Immunoprofilaktyka tężca, wścieklizny i innych chorób zakaźnych
Zapobieganie i zwalczanie chorób zakaźnych
I. Unieczynnienie źródła zakażenia
II. Przecięcie dróg szerzenia się infekcji
III. Uodpornienie osób wrażliwych na zakażenie
Uodpornienie
Naturalne Naturalne zakażenie
patogennymdrobnoustrojem
Wariolizacja
Sztuczne Czynne Bierne Czynno - bierne
Uodpornienie czynne = szczepienie Powstaje odporność
przeciw drobnoustrojowi, którego antygeny zostały podane jako szczepionka
po kilku tygodniach lub kilkakrotnym szczepieniu podstawowym
utrzymuje się kilka, a nawet kilkanaście lat
Program szczepień ochronnych Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego na rok …
I. Szczepienia obowiązkowe Kalendarzyk szczepień dzieci i młodzieży według wiekuSzczepienia osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie
II. Szczepienia zalecaneIII. Informacje uzupełniające
Zmiany w kalendarzyku w 2007 r. p/gruźlicy w I dobie życia
nie szczepi się dzieci matek zakażonych HIV do czasu wykluczenia zakażenia (ok. 4 miesiąca po ujemnej próbie tuberkulinowej) i z wagą < 2000 g
p/Hib obowiązkowo od 2 m.ż. 3 dawki co 6-8 tyg. i dawkę przypominającą w 16-18 m.ż.
Nowe bezpłatne szczepieniakomunikat GIS z dn. 25. 09. 08 r.
Szczepienia przeciwko pneumokokom
Szczepienia przeciwko ospie wietrznej
p/pneumokokoma) dzieci od 2 m. ż. do ukończenia 5 r. ż po urazach i z wadami oun p. ch. serca z niewydolnością układu krążenia sch. immunologiczno-hematologiczne małopłytkowość idiopatyczna ostra białaczka, chłoniaki, sferocytoza asplenia wr. lub po splenectomii zakażone HIV przed planowanym przeszczepieniem
narządówb) wcześniaki z dysplazją oskrzelowo-płucną
p/ospie wietrzneja) dzieci do ukończenia 12 r. ż. z ostrą białaczką limfoblastyczną w
okresie remisji zakażone HIV przed leczeniem immunosupresyjnym lub
chemioterapią z upośledzeniem odpornościb) dzieci zdrowe do ukończenia 12 r. ż.
z otoczenia osób określonych powyżej, które nie chorowały na ospę wietrzną
2012r.c) dzieci do ukończenia 12 r.ż. narażone na zakażenie ze względów środowiskowych, w szczególności przebywające czasowo lub stale w domach dziecka, domach opieki długoterminowej, żłobkach i innych instytucjach opiekuńczych
p/ospie wietrznej
Uodpornienie bierne Immunoglobuliny ludzkie lub
immunoglobuliny zwierzęce Szybki wzrost odporności po podaniu
preparatu Utrzymywanie się odporności tylko kilka
tygodni Odczyny alergiczne Odporność noworodka
Uodpornienie czynno-bierne Jednoczesne podanie szczepionki w celu
uodpornienia na dłuższy czas i immunoglobiny w celu szybkiego uodpornienia
Podanie w odległe od siebie części ciała Uodpornienie ponarażeniowe,
po ekspozycji na zakażenie, po kontakcie
Ludzkie immunoglobuliny Ludzkie normalne immunoglobuliny LNI –
Gamma-globulina ludzka (Biomed) Dożylne immunoglobuliny IVIG –
profilaktyka i wspomaganie leczenia zakażeń bakteryjnych i wirusowych Bioglobulina (Biomed),Pentaglobin IgM (Biotest) - leczenie wspomagające ciężkich zakażeń bakteryjnych
Swoiste immunoglobuliny – Gamma anty HBs (Biomed)
Immunoglobuliny zwierzęce Wyprodukowane z surowicy koni, bydła,
baranów uodpornionych w długim cyklu szczepień
Oczyszczone frakcje swoistej immunoglobuliny G
Reakcja anafilaktyczna, choroba posurowicza
Próba uczuleniowa
Immunoglobuliny zwierzęce Końska antytoksyna:
błonicza, tężcowa, botulinowa, przeciwko jadowi żmij, wściekliźnie
Bydlęca antytoksyna tężcowa
Powikłania Wstrząs anafilaktyczny –
odczyn wczesny, I typ reakcji, w czasie lub bezpośrednio po
Choroba posurowicza – odczyn późny, III typ reakcji, po 7-10 dniach
Reakcja gorączkowa, zaczerwienienie i obrzęk
Wstrząs anafilaktyczny Bóle głowy, pleców,
wzrost temp. ciała, dreszcze, świąd, obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka
Kaszel, chrypka, narasta duszność Wahania ciśnienia, tachycardia, sinica Niepokój pacjenta Utrata przytomności Zgon
Choroba posurowicza Wzrost temp. ciała, dreszcze, bóle głowy Nudności, wymioty Obrzęk węzłów chłonnych Wysypka o charakterze pokrzywki Obrzęk stawów - poliarthritis Wahania RR, tachycardia Glomerulonephritis Granulocytoza, eozynofilia, proteinuria
Środki ostrożności Wywiad odnośnie chorób alergicznych Uprzednio otrzymane preparaty Zestaw przeciwwstrząsowy Próba uczuleniowa !
