IV. ULUSAL LİMAN KONGRESİ
“KÜRESEL EĞİLİMLER-YEREL STRATEJİLER”
7-8 Kasım 2019 – İZMİR
doi: 10.18872/0.2019.6
GEMİ-SAHİL VİNÇLERİ ENDÜSTRİYEL
SATIN ALMA SÜRECİ
Önder Çağlayan1, Sedat Baştuğ2
ÖZET
Malların deniz yoluyla taşınması sürecinde vazgeçilmez unsur
olan limanlar, deniz taşımacılığı dinamizmi nedeniyle fiziksel ve hizmet
altyapılarını sürekli olarak yenileme ve iyileştirme ihtiyaçları ile
yüzleşebilmektedir. Liman işletmeleri gerek ihtiyaçların karşılanması,
gerekse maliyetlerin düşürülmesi, çevresel etkilerin minimize edilmesi,
daha büyük gemilerin elleçlenebilmesi, verimlilik ve kapasite artışı gibi
sebepleri kullanarak ihtiyaçlarını tanımlamaktadırlar. Konteyner
terminallerinde kritik ekipmanlar arasında yer alan gemi-sahil vinçlerinin
satın alma sürecini endüstriyel satın alma boyutundan detaylı olarak
incelenmesi, toplanan bilgilerin değerlendirilmesi neticesinde literatüre
katkı sağlanması amaçlanmıştır. Sonuç olarak, gemi-sahil vinçlerinin
satın alınması sürecinde yüksek yatırım söz konusu olması nedeniyle, alım
sonrasında liman işletmesinin elde edeceği avantajların yatırımcıya net bir
şekilde anlatılması gerekmektedir. Gemi-sahil vinçlerinin çok sık satın
almasının yapılmaması nedeniyle liman işletmelerinin deneyim eksikliğini
danışman hizmeti alarak tamamlayabileceği ve bilgi ihtiyacını da
tedarikçilerin desteği ile sağlayabilmektedir. Gemi-sahil vinci seçiminde
yargısal satın alma kararından uzaklaşarak, analitik araçların kullanımı
ile stratejik satın alma uygulamalarının kullanımı gerekmektedir.
Anahtar Sözcükler: Gemi-sahil vinçleri, konteyner terminalleri,
endüstriye satın alma süreçleri, endüstriyel pazarlama
1. GİRİŞ
Liman sektörü, gerek fiziksel altyapısı gerekse sürecin sağlıklı bir
şekilde sürdürülmesini sağlayan hizmet altyapısı sayesinde malların
denizyolu aracılığıyla dünyada dolaşımına katkı sağlamaktadır. Bu
katkının sağlanması esnasında liman tesisleri içerisinde bulunan birçok
kritik donanımlardan sadece birisi olan gemi-sahil konteyner vinçlerinin
yeri ve önemi büyüktür. Gemi ve terminal ara yüzünde bulunan gemi-sahil
vinçleri, konteyner taşımacılığının başlangıcı olarak kabul edilen 1956’dan
1 PhD Öğrencisi., İskenderun Teknik Üniversitesi, [email protected] 2 Dr. Öğr. Üyesi, İskenderun Teknik Üniversitesi, [email protected]
3 yıl sonra inşa edilmeye başlanmıştır (Zeniu ve Hoffmann, 2004). Bu
vinçler sayesinde rıhtımda bulunan değişik tonajlardaki konteyner
gemilerinin yükleme ve boşaltma operasyonları gerçekleştirilebilmektedir.
Bazı konteyner gemilerinin kendi vinç donanımlarının olması, yük
operasyonlarının terminalden bağımsız olarak yürütebilmelerini sağlar.
Ancak günümüzde çoğu liman tesisi yeterli derecede ve etkin ekipman
alternatifleri sunulabildiği için bu opsiyon geçmişte olduğu kadar çok
kullanılmamaktadır (Meisel, 2009, s. 11).
Gemi-sahil konteyner vinçleri tek başlarına liman ve terminal
verimliliğini direkt olarak etkilemektedir. (N. Đ. Zrnić, Hoffmann, &
Bošnjak, 2009). Artık yaşlanan ve teknolojisi eskiyen bu vinçlerin terminal
verimliliğini artırmak adına yenilenmeleri gerekebilir ya da yeni inşa
edilen bir terminal için vinç gereksinimi olabilir. Örneğin, yapılan bir
araştırmada (Morris ve Hotie, 1997) gemi-sahil vinçlerinin ortalama 2
milyon döngü ve yıllık 100.000 hareket kabulüne göre ömürlerinin 20 yıl
olması beklenmektedir. Eğer yeni bir tesis kurulumu veya mevcut tesis
verimliliğinin arttırmasının amaçlanıyor ise, yük elleçleme ekipman
maliyetinin %70’ inin sahil vinçlerinden kaynaklandığı dikkate alınmalıdır
(Garcia Miranda ve Bandres Gil, 2014).
Bu kadar maliyetli ve ömürleri nispeten kısa olan bu ekipmanların
satın alma süreçlerinin doğru bir şekilde yapılması terminalin verimliğini
arttıracağı düşünülmektedir. Dolayısıyla bu çalışmanın amacı, gemi-sahil
vinçlerinin satın alma süreçlerini detaylı bir şekilde ortaya konulmasıdır.
Daha önce yapılan araştırmalarda göz önüne alındığında, bu çalışma
alanındaki literatüre de katkı sağlayacaktır.
2.1. Teorik Çerçeve: Endüstriyel Satın Alma Süreci
1967 yılında Robinson, Farris ve Wind’in “Industrial Buying and
Creative Marketing” isimli endüstriyel satın alma sürecini ve buygrid
çerçevesini anlatan eseri bu alanda yazılmış bir ilk olma özelliğini
taşımaktadır. Yalnızca birkaç yıl sonra Webster ve Wind (1972), örgütsel
satın almayı anlamaya yönelik genel model yaklaşımını ileri sürmüşler ve
takiben 1973 yılında Sheth kendi endüstriyel alıcı davranış modelini
yayınlamıştır. Birlikte ele alındığında bu üç önemli çalışma, günümüzdeki
B2B ve örgütsel satın alma davranışlarına ilişkin çalışmaların temelini
oluşturmaktadır.
