ŠIBENIK u nedjelju II. veljače 1912.
HRVATSKA RIEČ P R E D P L A T A : Z A ŠIBENIK DONAŠANJEM U KUĆU T E ZA AUSTRO-UGARSKU pqSTOM NA MJESEC K L25. ZA^TROMJESEC K 3 7 5 POLUGODIŠNJE I G O -
j _ w v
Z A INOZEMSTVO K 1 5 I P O Š T A R I N A . - P L A T I V O i U T U Ž I V O u Š I B E N I K U .
E RAZMJERNO
1 M >J «DINI BHOJ IO PAKA
JUTARIVJI XvIÄ r IZLAZI -SRIEDOM, PETKOM I NEDJELJOM
T e l e f o n t > i - Cckovni rjioun 7 1 . 0 Í 0
UREDNIČTVO I UPRAVA „HRVATSKE RIEČ1" NALAZE S E U „HRVATSKOJ T I
SKARI" (Dr. KRSTELJ I DRUG.) - RUKOPISI NE VRAĆAJU SE. - NEFRAN-
KIRANA S E PISMA NE PRIMAJU.
OGLASI JPO CII$XIKU.
Na obtuženičkoj klupi. Stranka prava danas nalazi se
btuženičkoj klupi. Konstatiramo li
| da je program stranke prava —
i priznanju protivnih stranaka —
at [kao obći narodni program,
mo činjenicu, da je na obtuženičkoj
i čitav hrvatski narod.
Istodobno i u Banovini i u Bosni
•dali su progoni pravaša na svim
.ma. Ban Čuvaj izjavlja na kon-
iciji hrvatske delegacije u Budim-
. . , da je hrvatski sabor razpušten
i držanja stranke prava, koja bi
i u saboru izniela p r e d l o g z a prelom
jarskom. Poluslužbeni organ m a
ske vlade „Pester L l o y d " označuje
lorandum zastupnika stranke prava
^vratnim d e m o n s t r a c i j a m a " , te
uztuk ovima dokazuje potrebu da
Hrvatskoj imaju uporabiti n a j -
LStičnije mjere. Sam ministar
isjednik magjarski grof Khuen, u
jvoru na Polonyevu interpelaciju,
-,-ivljuje da se sa pravašima ima
postupati kao s a v e l e i z d a j n i c i m a ,
a njegova prietnja dobiva konkretnu
formu već u tome, što bosanska vlada
formalno navješta progon Hrvata
Herceg-Bosne inkriminirajuć njihovim
organizacijama odnošaje sa braćom
u ostalim hrvatskim zemljama.
Mi smo dakle pred činjenicom,
da je program stranke prava, ideja
jedinstva narodnoga, ožigosan žigom
veleizdaje.
Nije se tome čuditi. Magjari su
k posmatrali Hrvatsku lih sa gledišta
j i specifično magjarskih interesa,
gjarima je Hrvatska bila veleizdaj-
i i onda, kad se je sa Jelačićem
da brani monarhiju i dinastiju
Košutovog zuluma, koji i sada,
više od 6 0 godina, jednakom
lencijom, i ako u drugoj formi,
iljava se proti Hrvatskoj i proti
irhiji Habsburga.
ntij« l a u e n t i j t f U ftndrcjcV. loje bilježnice).
i v a m a , g o s p o d o , i m a m g o v o r i t i ; d a
g o v o r i t i , p a k v a m s e m o r a m i
Ustaviti.
Z o v e m s e m i š ; p a r d o n , n e o n a j
g a m a č k e s l a d k o p o j e d u , j e r j a v a m
tn dvie n o g e i d v i e r u k e . M o j e j e n a j -
z a n i m a n j e : z a v u ć i s e u k o j u bužicu,
me n i t k o n e v i d i . O d a t l e g l e d a m ,
p a m t i m , š t o n a š s v i e t r a d i i
)ri . T o v a m j e i k n j i g a m o g a ž i v o t a .
J o j , k o l i k o s a m t o g a č u o i v i d i o !
V e ć s a m v a m , g o s p o d o , o s t a r i o . G r e -
bi b i l a , d a p o g i n u s a m n o m s v a k o -
| s l ike , š t o ih z a p a m t i l i , iz menažerije
na jmi l ih k i p a i s t v o r o v a : m u ž k a ,
— s t a r a , m l a d a — g o s p o d s k o g a i
i č k o g a s o j a . S t o g a , g o s p o d o , e v o ć u
n e k e o d tih i z p r i č a t i i to b a š o n e
' a s n a j i n t e r e s a n t n i j e .
M o l i m l i e p o : p o s l u h i d o b r u v o l j u !
P o z n a t e li L a u r e n t i j a L a u r e n t i j e v i ć a
re jeva ? N e ? T o v a m j e
, š to s e p r e d k a v a n o m r a z k o l a č i o n a
s t o c a ; j e d a n m u p r e u z a k . T r b u š a s t i
lat, a č a d j a v k o c i n c a r - c i g a n č e , z a t o i
L a u r e u t i j e . V e l i k e c r n e o č i r a z k o l a č i o ,
i r a z r o g a č i o , te b u l j i . b u l j i : „ o n a m o ,
Hrvati veleizdajnici? ! M a nije li
bjelodana veleizdaja ona koju poči-
njaju Magjari nad našom Banovinom,
kada sustavno bacaju pod noge za
kone sankcionirane od Njegova V e
l ičanstva? Nije li veleizdaja ono ha
račenje i najsitnijih nagodbom zajam
čenih prava, toliko i takovo da nema
ni najneznatnijeg paragrafa nagodbe-
nog zakona a da niie bio najbrutal
nije p o p l e s a n ? !
M a što, ma gdje je veleizdaja?
Zar u tome, što će i zadnji komadićak
i najzadnjeg Hrvata još uviek govoriti :
J a s a m H r v a t ! Ili valjda zato, što
mi smo potomci Zrinovića, a ne zeta
njegovog Rakoczya, potomci Kvater-
nika a ne Lajoša Košuta ? 1
Što mi Hrvati hoćemo, zahtjev
je jednoga kulturnoga naroda, u skladu
sa interesima monarhije i dinastije, u
duhu svakog naprednog naroda. Kad
narod Elsasa nije dospio na vješala
radi svojih težnja van granica nje
mačkog carstva, zar mi da budemo
veleizdajnici, samo za to, jer hoćemo
da sloboda, pravo i zakcn u habs-
buržkoj monarkiji ne budu monopol
jednog ili dvaju naroda, nego posjed
cjelokupnog pučanstva ove države ? 1
i rzrrajeTrrrjTTraše- težnje uperene
su protiv težnja magjarskog naroda,
al nisu to težnje koje idu za p o -
djarmljenjem, za ugušenjem drugih,
ma pravo svakog slabog i potlačenog
da se odhrva sili jačega , narodno
načelo poduprto historičkim državnim
pravom.
Napokon kad i ne bi bilo
svega toga, pitati se moramo o d -
kud u modernoj državi temelja da
i revolucionarne težnje suzbija na onaj
način kako si zamišljaju gospoda u
Pešti, kada mi, za ostvarenje naših
težnja, ne trebamo ni exposediranja
vladara ni rušenja državnih g r a n i c a ? !
Kada u monarhičnoj Italiji republikanci
o n a m o za b r d a o n a " . T e ž k o m m e s n a t o m
d e s n i c o m g l a d i l j u b i m i c u b r a d u , a l i e v i c o m
m i l u j e s v o j na jmi l i j i idea l — — t r b u š a s t u
b a č v i c u .
Vi mis l i te v a l j d a , d a j e on s t a r ? —
A to n i p o š t o n e ! P r e v a l i o j e v e ć d a v n o
č e t r d e s e t u , al z a t o j o š n i j e ni p u n o l j e t a n .
Vi s e s m i j e t e , j e 1' t e ? — — M a
to v a m j e s a s m a n a r a v n a s t v a r . Č u j t e :
— — M i l o z v u č n i g l a s o v i k lav i ra uzdižu
g a u n e b e s k e s f e r e — g l a z b e n i k j e ; m i o
p o g l e d d j e v o j č i c e s r c e m mu t r e s e — r o
m a n t i č a n j e — pardon: ž e l i o bi s e z a l j u
biti ; ž u t a c i i h i l j a d i c e u z n e m i r u j u g a i
p u s t e m u ž e l j i c e m a m e — t r g o v a c j e !
I s t o d o b n o b i t i : g l a z b e n i k , r o m a n t i č a n ,
pardon: že l je t i biti z a l j u b l j e n k a o i n a š
M a r k o s „Barkuna", ter i t r g o v a c : to
s k u p a n e i d e , p a k n e i d e ! E t o z a t o i
i m a „tutora" iliti v a m p o n a š u „ s k r b n i k a " ,
b a š s t o g a i n i j e j o š p u n o l j e t a n 1
J e s a m li v a m d a k l e l a g a o ? P r o t e
s t i r a m prot i t o m e , j e r j a n i k a d a ne l a ž e m
k a o ni f o t o g r a f s k i a p a r a t ; p i t a j t e s t a r e i
r u ž n e frajlice o f o t o g r a f s k o m a p a r a t u i o n e
ć e v a m , g o s p o d o , p o t v r d i t i .
J o š L a u r e n t i j e ž i v e , a vi mis l i t e z a r ,
d a j a g o v o r i m o m r t v i m ? N e , to n i k a k o
n e ! M r t v i h s e i j a p l a š i m , k o š t o s e p l a š e
i n a j m a n j e s j e n e i u s p o m e n e n a š i „patres
i socijaliste, kada ü Francuskoj razni
boulangiste, monarhiste i revolucionarni
socialiste mogu da nesmetano razvijaju
svoju djelatnost, u koliko nije prevrat-
n a ; kada u samoj Ugarskoj može se '
propagirati ideja odcjepljenja od Au
strije, a da za to ni Justhovci ni
Košutovci nisu udareni žigom veleiz-
dajstva — kako se može zabraniti
hrvatskom narodu da smije poraditi
za promjenu današnjeg sistema, z a
konitim, parlamentarnim putem, da
dualizam okrenemo u trializam, onako
isto kako se je zakonitim putem cen
tralizam promienio u dualizam, a ovaj
opet od neodvisnosti Hrvatske u o d -
nošaj podredjenosti Ugarskoj? Sudeći
protivno, po logici magjarskih vlasto
držaca, i Beust i Deak, rušeći d o -
ondašnje sisteme, bili su najveći vele
izdajnici !
U državi modernoj, gdje vriedi
Rousseau-ovo načelo o podjeli duž
nosti i prava medju vladarom i naro
dom, gospoda ministri moraju sa
poštovanjem govoriti o narodu.
Ali ako magjarska gospoda u istinu
ozbiljno misle, da stranku prava —
a to je isto što i cieli hrvatski narod
— stave na obtuženičku klupu, reći
ćemo i njima i svima: Ako imamo ro
bovati, robovat ćemo svakomu, ali
nipošto — da okrenemo onu Gjur-
kovićevu — narodu A u f P u f f !
Sjednice o kmetstvu u Dalmaciji.
B e č , 9 v e l j a č e .
S e k c i o n i š e f u m i n i s t a r s t v u f i n a n c i j a
D r . B a r u n E n g e l s a z v a o j e za iduć i p o
n e d j e l j a k s j e d n i c u p o d o d b o r a d a l m a t i n s k e
k o m i s i j e u m i n i s t a r s t v u t r g o v i n e . N a o v o j
s j e d n i c i izv jest i t ć e p r o f e s o r D . S c h u l l e r n
o p i t a n j u k m e t s t v a , d o č i m ć e d v o r s k i s a
v j e t n i k Antun vi tez P a n t z o p o d j e l b i o b -
ć i n s k i h d o b a r a u D a l m a c i j i . S j e d n i c i ć e
p r e d s j e d a t i s e k c i o n i š e f b a r u n E n g e l .
