในเดอนกมภาพนธ ความตกลงทางการคาแบบทวภาคระหวางสปป.ลาวกบสหรฐฯมผลบงคบใช

- ค.ศ.2009สปป.ลาว ใหค�ามนสญญาทจะเปดตลาดภายใน สหรฐฯจงยกเลกค�าสงหามมใหมการท�าธรกรรมทางการเงนผานธนาคารไปยง สปป.ลาวท�าใหบรษทสหรฐฯสามารถเขาไปด�าเนนธรกจในสปป.ลาวได

- ค.ศ.2010ผ ชวยรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศสหรฐฯเยอน สปป.ลาว และไดมการปรกษาหารอกบเจาหนาทอาวโสของ สปป.ลาวเกยวกบกรอบความรวมมอทวภาคและเขาพบผแทนของคณะกรรมาธการแมน�าโขง

(MekongRiverCommission)

161




- ค.ศ.2012 วนท11เดอนกรกฎาคมHillaryClintonรฐมนตรตางประเทศ

สหรฐฯ เยอน สปป.ลาว อยางเปนทางการ และรฐบาลทงสองไดออกแถลงการณ

รวมกน

พฤตกรรมของสปป.ลำวตอสหรฐฯ

สปป.ลาว ในฐานะรฐขนาดเลกในระบบระหวางประเทศ ไดรบผลกระทบ

จากเงอนไขเชงระบบทไมสมดลซงเกดจากการเปลยนแปลงส�าคญของการแบงสรร

ของความสามารถทน�าไปส การเปลยนแปลงของขวอ�านาจ ท�าให สปป.ลาว

เชนเดยวกบรฐอนๆ ในภมภาคกลายมาเปนสนามรบทางการเมอง เพอชวงชง

อทธพลของรฐมหาอ�านาจสองรฐคอจนและสหรฐฯในแงนท�าใหสปป.ลาวประสบ

กบความยากล�าบากในการก�าหนดพฤตกรรมของนโยบายตางประเทศในสวนนจะ

มงท�าความเขาใจทาทพฤตกรรมของนโยบายตางประเทศ สปป.ลาวทตอบสนอง

ตอยทธศาสตรการฟนฟความสมพนธของสหรฐฯ โดยพจารณาจากวธปฏบตของ

นโยบายตางประเทศ สปป.ลาว ในอดตซงอยบนฐานการเลอกเชงเหตผลแบบ

อรรถประโยชนทคาดการณได

จากภมหลงของสปป.ลาวแสดงใหเหนวาวธปฏบตของนโยบายตางประเทศ

คอการถวงดลอ�านาจแตการถวงดลดงกลาวมลกษณะพเศษคอการเลอกเขากบ

รฐเพอนบานทออนแอกวารฐมหาอ�านาจ หรอ รฐทขนมาทาทาย แตการเลอกเขา

นนมลกษณะของการยอมรบสถานะทต�ากวาหรอรฐบรวารโดยเฉพาะหากพจารณา

ของ“ความสมพนธพเศษ”ระหวางสปป.ลาวและเวยดนามนอกจากนนสปป.ลาว

เลอกทจะเขากบรฐมหาอ�านาจภายนอกทเปนพนธมตรหลกของเวยดนามดวย

แตดวยเงอนไขทางภมศาสตรทเปนรฐขนาดเลกทไมมทางออกทะเลท�าใหสงส�าคญ

สงสดวธปฏบตของนโยบายตางประเทศ สปป.ลาว คอ การรกษาความสมพนธ

ทใกลชดกบเวยดนามและแนวโนมของพฤตกรรมใดๆมกจะสอดคลองกบพฤตกรรม

ของเวยดนามเพอความมนคงและความอยรอดของรฐ



แนนอนวายทธศาสตรในการฟนฟความสมพนธของสหรฐฯ ไมไดท�าให

สถานะของสหรฐฯในล�าดบความส�าคญของสปป.ลาวเพมสงขนหากเทยบกบจน

และเวยดนาม(Stuart-Fox,2009:154;Pholsena,2010:461)แตหากพจารณา

จากวธปฏบตของนโยบายตางประเทศแลวจะพบวาสปป.ลาวมแนวโนมทจะพฒนา

ความสมพนธกบรฐทใหความสนบสนนหลกแกเวยดนามซงในชวงสงครามเยนคอ

สหภาพโซเวยตทงนเพอเปนการถวงดลอทธพลของเวยดนามไปในตวดวยในแง

นเมอเวยดนามและสหรฐฯไดฟนฟความสมพนธอยางรวดเรวทงดานการเมองและ

การทหารเพอถวงดลอทธพลของจน (Tuan, 2010) ยอมเชอไดวา สปป.ลาว

จะกระชบความสมพนธกบสหรฐฯใหแนนแฟนขนในอนาคตเพอจ�ากดอทธพลของ

จนทมากเกนไปซงทศทางดงกลาวเปนเรองทสมเหตสมผลเพราะแมแตเวยดนาม

เองซงเปนรฐทมความสมพนธทใกลชดทสดกบ สปป.ลาว กมความสามารถทาง

ทหารและเศรษฐกจดอยกวาจนมากในเชงเปรยบเทยบดงนนการดงรฐมหาอ�านาจ

