dr indr inżż. Katarzyna Wolnicka. Katarzyna Wolnicka
INTERAKCJE LEKINTERAKCJE LEKÓÓWWZZ ŻŻYWNOYWNOŚŚCICIĄĄ
Instytut Żywności i Żywienia
DANE EPIDEMIOLOGICZNEDANE EPIDEMIOLOGICZNENT. ZANT. ZAŻŻYWANIA LEKYWANIA LEKÓÓWW
USA – ponad 70% populacji zażywa leki
Polska – prawdopodobnie codziennieleki zażywa 12-16 mln osób
Obserwuje się stały wzrost osób zażywającychleki oraz kosztów farmakoterapii(10 recept/1 osobę w USA w 2000 r.)
INTERAKCJE MIĘDZY LEKAMI A ŻYWNOŚCIĄINTERAKCJE MIINTERAKCJE MIĘĘDZY LEKAMI ADZY LEKAMI A ŻŻYWNOYWNOŚŚCICIĄĄ
SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETY
USA 75% populacji (w ciągu 10 lat)Satre-Abouto J. i wsp., Am. J. Prev. Med., 2003
regularnie zażywa:
USA 56% (w średnim i starszym wieku)NHANES III, 2000
Polska 20% populacji(Szponar, niepublik., 2004)
20-50% - objawy niepożądane(Bates i wsp. JAMA, 1995, 277, 301)
5% - hospitalizacji(Gauthier: Drug Safe, 1998, 18, 383)
20-30% - brak lub mała skuteczność(Johnson, Bootman: Arch. Intern. Med.., 1995, 155, 1949)
Koszty leczenia powikłań farmakoterapii:136 mld $ rocznie (w USA)
(Classen i wsp.: JAMA, 1997, 277)
140 tysięcy zgonów roczniecodzienne umiera 360 osób (w USA)
(Johnson, Bootman: Arch. Intern. Med.., 1995, 155, 1949)
POWIKŁANIA FARMAKOTERAPIIPOWIKPOWIKŁŁANIA FARMAKOTERAPIIANIA FARMAKOTERAPII
Działania niepożądane leków mogąwiązać się z:
DziaDziałłania niepoania niepożążądane lekdane lekóów mogw mogąąwiwiąązazaćć sisięę z:z:
— Cechami danego lekuCechami danego leku
— Interakcjami z innymi lekamiInterakcjami z innymi lekami
— Interakcjami ze skInterakcjami ze skłładnikamiadnikami żżywnoywnośścici
— Cechami osobniczymi chorego: szybkoCechami osobniczymi chorego: szybkośćść metabolizmumetabolizmu(determinowana genetycznie),(determinowana genetycznie), stan fizjologiczny, chorobystan fizjologiczny, chorobynerek i wnerek i wąątroby, choroby gortroby, choroby gorąączkoweczkowe (i inne)(i inne)
— Innymi czynnikami: alkohol, palenie tytoniuInnymi czynnikami: alkohol, palenie tytoniu
•Wiela-Hojenska A., Orzechowska-Juzwenko K.: Niepożądane działanie leków i ich znaczenie kliniczne.•XIX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego. Farmacja – tradycja i nowoczesność. 2004, 1, 201
ü W ostatnich latach zwraca się większą uwagę na to, jak ważną rolęodgrywa żywność i sposób żywienia w procesie farmakoterapii.
ü Wykazano, że wiele powikłań farmakoterapii związanych jest zniekorzystnym działaniem żywności na wchłanianie, metabolizm iwydalanie leków z organizmu.
ü Niektóre z tych interakcji są bardzo groźne i mogą prowadzićnawet do zaburzeń rytmu serca, gwałtownego wzrostu ciśnieniatętniczego krwi albo hipotonii ortostatycznej.
ü Oceniono, że interakcje leków z żywnością mogą istotnie pogorszyćskuteczność leczenia, wydłużyć okres hospitalizacji oraz wkonsekwencji zwiększyć jego koszty
Jarosz M., Wolnicka K.,Żyw. Człow. Metab., 2004
ANALIZA RYZYKA INTERAKCJIMIĘDZY LEKAMI A ŻYWNOŚCIĄANALIZA RYZYKA INTERAKCJIANALIZA RYZYKA INTERAKCJIMIMIĘĘDZY LEKAMI ADZY LEKAMI A ŻŻYWNOYWNOŚŚCICIĄĄ
(481 losowo wybranych pacjent(481 losowo wybranych pacjentóów na trzech poziomach ochrony zdrowia)w na trzech poziomach ochrony zdrowia)
WykazanoWykazano,, żże narae narażżenie na interakcjeenie na interakcjepomipomięędzydzy żżywnoywnośściciąą a lekamia lekami orazoraz
ze wzglze wzglęędu nadu na nieprawidnieprawidłłowe zaowe zażżywanieywanieniektniektóórych lekrych lekóów wzglw wzglęędem posidem posiłłkkóów,w,
wystwystąąpipiłło u 300 (62,4%) chorycho u 300 (62,4%) chorychi dotyczyi dotyczyłło co najmniej jednego leku.o co najmniej jednego leku.