P r e d l o ž i k o j e o v a s j e d n i c a p o p r i m i b i t ć e
o n d a p o d a s t r t i j e d n o j p l e n a r n o j s j e d n i c i
d a l m a t i n s k e k o m i s i j e , k o j o j ć e p r e d s j e d a t i
g l a v o m minis tar t r g o v i n e R o e s s l e r .
patriae" — s p a s i t e l j i p u k a — p o k o j n o g
n a č e l n i k a d r a . C e g e . D a k l e L a u r e n t i j e v i ć
j o š V a m žive i b a š n e d a v n o b i l o , d iže se
s a d v a s t o c a , a p r s a — o n a n j e g o v a iz -
b o č e n a — oki t io l i e p o m „ m a ž u r a n o m i
si tnim b o s i l j k o m " , p a k ć e ti r a v n o k m e n i .
U z d i š e , e j u z d i š e - e - e , j e d v a pi o g o v a r a i
s a s u z n i m o č i m a zagrl i m e , p a k mi š a p ć e :
„ M o j m i š u , j a bih s e o ž e n i o , ali mi
n e d a d u , ne d a d e prokle t i „tutor". Nu
i p a k t r e b a pr iznat i , d a bi to bi la k r a s n a
s t v a r , k a d a b ih j a to m o g a o z a b o r a v i t i ,
ali n e d a k l e t o s r c e , m o j e j u n a č k o srbsko
s r c e . T a k o mi s v . S a v e uradi t ć u , k o š t o
o n o u r a d i š e na K o s o v u ! "
„ M a š t o u r a d i š e ? " — u p i t a m , j e r mi
g a u p r a v ž a o ; s k o r o da i j a n e z a p l a k a h .
„ Š t o u r a d i š e ? — p i t a š — e - e - e h . . .
j e d a n izda , a drugi p o g i n u š e " .
„ Š t o t o ? — Z a r bi i ti k o g a i z d a o ? "
— p r e p l a š e n o u p i t a m .
„0 V u č e , V u č e , B r a n k o v i ć u , d a o d
B o g a n a d j e , s č e g a s v a k č a s na m i s o mi
s a d j e " . . . . o n d a u z d a h n e , z a p l a č e i p r o
g o v o r i : — „ n e m o g u ti d a l j e " .
„ Z a š t o ? " — u p i t a m s a m i l o s t n o .
„ Z a š t o ? p i t a š . . . Al nu p o s l u š a j o n a j
mili g l a s , g l a s p u k a , k o g a n a m v j e t r i ć sa
i s t o č n e s t r a n e d o n o s i " .
U to č u j e s e g l a s iz d a l j i n e : „ Ž i v i o
L a u r e n t i j e , ž ivio L o v r e p e č e n i ! Ž i v i o
poteš-tate !"
M i n i s t a r s t v o j e s a k u p i l o p o d a t k e g l e d e
r a z d i o b e o b ć i n s k i h d o b a r a u R u s i j i , R u -
muni j i i D a n s k o j pa n a m j e r a v a na temel ju
istih izraditi j e d n u o s n o v u , uzevši u o b z i r
pr i l ike u D a l m a c i j i , p o k o j o j bi s e i m a l e
razdiel i t i o b ć i n s k e l i v a d e , p a š n j a c i i td .
Odjeci „Plesa Hrvata". P r i m a m o iz d j a č k i h r e d o v a u B e č u :
Iza p l e s a H r v a t a u B e č u r a z n i e š e s e g l a
s o v i , da ć e U r p a n i položi t i č a s t p r e d s j e d
nika p r i p o m o ć n o g d r u ž t v a . T a k o d j e r s e p o -
g o v a r a , d a i neki drugi č l a n o v i o d b o r a
mis le s e iz javit i s o l i d a r n i m s a U r p a n i j e m ,
t o b o ž e d a mu d a d u z a d o v o l j š t i n u g l e d e
p l j u s k e , k o j u j e d o š i v i o radi p o z i v a b a n a
T o m a š i ć a i C u v a j a na p l e s . M i bi bili
zv jedl j iv i znat i , radi k o j i h r a z l o g a g o s p o d a
p r i e t e , d a ć e polož i t i č a s t i , za k o j i m a su
to l iko g r a m z i l i ? Ili zbi l ja m i s l e , da p r i -
p o m o ć n o d r u ž t v o n e ć e i b e z njih p r o
sper i ra t i ? Nj ih ni je u B e č u ni b i l o , a n a š e
j e d r u ž t v o živi lo i d o b r o t v o r n o d j e l o v a l o ,
p a k ć e , d a j B o ž e z d r a v l j a , i u b u d u ć e
d o b r o radi t i i b e z n j i h o v e p a t r o n a c i j e .
G o s p o d a s e o d v i š e m n o g o u m i š l j a v a j u .
Č e m u p r i e t e ? A k o s e „ s r a m e " biti na
upravi j e d n o g h r v a t s k o g d r u ž t v a , e pa
d o b r o , o n d a ć e s e na u p r a v u h r v a t s k o g
p r i p o m o ć n o g d r u ž t v a p o s t a v i t i l j u d e , za
k o j e s e z n a , d a s e d i č e , d a su s i n o v i
h r v a t s k o g n a r o d a .
Iz hrvatskjh zemalja
P r o g o n i p r a v a š a u B o s n i .
N e k i d a n j e „ H r v a t s k a " N a r o d n a Z a
j e d n i c a " d o b i l a o d v l a d e u k o r , j e r bi ,
s u d j e l o v a n j e m n jen ih o d a s l a n i k a n a p r a
v a š k i m k o n f e r e n c i j a m a , bi la p r e k o r a č i l a
s v o j d j e l o k r u g . S a d a j e i „ H r v a t s k a K a
t o l i č k a U d r u g a " , radi is te s t v a r i , d o b i l a
o p o m e n u uz p r i e t n j u , d a ć e s e razpust i t i ,
a k o s e u b i l o k o j o j f o r m i o g r i e š i o z a k o n
o d r u ž t v i m a ili p r e k o r a č i s v o j d j e l o k r u g .
B o s a n s k a p o l i c i j a j e d n o s t a v n o z a b r a n j u j e
H r v a t i m a B o s n e i H e r c e g o v i n e , d a p o d r -
ža ju b i l o k a k v u s v e z u s a b r a ć o m u o s t a l i m
z e m l j a m a . T o j e h v a l a H r v a t i m a za u s l u g e
d o p r i n e š e n e za a n e k s i j e B o s n e !
„ B r a n i k " o t r i j a l i z m u .
N o v o s a d s k i „ B r a n i k " , g las i lo D r a . M i
ha j la P o l i t - D e s a n ć i č a , p o p r a ć u j e p r a v a š k i
m e m o r a n d u m o v a k o :
„ Z a r o n o teb i v i č u : Ž i v i o ! "
„ J e s t ! "
„A š t o to z n a č i : L a u r e n t i j e , p a k
o p e t : L o v r e p e č e n i ? "
„ M o j m i š u , a l a si g l u p ! K a d a s e
m e s o d o b r o i z p e č e , t a d a p o č a d j a v i ; z a t o
s a m o d L o v r e i j a p o s t a o L a u r e n t i j e " .
„ R a z u m i j e m s a d a v e o m a d o b r o ; ali
nu, š t o znač i o n a j „ Ž i v i o " ! "
„ H o č e š , d a si mi p r i j a t e l j i d a s e
za m e z a n i m a š , a j o š n e z n a š ni t o , d a
m e p u k p r o g l a s i o za „poteš-tatom"
, ,E n i s a m z n a o . Ali o p e t n e z n a m ,
š t o z n a č i t o . „poteš-tata".
, ,Aa , d o š o v r a n a c n a k l a n a c . Vi Hr
vati k l e v e ć e t e n a s S r b e i S r b a k o v i ć e , d a
n e m a m o kul ture i ne p o z n a m o k l a s i k e
t. j . g r č k i i la t inski , d a s m o mi inferiorna
r a s a . E t o v i d i š , d a s t e vi t a k o v i , a mi
s m o p o z v a n i o d P r o v i d n o s t i , d a v a m a
H r v a t i m a d o n e s e m o mi S r b i i S r b a k o v i ć i
p r o s v j e t u i i z o b r a z b u u s v e m u . K a d a e t o
n e z n a š tu n a j p r o s t i j u r i e č „poteš-tata",
k a k o ć e š d r u g o z n a t i ? I p a k ću ti kazat i
i nauč i t i t e , j e r „ n a u č i t i n e u m i t n e " to j e
d j e l o m i l o s r d j a , a k a m o li o n o , š t o mi
g o v o r e , d a j a n e i d e m u c r k v u , p a k d a
ne z n a m dotrinu. — D a k l e č u j : p r v a o n a
r ieč „poteš" znač i u naškom j e z i k u : možeš,
a Jata" to s e r e č e o d mil ine „ćaća"."
„ M a k a k o t o ? T o m e n i n e i d e u
g l a v u " .
„ E v o k a k o : „poteš" to j e o d l a t i n s k e
T r i j a l i z a m to j e b a š o n o , č e g a s e m a
g j a r s k i državnic i b o j e . N e s a m o o t c j e p l j e -
n je H r v a t s k e i S l a v o n i j e o d U g a r s k e , n e g o
j o š v i š e d a bi j e d n a t r e ć a a u t o n o m n a t v o
r e v i n a bi ia na u š t r b u g l e d u i s v e m o ć i U g a r
s k e i m a g j a r s k o g a n a r o d a . T o j e o n o , š t o
b a c a u b r i g u m a g j a r s k i n a r o d . Ali o d k u d a
ta b r i g a ? O d k u d a ta j s t r a h ? Z a r bi o v o
bi lo m o g u ć e , k a d bi u U g a r s k o j p o s t o j a l e
n o r m a l n e pr i l ike , k u d bi s e s a H r v a t s k o m ,
k a d bi s e s a n e m a g j a r s k i m n a r o d n o s t i m a ,
p o s t u p a l o , k a o š t o t r e b a i k a o š t o bi b i l o
p r a v o . Ali k a d isti G e z a P o l o n v i , k o j i d a
n a s in terpe l i ra p r o t i v t r i j a l izma, j a v n o u
u g a r s k o m s a b o r u želi , d a s e p r o t i v n e m a -
d j a r s k i h n a r o d a d o n o s e z a k o n o n j i h o v u
i n k o m p a t i b i l i t e t u , p a k a d isti G e z a P o l o n v i
n e m a niš ta p r o t i v s a m o v o l j e n o v o g a b a n a
C u v a j a u H r v a t s k o j , v e ć b a š o n želi , d a s e
p o k o r e i Hrvat i i svi n e m a d j a r s k i n a r o d i u
U g a r s k o j , o n d a mi p i t a m o i G e z u P o l o n v i a
i d r u g e m a d j a r s k e d r ž a v n i k e : „ Š t o s e vi
b u n i t e pro t iv t r i ja l izma, k a d b a š vi i H r v a t e
i d r u g e n e m a g j a r s k e n a r o d e t j e ra te u n a
r u č j e t r i j a l i z m a ? "
H r v a t s k a d e l e g a c i j a u B u d i m p e š t i .
B i v š i T o m a š i ć e v i d e l e g a t i , s a g r o f o m
P e j a č e v i ć e m na č e l u , o b d r ž a v a l i su d n e
7. o v . m j . u B u d i m p e š t i k o n f e r e n c i j u , k o j o j
su p r i s u s t v o v a l i i d e l e g a t i D r . P a p r a t o v i ć ,
D r . M a z z u r a i B e n e š i ć , č l a n o v i n e z a v i s n o g
k l u b a , d o č i m k o a l i c i o n a š k i d e l e g a t i o s t a
d o š e d o m a , a m o g l i su na k o n f e r e n c i j i
n a d g l a s a t i m a g j a r o n e . N a o v o j j e k o n f e
renc i j i b a n Č u v a j r a z v i o s v o j p r o g r a m .
R e k a o j e , k o j e g a o k o l n o s t i p r i n u d i š e d a
j e b a n s k u č a s t p r i m i o , n a g l a s i v š i p o d j e d n o ,
da on u H r v a t s k o j n i k a k o ne n a m j e r a v a
e tabl i ra t i nasi lni Vežim, n b g o da ć e , pun
p a t r i o t i č n i h o s j e ć a j a , n a s t o j a t i v l a d i n e p o
s l o v e vodi t i n a u n i o n i s t i č k o j baz i . U k r a t
kim c r t a m a b a n j e o c r t a o s v o j d o s a d a š n j i
r a d i m o t i v i r a o r a z p u s t s a b o r a , i s t i čuć i ,
d a ta j r a z p u s t n i j e n i k a k o p r o t u u s t a v a n i
da j e o n b i o pr is i l j en p o d u z e t i ta j k o r a k .
