St. Rehabilitatie ‘92Utrecht, 20 april 2009
Tom van WelABC – voor jongeren met een psychotische kwetsbaarheid
KIK: achtergrond en aanpak
voor rehabilitatiedocenten
materialen
• teksten toegestuurd– artikel in Maandblad Geestelijke volksgezondheid– interview in Psy
• mapje– lesplan (uit post-HBO)– protocol – bijlagen met een KIK-voorbeeld
Kijk op Irb-Kwaliteit 4
overzicht van vandaag
• persoonlijk verhaal – onze rehabilitatiepraktijk – mijn opstelling – mijn nieuwe opstelling
• ervaringen met KIK (weerstand / meerwaarde)
MIDDAGPAUZE• hoe doen we KIK nu precies?• hoe verder?
6Kijk op Irb-Kwaliteit
Kent u dat?
• afdeling met rehabilitatie-missie• nagenoeg iedereen getraind in de IRB• werkbegeleiding• management zegt rehabilitatie belangrijk te
vinden• nagenoeg alle medewerkers zeggen
rehabilitatie belangrijk te vinden• en…
7Kijk op Irb-Kwaliteit
Dit loopt zo al enkele jarenPogingen:
• steeds rehab benadrukken door het management• rehab-imago naar buiten• rehab bovenaan het behandelplan• extra irb-trainingen• elke klinische cliënt moet een rehab-wonen-traject
hebben• beschikbaarheid over eigen IRB-werkbegeleiders• werkbegeleiding intensiever: wekelijks• opnieuw ter sprake brengen• en…
9Kijk op Irb-Kwaliteit
wat wel:
wel enkele enthousiaste rehab-medewerkers
wel een rehab-attitude
(wij nemen de cliënten serieus,
wij werken vraaggericht,
wij kijken ook naar leren en werken, enz.)
Mijn opstelling:‘Druk zetten op rehabilitatie kan niet’
• dat is in strijd met rehab-attitude (rehab is immers van de cliënt; herstellen doe je zelf)
• druk op medewerkers zal tot druk op cliënten leiden (door die medewerkers) [=parallelproces]
• wel: verleiden, stimuleren tot rehabilitatie • veel begrip voor medewerkers die er niet toe komen • veel begrip voor cliënten die er niet toe komen.
12Kijk op Irb-Kwaliteit
1. we leven in een samenleving van afspraken
2. als er geen trajecten lopen (ondanks de afspraken) lijkt het niet veel uit te maken voor medewerkers
3. dan werken we vrijblijvendheid in de hand
4. dit geldt ook voor cliënten: zij leren dat je afspraken niet echt hoeft na te komen [=parallelproces]
5. zeker voor kwetsbare groepen (bv. mensen met een psychose), werkt dit invaliderend.
Mijn opstelling vind ik nu schadelijk voor herstel
13Kijk op Irb-Kwaliteit
Nieuwe verwachtingen
• elke persoonlijke begeleider / casemanager doet met elk van zijn cliënten rehabilitatietrajecten
• zo niet: reden waarom (in readinesstermen), met rehab-beleid en de evaluatiedatum daarvan
• 3 maal per jaar vraagt algemeen manager een overzicht te maken + plek waar verslagen te vinden zijn
• elk traject wordt inhoudelijk van commentaar voorzien (schriftelijk) en beoordeeld (score 1 tot 5)
• resultaten zijn gespreksonderwerp in jaargesprek.
Ervaringen
• rehabilitatie is gaan leven op de afdeling• 112 trajecten beoordeeld over 4 rondes
bij 17 medewerkers• gemiddelde score: 2,2 – 2,9 – 2,9 – 3,3
Scores bij de beoordelingenscore 1:
er staat niets over de rehab-doelterreinen of er staan grote fouten
score 2:
er staat wel iets, echter niet in professionele rehab-taal
score 3:
fase (v-k-v-b) en gesprekstechniek staan goed benoemd
score 4:
uitvoering van techniek ziet er goed uit
score 5:
duidelijk en beknopt
Ervaringen - vervolg
• reacties:– ‘vreselijk!’ met name de beoordelingen in cijfers– ‘vul ik nooit meer in’– ‘ik vind dat ik het op mijn manier goed doe’– ‘goed: nu dwingt het me op het echt op te pakken. Dat vind ik
wel goed’– ‘fijn dat er inhoudelijke opmerkingen bij gemaakt worden,
daar leer ik van’• iemand die altijd standaard doelvaardigheid deed, ook
als de cliënt in een andere fase zat• iemand die niets aan rehab deed en het nu goed oppakt• iemand die niets opschrijft en dat nu wel gaat doen.
