Dünyada ve Ülkemizde
Meslek hastalıkları
Dr. R. Güven
Dr. Rana GÜVEN, MSc., PhD.
Genel Md. Yrd.
01.11.2012 1
İÇERİK
Dünyada ve Türkiye’de İş Sağlığı ve
Güvenliğinin Mevcut Durumu
Meslek hastalıklarının ülkeler arası
karşılaştırması
Sorunlar ve Çözüm Önerileri
01.11.2012 2 Dr. R. Güven
ILO Tahminleri
Dünyadaki işgücü 2.8 Milyar
İşle ilgili ölümler 2.2 milyon
İş kazaları 270 milyon
Meslek hastalıkları 160 milyon
Dünya GSMH 30 trilyon $
İSG kaynaklı kayıp % 4
(Takala, 2005) 01.11.2012 3 Dr. R. Güven
ILO Kaynaklarından… • İşe bağlı ölümlerin beşte dördü (1.7 milyon) meslek
hastalığı nedeniyle meydana gelmektedir.
• Yüzde onu kalıcı ya da uzun süreli sakatlıkla sonuçlanan 160 milyon meslek hastalığı vakası bildirilmektedir.
• ILO tahminlerine göre zararlı etkenler nedeniyle her yıl 438.489 ölüm beklenmektedir.
• Asbestoz tek başına 100.000 yaşamın sonlanmasına neden olmaktadır.
• Dünya iş gücünün %50’sinin istihdam edildiği tarım sektöründe yılda 70.000 adet akut veya kronik zehirlenme vakası olduğu tahmin edilmektedir.
01.11.2012 4 Dr. R. Güven
0,4 %
1 %
32 %
23 %
8 %1 %
17 %
Kanser Kardiyo Vasküler Sistem Hastaıkları
Bulaşıcı Hastalıklar Solunum Sistemi Hastalıkları
Ruhsal Hastalıklar Sindirim Sistemi Hastalıkları
Genitoüriner sistem
Dünyada işle ilgili tahmini ölümlerin dağılımı, ILO 2002
01.11.2012 5 Dr. R. Güven
7%
8%
3%3%
40%
16%14%
9%
Kas İskelet Sis. Has.
Kalp hastalıkları
Kazalar
Solunum Sis. Has.
Merkezi Sinir Sistemi
Ruhsal Bozukluklar
Tümörler
Deri Hastalıkları
Dünyada tahmini hastalık maliyetlerinin dağılımı, ILO 2000
01.11.2012 6 Dr. R. Güven
WHO Kaynaklarından…
• Dünyada her yıl 11 Milyon yeni meslek
hastalığı vakası meydana gelmekte,
• Meslek Hastalığı vakalarının 700.000’i
hayatını kaybetmektedir .
01.11.2012 7 Dr. R. Güven
OSHA (Avrupa İSG Ajansı) Yayınlarına göre;
Avrupa Birliğine üye ülkelerde
iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu yılda;
167.000 kişinin hayatını kaybettiği,
159.000 kişinin meslek hastalığına yakalandığı
rapor edilmektedir.
Avrupa’da
her 5 dak. da bir çalışan iş kazası geçirmekte,
her iki saatte bir çalışan iş kazası nedeniyle hayatını
kaybetmektedir.
01.11.2012 8 Dr. R. Güven
Dünya Türkiye
Her gün;
1 Milyon iş kazası
olmakta,
4932 çalışan işle ilgili
hastalıklar,1096 çalışan
iş kazası nedeniyle
ölmektedir.
Her gün;
172 iş kazası olmakta,
4 kişi iş kazası
nedeniyle ölmekte,
6 kişi sürekli iş göremez
hale gelmektedir.
Bu kayıpların maddi değeri ülkelerin GSYİH’nın % 3-5’i
arasında değişmektedir. 01.11.2012 9 Dr. R. Güven
Türkiye - SGK İstatistikleri
(2010)
İşçi sayısı: 10.030.810
İşyeri sayısı: 1.325.749
İş kazası sayısı: 62.903
MH Sayısı: 433
İşyerlerinin %99.8’i KOBİ (1-250 işçi)’dir.
İşçilerin %83.8’i KOBİ’lerde çalışmaktadır.
İş kazalarının % 79.2’si KOBİ’lerde olmaktadır.
