MADENLERLE İLGİLİ TANIMLAR

-Yerkabuğunun farklı derinliklerinden -Yerkabuğunun farklı derinliklerinden çıkarılan, ekonomik değer taşıyan mineral ve çıkarılan, ekonomik değer taşıyan mineral ve elementlere elementlere madenmaden denir. denir.

Çeşitli yer kabuğu hareketleri ve başkalaşma Çeşitli yer kabuğu hareketleri ve başkalaşma olayları sonucunda kayaçların yapısındaki olayları sonucunda kayaçların yapısındaki minerallerin etkilenmesiyle cevher minerallerin etkilenmesiyle cevher (filiz)(filiz) adı adı verilen maden yatakları oluşur. verilen maden yatakları oluşur.

-Madenlerin taş ve toprakla karışık halde ilk -Madenlerin taş ve toprakla karışık halde ilk olarak çıkarıldığı duruma olarak çıkarıldığı duruma tuvönan cevhertuvönan cevher adı verilir. adı verilir.

--Tenör:Tenör: Madenin saf hali Madenin saf hali

BİR MADENİN İŞLETMEYE AÇILABİLMESİ İÇİN BİR MADENİN İŞLETMEYE AÇILABİLMESİ İÇİN GEREKLİ OLAN KOŞULLARGEREKLİ OLAN KOŞULLAR

Kayaçların içindeki saf maden Kayaçların içindeki saf maden miktarı (tenör) yeterli olmalı.miktarı (tenör) yeterli olmalı.

Rezervi (miktarı) uzun yıllar Rezervi (miktarı) uzun yıllar çıkarılabilecek kadar olmalı.çıkarılabilecek kadar olmalı.

Ulaşım olanakları gelişmiş olmalı,Ulaşım olanakları gelişmiş olmalı, Gerekli sermaye ve teknolojik imkan Gerekli sermaye ve teknolojik imkan

olmalı.olmalı. Sanayi tesisleri ve pazarlama Sanayi tesisleri ve pazarlama

yerlerine yakın olmalıdır.yerlerine yakın olmalıdır.

--Ağır sanayinin en önemli hammaddesi olan Ağır sanayinin en önemli hammaddesi olan demir, inşaat,makine ve araçların üretiminde demir, inşaat,makine ve araçların üretiminde

kullanılır.kullanılır.

-Türkiye demir rezervleri bakımından -Türkiye demir rezervleri bakımından zengindir. En zengin demir yataklarımız, zengindir. En zengin demir yataklarımız, Divriği ve Kangal (Sivas), Hekimhan ve Divriği ve Kangal (Sivas), Hekimhan ve Hasançelebi (Malatya), Havran Hasançelebi (Malatya), Havran (Balıkesir)’dadır.(Balıkesir)’dadır.

-Çıkarılan demir cevheri Ereğli (Zonguldak), -Çıkarılan demir cevheri Ereğli (Zonguldak), Karabük, İskenderun, Kırıkkale, Sivas ve Karabük, İskenderun, Kırıkkale, Sivas ve İzmir’deki demir-çelik fabrikalarında işlenir.İzmir’deki demir-çelik fabrikalarında işlenir.

-DEMİR--DEMİR-

-Yılda yaklaşık 5 milyon ton üretim -Yılda yaklaşık 5 milyon ton üretim gerçekleştirilmektedir.Entegre tesislerin gereksinimi gerçekleştirilmektedir.Entegre tesislerin gereksinimi 9,5 milyon tondur.Yani geriye kalan 4,5 milyon ton ithal 9,5 milyon tondur.Yani geriye kalan 4,5 milyon ton ithal edilmektedir.Oysa ülkemizde yaklaşık 150 milyon ton edilmektedir.Oysa ülkemizde yaklaşık 150 milyon ton demir madeni rezervi bulunmaktadır.demir madeni rezervi bulunmaktadır.

-BAKIR--BAKIR-

--Bakır yumuşak bir maden olduğundan Bakır yumuşak bir maden olduğundan yurdumuzda ilkçağlardan beri yurdumuzda ilkçağlardan beri işletilmektedir.işletilmektedir.