O n j e u n a p r e d z n a o , d a ć e m u v e ć i n a
t o g a s a b o r a pravi t i n a j v e ć e p o t e ž k o ć e , a
n a r o č i t o j e r a z p u s t i o s a b o r radi d r ž a n j a
s t r a n k e p r a v a . U j o s t a l o m on ć e u zak . r o k u
p r o v e s t i n o v e i z b o r e i s a z v a t i n o v i s a b o r ,
pa s e n a d a , d a ć e u ta j s a b o r ući u n i o -
n is t i čka v e ć i n a . Š t o s e t i če z a p l i e n a o p o r
b e n o g n o v i n s t v a , to s u o v e p o d p u n o
o p r a v d a n e , j e r ti d n e v n i c i o b j e l o d a n j u j u
u p r a v o g r o z o m o r n e s t v a r i , k o j e bi i s v a g
d j e d r u g d j e b i le z a p l i e n j e n e . U o s t a l o m
ne n a m j e r a v a b a n s a m o pri z a p l j e n j i v a n j u
r ieč i „possum" š t o ć e reć i p o n a š k u
„mogu11, a »potes" z n a č i „možeš". O n i
t a m o š t o meni v i ču i p r o g l a s i š e m e
„poteš-tatom", ne z n a j u č i s t o i z g o v o r i t i :
„potes", n e g o i z g o v a r a j u „poteš", a d a im
j e l a k š e izgovor i t i i t a k o mi v i č u : Ž i v i o
„poteš-tate". O v o bi to p o našku z n a č i l o ,
k a o da bi v i k a l i : Živio ti naš Laurentije
Laurentijevića ili ti — a to j e s v e is to —
Lovre pečeni, koji sada možeš biti tata ili ti
ćaća! J e s i li s a d r a z u m i o ? "
„A t a k o , s a d r a z u m i j e m . E v o ti i j a
č e s t i t a m i k l i č e m : Ž i v i o ! I p r a v o j e 1 S a d
s h v a ć a m t v o j e r i eč i , d a ć e š uradi t i , š t o i
tvoj i u r a d i š e na K o s o v u . N a j p r v o izda j
„tutora"; k a d a te p u k p r o g l a s i o , d a možeš
biti tata ili ćaća — to j e s v e is to , —
o n d a ti ne t r e b a v iše „tutora", j e r g l a s
p u k a , g l a s j e B o g a , a k a d a n j e g a i z d a š ,
o n d a m o ž e š s v e o s t a l e , p a ti m o j d r a g a n e
s a d s e ž e n i !
V e s e o na m o j e r ieč i , j e r s a m g a
s h v a t i o , o d mila m e zagrli i p o l j u b i i i d e '
put i s t o č n e s t r a n e p j e v a j u ć i :
„Ah, n e p i t a j za t v o g g o s p o d a r a ,
„ O n i z d a d e č e s t i t o g a k n e z a ,
w 0 n i z d a d e s v u kol iku v o j s k u " —
A j a b j e ž o p e t u j n o j u bužicu, d a
m e t k o drugi n e o p a z i , j e r j e to s a m o
d o p u š t e n o m o m č a d j a v o m L a u r e n t i j u : L a u -
r e n t i j e v i ć u A n d r e j e v u . D o v i d j e n j a g o s p o d o !
Miš.
o s t a t i , v e ć j e tvrdo o d l u č i o a u k t o r e z a p l i e -
n jen ih č l a n a k a i viesti pred s u d pozvat i ,
d a t a m o o d g o v a r a j u za s v o j e č in .
Č u v a j j e n a d a l j e k o n s t a t i r a o , da z a
j e d n i č k a v l a d a d o s a d a ni je izpunila b a š
n i j e d n o o b e ć a n j e , ali d a s e U g a r s k a ne
m o ž e bavi t i H r v a t s k o m , j e r j o j j e p r e š -
n i j e r iešit i v o j n e o s n o v e . I n j e m u j e K h u e n
o b e ć a o , d a ć e s e ž e l j a m a H r v a t a u d o v o
l j i t i , i on tim o b e ć a n j i m a v j e r u j e .
D r . Papratović p r e d l o ž i o j e , da se n a z a j e d n i č k u vladu s tavi a p o d i k t i č n i z a h t j e v , d a o d m a h n a k o n v o j n e r e f o r m e s tav i n a d n e v n i r e d z a j a d n i č k o g s a b o r a n o v u zak . o s n o v u o ž e l j e z n i č a r s k o j p r a g m a t i c i , i d a h t v a t s k i de legat i t a k o d u g o n e idu na z a j e d n i č k i s a b o r d o k n o v a p r a g m a t i k a ne b u d e s a b o r u p o d n e s e n a .
D r . Spevec s t a v i o j e p r o t u p r e d l o g , u k o j e m u s e izrazuje s m j e r n a žel ja i s t i d l j ivo o č e k i v a n j e , d a ć e s e o b e ć a n j a u č i n j e n a g l e d e u k l o n j e n j a ž e l j e z n i č a r s k e p r a g m a t i k e izpuniti č i m b u d u r i e š e n e v o j n e o s n o v e .
M a m e l u c i su n a r a v s k i prvihvati l i p r e d l o g S p e v č e v , te su izrazili poniznu žel ju d a v l a d a š t o pr i j e razpiše i z b o r e za hrvatsk i s a b o r .
P r o s v j e d n i s a s t a n a k u G r a z u .
U s r iedu na v e č e r o b d r ž a v a o s e u G r a z u p r o s v j e d n i s a s t a n a k d j a k a , k o j e m u j e p r i s u s t v o v a l o d o tri s t o t i n e o s o b a . Iz Z a
g r e b a d o d j o š e na ovu s k u p š t i n u p r e d s j e d
nik v r h o v n e u p r a v e s t r a n k e p r a v a dr. Mi le
S t a r č e v i ć i urednik „ P o k r e t a " V e ć e s l a v
W i l d e r . O b o j i c a su u s v o j i m g o v o r i m a r a z
ložili s a d a n j e s t a n j e u H r v a t s k o j , te su bili
b u r n o aklamirani . j lza v i še g o v o r n i k a p r i
h v a ć e n a j e j e d n o g l a s n o r e z o l u c i j a u duhu
z a g r e b a č k e .
P o z d r a v i s v e u č i l i š t a r c i m a .
G l a s o p o z n a t i m d o g o d j a j i m a na h r v a t
s k o m sveuči l i š tu razšir io s e duž svi ju h r v a t
skih z e m a l j a , te j e n a i š a o p o s v u d a na v e
l iko o d u š e v l j e n j e . Iz svih hrvatsk ih z e m a l j a ,
d a p a č e iz S l o v e n i j e i S r b i j e a k a d e m i č a r i su
primili niz p o z d r a v a , u k o j i m a s e s r d a č n o
pozdrav l j a n j ihovu a k c i j u i s ložan rad za
č a s t h r v a t s k e univerze .
P r o s v j e d n a s k u p š t i n a u T r s t u .
I d a n a s ć e , k a o i p r o š l e n e d j e l j e ,
p o l i t i č k o družtvo „ E d i n o s t " u T r s t u o b -
državat i u v e l i k o j d v o r a n i „ N a r o d n o g
D o m a " vel iku s k u p š t i n u , na k o j o j ć e s e
pretresat i kr i t ičan p o l o ž a j u B a n o v i n i .
Glavni g o v o r n i k biti ć e nar . zast . D r . R y -
b a r ž , a d o ć i ć e i zas tupnic i iz Is tre .
Z a h r v a t s k u š k o l u u T r s t u .
D n e 16 o v . m j . o b d r ž a v a t ć e t r š ć a n
ski Hrvati s k u p š t i n u , na k o j o j ć e s e v i e -
ćat i o ž i v o t n o m pitanju Hrvata u T r s t u ,
o osnutku h r v a t s k e š k o l e .
Dobrodošlica Pučana biskupije šibenske
Presvietlom i Prepoštovanom Pragospodinu
Don Luki Pappafavi Biskupu Pri njegovom ulazu u Šibenik
dne 12. veljače 1912.
Dobri pastir danas ćeš stadu svome prići, S tobom na nas blagosov s nebesa će sići, Mir nam Božji donosiš i možeš se nadat, Da medj' braćom rodjenom ljubav će zavladat.
Naukom i izgledom ćustva naša izmieni,
JsiisoYim i f d a t e i sva naša emioni ! • Odsad stražar budi naš, od lija nas brani, Od nas, puka, stada tvog svako zlo odstrani !
Vuko gladni na nas 'viek krvoločno v r e b a ! Pastir budan budi naš, vodj prot vucim treba! Bdij pred nama brižno ti, drugi Mahnić budi, Preobilnim plodom će rodit tvoji trudi.
0 dobri naš pastiru ti grančica mira Nudiš danas svakome na dan tvoga pira, Da i braću mučenu dobri Bog pomože, Stupe stazom krieposti u Krstu se slože.
Apostole, oče naš ti nas blagoslovi, Vierni ćemo tebi bit ko ocu sinovi. Svemogući pokriepi tvoju ljubav čistu, Janjce, ovce stada tvog da sačuvaš Kristu!
Program svečanosti: D a n a š n j i d a n .
U 9 1 / 2 sa t i o b a v i t ć e se u S t o l n o j B a z i l i c i p o s v e t u p r e s v . b i s k u p a m e t r o p o l i t a p r e s v . dr . P u l i š i ć uz pont i f ika lnu a s i s t e n c i ju k l e r a . Asis tent i p r e s v . b i s k u p a P a p p a -f a v e bi t ć e b i skupi dr . M a r č e l i ć i P a l u n k o . O b r e d p o č i m l j e s a z a k l e t v o m , a p r e k o m i s e s l iedi t ć e p o s v e t a . N a koru p j e v a t ć e z b o r p o d r a v n a n j e m k a p . Zul iana misu o d G o u n o d a .
U 6 sat i v e č e r pred b i s k u p s k o m p a
l a č o m bit ć e , n a s t o j a n j e m o b ć i n e , v a t r o -
m e t n a r a z s v j e t a uz svirku Š i b e n s k e G l a z b e .
P r e k o k o n c e r t a , u b i s k u p s k o j pa lač i s a -
k u p l j a t ć e s e k o d p r e s v . b i s k u p a s v e ć e n s t v o
i d r u g e o t m j e n e l i čnos t i na c e r c l e .
S v e č a n o u s t o l i č e n j e b i s k u p a .
P r e s v . b i s k u p k r e ć e sutra u 9 sati
u p r a t n j i c e r e m o n i a r a p r e č . B j a ž i ć a u
ž u p s k u crkvu u V a r o š u , g d j e ć e s lušat i
tihu s v . m i s u . M e d j u t i m na P o l j a n i s a -
k u p l j a t ć e razna p r e d s t a v n i č t v a vlasti i
d r u ž t a v a te g l a z b a i s v e š k o l e . Iza d o
v r š e n e m i s e b i s k u p , j a š u ć i p o s t a r o d r e v
n o m o b i č a j u n a m a z g i , o b u č e n u p a s t i r s k o m
odie lu ulazi u g r a d . N a vra t ima g r a d a ,
g d j e ć e bit i s l a v o l u k , a p o d nj im b i s k u p s k i
p r i e s t ó , uz as i s tenc i ju s v e ć e n s t v a o b l a č i s e
u p o n t i f i k a l n o o d i e l o . Zat im k r e ć e p r o c e -
s i o n a l n o g l a v n o m ul icom d o S t o l n e c r k v e .
R e d p o v o r k e :
1. B r a t o v š t i n e g r a d s k i h c r k a v a ; 2 .
P u č k e š k o l e p r i v a t n e , j a v n e , g r a d j a n s k a
ž e n s k a š k o l a , c. k. realka ; 3 . G r a d j a n s k a
družtva ; 4 . G l a v a r i i c r k o v i n a r i s e l a bi
s k u p i j e ; 5 . N a č e l n i c i izvanjskih o b ć i n a ;
6 . Vlast i p o k r a j i n s k e i d r ž a v n e ; 7. Š i b e n s k a
G l a z b a ; 8 . V a t r o g a s c i ; 9 . P o č a s t n a s a t n i j a
v o j n i č t v a ; 10 . S v e ć e n s t v o r e d o v n o i m i r s k o ;
1 1 . K a p t o l ; 1 1 . B i s k u p p o d n e b n i c o m :
1 3 . K o t a r s k i P o g l a v a r i N a č e l n i k ; 1 4 . P o
č a s t n a sa tn i ja v o j n i č t v a .