ภายนอกอนเขามาถวงดลจงเปนสงทเงอนไขทางภมรฐศาสตรเฉพาะของสปป.ลาว

และเงอนไขเชงระบบทไมสมดลของระบบระหวางประเทศชกน�าใหเกดขน

นอกจากนน ความสมพนธทพฒนาขนอยางรวดเรวระหวาง สปป.ลาว

และสหรฐฯยงมนกวเคราะหเชอวาเปนผลจากแรงสนบสนนของเวยดนามใหสปป.

ลาวปรบปรงความสมพนธกบรฐมหาอ�านาจตะวนตกเพอลดผลกระทบจากอทธพล

และการพงพงจนทมากเกนไป(Lum,2010:4;Thayer,2010:446)แมวาจะถก

ปฏเสธจากนกวชาการลาว แตนกวชาการลาวเองกไมไดปฏเสธวาเวยดนามอาจ

ตองการใหสปป.ลาวปรบปรงความสมพนธกบรฐตะวนตกเพอสรางสภาพแวดลอม

ในภมภาคทมเสถยรภาพ(Pholsena,2010:461-462)อยางไรกตามไมวาเวยดนาม

จะสนบสนน สปป.ลาว ใหด�าเนนพฤตกรรมของนโยบายตางประเทศในทศทาง

ดงกลาว เงอนไขเชงระบบทไมสมดลของระบบระหวางประเทศกสรางแนวโนมให

สปป.ลาวมพฤตกรรมไปในทศทางขางตนอยแลว

ดงนนพฤตกรรมของสปป.ลาวตอสหรฐฯในชวงตนของทศวรรษ2010

จงเปนการกระชบความสมพนธเพอถวงดลอ�านาจกบจนภายใตการสนบสนนของ

เวยดนามซงพยายามคงไวซง“ความสมพนธพเศษ”ในสปป.ลาวถงแมวาการฟนฟ

163




ความสมพนธกบสหรฐฯ จะไมไดหมายถงการปรบเปลยนสถานะความส�าคญของสหรฐฯในนโยบายตางประเทศโดยเฉพาะปจจยทางภมรฐศาสตรทอยหางไกลจากเอเชยตะวนออกเฉยงใต แตหากพจารณาจากวธปฏบตของนโยบายตางประเทศสปป.ลาว เชอไดวาสถานะของสหรฐฯ จะมความคลายคลงกบสหภาพโซเวยตในชวงสงครามเยนและจะเปนชองทางใหสปป.ลาวใชถวงดลบทบาทของทงจนและเวยดนาม แมวาทงสองรฐนนจะยงคงความส�าคญสงสดตอพฤตกรรมของนโยบายตางประเทศสปป.ลาวกตาม

แนวโนมในอนำคต

ดวยขอจ�ากดของ สปป.ลาวทเปนรฐขนาดเลกทไมมทางออกทะเล และมพรมแดนตดกบรฐมหาอ�านาจททาทายรฐมหาอ�านาจและระบบระหวางประเทศทมอยเดมท�าใหสปป.ลาวกลายเปนสนามรบทางการเมองระหวางรฐมหาอ�านาจประกอบกบระบบระหวางประเทศทเรมมลกษณะเปนสองขวอ�านาจอยางหลวมยอมสรางเงอนไขเชงระบบทไมสมดลทมความตงเครยดมากขนและหากมองภาพในระดบภมภาคจะพบวา ปญหาขอพพาทดนแดนในทะเลจนใตมความตงเครยดมากยงขน เวทพหภาคดานความมนคงของอาเซยนกไมสามารถเสนอทางออกใหกบปญหาและรฐสมาชกเองกไมมฉนทามตในประเดนดงกลาวแมวาสหรฐฯจะเขามาเปนหนงในผเลนส�าคญเพอการปดลอมอทธพลของจน แตสภาวะแวดลอมทตงเครยดยอมสงผลตอ สปป.ลาว ทตองพยายามรกษาความสมพนธกบทกฝายในแงนจงเชอไดวา ในอนาคตพฤตกรรมของนโยบายตางประเทศของ สปป.ลาวจะถกจ�ากดมากยงขนและความสมพนธกบสหรฐฯแมจะมความแนนแฟนมากขนเพอพยายามจ�ากดพฤตกรรมของจน ประกอบกบเพอใหเปนไปในทศทางเดยวกนกบเวยดนามแตสปป.ลาวตองระมดระวงไมใหจนหวาดระแวงและไมพอใจฉะนนรปแบบความสมพนธกบสหรฐฯ จงนาจะออกมาในรปของความรวมมอในประเดนการเมองแบบต�า (low-politics) หรอ ประเดนทไมใชความมนคงทางทหาร ทงนเพอปองกนความขดแยงและรกษาดลยภาพในความสมพนธระหวางสปป.ลาวกบ

รฐอนๆเอาไว



เอกสำรอำงอง

AssociatedPress.(2008).TinyLaosfearfulofneighboringChina.Retrieved

November14,2012,fromhttp://www.msnbc.msn.com/id/23985642/ns/

world_news-asia_pacific/t/tiny-laos-fearful-neighboring-china/#.