ZMNIEJSZENIE WCHŁANIANIAZMNIEJSZENIE WCHZMNIEJSZENIE WCHŁŁANIANIAANIANIA(zmniejszenie stężenia leku we krwi o 50-70%
i skuteczności jego działania)(zmniejszenie stężenia leku we krwi o 50-70%
i skuteczności jego działania)
LEKILEKI SKSKŁŁADNIK POKARMOWYADNIK POKARMOWY—
—
antydepresyjne (Amitryptylina,Imipromina)
naparstnica (Digoxin, Bemecor)
— błonnik pokarmowy(otręby, płatki owsiane)
AntybiotykiAntybiotyki——
tetracyklinafluorochinolony
— Wapń (mleko, produktymleczne)
— fenytoina(Phenytoinum, Epanutin)
——
skrobia kukurydzianakazeiniany
— preparaty żelaza(Hemofer, Ascofer)
— herbata (taniny)Stewart D.E., J. Clin. Psychopharmacol., 1992Johnson B.F. i wsp., J. Clin. Pharmacol., 1987
Graedon J. i wsp., 1995
INTERAKCJE: ŻYWNOŚĆ – LEK
Wpływ żywności na wchłanianie leku
Błonnik pokarmowy Leki antydepresyjne(trójpierścieniowe: Amitryptylina)
adsorpcja leku
zmniejszone wchłanianie
brak działania
obniżone działanieantydepresyjne
Benovitz N.L.:Ann. Rev. Med., 1990, 41, 277
INTERAKCJE: ŻYWNOŚĆ – LEK
Wpływ żywności na wchłanianie leku
Błonnik pokarmowy Naparstnica(Digoxin, Bemecor)
adsorpcja leku
zmniejszone wchłanianie
brak działania
obrzęk płucJohnson B.E.:
J. Clin. Pharmacol.,1987, 27, 487
INTERAKCJE: ŻYWNOŚĆ – LEK
Wpływ żywności na wchłanianie leku
Mleko, produkty mleczne Tetracyklina, fluorochinolony
sole wapnia
zmniejszone wchłanianie
zmniejszenie stężenia leku we krwi (o 50%)
brak poprawy klinicznejFraga i wsp.:
Nutr. Hosp., 1997, 12, 277
Leki stosowane w schorzeniach kości– bifosfoniany
np. : clodronic acid, alendronic acid,etidronic acid
Posiadają zdolność wiązania Ca2+,Fe2+
INTERAKCJE: ŻYWNOŚĆ – LEK
Timing of food intake has a marked effect on the bioavailability of clodronate.Bone, Volume 27, Issue 2, Pages 293-296K. Laitinen
Clodronic acid BIO ¯ 31 % (½ h przedposiłkiem
Clodronic acid BIO ¯ 90 % (z posiłkiem)Clodronic acid BIO ¯ 66 % (2 h po
posiłku)
W ciągu 2 godzin po przyjęciu leku nie należy spożywaćpokarmu, zwłaszcza bogatego w wapń (mleko, produktymleczne), oraz witamin z mikroelementami i lekówzobojętniających kwas solny soku żołądkowego, którezawierają: żelazo, magnez, aluminium, wapń.
INTERAKCJE: ŻYWNOŚĆ – LEK
INTERAKCJE: ŻYWNOŚĆ – LEK
Wpływ żywności na wchłanianie leku
Herbata(taniny)
Preparaty żelaza(Hemofer, Ascofer)
trudno wchłaniające się związki
zmniejszenie wchłaniania żelaza
zmniejszenie stężenia żelaza we krwi
brak efektówCook J.P i wsp.:
Clin. Pharmacol. Ther., 1982, 32, 531
Ø Biodostepność furosemidu (diuretyk – nadmierne ciśnienie, retencja)po spożyciu posiłku obniża się o 16-45% (Mc Crindle, LiKam, Barroni wsp. 1996; Paintaud, Alvan, Eckernas i wsp. 1995). W badaniu McCrindle 1996 badanym podano 40 mg furosemidu na czczo oraz zposiłkiem w skład którego wchodziło: 200 ml soku pomarańczowego,jajecznica, płatki kukurydziane z mlekiem, 2 kromki tostów z masłem idżemem. Stwierdzono, że pokarm obniżał biodostępność furosemidu o32%. W innym badaniu pacjentom podano furosemid wraz ześniadaniem wysokotłuszczowym (100 ml mleka, ½ rogalika z seremmasłem, 1 jajko, 1 awokado z kwaśna śmietaną, puree ziemniaczane isałatkę owocową) oraz normalnym (200 ml soku pomarańczowego,jajecznica, płatki kukurydziane z mlekiem, 3 kromki tostów z masłem idżemem) oraz na czczo. Oba posiłki tak samo obniżyły C max(najwyższe zaobserwowane stężenie leku) o 55% i AUC (ilość leku wekrwi w przedziale czasowym) o 30% (Beerman, Midskov 1986).