U B a z i l i c i .
N a k o n š t o b i s k u p s t igne u S t o l n u
Baz i l iku , p r o č i t a t ć e s e kra l j evski reskr ipt
o i m e n o v a n j u i p a p i n s k a bula . Zat im ć e
vikar p r e č . G o j a n o v i ć uz h o m o g i j a l n i g o v o r
predat i p r e s v . b i s k u p u u p r a v u b i s k u p i j e ,
a s v e ć e n s t v o r e d o m ć e izl jubiti b i s k u p s k i
prs ten . S l i ed i t ć e o n d a pont i f ika lna misa
uz veliku a s i s t e n c i j u , p r e k o k o j e p r e s v .
b i s k u p držat ć e p o o b i č a j u s v o j nas tupni
g o v o r . N a k o n c u p j e v a t ć e p j e v a č i p o d
r a v n a n j e m k a p e l n i k a g. Zul iana uz p r a t n j u
o r k e s t r a misu od G . F . F o s c h i n i . Iza m i s e
podie l i t ć e p r e s v . b i s k u p s v o j prvi p a s t i r s k i
b l a g o s l o v .
U v e d e n j e u b i s k u p s k i p o s j e d .
U 1 s a t p o p o d n e s l iedi t ć e u b i
s k u p s k o j p a l a č i po K o t . P o g l a v a r u n a m j .
s a v j . g. K a l e b i č u u v e d e n j e p r e s v . b i s k u p a
u n j e g o v t e m p o r a l n i p o s j e d b i s k u p s k e
m e n s e , k o j e m u ć e pr i sus tvovat i d o s a d a š n j i
upravi te l j i m e n s e i o s o b l j e b i s k u p s k e k u r i j e .
D i n e r .
U 1 i p o sat p o p o d n e bit ć e u
p r i e s t o l n o j d v o r a n i b i s k u p s k e p a l a č e d iner ,
na ko j i su p o z v a n i p r e d s t a v n i c i c iv i ln ih ,
vo jn ičk ih i c r k o v n i h vlast i .
Češki ples u Beču. B e č , dne 8 v e l j a č e .
S i n o ć s u b e č k i i d o l j n o - a u s t r i j s k i Č e s i
priredili u B e e t h o v e n o j v e l i k o j d v o r a n i r a -
p r e s e n t a c i o n i p les . O b z i r o m na t o , da j e
o v o prvi p l e s , k o j e g a Čes i p r i r e d i š e k a o
č i s t o Č e š k i p les i š t o o v o j p l e s ima p o l i
t ičku p o z a d i n u , bit će d o b r o , da n a š a j a v
n o s t s a z n a , k a k o s e č e š k i n a r o d z n a d e u
o v a k i m p r i g o d a m a z n a d e naći r a m e uz r a m e .
D o s a d a s e j e u B e č u d a v a o s v a k e
g o d i n e s ja jn i „ S l a v e n s k i p l e s " . Z a d n j i h g o
dina P o l j a c i , Hrvat i , S r b i , S l o v e n c i , R u s i i
Rusini o v e su p l e s o v e m a l o ili n imalo p o
lazili. N e š t o ta n e m a r n o s t os ta l ih S l a v e n a ,
a n e š t o o p e t da su te „ S l a v e n s k e p l e s o v e "
u g l a v n o m prisedj ival i Č e s i , oni su s e l j e t o s
odluči l i , da o v o m plesu dadu č i s t o n a r o d n i
karakter .
T a k o d j e r Č e s i su s o v i m p l e s o m htjeli
d o k a z a t i d a ih i m a u B e č u i da s e b a š
t a k o n e m o ž e p r e k o njih preć i na d n e v n i
red .
N a č e l o p l e s a k a o p r o t e k t o r p o s t a v i o
se j e č lan g o s p o d s k e k u ć e g r o f E u ž e n
C z e r n y z C h u d e n i c a , d o k j e p r e s j e d n i č t v o
p l e s n o g o d b o r a p r e u z e o k o m o r n i k Karl g r o f
S e i l e i n .
U p o č a s t n o m p l e s n o m o d b o r u bili su
m e d j u osta l im z a s t u p n i c i : č l a n o v i g o s p o d
ske k u ć e g r o f Al fons M e n s d o r f - P o n i l l v ;
K n e z Karl P a a r , kra l j evsk i a d j u t a n t , g r o f
O t t o H a r r a c h ; B o h u s l a v g r o f K r a k o w s k y -
K o l o v v r a t ; D r . F r a n t i š e k Križik ; D r . B e d r i c h
knez L o b k o w i t z ; , Z d e r i k g H|1 P 7 ' " h i ™ w i t 7 }
D r . B e d r i c h knez S c h w a r z e n b e r g i D r . [An-
tonin vitez R a n d a .
O n d a ministri D r . Albin P r o f . O t o k a r
T r n k a ; D r . J a n Z a č e k ; Kar l P r a š e k ; D r .
B e d r i c h P a c a k ; D r . F r a n t i š e k F i e d l e r ; K a r e i
M a r e k i b ivši upravi te l j m i n i s t a r s t v a p r i
v r e d e J o s i p vitez P o p .
D a l j e na laz imo u p o č a s t n o m o d b o r u
o v e l i č n o s t i : M i h a j l o g r o f B u b n a ; D r . B e d
rich g r o f D e y m - S t r i t e ž ; senatn i (preds jednik
Kare i D r e s z l e r ; pr imarni l iečnik D r . D r o z d a ;
p o d m a r š a l K a d e l D v o r a k ; J o s i p g r o f H a r -
d e g g ; g e n e r a l Antonin K r o c h pl . D a l e b o r s k i ;
ta jni s a v j e t n i k J a n g r o f L a z a n s k y ; m i n i s t a r
ski s a v j e t n i k D r . Vladis lav L e p a r ; k u s t o s
d v o r s k e b i b l i o t e k e F e r d i n a n d M e n č i k ; s e k -
t ioni šef D r . F r a n t i š e k M t i l l e r ; Erv in b a r u n
N a d j e r n y ; dvorsk i s a v j e t n i k D r . J a n P a v a n -
b e k ; s e k c i o n i š e f D r . R u d o l f P i l b a u e r ; s e
natni p r e d s j e d n i k D r . Antun vi tez P o p e l k a ;
minis tarski s a v j e t n i k Vladimir b a r u n P r a ž a k ;
ko tarsk i p o g l a v a r O t t o g r o f S e r e n y i ; k o
m o r n i k R u d o l f grof W r b n a i senatn i p r e d
s j e d n i k F r a n t i š e k J e n k e r , m n o g o z a s t u p n i k a ,
v e l i k o p o s j e d n i k a , of ic i ra , č i n o v n i k a iz svih
m i n i s t a r s t v a i td.
N a p lesu su bile z a s t u p a n e s v e d r u ž -
t v e n e k l a s e b e z razlike na n j i h o v o s t r a n a č k o
m i š i j e n j e . P l e s j e bi la j e d n a i m p o z a n t n a
m a n i f e s t a c i j a Č e š k e misli u B e č u .
M i l o t a j e b i lo motrit i minis t ra T r n k u ,
k a k o n a p o d i j u z a b a v l j a ladies p a t r o n e s s e s .
P l e s su otvori l i g r o f Czernin i g r o f
Sei lern d o k j e g l a z b a svira la „ G d j e j e d o m o v
m o j " .
G l e d a j u ć i u d v o r a n i k a k o s e i z m e d j u
minis tara , k n e z o v a , g r o f o v a i č e š k o g p l e m
s tva m i e š a j u i z a s t u p n i c i osta l ih č e š k i h
s ta l i ša , č o v j e k u s e n e h o t i c e na ježi k o ž a
k a d a s e s j e t i , da i z m e d j u b e č k e k o l o n i j e
Hrvata ima l judi, ko j i na s l i čnim z a b a v a m a
preziru viditi radničku ruku.
uživat ć e o d a u s t r i j s k e v l a d e s u b v e n c i j u
o d 2 0 0 . 0 0 0 K n a g o d i n u . S i e l o druztva
i m a l o bi biti u D a l m a c i j i .
L j u b l j a n s k a K r e d i t n a B a n k a - L j u b j a n a .
D n e 6 . o v . m j . bi la j e p r e d l o ž e n a u
s j e d n i c i u p r a v n o g v i e ć a r a z m j e r a za g o d .
, 9 n - v , . „ Dugovina: na r a č u n : b l a g a j n i č k i K
1 8 5 . 2 5 0 . - ( p r . g o d . K 1 5 2 . 3 0 6 . - ) v a l u t a : K 5 4 . 2 1 8 . - ( p r . g o d . 9 6 . 6 2 5 . K ) m j e n i c a : K 6 . 7 6 6 . 4 3 7 . — ( p r . g o d . K 6 . 0 7 6 . 2 9 8 . - ) p r e d u j m o v a na vr ied . p a p i r e : K 1 . 7 9 1 . 3 1 6 . ( p r . g o d . K 1 . 8 1 8 . 1 1 1 . — ) d o p i s n i k a : K 1 4 . 2 8 1 . 9 0 1 . - ( p r . g o d . K 1 2 . 7 8 8 . 9 9 4 . - ) i n v e n t a r : K 1 0 8 . 9 2 8 . - ( p r . g o d . K 6 9 . 2 0 7 . - ) r e a l i t e t e : K 1 . 1 8 7 . 8 3 3 . - ( p r . g o d . K 9 2 5 . 0 6 5 . ) ukupno: K 2 8 . 1 8 3 . 6 5 4 . - d o č i m p r o š l e g o dine K 2 4 . 2 6 2 . 8 1 7 . -
Imovina: N a r a č u n u : d i o n i č k e g l a v n ice : K 8 , 0 0 0 . 0 0 0 . - ( p r . g o d . K 5 , 0 0 0 . 0 0 0 . ) p r i č u v n e z a k l a d e : K 7 4 0 . 0 9 7 . - ( p r . g o d . K 5 5 8 . 0 6 5 . — ) u l o g a : K 1 3 . 2 5 2 . 8 8 9 . — ) pr . g o d . K 1 1 . 0 6 4 . 1 3 8 . ) d o p i s n i k a : K 5 . 6 1 2 . 1 8 3 . ( p r . g o d . K 7 . 1 9 5 . 3 5 0 . — ) pre laznih k a m a t a : K 9 3 . 6 7 7 . — ( p r . g o d . K 8 6 . 6 5 1 . — ) n e p o d ignute d i v i d e n d e : K 5 6 6 . ( p r . g o d . K 3 3 8 . ) Dobitak za god. 1911: K 4 8 4 . 2 4 0 . — d o č i m p r o š l e g o d i n e K 3 5 8 . 2 7 5 . —
Račun gubitka i dobitka: Izdatak: n a r a č u n u k a m a t a K 1 , 4 3 2 . 7 0 6 . — ( p r . g o d . K 1 , 1 0 1 . 4 1 0 . — ) u p r a v n i h t r o š k o v a ; K 9 4 . 6 1 8 . ( p r . g o d . K 8 L 1 3 5 . — ) p l a ć a : K 2 0 6 . 8 6 0 . — ( p r . g o d . K 1 4 4 . 5 4 0 . — ) p o r e z a i p r i s t o j b i n a : K 1 0 9 . 7 7 0 . — ( p r . g o d . K 6 8 . 7 6 2 . ) o t p i s iz i n v e n t a r a : K 1 1 . 2 2 7 . - ( p r . g o d . K 9 . 3 9 7 . ) čistog dobitka za god. 1911. K 4 8 4 . 2 4 0 . — ( p r . g o d . K 3 5 8 . 2 7 3 . — ) Prihod: N a r a č u n u k a m a t a K 1 , 9 4 3 . 2 0 2 . ( p r . g o d . K 1 , 4 4 9 . 8 5 4 . ) raznih b a n k o v n i h z a r a d a K 3 1 6 . 2 2 0 , — ( p r . g o d . K 2 5 6 . 0 7 9 . ) i z n o s a r e a l i t e t a : K 2 9 . 7 1 0 . (pr . g o d . K 3 0 . 1 7 2 . — ) P r e n o s d o b i t k a o d g o d . 1 9 1 0 K 5 0 . 2 9 0 . - ( p r . g o d . K 3 1 . 4 4 0 ) U k u p n o K 2 , 3 3 9 . 4 2 3 . ( p r . g . K 1 , 7 6 7 . 5 4 7 . )
G l a v n o j s k u p š t i n i , k o j a ć e s e o b d r ž a -vati d n e 5 . o ž u j k a o v . g o d . b i t ć e p r e d l o ž e n o , da s e isplat i za p o s l o v n u g o d . 1 9 1 1 . 7 % d i v i d e n d a , t. j . K 2 8 . p o d i o n i c i ( k a o
p r o š l e g o d i n e ) . N a d a l j e ć e s e p r e d l a g a t i p o v i š e n j e d i o n i č k e g l a v n i c e za K 2 , 0 0 0 . 0 0 0 . t. j . n a u k u p n i h K 1 0 . 0 0 0 . 0 0 0 . — i u j e d n o p r o m j e n a prav i la , da s e s m i j e d i o n i č k a g l a v n i c a povis i t i p r a m a p o t r e b i te p r e m a z a k l j u č k u g l a v n e s k u p š t i n e na K 1 5 , 0 0 0 . 0 0 0 .