UKOkZlpo2Wx.

Case,William.(2011).Laosin2010.AsianSurvey,52(1),202-207.

Dent,ChristopherM.(2008).EastAsianRegionalism.London:Routledge.

Dommen, Arthur J. (1979). Laos: Vietnam’s Satellite.CurrentHistory,

77(452),201-225.

Evans,Grant.(2002).AShortHistoryofLaos:TheLandinBetween.Crows

Nest:Allen&Unwin.

Fukuyama, Francis. (1993). The End of History and the LastMan.

NewYork:Avon.

Geller,DanielS.andSinger,J.David.(1998).NationsatWar:AScientific

StudyofInternationalConflict.Cambridge:CambridgeUniversityPress.

Gilpin, Robert. (1981).WarandChange inWorldPolitics. Cambridge:

CambridgeUniversityPress.

Gunn,GeoffreyC.(1980).ForeignRelationsoftheLaoPeople’sDemocratic

Republic:TheIdeologicalImperative.AsianSurvey,20(10),990-1007.

Heywood,Andrew.(2011).GlobalPolitics.Basingstoke:PalgraveMacmillan.

Holslag,Jonathan.(2010).China’sRoadstoInfluence.AsianSurvey,50(4),

641-662.

Holsti, K. J. (1995). InternationalPolitics:AFramework forAnalysis.

7thEd.EnglewoodCliffs,NJ:PrenticeHall.

Jørgensen, Knud Erik. (2010). InternationalRelationsTheory:ANew

Introduction.Basingstoke:PalgraveMacmillan.

165




Kennedy-Pipe,Caroline.(2007).TheOriginsoftheColdWar.Basingstoke:

PalgraveMacmillan.

Kingsbury, Damien. (2005).SoutheastAsia:APoliticalProfile. 2nd Ed.

Oxford:OxfordUniversityPress.

Lum,Thomas. (2010).Laos:BackgroundandU.S.Relations.Retrieved

July22,2012,fromhttp://www.fas.org/sgp/crs/row/RL34320.pdf.

Morgenthau,Hans J. (1973).PoliticsamongNations:TheStruggle for

PowerandPeace.5thEd.NewYork:AlfredA.Knopf.

Ngaosyvathn,Pheuiphanh.(1985).Thai-LaoRelations:ALaoView.Asian

Survey,25(12),1242-1259.

Pholsena,Vatthana.(2010).USRapprochementwithLaosandCambodia:

AResponse.ContemporarySoutheastAsia,32(3),460-466.

Pholsena, Vatthana and Phanomyong, Ruth. (2006).Laos:FromBuffer

State toCrossroads? (Michael Smithies, Trans.). Chiang Mai:

MekongPress.

Roberts,ChristopherB.(2012).Laos:AMoreMatureandRobustState?.

InDaljitSinghandPushpaTambipillai.(Eds.).SoutheastAsianAffairs

2012.(pp.153-168).Singapore:InstituteofSoutheastAsianStudies.

Rigg,Jonathan.(1997).Land-lockedLaos:Dilemmasofdevelopmentatthe

edge of the world.Geopolitics and International Boundaries,

2(1),153-174.

Stuart-Fox,Martin. (2008).HistoricalDictionaryofLaos. Lanham,MD:

ScarecrowPress.

_______________.(2009).Laos:TheChineseConnection.InDaljitSingh.

(Ed.).SoutheastAsianAffairs 2009. (pp. 141-169). Singapore:

InstituteofSoutheastAsianStudies.



Thayer,CarlyleA. (2010).USRapprochementwithLaosandCambodia.

ContemporarySoutheastAsia,32(3),442-459.

Tuan,HoangAnh.(2010).RapprochementbetweenVietnamandtheUnited

States:AResponse.ContemporarySoutheastAsia,32(3),343-349.

Vasquez, John A. (1993). TheWar Puzzle. Cambridge: Cambridge

UniversityPress.

Waltz,KennethN. (2010).Theoryof InternationalPolitics.LongGrove,

IL:WavelandPress.

Webber,MarkandSmith,Michael.(2002).ForeignPolicyinaTransformed

World.2ndEd.Harlow:PrenticeHall.