Ø W badaniu Dekhuizena i Koopmansa 2002 wykazano, że posiłekobniża biodostępność zafirlukastum (ACCOLATE-astmaoskrzelowa) o 40%. Dlatego tez zaleca się zażywanie leku na 1godzinę przed posiłkiem lub 2 godziny po posiłku.
Ø W badaniach klinicznych stwierdzono, iż preparaty żelaza a takżemagnezu zażywane wraz z hormonami tarczycy zmniejszająaktywność preparatów hormonalnych. Również posiłekbogatobłonnikowy może obniżyć wchłanianie tych leków. Hormonytarczycy takie jak LEVOTHYROXINE powinny być zażywane na 1godzinę przed posiłkiem lub 2 godziny po posiłku.
Ø W badaniu nad biodostępnością isosorbide-mononitrate (MONONIT-ch. n. serca, dusznica bolesna) stwierdzono, że posiłek opóźniawchłanianie leku, czas zalegania w żołądku może wpływać nabiodostępność leku (Kosoglou i wsp. 1995; Stockis i wsp. 2002).
Wpływ składników żywności na zwiększenie wchłanianialeków
q Niektóre nieliczne leki zaleca się stosować po posiłku ze względuna ich miejscowe drażniące działanie bądź np. lepsząrozpuszczalność w tłuszczach i w związku z tym lepsząwchłanialność z przewodu pokarmowego.
q Tłuszcze zawarte w posiłku wpływają na zwiększone wchłanianieleków o dużej lipofilności. Leki te są bardzo dobrze rozpuszczalnew tłuszczach emulgowanych przez kwasy żółciowe. Emulsjatłuszczowa staje się nośnikiem dla leku i przez to jego wchłanianieistotnie wzrasta.
q Do leków, które wchłaniają się szybciej w obecności tłustychpokarmów należą m.in. gryzeofulwina. Biodostępność lekuprzeciwgrzybicznego gryzeofulwiny wzrasta z 37 do 120 % pospożyciu jednocześnie z posiłkiem bogatotłuszczowym. Nieobserwuje się tego zjawiska dla posiłków węglowodanowych ibiałkowych (Ogunbona, Smith, Olawoye 1985; Zhi, Rakhit, Patel1995; Charman, Porter, Mithani, Dressman 1997)
LekLek SkutekSkutekLeki przeciwgrzybicze(np. gryzeofulwina)
bóle głowy, kaszel,zmiany skórne
Leki przeciwpasożytnicze(albendazol, mebendazol) suchość śluzówek, bezsenność
Leki psychotropowe(trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne)
zaburzenia świadomościi snu, napady drgawek, ¯ RR
Preparaty teofiliny (Euphyllin) tachykardia, hipotonia,zaburzenia rytmu serca
ß-adrenolityki(np. propranolol, metocard)
nadciśnienie, bradykardia, blokp-komorowy
Leki wchodzLeki wchodząące w interakcje z tce w interakcje z tłłuszczem pokarmowymuszczem pokarmowym
Wpływ żywności na zwiększenie i przyspieszenie wchłaniania
(á stężenia we krwi )
INTERAKCJE: ŻYWNOŚĆ – LEK
WYBRANE IZOENZYMY CYTOCHROMU 450WYBRANE IZOENZYMY CYTOCHROMU 450I ICH FUNKCJEI ICH FUNKCJE
IzoenzymIzoenzymcytochromu P450cytochromu P450 Cechy charakterystyczneCechy charakterystyczne
PodrodzinaPodrodzinaCYP3A (3, 4, 5)CYP3A (3, 4, 5)
Odpowiada za większość istotnych klinicznieinterakcji lekowych związanych z P-450.
Flawonoidy i furanokumaryny sokugrejpfrutowego i grejpfruta ( kampferol,
naringenina, quercetina i 6,7-dihydroxybergamottyna)
hamują czynność tego enzymu.
Slaughter R.I., Hosp. Pharm. Times, 1996;Slaughter R.I. i wsp., Ann. Pharmacother., 1995
Ø Wykazano, że za wzrost stężenia leków we krwi odpowiedzialne są,zawarte w soku grejpfrutowym flawonoidy (kampferol, naringenina,kwercetyna) i furanokumaryny (6,7 dihydroksybergamottyna,bergapten) oraz prawdopodobnie i inne, które są metabolizowaneprzez odpowiednią rodzinę enzymów cytochromu P-450. Popicie lekusokiem grejpfrutowym prowadzi do „niewydolności” czynnościowejgrupy enzymów CYP3A i lek nie może być metabolizowany, copowoduje wzrost jego stężenia we krwi. (Arayne, Sultana, Bibi 2005).
Ø Sok grejpfrutowy zawiera wiele składników mi.in.: kumarynę i jejpochodne, pochodne furanokumaryny oraz duże ilości flawonoidów wpostaci glikozydów flawonowych i flawanonowych. Udowodnionodziałanie kilku składników soku grejpfrytowego na CYP3A4 głównie:6’,7’-dwuhydroksybergamottyna, naringenina, naringina, bergapten,kwercetyna. Najsilniejsze działanie hamujące aktywność CYP3A4wykazuje prawdopodobnie 6’,7’-dwuhydroksybergamottyna.
INTERAKCJE MIĘDZY LEKAMI A ŻYWNOŚCIĄINTERAKCJE MIINTERAKCJE MIĘĘDZY LEKAMI ADZY LEKAMI A ŻŻYWNOYWNOŚŚCICIĄĄ
WpWpłływyw żżywnoywnośści na zwolnienie metabolizmu lekuci na zwolnienie metabolizmu leku
Sok grejpfrutowy(flawonoidy: naringenina, kwercetyna, kampferol,furanokumaryny: 6,7-dihydroksybergamottyna)
Leki przeciwhistaminoweLeki przeciwhistaminowe(np. Hismanal)
metabolizm
cytochrom P450
wzrost stężenia leku we krwi (o 300-700%)
komorowe zaburzenia rytmu serca(częstoskurcz polimorficzny, torsades de pointes) Ameer B.:
Clin. Pharmacokinet., 1997, 33,103
INTERAKCJE ŻYWNOŚĆ - LEK
Wpływ żywności na zwolnienie metabolizm leku
Sok grejpfrutowy(flawonoidy: naringenina, kwercetyna, kampferol,
furanokumaryny: 6,7-dihydroksybergamottyna)Lowastatyna
metabolizm
CYP3A4 w jelicie cienkimi w wątrobie
wzrost stężenia leku we krwi (o 200-1400%)
biegunka, senność, miopatiaKantala T.:
Clin. Pharmacol. Ther., 1998, 63, 397
• Lovastatin BIO 1400 %• Atorvastatin BIO 200 %• Simvastatin BIO 1500 %• Pravastatin BIO ¬® *• Fluvastatin BIO ¬® *
Sok grejpfrutowy-interakcje z lekamiLeki obniżające cholesterol
33--12 krotny wzrost st12 krotny wzrost stężężenia we krwienia we krwi
LEKLEK SKUTEKSKUTEK
blokery kanału wapniowego(nifedypina, felodypina, nizodyapina)
hipotonia ortostatyczna,bradykardia, ból głowy
statyny miopatia, biegunka,zmęczenie mięśni, bóle,świąd skóry, zaburzeniaostrości widzenia
benzodwuazepiny depresja oddechowakrążeniowa
Leki wchodzące w interakcje z flawonoidami(np. sok grejpfrutowy, grejpfrut)
Zaburzenia metabolizmu lekZaburzenia metabolizmu lekóóww
Aronson J.K, Nature Med.., 2001
33--12 krotny wzrost st12 krotny wzrost stężężenia we krwienia we krwi
Leki wchodzące w interakcje z flawonoidami(np. sok grejpfrutowy, grejpfrut)
Zaburzenia metabolizmu lekZaburzenia metabolizmu lekóóww
Aronson J.K, Nature Med.., 2001
LEKLEK SKUTEKSKUTEK
leki p-histaminowe(Astemizol, Hismanal)
częstoskurcz polimorficzny
cyklosporyna (lekimmunosupresyjny)
RR z drgawkami, miopatia,drżenie kończyn
sankwinawir(Invirase)
ból głowy, osłabienie
JejJej unikniuniknięęcie wymaga co najmniej 4cie wymaga co najmniej 4--gogodzinnegodzinnego
odstodstęępu czasu pomipu czasu pomięędzy spodzy spożżyciem grejpfrutayciem grejpfruta
lub soku grejpfrutowego a zalub soku grejpfrutowego a zażżyciem leku.yciem leku.
Leki wchodzące w interakcje z flawonoidami(np. sok grejpfrutowy, grejpfrut)
Zaburzenia metabolizmu lekZaburzenia metabolizmu lekóóww
Nadal nie wiadomo,Nadal nie wiadomo,jak wielu lekjak wielu lekóów mow możże dotyczye dotyczyćć ta interakcja.ta interakcja.
Boullata I.I., Armenta U.T., 2005
OWOCE CYTRUSOWEzawierające flawonoidy i furanokumaryny, mające
wpływ na metabolizm leków:
OWOCE CYTRUSOWEOWOCE CYTRUSOWEzawierajzawierająące flawonoidy i furanokumaryny,ce flawonoidy i furanokumaryny, majmająącece
wpwpłływ na metabolizm lekyw na metabolizm lekóów:w:Ä grejpfrutÄ pompeloÄ sweetieÄ pomarańcza (słodka i gorzka)Ä limetka (kwaśna)
Ä soki z ww. owoców iÄ olej z grejpfruta.
Guo L-Q., Yamazoc Y., Acta Pharmacol., 2004
WYBRANE IZOENZYMY CYTOCHROMU 450WYBRANE IZOENZYMY CYTOCHROMU 450I ICH FUNKCJEI ICH FUNKCJE
IzoenzymIzoenzymcytochromu P450cytochromu P450 Cechy charakterystyczneCechy charakterystyczne
CYP1A1CYP1A1 Łatwo podlega indukcji, zwłaszcza pod wpływemwęglowodorów (np. zawartych w dymietytoniowym lub pieczonym na węglu drzewnymmięsie). Heterocykliniczne aminy powstającew czasie smażenia lub grilowania mięsapobudzają enzymy mikrosomalne.
Slaughter R.I., Hosp. Pharm. Times, 1996;Slaughter R.I. i wsp., Ann. Pharmacother., 1995
INTERAKCJE MIINTERAKCJE MIĘĘDZY LEKAMI ADZY LEKAMI A ŻŻYWNOYWNOŚŚCICIĄĄ
WpWpłływyw żżywnoywnośści naci na przyspieszenieprzyspieszenie metabolizmu lekumetabolizmu leku
Smażone mięso(heterocykliczne aminy)
Preparaty teofiliny(np. EUPHYLLIN)
metabolizm
pobudzenie enzymów mikrosomalnych w wątrobie
przyspieszenie metabolizowania i wydalania leku
zmniejszenie stężenia leku we krwi (o 50%)
zmniejszenie skuteczności Gauthier J., Malone M.:Drug Safe, 1998, 18, 383
WpWpłływ leku na metabolizmyw leku na metabolizm żżywnoywnośścici
Brown C. et al.:J. Clin. Pharmacol., 1989, 29, 529
Ryby solone, wędzone, marynowane; bób; sery dojrzewające (cheddar);soja (sosy); drożdże; salami, wątroba wołowa i drobiowa, koncentraty mięsne;
wina (Vermouth, Chianti); czekolada; awokado, przejrzałe banany, awokado, figi
DEKARBOKSYLACJA TYROZYNY(pod wpływem enzymów bakteryjnych)
Tyramina InhibitoryMAO
Nieczynne metabolitytyraminy
Pobudzenie adrenergiczne (-) Pobudzenie adrenergiczne (+)
Wzrost ciśnienia, tachykardia,przełom nadciśnieniowy
MAO
INTERAKCJE MIINTERAKCJE MIĘĘDZY LEKAMI ADZY LEKAMI A ŻŻYWNOYWNOŚŚCICIĄĄ
Leki hamujLeki hamująące dziace działłanie MAOanie MAO
Leki antydepresyjnetranylcypromin,fenelzynamoklobemid
Leki przeciwgruźlicze isoniazyd
Leki przeciwbakteryjne furazolidon
Chemioterapeutyki procarbazin
Gauthier J., Malone M.:Drug Safe, 1998, 18, 383
INTERAKCJE MIINTERAKCJE MIĘĘDZY LEKAMI ADZY LEKAMI A ŻŻYWNOYWNOŚŚCICIĄĄ
Produkty spożywcze mogące spowodować interakcje przy zażywaniuinhibitorów MAO oraz produkty dozwolone i zalecane przy diecie o
niskiej zawartości tyraminy.
Produkty zawierające tyraminęw dużych ilościach
(tych produktów należy unikać przyzażywaniu inhibitorów MAO)
Produkty zawierającetyraminę w mniejszych
ilościach(te produkty należy spożywać
ostrożnie w małych ilościach -1/2szklanki, 120 ml lub w innych
określonych porcjach)
Produkty dozwolone wdiecie o niskiej zawartości
tyraminy
Produkty mleczne
· Sery dojrzewające (np. Brie, Blu,Camembert Chedar , Parmeasan,Emmentaler, Roquefort)
· Jogurty· Kwaśna śmietana
· Serek wiejski,· serek kremowy biały· Mleko
Produkty zbożowe
· Pieczywo zawierająceskładniki niedozwolone np.rodzynki, przejrzałe owoce
· Wszystkie produktyzbożowe (pieczywo,makarony, kasze, ryż) zwyjątkiem tych, którezawierają niedozwoloneskładniki
Mięso, ryby
· Wątróbki, pasztety-przechowywane kilka dni
· Kiełbasy Bologna Salami,Pepperoni (wędzone)
· Ryby marynowane, wędzone· Pasta z krewetek· Dziczyzna· Anchovies· Kawior· Koncentraty mięsne w zupach,
sosach
· Świeże mięso, ryby (zwyjątkiem dziczyzny)
Warzywa
•Bób•Pomidory, ketchup, sosychili•Kiszona kapusta•Tofu
· Wszystkie warzywa zwyjątkiemniedozwolonych
Owoce
•Przejrzałe banany,•Awokado,•inne sfermentowaneowoce•Figi•Rodzynki
· Maliny, dżemmalinowy ok. 50g
· Pomarańcza(1mała sztuka)
· Świeżeawokado
· Wszystkie owoce(świeże, z puszki,suszone) z wyjątkiemniedozwolonych
Napoje alkoholowe
•Wina Wermuth iChianti, Sherry,Likiery
· Whisky, Gin,Wódka (ok.50g)· Szampan, białewina (ok.1/2-1szkl.)
Nie zaleca sięspożywania alkoholubez względu nazawartości tyraminy
Napoje bezalkoholowe
•Bezalkoholowe wina ipiwa
· Gorąca czekolada,kawa, herabata, napojetypu cola wograniczonych ilościach(ok. 1 szkl.)
• Brak niepożądanych reakcji organizmuna spożycie większej niż zalecane ilościniektórych produktów spożywczych nieoznacza, iż nie wystąpią one wprzyszłości. Interakcje są trudne doprzewidzenia, gdyż tyramina występujew tych samych rodzajach produktówspożywczych w bardzo różnychstężeniach. Zależy to głównie od czasuprzechowywania tych produktów.
• Jak uniknąć interakcji pomiędzy lekami a tyraminą?
q Aby nie doprowadzić do ryzyka interakcji leku ztyraminą należy unikać spożycia produktów owysokiej zawartości tyraminy.
q Produkty o średniej zawartości tyraminy powinnybyć spożywane w bardzo ograniczonych ilościach.
q Należy pamiętać, że produkty o małej zawartoścityraminy spożyte w dużych ilościach mogą wpływaćna ogólną podaż tyraminy w diecie.
q Spożywane produkty spożywcze i napoje powinnybyć możliwie świeże.
q Należy unikać żywności długo przechowywanej,sfermentowanej
Synergizm - dodatnia interakcja różnych czynników (np. składnikażywności i składnika leku) wpływających na określoną funkcjęorganizmu; przeciwny antagonizmowi
Substytuty soli kuchennej(sole potasowe)
Inhibitory enzymu konwertazy,spironolaktony np. ENALAPRIL,
CAPTOPRIL(hamowanie wydalania K)
wzrost stężenia K we krwi
synergiczne działanie prowadzącedo wybitnego wzrostu stężenia K we krwi
parestezje, osłabienie mięśni, senność,blok p-komorowy, zatrzymanie czynności serca
Benovitz N.L.: Ann. Rev.Med., 1990, 41, 277
INTERAKCJE MIINTERAKCJE MIĘĘDZY LEKAMI ADZY LEKAMI A ŻŻYWNOYWNOŚŚCICIĄĄ
ü Niebezpieczne może być spożywanie lukrecjiw nadmiarze u osób, które zażywają lekimoczopędne z grupy diuretyków pętlowych(np. FUROSEMID), zwiększającychpodobnie jak lukrecja wydalanie jonówpotasowych przez nerki. U niektórychchorych może dojść w wyniku tej interakcjido istotnego zubożenia organizmu w potas,co może być przyczyną osłabienia, bolesnychskurczów mięśni, porażeń, zaburzeńprzewodzenia i rytmu serca, a nawetzatrzymanie krążenia.
ØDziałanie synergistyczne, nasilenie wydalania potasu przez nerki
ØSkutek: osłabienie, skurcze, bóle mięśni, zaburzenia rytmu serca
SynergizmSynergizm
Kofeina(kawa, Coca-Cola, Red Bull)
Preparaty teofiliny(np. EUPHYLIN)
wspólne receptory
objawy przedawkowania(ból głowy, niepokój, tachykardia, zaburzenia snu)
Benovitz N.L.: Ann. Rev.Med., 1990, 41, 277
INTERAKCJE MIINTERAKCJE MIĘĘDZY LEKAMI ADZY LEKAMI A ŻŻYWNOYWNOŚŚCICIĄĄ
Zawartość kofeiny w napojachZawartoZawartośćść kofeiny w napojachkofeiny w napojach
NapojeNapoje ZawartoZawartośćść kofeinykofeiny(w mg)(w mg)
Kawa (240 ml) 100–150
Kawa rozpuszczalna (150 ml; z 1 pełnejłyżeczki do herbaty)
43,2
Herbata (160 ml; filiżanka) 40-50
Napoje typu cola (330 ml; puszkaCoca-Coli, Pepsi)
30,7–35
Napojeenergetyzujące
(250 ml;„energy drink”)
~80
Zawartość kofeiny w wybranych lekach
LekZawartość
kofeinyw tabletce (w mg)
COLDREX® TABLETS 25KOFEX 40ASPIRYN ACTIV 50DOLORES 50COFFEPAR 50SARIDON 50PANADOL® EXTRA 65ETOPIRYNA 50ACENOL CUM COFFEINO 80KOFEVIT 80
• Pomiędzy składnikami żywności a lekami może dochodzićdo zjawiska antagonizmu. Znamiennym tego przykłademjest zmniejszenie działania leków przeciwkrzepowych(acenocumarolu) u osób stosujących dietę bogatą wwitaminę K zawartej w dużych ilościach w brokułach,fasoli, kalafiorze, sałacie i innych. Leki te stosuje się uosób z miażdżycą naczyń w profilaktyce zakrzepicynaczyń stwarzającej ryzyko udaru mózgu, zatoru tętnicpłucnych. Działają one poprzez zahamowanie syntezywitaminy K w wątrobie. Efekt ten jest znoszony poprzezdostarczenie z pożywieniem dużej ilości tej witaminy.
• Należy spożywać codziennie taką samą ilość witaminyK, uważając szczególnie na te produkty i potrawy,które zawierają znaczne ilości witaminy K.
• Specjaliści radzą również aby nie przekraczać dziennejdawki 120 mikrogramów (norma RDA dla mężczyzn)
AntagonizmProdukty bogate w wit. K
(> 50 µg/100 g)(brokuły, kalafior, sałata, soja, kapusta)
Leki przeciwzakrzepowe(np. acenokumarol)
Antagonizm
Osłabienie lub zmniejszenie działania leku
Zakrzepica(ryzyko zatoru, udaru)
INTERAKCJE ŻYWNOŚĆ - LEK
Wybrane produkty o dużej zawartości witaminy K
Produkty µg/100gOlej sojowy 193Brokuły 205Kapusta 145Sałata 210Szpinak 400Soja 47Orzeszki pistacjowe 70Avocado 40Brukselka 289Wątroba wołowa 100
• Kiedy leki powinny być przyjmowane po posiłku?• Duża grupa leków może powodować objawy
niepożądane (nudności, ból brzucha) będące efektempodrażnienia błony śluzowej żołądka. Objawypowyższe występują zdecydowanie rzadziej, gdy lekiz tej grupy zażywane są w trakcie jedzenia, lub wprzypadku niektórych leków - gdy popijane sąmlekiem.
• Poza tym, w przypadku niektórych leków przyjętychpo jedzeniu, łatwiej jest przewidzieć, jaka częśćpodanej dawki ulegnie wchłonięciu. Z tego powodu,producenci tych leków zaznaczają w ulotce, żewskazane jest ich zażycie z jedzeniem lub tuż poposiłku.
Dziurawiec złocisty(St John’s wort)
Digoxin (nasercowe)
efekt: ¯ działania w niewydolności krążenia
Hormonalne lekiantykoncepcyjne-etinylostradiol/levonorgestrel
Efekt: nieregularne krwawienia,nieskuteczna antykoncepcja
SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETY ZAWIERAJZAWIERAJĄĄCE SKCE SKŁŁADNIKIADNIKIZIOZIOŁŁOWEOWE
SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETY ZAWIERAJZAWIERAJĄĄCE SKCE SKŁŁADNIKI ZIOADNIKI ZIOŁŁOWEOWE
Miłorząb japoński(Ginko biloba)
NLP, Aspiryna,Heparyna,leki p-zakrzepowe
efekt: spontaniczne krwawieniaGupp M.J.: Am. Fam. Physician., 1999
Ephedra sinica (Ma huang)efekt: skraca eliminację i zmniejsza
efektywność działania glikokortykosteroidów uchorych z astmą
SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETY ZAWIERAJZAWIERAJĄĄCE SKCE SKŁŁADNIKIADNIKIZIOZIOŁŁOWEOWE
Valeriana officinalisefekt: sedatywne działanie zioła jest
potęgowane przez alfa i beta blokery, lekiznieczulające miejscowo, trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne oraz leki przeciwbólowe
Piper methysticum (Kava Kava)
efekt: hamuje efektywnośćterapeutycznego działania L-dopy wchorobie Parkinsona oraz znaczniepotęguje działanie benzodiazepin
SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETY ZAWIERAJZAWIERAJĄĄCE SKCE SKŁŁADNIKI ROADNIKI ROŚŚLINNELINNE
Zeń-szeń (Panaxginseng)
Warfaryna(WARFARIN)Acenokumarol(ACENOCUMAROL)Przeciwzakrzepowe
efekt: Zmniejszenie działaniaprzeciwzakrzepowego leku
McKenna, Dennis J.: Botanical medicines: the desk reference for major herbalsupplements. Second ed. The Haworth Herbal Press 2002.
NLPZ
efekt: Ryzyko krwawień
efekt: Przekroczenie dawki imibiru powyżej 4 g w tabletkach jakosilnego inhibitora syntetazy tromboksanu zaburza krzepnięcie imoże prowadzić do krwawień
Imbir lekarski (zingiberofficinalis)
Warfaryna, Salicylany
Leki przeciwzakrzepowe
SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETY ZAWIERAJZAWIERAJĄĄCE SKCE SKŁŁADNIKI ROADNIKI ROŚŚLINNELINNE
Backon J.: Med.. Hypothesis 20(3): 271-8
Rabarbar lekarski/Rzewień dłoniasty
(Rheum palmatum)
Glikokortykosteroidy,tiazydyLeki inne powodującehipokaliemię
efekt: Większe wydalanie potasu, co powodujejego groźny niedobór.Nasilenie zaburzeń elektrolitowych-hipokaliemii, skutek-zaburzenia rytmuserca
WHO monographs on selected medicinal plants.—Vol. 1. Geneva 1999
SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETY ZAWIERAJZAWIERAJĄĄCE SKCE SKŁŁADNIKI ROADNIKI ROŚŚLINNELINNE
Kozieradka pospolita Insulinai doustne leki przeciwcukrzycowe (np. Metformina),Leki hipoglikemizujące
efekt: Działanie hipoglikemizujące
Ostropest plamisty (sylibum marianum)Leki metabolizowane
przez CYP3A4 i CYP 2A9
efekt: W badaniach in vitro wykazano, że sylibinina możepodnosić stężenie leków metabolizowanych przezCYP3A4 i CYP 2A9 w osoczu
SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETYZAWIERAJZAWIERAJĄĄCE SKCE SKŁŁADNIKI ROADNIKI ROŚŚLINNELINNE
Srinivasan K.: Int.J.Food Sci. Nutr. 2005,56(6), 399-414
Scambia i wsp.:Eur. J.Cancer 1996,32A(5),877-82
SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETYZAWIERAJZAWIERAJĄĄCE SKCE SKŁŁADNIKI ROADNIKI ROŚŚLINNELINNE
• Lukrecja (Glycyrrhiza glabra) estrogeny
• efekt: nasilenie działań niepożądanych-Lukrecja zawiera fitoestrogeny mogące nasilać lub
antagonizować efekt estrogenów-stosowane łącznie zterapią zastępczą mogą wywoływać nudności, uczuciewrażliwości piersi, migreny, obrzęki.