--Başlıca kullanım alanları; elektrik ve Başlıca kullanım alanları; elektrik ve elektronik sanayi, inşaat , ulaşım sanayi, elektronik sanayi, inşaat , ulaşım sanayi, boya sanayi ve turistik eşya gibi.boya sanayi ve turistik eşya gibi.

--Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu),Maden Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu),Maden (Elazığ),(Elazığ), Çayeli (Rize)Çayeli (Rize) , , Ergani Ergani (Diyarbakır)'de(Diyarbakır)'de bakır yatakları mevcuttur.bakır yatakları mevcuttur.

-Yıllık bakır cevheri üretimimiz tüvönan -Yıllık bakır cevheri üretimimiz tüvönan olarak 3-5 milyon ton arasında değişir.olarak 3-5 milyon ton arasında değişir.

-KROM--KROM-

-Paslanmayan ve çok sert bir maden olduğundan, madeni eşya yapımında ve kaplamasında kullanılır.

-Mermi , gemi,uçak ve silah sanayisinde kullanılır.Son yıllarda özellikle otobüslerde, tren vagonlarında,cadde ve sokak aydınlatma sistemlerinde kullanılmaktadır.

-Ülkemizdeki en önemli krom yatakları; Fethiye ve Köyceğiz (Muğla), Buldan ve Acıpayam ( Denizli ), Orhaneli (Bursa), Mihalıççık ( Eskişehir ), Pozantı ve Karsantı (Adana) , Kayseri, Guleman (Elazığ) ve Kopdağı (Erzincan)’nda bulunur.

--Krom madeni Krom madeni Antalya ve Guleman Antalya ve Guleman (Elazığ)’daki ferro-(Elazığ)’daki ferro-krom tesislerinde krom tesislerinde işlenmektedir. işlenmektedir.

-Son yıllarda 500 bin -Son yıllarda 500 bin tonun altına düşen tonun altına düşen yıllık üretimimizin yıllık üretimimizin yaklaşık yarısı ihraç yaklaşık yarısı ihraç edilir.edilir.

-Krom rezervi -Krom rezervi yaklaşık 40 milyon yaklaşık 40 milyon tondur. tondur.

-BOR MİNERALLERİ--BOR MİNERALLERİ-

-Çok geniş ve çeşitli alanlarda ticari olarak -Çok geniş ve çeşitli alanlarda ticari olarak kullanılan bor mineralleri ve ürünlerinin kullanılan bor mineralleri ve ürünlerinin kullanım alanları giderek artmaktadır. kullanım alanları giderek artmaktadır.

-Bor madeninden elde edilen boraks ve asit -Bor madeninden elde edilen boraks ve asit borik nükleer alanda, jet ve roket yakıtında borik nükleer alanda, jet ve roket yakıtında katkı maddesi olarak, ayrıca sabun, tekstil, katkı maddesi olarak, ayrıca sabun, tekstil, cam, seramik ve kâğıt sanayii gibi alanlarda cam, seramik ve kâğıt sanayii gibi alanlarda kullanılır. kullanılır.

-Ülkemiz yaklaşık 3 milyar ton bora sahiptir.-Ülkemiz yaklaşık 3 milyar ton bora sahiptir.-Bor mineralleri Susurluk ve Bigadiç -Bor mineralleri Susurluk ve Bigadiç

(Balıkesir), Emet (Kütahya) , M.Kemalpaşa (Balıkesir), Emet (Kütahya) , M.Kemalpaşa (Bursa) ve Seyitgazi (Eskişehir) çevresinde (Bursa) ve Seyitgazi (Eskişehir) çevresinde çıkarılır. çıkarılır.

-Çıkarılan mineraller Bandırma (Balıkesir) ve -Çıkarılan mineraller Bandırma (Balıkesir) ve Kırka (Eskişehir) yörelerindeki fabrikalarda Kırka (Eskişehir) yörelerindeki fabrikalarda işlenir. işlenir.