Robinson, Farris ve Wind’in satın alma davranış modeli aslında
satın alma süreçlerini açıklayan öncü bir modeldir. Bu model satın alma
durumuna göre değişen satın alma süreçlerini bir dizi aşamadan geçirerek
açıklar. Buygrid modeli doğrudan, değiştirilmiş ve ilk defa satın alma
durumlarında farklı bireylerin rollerini kapsayan farklı satın alma
süreçlerinin üretildiğini öne sürer.
Klasik bir süreç modeli olan Buygrid iki kısımdan oluşmaktadır:
satın alma aşamaları (buyphase) ve satın alma sınıfları (buy class)
(Robinson ve diğerleri, 1967). En basit anlamda, Buygrid analitik
çerçevesi alıcının satın alma kararı verirken geçtiği süreçleri tanımlar.
Aşağıdaki Tablo 1’de farklı satın alma durumlarına göre ortaya çıkan satın
alma süreçleri gösterilmektedir.
Tablo 1: Satın alma durumları (sınıflarına) göre satın alma sürecinde oluşan
değişim (Ersoy, 2006)
İlk Defa Satın Alma Değiştirilmiş Satın
Alma Doğrudan Satın Alma
Gereksinimin Farkına
Varılması
Gereksinimin Farkına
Varılması
Gereksinimin Farkına
Varılması
Ürüne İlişkin
Niteliklerin
Belirlenmesi
Alternatiflerin
Değerlendirilmesi Satın Almanın Yapılması
Alternatiflerin
Değerlendirilmesi
Satın Almanın
Yapılması
Ürün ve Tedarikçi
Performansının
Değerlendirilmesi
Satın Almanın
Yapılması
Ürün ve Tedarikçi
Performansının
Değerlendirilmesi
Ürün ve Tedarikçi
Performansının
Değerlendirilmesi
Robinson, Farris ve Wind (1967) Buygrid çerçevesiyle birlikte
ilişki paradigmasında ilişki öngörülerinin bulunduğu çalışmalarında iç
tedarikçi veya dış tedarikçilere yönelik pazarlama uygulamalarını
tartışmışlardır. Onların temel varsayımları şunlardır: bir iç tedarikçi sattığı
ürün ve hizmetlerin doğrudan satın almasını ister. Hâlbuki dış tedarikçi ise
iç tedarikçi ile müşteri arasında yapılan sözleşmenin süresinin bitip
yeniden koşullar gözden geçirilinceye kadar kilitlenmiş durumdadır.
Burada göz ardı edilen kritik boyut ilişkinin kalitesidir. Yüksek kalitede
bir ilişki söz konusu ise, bu takdirde müşteri iç tedarikçisi ile devam etmeyi
tercih edebilir ve yeni bir satın almada dış tedarikçiye şans tanımayabilir.
2.2. Limanlarda Gemi-Sahil Vinci Satın Alma Süreci
Robinson tarafından tanımlanan işlevsel yaklaşıma göre satın alma
durumları, doğrudan tekrar satın alma, değiştirilmiş tekrar satın alma ve
yeni satın alma olmak üzere üç kısımdan oluşmaktadır. Liman vinci satın
almak isteyen bir işletme için ortalama 20 senelik periyotlar ile bu satın
alma ihtiyacı oluştuğundan, diğer satın alma durumlarından farklı olarak
bu durum her işletme için bir ilk satın alma durumu olarak gelişir. İlk defa
satın alma yapacak bir liman işletmesi, önceki deneyimlerinden tümüyle
farklı bir satın alma kararı ile karşı karşıyadır. Bunun anlamı, kurumsal
bağlamda çok büyük miktarda bilgiye ihtiyaç olduğudur. Satın alma
kararını vermeye eklenen bu bilgiler, tedarik problemlerini çözmenin
alternatif yolları olarak görülebilir. Bu satın almanın benzersizliği,
işletmenin çok sayıda potansiyel tedarikçiyi göz önüne almaya
yönlendirebilir. İlk defa satın alma durumu yargısal ve stratejik satın alma
yaklaşımı olarak kendi içinde ikiye ayrılır (Bunn, 1993).
Yargısal satın alma yaklaşımı genel olarak yüksek düzeyde
belirsizlikle bütünleştirilmiştir. Ürün, işletme için üst düzeyde stratejik bir
öneme sahip olabilir ve ürünün tanınmaması, satın alma sürecinde özellikle
ürünle ilgili beklentilerin ve performans standartlarının ortaya
konulmasında sorunlarla karşılaşılabilir. Nitekim gemi-sahil vinçlerinin
tedarik süreci de liman işletmesi için stratejik bir öneme sahip ve teknik
şartlarının belirlenmesinde zorluklar ile karşılaşılan bir satın alma
durumudur. Bu sorunun nedeni, benzer tedarik ihtiyaçlarının
çözümlenmesinde liman işletmesinin önceki deneyimlerinin eksikliğidir.
Ayrıca, bu, tercih edilen çözüm teknolojik olarak karmaşık olduğunda
ortaya çıkabilir, çünkü farklı tedarikçilerden elde edilen aynı tipteki liman
vinçlerinin teknik özelliklerini değerlendirmek te güç olabilir. Liman
vinçlerinin teknolojik olarak benzer özelliklere sahip olması özellikle
liman işletmesinin deneyimsizliği yüzünden yanlış satın alma kararları
vermelerine yol açabilmektedir. Endüstriyel satın alma literatüründe
özellikle ürünlerin birbirlerine benzer olmaları durumunda satın
almacıların yargısal değerlendirmede bulundukları gözlenmiştir. Bu
durumda, satın alma problemini çözmek için dikkate alınacak tedarikçi
sayısı kadar tedarikçilerden elde edilen bilginin genişliği ve derinliği liman
işletmesi açısından çok büyük önem arz eder. Tedarikçi tekliflerini
değerlendirmek için kullanılan analitik araçların muhtemelen
kullanılmaması, bu sürecin formal bir yolla yürütülmemesine ve satın alma
kararının liman yöneticisinin yargısına dayalı olmasına neden olur. Tek
başına karar verilen bu denli yüksek risk içeren satın almalar işletmece
istenen bir durum değildir.