-doustne środki antykoncepcyjne zwiększają wrażliwość nakwas glicyryzynowy-nasilenie działań niepożądanychlukrecji-nadciśnienie, obrzęki, hipokaliemia (supresja ukł.renina-angiotensyna-aldosteron)
Fugh-Berman A. Lancet 2000, 355,1060-3
ü Niebezpieczne może być spożywanie lukrecjiw nadmiarze u osób, które zażywają lekimoczopędne z grupy diuretyków pętlowych(np. FUROSEMID), zwiększającychpodobnie jak lukrecja wydalanie jonówpotasowych przez nerki. U niektórychchorych może dojść w wyniku tej interakcjido istotnego zubożenia organizmu w potas,co może być przyczyną osłabienia, bolesnychskurczów mięśni, porażeń, zaburzeńprzewodzenia i rytmu serca, a nawetzatrzymanie krążenia.
ØDziałanie synergistyczne, nasilenie wydalania potasu przez nerki
ØSkutek: osłabienie, skurcze, bóle mięśni, zaburzenia rytmu serca
SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETYZAWIERAJZAWIERAJĄĄCE SKCE SKŁŁADNIKI ROADNIKI ROŚŚLINNELINNE
• Lukrecja (Glycyrrhiza glabra)-digoksyna (glikozydy nasercowe)
• Zwiększenie wydalanie potasu, zwiększeniedziałania toksycznego glikozydów naparstnicyna miesień sercowy
Co powinien wiedzieCo powinien wiedziećć lekarz?lekarz?
Informacja dla pacjentaInformacja dla pacjenta
Interakcje zapisanego leku z żywnością
mogą zmniejszyć działanie leku lub
narazić pacjenta na groźne objawy
niepożądane (ze zgonem włącznie).
Co powinien wiedzieCo powinien wiedziećć lekarz?lekarz?Informacja dla lekarzaInformacja dla lekarza
Występujące u pacjenta w trakcie farmako-
terapii różne objawy kliniczne (zaburzenia rytmu
serca, wzrost RR, hipotonia ortostatyczna, omdlenia,
bóle głowy, drżenie rąk) mogą być wynikiem
niewłaściwego zażywania leku względem
posiłku lub spożywania niedozwolonych
składników pokarmowych.
Podstawowe informacjePodstawowe informacjedla pacjentadla pacjenta
Aby uniknAby uniknąćąć interakcji pomiinterakcji pomięędzy lekiem adzy lekiem a żżywnoywnośściciąą,,NALENALEŻŻYY PRZESTRZEGAPRZESTRZEGAĆĆ nastnastęępujpująących ZASAD:cych ZASAD:
1. Zawsze czytaj ulotkę dołączoną do leku.Jeśli czegoś nie rozumiesz, zapytaj lekarzalub farmaceutę.
2. Popijaj leki wodą (pełną szklanką).Herbata, kawa, mleko mogą zmniejszaćwchłanianie leku.Sok grejpfrutowy zaburza metabolizmleku w organizmie.
Podstawowe informacjePodstawowe informacjedla pacjentadla pacjenta
3. Nie mieszaj leku z posiłkiem ani nie zażywaj gotuż przed, w trakcie lub tuż po jedzeniu (chybaże zaleci to lekarz), ponieważ może to zmienićdziałanie leku.
4. Nie mieszaj w gorącym napoju leku, gdyżwysoka temperatura może zmniejszyć jegoskuteczność.
Podstawowe informacjePodstawowe informacjedla pacjentadla pacjenta
6. Nie za6. Nie zażżywaj witaminowoywaj witaminowo--mineralnych lub ziomineralnych lub ziołłoo--wych suplementwych suplementóów w tym samym czasie co leki,w w tym samym czasie co leki,poniewaponieważż mogmogąą one zaburzaone zaburzaćć ich wchich wchłłanianie.anianie.
7.7. Nigdy nie zaNigdy nie zażżywaj lekywaj lekóów razem z napojami alkow razem z napojami alko--holowymi.holowymi.
5. Jeśli posiłek zaburza działanie leku, najlepiej jestgo zażyć 1-2 godz. przed lub 2 godz. po posiłku.