U k u p n i p r o m e t u g o d . 1 9 1 1 i z n a š a 1 . 3 0 0 mi l i juna k r u n a , te j e p r e m a g o d i n i 1910 la 266 mil i juna knma vtćr:
Gospodarski pregled.
F u z i j a d v a j u h r v a t s k i h p a r o b r o d a r s k i h
d r u ž t a v a .
K a k o n a m j a v l j a j u iz R i e k e , z a k l j u
č e n o j e , da s e h r v a t s k o p a r o b r o d a r s k o
d r u š t v o u S e n j u fuz ionira s a a u s t r o - h r v a t -
s k i m p a r o b r o d a r s k i m d r u ž t v o m u P u n t u .
N o v o družtvo imat ć e 1 0 p a r o b r o d a , a
S e o s k a b l a g a j n a u K i e v u .
U n e d j e l j u d n e 4 t. m j . b i la j e g l a v n a
s k u p š t i n a S e o s k e B l a g a j n e u K i e v u k o d
Vrl ike p o d p r e d s j e d a n j e m v r i e d n o g i n e
u m o r n o g ž u p n i k a r a y n a t e l j a 0 . f ra B a r i š e
Adži je . O d 2 1 1 upisan ih č l a n o v a b i j a š e p r i
s u t n o 1 9 7 , a š n j i m a mal ne svi č l a n o v i
m j e s t n e „ P u č k e B l a g a j n e " u K i e v u . G l a v n a
t o č k a d n e v n o g r e d a b i la j e p r e t r e s a n j e i
o d o b r e n j e b i l a n c e za g o d . 1 9 1 1 . O s t a l i s m o
i z n e n a d j e n i k a d a n a m bi p r i k a z a n o i r a z t u -
m a č e n o p o s l o v a n j e i s te j e r n i j e b i lo k r a j a
v e s e l j u i p o v l a d j i v a n j u r a v n a t e l j u , k o j i j e
u lož io s a v s v o j t rud i r a d i š n o s t n a k o r i s t
n a š e b l a g a j n e . i n a š e g a s i r o m a š n o g a d i n a r
s k o g a n a r o d a .
R a d i p o s l o v a n j e n a š e d o k a z u j e s l i e -
d e ć e b r o j k e :
N o v č a n i u k u p n i p r o m e t i z n o s i o j e u
g o d . 1 9 1 1 . K 4 5 3 . 3 4 4 : 1 1 . B i l o j e u l o ž e n o
K 2 4 . 8 7 9 : 9 8 , a p r i d i g n u t o p o l o g a K 8 . 7 5 4 : 4 9 ,
o s t a j e u l o ž a k a K 2 0 . 6 8 8 : 3 8 , p o v r a ć e n o z a j
m o v a K 7 . 7 6 9 : 6 3 , a u d i e l j e n o K 2 7 . 2 4 7 : 3 1 .
P l a ć e n o k a m a t e K 4 . 2 7 4 : 2 1 , a z a o s t a l o K
4 9 5 : 3 2 . N a b a v l j e n o 15 v a g o n a k u k u r u z a
k o j i j e b i o razdi je l j en m e d j u č l a n o v e da n e
p o m r u o d gladi na o v o j j a d n o j g o d i n i , k a d
j e izdalo ž i to , k u p u s i k r u m p i r . Č i s t o g d o
b i tka b i lo j e K 1 . 1 3 1 : 1 8 . Č i s t a i m o v i n a b l a
g a j n e n a 3 1 . X I I . 1 9 1 1 iznos i K 1 0 . 9 5 0 k a o
r e z e r v n a z a k l a d a , a u j e d n o s a z a d r u ž n o m
k u ć o m p r e k o 2 0 : 0 0 0 K.
O v o su p o d a t c i , ko j i n a j b o l j e o s v j e t
l ju ju rad ' n a š e g o b l j u b l j e n o g i p o ž r t v o v n o g
ž u p n i k a r a v n a t e l j a .
I z m e d j u eventua l ia , kol i s a s t r a n e n a š i h
z a d r u g a r a , tol ih onih P u č k e , p a l o j e v i š e
k r a s n i h p r e d l o g a na k o r i s t n a š e g a s e l a ,
o s o b i t o o n a j d a s e š t o pr i j e z d r u ž e o b e
m j e s t n e b l a g a j n e z a j e d n o , š t o u h v a m o da
ć e biti uz n a s t o j a n j e n a š e g ž u p n i k a r a v n a
te l ja , ko j i j e s v o j o m p r i j a z n o š ć u j u r n a š a
s r c a o s v o j i o za svaki p o d h v a t u n a š e m se lu
na u s t u k o n o j p o z n a t o j t r o j i c i s m u t l j i v a c a ,
k o j e s v a k o d s e b e p r e z i r o m o d b i j a .
N a 1 s a t p o p o d n e s k u p š t i n a bi z a
t v o r e n a , a č l a n o v i j e d n e i d r u g e b l a g a j n e
r a z i d j o š e s e k u c a m , n o s e ć i u s r c i m a n o v u
l j u b a v , mir i s l o g u .
U |znak v e s e l j a i p o s t i g n u t e d a v n o
n a r u š e n e s l o g e s e l o K i j e v o o s t a j e o k i ć e n o
n a š i m milim h r v a t s k i m t r o b o j n i c a m e d a i
putn ic i p r e k o K i e v a z n a d u , č e m u s e vi ju
b a r j a c i uz s v e d j e r n o p j e v a n j e
p j e s a m a .
D a l m a t i n s k e Ž e l j e z n i c e ,
J a v l j a j u iz B e č a , da j e
b e č k e U n i o n - b a n k e M i n k u s odpi
B u d i m p e š t u , g d j e ć e s e o b d r ž a v a t i
k o n f e r e n c i j e u p i t a n j u d a l m a t i n s k i h
n i c a . D o s p o r a z u m a i m a l o bi d o ć i u it
k r a ć e v r i e m e .
Dalmatinski sabor. S j e d n i c a o d 8 . v e l j a č e .
M i k a č i ć č i ta i z v j e š ć e financijsli
o d b o r a o u r e d j e n j u u č i t e l j s k i h plaća,
o b r a z l o ž e n j u fin. o d b o r a k a ž e s e , da predloi
d r a . D u l i b i ć a i d r . ne p r e d s t a v l j a nikakovc
t r a j n o u r e d j e n j e o d n o š a j a ni b e r i v a učitelj
s t v a , n e g o d a j o š s t v a r a p r e j u d i c pravilno!
k o n a č n o m r i e š a v a n j u p i t a n j a . D a s e je<
kim r a z m j e r o m ne s m i j u p o v i s i t i sva i
t e l j s k a b e r i v a , j e r d a bi k a s n i j e bilo r
z g o d n o sn iz iva t i j e d n o m m a k a r i privi1
m e n o p o v i š e n a b e r i v a . S t o g a s e predla;
d a s e p r e d j e na d n e v n i r e d p r e k o predloj
d r a D u l i b i ć a a d a s e pr imi o s n o v a i
o d b o r a uz p r e i n a k e u č i n j e n e o d fitić
j a l n o g o d b o r a .
D r . D u 1 i b i ć iz t i če zadovol j s tvo ,
š t o j e f i n a n c i j a l n i o d b o r d o š a o d o istih r
zu l ta ta , d o k o j i h s u ht je l i d o ć i p r a v a š i , a
u s v e m u , a o n o b a r e m u g l a v n o m ,
s h v a ć a m m o j P r e d l o g k a o n e š t o , š to i
m o ž e biti d e f i n i t i v n o . N a š a p o k r a j i n a t
n i k a d a z a p o v i š e n j e u č i t e l j s k i h ber iva t
o b t e r e ć e n a . N a š k o l s t v u n a š e m u pokra j ins l
z a k l a d a p r o f i t i r a . M o j e j e u v j e r e n j e , da r
bi b i l o p r a v e d n o , d a s e u r e d j e n j e učitel,
h b e r i v a s m a t r a k a o d e f i n i t i v n o , j e r s
tu radi o j e d n o m p i t a n j u , k o j e s e ne c
o n s k o m o s n o v o m t a k o b r z o i na lal
r u k u uredi t i .
D r u g i r a z l o g b i o bi t a j , š t o a k o s
p r o v i z o r n o u r e d i , m o ž e s e i z s k u s t v o m pre
vid jet i k o l i k o n a š e r i e š e n j e i m a m a n a i to
s e d a d e k a s n i j e p r e d v i d j e t i pri stvaranju
z a k o n a .
N e u m j e s t a n j e p r i g o v o r , da bi k
b i lo n e z g o d n o s n i z i v a t i j e d n o m makar
p r i v r e m e n o p o v i š e n a b e r i v a , j e r ko jemu j
uč i te l ju p o m o m p r e d l o g u d a t o tol iko, <
bi mu s e m o g l o k a s n i j e o d u z e t i ? T o
n i m u m o n o g a , š t o b i
t e 1 j i i m a l i _p r i m i t L
O s t a j e m pri s v o m e . C e n t r a l n a vla
m o r a d a d o d j e d o s a n i r a n j a pokrajinskih
f i n a n c i j a . J a d r ž i m , d a ć e p o k r a j i n a u tom
s l u č a j u primit i l iepih p r i h o d a g o d i š n j e od
s a n i r a n j a p o k r a j i n s k i h f i n a n c i j a , š t o bi se
m o g l o u p o t r e b i t i za p o k r i ć e učiteljski
b e r i v a .
K a ž e s e : p o v i s i t i ć e m o p r i r e z e . D o b i
Ali m i s m o s e s a s t a l i d v a tri p u t a u ovoi
s a b o r u i n i s m o s e vrat i l i k u ć i n e g o s a p
v i š e n j e m p r i r e z a . S t o g a p r e d l a ž e m , d a j
pr imi m o j p r e d l o g i d a s e u č i t e l j s k o pita
izluči s a s v i m o d k o m p l e k s a s v i h dru
p i t a n j a i s v i h s a b o r s k i h p o s a l a . U izvjeS
f i n a n c i j s k o g o d b o r a s t o j i d a j e m o j predio
n e i z v e d i v , j e r — n a p r o s t o n e i z v e d i v !
I m a d e r a z n e s t a v k e u p r o r a č u n u a
m a l j s k e u p r a v e , p o k o j i m a s e d a d e
p r i š t e d i t i , a o s t a l o n e k s e p r i k r i j e iz 1
g a j n i č k i h p r e t i č a k a , k o j i i z n o s e 3 , 0 0 0 . 0 0 0 K
B l a g a j n i č k i p r e t i č c i m o r a l i bi biti teku<
n o v a c , i n a č e ć e bit i u g l a v n i č e n i .
Ali , g o s p o d o , a k o i m a m o d o b r e vol
d a r i e š i m o o v o p i t a n j e , to j e n a j b o l j e , <
s e p r i h v a t i j e d a n p r o v i z o r i j z a p o
g o d i n e, a t a j s e p r o v i z o r i j d a d e p r o d u
ljiti . N e ć e t e li t o , i m a t e i t r e ć i n a č i n : m o
že te o d r e d i t i j e d n i m z a k l j u č k o m za p r e
d u j a m .
I m a tri n a č i n a , s a s v i m u s t a v n a , t t t k o j a s e m o g u r ieš i t i u č i t e l j s k a b e r i v a bez naš ih p o l i t i č k i h i s t r a n a č k i h u p l i t a n j a . ( O d o b r a v a n j e ) .
M e d i n i ve l i , a k o s e h o ć e uči te l j ima, p o v i s i t i b e r i v a , prvi u v j e t j e , da s e nadju s r e d s t v a .
D r . D r i n k o v i ć o p a ž a , da se je
u č i t e l j s k o p i t a n j e p r e n i e l o n a p o l i t i č k o -
s t r a n a i k o p i t a n j e , a mi s m o ht je l i , d a ovo
p i t a n j e r i e š i m o s a m o p o s e b i , b e z d a itko
drugi upl iva n a n a s , b e z d a p o s t a n e pol i
t i č k o , ht jel i s m o d a b u d e s t r o g o kulturno,
u č i t e l j s k o , i n i e s m o ht je l i d a g a u p o t r e b i m o
ni u v a š e ni u n a š e s v r h e , s t o g a s m o s la
vili o n e u v j e t e k o d g. n a m j e s t n i k a , a o b u
stavil i s m o o n o , š t o s t e vi nazva l i obs t ruk-
c i j o m . a k o j e j o š d o d a n a s ni je b i lo . Mi
s m o n a s t o j a l i , d a s e n a d j e n a č i n a k a k o da
s e n e š i p o k r i ć e b e z o b z i r a n a p r o r a č u n .
M o ž d a v a m v l a d a n e ć e dozvol i t i vaS
uv je t o p o v i š e n j u p r i r e z a . Ali a k o b a š ho
ć e t e p o v i s i t i p r i r e z e , a vi bi ih mogli po
visiti i b e z p r o r a č u n a , n e g o vi h o ć e t e da
n a s pr is i l i te d a v a m s v e g l a s u j e m o i da
radi te s n a m a š t o v a s v o l j a ,
Zatim p r i m j e ć u j e , d a j e u f in. o d b o r u >osebni v o t u m i h o ć e , d a s e t o n a -
i z v j e š ć u . P r e d l a ž e , d a s e u č i t e l j -r ieši n e u p o t r e b l j a v a j u ć g a u
T h e , i n e s k r e ć u ć g a o n a m o , mi biti pr i s i l j en i d a v a m t o
) s a m b r z o j a v o d n e k i h u č i t e l j a , p u č k i u č i t e l j i n u k a j u da
> prol i o s n o v i f i n a n c i j s k o g o d b o r a . Ako na o v a j n a č i n r i e š i t e u č i t e l j s k o
pitanje, k a k o mi k a ž e m o , uradit i ć e t e na korist p o r e z n i k a , š t o j e v e l i k o p i t a n j e , i n a korist uč i te l ja . C e n t r a l n a v l a d a n e ć e d o zvoliti, da s e p o v i s i p o r e z k a o š t o vi u osnovi s t a v l j a t e ; ; t a k a v z a k o n n e ć e biti sancioniran.
P r o d a n n a b r a j a r a z n e s t a v k e p r o računa i s u m i r a k o l i k o bi s e na n j i m a mc prištediti.
N a š p r e d l o g p o t r e b a n d o k s e d o d j e do definit ivna r j e š e n j a . K a d bi s e pr imi la osnova fin. o d b o r a , n i k a k v a j a m s t v a , da će učitelji o v e g o d i n e d o b i t i i j e d n u p a r u povišice.
T r e s i ć k a o t a j n i k f i n a n c . o d b o r a izjavljuje, d a dr . D r i n k o v i ć ni je iznio p o sebni v o t u m .
D r i n k o v ič s e p o z i v l j e n a s v j e d o čanstvo B a l j a k a ( a to j e B a l j a k i p e s v j e d o č i o ) .
S j e d n i c a o d 9 v e l j a č e .
D r . D u l i b i ć d o k a z u j e , d a s e p o kriće uč i te l j sk ih b e r i v a m o ž e uredi t i p r i -štednjama u raznim s t a v k a m a p r o r a č u n a i blagajničkim p r e t i č c i m a . P o v e ć a n j e m p r i r e z a dajemo uč i te l j s tvu j e d n o m r u k o m , a d r u gom mu o d u z i m l j e m o . P o v i s u j e m o pr i rez tako da p r e k o r a č u j e m o 3 0 0 p o s t o , i p o tome se u v e ć a v a s k u p o ć a , a b a š r r d i skupoće d a j e m o p o v i š i c u u č i t e l j i m a ? ! O s tajem pri s v o m e p r e d l o g u i m o l i m , d a s e barem prihvati drugi d i o m o g a p r e d l o g a i da se p i tan je rieši b e z p o v i š e n j a p r i r e z a .
Z i l i o t t o g o v o r i d a s e g g . uč i te l j i ne mogu tužiti na f in. o d b o r .
Radi se o t o m e , t k o ć e p l a ć a t i u č i telje, zeml ja ili d r ž a v a . O n mis l i , d a j e bolje neka ih p l a ć a d r ž a v a , v l a d a k a o i druge č i n o v n i k e .
B a k o t i ć p o t v r d j u j e i o d o b r a v a Z i -liottove izvode . S p r e t i č c i m a n i j e m o g u ć e urediti p o k r i ć e , k a k o j e d o k a z a o č . z. Z i liotto, a o n o , š t o oni ( t . j . p r a v a š i ) s p o minju, ono su z e m a l j s k e z a k l a d e a ne preVtfti".
D u l i b i ć : m a š t o g o v o r i t e ? !
B a k o t i ć d o b a c u j e p r a v a š i m a n e k a
oni ne izrabl juju u č i t e l j s k o p i t a n j e u p a r -
tajske svrhe.
D u l i b i ć : T o j e o n o š t o mi h o ć e mo, to j e d o b r o . N e m o j t e i z v r a ć a t i !
P r o d a n : T a k o j e u g o v o r e n o k o d namjestnika.
D r . D u i i b i ć za s t v a r n i i z p r a v a k na govor Dr . Zi l iotta o p r e t i č c i m a . Š t o ć e m o razpravljati p r o r a č u n , k a d n i k a d a n i e s t e primili pametnu izpravku i p r e d l o g m a njine.
K l a r i ć misli da j e D u l i b i ć d o b r o dokazao, da s e m o ž e o v o p i t a n j e s p r o vizorijem riešit i .
On j e prot i p o v i š e n j u p o t r o š a r i n e , j e r bi se time p o v e ć a l a n e s n o s n a s k u p o ć a ; onda bi b i lo s k u p l j e i v i n o i m e s o i kruh. Na s a m o m kruhu p o r a s l o bi i za 4 ili 2 filira p o kg .
B a l j a k mis l i , da s e b e z p r o r a č u n a ne m o ž e riešiti uč i t . p i t a n j e ; p o z i v a v l a d u , HCka o n a k a ž e s v o j e m n i e n j e .
D u l i b i ć za s t v a r n i i s p r a v a k . O n o što j e r e k a o č . z. B a l j a k , j e s t j e d a n s o fizam.
P r e d s j e d n i k to n i j e s t v a r n o ( s m i e h ) .
D u l i b i ć O d m a h ću n a s t v a r n o . D o
je B a l j a k o v s o f i z a m i d a v l a d a ne
može o v d j e n iš ta j a s n a i s i g u r n a o d g o v o r i t i .
T r e s i ć h t i o bi d a p o b i j e p r a v a š k e
Misli d a bi n j e g o v k h ' b b i o za p r o vizorij o d G m j e s e c a .
P r o d a n : T o h o ć e n a š a s t r a n k a .
T r e s i ć n a s t a v l j a , d a bi t r e b a l o ž r tvovati n e š t o s v o g a p o n o s a za o b ć e d o b r o . Nema p o š t e n i j e g Z e m a l j s k o g O d b o r a o d našega.
m a n i .
k a t u ] «
D u l i b i ć u p a d a : N e m a Z e m a l j s k o g O d b o r a , ko j i j e t a k o u p r o p a s t i o p o k r a j i n u k a o n a š .
U v e č e r n o j s e j e s j e d n i c i n a s t a v i l a r a z p r a v a o p r e d l o g u dr . D u l i b i ć a i dr . G o v o r i l i s u : P r o d a n , D r i n k o v i ć , T r e s i ć , S r z e n t i ć , D u l i b i ć , K l a r i ć , T r u m b i ć , B i a n k i n i , S m o d l a k a i M i k a č i ć . B i a n k i n i j e a p e l i r a o na p r a v a š e , d a s e n a d j e č a s t a n izlaz te s e o b e s t r a n k e s p o r a z u m e , o b z i r o m n a d o g a d j a j e u B a n o v i n i . P r e d l o g j e dr . D u l i b i ć a g l e d e p r i v r e m e n o g u r e d j e n j a u č i t e l j s k i h b e r i v a b i o o d b i v e n .
J u č e r j e b i la n a j p r i j e o b č a r a z p r a o o s n o v i f i n a n c . o d b o r a g l e d e u č . b e r i v a . G o v o r i l i su D u l i b i ć , M i k a č i ć i S k u r i ć . D u l ib ić j e o p e t iznio drugi d i o s v o g a p r e d l o g a g l e d e p o k r i ć a p r i š t e d n j o m i p r e t i č c i m a . U p o s e b n o j r a z p r a v i p r i m l j e n e su n e k o j e s t i l i s t i č k e p r o m j e n e i p r e d l o g B i -a n k i n i a , da s e § 4 o s n o v e p r o m j e n i n a n a č i n , d a s e p r v e d v i e p e t o g o d i š n j e d o p l a t e za u č i t e l j e na p u č k i m š k o l a m a p o v i s e na 2 0 0 K ( m j e s t o 1 5 0 ) , a n a s t a j n e na 2 5 0 i 3 0 0 ; za u č i t e l j e n a g r a d j a n s k i m š k o l a m a n a 3 0 0 , 3 5 0 i na 4 0 0 .
U d r u g o m č l a n k u o s n o v e i z p u š t e n j e u v j e t o o d o b r e n j u n a m e t a . P o t o m j e o s n o v a b i la g l a s o v a n a i u t r e ć e m č i t a n j u .
Z a tim su p r i m l j e n i z a k l j u č c i f i n a n c . o d b o r a : 1. d a s e u p r e d r a č u n i m a š k o l s k e
z e m a l j . z a k l a d e za g . 1 9 1 2 i m a j u p r e d v id je t i n o v i i zda tc i u s l i e d u r e d j e n j a uč i t . b e r i v a i p r o v i d j e t i za to p o t r e b i t o v e ć e p o k r i ć e . 2 . d a s a b o r p r o u č i p i t a n j e i s a stavi d o t i č n u z a k . o s n o v u o u r e d j e n j u p r a v n i h o d n o š a j a u č i t e l j a na t e č a j e v i m a u s a v r š a v a n j a k o d g r a d j . š k o l a i u č i t e l j i c a -v r t l a r i c a u d j e č j i m z a b a š t i i v m a . P r e d l o g dr . D u l i b i ć a b i o j e o d b i v e n .
Z e p o č e l a j e r a z p r a v a o z a k . o s n o v i g l e d e p o v i š e n j a m i r o v i n e u č i t e l j i m a i n j i h o v i m u d o v i c a m a , ali j e bi la p r e k i n u t a , d o k s e f i n a n c . o d b o r izrazi vrhu j e d n o g p r e d l o g a z a s t . S k u r i ć a .
P r e d s j e d n i k j e u s a t i p 6 z a k l j u č i o s j e d n i c u . Z a n a r e d n u p r i m i t ć e z a s t u p n i c i p o z i v k u ć i .
Sabor pred smrću? Z a d a r , 1 0 v e l j a č e . V e ć i n a j e p o
z v a l a p r a v a š k u m a n j i n u n a p r e g o v o r e , d a s e n a d j e n e k i „ m o d u s v i v e n d i " , k a k o b i s e o m o g u ć i l o s a b o r s k o d j e l o v a n j e . P r a v a š i i z j a v i š e , d a s u s p r e m n i o d u s t a t o d o b s t r u k c i j e , a k o s e v e ć i n a o b v e z e , d a ć e s a b o r j o š u o v o m z a s j e d a n j u g l a s o v a t i i z b o r n u r e f o r m u , d a t i g a r a n c i j e d a ć e t a i z b o r n a r e f o r m a b i t i s a n k c i o n i r a n a t e d a ć e n a k o n t o g a u s l i e d i t i r a z p u s t s a b o r a .
U s i n o ć n o j s j e d n i c i s a b o r s k a v e ć i n a i z j a v i l a s e s p r e m n o m p r i h v a t i t i s t a n o v i š t e p r a v a š a g l e d e i z b o r n e r e f o r m e i r a z p u s t a s a b o r a t e d a t i z a t o t v r d e g a r a n c i j e . N a t o m t e m e l j u v o d i t ć e d a l j e p r e g o v o r e s a m n a m j e s t n i k g r o f A t t e m s , a d o k s e o v o n e r i e š i , s a b o r n e ć e o b d r ž a v a t i s j e d n i c e .
Iz grada i pokrajine.
Z a p l j e n a „ H r v a t s k e R i e č i " . P r e š l i b r o j n a š e g a l is ta b i o j e z a p l j e n j e n , a p o š t o n a m j e z a p l j e n a s t ig la iza k a k o j e list b i o v e ć na p o š t i , n i s m o m o g l i p r i redit i d r u g o i z d a n j e , p a z a t o p r i l a ž e m o z a p l i e n j e n i b r o j d a n a š n j e m u .
S v r š e t a k p r v o g š k o l s k o g p o l j e ć a . J u č e r j e z a k l j u č e n o p r v o p o l j e ć e u ž e n s k o j g r a d j a n s k o j ško l i i u r e a l c i . O b a z a v o d a p o k a z u j u l iep u s p j e h .
U s v a tri r a z r e d a r e a l k e b i l o j e u p i s a n o 1 4 0 d j a k a , o d ko j ih 1 6 j e d o b i l o o d l i k u , a s a m i h 3 0 drugi r e d . P o u č a v a l o j e 8 n a s t a v n i k a .
N a d u č i t e l j M a z z u r a p o d o b t u ž b o m . O v a j č o v o , ko j i s e ć u t i o p o z v a n i m , d a s e k a o uč i te l j k r o z „ N a r o d n i L i s t " o b o r i na s t r a n k u p r a v a i da n a u c k a u č i t e l j s t v o prot i n j o j , o b t u ž e n j e o d d r ž a v n o g o d v j e t n i č t v a , d a j e p o o b ć i n s k o m p r i s j e d n i k u Ivi R a i ć u p r i g o d o m i z b o r a za c a r e v i n s k o v i e ć e p o
r u č i o uči te l ju u T i e s n o m g. P a i ć u , da m o r a g l a s o v a t i za vi teza D u b o k o v i ć a . U z M a z -zuru o b t u ž e n j e i R a i ć .
O b ć i n s k o u p r a v i t e l j s t v o u V o d i c a m a , n a k o n t o l i k o g o t e z a n j a m o g l o j e d a po lož i s v e č a n o o b e ć a n j e .
S t o n , 8 . v e l j a č e . D o k n a š e mi lo p u č k o p r o s v j e t n o družtvo „ S t o v i š " d a j e s v o j i m č l a n o v i m a z a b a v e na p r e t e k , n i jo o p e t ni za č a s b a c i l o s v i d a s v o j u g l a v n u s v r h u : p r i d i z a n j e p u č k e p r o s v j e t e .
U n e d j e l j u n a 4 . o . m. imali s m o p r i g o d u s lušat i vrlo i n t e r e s a n t n o , k o r i s t n o
i z a n i m i v o p r e d a v a n j e : „ K a k o ć e m o iz zla u d o b r o " . G o s p . p r e d a v a č D o n G j u r o K r e ć a k u z a n i m i v o j razpravi p o k a z a o j e izvrsno i k a o na dlanu p o p u č k u s v e u z r o k e s i r o m a š t v a n a š e g n a r o d a — o s o b i t o t e ž a k a , — te n a č i n e k a k o da d o g j e t ežak d o b l a g o s t a n j a .
O . i o b u r n o o d o b r a v a n j e i z a h v a l n o s t s l u š a l a c a na svrs i , n e k b u d e p o t i c a l o g. D o n G j u r u i sv im os ta l im p r i j a t e l j i m a m a l o g p u k a , d a sv im s i l a m a upru na rad za p r i d i g n u ć e p u č k e p r o s v j e t e , a na č a s t d i č n o g a „ S t o v i š a " .
BRZOJAVI „HRVATSKE RIEČI" R u s i n s k a o b s t i u i k c i j a .
L a v o v , 1 0 v e l j a č e . Rus in i su u s a b o r u s v a k o j a k i m m u z i k a l n i m i n s t r u m e n t i m a t a k o o b s t r u i r a l i , d a s a b o r n i k a k o n i j e m o g a o da d j e l u j e . P o l j a c i , m a k a k o svi bili s l o ž n i , ne m o g u d a s v l a d a j u o b s t r u c i j u . .
V j e n č a n j e u c a r s k o j k u ć i .
B e č , 1 0 v e l j a č e . D a n a s j e u S c h O n -b r u n n u o b a v l j e n o v j e n č a n j e n a d v o j v o d k i n j e I z a b e l e s a b a v a r s k i m p r i n c o m J u r j e m . V j e n č a n j e o b a v i o j e n a d b i s k u p - k a r d i n a l N a g i .
U z m a k P o l j a k a .
L a v o v , 10 . v e l j a č e . P o l j a c i p o p u s t i š e z a h t j e v u R u s i n a , da s a b o r d o r i e š e n j a p i t a n j a i z b o r n e r e f o r m e n e drži s j e d n i c e .
K o l e r a u A l ž i r u .
A l ž i r , 10 v e l j a č e . O v d j e j e k o n s t a t o -
van j e d a n s l u č a j k o l e r e .
N j e m a č k i s o c i a l i s t i i c a r V i l i m .
B e r l i n , 10 . v e l j a č e . P o d p r e d s j e d n i k R e i c h s t a g a s o c i a l i s t a S c h e i d e m a n n iz jav io j e , a k o p r e d s j e d n i k p a r l a m e n t a b u d e b o l e s t a n , da ć e on p o ć i na javi t i caru Vi l imu k o n s t i t u i r a n j e p a r l a m e n t a . N a c i o n a l i s t i č k e n o v i n e r u g a j u s e S c h e i d e m a n n u , k o l i k o drži d o s v o j i h s o c i j a l i s t i č k i h p r i n c i p a .
P r o g l a s e x - k r a l j a M a n u e l a .
L i s a b o n , 10 . v e l j a č e . M o n a r h i s t e b a c i š e u n a r o d b e z b r o j p r i m j e r a k a p r o g l a s a b i v š e g k r a l j a M a n u e l a , u k o j e m o v a j j a v l j a , d a s e n a d a , d a ć e u k r a t k o v r i e m e m o ć i p o z d r a v i t i P o r t u g a l s k u .
V l a d a j e p o j a č a l a z n a t n o č e t e na g r a n i c i .
J a v n a Z a h v a l a .
P r i g o d o m n e n a d n e smrt i n a š e mile
i n e z a b o r a v n e s e s t r e
Mande n a j h a r n i j e z a h v a l j u j e m s v o j n a š o j r o d b i n i i p r i j a t e l j i m a za i z k a z a n u s u ć u t i š t o v a n j e p r a m a n a š o j m i l o j i n e z a b o r a v n o j p o k o j n i c i i p r i g o d o m s p r o v o d a i s v e t i h m i s a p r i s u s t v o v a t i t ' n a s t m a š o j - t n z i 1 t j eš i t i . T a k o d j e r h a r n a h v a l a u p r a v i t e l j u o v e ž u p e v e l e č . D o n . V i c k u F u l g o z i , k o j i j e na prvi p o z i v r a n o g j u t r a b o l e s t n i c i d o h r l i o t e j e u n jez in im z a d nj im č a s o v i m a ž i v o t a t j e š i o i k r i e p i o u t j e -h a m a s v e t e v j e r e i u s v e m u p r i s u s t v o v a o . H v a l a n a š e m p r v o m r o d j a k u v e l e u č . D o n . Nikol i P e t r i ć u , ko j i j e i s t o m s a z n a o za s m r t p o k o j n i c e o d m a h iz S o l i n a k n a m a d o h r l i o d a n a s t ješ i i p r i s u s t v u j e s p r o v o d u i za u p o k o j d u š e p o k o j n i c e p r i k a z e s v e t u m i s u . T a k o d j e r b u d i h v a l a ve l . D o n Fi l ipu C i p -č i ć u , D o n Ivanu M a t e š a n u i v e l č . D o n M a t i
K a r a m a n u , ko j i su p r i s u s t v o v a l i s p r o v o d u i k o j i su ta j dan za u p o k o j n j e n e d u š e p r i kazali s v e t u m i s u . T a k o d j e r hva la ve l . D r u . M i m i c i , l i ečn iku u O m i š u , k o j i j e u p o t r e b i o s v a m o g u ć a s r e s t v a I j e č n i č k e z n a n o s t i d a p o k o j n i c u s p a s i o d s m r t i . H v a l a l j e k a r n i k u F r a n c e s h i u O m i š u , ko j i m u j e u s v a k o d o b a za I j e k o v e b i o na r a z p o l a g a n j e . Z a h v a l j u j e m o s v o j n a š o j r o d b i n i i p r i j a t e l j i m a , ko j i s u p o k o j n i c i pos la l i v i e n a c i oni iz d a l j e g a b r z o j a v n o n a s u n a š o j tuzi t ješ i l i .
S v i m a o d n a š e s t r a n e d u h o v n a z a
h v a l n o s t i o d B o g a p l a ć a !
M A L I R A T , 8 V e l j a č e 1 9 1 2 .
P e t a r P e t r i ć , o t a c .
P a v e ] I v a n I
M a t e i b r a ć a A n t e P e t a r
I v k a 1
M a r i j a j
O o M A L I O G L A S N I K
O o
ZA JEDNO UVRŠTENJE OD 3 REDKA U „MALOM OGLASNIKU" PLAĆA SE 40 PARA; ZA SVAKI DALNJI REDAK 10 PARA VIŠE. ZA VIŠEKRATNO UVRŠTENJE POPUST.-
PLAĆA SE UNAPRED.
• •
TKO ŽELI KAKOVU OBAVIEST GLEDE NAŠIH OGLASA U „MALOM OGLASNIKU", DOBIT ĆE ODGOVOR SAMO ONDA, AKO NAM PRIPOŠALJE MARKU ILI DOPISNICU
ZA ODGOVOR.
KUĆA SE IZNAMLJUJE. S S f f ^ L ' S f v S L (Varošu) kuća na vrlo zgodnom mjestu 1 svim udubnostin Pobliže obaviesti daje kućevlasiiik gosp. Uroš Borcllo.
POKUĆSTVO g f f c S & ffi i?SaVpa
r
Ć
0
edai°ebs'ekrahdi
„illa/ka vi SilK-iiik.i. I'olili/.u i.baviv.-ti "laje uprava „Hrvatske Rlett".
MEDA ¡ 7 r g s k \ r 7 a 7 r g u ¿ r u e Ä * r Ä ^ posudam po 5 kg uz cienu od Kr. 8.50franko Janjina - Uprava.
TDAI OC za pokrajinu čovjeka praktična, mari I 11 MZ. I Ot se razumi u gospodarstvo, po nm
oženjenog bez djece a uz gospodarstvo nadziranje i nadzor jedne radnje
»Hrvatske Rieči".
- Izučena u Trstu.
Kuća u Varošu, C f ^ « W ^
obratit se na upravu našeg lista pod brojem 130 HARMONIUM, ?„,?a i 8,î% ff," uprava nas'eg lista.
Perad i jaja za razplod. J a j a , p i l i ća , o d r a s l e i za i z l o ž b e u z
g o j e n e p e r a d i č i s t ih s o j e v a p r o d a j e : U -z o r n a p e r a d a r n a n a V o š t a r n i c i k o d Z a d r a . O b š i r n i j i o g l a s u „ G o s p o d a r s k o m V j e s n i k u " . S l o b o d a n p r i s t u p .
H r v a t s k e n a r o d n e p o s l o v i c e
u r e d i o V . J . Š k a r p a , c i e n a knj iz i b r o š i r a n o K 5.—, a u v e z a n o K 6.—, n a b a v l j a se k o d „ H R V A T S K E T I S K A R E " u Š i b e n i k u
i u sv im k n j i ž a r a m a .
Jeste li bolest*!?
B a d a v a saobćujem svakome, kako sam ja od dugogodišnje bolesti na plućima (sušice, upale grla i zaduhe) ozdravila. Ne tražim za to ni-kakove odštete. Činim to samo, pošto sam za moje bolesti, kada su svi za me bili izgubili svaku nadu, bila odlučila, ako nadjeni sredstvo mom spasu, da to objavim na moj trošak u svim novinama. G o s p o -dja F . Krizek, P r a g I I . - - Br. 2007. (Češka). - -
• • • • • • • • • • • • • • • •
Grubišić & Comp. u Šibeniku
Odpravništvo i s p a r i s t e za umjetno gnojivo
CALCIUMCIANAMID-A ( S o c i e t à a n o n i m a p e r l a u t i l i z z a z i o n e
d e l l e f o r z e i d r a u l i c h e d e l l a D a l m a z i a ) .
U p u t e i r a z j a š n j e n j a o u p o r a b i n a
z a h t j e v b a d a v a i f r a n c o .
Marko Markovina S p l i t
T e l e f o n 9 3 .
Skladište i Zastupstvo P e ć i i š p a r h e r d a ,
- - - E t e r n i t a - - -
C i j e v i , d i m n j a k a i p l o č i c a
: k e r a m i k e :
S t a k a l a p r o s t i h i o r n a m e n t a l n i h
P a p e n d e k a t a n k o g i d e b e l o g a
Z a h o d a p o r c u l a n e i t. d .
li 111 m 1111111111111111111111111111111111111111111111111 mí m e
P o k u ć s t v o solidno i ukusne izradbe
može se dobiti uz veoma
nizke ciene samo kod
dobro poznate trgovine
A. DELFIN, Šibenik. fe*peWfca i c ü t > o « l j e M a
- - - « w U o m c a - - -
iiiiiiiimiiiiiiniiiii i i imiiiiii i i i i i i i in
Predplatite se na „Hrvatsku Rieč" !
A R T U R G R I M A S I I ÖRXTO - Š I B B N I K .
I V X n Ä j i l t a l i j e - Školske k n j i g e - Kožnati predmeti - ly;ra5ke. l'aplriiioa
REMINGTON PISAĆI STROJEVI - Vrpce i potrebštlne ssa strojeve svijn sistem«.
Gramofoni.
J U M B O L A (dvostruk) Krnna
Speeialltet x P A P I R Z A P I S A Ć E S T R O J E V E 1 0 0 0 L I S T O V A K R U N A 7 . 2 0
Gramofonske ploče! O D E O N (dvostruk) Kinina
o o o o o o o o o o o o o o o o
č u p pcttocllo Pribor satova, zlatarskih i optič
kih predmeta i kineskih srcbrarija
žlica, viljuška i noževa.
Zajamčena izradba sa 90 grama čistog srebra.
P e č a t a . S v a k e vrst i r e z b a r i j e u k o j o j m u d r a g o
k o v i n i .
Bogati lluttrovanl olenik. Tvorničke stalne olone.
Š i b e n i k GlaVna u t i c a , br. 1 2 8 .
KKMXMHXXXXMMXMXK Bolestni na plućima, na grlu,
- - na zaduhi
T k o h o ć e d a s e rieši p l u ć n i h b o l e s t i ili
g r l o b o l j e , p a i u t e ž e m s t u p n j u , t k o h o ć e
d a o z d r a v i o d z a d u h e , m a k a k o o n a bila
s t a r a i č in i la s e n e i z l j e č i v o m , n e k a s e obrat i
n a A . W o l f f » k y B e r l i n N . 3 7 , W e i s s e n -
b u r g e r s t r a s s e 7 9 . M n o g o b r o j n e z a h v a l e d a j u
j a m s t v o za u s p j e h n j e g o v o g Hečenja .
K n j i ž i c e b a d a v a .
i s t i HÜ
Eg? t l ¿ f í _ 5 <
• m § 2
ut z
u
5FS : Q - > 0 5 *
en CL>O < 0 0
< S :
«o o - « g CC 3 O 3 > ce a S¡¡
o < 3,1
z
o
o
> Ñ
H D
O
<
„ b j a č K i b o m " u Z a d r u
K O N V I K T
Prima učenike srednjih škola na stan i obskrbu (vrlo
dobra hrana, stan udoban, pranje, čišćenje, krpljenje, nadzor,
poduka u svim predmetima itd.) uz mjesečni honorar K 7 0 .
Ujedno primaju se učenici pučkih škola u p r i p r a v n i
t e č a j za srednje škole (gimnaziju, realku itd.) Za uslove obra
titi se ravnateljstvu.
Pravila šalju se bezplatno.
„ D A L M A T I A " uzdržava od 1. maja 1911. sliedeće
glavne prupe:
Trst—Metković A ( p o š t a n s k a ) Polazak iz Trsta ponedjeliak u 5 saći posl. odne povratak svake subote u 6 sati prije podne.
Trst—Metković B ( p o š t a n s k a ) Polazak iz Trsta u četvrtak u 5 sati poslić podne; povratak svake sriede u 6 sati prije podne.
Trst—Metković C ( p o š t a n s k a ) Polazak iz Trsta u subotu u 5 s a t l p o s l i e podne;
povratak u četvrtak u 6 sati prije podne.
Trst—KorĆUla ( p o š t a n s k a ) Polazak iz Trsta u utorak u 5 sati poslie podne povratak u ponedjeljak u b sati prije podne.
Trst—Šibenik ( p o š t a n s k a ) Polazak iz Trstasvakc sriede u 5 poslie podne; povratak u utorak u 6 sati prije podne.
Trst—Metković D ( t r g o v a č k a ) polazak iz Trsta svake nedjelje u 3 sata pr. pod. povratak svake nedjelje u 2.30 poslie podne.
Trst—Vis ( t r g o v a č k a ) Polazak iz Trsta u petak u 5 sati poslie podne povratak svaki četvrtak 8.30 prije podne.
Ravnateljstvo.
ULJARSKE STROJEVE KAO I PODPUNE
UREDJAJE U SVAKOJ IZRADBI, NAJFI
NIJA IZVJEŠĆA, VINSKE PREŠE, SVE
VRSTI MOTORA, MLINOVA I GOSPO-
: : : : : : DARSKIH STROJEVA : : : : : :
R A Z A Š I L J E
EMANUEL I OSKAR KRAUS :: TRST, VIA S. NIC0L0 Br. 2. ::
BRZOJAVI: CARAUS, TRST - TELEFON Br. 2066.
Posjećivanja po našim inžinirima, proračunui nacrti badava.
Dobiva se u drogariji
V. VUČICA - - Šibenik - -
POZOR RODOLJUBI ! Zahtjevajte posvugdje
naše Jgraće karte
„ P R I M O R K A "
Prva slavenska tvornica igraćih karata u Ljubljani.
0 | r i | l l » ! f i c i j w f c W o n Unüln slabi
zatim za takove, koji ¡
,-nnjem slabe, tcžko p
i poremetili djelo 1
nvljive, prevrućc
¡ bilo prehladom ili n e i i m j e r e n o a ć O
prehlnriue hrani i time navukli grčeve, 'li
i razne želudačne bolesti, pruža
Baldrianum dra. Engel-i
j z a s p n j s r . - * . . ^ «•* « ™ — m stolicu i okrepljuje uobće cieli organizam.
Budući da ne sadržaje nikakovih štetnih sastavaka, mogu ga >ez pog.be , koli
bolestnici toli djeca, bezbrižno upotrebljavati. Uzima se u jutro i u vece mala z l . č . c a . D j e ^
cima razriedjuje se toplom sladornom vodom. Dobiva
Drniša, Tiesna, Biograda na moru, Benkovca
Ljekarne « Šibenik« razašl l ja ju 3 i više b o c a B a l d r i a n u m D
cieioj A u s t r o - U g a r s k o j .
: kao •vina,
s l a b i
se u ljekarnama Šibenika, Skradli
: ciele Dalmacije velika b o c a 4 K, manja 3 K ' 3
F > £ t & i t & n » p a t v o r i n e ! . T r a ž i se j e d n o s t a v n o :
Baldrianum dra. Engel-a
Širite „Hrvatsku Rieč" !
INSAM & PRÍMOTH St: Ulrich, Groeden (Tirol).
i o 0
jOparske radnje iz k h h za crHVe
Kipovi svetaca, oltari, propovjedao nice
križni putevi. razpela, j a s l i c e itd.
Katalog uzoraka s cienama daje se badava.
Za dostavu naručbe do štacije uključivo sa
škrinjom, ne plaća naručitelj.
HRVATSKA VERESIJSKA BANKA-
:: PODRUŽNICA Š IBENIK -Centralka DUBROVNIK. Podružnica u SPLITU i ZADRU
D I O N I Č K A G L A V N I C A 2 , 0 0 0 . 0 0 0 K
PRIČUVNA ZAKLADA U PRiTIČCI 250.000
BANKOVNI ODJEL
PRIMA ULOŽKE NA KNJIŽICE U KONTO KURENTU I ČEK P R O M E T U ; E S K O M P T U J E MJENICE, OBAVLJA INKASO, POHRANJUJE 1 UPRAVLJA V3IEDNINE. D E VIZE SE PREUZIMLJU NAJKULANTN1JE. I Z P L A T E NA SVIM MJESTIMA T U I INOZEMSTVA O B A V L J A J U S E - - - BRZO I UZ POVOLJNE U V J E T E . - - -
MJENJAČNICA
K U P U J E I PRODAJEjDRŽAVNE P A P I R E , R A Z T E R E T -NICE, ZALOŽNICE, S R E Ć K E , V A L U T E , KUPONE. PRODAJA SREĆAKA NA OBROČNO ODPLAĆIVANJE. OSJEGURANJE PROTI GUBITKU ŽRIEBANJA. REVIZIJA SREĆAKA I VRIEDNOSTNIH PAPIRA B E Z P L A T -- - NO. UNOVČENJE KUPONA B E Z ODBITKA. - -
TVORNICA PAPIRNATIH VREĆICA: ANTE ZORIĆ - ŠIBENIK - (DALMACIJA).
Tvornica je uredjena sa svim potrebnim strojevima
Izradjuje vrećice u svim veličinama i u svim bojama.
Ovo je prvo i jedino domaće poduzeće ove vrste .
Ciene su vrlo umjerene, te domaći potrošioci ne će
imati razloga, da pored d o m a ć e g poduzeća služe,
se iz vana.
- NARUČBE SE IZVRŠUJU VRLO BRZO I TOČNO
P R I J E U P O R A B E ;
L J E P O T A i U M I L J A T O L E C E p o s t i z a v a s e k r o z u p o r a b u
AACHBNBR - THBRMALOVOG SAPUNA I t o j i j e n j e c l 1 x 0 n a j o o l j e s r e d s t v o 2 5 0 o č u v a n j e r > r o t i k o ž n o j b o l e s t i
Dobiva se samo kod braće M. V. ŠKUBANJA — MBENIK (Dalmacija).
C i j e n a j e s t z a k o m a d e o d I - e v r s t i K 2 - 4 0
» » „ » H - e ,, „ 1 - 6 0
C i j e n a j e s t z a k o m a d e o d I H - e v r s t i K 1 * 4 0
» n n » I V - e „ „ _ . 8 0
Recommended