Próba śródskórna
0,1 ml surowicy rozcieńczonej 1:10 fizjologicznym roztworem soli
Obserwacja 20 min. brak objawów
{----}
próba ujemnaPodajemy antytoksynę jednorazowo
Próba śródskórna
Zaczerwienienie, obrzęk, bąbel {+++}
Uczulenie na surowicę
Wstrzykuje się sposobem odczulającymrozcieńczona 1:20 - 1:10 w dawce 0,1 - 0,5 ml podskórnie,co pół godzinynierozcieńczona po 0,2 - 0,5 ml p.s.
Błonica Antybiotyk
Szczepionka - dawka przypominająca
Antytoksyna błonicza [końska] wyjątkowo u osób nieuodpornionych z bliskiego kontaktu 100 j. m./kg m.c. domięśniowo
Zatrucie jadem kiełbasianym Dotarcie do wszystkich osób, które nie
wykazują objawów choroby, lecz spożyły pokarm, będący przyczyną zatrucia
Poliwalentna antytoksyna 10 - 20 ml dom. [1 fiolka 10 ml = 5000 j.a. antytoksyny A i B,1000 j.a. antytoksyny E]
Monowalentna, odpowiedniego typu10000 j.a. dom. [końska]
Tężec – uodpornienie czynne Szczepienie dzieci według kalendarzyka Dorośli - dawki przypominające co 10 lat
szczególnie dla osób z grup ryzyka: wojsko, policja, rolnicy, pracownicy leśni, transportu, budownictwa, zakażeni HIV, strażacy, wyjeżdżający w długą podróż
Dorośli nieszczepieni - Td 0, 1, 6-12 miesięcy
Uodpornienie u osób zranionych Niezwłoczne, dokładne oczyszczenie rany,
chirurgiczne opracowanie, opatrzenie [eradykacja przetrwalników i uniemożliwienie namnażania bakterii, zahamowanie produkcji tetanospazminy]
Antybiotyki – penicyliny, tetracykliny, makrolidy r. kąsane, miażdżone, kłute, postrzałowe [eradykacja p.wegetatywnych]
Uodpornienie w zależności od charakteru i okoliczności zranienia, uprzednich szczepień oraz stanu pacjenta
Uodpornienie czynno-bierneWysokie ryzyko
Masywne zakażenie bakteryjne – [gleba] Gdy upłynęło > 24 h Nie można prawidłowo opatrzeć rany Wstrząs pourazowy, duża utrata krwi Silne wyniszczenie, osłabienie Obniżona odporność, leczeni
cytostatykami, hormonami kory nadnerczy
Napromieniowanie radioaktywne
Uodpornienie czynno-bierne Szczepionka T lub Td podskórnie
w jedno ramię +
Ludzka immunoglobulina p/tężcowa
250 – 500 j.m. dom w drugie ramię
Wysokie ryzyko wystąpienia tężca ostatnia dawka szczepienia
podstawowego lub przypominającego więcej niż 10 lat temu – uodpornienie czynno-bierne
Nie szczepieni, niekompletnie szczepieni, historia szczepień niepewna – uodpornienie czynno-bierne, następnie kontynuować szczepienie podstawowe 0,1,6 m
Wysokie ryzyko wystąpienia tężcaSzczepienie podstawowe lub
przypominające ostatnia dawka mniej niż 5 lat temu –
nie wymaga, ew. gdy szczególnie wysokie ryzyko
rozważyć podanie jednej przypominającej dawki T lub Td
ostatnia dawka 5 - 10 lat temu – T lub Td, jedna przypominająca dawka
Niskie ryzyko wystąpienia tężca Ostatnia dawka szczepienia
podstawowego lub przypominającego mniej niż 5 lat temu - nie wymaga
Ostatnia dawka więcej niż 5 lat temu - T lub Td, jedna przypominająca dawka
Nie szczepieni, niekompletnie szczepieni, historia szczepień niepewna - T lub Td, następnie kontynuować kolejne dawki szczepienia podstawowego: 0,1,6 m
Uodpornienie czynne
Szczepienie - anatoksyna tężcowa T lub Tdpodskórnie
TężecChorzy leczeni immunoglobuliną powinni równolegle rozpocząć uodpornienie czynne szczepionką [anatoksyną], 1 ml podskórnie 3 x co 3 dni, po 6 tygodniach i po 6-12 miesiącach.