Stratejik satın alma yaklaşımında ise, liman işletmesi için stratejik
olarak önemli olan satın alma kararları birbirleri ile bütünleştirilir. Bu,
satın almanın müşterinin yani limanın operasyonel faatliyetlerine olan
anahtar katkısını gösterir. Kimi zaman da satın almanın finansal değerinin
büyüklüğü, satın almaya yüklenen önemi de arttırır ve bu yüzden liman
işletmesi satın almaya daha stratejik yaklaşır. Gemi-sahil vinci tedariki
yapacak olan liman işletmesi için tedarikçi, karar verme sürecinin ilk
aşamalarından itibaren sürece dâhil olarak güçlü bir konum oluşturmaya
çalışır. Bu katılım, işletmenin çözüm aradığı satın alma probleminin
yapısına ilişkin bilgi toplamayı, satın alınacak vinçe ilişkin talebi
tanımlamayı ve bu talebi karşılayan teklifleri formüle etmeyi kapsar. Bu
kapsamda terminal verimliliği liman işletmesi tarafından analitik bir
şekilde incelenmelidir.
Terminal verimliliği söz konusu olduğunda, değişik kapasite
performans ölçütleri arasında rıhtım vinci kullanım oranı, rıhtım vinci
verimlilik oranı ve rıhtım başına düşen vinç sayıları kullanılarak bir liman
içerisindeki değişik terminallerin verimlilikleri kıyaslanabilmektedir (Lu
ve Wang, 2017, s. 1). Özellikle liman fiziksel ve teknik altyapısı kriterine
ait alt bileşenler incelendiğinde rıhtım vinçlerinin de önemli bir ölçüt
olarak ele alındığı anlaşılmaktadır. Aynı zamanda yük sahiplerinin ve
nakliye firmalarının liman tercihlerini etkileyen faktörlerin incelendiği
çalışmada (Tongzon, 2009) ise en önemli üçüncü faktör olan yeterli altyapı
sınıfına vinçlerin de ilave edilmesi, liman ve terminal işletmeleri için bu
ekipmanların önemini bir kez daha vurgulamaktadır. Cullinane ve Khanna
(2000) gemi boyutlarının ölçek ekonomisinden faydalanılması amacıyla
operatörler tarafından büyütülmesine karşılık elde edilecek kazancın,
liman tesisinde yük operasyonu sürecinin daha uzun sürmesi neticesinde
kaybı ve hatta zarar durumunun da olabileceğinin de altını çizmektedir.
Operatörler tarafından maliyet düşürme amaçlı atılan adımlar sonucunda
hizmete giren daha büyük gemilerin terminallere yanaşabilmeleri için
dolaylı olarak yeni kısıtlar da ortaya çıkabilmektedir. Liman yaklaşım
kanalı ve yanaştırılması planlanan rıhtımın derinleştirilmesinin yanında,
mevcut gemi-sahil vinçlerinin eni daha geniş olan yeni gemi üzerinde
bulunan tüm konteyner yüklerine ulaşabilmesi için modernizasyonu veya
teknik olarak bu seçeneğin hayata geçirilememesi durumunda ise yeni
gemi-sahil vinci temin edilmesi söz konusu olabilmektedir.
Tedarikçi için ise anahtar, limancılığın ve liman işletmesinin
değişen ihtiyaçlarını incelemek ve bu yeni satın alma durumlarında liman
işletmesini destekleyebilecek kapasite ve bakış açısına sahip olmaktır.
Özellikle teknolojik ilerlemeleri ve yeni finansal olanakları araştırarak
müşteriye destek olmak ve satın alma sürecini yönetmek tedarikçi firmanın
da satış stratejisi olmalıdır.
3. METODOLOJİ
Gemi – sahil vinci satın alma süreçlerinin ortaya çıkarılması için
öncelikle sistematik bir bakış açısıyla endüstriyel satın alma süreçlerine
ilişkin literatür taraması yapılmıştır. Bunun için Tablo 1’de görüldüğü
üzere “Web of Science”, “Scopus”, “Ebsco”, “Proquest” ve “Microsoft
Academic” elektronik veritabanları içinden tarama sığası, araştırma türü,
tarih aralığı ve dil seçilerek makaleler sınırlandırılmaya çalışılmıştır.
Anahtar kelimeler olarak “industrial buying”, “industrial buying process”,
“business to business buying”, “industrial buying behaviour” seçilmiştir.
Bu anahtar kelimelerin arasına “AND” veya “OR” operatörleri konularak
araştırma genişletilmiş veya daraltılmıştır. Tablo 2’de görüldüğü üzere 448
makaleye ilk aşamada ulaşılmıştır.
Tablo 2. Literatür tarama stratejisi (ilk aşama)
No Veritabanı
Kısıtlar
Sonuçlar Tarama
Sığası
Araştırma
Türü
Tarih
Aralığı Dil
1 Ebsco Başlık Makale Günümüz
e kadar İngilizce 15
2 Proquest
Metin,
Başlık,
Özet,
Anahtar
Kelimeler
Makale ya
da Bildiri
Günümüz
e kadar İngilizce
120
3 Scopus
Metin,
Başlık,
Özet,
Anahtar
Kelimeler
Makale ya
da Bildiri
Günümüz
e kadar İngilizce 256
4 Web of
Science
Metin,
Başlık,
Özet,
Anahtar
Kelimeler
Makale Günümüz
e kadar İngilizce 17
5 Microsoft
Academic Başlık Makale
Günümüz
e kadar İngilizce 40
İlk Örneklem 448
İkinci aşamada bulunan makalelerin öncellikle özet kısımları
incelenmiş, özellikle konuya katkısı olacağı düşünülenler son örneklem
için ayrılmıştır. Özetler değerlendirilerek uygun olan makalelerde
kaynakçalar taranarak tarama penceresi genişletilmiştir. Kaynakçalarda
özellikle hakemli dergiler olmasına özen gösterilmiştir. İkinci adımda
endüstriyel satın alma süreçlerine ilişkin akademik olmayan dergi yazıları,
görüşme, derlemeler çalışmadan çıkartılmış ve toplamda 10 kaynak
bulunmuştur.
Tablo 3. Son örneklem
Adımlar Kriterler Sonuçlar
1. Adım
Endüstriyel satın alma süreçleri ile ilgili araştırma
özetlerinin incelenmesi, uygun olan makaleler içinden
kaynakçaların taranması ve ilişkili diğer makalelerin
tespiti, özellikle hakemli dergilerde yayınlanan
makalelerin seçilmesi.
7
2. Adım
Endüstriyel satın alma süreçlerine ilişkin akademik
olmayan dergi yazılarının, görüşme, derlemelerin
çalışmadan çıkarılması.
