Building Holland 2018
17-19 april 2018
Paul Gerats
Adviseur Energie
Nut en noodzaak van Bodemenergie bij
energielabel verbetering Utiliteit
Inleiding
SweBru Ingenieursbureau voor binnenklimaat en technische
installaties sinds 1956, ca. 45 mensen, landelijk,
utiliteitsbouw.
Bureau organisatie:
Expertisecentrum
Hoogwaardig Advies
Energie&
Duurzaam-heid
Projecten
Project-leiding
&Ontwerp
BIM & CAD
Exploitatie
Beheer & Onderhoud
Monitoring & Optimalisatie
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Energie-index
Nieuwbouw;
• EPC; NEN7120 EPG Gebouw
• Eis; EPC nul per 2020; per 2020 ook BENG;
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Onderscheid EPC en BENG
• BENG norm komt in 2020 in de plaats van EPC.
• BENG-eisen (vanaf 2019 en 2020 voor Overheid resp. Markt).
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Energielabels
Energielabels Bestaande Bouw;
• Label C in 2023
• Label A in 2030 (verwachting)
• Energieneutraal in 2050
• Overheid gaat sneller.
• Gebruikergebonden energie blijft buiten beschouwing.
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Label A
(2030) Label C
(2023)
Energielabels
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Energielabels beleid en handhaving
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
EED energie audit;
• Verplicht voor grote bedrijven en instellingen
(> 250 FTE; €50 mln jaaromzet of €43 mln balanstotaal).
• Alle energiebesparende maatregelen uitvoeren met
terugverdientijd < 5 jaar
• Handhaving door gemeenten
• incl. gebruikergebonden energie
Activiteitenbesluit;
• Min. label C voor alle gebouwen met BVO > 100 m2
(rijksmonumenten zijn vrijgesteld).
• Handhaving door ILT v.a. 2016.
• 8,6 PJ besparing in 2023.
Energiebesparing
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Vermindering Energieverbruik
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Rekenvoorbeeld 3 kantoorgebouwen
• Berekening EI-index
• Kantoorgebouwen op goed verhuurbare locaties voor de
komende 20 tot 30 jaar
• Aanpak berekening met oog op voortschrijdende
energiewetgeving, label C (2023), label A (2030)
• PvA stroomlijnen met vervangingstermijnen MJOP
• Scenario’s uitgerold voor 3 kantoorgebouwen:
• Gebouw 1, bouwjaar 1970, label G (EI = 4,32)
• Gebouw 2, bouwjaar 1990, label G (EI = 3,38)
• Gebouw 3, bouwjaar 2000, label E (EI = 2,28)
Technische en bouwkundige uitgangspuntenKantoorgebouw
Jaren '70 Jaren '90 Jaren '00
BVO (m2) 7.000 7.000 7.000
Glasopp. Gevel 35% 35% 35%
Enkel Glas x - -
Dubbel glas - x -
HR glas - - x
HR++ glas - - -
Buitenzonwering x - -
Screens - x x
Rc waarden 0,43 2 2,5
Qv10 2,5 2 0,6
TL-verlichting x x -
HF-TL verlichting - - x
CV HR 100 x - -
CV HR 104 - x -
CV HR 107 - - x
Mechanische koeling x x x
Balansventilatie (VV=2) x x x
WTW op ventilatie - - x
Radiatoren verwarming met thermostaat 50% x x x
Mechanische Koeling met ventilatie x x x
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Uitwerking 3 kantoorgebouwen
Energiebesparende Maatregelen
A Vervanging ketel installaties (HR 107)
B Dubbel HR++ glas
C Triple glas + Qv10 = 0,4
D Na-isoleren gevel en dak
E Nieuwe gevels en dak in combinatie met Triple glas Qv10 = 0,4
F LED verlichting
G Gelijkstroommotoren pomp/ventilatoren
H Laag Temperatuurverwarming en Hoog Temperatuur Koeling (LTV en HTK)
I Warmtepomp met WKO i.c.m. LTV HTK
J PV Panelen 200 panelen á 290Wp
K Warmteterugwinning op ventilatie
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Uitwerking 3 kantoorgebouwen
Voorbeeld jaren 70; enkelvoudige maatregelen
Jaren 70 kantoorgebouw Kantoorindex EI = 4,32 Label G
Energiebesparende Maatregelen Ramings-
investering ▲EI €/0,01 EI Label
A Vervanging ketel installaties € 72.000 0,14 € 5.143 G
B Dubbel HR++ glas € 205.000 0,45 € 4.556 G
C Triple glas + Qv10 € 550.000 0,52 € 10.577 G
D Na-isoleren gevel en dak € 145.000 0,77 € 1.883 G
E Nieuwe gevels, dak ,Triple glas (Qv10 = 0,4) € 3.000.000 1,79 € 16.760 F
F LED verlichting € 210.000 0,48 € 4.375 G
G Gelijkstroommotoren pomp/ventilatoren € 50.000 0,44 € 1.136 G
HLaag Temperatuurverwarming en Hoog
Temperatuur Koeling (LTV en HTK)€ 700.000 0,16 € 43.750 G
I Warmtepomp met WKO i.c.m. LTV HTK € 420.000 1,13 € 3.717 G
J PV Panelen 200 panelen á 290Wp € 75.000 0,31 € 2.419 G
K Warmteterugwinning op ventilatie € 50.000 0,18 € 2.778 G
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Voorbeeld jaren 70 (Ei = 4,32); Maatregelenpakketten
Voorbeeld jaren 70 (Ei = 4,32); Maatregelenpakketten
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Maatregelenpakket
Maatregel I II III IV
A Vervanging ketel
B Dubbel HR++ glas
C Triple glas + Qv10
D Na-isoleren gevel en dak
E Nieuwe gevels en daken
F LED
G Gelijkstroommotoren
H LTV verw en HTK koeling
I WP met WKO
J PV panelen 200st.