Ervaringen - vervolg
• medewerkers die al rehabilitatie uitvoerden, voelen zich gesteund
• bij medewerkers die weinig trajecten hebben en lage scores blijven halen, wordt dit besproken in het jaargesprek,
bijvoorbeeld: ‘er is externe noodzaak: hoe ga je het aanpakken, hoe kunnen wij je ondersteunen?’.
Aandachtspunten
• het gaat niet om medewerkers als geheel te beoordelen; slechts de rehab-trajecten
• het gaat niet om afkraken maar om leren– onvoldoendes zijn niet erg– er moet wel groei in zitten
• bij gebrek aan groei– gesprek met leidinggevende: hoe kunnen wij je
ondersteunen om je werk (goed) te doen?.
KIK binnen Deming-cirkel
• kwaliteitsverbetering• check en act vaak vergeten• KIK legt nadruk op check
Meerwaarde van KIK?
• rehabilitatie-zorgbehoeften nemen af (dat was voorafgaand aan KIK niet zo)
• dit betekent: minder kosten (Drukker e.a. 2007)
• rehabilitatie leidt tot meer bereiken van doelen (evidence-based)
• wat leidt tot een hogere kwaliteit van leven.
Beschouwend
• is de IRB niet te ingewikkeld? nee hoor• IRB leent zich bij uitstek voor commentaar en
beoordeling:– vaktaal – inzicht in trajecten– inhoudelijke overwegingen worden duidelijk
• transparantie: doelstelling bij externe audit (HKZ)• toekomstige aanpak
richting (deels) elkaar beoordelen en intervisie?.
Samenvattend
• mijn eigen (‘begripvolle’) rehabilitatieattitude werkt invaliderend
• beoordelingen nooit zonder inhoudelijk commentaar
• implementatie zonder beoordelingen, kan ik me niet meer voorstellen.
25Kijk op Irb-Kwaliteit
enkele vragen
• hoe vaak doen irb-opgeleide mensen in de praktijk een traject met een cliënt?
• als na het leren van een vaardigheid er niet onmiddellijk mee wordt geoefend, wat is het gevolg? (tennisles, pianoles)
• in hoeverre laat jouw leidinggevende merken dat hij het belangrijk vindt dat je irb-trajecten uitvoert?.
Kijk op Irb-Kwaliteit 28
KIK
• doel: het op niveau krijgen en behouden van kwalitatief goede irb-trajecten
• individueel wordt met een medewerker meegekeken a.d.h.v. de irb-gespreksverslagen
• individueel commentaar - direct bruikbaar• met een beoordelingsscore.
Kijk op Irb-Kwaliteit 29
Noodzakelijke randvoorwaarden
• missie + belang van rehabilitatie: dit weet men ook
• duidelijk hoe/wie bepaalt of een cliënt irb krijgt + hoe dit is vastgelegd
• wie de gesprekken gaat voeren• wanneer de evaluatie is• dat er een electronisch dossier is• waar de verslaglegging daarin is.
Kijk op Irb-Kwaliteit 30
voorwaarden voor de rehab-werker
• heeft irb-trainingen gevolgd• weet welke trajecten van hem worden verwacht• kan werkbegeleiding volgen (minimum: …)• weet dat verslagen worden geKIKt.
Kijk op Irb-Kwaliteit 31
over het commentaar en de beoordeling• er is een irb-deskundige beschikbaar die
binnen een week commentaar geeft [kosten / tijd zijn gefaciliteerd]
• van buiten het team? Moet wel type problematiek kennen en enigszins de werkers.
Kijk op Irb-Kwaliteit 32
voorwaarden - vervolg
• continu werkbegeleiding op de afdeling• voor aanvullende trainingen is op voorhand geld
gereserveerd– richtlijn: jaarlijks 1 tot 2 trainingen van elk 3 dagen– permanent van karakter (nieuwe medewerkers).
Kijk op Irb-Kwaliteit 33
Vragen:
• welke punten verdienen in jouw team / afdeling meer aandacht?
• hoe zou je die kunnen oppakken?.
Kijk op Irb-Kwaliteit 34
KIK heeft alleen waarde in de context van de PDCA-cyclus
• kwaliteitsverbetering• check en act vaak vergeten• KIK legt nadruk op check
KIK in 8 stappen
1. voorlichting aan rehabwerkers plan
2. manager vraagt hen trajecten te beschrijven plan
3. rehabwerker voert de afspraken uit do
4. manager stuurt aan irb-desk. de verslagen check
5. deze schrijft commentaar erbij check
6. …en beoordeelt het traject check
7. …en informeert rehabwerker en manager check
8. aanpassingen maken actKijk op Irb-Kwaliteit 37
1. voorlichting aan medewerkers (1)
oefening in tweetallen: [10 minuten]• schrijf redenen op waarom medewerkers KIK
niet zien zitten [leef je in: beoordeeld worden op iets dat je niet zo
belangrijk vindt en waar je niet zo goed in bent]
welke argumenten gebruik je om er vanaf te kunnen zien?.
Kijk op Irb-Kwaliteit 38
1. voorlichting aan medewerkers (2)
• KIK is een instrument van de manager (niet de irb’er)
• het gaat niet alleen om beoordelen maar primair om een leerproces bij medewerkers
• weliswaar niet vrijblijvend (maar kwaliteit staat voorop)
• PDCA-cyclus ook op individueel niveau.
Kijk op Irb-Kwaliteit 39
2. manager vraagt trajecten te beschrijven (1)
• niveau 1: van elk irb-traject zijn gespreksverslagen
• niveau 2: overzicht op A4 van alle lopende irb-trajecten per medewerker (zie protocol figuur 2)
• per traject staat benoemd– doelterrein– fase (v-k-v-b)– (hoofd)gesprekstechniek– waar de verslagen precies staan.
Kijk op Irb-Kwaliteit 40
2. manager vraagt trajecten te beschrijven (2)
• van alle cliënten kan het KIK-formulier ingevuld worden– zg. contra-indicaties verdienen extra aandacht– deze zijn mogelijk maar zijn meestal onterecht– beschrijven in readiness-termen– zijn altijd tijdelijk– wat is dan het beleid?– KIK is bij contra-indicaties dus gewoon mogelijk.
Kijk op Irb-Kwaliteit 41
3. Rehabilitatiewerker voert de afspraken uit
• de irb-gesprekken• van elk gesprek een verslag• geeft (op verzoek) een overzicht van alle irb-
gespekken (in bv het KIK-formulier).
Kijk op Irb-Kwaliteit 42
4. Manager stuurt aan irb-deskundige de verslagen
• Als er een ‘contra-indicatie’ is, dan stuurt de manager:– Het behandel-/begeleidingsplan– De complete voortgangsrapportage van de laatste
twee maanden
Inschatten of er toch rehab-ingangen zijn.
Kijk op Irb-Kwaliteit 43
5. De irb-deskundige schrijft commentaar bij de verslagen (1)
• Staat het doelterrein benoemd?• Is de fase goed benoemd?• Is de keuze voor de gesprekstechniek juist
beargumenteerd?• Zijn de onderdelen van de gesprekstechniek
juist toegepast?• Eindigt elk gesprek met een rehab-beleid?
bij ‘met rust laten’ evaluatiedatum?.Kijk op Irb-Kwaliteit 44
5. De irb-deskundige schrijft commentaar bij de verslagen (2)
• Bij veel gedetailleerd commentaar: in tekst zelf
• De toon: het dient de rehab-werker verder te helpen (opbouwend + techniek beter leren)
• Bij persoonlijk begeleiders: alle trajecten?• Bij casemanagers: keuze maken• Ik beperk me tot 3 trajecten (verschillende
doelterreinen en verschillende fases).Kijk op Irb-Kwaliteit 45
Oefening [individueel 15 minuten]
• Bijlage 1: schrijf hierbij commentaar.
Kijk op Irb-Kwaliteit 46
Oefening [nabespreken]
• Hoe was het om te doen?• Zie bijlage 2 als een voorbeeld• Wat zou de meerwaarde kunnen zijn?.
Kijk op Irb-Kwaliteit 47
6. De irb-deskundige beoordeelt het rehab-traject (1)
• Is in de ggz ongebruikelijk• Wel heel gewoon bij wetenschappelijk
onderzoek• In leersituaties ook heel gewoon.