3
Literatür Taraması Sonucu Elde Edilen Son Örneklem 10
Literatür taraması sonucu, Tablo 3’de görülen endüstriyel satın
süreçleri içerik analizinin boyutlarını oluşturacak şekilde listelenmiştir.
Literatür taraması sonucu bulunan satın alma süreçleri, çalışmada
içerik analizi ile gemi-sahil vinci tedarikine ilişkin şekilde incelenmiştir.
İçerik analizi; işaretlerin sınıflanması, bu işaretlerin hangi yargıları
içerdiğini ortaya koymak için açıkça formüle edilmiş kurallar ışığında
araştırmacının ortaya koyduğu yargıların bilimsel rapor olarak
değerlendirilmesini sağlar (Janis, 1965). Katılımcıların örneklemini
yargısal olarak seçilen liman işletmecileri ile başlıca gemi-sahil vinci
üreten 6 kişiden oluşmaktadır. Bu kişiler sektörde limancılık ve satın
alma üzerine uzun yıllarını vermiş insanlardır. Tablo 5’de katılımcılar
ile gerçekleştirilen görüşmelerin yer ve saat vb. detayları görülmektedir.
Görüşmeleri 1 moderatör yönetmiş, 1 kişide görüşmenin yazılı kaydını
almıştır. Görüşmeler, 2 ile 3 saatlik sohbetlerden oluşmaktadır. Görüşme esnasında ses kaydı alınmak istenmiş ancak çoğu cevaplayıcı işin
hassasiyeti gereği bu talebi red etmiştir. Dolayısıyla, cevaplayıcıların yarı
biçimsel sorulara karşılık verdikleri cevaplar notlar alınarak görüşmeler
tamamlanmıştır.
Tablo 4. Endüstriyel satın alma süreçlerine ilişkin literatür taraması (Yazarlar)
Sıra
No
Endüstriyel Satın
Alma Süreçleri
Ro
bin
son
vd
.,
19
67
Web
ster
ve
Win
d,
19
72
Sh
eth
, 1
98
1
McQ
uis
ton
ve
Dic
kso
n, 1
99
1
Jo
hn
sto
n a
nd
Lew
in,
199
6
Gh
ing
old
ve
Wil
son
, 1
99
8
De
Bo
er v
d.,
200
1
Wee
le,
20
05
Hu
nte
r v
e B
un
n,
20
06
Lu
o v
d., 2
009
1 Gereksinimin
Farkına Varılması √ √ √ √ √ √
2
Ürün veya Hizmete
ilişkin Talebin
Tahmin Edilmesi
√ √
3
Ürün Çeşitliliği
Politikası ve
Dağıtım
Stratejisinin
Belirlenmesi
√
4
Ürün
Karakteristiğinin
ve Miktarının
Belirlenmesi
√ √ √
5
Ürün
Karakteristiğinin
ve Miktarının
Kesinleştirilmesi
√ √ √ √
6 Ürüne ilişkin
Prosedürel Kontrol √
7
Kullanılacak
Tedarikçi Seçim
Kriterlerinin
Belirlenmesi ve
Karara Bağlanması
√ √ √ √
8
Potansiyel
Tedarikçi
Kaynaklarının
Araştırılması
√ √ √ √ √ √ √
9
Tedarikçi Analizi
veya Tedarikçiden
Satın Almanın
Yapılması
√ √ √ √ √ √ √
10
Tekliflerin
Değerlendirilmesi
ve Tedarikçi Seçimi
√ √ √ √ √ √ √ √ √
11 Sipariş Rutininin
Belirlenmesi √ √ √
12
Ürün ve Tedarikçi
Performansının
Değerlendirmesi
√ √ √ √ √ √
Tablo 5. Araştırmaya İlişkin Görüşme Kayıtları
Sıra
No Adı Soyadı Çalıştığı Firma Görevi
Görüşme
Tarihi
Görüşme
Saatleri
Görüşme
Süresi
(Saat)
1 Altan Aydın ARL Mühendislik ve
Danışmanlık Yönetici 08.08.2019 13:00-15:00 2
2 Yang Ankang
Dalian Huarui Heavy
Industry Group Co.Ltd
Direktör 08.08.2019 13:00-15:00 2
3 Edip Yıldız
Oyak Denizcilik ve
Liman İşletmeleri A.Ş.
Bakım
Müdürü 18.09.2019 09:00-12:00 3
4 Volkan Atlan
Oyak Denizcilik ve
Liman İşletmeleri A.Ş.
Liman Müdürü
12.08.2019 13:00-15:00 2
5 Demet Çam
Erdemir Mühendislik
Yönetim ve
Danışmanlık Hizmetleri A.Ş.
Fizibilite ve
Sistem
Geliştirme Başmühendisi
16.09.2019 16:00-18:00 2
6 Bengisu Burma İskenderun Demir ve
Çelik A.Ş.
Satın Alma
Şefi 13.08.2019 10:00-12:00 2
Not: Görüşme yeri İskenderun Demir Çelik Tesisleri idari binasıdır.
İlkin literatür taraması sonucu tespit edilen endüstriyel satın alma
süreçlerinden hangilerinin bu alanda uygun olabileceği hususunda
katılımcılardan teyit alınmış ve süreçler yeniden isimlendirilmiştir. Bu
sayede veri azaltılıp konsolide edilerek literatürde yer alan 12 adet süreç,
çalışma için 5 adete düşürülmüştür. Katılımcıların fikirleri doğrultusunda
oluşan satın alma süreç kategorileri, gereksinimin farkına varılması, ürüne
ilişkin niteliklerin belirlenmesi, alternatif tedarikçilerin belirlenmesi, satın
almanın gerçekleştirilmesi ve ürün ile tedarikçi performansının
değerlendirilmesidir. Her sürece uygun olacak şekilde katılımcılara yarı
yapılandırılmış açık uçlu sorular yönetilmiştir. Örneğin, tedarik edilecek
vinç için yeni veya hazır bir projeden mi yararlanıyorsunuz? gibi sorular
ile gereken veriler toplanmıştır. Veri toplama süreci bittikten sonra veri
analizine geçilmiştir.