K WTW op ventilatie
Investering € 732.000 € 807.000 € 1.780.000 € 4.505.000
EI 1,86 1,65 1,54 0,84
label D D C A
Pakket Maatregel ▲EI Investeringsraming €/punt EI Label
I ABDFGK 2,46 € 732.000 € 2.976 1,86 D
II ABDFGJK 2,67 € 807.000 € 3.022 1,65 D
III BDFGHIK 2,78 € 1.780.000 € 6.403 1,54 C
IV EFGHIJK 3,48 € 4.505.000 € 12.945 0,84 A
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Voorbeeld jaren 70 (Ei = 4,32); Maatregelenpakketten
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Voorbeeld jaren 90 (Ei = 3,38); Maatregelenpakketten
Voorbeeld jaren 90 (Ei = 3,38); Maatregelenpakketten
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Maatregelenpakket
Maatregel I II III IV
A Vervanging ketel
B Dubbel HR++ glas
C Triple glas + Qv10
D Na-isoleren gevel en dak
E Nieuwe gevels en daken
F LED
G Gelijkstroommotoren
H LTV verw en HTK koeling
I WP met WKO icm H
J PV panelen 200st.
K WTW op ventilatie
Investering € 310.000 € 515.000 € 1.430.000 € 2.055.000
EI 2,20 2,08 1,42 1,02
label E E C A
Pakket Maatregel ▲EI Investeringsraming €/punt EI Label
I FGK 1,18 € 310.000 € 2.627 2,20 E
II BFGK 1,30 € 515.000 € 3.962 2,08 E
III FGHIK 1,96 € 1.430.000 € 7.296 1,42 C
IV CFGHIJK 2,36 € 2.055.000 € 8.701 1,02 A
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Voorbeeld jaren 90 (Ei = 3,38); Maatregelenpakketten
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Voorbeeld jaren 00 (Ei = 2,28); Maatregelenpakketten
Voorbeeld jaren 00 (Ei = 2,28); Maatregelenpakketten
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Maatregelenpakket
Maatregel I II III IV
A Vervanging ketel
B Dubbel HR++ glas
C Triple glas + Qv10
D Na-isoleren gevel en dak
E Nieuwe gevels en daken
F LED
G Gelijkstroommotoren
H LTV verw en HTK koeling
I WP met WKO icm H
J PV panelen 200st.
K WTW op ventilatie
Investering € 260.000 € 335.000 € 1.380.000 € 1.455.000
EI 1,59 1,42 1,21 1,05
label C C B A
Pakket Maatregel ▲EI Investeringsraming €/punt EI Label
I FG 0,69 € 260.000 € 3.768 1,59 C
II FGJ 0,86 € 335.000 € 3.895 1,42 C
III FGHI 1,07 € 1.380.000 € 12.897 1,21 B
IV FGHIJ 1,23 € 1.455.000 € 11.829 1,05 A
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Voorbeeld jaren 00 (Ei = 2,28); Maatregelenpakketten
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Samenvatting /Conclusie
Getallen zijn indicatief en gelden alleen voor dit voorbeeld.
Afstemming MJOP, lange termijn strategie in
combinatie met energielabel is essentieel.
Toepassing WKO, LED, PV, WTW en DC motoren
en regeling is noodzaak bij elk voorbeeld.
AmbitieEnergielabel C € 250 /m2 € 200 /m2 € 35 /m2
Energielabel A € 650 /m2 € 300 /m2 € 215 /m2
MaatregelenEnergielabel C B, D, F, G, H, I, K F, G, H, I, J, K F, G,
Energielabel A E, F, G, H, I, J, K C, F, G, H, I, J, K F, G, H, I, J, K
Kantoor jaren "70 Kantoor jaren "90 Kantoor jaren "00
Toepassing WKO en WP noodzakelijk voor behalen energielabel
Kantoor jaren "70 Kantoor jaren "90 Kantoor jaren "00
Inleiding
Energie Index
Energielabels
Beleid en Handhaving
Energiebesparing
Rekenvoorbeelden
Dank u voor uw aandacht;
Vragen?