Ölümlü iş kazası:1.444 ve MH sayısı:10
01.11.2012 10 Dr. R. Güven
İş Kazası Sayılarının Dağılımı / 100.000
99669383
10965
10017
7239
5676
4522
2112
14251070
627
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
1961
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2010
01.11.2012 11 Dr. R. Güven
Sürekli İş Göremez Olan İşçi Sayılarının
Dağılımı / 100.000
271
113
169155
117105 94
72
35
2421
0
50
100
150
200
250
300
1961
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2010
01.11.2012 12 Dr. R. Güven
Ölümlü İş Kazası ve Meslek Hastalıkları
Sayısının Dağılımı / 100000
63
30
39
59 60
4145
22 22
16 14,5
0
10
20
30
40
50
60
70
1961
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2010
01.11.2012 13 Dr. R. Güven
Meslek Hastalıkları Sayılarının Dağılımı,
SGK (2000-2010)
803883
601
440 384519
574
1208
539
429433
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
01.11.2012 14 Dr. R. Güven
Meslek Hastalıklarında
Beklenen Durum
Ülkeler arasında değişmekle birlikte,
yılda her bin işçiden 4 ile12 sinde
yeni meslek hastalığı olgusu beklenmelidir(Harrington J.M.).
Ülkemizde;
~ 40.000 - 120.000 vaka beklenmesine rağmen
433 vaka 01.11.2012 15 Dr. R. Güven
16
Çalışan sayısına göre beklenen
M.H. Sayıları 2008 2009 2010
İsveç (17.604-52.813) 10272 8765 8953
Finlandiya (10.048-30.144) 6330 6299 ---
Norveç (9.772-29.316) 2684 2382 2740
Letonya (4.476-13.428) 2118 3128 3471
Almanya (152.492-457.476) 13546 16657 ---
Türkiye (43.000-130.000) 539 429 433
Beyaz Rusya (17.780-53.344) 150 169 104
Moldova Cum. (4.988-14.966) 32 14 12
WHO Verilerine Göre Beklenen (%0.4-%0.12) ve
Tespit Edilen Meslek Hastalığı Sayıları (2008-2010)
Kaynak: http://data.euro.who.int/hfadb/ 01.11.2012 Dr. R. Güven
17
2008 2009 2010
İsveç 169.76 144.05 146.6
Finlandiya 178.97 177.54 ---
Norveç 84.95 74.44 84.64
Letonya 135.43 201.21 225.02
Almanya 24.95 30.85 ---
Türkiye 6.1 4.8 5.3
Beyaz Rusya 2.18 2.45 1.54
Moldova Cumhuriyeti 1.24 0.54 0.46
WHO Verilerine Göre Meslek Hastalığı Oranları /100.000 (2008-2010)
Kaynak: http://data.euro.who.int/hfadb/ 01.11.2012 Dr. R. Güven
Yeni Oluşan Meslek Hastalıklarının Dağılımı / 100.000
Kaynak: WHO/Europe, European HFA Database, January 2009
TR
Mayıs 2004 den
sonra AB Ülkeleri
01.11.2012 18 Dr. R. Güven
Meslek Hastalıkları Tanımı
Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya
çıkan hastalıklardır.
01.11.2012 19 Dr. R. Güven
• Meslek hastalıkları
%100 önlenebilir.
• İş kazalarının %98’i
önlenebilir.
01.11.2012 20 Dr. R. Güven
Meslek Hastalıkları Toplum sağlığı sorunudur
Sağlık sigortacılığının yükünü artırmaktadır
İş barışını olumsuz etkilemektedir
EKONOMİK, HUKUKİ
SOSYAL TIBBİ
01.11.2012 21 Dr. R. Güven
Tanı
• Bilgi
• Duyarlılık
• Şüphe
•Dikkatli
Meslek
öyküsü
I : Öykü ve Fizik Muayene
II : Laboratuar incelemeleri
III : İşyeri ortam ölçümleri
(I + II) :klinik tanı
III :meslek ile ilişkisi
I+II+III :Meslek Hastalığı Tanısı
01.11.2012 22 Dr. R. Güven
İş
sağlığında
gelişmişlik
Mes
lek
hasta
lıkla
rı t
esb
iti
İş k
aza
ları
01.11.2012 23 Dr. R. Güven
İşiniz,
hastalığınızın
nedeni
olabilir
01.11.2012 24 Dr. R. Güven
Meslek Hastalıkları Seferberliği
T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı
ile
T.C. Sağlık Bakanlığı Arasında
“İş Sağlığı Ve Güvenliği Alanında”
İşbirliği Protokolü
26.01.2010
01.11.2012 25 Dr. R. Güven
Amaç:
Meslek Hastalıkları
konusunda ilgili tarafları
ve toplumu duyarlı
hale getirmek.