3.1. BULGULAR: GEMİ – SAHİL VİNCİ SATIN ALMA
SÜRECİNİN İÇERİK ANALİZİ İLE İNCELENMESİ
İçerik analizi tarih, gazetecilik, politik bilim, eğitim, psikoloji vb.
bilim dallarında sıklıkla kullanılan, metin içeriğini toplamaya, kodlamaya
ve yorumlamaya dayanan bir veri analiz türüdür. Analiz edilecek olan
metin herhangi bir kaynaktan (derinlemesine görüşmeler, odak grup
çalışmaları, açık uçlu sorular içeren anketler, kitaplar, gazeteler, resmi
dökümanlar vb.) toplanmış olabilir. Neuman (2011)’a göre içerik analizi
altı aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar, araştırma sorusunun
oluşturulması, analiz birimlerine (kelime, paragraf ya da cümle vb.) karar
verilmesi, örneklem planlamasının yapılması, kodlama için kategorilerin
belirlenmesi, kodlama ve inter-coder güvenilirlik kontrolünün sağlanması
ve veri toplanması ile analizdir. Bu çalışmada belli bir araştırma amacı
çerçevesinde literatür taraması ve uzman görüşleri ile kategoriler
oluşturulmuştur. Bu kategoriler, endüstriyel satın alma süreçleri olan
gereksinimin farkına varılması, ürüne ilişkin niteliklerin belirlenmesi,
alternatiflerin değerlendirilmesi, satın almanın yapılması, ürün ve tedarikçi
performansının değerlendirilmesinden oluşmaktadır.
Kategorilerin oluşturulması ve kodlama aşamasında NVIVO 12
yazılımından faydalanılmıştır. NVIVO küçük veya büyük hacimlerde
veriler üzerinde derinlemesine analiz gerektiren, çok zengin metin tabanlı
veya multimedya bilgileriyle çalışan bir yazılım olup nitel araştırma yapan
araştırmacılar tarafından sıklıkla kullanılmaktadır. İçerik analiz
yazılımında kullanılan veri, örneklemi oluşturan katılımcılardan toplanan
görüşlerden oluşmaktadır. Kodlama esnasında iki tarz yaklaşım
araştırmacılar tarafından kullanılmaktadır (Krippendorf, 2004; Bernard,
2000; Marying, 2000); indüktif ve dedüktif kodlama (Bazen
isimlendirmeler de emergent ve priori kodlama olarak ta bilinirler). Bu
çalışmada dedüktif bir kodlama yaklaşımı tercih edilmiştir. Çünkü
dedüktif yaklaşımda kodlama önceden belirlenmiş kategoriler üzerinden
yapılmaktadır. Dolayısıyla, literatürden ve sektör uzmanlarından elde
edilen görüşler neticesi oluşturulan kategoriler altında metinler
kodlanmıştır. Kodlamalarda analiz birimleri kelimelerden oluşmaktadır
ancak arama esnasında tüm paragraf taranmıştır.
Nitel bir çalışmada özellikle içerik analizi yaparken kodlamada
güvenilirlik sağlanması önemlidir. Bu yüzden araştırmacılar, kodlayanlar
arasındaki (inter-coder realibility) güvenilirliği artırmak adına Kappa
coefficient katsayısına bakarlar. Çalışmada iki kodlamacı birlikte çalışmış
ve sonuçta 0,70 Kappa coefficient skoru elde edilmiştir. McHugh (2012)’a
göre 0,65 üzerinde skor elde edilmesi kodlamacılar arasında görüş birliğine
varıldığını işaret etmektedir. Araştırmanın bulguları (frekans ağırlıkları ve
yüzdesel dağılımlar) aşağıdaki tabulasyonda gösterilmekte ve sonraki
bölümlerde kategoriler maddeler halinde yorumlanmaktadır.
Tablo 6. Araştırma bulguları
İçerik Analizinde Tespit
Edilen Kelimeler
Liman Sahil Vinci Satın Alma Süreçleri
Ger
ek
sin
imin
Fark
ına
Va
rıl
ma
sı
Ürü
ne i
lişk
in N
iteli
kle
rin
Beli
rlen
mesi
Alt
ern
ati
fler
in
Değ
erle
nd
iril
mesi
Sa
tın
Alm
an
ın Y
ap
ılm
ası
Ürü
n v
e T
ed
arik
çi
Perfo
rm
an
sın
ın
Değ
erle
nd
iril
mesi
% Fr. % Fr. % Fr. % Fr. % Fr.
1 Çevresel Etkilerin
Minimize Edilmesi 22,88 6,163 3,02 865 1,00 316 2,89 791 0,68 188
2 Elleçleme Kabiliyeti Artışı 20,11 5,932 2,80 785 1,80 279 1,20 322 1,02 298
3 Birim Başına Maliyetlerin Düşürülmesi
21,89 5,844 1,05 320 1,06 333 1,05 301 1,04 300
4 Kapasite Artışı 19,76 5,657 1,00 296 1,00 296 0,75 191 1,20 322
5 Verimlilik Artışı 19,60 5,650 0,89 289 0,84 275 0,74 189 0,89 289
6 İşçilik Maliyetlerinin Düşürülmesi
18,74 5,495 0,79 197 0,76 192 0,62 187 0,68 188
7 Güvenilirlik Artışı 17,61 4,913 0,74 192 0,68 188 0,89 289 0,79 197
8 Satın Alma Süreç Yönetimi
3,36 906 22,88 6,163 1,02 298 0,79 197 1,05 301
9 Lojistik Süreç Yönetimi 3,01 876 20,11 5,932 1,04 300 0,74 192 0,89 289
10 Dış Kaynaklama 2,89 791 21,89 5,844 1,20 322 1,00 316 0,81 235
11 Gemi – Sahil Vincinin Özellikleri
1,20 322 19,76 5,657 0,74 301 1,80 279 1,80 279
12 Üretici Tecrübesi 1,05 301 1,01 297 19,75 5,648 1,06 333 1,06 333
13 Satın Alma Bedeli 0,89 289 0,80 279 19,55 5,632 1,00 296 1,00 296
14 Bilgiye Duyulan İhtiyacın
Artışı 0,81 235 0,75 191 18,62 5,356 1,20 322 1,20 322
15 Sertifikasyon 0,76 195 0,74 189 0,89 289 20,11 5,932 0,27 98
16 Teknik Testler 0,62 187 0,62 187 0,79 197 21,89 5,844 0,12 69
17 Ekipman Eğitimleri 0,52 152 0,49 148 0,74 192 19,76 5,657 1,20 322
18 Teslim Şartları 0,48 124 0,47 122 0,27 98 20,11 5,932 1,05 301
19 Teslim Süresi 0,27 101 0,27 98 0,12 69 18,74 5,495 0,27 101
20 Garanti Süresi 0,12 73 0,12 69 1,20 322 17,61 4,913 0,12 73
21 Geri Bildirimler 0,10 71 0,10 62 1,05 301 0,13 76 23,55 7,52
3.1.1. Gereksinimin Farkına Varılması
Çevresel etkilerin minimize edilmesi, daha büyük gemilerin
elleçlenme kabiliyeti ihtiyacı, birim hareket başına maliyetlerin düşürülme
baskısı, büyüme amacıyla kapasite artışı, verimlilik artışı ihtiyacı, bakım
ve işçilik maliyetinin düşürülme isteği ve güvenilirliği arttırma ihtiyacı
liman işletmelerinin yeni bir gemi-sahil vinci alınması için ön plana
sürdükleri gerekçelerdendir. Artan konteyner hacmi ve büyüyen gemilerin
elleçlenmesinin mümkün kılınması pazarda bir ihtiyaç olarak
görülmektedir. Ancak kapasite artışı için yapılan gemi-sahil vinci
yatırımlarda liman işletmelerinin kendilerini pazarda çok iyi
pozisyonlandırması gerekmektedir (Bensalhia, 2015). Yeni bir gemi-sahil
vincin satın alma ihtiyacını ortaya koyarken temin edilecek vinç sayesinde
operasyonel maliyetler boyutundan kazanımların da kusursuz bir şekilde
ortaya konulması gerekmektedir (Garcia Miranda & Bandres Gil, 2014).
Yanlış değerlendirmeler ile başlatılmış bir satın alma süreci sonucunda
liman işletmesi ve/veya yatırımcı hiçbir zaman tam anlamıyla karşılığını
alamayacakları bir yatırım yapmış olabilecektir.
Gemi-sahil vinci satın almak istendiğinde, sürecin başında
netleştirilmesi gereken diğer bir nokta da tedarik edilecek vincin hazır
projesi olan bir vinç mi, yoksa belirlemiş olan teknik özelliklere bağlı
kalarak yeni projesi yapılacak bir vinç mi satın alınacağıdır. Birinci
durumda liman işletmesinin gerek üreticinin sahasında, gerekse dünyada
herhangi bir limanda projesi mevcut olan vinci görme ve kendi iç
kaynaklarını kullanarak ön değerlendirme yapma şansı vardır. Talebe özel
hazırlanacak yeni bir gemi-sahil vinci projesi söz konusu olması
durumunda ise iç kaynakların bu yükü kaldırabilecek yetenek, kabiliyet ve
donanımda olup olmadığı dikkate alınmalıdır. İkinci durumdaki sürecin
daha karmaşık olması nedeniyle gemi-sahil vinci satın alma projesine
destek için danışmanlık alınması gerekebilmektedir. Her iki durumda da
satın alma sürecinin başlaması ve teslimi projenin büyüklüğüne bağlı
olarak 12-24 ay sürebileceği de dikkate alındığında üretim sürecinin
izlenmesi ve kontrolü için de proje gözetim hizmeti alınması
gerekmektedir.
Yeni bir terminal veya liman için satın alma yapılması durumunda
vincin parçalarının tesise getirilerek montajı veya vincin kurulu şekilde
teslim alınması proje sürecini ve vinç için ödenecek bedelin farklı olmasına
sebep olabilir. Ancak hali hazırda işleyen bir tesise parçaları getirilen bir
vincin kurulumu veya hazır kurulu halde getirilecek bir vincin rıhtıma
alınması ve devre dışı kalacak vincin rıhtımdan kaldırılması gibi senaryolar
ile ilgili çalışmalar ve planlamalar sürecin en başında yapılmalıdır.
Sonuç olarak, liman işletmelerinin kendilerine özel durum ve
şartlarını göz önünde bulundurarak, gelişim planlarına bağlı büyüme isteği
kapsamında, gemi-sahil vinci satın alma isteklerini yatırımcıya tam ve
eksiksiz anlatmak zorundadır. Bu bağlamda, gemi-sahil vinci temini
hususunda detaylı fizibilite çalışması yapması ve ihtiyaç ile ilgili gerekçe
raporları ile birlikte yatırımcıya sunulması gerekmektedir.
3.1.2. Ürüne İlişkin Niteliklerin Belirlenmesi
Gereksinimin farkına varılması adımı sonrasında, tedarik
edilmek istenen gemi-sahil vincine ait niteliklerin belirlenmesi ve
detaylandırılması gerekmektedir. Bu adımda olası tedarikçilerin teklif
verebilmeleri için kendilerinden ne istediğini tam olarak anlatacak
doküman oluşturulmalıdır. Dolayısıyla, satın alma teknik şartnamesi
hazırlamanın neticesinde satın alma sürecinde liman işletmesinin karşısına
çıkacak alternatif gemi-sahil vinçlerini arasında seçim yapılması için temel
kriterler de belirlenmiş olacaktır.
Satın alınması planlanan gemi-sahil vincine ait temel özelliklerin
tanımlanması esnasında, liman işletmeleri mevcut kullanılan bir vince ait
özellikleri kullanarak ve ilave özellikleri ekleyerek bu hazırlığı
yapabilirler. Kendi iç kaynakları ile yönetemeyecekleri bir satın alma işi
olduğuna karar verilmiş ise işletmenin bu aşamada danışmanlık hizmeti
almaya başlaması kesinlikle makul olacaktır. Aynı zamanda tedarikçi satış
temsilcileri liman işletmesinin sorularına cevap verebilmek adına,
bünyelerindeki mühendislik departmanlarını bu kapsamda
çalıştırabildikleri anlaşılmaktadır. Bu fırsatın liman işletmeleri adına satın
alma sürecini yöneten proje ekibi tarafından etkin bir şekilde kullanılması
gerekmektedir.
Liman işletmesi satın alma proje ekibi ve atanmış olan danışman
tarafından gemi-sahil vincinde istenen özellikler detaylandırılır: Vinç
geometrisi ve operasyon hızı, tercih edilen ana bileşenler, işletmenin
istediği ilave özellikler, vincin kullanılacağı bölgeye ait iklim ve
meteorolojik bilgiler, müsaade edilen dizayn standartları, mekanik ve
elektrik dizayn talepleri, uyulması istenen üretim standartları, yapılması ve
belgelenmesi istenen testler, vinç ile birlikte istenecek olan yedeklerin
belirtilmesi gerekmektedir (Zrnić, Petković, & Bošnjak, 2005).
3.1.3 Alternatiflerin Değerlendirilmesi
Hazırlanan teknik şartnamenin tedarikçi firmalara gönderilmesi ile
satın alma süreci resmi boyut kazanmaktadır. Bu aşamada öncelikle doğru
tedarikçilerle temasa geçilmesi ve olası tüm tedarikçilerden teklif alınması
ve sonrasında gelen tekliflerin objektif olarak değerlendirilmesi önem arz
etmektedir.
Gemi-sahil vinci alımı söz konusu olduğunda pazarda ihtiyacı
karşılayacak olan firmalar belli olmasına rağmen, doğru bir satın alma
yapılması için talep edilen vinci üretecek tüm üreticiler ile temasa
geçilmesi ve teklif sayısını ilk aşamada mümkün olduğunca fazla tutulması
bir avantaj olarak değerlendirilmelidir. Bu durum hem değerlendirilecek
tüm alternatiflerin önümüzde olmasını sağlayacak, hem de gelen tekliflerin
içeriği incelendiğinde ürüne ilişkin niteliklerin belirlenmesi aşamasında
var olan eksik noktaların tespiti ve düzeltilmesine yardımcı olacaktır. Her
ne kadar teknik şartname aşamasında sınırlar liman işletmesi tarafından
çizilmiş olsa da, gelen tekliflerin incelenmesi esnasında şablon dışı fazla
veya eksik bilgi ve uygulamaların varlığından da haberdar olunacaktır.
Ayrıca teklif talebinin tüm adreslere ulaşması adına, firmada aktif olan ve
pazarda ismi olan firmalarla direkt olarak iletişim kurulabileceği gibi
Liman Ekipmanları Üreticileri Birliği (PEMA-Port Equipment
Manufacturers Association) gibi birlikler ile temasa geçilerek, firma satış
temsilcileri iletişim detayları toplu olarak elde edilebilir.
Liman işletmelerinin gemi-sahil vinci alımı sürecinde
alternatiflerin değerlendirilmesi adımında iç kaynaklar ve danışman firma
ile bir araya gelerek bir komisyon oluşturulabilecektir. Alternatiflerin
değerlendirilmesi esnasında belli kriterler oluşturulmakta ve bu kriterlere
verilen ağırlıklar kullanılarak yapılan hesap neticesinde yüksek puanı alan
tedarikçinin seçim yoluna gidilmektedir. Üretici tecrübesi, teslim süresi,
garanti süresi, eğitim, tedarik bedeli gibi kriterler değerlendirme esnasında
kullanılmaktadır.
3.1.4 Satın Almanın Yapılması
Liman işletmesi tarafından kararın verilmesi, karşılıklı
sözleşmenin imzalanması ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi
sonrasında tedarikçi tarafından belirlenen proje takvimi planı
doğrultusunda gemi-sahil vincinin üretimine başlanmaktadır. Gemi-sahil
vinçlerinin üretimleri, istenen vincin teknik özelliklerine ve tedarikçi
üretim olanaklarına bağlı olarak 12-24 ay süre zarfında tamamlanarak
liman tesisine ulaşımı sağlanmaktadır. Sözleşmenin ilgili kısımlarında
belirtildiği doğrultuda üretim süresince kontroller ve testlerin
gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Bu aşamada satın almayı gerçekleştiren liman işletmesi tarafından
atanmış olan proje gözetim firması standart fabrikasyon, montaj ve test
aşamalarını sürekli gözlem altında tutmaktan ve raporlamaktan
sorumludur. Belirlenmiş standartlar ve şartnameye uygunluğun kontörlü
adına tüm muayene ve test raporları, uygunluk sertifikaları imalat öncesi
ve sırasında liman işletmesi tarafından gözden geçirilmesi gerekecektir.
Önceden belirlenmiş kritik proje adımlarda ve gerekli görülen üretim
aşamalarında liman işletmesi temsilcisinin de üretim sahasında bulunması
söz konusu olabilmektedir.
Tüm süreçlerin liman işletmesi ve üretici arasındaki önceden
belirlenmiş şartlara bağlı işbirliği ile tamamlanması neticesinde, üretimi
tamamlanan gemi-sahil vincinin hizmet vereceği liman tesisine nakliyesi
gerçekleştirilir.
3.1.5 Ürün ve Tedarikçi Performansının Değerlendirilmesi
Gemi-sahil vincinin son kullanım noktası olan liman tesisine
ulaştırılması ve kurulumu, üretici tarafından tüm fonksiyonel testlerin
eksiksiz olarak neticelendirilmesi ve çalışmaya hazır hale getirilmesi
ardından üretici tarafından tamamlanma beyanı verilecektir. Sonrasında
vincin daha önce hazırlanmış olan teknik şartname kapsamında tüm
gereksinimlere cevap verebildiğini kanıtlamak adına fonksiyon ve
performans testlerine tabi tutulacaktır. Statik test, dinamik test limit
anahtarlarının testi, vinç ölçülerinin kontrolü, hızlanma ve yavaşlama ile
acil fren sisteminin kontrolü, operasyon el kitaplarının kontrolü, yardımcı
sistemlerin testi, döngü testi, normal operasyon testi teslim alınmadan önce
icra edilen bazı testler olarak sıralanabilmektedir.
İşlevsellik ve döngü testleri esnasında liman işletmesini temsil
edecek atanmış ve imal edilen vinç ile ilgili eğitimini tamamlamış bir
operatör tarafından vincin çalıştırılması sağlanacak ve test sırasında tespit
edilecek tüm hataların ve eksikliklerin üretici firma teknisyenleri
tarafından tamamlanması istenecektir. Döngü testinin başarıyla
tamamlanması ve liman işletmesinin normal operasyon ortamında testine
ikna olması ile gemi-sahil vinci yükleme veya tahliye işlemi esnasında
normal operasyon testine tabi tutulacaktır. Sorunsuz olarak normal
operasyon testinin tamamlanması ardından gemi-sahil vinci için kabul
sertifikası düzenlenerek süreç tamamlanacaktır.
