8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
1/40
KURUN - NKO - KADMYUM
Kurunun en nemli tketim alan ak
imalatdr. Yeralt haberleme kablolarnn
kurunla izolasyonu dier nemli tketim
alan olarak gze arpar. Korozyonu nleyenkurun oksit boyalar elik konstrksiyonlarda
kullanlr. Kurun tetraetil ve tetrametil benzin
iinde oktan ayarlayc olarak kullanlan
kurun bileikleridir. Kurun radyasyonu en az
geiren metal olmas nedeniyle bu nlardan
korunmada, renkli televizyon tplerinin
yapmnda ve mhimmat imalinde de nemli
miktarlarda kullanlmaktadr.
inko en ok galvanizlemede kullanlmaktadr.
naat sektrndeki galvanizli salar ve
konstrksiyon malzemeleri ile elektrik ve dier
havai hat direkleri galvanizlemenin en ok
kullanld alanlardr. Pirin alam ile bilhassa
otomotiv sanayinde dkm kalplar
yapmnda kullanlan inko alamlar
inko nun kullanld dier nemli alanlardr.
inko oksit yal boya ve lastik retiminde
kullanlmaktadr.
Kadmiyum zellikle deniz ve alkali ortam
korozyonuna kar mukavemeti nedeniyle
demir, elik, pirin ve alminyum
kaplamasnda kullanlmaktadr. Kadmiyum
kaplamalar elektrik, elektronik, otomotiv ve
Uzay sanayisinde ok yaygndr. Kadmiyumun
en nemli kullanm alan Ni - Cd, Ag - Cd ve Hg
- Cd pilleridir. Normal Ni - Cd pilleri gnlk
hayatta kullanlan elektronik cihazlarda, byk
kapasiteli olanlar ise uak ve gemilerde geni
bir tketim alan bulmutur. Kadmiyumun
youn olarak kullanld dier bir alan da boya
endstrisidir.
Kadmiyum bunlardan baka stabilizr olarak
plastik ve sentetik elyaf sanayinde, televizyon
tpleri ve florasan lamba imalinde, nkleer
reaktr kontrol sistemlerinde ve alamlarda
kullanm alan bulmutur.
DEMR
Demir cevherinin tketildii iki ana retim dal
yksek frn pik demir retimi ile direk
redksiyon tesisleridir. Demir cevheri yksek
frnlara ya direk arj cevheri olarak paracevher halinde veya ince tozlar sinterlenerek
sinter halinde veya daha ince tozlarn
peletlenmesiyle pelet halinde kok kmr ve
cruf yapckatk maddeleriyle birlikte
verilerek kullanlr.
KROM
Krom cevheri balca metalurji, kimya,
refrakter ve dkm kumu sanayinde kullanlr.
Metalurji sanayinde krom ; ferrokrom, ferro-
siliko-krom, krom bileikleri, ekzotermik krom
katklar, dier krom alamlar ve krom metali
eklinde tketilir.
Metalurji endstrisinde krom cevherinin en
nemli kullanm alan paslanmaz elik
yapmnda kullanlan ferrokrom retimidir.
Paslanmaz elik metal ve silah endstrisinin
ok nemli bir maddesidir. Krom elie sertlik,
krlma ve darbelere kar diren, anma ve
oksitlenmeye kar koruma salar. Bu
kapsamda kromun eitli alamlar mermi,
denizalt, gemi, uak, top ve silahlarla ilgili
destek sistemlerinde kullanlr.
Krom kimyasallar paslanmay nleyici
zellikleri dolaysyla uak ve gemi sanayinde
yaygn olarak ; kimya endstrisinde de sodyum
bi-kromat, kromik asit ve boya hammaddesi
yapmnda, metal kaplama, deri tabaklama,
boya maddeleri (pigment), seramikler,
parlatc gereler, katalistler, boyalar, organik
sentetikler, konserve yapma ajanlar, su
ileme, sondaj amuru ve dier birok alanda
tketilir.
Krom metali, yksek performans
alamlarnda, Al, Ti, Cu alamlarnda, sya ve
elektrie direnli alamlarda tketilir.
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
2/40
Kromun sper alamlar yksek sya dayankl
randman yksek, trbin motorlarnn
yapmnda kullanlmaktadr.
BOKST
Boksit endstride deiik alanlarda
kullanlmaktadr. Aada belirtilen kullanm
alanlar kimyasal bileimine baldr.
1. Almina ve alminyum retiminde % 90
orannda kullanlmaktadr. Boksitten metalik
alminyumun yannda bazen galyum ve
vanadyum gibi yan rnler de elde
edilmektedir.
2. Boksitten yaplan refrakter rnler
. Sentetik mullit
. Yksek alminal ate tulas
. Dkm maddeleri
. Monolit; imento, demir-elik ve tula
sanayinde imento sanayinde frn tulas
boluklarn doldurmas iin
3. Boksitten yaplan kimyasal maddeler
.Su temizlenmesinde kullanlan alminyum
slfat
.Sodyum alminat
.Ham petrol tasfiyesinde kullanlan Al-Klorr
.Alminyum hidrat
4. Boksitten yaplan andrclar
. Zmpara kad ve tozlar
. Bileme ( keskinletirme) iin zmpara ta
. Zmpara ta silindirleri
5. Dier tketim alanlar
. Ham ekerin renginin giderilmesinde
. Ham ekerin temizlenmesinde yalarn
filtrasyonunda
. imento yapmnda
. Ferrokrom tesislerinde cruf nleyici olarak
VANADYUM
Vanadyum en ok elik endstrisinde
tketilmektedir. Otomobil endstrisi, uzay
aralar ve uak sanayinde titanyumlu
alamlarla birlikte vanadyum kullanlmaktadr.
Slfrik asit retiminde katalizr olarak ayrca
seramik ve dier kimya sanayinde tketilen
vanadyumun bu alanlardaki tketim miktar
olduka azdr. Vanadyumlu alamlar ky tesi
petrol sondajlar borularnn yapmnda
kullanlmaktadr.
Vanadyumun gelien son kullanm alanlar ise;
gzlk camlarnn, sanayi ve byk bina
camlarnn ultraviyole klara kar filtrasyonu
saylabilir.
______________________________________
__
ANTMUAN
Antimuan, endstride metalik ya da trevleri
eklinde kullanlmaktadr. Ancak trevleri
eklinde kullanm ounluktadr.
Metalik Antimuan Kullanm:
Metalik antimuan salad avantajlar
sebebiyle kurun ve dier metallerle alamoluturmakta youn olarak kullanlmaktadr.
Akmlatr imali, lehimcilik, matbaa harfi
imali, askeri amal malzemeler imalinde
yaygn olarak kullanlmaktadr. Yksek
saflktaki antimuan, yar iletken olarak
elektronik ve termoelektrik alet reticileri
tarafndan intermetalik alam imalatnda
kullanlmaktadr.
Metal D (rnleri eklinde ) Kullanm :
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
3/40
Antimuan n 2/3 nden fazlas trevleri
eklinde kullanlmaktadr.Trevleri arasnda
slfitler ve zellikle de oksitleri yaygn olarak
kullanlmaktadr. Antimuan penta slfit lastik
endstrisinde vulkanizasyon ajan olarak,
antimuan slfit yangn kontrollerinde ve
cephane imalatnda kullanlmaktadr.
Antimuan trioksit plastikte, metal kaplamada,
seramik ve emayede, boya sanayinde beyaz
boya maddesi olarak kullanlmaktadr.
Antimuan oksit tekstil, plastik ve kimya
endstrilerinde yangn geciktirici olarak
kullanlmaktadr.
______________________________________
__
TUNGSTEN
Tungusten in ilk nemli kullanm tungsten-
mangan eliinin yapm ile ortaya kmtr.
Tungsten maddeleri kullanmlarna gre 4 ana
grupta toplanabilir:
1. Kesici ve kaplamaya dayankl maddeler,
2. tme rnleri,
3. Aletler, die elikleri, sper alamlar,
demirsiz alamlar iindeki alam bileeni,
4. eitli kimyevi maddeler ve metalrjik
olmayan uygulamalar.
Tungsten rnlerinin kullanm alanlar ise;
Tungsten karpit; madencilik ve petrol
sanayilerinde, matkaplarda, delici
ekipmanlarn kesici ksmlarnda ve krc
makinelerde, tamaclk ve elektrik
malzemeleri kaplamasnda yaygn olarak
kullanlmaktadr. Saf tungsten metal tozundan
yaplan tme rnleri elektrik ve elektronik
sanayinde kullanlmaktadr. Tungsten teli,
elektrik lambalarnda ve elektronik tplerde
katot olarak kullanlr. Tungsten diskler
otomotiv distrbtr noktalarnda ve pek okrnde balant noktas olarak kullanlr.
Tungsten metali scak ve radyasyon kalkan
olarak, x-n bileenleri ve katot n tpleri ve
yksek sl frnlarda stc madde olarak da
kullanlmaktadr. Tungsten zellikle uak
sanayinde ar metal olarak kullanlmaktadr.
Tungsten in metalrjik olmayan uygulamalar
ise;
Tekstil sanayinde kullanlan kimyevi maddeler,
boyalar, matlamayan boyalar ve renkli
gazlardr. Baz tungsten bileikleri k yayarlar
ve renk maddelerinde, x-nl ekranlarda,
televizyon tiplerinde ve florasans
klandrlmasnda kullanlr. Sodyum tungstat
da paslanmay engelleyici olarak ve tekstilsanayinde yanmaz madde olarak kullanlr.
______________________________________
__
MOLBDEN
Molibden zel eliklerde, pik demirlerde,
nikel, kobalt ve titanyum bazl alamlarda
kullanlan ok ynl bir alam
maddesidir.Molibden alam elementi olarak
pekitirmede, salamlk ve sertlik zellii
vermede, anmaya dayankl eliklerde,
dkm demirlerinde, demirsi metallerde
kullanlr.
Molibden ihtiva eden alamlar; paslanmaz
elik, tp ve boru eklindeki aletlerin
yapmnda, sper stclarda, elik
rezistanslarnda, petrol rnlerinin elde
edilmesinde ve kimyasal ilemlerde ok
kullanlr.
Kimyasal olarak eitli ve geni kullanm
alanlar olan molibden boya maddesi olarak
kuma boyaclnda, alkol ve formaldehit elde
edilmesinde de molibden katalizrleri
kullanlr.
Ayrca, mknats alamlar, dkm karpitleri su
ve gaz geirmeyi nleyici materyallerinimalinde ve son yllarda da srtnmeyi azaltc
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
4/40
zelliinden dolay motorlu vastalarn ya ve
greslerine eklenmektedir.
______________________________________
__
NKEL
Kimya endstrisinde; Nikel alamlar olarak
metal korozyonuna maruz yerlerde, kostik
solsyonlarn dengelenmesinde ve petrol
endstrisinde,
Fabrikasyon rnlerde; atal, bak takmlar,
eki, pense gibi aletlerle dier birok ev ve
hastane aletlerinin yapmnda,
Uak ve gemi endstrisinde; Nikel sper
alamlar yksek sda basn ve korozyona
dayankl olduundan, uaklarn gaz
trbinlerinde, jet motorlarnn yapmnda,
ayrca uaklarn elektrolizle kaplanan
blgelerinde ve gemi yapmnda tuz
korozyonuna kar engelleyici olarak,
Motorlu aralar ve paralarnda,
Elektrikli makineler ve paralarnda,
Yap malzemelerinde, sv ve kat yalarda
hidrojenerasyonu salamak zere batarya ve
yakt hcrelerinde ve seramik malzemelerde
emaye ile demir arasnda balayc olarak
kullanlr.
______________________________________
__
KALAY
Kalay, teneke yapmnda, kaplamaclkta,
eitli alamlar, lehim ve kimyasal madde
yapmnda kullanlr. Otomotiv endstrisinde
de motor yataklarnda, kaporta, radyatr, ya
ve hava filtrelerinde kullanlr. Uak ve gemi
endstrisi ile elektronik ve elektrik sanayinde
geni bir kullanm alan vardr. Kimya
sanayinde boya, parfm, sabun, poliretanretiminden di macunu yapmna kadar geni
bir alanda tketilir. Bunlarn yannda,
matbaaclkta, mutfak malzemeleri ve cam
endstrisinde de kullanlmaktadr.
________________________________________
ALTIN
Altn n tketildii alanlar sralayacak olursak;
Kuyumculuk, altn kaplama ve ssleme,
elektrik/elektronik, di hekimlii, dekoratif
kullanm
madalya yapm, resmi para, kle stoklardr.
Ayrca, gm, platin ve palladyum gibi
metallerle alam halinde uzay endstrisinde,
tekstil sanayinde altn tel ve iplik yapmnda ve
kimya endstrisinde paslanmaya dayankl alet
yapmnda kullanlmaktadr.
______________________________________
__
GM
Gm n tketildii alanlar sralayacak
olursak;
Fotoraf sanayi, elektronik, para imali, ss
eyas ve tak yapm, alamlar, diiliktir.
Ayrca, yapay yamur yadrmakta, ayna
srlarnn yapmnda, bilgisayar rlekontaklarnda, pil yapmnda da
kullanlmaktadr.
______________________________________
__
BOR
ok geni ve eitli alanlarda ticari olarak
kullanlan bor mineralleri ve rnlerinin
kullanm alanlar giderek artmaktadr. retilenbor minerallerinin % 10'a yakn bir blm
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
5/40
dorudan mineral olarak tketilirken geriye
kalan ksm bor rnleri elde etmek iin
kullanlmaktadr.
Bor mineralleri ve rnlerinin kullanld
sanayi dallarna aadaki gruplarda toplamakmmkndr.
.Cam sanayi
.Seramik sanayi
.Temizleme ve beyazlatma sanayi
.Yanmay nleyici (geciktirici) maddeler
.Tarm
.Metalrji
.Nkleer uygulamalar
.Dier kullanm alanlar
Borun cam sanayi ve dier endstrilerdeki
kullanmna ilikin baz bilgiler aada
zetlenmitir.
Cam Sanayi
Bor, pencere cam,ie cam v.b. sanayilerde
ender hallerde kullanlmaktadr. zel camlarda
ise borik asit vazgeilemeyen bir unsur olup,
rafine sulu/susuz boraks, borik asit veya
kolemanit/boraks gibi doal haliyle
kullanlmaktadr. ok zel durumlarda
potasyum pentaborat ve bor oksitler
kullanlmaktadr. Bor, ergimi haldeki cam ara
mamulne katldnda onun viskozitesini
arttrp, yzey sertliini ve dayanklln
ykselttiinden sya kar izolasyonunun
gerekli grld cam mamullerine
katlmaktadr.
Seramik Sanayi
Emayelerin vizkozitesini ve doygunlama ssn
azaltan borik oksit % 20'ye kadar
kullanlabilmektedir. zellikle emayeye katlanhammaddelerin % 17-32'si borik oksit olup,
sulu boraks tercih edilir. Baz hallerde borik
oksit veya susuz boraks da kullanlr. Metalle
kaplanan emaye onun paslanmasn nler ve
grnne gzellik katar. elik, alminyum,
bakr, altn ve gm emaye ile kaplanabilir.
Emaye aside kar dayanklln arttrr.
Mutfak aletlerinin ou emaye kaplamaldr.
Banyolar, kimya sanayi tehizat, su tanklar,
silahlar v.b. de kaplanr. Seramii izilmeye
kar dayankl klan bor % 3-24 miktarnda
kolemanit halinde srlara katlr.
Temizleme ve Beyazlatma Sanayi
Sabun ve deterjanlara mikrop ldrc
(jermisit) ve su yumuatc etkisi nedeniyle %10 boraks dekahidrat ve beyazlatc etkisini
artrmak iin toz deterjanlara % 10-20
orannda sodyum perborat
katlmaktadr.amar ykamada kullanlan
deterjanlara katlan sodyum perborat
(NaBO2H2O2.3H2O) aktif bir oksijen kayna
olduundan etkili bir aartcdr.
Yanmay nleyici (Geciktirici) Maddeler
Borik asit ve boratlar sellozik maddelere,
atee kar dayankllk salarlar. Tutuma
scaklna gelmeden sellozdaki su
molekllerini uzaklatrrlar ve oluan
kmrn yzeyini kaplayarak daha ileri bir
yanmay engellerler. Bor bileikleri plastiklerde
yanmay nleyici olarak giderek artan
oranlarda kullanlmaktadr. Bu ama iin
kullanlan bor bileiklerinin banda inko
borat, baryum meta borat, bor fosfatlar veamonyum fluoborat gelir.
Tarm
Bor mineralleri bitki rtsnn gelimesini
artrmak veya nlemek maksadyla
kullanlmaktadr. Bor, deiken llerde,
birok bitkinin temel besin maddesidir. Bor
eksiklii grlen bitkiler arasnda yumru kkl
bitkiler (zellikle eker pancar) kaba yoncalar,alfa alfalar, meyve aalar, zm, zeytin,
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
6/40
kahve, ttn ve pamuk saylmaktadr. Bu gibi
hallerde susuz boraks ve boraks pentahidrat
ieren kark bir gbre kullanlmaktadr. Bu
da, suda ok eriyebilen sodyum pentaborat
(NaB5O8.5H2O) veya disodyum oktaboratin
(Na2B8O13) mahsuln zerine pskrtlmesi
suretiyle uygulanmaktadr.Bor, sodyum klorat
ve bromosol gibi bileiklerle birlikte otlarn
temizlenmesi veya topran sterilletirilmesi
gereken durumlarda da kullanlmaktadr.
Metalurji
Boratlar yksek scaklklarda dzgn, yapkan,
koruyucu ve temiz, apaksz bir sv oluturma
zellii nedeniyle demir d metal sanayindekoruyucu bir cruf oluturucu ve ergitmeyi
hzlandrc madde olarak kullanlmaktadr.Bor
bileikleri, elektrolit kaplama sanayinde,
elektrolit elde edilmesinde sarf edilmektedir.
Borik asit nikel kaplamada, fluoboratlar ve
fluoborik asitler ise; kalay kursun, bakr, nikel
gibi demir dii metaller iin elektrolit olarak
kullanlmaktadr.Alamlarda, zellikle eliin
sertliini artrc olarak kullanlmaktadr. Bu
konuda ferrobor olduka nem kazanmtr.
elik retiminde 50 ppm bor ilavesi eliin
sertletirilebilme niteliini gelitirmektedir.
Nkleer Uygulamalar
Atom reaktrlerinde borlu elikler, bor
karbrler ve titan bor alamlar
kullanlr.Paslanmaz borlu elik, ntron
absorbani olarak tercih edilmektedir. Yaklak
her bir bor atomu bir ntron absorbeetmektedir.
Atom reaktrlerinin kontrol sistemleri ile
soutma havuzlarnda ve reaktrn alarm ile
kapatlmasnda (B10) bor kullanlr.
Dier Kullanm Alanlar
Ahap, malzeme prezervasyonu iin sodyum
oktaborat kullanlr. % 30'luk sodyum
oktaborat zeltisi ile muamele grm tahta
malzeme yava yava kurutulursa
bozunmadan ve kllenmeden uzun sre
kullanlabilir. Silisyum retiminde bor triklorr,
polimer sanayinde, esterleme ve alkilleme
ilemlerinde ve etil benzen retiminde bor
trifluorr katalizr olarak kullanlmaktadr. Bor
karbr ve bor nitrr; dkm eperlerinde
yksek scakla dayankl (refrakter) malzeme
pskrtme memelerinde de anmaya
dayankl (abrasif) malzeme olarak kullanlan
nemli bileiklerdir. Aralarn soutma
sistemlerinde korozyonu nlemek zere
boraks, antifiriz karmna katk maddesi
olarak da kullanlr. Tekstil sanayi inde,
niastal yaptrclarn viskozitlerininayarlanmasnda, kazeinli yaptrclarn
zclerinde, proteinlerin ayrtrlmasnda
yardmc madde boru ve tel ekmede aklcl
salayc madde, dericilikte kire ktrc
madde olarak boraks kullanlmaktadr.
______________________________________
__
TRONA
Soda klnn pek ok kullanm alan mevcut
olmakla beraber en fazla cam sanayinde
hammadde olarak kullanlmaktadr.
Dier kullanm alanlar unlardr;
Kimya sanayinde eitli maddelerin
retiminde; sodyum tripolyphosphate,
sodyum silikat, sodyum kromit ve sodyum
dikromat, sodyum bikarbonat, sodyumkarbonat peroxhdydrate, sodyum
seskikarbonat, sodyum hexacyanoferrate,
chlorinemonoxide. Deterjan sanayiinde; su
tasfiyesinde, baca gaz deslfrizasyonunda,
selloz ve kat sanayinde, almina
retiminde, sondaj amurlarnda, galvaniz
kaplama banyolarnda, kurun
rafinasyonunda, bakr flotasyon
konsantrelerinden telleryum'un geri
kazanlmasnda, rafine edilmi diatomitinretiminde, fotoraflkta, bromine'in
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
7/40
retiminde, tar'n distilasyonunda, hidrojen
slfitin geri kazanlmasnda, dkm
kumlarnda, tekstil sanayinde.
Cam endstrisi dnya soda kl tketiminde %
46'lk bir payla en nemli kullanm alandurumundadr. Bunu % 21 gibi bir payla kimya
sanayi takip etmektedir.
______________________________________
__
SODYUM SLFAT
Sodyum slfat kat, cam, deterjan ve tekstil
sanayinde kullanlmaktadr.
______________________________________
__
TUZ
Tuzun kullanld nemli yerler;
.nsan gdas
.Hayvan beslenmesi
.Kimya ve dier sanayiler
.Karayollarnn kara ve buza kar
tuzlanmasdr.
______________________________________
__
STRONSYUM MNERALLER
Baryum karbonat dk derecelerde erimi
camn akkanl ile camn krlma endeksini
artrarak ekrann parlakln gelitirdiinden
ve rntgen nlarna kar bir engel
oluturduundan uzun zamandr siyah-beyaz
TV tplerinde kullanlmaktadr. 1960'larn
sonunda renkli TV yapm yksek miktarlara
ulam ve kullanlan yksek voltaj daha
yksek seviyede X-n yaylmna sebep
olduundan bunun ntralize edilmesi
gerekmitir. Ba ve Sr elementlerinin atomaplar geni olduundan yksek oranda X-n
emicidirler. Belirli bir frekansta yaylan X-
nlar iin stronsiyumun daha koruyucu
olduu dnlmektedir. Renkli TV tplerinde
daha yksek voltajlar kullanldndan Sr
kullanlmaktadr. Dier bir kullanm alan ile
ferritlerdir. Ferritler seramik olarak otomotiv
sanayinde, demir cevheri seperatrlerinde,
fotokopi makinelerinde ve zel alamlarda
kullanlmaktadr.
Ayrca aleve verdii krmz renk dolaysyla
havai fiekler ve sinyal maddeleri retiminde;
cam, boya, ila sanayinde; inko elektrolizinde;
kuru frn ve uak motoru gibi makinelerde
kullanlan mil yataklarn yalayc olarak
kullanlmaktadr.
Genelde stronsiyum tketimi stronsiyum
karbonat eklinde olmaktadr. Stronsiyum
karbonatn son kullanm alanlarna gre
tketimi aadaki gibidir.
Stronsiyum Karbonatn Son Kullanm
Alanlarna Gre Tketimi
Kullanm Alan % (x1000 t)
Renkli TV Tp
Elektroseramik
inko Rafinasyonu
Piroteknik
Seramik ve Cam
Havai Fiek v.s
Dier 69,1
15,2
2,9
4,8
0,8
2,7
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
8/40
4,5 75,9
16,7
3,2
5,3
0,8
3,0
5,0
TOPLAM 100,0 109,9
Kaynak: Roskill Information Services Ltd., The
Economics of Strontium, 1989.
______________________________________
__
ZIMPARA
Sentetik andrclarn devreye girmesi ile
doal zmparaya olan talep azalmtr. Ancak
andrclarn pahal olmas, doal zmparaya
olan talebin baz zel uygulama alanlarnda
halen devam etmesine neden olmaktadr. Bu
alanlar ticari ve halka ak bina, anayol ve
kaldrmlarn, anmaya direnli ksmlar
kaymayan yzeyleri olup yksek alminali
imento sanayidir.
Doal zmparann geleneksel olarak
kullanlabildii alanlar aada verilmektedir;
A. naat Sektrnde;
1. Ticari ve halka ak binalarda anmaya
direnli ve kaymaz yzeylerde,
2. Anayol ve Kaldrmlarda,
B. Nakil Vastalarnda;
1. Otomobil paralarnda ve
aksesuarlarnda,
2. iftlik makinelerinde ve donanmlarnda,
C. Makinelerde (Elektrikli aletler hari), optik
alanda yzeylerin parlatlmas cilalanmas iin,
D. Ate tulas yapmnda.
________________________________________
KKRT
Kkrt bata gbre sanayi iin gerekli slfrik
asit retiminde olmak zere, kimya, lastik,
boya, kat, demir-elik, petrol sanayileri ile
tarm ilalar, barut, kibrit retiminde
kullanlmaktadr. Petrol, doalgaz ve baca
gazlarndan yan rn olarak elde edilen
ucuz elementler kkrt retimi artmakta ve,
kkrt tketiminin % 88'i slfrik asit
retiminde kullanlmaktadr. Kkrt ve
slfrik asit direkt veya indrekt olarak gnlk
hayatmza esas olan hemen, hemen her
eyde kullanlmaktadr. eitli endstriyel,
akademik ve kamu aratrma guruplar, artan
rafine kkrt yan retimini sarf etmek
amacyla kkrt iin yeni kullanm alanlar
aratrmaktadr. Byk hacimli potansiyelpazarlara sahip yeni kullanm alanlar olarak
unlar sayabiliriz.
1. Kaldrm demelerinde dayankllk
salayan, eriticilere kar direnli, kkrt asfalt
bileimleri.
2. Yksek basn gcne ve yaltkan
zelliklere sahip kkrt kp.
3. Gcn, su ve andrcya kars direnciniartrmak iin eitli materyallerle yaplan
alamlar.
4. Kkrt ieren betonlar, inaat harlar
ve agregatlar.
______________________________________
__
POTAS
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
9/40
Gbreler, modern ziraat iin ok elzemdir.
nk ziraat, bir mineral tketme ilemidir.
Potas tketiminin yaklak % 94' zirai
gbrelemede, kalan % 6'si endstriyel
sektrde kullanlr. Zirai olmayan alanlarda
potasin en nemli kullanm sahas kostik potas
ve klorin imalindedir. Dier kullanm alanlar
kimya, gda ve seramik endstrisindedir. Son
kullanm ise sabunlar ve deterjanlar, cam ve
seramikler, kimyasal boyalar ve ilalar, likit
gbreler ve dier eitli alanlarda olmaktadr.
Potasn kullanm alanlarna gre pazarlanabilir
rn trleri unlardr: Potasyum klorr,
langbeinit, potasyum slfat, potasyum nitrat
(gherile) ve gbre tuzlar.
Dnya nfusunun giderek artmas,
beslenmeye olan talebin de giderek artmasna
neden olmaktadr. Bu ise daha fazla ziraat
demektir. Ziraat, topraktaki mineralleri azaltan
bir mineral tketim ilemi olduuna gre,
toprakta fakirleen minerallerin yerine
konabilmesi gbrelere ve dolaysyla
potasyumlu gbrelere olan ihtiyacn da
giderek artmas anlamn tar. Bu nedenle baz
bitkilerin yetitirilmesinde o yre toprann
potasyum ieriine ve yaplan tarmsal ilemin
cinsine bal olarak potasl gbreler
kullanlmaktadr.
Potas, btn bitkilerde, niasta ve ekerin
sentezine devaml katkda bulunur. Kk
hcrelerinde topraktan karbonhidratlardan ve
inorganik nitrojenlerden amino asitlerin
sentezini ve di duvarlarnn kalnlamasn
salar. Bu, hububatlarda saplarn
salamlamas anlamna gelir. Potas, keza
bitkilerin di etkenlere kar, hastalklar ve
iklim artlar gibi direncini de artrr.
Potasyum slfatlar ise baz sebzelerde ve keza
birok meyvelerde, zellikle narenciye ve
zmde, klorrn yol at yanmay nlemek
amacyla kullanlr. nk bunlarn kkleri ok
derin olup, uzun seneler boyunca depolanan
klorr atma imkan salar. Slfatlar, patates,
zm ve ttnde, daha iyi lezzet temini iin
kullanlr.
Son senelerde, az miktarda potas, dk veya
hi soda iermeyen diyet izleyen kiilerce,direkt olarak tuz eklinde de kullanlmaktadr.
______________________________________
__
FOSFAT
Fosfat kayasnn % 85 I gbre olarak
kullanlmaktadr. % 15 lik blm ise yem,
gda, deterjan, alam metalrjisi, kat, kibrit,
su tasfiyesi, harp sanayi ve kimya sanayinde
kullanlmaktadr.
______________________________________
__
KAOLEN
Kaolen tketiminde parasal ve tonaj deerleri
bakmndan, birinci sray kat sanayi
almaktadr. Avrupa pazarnda kat, dolgumaddesi olarak toplam tketimin % 40',
Amerika pazarnda ise bu amala toplam
tketimin % 80'i kullanlmaktadr.zellikle
kat dolguda Avrupa kaolinle birlikte kalsit de
kullanmaktadr. Kue-kaplama katta da
benzer durum sz konusu olup, zellikle kue
katta kaolenin kalite bakmndan avantaj ve
stnl vardr. Dnya kat tketiminde,
kaolen ve kalsite ikame olarak, TiO2, talk vb.
de kullanlmaktadr. Bunlarn toplamtketimleri, belirli yllarda kaolen tketimini
azaltmakla beraber, bu oran ok byk
boyutlarda olmamaktadr. Ancak dnya kalsit
tketimi, kaolen tketimini etkileyen en
nemli unsurdur.
Seramikte kaolen tketimi, en ok shhi
tesisat, porselen ve izalatr sanayinde
olmaktadr. Fayansta tketim maksimum % 20
dolayndadr.
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
10/40
Son yllarda seramik sektr dnda, kaolenin
en byk tketimi imento sanayinde olup,
kaolen tketim oran tvenan retimin % 30'u
mertebesine ulamaktadr.
Seramik sektr dnda kaolenin en byktketimi, boya, lastik ve plastik sanayinde
dolgu maddesi olarak kullanlmasdr.
Kaolen cam elyaf, kimya sanayi, ila sanayi
gibi sektrlerde de kullanlmaktadr. Ancak
kullanm oranlarnn dklne ramen mali
portresi yksek tketimlerdir.
______________________________________
__
SERAMK KLLER
Mineralojik zelliklerine gre snflandrlan
killer, eitli fiziksel ve kimyasal zelliklerine
gre, kaba seramik kili, ince seramik kili,
refrakter kil, balayc kil, iferton gibi fiziksel
zelliklerine gre de snflandrlr.
Seramikte kullanlan killerin kuruma ve ekme
zellikleri, plastiklik, kuru mukavemet, pimerengi gibi zellikleri, kullanm amacna gre
bazen kimyasal bileimden nce gelen bir
zellik olarak da kabul edilebilir.
Geology of Industrial Rock and Minerals, 1969
(Robert Bates)'de verilen, killerin kullanm
alanlar snflandrmas aada sunulmutur;
A. Piirilen Kil rnleri (% 35)
.Tula, kiremit
.Drenaj borular
.Yapsal karo
.Pis su borusu
B. Fayans, yer karosu, cam, ini, anak,
mlek, porselen, shhi tesisat, elektro
porselen (% 40)
C. Dier Tketim (% 25)
.Refrakter sanayi
.imento
.Sondaj amuru
.Dolgu maddesi
.Kaplama malzemesi
______________________________________
__
REFRAKTER KLLER
Refrakter killerin tketim alan olarak:
1. ekilli Tulalar-Refrakterler
A. Youn Tulalar
a.amot ve Yksek Alminal Tulalar
. Ar Hizmet Tulalar
. Genel Hizmet Tulalar
. Hafif Hizmet Tulalar
b. Dier Tulalar (Silika, Porsil)
B. Hafif Tulalar (zole Tulalar)
a. amot zole Tulalar
b. Kizelgur zole Tulalar
2. ekilsiz Refrakterler (Harlar)
A. rg Harlar
a.Youn Tula rg Harlar (amot ve
Yksek Almina rg Harlar)
b. Hafif Tula rg Harlar (zole rg
Harlar)
B. Monolitik Harlar (Uygulama ekline
Gre; Dkm,Dvme,Pskrtme ve Plastik)
a. Youn Monolitikler (amot ve Yksek
Almina Monolitler)
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
11/40
b. Hafif Monolitikler (zole Monolitler)
Youn tulalarda % 46 alminaya sahip
olanlar amot, % 46 ve daha yksek alminaya
sahip olanlar ise yksek alminal tulalar
olarak adlandrlr. Demir elik sanayindeyksek hacim arlkl, srtnme, krlma ve
cruf ata mukavemetine sahip olan
dolaysyla ar artlarda kullanlacak tulalara
Ar Hizmet Tulalar, kullanm yeri artlarnn
daha hafif olduu yerlerde Genel Hizmet
Tulalar, kullanm yeri hafif olan yerlerde
Hafif Hizmet Tulas ad verilir. zolasyon
tulalar izolasyon amaldrve esas alma
tulalarn arkasnda kullanlr. Harlar tulalar
birbirine balayan toz malzemelerdir.
alma artlarnn ar olduu demir-elik,
imento, petrokimya sanayinde ar hizmet
tulalar, cam sanayinde ve kok frnlarnda
silika asidik ortamlarda asit tulalar dier
alma ortamlarnda genel hizmet ve hafif
hizmet tulalar kullanlr.
Killer homojenlik, plastiklik, nem ve kuru
mukavemet ile dier teknolojik zelliklerininfarkllndan dolay eitli kullanm alanlarna
sahiptir. Dnya kil retiminin yaklak % 75'i
piirilen ve ekillendirilen seramik rnlerinin
imalatnda kullanlmaktadr. Dnya kil
retiminin geriye kalan % 25'i ise killerin
zelliklerine gre refrakter sanayinde,
imento, sondaj amuru, dolgu ve kaplama
malzemesi olarak, temizlik, deterjan, gda ve
ila sanayinde kullanlmaktadr.Refrakter killer
refrakter sanayinin ana hammaddesini tekil
eder. Kullanm gittike artmakta buna bal
olarak zellik arz eden yeni kullanm alanlar
genilemektedir.
______________________________________
__
FELDSPAT
Feldspat n balca kullanm alanlar aadazetlenmitir:
1. Cam Sanayi:
Cam sanayi halen en byk feldspat ve
nefelinli siyenit tketicisi olma durumunu
muhafaza etmektedir. Feldspatik mineraller,
cam reetesinde esas olarak almina kaynaeklinde yer alrlar. Bununla birlikte eritici
(flaks) zellikleri de faydaldr. Feldspat
bnyesindeki alkaliler, erime scakln
drecek flaks grevi yaparlar: almina ise
duyarllk temin eder ve arpma, bklme ve
termal oklara kar mukavemet kazandrr.
Geni anlamda bir genelleme yapmak
gerekirse, yukardaki yararlarna ilaveten
camn saydamln kaybetmesini engelleyen
imalat srasnda viskozitesini de arttran
almina ierii, konteyner (cam, ie) ve dz
cam mamullerde % 1,5-2 orannda mevcuttur.
Cam elyafnda ise, kullanm amacna bal
olarak % 15'e kadar kabilen oranda mevcut
olabilir.
Nefelinli siyenit, nemli bir silika (% 59-60),
almina (% 23-24 Al2O3) ve alkali (% 9,8-10,2
K2O) kaynadr. Cam yapmnda nefelinli
siyenit, cam hamurunun eritilmesinde flaks
olarak kullanlr ve konteynr (kap) camnda
hamurun % 5 ile 15'ini tekil eder.Nefelinli
siyenit en byk lde yiyecek, iecek,
kimyasal madde, ila ieleri ve kavanoz gibi
muhafaza cam retiminde, daha tali oranda
ise dz cam, preslenmi ve iirilmi cam
mamuller yapmnda tketilmektedir.
2. Seramik Sanayi:
Feldspatik mineraller, yzyllardan beri
seramik endstrisinde reete
formlasyonlarnda nemli rol oynamlardr.
Yakn gelecekte de, feldspat ve nefelinli siyenit
iin nihai kullanm alan olarak en nemli
pazarlardan biri olma zelliini devam
ettireceine hi phe yoktur.
Seramik reetesine flakslar (eriticiler), bnye
piirildiinde sv oluumunu salayacakscakln drlmesi amacyla katlr.. Eritici
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
12/40
(flaks), piirme srasnda seramik bnyenin
camlama derecesini kontrol eder ve rn
frndan istenen camlama derecesinde kar.
Farkl seramik bnyeler deiik camlama
derecesi gerektirdiinden belirli bnyelerde
kullanlacak flaks miktar da deikendir.
Yumuak porselenlerde (dk sda piirilmi)
feldspat reete bileiminin % 25-40'n: sofra
eyasnda % 18-30'unu, elektroporselende %
20-28'ini ve kimyasal -teknik porselende % 17-
30'unu tekil eder. Sodyum ve potasyum
feldspat, ya da nefelinli siyenit gibi flakslardan
hangisinin ne miktarda kullanlacana, ok
sayda teknik kriter etki eder ve bu kriterler
belirli bir flaksn ilavesiyle kazanlacakzellikleri de kapsar. Bunlara rnek olarak,
nihai rnde aranan beyazlk derecesi, kopma
mukavemeti, sr tutma veya reddetme, sr
dekorasyonlar zerine metal ileme etkisi ve
imalatnn geleneksel alkanl gsterilebilir.
Seramik sanayinde potasyum feldspat daha
yaygndr. Potasyum feldspatn avantaj,
yksek viskoziteye sahip bir eriyik
oluturmasdr ve bu eriyiin sonucu olarak,piirme srasnda seramiin ekil
bozulmalarna kar mukavemet temin eder.
Seramik kaplar ve sralarda esas olarak
feldspat kullanlmakla birlikte, shhi tesisat ve
karo imalinde flaks olarak nefelinli siyenit
tercih edilmeye balanmtr.
3. Kaynak Elektrotlar retimi:
Kaynak elektrotlar, feldspatlar iin gelenekselson kullanm alanlardr, nk bunlarn eritici
zellikleri, elektrot kaplama malzemesi
yapmnda ideal bir bileen olma zellii
kazandrr.Karma ilave edilen feldspatn iki
nemli fonksiyonu vardr: ark stabilizr
olarak davranr ve kaynak ukuru korur. Ark
stabilizr olarak kullanlan materyaller,
feldspat yannda potasyum ve sodyum silikat,
kil, talk, nikel ve demir tozlar gibi metalik katk
maddelerini ierir. Bunlar, dk iyonlama
potansiyellerine sahip elementler oluturarak
ark stabilize ederler. Kaynak ukuru
doldurulmas durumunda ise, feldspat gibi
erimi kat bariyerden cruf oluturucular
kaynak ukurunu ve yeni kaynatlm metali
korurlar.
4. Boya Sanayi:
Boyalar genellikle bir pigment (renk verici), bir
ortam (balayc) ve bir salvent (inceltici) ten
oluur. Pigmentlere katk olarak, birok
boyaya, boya retim maliyetini drmek veya
daha pahal pigmentleri ksmen ikame etmek
zere dolgu maddeleri veya ekstenderler ilave
edilir. Bunun tesinde sz konusu katklar,boyaya parklk ve akma zellii gibi eitli
fonksiyonel zelliklerde kazandrlabilir.
Ekstender olarak feldspat veya nefelinli siyenit
kullanlmaktadr.
Feldspatlar, barit ve kalsiyum karbonat gibi
geleneksel boya dolgular ve ekstenderleri
karsnda daha yaygn olarak kullanlan
alternatif durumuna gemektedir. zellikle d
cephe boyalar, anti-korozif boyalar, sva veplaster gibi asite direnli mamullerde kalsiyum
karbonat yerine ikame edilir. D etkenlere
kar renk stabilitesinde avantaj salar.
Nefelinli siyenit de baz lkelerde gittike
artan oranda dolgu maddesi olarak
tketilmektedir.. Mikronize nefelinli siyenit
esas olarak serbest akl, toksik olmayan
dk ya emmeli beyaz ekstender pigmenttir.
5. Plastik Sanayi:
Plastik retimi, endstriyel mineraller iin
katk maddesi olarak kullandklar byk bir
pazar tekil eder ki bunlar, dolgu ve ekstender,
renk verici ve yanmay geciktirici olarak
uygulanrlar. Kalsiyum karbonat gibi
geleneksel dolgu maddelerinin aksine, feldspat
ve nefelinli siyenit daha az miktarlarda
kullanlr.
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
13/40
______________________________________
__
WOLLASTONT
Wollastonitin balca kullanm alanlar aadazetlenmitir;
1. Seramik Sanayi :
Wollastonitin ana kullanm alan seramik
sanayidir. Seramik malzemeler retimde
feldspat, kalsit, kuvars, dolomit, talk gibi
hammaddeler yerine veya seramik mamuln
belirli zelliklerinin dzenlenebilmesinde
Wollastonit kullanlmaktadr. Bu sanayide
Wollastonit shhi tesisat ve inilerde atlamay,
sktrmay, krlmay ve mamuller zerindeki
s genlemesini nlemesi bakmndan aranan
bir katk maddesidir. Wollastonit
kullanldnda seramik rnn gerek plastik
halde, gerekse kurutulmu halde iken
dayanm ok yksektir. Wollastonit ayrca
kurumay hzlandrr, nemlilik genilemelerini
asgariye indirir. Hamurdaki miktar arttka
frnlama srecinde ksalma sz konusuolduundan yaktta da tasarruf salar.
2. Boya Sanayi :
Wollastonit, boya endstrisinde katk maddesi
olarak kullanlr. Seramik sanayinden sonra en
ok bu alanda tketilmektedir. Bu endstri
dalnda genellikle binalarn kaplama
boyasnda; astar, emisyon boyalar ile yal ve
sulu boyalarda da kullanlmaktadr. Bu
sanayide kullanlmas rengi, ubuksu zellii ve
dk ya absorbisyonu gibi zelliklerindendir.
ok parlak beyazl dolaysyla beyaz ve renkli
boyalarn elde edilmesinde kullanlr.
Wollastonit boyalar, asidik ortamlar iin uygun
deildir. Wollastonit katkl boyalar dzgn bir
yzey salar ve kflenmeye kar dayankldr.
3. Plastik Sanayi :
Wollastonit, plastik ve kauuk sanayinde yarmukavim katk maddesidir. Sentetik
Wollastonit bu alanda daha ok kullanlr.
Fakat doal Wollastonit genellikle sakz, lastik,
suni ksele (poliretan) ve ayrca siyah
olmayan deiik lastiklerin (kauuklarn) elde
edilmesinde kullanlr. Wollastonit katkl
plastikler daha az absorbisyonu, daha dk
dielektrik katsays ve daha dk viskozite
gsterir. Wollastonit s ile sertleen, nemsiz
emici, astara ve yine s ile yumuayan kalba
ekil vermeyi iddetlendirici zellii nedeniyle
plastikte kullanlmaktadr.
4. Andrc Olarak :
Wollastonit, andrc zellii olan seramikler
ve disk eklindeki bileme talarnn imalinde,abuk anp tkenmeyi engellemek iin
kullanlr.
5. Mineral Yn Eldesinde :
Wollastonit mineral yn eldesinde de
kullanlr. Bu kullanm iin hammadde
tlr, sonra macun haline gelene kadar
suda kartrlarak 1500 0C'deki frnlara
gnderilir. Bu frnlarda viskoz ktleler yerinegayet ince fiberler elde edilir. Bu fiberler bir
baka blmde tabakalanr, sarlr,
ambalajlanr ve ses ve s izolasyonlarnda ok
geni bir uygulama alan bulur.
6. Kaplama lerinde :
Wollastonit ayrca kaplama ve kat
endstrisinde katk maddesi olarak da
kullanlr.
7. Cam Sanayi :
Wollastonit mineral zellii nedeniyle cam
sanayinde, parlakl ve salaml ile naylon
sanayinde kalplama ilerinde kullanlabilir.
8. Dier Kullanm Alanlar :
Wollastonit ayrca yer ve duvar karolarnda,
elektrik izolatrleri ile abrazif disk imalinde,
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
14/40
atee dayankl (refrakter) mamul retiminde,
yapkanlarda, sulayclarda kullanlr.
______________________________________
__
PROFLLT
Profillit refrakter ve seramik rnlerin
imalinde, lastik, boya, kozmetik, sabun v.b
rnlerde dolgu maddesi olarak kullanld
gibi DDT ve benzeri insektisitler iin de
dalm ve dolgu eleman olarak kullanlr.
Seramik rnleri: Elektrik izolatrlerinde
olduka fazla kullanlmaktadr.Profillit ieren
rnler mekanik ve fiziksel zellikler asndan
normal porselen ile benzer zellikler
gstermekle beraber sfra yakn porozite ve
yksek "puncture" deerlerinin nemli olduu
durumlarda uygun olmaktadr. Pirofillit ve talk
karm fayans ve yar vitrz sofra takmlar
imalinde kullanlmaktadr. Pirofillit karmyla
yaplan sofra eyalar yksek mekanik
dayankllk ile beraber mamul madde
yzeyinde zamanla meydana gelebilecek klcalatlaklar tamamen ortadan kaldrmaktadr.
te yandan fayans yapmnda feldspat yerine
pirofillit kullanm ile termal ok, atete
piirme, kltme ile oluabilecek klcal
atlaklar ortadan kalkar ve kolay piirim
imkan salanr.
1. Refrakter rnleri :
Pirofillit kalsinasyona gerek duymakszn
refrakter hammadde olarak kullanlabilir. Bu
nedenle ekicidir. Mullitleme reaksiyonlar
1400-1450oC civarnda da srd iin elik
potalardaki genleme zellii tula derzlerini
kapad iin edeeri (amot vb.)
hammaddelere oranla daha iyi performans
verir. Ancak Demir-elik sanayiinde potalarda
u anda kstl kullanm imkan vardr. kincil
Metalrji proseslerinde, pota oca bulunan
demir-elik potalarnda kesinlikle yetersizdir.
Pirofillit'in genel hizmet malzemesi olarak
retilen seramik ve refrakter rnlerin
imalinde kullanlmasnn nemli avantajlar
unlardr.
.Dk scaklkta piirme olana,
.Dk rutubetle hazrlanabilen atlama riski
az olan karmlar yapabilme olana,
.ekme, bzlme v.b zellikleri kontrol
olana,
.Pirofillitin yksek s iletim zellii ve dk
sl genleme katsays, termal ok direnci
arttrmas,
.Vitrz malzemelerin mukavemetini
arttrmas.
2. nsektisitler:
nce tlm (-230 mesh) pirofillit DDT gibi
insektisitler veya rotenone gibi fungusidler iin
tayc olarak geni olarak kullanlmaktadr.
Akcl ok iyi olduundan ve insektisitlerin
fonksiyonel maddesi ile bir etkilemeyegirmediinden bu alanda kullanlan en ideal
malzemelerden biridir.
3. Beyaz imento retimi:
Pirofillit beyaz imento retiminde de tercih
edilen hammaddelerden biridir. Bu tr
kullanmda pirofillitin fiziksel ve kimyasal
zellikleri itibari ile en dk niteliklisi bile
yeterli olmas fiyat avantaj getirmektedir.
4. Dolgu Malzemesi Olarak Dier Kullanm
Alanlar:
Kaliteli kat imalinde yzey dzgnletirme
amac ile kullanlmaktadr. Krem, deterjan, sert
ve yumuak lastik, temizlik malzemelerinde,
tekstil ve kord finisajnda, melamin, fenol
formaldehid ve re-formaldehid reine
balayc kalp tozlarnda, boya sanayinde
nemli oranlarda kullanlmaktadr.
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
15/40
______________________________________
__
MAGNEZT
Sinter magnezit, magnezitin 1400 0C'ninzerinde kalsinasyonuyla elde edilir. Dnyada
sinter magnezitin % 75'i magnezit
mineralinden retilmektedir. Sinter magnezit
retiminin hemen hemen tamamna yakn
ksm refrakter endstrisinde bazik refrakter
tula ve monolitik malzeme olarak tketilir.
Bazik refrakter tula metal rafine
endstrisindeki frnlar, potalar ile imento
dner frnlar ve elik endstrisinde toplam
retimin en az % 70'i oranndatketilmektedir. Monolitik harlar ise frn ve
potalarda dvme, dkme tamir malzemesi
olarak kullanlmaktadr.
Kostik kalsine magnezit 900 0C civarnda
kalsinasyon ilemiyle elde edilir. Hayvan
yeminden uranyum karbonat liing
sistemlerine kadar geni bir tketim alan
vardr.
Kullanm alanlar aada sralanmtr.
1. Tarm endstrisinde, ince tarm eklinde
hayvan yemine katlarak: iri taneliler gbre
endstrisinde kok oluturmayan ince tozlar
pastrize tossuzlatrma malzemesi olarak.
2. naat endstrisinde; ask taban, izolasyon
inaat bloklar ve hafif yap eleman olarak.
3. la endstrisi ve tpta.
4. Genel kimya endstrisinde; magnezyum
bileiklerinin retimini balang malzemesi
olarak.
5. Lastik ve plastik endstrisinde; stabilizatr
madde vulkanizr madde olarak.
6. Kat endstrisinde.
7. Otomotiv yalama yalarnda; hzl alan
motorlar iin etkin olarak asitlerin
ntrletirilmesinde katk maddesi olarak.
8. Uranyum cevherlerinden uranyum oksit
eldesindeki karbonat devrelerinde absorbentve katalizr olarak kullanlmaktadr.
______________________________________
__
DSTEN- ANDALUZT- SLLMANT
Sillimanit, andaluzit ve disten susuz
alminyum silikat polimorflarn ierirler ve
genel olarak sillimanit grubu mineralleri olarak
bilinirler. Bu mineraller, yksek scaklkta
oluan yksek refrakter performansl mullit
fazlarn oluturduklar iin ounlukla
refrakter endstrisinde tketilirler. Bu faz
yksek scaklk dayanm ile kimyasal ve fiziksel
anma direnci gsterir. Bu zellikler yksek
scaklk ve kimyasal anma direnci refrakter
sanayinde istenen zelliklerdir. Refrakter
tula, monolitik uygulamalar, elik ve cam
endstrisinde uygulamalar yaygndr. imentofrnlarnda, demir elik frnlarnda,
petrokimya endstrisinde ve seramik
endstrisinde kullanm genilemektedir.
Disten stldnda nemli derecede genleir.
Bu zellii hem avantaj hem de dezavantaj
olabilir. Balama kili kullanlan refrakterlerde
yksek scaklklarda klme olur, bu
klmeyi dengelemek zere ham disten
katks ile stabilite salanm olur. Genilemeistenmeyen yerlerde ise disten kullanlmadan
nce kalsine edilmesi gereklidir.
Refrakter kullanmlarnda, alumina
malzemenin ana performans kriteri, stma
esnasndamalzeme iinde oluan mullit'in
bal yzdesidir. Sillimanit grubu mineraller
mullit reten hammadde olarak bilinmektedir.
Mullit retiminin yars demir-elik
endstrisinde, yksek frnlarda, byk
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
16/40
kapasiteli potalarda, brlr gvdeleri, imento
frnlarnda, bakr tavlama frnlarnda, cam
frnlarda, seramik reten frnlarda
kullanlmaktadr. Distenin monolitik malzeme
retiminde yaygn olarak kullanm
bulunmaktadr. Andaluzit mkemmel mekanik
dayanm ve srtnme dayanm yansra
refrakter tula imalinde daha az enerji
maliyeti, hacimsel kararllk, crufa ve sl oka
kar iyi diren gsteren zelliklere sahiptir.
______________________________________
__
OLVN
Olivinin tketim alanlar aadaki ekilde
sralanabilir.
1. Demir-elik Sanayi:
Gnmzde olivinin en ok kullanld alan
demir-elik endstrisidir. Bu endstri dalnda
olivin yksek frnlarda eritici ve cruf
dzenleyici olarak kullanlmaktadr. Yksek
frnlarda elik retimi iin demir cevheri ve
kok kmr kullanlmaktadr. Ancak bu
hammaddeler yeteri derecede saf deillerdir.
Bu nedenle yksek frna giren hammaddelerin
yeteri derecede erimesi ve crufa karmas
gerekir. te ilk planda gerekli olan ergimede
olivinin eritici olarak byk rol olmaktadr.
Olivinin konmas ile crufun MgO deeri artar
ve dolaysyla akkanl da artm olur.
Olivindeki yksek MgO deerlerinin, cruf
vizkositesinin yksek frndaki malzemelerinkompozisyonuna bal kalmakszn hareket
etmesini salamas dier bir avantajdr. Ayrca
olivinin sinterleme hadisesine olduka byk
katklar olmaktadr. yle ki olivin sinter
tesislerinde kullanldnda sinterleme
derecesini drmekte, bylece enerji kayna
olarak kullanlan kok tketimi azalmakta ve
sinterin sertliinin artmasyla kapasitenin
artmassalanm olacaktr. Bu proses ayrca,
demir minerallerinin frnda homojen birekilde dalmasn salam olacak ve bylece
impuritelerin ortamdan uzaklamasnda daha
kolay olacaktr. Olivinin dier bir zellii de
frndaki alkalilerin bir araya toplanmasna
mani olmaktr. elik sanayinde olivin ieren
pelletlerin kullanld da bilinmektedir.
2. Refrakter Sanayi:
Yksek ergime derecesinden dolay olivinden
forsterit tula yapm 1930 ylndan beri
srdrlmektedir. Forsterit tulann
refrakterlik derecesi 1890oC civarnda olup
bata demir-elik sanayinde yksek frnlarda,
imento sektrnde ve yksek snn
gerektirdii birok frnda i tula ve refrakter
birok malzeme yapmnda kullanlmaktadr.Potalarn i ksmnn kaplanmasnda da olivin
kullanlr. Ancak olivinin yksek frnlardaki
crufa (yksek CaO ieren frnlarda) kar
fazla mukavemet gstermemesi nedeniyle
genellikle yksek frnlarn nispeten daha az
scak kesimlerinde ve taban ksmlarnda
kullanlmaktadr. Olivinin kullanlmasndaki
dier bir avantaj da, ierisinde bulunan elik
malzemeyi daha abuk soutmasdr.
Devaml dkm elde etmede kullanlan
tundilerin (tundish) imalinde de nemli
miktarlarda olivin kullanlmaktadr.
Tundilerden geen eriyik cevher potalarda
son eklini alarak piyasaya srlr zellikle
tundilerin astar eklinde kaplanmasnda ok
miktarda olivin pskrtlerek kullanlr.
Refrakter sanayisinde deiik oranlarda olivin
ieren tulalar da kullanlmaktadr. Bu tulalar,deiik oranlardaki olivinle fosfat, karbon,
krom gibi minerallerin inorganik maddeler
veya reine ile balanmalar sonucu
oluturulmaktadr. Bunlara kimyasal balaycl
tulalar denir.
3. Dkm Sanayi :
1970'li yllarda Avrupa'da dkm sanayisinde
ok miktarda kullanlmakta olan zirkon vekromitteki yksek fiyat artlar, olivinin bu
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
17/40
sanayi dalnda pazar bulmasna neden
olmutur. Esasen dkm sanayinde en fazla
kuvars kumu kullanlmaktadr. Ancak dkm
srasnda dklen metalik malzemelerle kalp
arasnda, problemli durumlarda olivinden
yaplm kalplar tercih sebebidir. Kuvars
kumlar, dkm srasnda metal ile reaksiyona
girmekte, olivin kalp ise metalin bnyesine
girmesine msaade etmemektedir. zellikle
manganez elik dkmnde sadece olivinden
yaplm kalplar kullanlmaktadr. Zira silis
kumu dkm srasnda dk ergime
scaklna sebep olmakta, bu da eliin kum
zerinde sinterlemesine neden olmaktadr.
Bu nedenle nce elik zerinde yanmalarolacak, sonrada elik yzeyinde delikler
meydana gelecektir. Olivin ise manganez elik
ile dk ergime faz oluturmaz. Dkm
imalinde, olivin kumuna zaman zaman dk
oranlarda krom ve zirkon katlabilir.
Dkm sanayinde olivinin silis kumuna gre
avantajl ynleri aadaki ekilde sralanmtr.
-Is karsnda olduka dk ve yeknesak
genleme gstermektedir. Bu durumda
genlemeden dolay meydana gelebilecek olan
hatalarda azalma olur.
-Dk s genlemesine sahip olmas
nedeniyle balayc olarak sadece bentonit ve
suyun % 3 miktarlarnda olmas yeterli
olacaktr.
. Termal oka kar srekli mukavemet
gstermekte.
. Daha kolay ekillendirilebilmekte.
. Ksmen keli paralardan olumas daha
fazla Kuru Krlma Dayanm (Green Strength)
gstermesine neden olmakta.
. Silis kumlar silikosis denen hastala neden
olmakta, olivinle altnda byle bir sorun
ortaya kmamakta.
. Olivin ilem srasnda olduka iyi kalsine
olduundan, bnyelerine olduka az miktarda
su kabul etmekte ve bunun sonucu olarakta
yeniden kullanm da kolay olacaktr.
Genel olarak dkm kalb ve onun i ksmndaun halinde (200-300 mesh'lik yani 74-50
mikron aras) olivin kullanlmaktadr. Bu
durumda refrakter zellikte olan kaplama,
dkmn kalptan kolayca kmasn salam
olacaktr.
4. Andrc (Abrasiv) Olarak Kullanm:
Younluklarnn 3.3-3.5 gr/cm3, sertliklerin
6.5-7 ve genellikle keli tanelere sahipolmalar, olivinlere belirgin andrc zellikler
kazandrlmtr. Birok lkede bina ve
kprler gibi yaptlarn yzeylerinin
temizlenmesinde olivin kullanlmaktadr.
Kullanlan yzeye gre 0.09 mm-1.7 mm
boyutlarnda olan olivinler basnl hava ile
temizlenecek yzey zerine pskrtlmek
suretiyle kir, pas ve benzeri istenmeyen
materyaller kolayca uzaklatrlarak yzey
temizlenir. Temizleme ilemine ilavetendzgn yzey veya girintili kntl yzey elde
etmek veya herhangi bir yapnn veya dekorun
bir kesiminin alnmas (koparlmas) iin de
hava basnl toz olivinler kullanlmaktadr. Bu
ama iin 1988 ylndan nce zaman zaman
silis kumu kullanlmaktayd. Silis kumunun
sala zararl olmas nedeniyle bu tarihten
itibaren kullanm yasaklanm, yerine serbest
silis iermemesinden dolay olivin kullanlmaya
balanmtr.
5. Elektrikli Istc (Radyatr) Olarak Kullanm:
Bu stclara "Gece sy depo eden stclar
(Night Storage Heaters)" denmektedir. Bir
elektrikli materyalden sy absorbe eden ve
depolayan radyatr eklinde dizayn edilmi
olivinden yaplm tulalar, belirli bir sre
sonra zellikle gndzleri bu sy yayarak
konutlar stmaktadr. Bu depolama ilemi
elektrik enerjisi fiyatlarnn % 50-60 iskontolu
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
18/40
olduu gece dnemlerinde olduu iin bunlara
Nght Storage Heater ismi verilmitir. Ancak
1977 ylndan sonra elektrik fiyatlarnda
grlen art, bu radyatrlere olan ilgiyi
azaltmtr.
6. Ballast (Denge) Malzemesi Olarak Kullanm:
Olivin, byk younluundan dolay, baz
denge ilevlerinin esas olduu alanlarda
kullanlmaktadr. zellikle Kuzey Denizi'ndeki
petrol platformlarn dengede tutmak iin
olivin kullanlmaktadr. Olivin, bu
platformlardaki betonlarn gzeneklerini gayet
iyi bir ekilde doldurarak, arlndan dolay
denge ilevine yardmc olmaktadr.
Tren yollarnda salam ve dengeli bir temel
salamak iin de olivin akllar
kullanlmaktadr. Nisbeten keli ve salam
akllar burada iyi bir drenaj salayarak tren
yolunun kaymasn nleyecektir.
______________________________________
__
KUVARS
Dzgn ve temiz olan kuvars kristalleri optik
ve elektronik sanayilerinde kullanlmaktadr.
Ayrca ss ta olarak da kullanlmaktadr.
Kuvars kristalleri elektronik sanayinde frekans
kontrol asilatrerinde ve frekans filtrelerinde
kullanlmaktadr. St kuvars ve cams kuvars
ise tlerek ve hazrlama ilemlerinden
geirilerek cam, deterjan, boya, seramik,
zmpara, dolgu ve metalurji sanayilerindekullanlmaktadr.Cam sanayinde kristal eya ve
zccaciye imalatnda,seramik sanayiinde ise sr
frit yapmnda, yer ve duvar karosunda,
izolatr, elektro-porselen, glazur, sofra eyas
ile vitrifiye seramik yapmnda
kullanlmaktadr.
______________________________________
__
KUVARST
Kuvarsit; kuvars, kuvars kumu, ve kuvarsl
grenin kullanld tm alanlarda kullanlabilir.
Balca tketim alanlar, cam, seramik, boya,
detarjan, dolgu, hafif gazbeton yap elemanlar
(Ytong), silika tula ve ferrosilisyum
retiminde, hammadde olarak, ayrca
ferrokromun ara rn olan silika ferrokrom
retiminde ve demir elik sanayinde yksek
frnlarda asit-baz dengesinin salanmasnda
tketilmektedir.
______________________________________
__
KUVARS KUMU
Cam, imento, deterjan, seramik, boya
metalurji sanayilerinde kullanlmaktadr.
Dnyada mamul kuvars kumu rekabetinin
fazla olmas kuvars hazrlama almalarn
gelitirmektedir.
______________________________________
__
DKM KUMU
Balca Demir-elik endstrisi ile alminyum
ve bakr arlkl alamlarn imalinde kullanlr
______________________________________
__
MERMER
Mermerin balca tketim alanlar; inaat
sektr, gzel sanatlar alan ve
dekorasyondur. En geni kullanm alann
inaat sektr tekil eder. Binalarn i ve d
kaplamalar, dekorasyon ileri, antlar,
heykeller ile ss ve hediyelik eya imalat
nemli tketim alanlarn oluturur. Bilhassa
binalarn i ksmlarnda yer demesi ve duvar
kaplamalar, merdiven basamaklar, stunlar,
mine, mutfak ve banyolarda kullanlr. I
dekorasyon malzemesi olarak masa, sehpa ve
eitli mobilyalar yer alr. Hediyelik eya ve elsanatlar dalnda ise; vazo, biblo, avize,
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
19/40
ekerlik, kltablas vs. yapmnda bilhassa
gzel renkli mermerler kullanlmaktadr.
Mezar ve mezar talarnda da nemli
miktarlarda mermer tketilmektedir.
Bugn yap tandan ok kaplamaclk,demecilik ve dekorasyonda kullanlan doal
talarn zelliklerine gre kullanm alanlar az
ok deimektedir. Traverten d yaplarn
kaplanmasnda ve demelerinde, hakiki
mermerler i mekanlarda kullanlrken son
yllarda granitin stnln her iki ynde de
artmaktadr. yi cila alma, renk ekicilii ve
salaml nedeni ile granit, ayn zamanda
figr ilemeciliinde de kullanlmaktadr.
Mermer talarnn kimyasal bileimi kalsiyum
karbonat olduu iin kimya, yem ve gbre
alanlarnda, karayolu, beton asfalt ve son kat
dolgu malzemesi olarak da kullanlr. Para
krntlarndan paledyen, mozayik ve suni
mermer yaplmaktadr.
______________________________________
__
ALI TAI
Al tann gnmzde balca drt kullanm
alan vardr.
1. Ham jips, beyaz boya (mineral white=terra
alba) ve dolgu maddesi olarak kat ve
pamuklu tekstil maddelerine katlr. Kmr
iletmelerinde kmr tozlarnda kl orann
artrmak iinde kullanlr. Jips ham halde
imento sanayinde pirizlenmeyi geciktirmek
iin hergn artan miktarlarda kullanlmaktadr.
Nikel izabesinde eritmeyi kolaylatrma ve bira
sanayinde mayalandrma iin kullanlr.
2. Yar mamul bir jips olan alnn kullanm yeri
ok deiiktir. Son yllarda al scak ve souk
yaltm maddesi olarak, ok byk llerde
kullanlmaya balanmtr. Binalarda ses
izolatr ve rutubeti de ayarlayan bir
dzenleyici olarak kullanlmaktadr. Bu
maksatla konferans salonlarnda byk
grltleri kesmek iin kullanlmaktadr. Al
dkm ve kalp ileri iin gerek izabe, gerekse
seramik endstrisinde de byk llerde
kullanlr.Al, tpta cerrahide, diilikte de
kullanlr. Keza eski kullanm alanlar olan sva,
kabartma, ssleme vb. yerlerde, inaatta her
gn biraz daha artan miktarlarda kullanmna
devam olunmaktadr.
3. Maml al, prefabrik inaat malzemelerinin
balca girdisidir. Bugn al ile yaplan eitli
prefabrike malzeme miktar dier btn
alanlardaki miktar ok am bulunmaktadr
ve daha da artmaya aday grnmektedir. Bu
maksatla al ile hazr bina blme duvarlar,
panolar, blok, kiri ve tavanlar yaplmaktadr.
Iki kat levha arasna deterjanla kpk haline
getirilmi al pskrtme suretiyle ok ince
yaprak halinde kalnla kadar her trl imalat
yaplmaktadr. Alnn ucuz, basit ve yerli
malzeme olmas bu alanda tketimini ok
arttrmaktadr.
4. Kimya sanayinde altann kullanlmas,
bundan 40 yl kadar nce, pratik olarak hi bir
alanda kullanlmayan anhidritin, Ingiltere'de
Imperial Chemical Industries irketinin bu
hammeddeyi amonyum slfata evirmeyi
baarmas ile balamtr. Bu yntemde
havann azotu yapay amonyaa
dntrlerek anhidrat ile birletirilmekte ve
elde edilen amonyum slfat tarmda gbre
olarak kullanlmaktadr. Ayrca anhidrat kokla
indirgenerek, ynteme gre kkrt veyakkrt okside ile slfat asiti elde etmek iin
kullanlmaktadr. Halen skoya'da anhidrit ve
aldan faydalanlarak slfrk asit yaplmakta
ve yan rn olarak portland imentosu elde
edilmektedir.
______________________________________
__
KRE
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
20/40
Kirecin tketim alanlar aada tablo halinde
verilmitir.
KRECN TKETM ALANLARI
KMYASAL VE ENDSTRIYEL MetalurjikEriyik, elik retimi, demir d
metaller retimi, flotasyon, ergime
Kimyasal retim Magnezya,
alkaliler, karpit, beyazlatma, inorganikler,
organikler
Salk, tortu ve kat Su artma, pis
su, atk artma, aartma, kostikleme
Seramik Cam, refrakterler,tulalar
Besinler eker prosesi, st
prosesi, turungil z
Petrol Yalama, rafineri, sondaj
amuru
eitli Boyalar, pigmentler, deri
temizleme, vernik
YAPI Bina yapm, yollar hava alanlarSva,
al, har, stabilize yol, asfalt, yol temelleri
ZRAAT Orman, toprak kirelenmesi,
gbre
______________________________________
__
PERLT
Perlit en yaygn olarak kullanld alan inaat
sektrdr.
Perlitin tketim alanlar balklar halinde
aada verilmektedir.
1. Inaat Sektr.
a. Perlitli svalar
b. Perlit agregal hafif yaltm betonu(imento veya al balaycl)
c. Perlit agragal hafif yap elemanlar
d. Is ve ses yaltc gevek dolgu maddesi
olarak perlit kullanm
e. Yzey demelerde s ve ses yaltcolarak perlit kullanm
f. imento ve al dndaki balayclarla
yaplan zel amal perlit betonlar
2. Tarm Sektr :
Topran fiziksel zelliklerini artrc "substrat"
maddesi olarak perlit kullanm
a. Tarla tarmnda
b. Bahe tarm ve seraclkta (fide
yetitiricilik, kltr tarm vb.)
c. imli spor alanlarnda
3. Sanayi Sektr:
A. Gda, ila ve dier kimyasal maddeler
retiminde szme yardmc maddesi olarak
perlit kullanm
a. Gda sanayinde
. Bira, arap ve likrleri szmede
. Bitkisel yemeklik yalar szmede
. Meyve sular szmede
. eker erbeti szmede
. Msr erbeti szmede (glikoz/dekstrozretiminde)
b. la ve Kimya Sanayinde
. Antibiyotiklerin szlmesinde
. Pektin szmede
. Soda kl eriyiklerinin filtrasyonu
. Sitrik asit szme
. Sodyum silikat (su cam) filtrasyonu
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
21/40
. Slfrik asit filtrasyonu
. Uranyum erbeti filtrasyonu
. Kat sanayinde (beyaz su) filtrasyonu
. Flok szmede (alminyum hidroksit ve
floklasyon ilemlerinde)
. Boyalarn szlmesinde
. Fosforik asit szme
c. Dier Szme ilemlerinde
. Makine ya szme (kullanlm makine
yann rejenerasyonu)
. me suyu szmede
. Yzme havuzlarnn suyunu szmede
. Atk sular temizlemede szme
ileminde
B. Sanayide s yaltmnda perlit kullanm
a. Svlatrlm gaz tanklarnn s
yaltmnda
. Svlatrlm petrol gazlar (LPG)
. Svlatrlm doal gazlar (LNG)
. Sv azot ve amonyak
. Sv progan, etan ve metan
. Sv oksijen
. S soygazlar, itici gazlar (propellanlar),soutucu gazlar (refri geranlar vb.)
b. Souk depolarn yaltmnda.
c. 1000 oC kadar scaklktaki reaktrlerin,
potanlarn vb. yaltmnda.
C. Metalurjide perlit kullanm
a. Dkmclkte metalurjik flaks olarak
b. Dkm kumuna katk maddesi olarak
c. Potadaki ergimi metalin korunmasnda
d. Dvmede veya haddeye giden scak metal
ingotlarn s kayplarn nlemede
e. Demir-elik sanayinde ergimi metalincruf kontrolnde
f. Perlitli yaltc refrakterlerin retiminde
. Seramik balaycl perlit refrakter
tulalar
. Alminyum fosfat balaycl perlit
refrakter tula veya betonlar
. Perlitli refrakter har
D. Seramik ve cam sanayinde katk maddesi
olarak perlit kullanm
E. la ve kimya sanayinde dolgu maddesi
olarak perlit kullanm
a. Ilalarda (insan sal ilalar-veteriner
ilalar)
b. Haere ilalarnda (bitki koruma vb.)
c. Temizleyici tozlarda
d. Gbrelerde
e. Dinamit retiminde
f. Testre (yzeyi grenli) rtcl yksek
boyalarn retiminde
4. Dier Uygulamalar
a. Sondajlarda, imentolama ilemini
kolaylatrc katk maddesi olarak,
b. Gemi dipleri kaplama ve yaltmnda,
c. Petrol artklarndan veya dier yal
atklardan gelen su kirliliini gidermede,
d. Baraj gllerinde, kentlerde, ak su
rezervuarlarnda buharlamayla su kaybn
nleyici olarak,
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
22/40
e. Ambalajlama iin dolgu maddesi.
f. Plastik kpklere ve plakalara katk dolgu
maddesi,
g. Ucuz ve hafif plastik mobilya yapmndadolgu maddesi,
h. Titreimli tespitte
. Yangna kar zellikle elik
kontrksiyonlarda yaltm kat olarak.
Perlitin genlemi olarak kullanmnn yansra
ham olarak da bitmi kullanm alanlar vardr.
Ham perlit kimyasal bileimi bakmndan silislive alminyumlu bileikler iermesi nedeni ile
kalsiyum esasl balayclar ile kimyasal
reaksiyona girerek hidrolik aktivite
gsterdikleri iin inaat sektrnde geni
apta kullanlmaktadr. Bu kullanmlar,
imentodan ekonomi salad gibi dayankllk
da kazandrmaktadr. Bunun iin ham perlit
kayas krlp tld gibi, doal olarak
agrega halinde bulunan perlit kaynaklar da
kullanlmaktadr.
Ham perlitin, krlm, tlm ve tane
boyutlarna ayrlm olarak kullanm alanlar
yledir;
1. Asit ve bazlara kar, dayankl olduu iin
zellikle kanalizasyon borularnn retiminde
kullanlr,
2. ve d inaat svalarnda,
a. Dona kar dayankl olduu iin su alan
inaatlarda,
b. at ve teras su izolasyonlarnda,
c. Yzme havuzu yapmnda,
d. Hafif yap malzemesi karakterinde olduu
iin s izolasyonunda sva olarak veya briket
gibi izolasyonlu hafif yap elemanlar
retiminde kullanlr,
3. Demiryollarnda patinaj kumu olarak,
4. Abrasif sanayinde andrc olarak,
5. Filtre kumu ve akll olarak su artma
tesislerinde TS 4081'e uygun olarak kullanlr,
6. Karayolu yapmnda asfalt dolgu malzemesi
olarak kullanlr.
______________________________________
__
POMZA
Pomza balca 3 sektrde kullanlr;
1. naat sektrnde
2. eitli sanayi sektrlerinde andrc olarak
3. Tarm sektrnde
Pomza, lkemizde ve dnyada geni anlamda
inaat sanayinde kullanlmaktadr. lkemizde
retilen pomzann % 90' yurt iinde
inaatlarda kullanlmaktadr. Pomza, perlitin
kullanld alanlarn genellikle tmnde
kullanlr. Perlit gibi genletirmek iin enerji ve
yatrm gerekmediinden, inaat sektrndeki
kullanm son yllarda hzla art
gstermektedir.
Pomzann sanayi sektrndeki kullanm
alanlarnn banda abrazif sanayi gelmektedir.
Pomza ok krlgan ve sertlii 5-6
civarndadr.tme srasnda cams, midye
kabuu eklinde krlr ki keskin kenarl yapsen ince boyutuna indirildiinde bile
kalmaktadr.Olduka hafif andrc olarak
snflandrlan pomza gerek doal, gerek doal
olmayan madeni eyalar ve yumuak
metalleri (gm gibi) cilalamakta kullanlr.
Abrazif sanayi dnda pomza aada sralanan
sanayilerde de kullanlr;
Boya sanayinde: Przl kaplamada
(Kaleterasit), ses izole edici duvar boyas,
motifi boya iin astar macunu dzeltmede,
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
23/40
Kimya sanayinde: Kimyasal tayc ve
filtrasyon malzemesi olarak,
Metal ve plastik sanayiinde: Temizleme ve
cilalama, titreim zellii olan malzemeler
yapmnda son ameliye iin, elektrikselkaplama, ta basma kalplarn temizlemede,
Cam sanayiinde: Televizyon tp dzeltme,
cam cilalama, kesik cam tamamlama
malzemesi olarak,
Mobilya sanayinde: Cilalama, piyano anahtar
ve resim ereveride motif vermede,
Elektronik sanayinde: Devre plaketlerini
temizlemede,
Seramikte: Asta malzemesi olarak; tekstilde de
kot kumann aartlmasnda,
Tarm sektrnde: Topran zelliklerini slah
etmek ve suni gbrenin topaklamasn
nlemek amac ile anti-kek olarak.
______________________________________
__
VERMKLT
Genletirilmi vermiklitin en nemli kullanm
alanlar, yaplarda ve hafif yap malzemeleri
imalinde, s
yaltm ve zirai uygulamalardr. Vermiklit
ieren karmlar ve allar, yaplarda atee
direnli muhafaza eleman, ses yaltkan, nem
ve su younlamasna kar koruyucu, panelduvar, beton duvar ve tavanlarda dekoratif
malzeme olarak ta kullanlmaktadr.
Kaba taneli vermiklitler, ara duvar blmeleri
arasnda ve d cephelerde dolgu malzemesi
olarak, kn s kaybn nlemede
kullanlrlar.Ayrca akkor haldeki scak
dkmlerin tanmasnda erimi metalin
rtlmesinde, krlmay nlemek amacyla
paketleme ve tamaclkta, buhar boru vekazanlarnn yaltmnda, dkm elemanlar
yapmnda haddeleme ileminde kuru
balayc olarak kullanlr.
Ziraatte ince taneli vermiklit, toprak
dzenleyici malzeme olarak, bitki yetitirme
ortam hazrlanmasnda, tarmda, bahecilikteve ormanclkta deiik uygulamalarda
kullanm alanlarna sahiptir. Atee dayankl
panel duvar imalinde ve gerektiinde sondaj
amurlarnda katk malzemesi olarak kullanlr.
Tane boyuna gre kullanm alanlar da yle
sralanabilir:
1. 1/2 in-20 mesh: konutlarda izolasyon
malzemesi, akustik svalar, tavan-kubbekaplamalar, boru kaplamalar, tecrit edici
imentolar.
2. 20-40 mesh: Buzdolab, otomobil ve
uaklarda izolasyon malzemesi, yangn
sndrcler, filtreler, soutucu depolar.
3. 40-120 mesh: yer muambalar, at
kaplamalar, dielektrik komitatrler
4. 120-200 mesh: motor yalar, plastikrnler
5. 200-270 mesh: Duvar katlar, d cephe
boyalar ve atee dayankl film yapm.
______________________________________
__
ALUNT
Kuvars ieriinden dolay antik alardadeirmen ta olarak kullanlan alunit
cevherleri, 13. yzylda ilk kez Izmir-Foa'da
ap retimi iin kullanlmtr. Gnmzde ise,
Al-slfat (Al2(SO4)3) apa tercih edilmektedir.
Dier taraftan alunit cevheri, deerli bir
potasyum gbresi (K2SO4) kayna olarak
kullanlmaktadr. Ayrca amonyum slfat veya
fosfatla kark gbre retiminde
kullanlmaktadr. Alunit ve aluminyum
slfatn kullanm alanlar unlardr.
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
24/40
. Gbre sanayi,
. Alminyum retimi,
. imento sanayi,
. Eczaclk ve tp,
. Deri sanayi,
. Tekstil sanayi,
. Kat sanayi,
. Koku ve renk giderici olarak,
. Sularn artlmasnda,
. Al katk maddesi olarak,
. eker sanayinde,
. Yangn sndrclerde katk maddesi olarak,
. Boya, lak ve vernik imalatnda.
______________________________________
__
NADR TOPRAK ELEMENTLER
Nadir toprak elementlerinin eitli ekillerde
(metal, oksit, tuz) tketildii alanlar balca 4
grupta toplanabilir.
1. Seramik ve cam sanayi,
2. Metalurji sanayi,
3. Petrol katalizr,
4. Dierleri.
Her gruptaki ayrntl kullanm alanlar aada
verilmitir.
Nadir toprak elementlerinin kullanm alanlar:
Kullanm Alan Kark La Ce Pr
Nd Sm Eu Gd Tb
Dy Ho Er Tm Yb
Y
METALURJ - - - -
- - - - -
- - - - --
Y.D. elik X X - -
- - - - -
- - - - -
-
Paslanmaz X X - -
- - - - -
- - - - -X
Dier " X X - - -
- - - - -
- - - - -
K.B.D.Demiri X - X -
- - - - -
- - - - -
-
K.Erime zellii X - X -
- - - - -
- - - - -
-
Di.Alamlar(Mg,Al,Ti,Cu) X X
X - X - -
- - - - -
- - X
PETROL - - - - -
- - - - -
- - - - -
KATALZR - - - -
- - - - -
- - - - -
-
Petrol Par. X X X X
X X - X -
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
25/40
X - - - X
-
Egz.Gz.Kont. X - X -
- - - - -
- - - - --
Di.Katalitik UyX X X -
X X - X -
X - - X -
-
SERAMK - - - -
- - - - -
- - - - --
Kaplama X X X X
X - - - -
- - - - -
X
Srlama - - X X X
- - - - -
- - - - X
Refrakter - X X -
- - - X -
- - - - -
X
CAM - - - - -
- - - - -
- - - - -
Parlaklk X - X X- - - - -
- - - - -
-
Optik cam - X - -
- - - X -
- - - - -
X
Renk ama - X X X
X X - - -
- X X - -
-
Boyama - - X X
- - - - -
- - X - --
Radyas. Kontrol - X X X
- - - - -
- - - - -
-
Kaplama - X X -
X - - - -
- - - - --
Fluoresans - X X -
X - - - -
- - - - -
-
KALICI MKN X - - -
X X - - -
- - - - -
-
FOSFR.MAD. - - - -
- - - - -
- - - - -
-
Katod n tpX X X X
X - X X -
- - - - -
X
x-Ray camlar - X - -
- - X X X
- - - - -
-
Floresans lamba - - X
- - - X -
- - - - -
- X
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
26/40
Lazerler - - - -
X - - X -
- X X X -
X
NKLEER KULLANIM. - - -- - X X X
- X - - -
- -
DERLER - - - -
- - - - -
- - - - -
-
Mcevher - - - -- - - - -
- - - - -
X
Tp - - - - -
- X - X -
- - X - -
Gne enerjisi - - - -
- - - - -
- - X - -
X
Mikro dalga cihz. - - -
- - - - X
- - - - -
- X
Kim.Lazer - X - -
- - - - -
- - - - --
Soutucular - - - -
- - - X -
- - - - -
-
Mikroskop cam - X -
- - - - -
- - - - -- -
Tekstil - - X - -
- - - - -
- - - - -
______________________________________
__
SEPYOLT
zgl yzey alan ve buna bal yksek
absorpsiyon zelliinden dolay sepiyolitin
balca kullanm alanlar unlardr;
1. Koku giderici olarak iftlik ve ahrlarda; evcil
hayvanlar ve ahr hayvanlarnn atklarnn
emilmesi ve koku giderilmesi iin zeminlerde
(pet-litter),
2. Tarm ve bcek ilalar taycs olarak,
3. Madeni esasl yalar, nebati yalar ve
parafinlerin rafinasyonunda,
4. Atk su artma sistemlerinde,
5. Karbonsuz kopya katlar ve sigara
filtrelerinde,
6. Gastrointestinal sistemle ilgili ilalarda
toksin ve bakteri emici formlasyonlarda,
7. Deterjan ve temizlik maddelerinde.
Katalitik zellik : Byk yzey alan, mekanik
dayanm ve termal durayllndan dolay son
zamanlarda sepiyolit granlleri, katalizr
tayc olarak smektit ve kaolen grubu
minerallere tercih edilmektedir.Hidrojenasyon, deslfrizasyon,
denitrojenasyon, demetilizasyon, etanolden
butadien ve metanolden hidrokarbon eldesi
gibi birok katalitik proseste
Co,Ni,Fe,Cu,Mo,W,Al,Mg'un katalitik
destekleyicisi olarak sepiyolit kullanlmaktadr.
Sepiyolitin katalitik uygulamalar unlardr :
1. Olefinlerde doygun olmayan C=C balarnn
hidrojenasyonu,
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
27/40
2. Otomobil ekzoslar ve fabrika bacalar iin
katalitik seramik filtre imali,
3. Etanolden butadien retimi,
4. Metanolden hidrokarbon retimi,
5. Sv yaktlarn hidrojenasyonu.
Reolojik zellikler : Sepiyolit, su veya dier
svlarla, nispeten dk konsantrasyonlarda
yksek viskoziteli (1000-40.000 cps/5 rpm,
Brookfield viskozimetresi) ve durayl
sspansiyonlar oluturur. Sepiyolitten yaplan
sspansiyonlar tiksotropik zellik
gsterdiinden, kozmetik, yaptrc ve gbre
sspansiyonlarnda kalnlatrc (thickener)
olarak kullanlr. Sepiyolit ayrca, dier killere
gre tuzlu ortamlarda daha durayldr ve bu
nedenle zellikle petrol sondajlarnda amur
malzemesi olarak kullanlr. pH=8'e kadar
faydal zelliklerini muhafaza eder, ancak
pH>9 olduu koullarda peptizasyon
viskozitede ani bir de neden olur.
Reolojik zelliklerinden dolay kullanld
alanlar unlardr;
1. zelti kalnlatrc ve tiksotropik zellikleri
nedeniyle boya, asfalt kaplamalar, gres ya
ve kozmetik rnlerde
2. Yksek elektrolit konsantrasyonu ve
scakla sahip derin sondajlarda amur
malzemesi olarak,
3. Tarmda toprak dzenleyicisi olarak; tohumkaplama ve gbre sspansiyonlarnda, haere
ve bcek ilalar taycs olarak
4. Balayc zelliinden dolay eczaclkta ve
katalizr tayc pelet ve tablet olarak,
5. Kat, mukavva, filtre ve duvar kad ve
kauuk sanayilerinde dolgu maddesi olarak
6. Tula ve seramik rnlerde (zellikle high-
tech uygulamalar bulunan honeycombseramikler),
7. Deterjan sanayinde
Ayrca besicilikte yemle kartrldnda verim
art salamakta ve hayvanlarda amonyum
dengesini kontrol etmektedir. Yine son
zamanlarda, atk sulardan biyogaz retimindemetanojenik bakteri taycs ya da
biyoreaktr olarak kullanm gelitirilmitir.
Lifsi yapda olmas, buna karlk kanserojen
etkisinin asbeste kyasla son derece dk
olmas, asbest yerine kullanlmasn da
gndeme getirmitir.
______________________________________
__
GRAFT
Doal grafit tek bana veya dier baz
malzemelerle kartrlp, ekillendirilerek,
saylamayacak kadar ok geni alanlarda
kullanlmaktadr. Yalayc olarak, elektrik
sanayinde, dkmclkte, boyaclkta,
elektronik malzeme yapmnda, izole
tesislerinde, motorlarda, kurun kalem
yapmnda ve daha birok alanda grafittenyararlanr. En nemli kullanm alan ise, elik
sanayi ve elektro metalurji sanayi'dir.
Grafitin kullanm alanna gre, genellikle ekli
belirtilmez. Ancak, pota gibi ekillendirilmi
refrakterlerin yapmnda, daha stn
zellikleri nedeniyle, pul eklindeki grafit tr,
dier metalurji uygulamalarnda ise daha ucuz
olmasndan dolay, amorf grafit tercih
edilmektedir.
1. Makine Paralarnda Yalayc Olarak;
Kayganl, yumuakl ve makine paralar
zerinde uzun mddet yapabilmesi zellii
nedeni ile, makine yataklarnda yalama
maddesi olarak kullanlabilir. Bu alan iin
kullanlabilecek grafitin ok saf olmas (en az %
95 grafitlemi karbon) ve kuvars gibi sert
mineralleri iermemesi gerekir. Bu alan iin en
uygun grafit tr, phesiz pul eklinde
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
28/40
olandr. Grafit 0.1 - 1 mikron boyutuna
tldkten sonra, ya, su, alkol veya
bunlara benzer tayc bir sv ierisinde
kolloid hale getirildikten sonra, makine
parasnn istenen yerine iletilir. Tayc svnn
trne bal olarak, grafit burada kuru veya
ya bir tabaka oluturur. Kuru tip, frn zincir ve
arabalarnda, motor silindirlerinde, deniz
aralarnda ve kimyasal tesislerde; ya tabaka
tr ise, yksek basn altnda, bilyal
yataklarda kullanlr.
2. Ergitme - Pota Endstrisinde
Grafitin, dnya retiminin hemen hemen
yarsna yakn miktar, bu alandakullanlmaktadr. Grafitin ergime derecesi ok
yksek olduundan (yaklak 4.000 oC), sya
dayankldr. Genleme sabitesi ok dk;
mekanik yklenmeye, kimyasal etkilenmeye ve
scaklk deiimlerine kar dayankll ok
iyidir. Isy ok iyi iletmesi ve d yzeylerinin
bir svnn metali kavrayp - tutmayaca
ekilde kaygan olmas gibi nedenler de,
zellikle dkm potalar iin tercih edilen
zellikler arasndadr. Balayc zellik
kazandrmak iin, arlnn yars kadar ate
kili veya kmr katran; istenen zellikleri
kazandrmak ve maliyeti drmek amacyla
da kum, ate tulas ve asbest gibi ilaveler
yaplr. Karma giren maddelerin oran,
kullanl amacna gre deiir.
Pota iin elverili grafit tr, ince taneli
(ortalama tane boyu 0,3 mm.), younluu
fazla, kl ve kkrt iermeyen, yksek tenrl
(% 85 veya daha fazla) grafitlemi karbon
ierendir. Kl ierdii takdirde, kln ergime
derecesinin yksek olmas (ounlukla Sri -
Lanka Tipi) istenir.
3. Dkm Sanayinde
% 40 - 60 grafitlemi karbon ieren grafit
tozlarnn, asl kullanld yerler
dkmhanelerdir. Kil ve kumla kartrmaksuretiyle dkm kalplar yapmnda kullanlr.
Bentonit veya olivin ile kartrlp, tlm
kok kmr tozu ve petrol koku, bu sanayi
dalnda grafiti ikame edebilmektedir.
4. Kurun Kalem Ucu Yapmnda
Kurun kalem ucu, ilenmi kaolen, bentonit
ve grafit karmndan yaplr. Bu kullanma en
uygun grafit tr, ince taneli ve kompakt
olandr. Yumuakl nedeniyle, daha ok
doal grafit tercih edilir. Saflnn ykseklii
orannda, bu alandaki kymeti artar. Dk
kaliteli kalem ular iin amorf grafit kullanlr.
Her iki durumda da arzu edilen grafit tr,
andrc madde (kuvars gibi) iermeyen ve %
96 orannda grafitlemi karbona sahipolandr.
5. Motor ve Jeneratr Fralar malinde
Bu malzemeler, yksek scaklktaki amorf veya
damar trndeki doal grafitten yaplr. Bu
amala uygun grafitin grafitlemi karbon
miktar % 85'ten fazla olmaldr. Grafit fra
yapmnda, zift, katran veya reine ile
balanm grafit ve metal tozlar (bakr veyagm) kullanlr.
6. Grafitin Dier Kullanm Alanlar
Son senelerde kuru pil sanayinde, bol miktarda
grafit kullanlmaya balanmtr. Bunun iin pul
tr (levhams) ve grafit tozu en uygunu olup,
en az % 85 grafitik karbon iermesi gereklidir.
Grafit ayrca uak sanayinde, belirli jet motoru
paralar ve uak paralarnda, byk ldearlk azaltlmas iin grafit flamanla
kuvvetlendirilmi kompozit malzemeler
kullanlr. Bu tr malzemeler ayn zamanda,
spor malzemelerinde de kullanlmakta olup,
otomobillerde kullanlabilirlii konusunda da
aratrmalar yaplmaktadr.
Grafit, atom reaktrlerinde, ila retiminde,
metalurji sanayinin eitli dallarnda ok ynl
olarak kullanlmaktadr. Toz metalurjisinde,grafit, yatak malzemesi yapmnda ve elik
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
29/40
imalinde, elie, karbon salayc olarak iki ayr
amala kullanlr. Grafit, toz harman
malzemenin sktrlmak suretiyle
ekillendirilmesi srasnda yalayc olarak; bu
materyalin sinterlenmesi srasnda ise, metal
oksitleri indirgeyici olarak grev yapar. Demir -
elik retiminde kullanlan grafit ok saf
olmaldr. Dier baz metallerin retimindeki
gerekli grafitin ayn derecede saf olmas o
kadar nemli olmayabilir. Grafitin safl, tane
boyutu, boyut dalm ve nem durumu gibi
faktrlerin deiimine bal olarak; anma ve
srtnmesi istenilen dzeyde, kendinden yal
yataklar imal edilebilir. Bu sahada kullanlan
grafitin tr ve safl konusunda bir snrlamayoktur.Aadaki tablo da grafitin balca
kullanm alanlar verilmitir.
Grafitin Kullanm Alanlar
Kullanma Amac Kullanld Alanlar
REFRAKTERLK (VEYA DAYANIKLILIK)
Refrakter Tulalar
Dkm Boyalar
Potalar
Yatay Mufl Frnlar
(Retort)
Soba Boyalar
Elektrodlar
LETKENLK Motor ve Jeneratr Fralar
Pil Tozlar
Fren Astarlar
Elektrodlar
Basm (Electro - Typing)Is Deitiricileri
KARBON VERCKarbon Ykseltici
Izabe Ilemleri
Nkleer Moderatrler
(Ntron Yavalatclar)
YALAYICILIK Yalayclar
Motor ve Jeneratr Fralar
Barut Cilas
Lastikler
Kurun Kalemler
Yataklar
Tohum ve Gbre Kaplama
Fren Astarlar
Piston Halkalar (Segmanlar) Motor Gmlekleri
KMYASAL ASALLIK Contalar
Yaptrclar
Boyalar
Refraktrler
Pil Karbonlar
Dkm Boyalar
Pas Temizleyiciler(Kazanlar) Soba Boyalar
______________________________________
__
BART
tlm baritin en nemli kullanm alan
sondaj sektrdr. Dnya barit retiminin %
85-90' bu sektrde kullanlmaktadr. Baritin
younluunun yksek olmas, andrclnn
dk olmas, yksek basn ve sya kar
stabil olmas, manyetik zelliinin olmamas,
eitli kaynaklardan kolay ve uygun maliyetle
elde edilebilmesi sondaj sektrnde yaygn
olarak tketilmesini salamaktadr.
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
30/40
Cam endstrisinde deiik baryum bileikleri
kullanlmaktadr. zellikle preslenmi
camlarda, baryum oksit kurun oksitten daha
fazla parlaklk salamaktadr.
Boya sanayinde badana tipi boyalarda,beyazlatc pigment olarak, yal boyalarda
inceltici olarak kullanlmaktadr. tlm
baritin sentetik kauukla kartrlmas ve asfalt
ilavesiyle, havaalan pistleri ve yksek
standartl yol kaplamalar yaplr.
Baryumun X-nlarn zararsz hale getirme
zelliinden dolay rntgen ekimlerinde,
ntronlar engelleme zelliinden dolay atomreaktrlerinde kullanlr.
Lastik sanayinde dolgu malzemesi olarak
kullanlan barit, seramik sanayinde seramik
cilas olarak kullanlr.
Baritin kimya sanayinde de nemli bir
kullanm mevcuttur. Litofon, baryum
hidroksit, baryum siyanat, baryum kromat,
baryum nitrat vs. eldesinde kullanlr.
Cam endstrisinde kullanlan barit, 16-20
mesh boyutlarnda tlmelidir. % 98
BaSO4, en fazla % 1.5 SrO2, % 0.15 Al2O3, %
0.15 Fe2O3 deerlerine sahip olmaldr.
Kimya sanayinde kullanlan baritin BaSO4
oran % 95'den fazla ve tane boyu 4-20
mikron arasnda olmaldr.
________________________________________
TALK
Talk; seramikte, boya yapmnda, at
kaplamasnda, haarat ilac retiminde, kauuk
ve kat sanayinde, kozmetik ve farmakolojide,
asfalt dolgu maddesi yapmnda, hayvan yemi
ve gbre retiminde kullanlr. Kullanm
amacna gre, yumuakl, ya absorbsiyonu,nem oran, erime noktas, zgl arl, s ve
elektrik iletkenlii ve kimyasal analiz
nemlidir.
1. Seramik Sanayinde:
Talkn s ile genleme zelliinin ok az olmasnedeniyle banyo ve mutfak seramiklerinde ve
elektrik sobalarnn plakalarnda kullanlmasn
salamtr. Seramik sanayinde kullanlacak
talkta fiziksel ve kimyasal yap bakmndan
homojenlik istenir. Ayrca, tane irilii ve
dalm ile piirme rengi de nemlidir.
Bileiminde manganez ve demir istenmeyen
impuritelerdir. CaO % 0.5, demir oksit % 1.5 ve
Al2O3 % 4' ten fazla olmamaldr.
Elektroseramik ve srlamada kullanlan talk safmagnezyum silikattr. Ayrca kloritsiz kompakt
talk (steatit) kullanlabilir.
2. Boya Sanayinde:
Lif ve yaprak zelliine sahip talklar, ya
absorblama zelliinden dolay boya ve
benzeri ya yapmnda kullanlmaktadr. Boya
sanayinde kullanlan talk tldnde son
derece beyaz ve tenr yksek olmal (%98.5). Ayrca 325 mesh' lik elekten
geebilmelidir. Talk lifi boya tabakacklarnn
birbirine ve yzeye kenetlenmesini salar. Ar
boya materyallerinin kmesini nleyip,
boyann daha homojen olmasn salar.
3. at Kaplamasnda:
Bu i iin genellikle kalitesiz talklar kullanlr.
Bu yzden hammaddede beyazlk ve saflk
aranmamaktadr. Aranan zellikler tane boyu
ve dalm ile ya emme zelliidir.
4. Haarelere Kar:
Talk haare ldrc ila yapmnda da
kullanlmaktadr. laca toksik etki, istenen
younluk ve az andrclk zelliklerini
kazandrr.
5. Kauuk Sanayinde:
8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar
31/40
Talk, bir ok sentetik lastik, plastik ve kauuk
retiminde doldurucu olarak kullanlr.
Maddeye sk bir doku kazandrr.
6. Kat Sanayinde:
Talk, yumuakl, tane boyu, mrekkep emme
zellii ve suda erime zellii nedeni ile kat
sanayinde rahata kullanlabilmektedir. Ancak
kullanlacak talkn CaCO3 oran % 2-5'ten fazla
olmamal ve baka mineral iermemelidir.
7. Kozmetik ve Farmakolojide:
Talkn istenilen tane boyutunun elde edilmesi
mmkn olduundan kimyasal safl ve
kayganlndan dolay kozmetik rnleri ve ila
retiminde kullanlmaktadr. Bu sanayide
kullanlan talkta aranan zellikler, ierdii lifsi
ve sert minerallerin azl, arsenik ve demir
miktarlarnn dk olmasdr.
______________________________________
__
ZEOLT
Zeolitlerin endstriyel alanlarda kullanlabildii
1940'l yllarda ortaya konulmasna ramen tali
mineral olarak volkanik kayalarn boluk ve
atlaklarnda bulunduunun bilinmesi
kullanmlarn snrlamtr. Ancak 1950'li
yllardan sonra denizel ve glsel tflerin de
zeolit ierdiklerinin saptanmasyla, doal
zeolitlerin kullanm alanlar hzla genilemitir.
Zeolitlerin balca fiziksel ve kimyasalzellikleri olan; iyon deiiklii yapabilme
adsorbsiyon ve buna bal molekler elek
yaps, silis ierii, ayrca tortul zeolitlerde ak
renkli olma, hafiflik, kk kristallerin gzenek
yaps zeolitlerin ok eitli endstriyel
alanlarda kullanlmalarna neden olmutur.
Son yllarda nemli bir endstriyel hammadde
durumuna gelen doal zeolitlerin bu
zelliklerinden biri veya birinden fazlasnnistedii kullanm alanlar: kirlilik kontrol,
enerji, tarm-hayvanclk, maden-metarlurji ve
dier alanlar olmak zere 5 ana blmde
toplanabilir.
1. Kirlilik Kontrol:
Son yllarda zeolit mineralleri iyon deitirme
ve adsorbsiyon zellikleri nedeniyle kirlilik
kontrolnde gittike artarak