BOKSİT (ALÜMİNYUM)BOKSİT (ALÜMİNYUM)

-Alüminyumun hammaddesi olan boksit -Alüminyumun hammaddesi olan boksit çok hafif olduğundan uçak sanayiinde, çok hafif olduğundan uçak sanayiinde, otomobil, ev, elektrik malzemesi otomobil, ev, elektrik malzemesi yapımında kullanılır.yapımında kullanılır.

- Boksit yatakları Seydişehir (Konya), - Boksit yatakları Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya), Saimbeyli ( Adana), Akseki (Antalya), Saimbeyli ( Adana), İslahiye (G. Antep) ve Milas (Muğla) İslahiye (G. Antep) ve Milas (Muğla) civarında bulunur. Buralarda civarında bulunur. Buralarda çıkarılan boksit, Seydişehir çıkarılan boksit, Seydişehir alüminyum tesislerinde işlenmektedir. alüminyum tesislerinde işlenmektedir.

-Dünya Boksit rezervi -Dünya Boksit rezervi toplam 25 milyar ton toplam 25 milyar ton civarındadır.Avustralcivarındadır.Avustralya dünya rezervinin ya dünya rezervinin %24’ü,%24’ü,

Gine %24’ü ve Gine %24’ü ve Brezilya%12’sine Brezilya%12’sine sahiptir. sahiptir.

-Ülkemizde 45 milyon -Ülkemizde 45 milyon ton işletilebilir rezerv ton işletilebilir rezerv bulunmaktadır.bulunmaktadır.

-BARİT --BARİT -

-Petrol ve gaz sondajlarında baskıyı kontrol -Petrol ve gaz sondajlarında baskıyı kontrol etmek ve patlamalar sırasında kuyu etmek ve patlamalar sırasında kuyu duvarlarını sabitleştirmekte kullanılır. duvarlarını sabitleştirmekte kullanılır. Suda erimeyen bir maden olduğundan Suda erimeyen bir maden olduğundan boya, deri, kimya, cam ve kauçuk boya, deri, kimya, cam ve kauçuk sanayiinde kullanılır. Ayrıca sportif sanayiinde kullanılır. Ayrıca sportif malzemelerin ( bovling,golf ve tenis malzemelerin ( bovling,golf ve tenis topları) yapımında kullanılır. topları) yapımında kullanılır.

-Ülkemiz barit yatakları bakımından zengin -Ülkemiz barit yatakları bakımından zengin sayılır. Alanya ve Gazipaşa sayılır. Alanya ve Gazipaşa (Antalya) ,Elbistan (K.Maraş), Muş ve (Antalya) ,Elbistan (K.Maraş), Muş ve Eskişehir çevresinde barit yatakları Eskişehir çevresinde barit yatakları bulunmaktadır. bulunmaktadır.

-Buralardan çıkarılan barit; İzmir, İzmit, -Buralardan çıkarılan barit; İzmir, İzmit, Eskişehir, Antalya ve Elazığ’daki barit Eskişehir, Antalya ve Elazığ’daki barit unu fabrikalarında işlenir.unu fabrikalarında işlenir.

BARİT YATAKLARI HARİTASI

-FOSFAT--FOSFAT-

- Fosfat kayasının  % 85’i  gübre olarak  - Fosfat kayasının  % 85’i  gübre olarak  kullanılmaktadır. %  15’lik  bölümü ise  kullanılmaktadır. %  15’lik  bölümü ise  yem, gıda, deterjan, alaşım  metalürjisi, yem, gıda, deterjan, alaşım  metalürjisi, kağıt, kibrit, su tasfiyesi, harp sanayi  ve  kağıt, kibrit, su tasfiyesi, harp sanayi  ve  kimya  sanayinde kullanılmaktadır. kimya  sanayinde kullanılmaktadır.

-Türkiye’de fosfat yatakları sınırlı sayıda -Türkiye’de fosfat yatakları sınırlı sayıda olup bunlar Adıyaman,Ş.Urfa , Mazıdağı-olup bunlar Adıyaman,Ş.Urfa , Mazıdağı-Mardin, Bingöl ve Bitlis illerindedir.Mardin, Bingöl ve Bitlis illerindedir.