Türkiye’de Meslek Hastalıkları Konusunda Tespit,
Tanı ve İSG Profesyonellerinin Duyarlılığının
Arttırılması Projesi (1. Aşama, 2010-2011)
01.11.2012 26 Dr. R. Güven
MH I. Aşama için seçilen iller
01.11.2012 27 Dr. R. Güven
Sosyal taraflar 1682
Hekimler ve diğer sağlık
çalışanları
2623
Toplam 4305
MH I. Aşama, 2011 yılı
22 İl Sonunda Ulaşılan Kişi Sayısı
01.11.2012 28 Dr. R. Güven
Türkiye’de Meslek Hastalıkları Konusunda Tesbit,
Tanı ve İSG Profesyonellerinin Duyarlılığının
Arttırılması Projesi II. Aşama
• MH tıbbi tanısını koymak üzere yetkilendirilen SB
Eğitim ve Araştırma hastaneleri branş hekimlerinin
MH konusunda bilgilendirme ve koordinasyonun
sağlanması
• MH Tanı Rehberinin basımı ve ücretsiz dağıtımı,
• İşçilere ve topluma yönelik duyarlık artırma afiş,
broşür ve diğer eğitim materyalinin basımı ve
dağıtımı.
01.11.2012 29 Dr. R. Güven
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU
01.11.2012 30 Dr. R. Güven
6331 sayılı
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
Bütün çalışanlar kapsam altına alınmaktadır.
Sayı ve işyeri sınırlamaları ortadan kaldırılmıştır.
Sağlık kuruluşlarına kendilerine intikal eden
iş kazası ve meslek hastalığını
bildirime zorunluluğu getirilmektedir.
01.11.2012 31 Dr. R. Güven
Kapsam
KAMU
(MEMUR)
ÖZEL
(İŞÇİ) 01.11.2012 32 Dr. R. Güven
Önleyici Yaklaşım
• Risk Değerlendirmesi
• Çalışma Ortamı
Gözetimi
• Sağlık Gözetimi
• Acil Durum Planları
01.11.2012 33 Dr. R. Güven
İSG Hizmetleri
01.11.2012 34 Dr. R. Güven
Bakanlık Desteği
Bakanlık, mikro işletmelere iş
sağlığı ve güvenliği hizmetleri
konusunda destek
sağlayacaktır.
%85 : 1-9
01.11.2012 35 Dr. R. Güven
İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonelleri
İşverene yazılı olarak bildirim
Bakanlığa bildirim
İşverene karşı sorumluluk
Kamuda ikinci görevde ilave ödeme
Yetki belgesi askıya alınması
01.11.2012 36 Dr. R. Güven
Tek Bildirim
(İş Kazası ve Meslek Hastalığı)
SGK
01.11.2012 37 Dr. R. Güven
MH Tanısı
İSG Kanunu
(6331)
SGK Kanunu
(5510)
MH ön tanısı MH tanısı
01.11.2012 38 Dr. R. Güven
Meslek Hastalığı Ön Tanısı
İşyeri Hekimi Sağlık Hizmet Sunucusu
MH Tanısı
- Tıbbi-
• Yetkili SHS
• SB MH Has.
• SB EA Has.
• Devlet Üniversite Hastanesi
MH Kesinleşen
Vakalar
-Sigortacılık-
SGK MH Kurulu
İtiraz
SGK
Yüksek Sağlık Kurulu
SGK
İst.
SB
İst.
01.11.2012 39 Dr. R. Güven
MH tanısı için Sağlık kurulu raporu
düzenlemeye:
– S.B. Meslek Hastalıkları Hastaneleri (3)
– Eğitim ve Araştırma Hastaneleri (68)
– Devlet Üniversite Hastaneleri (72)
yetkili kılınmıştır.
01.11.2012 40 Dr. R. Güven
MH Neden Tespit Edilemiyor ?
• MH kavramı - algısı!
– SGK bakış açısı…
– Sağlık Bakanlığı ilgisi…
• Hekimin ilgisi - bilgisi?
• Hastanın bilgisi - korkusu?
• İşveren bilgisi - korkusu?
• İSG Kültürü
41 01.11.2012 Dr. R. Güven
Çözüm Önerileri
• Toplumsal güvenlik kültürü oluşturulması ve MH
seferberliği çalışmalarına devam…
• UİSG Hedefleri içinde yer alması.
• Sağlık personelinin lisans ve lisans üstü
eğitimlerinde koruyucu hekimlik ve MH.
• Sağlık Bakanlığının MH öntanısına ilişkin veri
toplaması ve yayınlaması.
• Performans sisteminde MH tanısı ile ilgili teşvik.
• İSGGM içinde iş sağlığı ekibinin güçlendirilmesi.
42 01.11.2012 Dr. R. Güven
Ülkenin;
• Ekonomik gelişmişlik düzeyi,
• Sosyal yapısı,
• Sağlık sistemi,
• Sanayileşme düzeyi,
• Eğitim sistemi ve düzeyi
gibi pek çok faktörle doğrudan ilişkilidir.
Hepimizin ortak sorumluluğudur...
İş Sağlığı ve Güvenliği
01.11.2012 43 Dr. R. Güven
Teşekkür ederim...
01.11.2012 44 Dr. R. Güven