Choroba nie powoduje powstania
odporności !
Wścieklizna
Kwalifikacja w specjalistycznych Poradniach Chorób Zakaźnych w Łodzi ul. Kniaziewicza 1/5
WściekliznaSzczepienie profilaktyczne
przednarażeniowe Lekarze i studenci weterynarii, technicy Personel laboratoriów Pracownicy rzeźni, targowisk, leśnicy,
myśliwi, strażnicy leśni, wypychacze zwierząt, hodowcy
Speleolodzy Podróżujący na tereny z enzoocjami
Szczepienie przed ekspozycją Szczepienie podstawowe
w dniach 0, 7, 28 Szczepienie uzupełniające po roku Szczepienia przypominające co 3 - 5 lat
Osoby podejrzane o zakażenie wścieklizną
pokąsane przez zwierzę z rozpoznaną wścieklizną
pokąsane przez zwierzę dzikie, nieznane, zbiegłe, [padłe lub zabite], u których nie wykluczono wścieklizny
kontakt ze śliną lub tkanką mózgową zwierzęcia podejrzanego lub wściekłego
personel medyczny
Zwierzęta dzikie lisy – 65% borsuki, jenoty, wilki, kuny, łasice,
tchórze, sarny, daniele, łosie, dziki, szczury, nietoperze, myszy, piżmaki, wiewiórki, jeże, zającedomowe
nieszczepione psy, koty, konie, krowy zaatakowane na pastwiskach
Okres zaraźliwości Czas, w którym wirus ukazuje się w ślinie
przed wystąpieniem pierwszych objawów klinicznych choroby, jest stały i mieści się w granicach 0 - 10 dni, najczęściej 1 - 3 dni
Zasada przyżyciowej obserwacji weterynaryjnej zwierząt przez 15 dni – psy i koty
Postępowanie po ekspozycjiPierwsza pomoc: obficie przemyć ranę bieżącą wodą
i mydłem, dokładnie spłukać zdezynfekować 40-70% alkoholem,
jodyną, 0,1% sterinolem opracowanie rany – nie zaszywać
natychmiast rozważyć wskazania do antybiotykoterapii profilaktyka przeciwtężcowa !
Zalecane postępowanie
Dotknięcie, karmienie, oślinienie zdrowej skóry, brak ran, kontakt pośredni
Nie wymaga zapobiegania
zwierzę zdrowe → objawy
wścieklizny
szczepionka gdy objawy wścieklizny
Oślinienie uszkodzonej skóry, lekkie pogryzienia, zadrapania
zwierzę podejrzane o wściekliznę → zdrowe
natychmiast szczepionka – przerwać gdy zwierzę zdrowe
zwierzę wściekłe,
dzikie, nieznane, niebadane
natychmiast podanie szczepionki
Rozpoczęcie postępowania poekspozycyjnego można odłożyć do czasu potwierdzenia
wścieklizny u zwierzęcia, o ile zwierzę, które naraziło człowieka nie wykazywało objawów
choroby podczas ekspozycji i jest możliwa jego piętnastodniowa obserwacja weterynaryjna – dotyczy wyłącznie psa i kota
Wścieklizna
zwierzę zdrowe → objawy
wściekliznyGłębokie pogryzienia, zadrapania, oślinienie błon śluzowych
zwierzę podejrzane o wściekliznę → zdrowe
natychmiast szczepionka + swoista immunoglobulina przerwać gdy zwierzę zdrowe
zwierzę wściekłe,
dzikie, nieznane, niebadane
Profilaktyka czynna Szczepionka w dniach 0, 3, 7, 14, 30 Dorosłym w m. trójgłowy ramienia,
dzieciom w przednio-boczną okolicę uda Szczepieni uprzednio – w dniach 0 i 3 Szybka immunizacja – skrócony cykl
w dniach 0, 7, 21 w schemacie 2+1+1 dawki
Działania niepożądane:• Miejscowe - obrzęk, zaczerwienienie• Ogólne - gorączka, bóle głowy, stawów,
nudności
Profilaktyka czynno-bierna Równocześnie z cyklem szczepień lub
do 7 dnia od czasu podania szczepionki
Swoista immunoglobulina ludzka 20 j.m./kg masy ciała dom. i ew. połowa wyliczonej dawki - wkroplenie do rany, nastrzyknięcie okolicy rany
Immunoglobuliny nie podaje się szczepionym uprzednio
Jeżeli została narażona osoba uprzednio szczepiona przeciw wściekliźnie,
podaje się tylko dwie dawki przypominające szczepionki według
schematu w 0 i 3 dobie.