4. SONUÇLAR VE GELECEK ÇALIŞMALAR İÇİN
ÖNERİLER
Sonuç olarak, Fleming ve Baird (1999) tarafından yapılan
çalışmada da belirtildiği üzere yük sahipleri, nakliyeciler ve lojistik
zincirleri arasındaki rekabet neticesinde tercih edilen bir seçenek olmaya
devam etmek adına kendilerini yenilemeleri gerekmektedir. Ancak bu
yenileme ihtiyacını ve gerekliliklerini yatırımcıya anlatarak ikna edilmesi
gerekmektedir. Liman işletmelerinin satın alma sürecinde ihtiyaç duyulan
deneyimi danışman hizmeti alarak aşabilecekleri ve ihtiyaç duyulan bilgiyi
temasa geçilen tedarikçilerden sağlanması yoluyla aşmaya çalıştıkları
anlaşılmaktadır. İlk aşamada çok sayıda tedarikçi ile temasa geçmeye
çalışmalarına rağmen, alternatiflerin değerlendirilmesi söz konusu
olduğunda, örnek olarak üreticinin tecrübesi gibi bir kriterin ortaya
atılması sonucu pazar payı yüksek olan tedarikçinin ön plana çıktığı tespit
edilmiştir. Ayrıca tedarikçiler arasında tercih edilecek firmanın
belirlenmesindeki kriter sayısının sınırlı olması, yargısal satın almadan tam
anlamıyla uzaklaşılamaması ihtimalini güçlendirmektedir. Liman
işletmelerinin sık olarak yüzleşmedikleri bu satın alma sürecini stratejik
boyuta taşıması amacıyla yapılacak çalışmayla belirlenecek kriterlerin
analitik araçların kullanımı vasıtasıyla değerlendirilerek daha objektif
sonuçlara ulaşılması sağlanmalıdır.
KAYNAKÇA
Bensalhia, J. (2015). Crane of Thought. Geliş tarihi 28 Eylül 2019,
gönderen Port Strategy website:
https://www.portstrategy.com/news101/port-operations/cargo-
handling/crane-of-thought
Bernard, H. R. (2000), Social research methods: Qualitative and
quantitative approaches, SAGE, California and UK.
Bunn, M. D. (1993). Taxonomy of Buying Decision Approaches., Journal
of Marketing, 57(1): 38–56.
Cullinane, K., & Khanna, M. (2000). Economies of scale in large
containerships: Optimal size and geographical implications.
Journal of Transport Geography, 8(3), 181-195.
https://doi.org/10.1016/S0966-6923(00)00010-7
De Boer, L., Labro, E., & Morlacchi, O. (2001). A review of methods
supporting supplier selection. European Journal of Purchasing
and Supply Chain Management, 7, 75-89.
Fleming, D. K., & Baird, A. J. (1999). Comment Some reflections on port
competition in the United States and western Europe. Maritime
Policy & Management, 26(4), 383-394.
https://doi.org/10.1080/030888399286817
Garcia Miranda, I., & Bandres Gil, J. (2014). Aplıcacıón Del Coste Del
Cıclo De Vıda En Grúas Portacontenedores. Dyna Management,
2(3), [13 p.]-[13 p.]. https://doi.org/10.6036/MN7117
Janis, I. (1965). The problem of validating content analysis. The content
analysis reader, 358-375.
Johnston, W. and J. Lewin (1996). Organizational buying behavior:
Toward an integrative framework., Journal of Business research
35(1): 1-15.
Krippendorff, K. (2008). Testing the reliability of content analysis data:
What is involved and why. In K. Krippendorff & M. A. Bock
(Eds.), The content analysis reader (pp. 350-357). Thousand
Oaks, CA: Sage.
Lu, B., & Wang, S. (2017). Critical Factors for Berth Productivity in
Container Terminal. https://doi.org/10.1007/978-981-10-2431-3
Luo, X., Wu, C., Rosenburg, D., & Barnes, D. (2009). Supplier selection
in agile supply chains: an information processing model and an
illustration. Journal of Purchasing and Supply Management, 15,
249-262.
Mayring, P. (2000), Qualitative Content Analysis, Forum Qualitative
Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research, 1.2,
(accessed 7th December 2006), Available from:
http://www.qualitative-research.net/fqs-texte/2-00/2-
00mayring-e.htm
McQuiston, D. H. and P. R. Dickson (1991). The effect of perceived
personal consequences on participation and influence in
organizational buying., Journal of Business Research 23(2): 159-
177.
Meisel, F. (2009). Seaside Operations Planning in Container Terminals.
https://doi.org/10.1007/978-3-7908-2191-8
Morris, C. A., & Hotie, S. (1997). The Future of Quayside Container
Cranes. Program adı: China Ports, 97.
Neuman, L. W. (2007). Social Research Methods, 6/E. Pearson Education
India.
Robinson, P. J., Faris, C. W., and Wind, Y. (1967). Industrial Buying and
Creative Marketing, Boston: Allyn and Bacon.
Sheth, J. N. (1973). A model of industrial buyer behaviour. Journal of
Marketing, 37, 50-56.
Tongzon, J. L. (2009). Port choice and freight forwarders. Transportation
Research Part E: Logistics and Transportation Review, 45(1),
186-195. https://doi.org/10.1016/j.tre.2008.02.004
Webster, F. E. and Wind, Y. (1972). A General Model for Understanding
Organizational Buying Behaviour, Journal of Marketing, 36: 12-
19.
Weele, A. J. (2005). Purchasing and supply chain management: analysis,
strategy, planning and practice. 4th ed. London: Thomson.
Zrni ü, N., & Hoffmann, K. (2004). Development of Design of Ship-To-
Shore Container Cranes: 1959–2004. Içinde M. Ceccarelli (Ed.),
International Symposium on History of Machines and
Mechanisms (ss. 229-242). https://doi.org/10.1007/1-4020-
2204-2_19
Zrnić, N. Đ., Hoffmann, K., & Bošnjak, S. M. (2009). Modelling of
dynamic interaction between structure and trolley for mega
container cranes. Mathematical and Computer Modelling of
Dynamical Systems, 15(3), 295-311.
https://doi.org/10.1080/13873950902927675
Zrnić, N., Petković, Z., & Bošnjak, S. (2005). Basic principles in design of
large container cranes, Part II: Historical development in design,
evolution of container cranes industry and procurement strategy.
Journal of Mechanical Engineering Design, 8(2), 21-32.