-Buralardan elde edilen fosfat Mazıdağı -Buralardan elde edilen fosfat Mazıdağı (Mardin) fosfat işletmelerinde (Mardin) fosfat işletmelerinde işlenmektedir. Üretimimiz tüketimimizi işlenmektedir. Üretimimiz tüketimimizi karşılamamaktadır. Bu nedenle fosfat karşılamamaktadır. Bu nedenle fosfat ithal edilmektedir. ithal edilmektedir.

FOSFAT YATAKLARI HARİTASI

-TUZ--TUZ-

-Türkiye tuz yatakları bakımından son derece -Türkiye tuz yatakları bakımından son derece zengindir. Ülkemizde tuz denizlerden, zengindir. Ülkemizde tuz denizlerden, göllerden ve kaya tuzu yataklarından elde göllerden ve kaya tuzu yataklarından elde edilir. Deniz ve göllerde tuz elde edilen edilir. Deniz ve göllerde tuz elde edilen alanlara alanlara tuzlatuzla adı verilir. adı verilir.

-Türkiye’deki tuz üretiminin çoğu, Tuz Gölü -Türkiye’deki tuz üretiminin çoğu, Tuz Gölü ile İzmir Çamaltı Tuzlası’ndan sağlanır. ile İzmir Çamaltı Tuzlası’ndan sağlanır.

-Kaya tuzu yatakları, Çankırı, Kırşehir, -Kaya tuzu yatakları, Çankırı, Kırşehir, Nevşehir, Kars, Erzurum ve Iğdır Nevşehir, Kars, Erzurum ve Iğdır çevresinde bulunmaktadır.çevresinde bulunmaktadır.

- Tuz , kimya sanayii, dericilik, konserve ve - Tuz , kimya sanayii, dericilik, konserve ve salça sanayiine kadar bir çok alanda salça sanayiine kadar bir çok alanda kullanılır.kullanılır.

TUZ TABLETLERİ

-MANGANEZ --MANGANEZ -

- Çeliğe sertlik - Çeliğe sertlik kazandırmak ve kazandırmak ve direncini artırmak direncini artırmak için kullanılır. için kullanılır.

- Denizli, Kastamonu, - Denizli, Kastamonu, Ceyhan-Adana, Ceyhan-Adana, Balıkesir,Burdur ve Balıkesir,Burdur ve Sivas çevresinde Sivas çevresinde manganez yatakları manganez yatakları bulunur. İhtiyacı bulunur. İhtiyacı karşılamaz. Bu karşılamaz. Bu nedenle ithal edilir. nedenle ithal edilir.

-ANTİMON --ANTİMON -

-Antimon, endüstride metalik ya da -Antimon, endüstride metalik ya da türevleri şeklinde kullanılmaktadır. türevleri şeklinde kullanılmaktadır.

-Akümülatör imali, lehimcilik, -Akümülatör imali, lehimcilik, matbaa harfi imali, askeri amaçlı matbaa harfi imali, askeri amaçlı malzemeler imalinde, metal malzemeler imalinde, metal kaplamada, seramikte ve emayede kaplamada, seramikte ve emayede yaygın olarak kullanılmaktadır. yaygın olarak kullanılmaktadır.

-Antimon yatakları; Balıkesir, İzmir, -Antimon yatakları; Balıkesir, İzmir, Kütahya ,Bilecik,Niğde ve Tokat Kütahya ,Bilecik,Niğde ve Tokat illerinde bulunmaktadır. illerinde bulunmaktadır.

-CİVA--CİVA- -Tek sıvı metal madendir. -Tek sıvı metal madendir.

Zirai ilaç yapımında, Zirai ilaç yapımında, kâğıt sanayiinde, suni kâğıt sanayiinde, suni gübre üretiminde , boya gübre üretiminde , boya sanayiinde , altın ve sanayiinde , altın ve gümüş üretiminde gümüş üretiminde kullanılır. kullanılır.

-Ülkemiz rezervi 3820 -Ülkemiz rezervi 3820 tondur.tondur.

