LEKCJA 6
Odmieniamy czasownik przez czasy
Katarzyna Mączyńska
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Język polski
Klasa IV SP
• Powtórzenie materiału z poprzednich zajęć - co wiemy już o czasowniku i jego formach.
• Czasy czasownika.
• Odmieniamy czasownik przez czasy i rodzaje.
• Praca domowa.
Plan pracy
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Czasownik tworzy zdanie, jest w zdaniu najważniejszym wyrazem!
• Czasownik odpowiadana pytania:
– Co robi?
– Co się z nim dzieje?
• Czasownik oznacza czynności i stany.
• Czasownik to część mowy.
• Czasownik odmienia się przez liczby
i osoby.
Co już wiemy o czasowniku i jego formach? Powtórzenie
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• Czasownik występuje w formach osobowych i nieosobowych.
• Forma osobowa
wskazuje na osobę, która wykonuje czynność (biegnę– ja, stałaś-ty, śpiewali-oni).
• Forma nieosobowa- BEZOKOLICZNIK
nie wskazuje na wykonawcę czynności, nie da się określić osoby, która wykonuje czynność
( stać, móc, malować, czytać).
• Bezokolicznik ma zakończenia „–ć” lub „-c”.
Co już wiemy o czasowniku i jego formach? Powtórzenie
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
W zakończeniu bezokolicznika piszemy –źć, jeżeli w zakończeniu formy osobowej występuje –z lub –ź (zi) ,np.:
znaleźć – znalazł, znaleźli
Co już wiemy o czasowniku i jego formach? Powtórzenie
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Czasownik odmienia się przez rodzaje:
-męski (ten)
-żeński (ta) w liczbie pojedynczej
-nijaki (to)
-męskoosobowy (ci)
-niemęskoosobowy (te) w liczbie mnogiej Rodzaj męskoosobowy odnosi się do chłopców, mężczyzn. Rodzaj niemęskoosobowy odnosi się do kobiet, zwierząt, roślin, przedmiotów, zjawisk…
UWAGA! Nie da się określić rodzaju czasownika w czasie teraźniejszym
Rodzaje czasownika
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Forma czasownika wskazuje także na czas wykonywania czynności.
Wyróżniamy czasy:
-teraźniejszy (czynność wykonywana jest w momencie mówienia) np.: tańczy
-przeszły (czynność już została wykonana) np.: tańczyła
-przyszły (czynność dopiero będzie wykonana) np.: będzie tańczyła
Czasy
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wpisz imiona chłopców, wiedząc, że Mateusz mówi o tym, co minęło, Kacper o tym, co dzieje się w tej chwili, a Piotr o tym, co dopiero się zdarzy.
Czasy
Chłopaki ,mam nowa piłkę! Ja będę miał piłkę
do kosza
Też kiedyś taką miałem
Kacper Piotr Mateusz
czas przeszły czas przyszły czas teraźniejszy
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Czasy
trzymać (1.os.l.poj)
umieć (3.os.l.poj)
rozumieć (1.os.l.poj)
spać (1.os.l.poj)
trzymam
umie
śpię
rozumiem
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Czasy 1.Miesiącem jesiennym nie jest
2.Na zimę do ciepłych krajów odlatuje
3. Na Antarktydzie żyją
marzec za
marzec wrzesień listopad
za po kla
bocian pla
sikorka bocian wróbel
kra pla sta
no po do
pingwiny no
pingwiny papugi wilki
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
4.Brat mieszka z utworu Przyjaciele to
5.Uzupełnij przysłowie: Nie ma bez kolców
6.Uzupełnij powiedzenie: Powiedziały ,że niedobre są spółki
Czasy Leszek
jaskółki
róży
wa
sa
ty my wy
tyś łyś my
da wa
Rus Peszek Leszek
łyś
ostu róży kaktusa
jaskółki kukułki wróbelki my
za pla no wa łyś my
os.1.,l.mn, r.niemęskoosobowy
czas przeszły
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Czasy
płynęły
płynąć płynęłaś
płynęłam
płyniemy
płynę
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
UWAGA! Czas przyszły czasownika ma dwie formy:
- prostą- mówi o czynności, która będzie wykonana w przyszłości (zrobię, przeczytasz, poczekają)
- złożoną- mówi o czynności, która odbędzie się w przyszłości, ale nie wiadomo, kiedy się zakończy ( będę robił, będziesz czytał, będziecie czekać)
Każdy czasownik występuje tylko w jednej formie czasu przyszłego: prostej lub złożonej – np.: czasownik napisać występuje tylko w formie prostej – napiszę, a czasownik pisać w formie złożonej- będę pisał
Czasy
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ułóż zdania, wstawiając odpowiednie formy czasu przyszłego
• (przywieźć-1.os.,l.poj) ci jutro tę książkę.