Kijk op Irb-Kwaliteit 48
6. De irb-deskundige beoordeelt het rehab-traject (2)
• KIK sluit aan bij het wetensch. onderzoek: – irb heeft meerwaarde boven gezond verstand
• KIK sluit aan bij transparant maken– Nu: verantwoorden van de tijd (dat irriteert vaak)– KIK gaat over de inhoud
• Meetbaar gemaakt via een vijf-deling.
Kijk op Irb-Kwaliteit 49
6. De irb-deskundige beoordeelt het rehab-traject (3)
score 1:
er staat niets over de rehab-doelterreinen of er staan grote fouten
score 2:
er staat wel iets, echter niet in professionele rehab-taal
score 3:
fase (v-k-v-b) en gesprekstechniek staan goed benoemd
score 4:
uitvoering van techniek ziet er goed uit
score 5:
duidelijk en beknopt.
Kijk op Irb-Kwaliteit 50
6. De irb-deskundige beoordeelt het rehab-traject (4)
• Ook 1½, 2½, 3½, 4½ zijn te gebruiken• Het zijn geen harde, wetenschappelijke cijfers• Doel: snel overzicht krijgen over het
individuele leerproces van de rehab-werker• Dit kan snel gaan (in een half jaar van 1’en naar
4’en), maar kan ook blijven steken op 2’en
• Sla op; van belang bij volgende KIK.
Kijk op Irb-Kwaliteit 51
oefening
• Welke beoordeling zou je geven bij de vorige oefening?
• Op basis van welke argumenten?
Kijk op Irb-Kwaliteit 52
7. De irb-deskundige informeert de rehab-werker en de manager (1)
Rehab-werker informeren• Stuur het digitale commentaar• De score, incl. het overzicht van de 5 scores +
de motivatie voor de score• Biedt altijd toelichting aan
(digitaal/telefonisch/ftf)• Besef dat zijn manager dit ook leest.
Kijk op Irb-Kwaliteit 53
7. De irb-deskundige informeert de rehab-werker en de manager (2)
Manager informeren• Over het individu
– Digitaal: de CC– Excel-bestand met scores van individuele rehab-
werkers (doel: leerproces van het individu volgen)
• Over het team als geheel– Maak dit overzichtelijk voor de afdeling
(doel: leerproces van het team als geheel volgen).
Kijk op Irb-Kwaliteit 54
8. Aanpassingen maken (1)
• Hangt natuurlijk van de plan en de act af• Bespreken in jaargesprekken• Voor-de-vuist-richtlijn: als er 3 KIK-rondes geen
vooruit te zien is manager bespreekt dit, bijvoorbeeld door de readiness van de medewerker t.a.v. de irb te besprekenOntwikkelen readiness? Met rust laten? Zoeken naar
een minder eisende omgeving? Vaardigheden? Hulpbronnen/randvoorwaarden?.
Kijk op Irb-Kwaliteit 55
8. Aanpassingen maken (2)
• Kom tot een nieuwe plan (individueel)• En/of een nieuwe plan (voor afdeling)
ABC: - Wil gemiddeld score 4- Wil aantallen hoger (is nog een zwak punt)- Wil naar zelf- of peerfeedback.
Kijk op Irb-Kwaliteit 56
Hoe vaak, hoe lang, de kosten
KIK is nieuw. We weten niet veel• Hoe vaak? Minimaal 2 maal per jaar?• Hoe lang? geen tijdelijke aangelegenheid• Hoeveel tijd kost het?rehab-werker: voor 5 cliënten totaal 15-20 minutenIrb-desk.: per traject 20 tot 45 minuten
• Kosten: is het duur? Verleken met trainingen waar weinig mee gebeurt…
Kijk op Irb-Kwaliteit 57
Slotvragen:
• Wat vind je de belangrijkste punten van KIK?• Kan KIK een meerwaarde hebben op jouw
werkplek?• Wat zijn mogelijke valkuilen?
Kijk op Irb-Kwaliteit 58
samenvattend
• KIK is een instrument van de manager• Doel is de kwaliteit en hoeveelheid van de irb-
trajecten te verbeteren• Is ontwikkelingsgericht• Werkt alleen als aan randvoorwaarden is
voldaan• KIK maakt deel uit van de PDCA-cyclus• …wat nog meer…?
Kijk op Irb-Kwaliteit 59
Hoe verder?
• Ervaringen opdoen plan / do
• Deze bundelen en daarvan leren check• Methode aanpassen / toespitsen. act
Kijk op Irb-Kwaliteit 60