-İnsan sağlığına verdiği -İnsan sağlığına verdiği zararlar ve çevre kirliliği zararlar ve çevre kirliliği oluşturması gibi oluşturması gibi nedenlerden dolayı civa nedenlerden dolayı civa işletmeleri kapanmıştır.işletmeleri kapanmıştır.

Civa buharlı ampül

Civa çelikleri

-FELDİSPAT--FELDİSPAT-

-Seramik, fayans, cam , kaynak -Seramik, fayans, cam , kaynak elektrotları ve boya sanayiinde elektrotları ve boya sanayiinde hammadde olarak kullanılan önemli bir hammadde olarak kullanılan önemli bir mineraldir. mineraldir.

-Türkiye dünya feldispat üretiminde -Türkiye dünya feldispat üretiminde birinci sıradadır ve ihraç edilmektedir. birinci sıradadır ve ihraç edilmektedir.

-Başlıca feldispat yataklarımız; Demirci--Başlıca feldispat yataklarımız; Demirci-Manisa, Simav-Kütahya, Çine-Aydın ve Manisa, Simav-Kütahya, Çine-Aydın ve Milas-Muğla’dır. Milas-Muğla’dır.

-Türkiye 130 milyon ton rezerve -Türkiye 130 milyon ton rezerve sahiptir.Feldspatın %90’ı ihraç edilir.sahiptir.Feldspatın %90’ı ihraç edilir.

Kaynak elektrotları

-ASBEST (AMYANT) --ASBEST (AMYANT) -

-Yüksek sıcaklığa dayanır. Bu -Yüksek sıcaklığa dayanır. Bu ndenle itfaiyeci elbisesi, basınca ndenle itfaiyeci elbisesi, basınca dayanıklı borular, çatı malzemesi dayanıklı borular, çatı malzemesi eternit yapımında , fren eternit yapımında , fren balataları, çeşitli contalar, özel balataları, çeşitli contalar, özel filtreler, kağıt ürünleridir.filtreler, kağıt ürünleridir.

- Önemli asbest yataklarımız; - Önemli asbest yataklarımız; Bursa ,İskenderun,Erzincan,İzmiBursa ,İskenderun,Erzincan,İzmir ve Sivas illerindedir.r ve Sivas illerindedir.

Asbest yatakları

haritası

-MERMER--MERMER-

-Ülkemiz mermer bakımından zengindir. -Ülkemiz mermer bakımından zengindir. Madencilik sektöründe mermer ve sert Madencilik sektöründe mermer ve sert taş ihracatı ilk sırayı almaktadır. taş ihracatı ilk sırayı almaktadır.

-Mermerin başlıca tüketim alanları; -Mermerin başlıca tüketim alanları; inşaat sektörü, güzel sanatlar alanı ve inşaat sektörü, güzel sanatlar alanı ve dekorasyondur. En geniş kullanım dekorasyondur. En geniş kullanım alanını inşaat sektörü teşkil eder. alanını inşaat sektörü teşkil eder.

-Mermer yataklarımızın çoğunluğu -Mermer yataklarımızın çoğunluğu Marmara ve Ege Bölgeleri’ndedir.Marmara ve Ege Bölgeleri’ndedir.(Balıkesir,Bursa,Bilecik,Muğla,Afyon (Balıkesir,Bursa,Bilecik,Muğla,Afyon ve Denizli)ve Denizli)

Mermer yatakları haritası

-LÜLE TAŞI--LÜLE TAŞI-

-Eskişehir çevresinde -Eskişehir çevresinde çıkarılır ve işlenir. çıkarılır ve işlenir. Süs eşyası yapımında Süs eşyası yapımında kullanılır. kullanılır.

-Yurdumuz dünyanın -Yurdumuz dünyanın en kaliteli lüle taşı en kaliteli lüle taşı rezervlerine sahiptir.rezervlerine sahiptir.

-OLTU TAŞI--OLTU TAŞI-

-Erzurum’un Oltu -Erzurum’un Oltu ilçesinde çıkarılır ve ilçesinde çıkarılır ve işlenir. Süs eşyası işlenir. Süs eşyası yapımında yapımında kullanılır.kullanılır.