Nie należy podawać swoistej immunoglobuliny.
Z powodu niepomyślnego przebiegu zakażenia, nie istnieją żadne przeciwwskazania dla stosowania szczepienia, ciąża nie stanowi p/wskazania dla szczepienia po ekspozycji.
Badanie zwierząt Badania przyżyciowe wykonują Zakłady Lecznicze Zwierząt. Pośmiertna diagnostyka polega na stwierdzeniu obecności w mózgu antygenu wirusa, metodą immunofluorescencji w Zakładzie Higieny Weterynaryjnej.
Antytoksyna jadu żmij
Żmija zygzakowata Vipera berus Antytoksyna monowalentna, końska
500 j.a. dom. Pokąsanie przez kilka żmij 10-20 ml dom. Dożylnie w stanach zagrożenia życia
Poliwalentne surowice
Odra – uodpornienie czynne Szczepienie obowiązkowe MMR Żywe, atenuowane wirusy odry,
różyczki i świnki I szczepienie w 13 – 14 m.ż.
II w 10 roku życia
Odra Uodpornienie bierne
Gamma-Globulina ludzka 15%0,25 ml/kg m.c. do 5 dni od kontaktu, głęboko domięśniowo,
Uodpornienie czynno-bierne+ szczepionka
Różyczka Uodpornienie czynne
szczepienie obowiązkowe MMR
Uodpornienie bierneGamma-Globulina ludzka 15%20 – 30 ml dom. kobietom w ciąży
Ospa wietrzna – uodpornienie czynne
Szczepienie zalecane Żywe, atenuowane wirusy Powyżej 9 m.ż. dwie dawki w odstępie 6 tygodni
Bezpłatne szczepienia od 2008 r. dla dzieci z obniżoną odpornością (slajd 9)
Ospa wietrzna – uodpornienie bierne
Swoista immunoglobulina ludzka - Varitect Zapobiegawczo 1 ml/kg m.c. dożylnie
do 96 godzin po ekspozycji
Leczniczo 2 ml/kg m.c. dożylnie
Ospa wietrznaVaritect Wrodzony niedobór odporności Leczeni cytostatykami,
immunosupresyjnie, radioterapią – choroby nowotworowe, białaczki
Noworodki matek, które zachorowały 5 dni przed i 2 dni po porodzie
Kobiety w ciąży
HBV Szczepienie obowiązkowe
w I dobie ż., w 2 i 7 m.ż. Szczepienie obowiązkowe osób
narażonych na zakażenie Szczepienie zalecane 0-1-6 m Szybkie uodpornienie 0-7-12 dni +12 m
HBVGamma anty HBs 200, 1000 Noworodki matek HBs+
200 j. dom. nie później niż 12 godz. po urodzeniu + szczepionka
Po ekspozycji 1000 j. dom. do 48 godz. Długotrwale hospitalizowani co 3 - 4 tyg.Hepatect amp. 2 i 10 ml Noworodki 0,4 ml/kg w powolnym wlewie
dożylnym Po ekspozycji 0,12 - 0,2 mg/kg m.c. doż.
CMVCytotect Profilaktyka przed przeszczepami
50 - 150 j/kg m.c we wlewie dożylnym 6 dawek co 2 tyg.
Leczenie – cytomegalia wrodzona