Przywiozę ci jutro tę książkę.
• Może (poprosić-2.os.,l.poj) o dokładkę?
Może poprosisz o dokładkę?
• W poniedziałek (napisać-1.os.,l.mn.) kartkówkę z polskiego.
W poniedziałek napiszemy kartkówkę z polskiego.
• Julek na pewno (pomyśleć-3.os.,l.poj.) o tym prezencie.
Julek na pewno pomyśli o tym prezencie.
• Chłopcy (posmarować-3.os.,l.mn.) chleb masłem.
Chłopcy posmarują chleb masłem.
• Czy (położyć-2.os.,l.mn.) te zeszyty na biurku?
Czy położycie te zeszyty na biurku?
Czasy
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Pamiętaj!
Formy proste czasu przyszłego nie odmieniają się przez rodzaje, np.: dziewczynka - przeczyta
chłopiec - przeczyta
dziecko - przeczyta
Rodzaju nie da się też rozróżnić w liczbie pojedynczej czasu teraźniejszego, np.: dziewczynka - pisze
chłopiec - pisze
dziecko - pisze
Odmieniamy czasownik przez czasy i rodzaje
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Określ czas i rodzaj czasowników
• Będę podróżowała
czas przyszły złożony, rodzaj żeński
• Zamaluję
czas przyszły prosty, rodzaj -
• Będę śpiewał
czas przyszły złożony, rodzaj męski
• Będziecie myli
czas przyszły złożony, rodzaj męskoosobowy
• Będzie chodziło
czas przyszły złożony, rodzaj nijaki
• Będą piły
czas przyszły złożony, rodzaj niemęskoosobowy
• Weźmie
czas przyszły prosty, rodzaj –
• Będziesz czytał
czas przyszły złożony, rodzaj męski
Odmieniamy czasownik przez czasy i rodzaje
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Uzupełnij tabelę czasownikami w odpowiedniej formie
Praca domowa
bezokolicznik liczba wykonawca czynności
Czas przeszły
czas teraźniejszy
czas przyszły
bawić się pojedyncza
dziewczynka
chłopiec zaczaruje
dziecko znalazło
mnoga
dziewczynki będą marzyły
kopnąć chłopcy
dzieci grają
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
• A. Łuczak, A. Murdzek, Język polski. Między nami. Zeszyt ćwiczeń dla klasy czwartej szkoły podstawowej, GWO, Gdańsk 2001
• D. Chwastniewska, D. Rożek, A. Gorzałczyńska - Mróz, Maciej Szulc, A.Piechnik- Kaszuba, Język polski. Nauka o języku dla klasy czwartej szkoły podstawowej-część 1, GWO, Gdańsk 2000
• A. Kempa, D. Szachnowska, Język polski dla klasy czwartej szkoły podstawowej - kształcenie językowe,Wydawnictwo OPERON, Gdynia 2008
• Wykorzystane ilustracje pochodzą z: www.microsoft.com
Bibliografia
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego