ԱՄՀ-ն կր կին ռիս կեր է տես նումԱր ժույ թի մի ջազ գա յին հիմ ադ րա մը (ԱՄՀ) նա խազ գու­շաց րել է հա մաշ խար հա յին տնտե սու թյա նը սպառ նա ցող ռիս կե րի մա սին՝ հաշ վի առ նե լով եվ րո պա կան պարտ քա­յին ճգնա ժամ ու զար գա ցած տնտե սու թյուն նե րում դրա­մա վար կա յին քա ղա քա կա նու թյան չա փից ա վե լի խստա­ցու մը։ Այս մա սին նշվում է Մեծ քսան յա կի լոս քա բոս յան գա գա թա ժո ղո վում ներ կա յաց ված ԱՄՀ զե կույ ցում։

«Հա մաշ խար հա յին տնտե­սա կան ա ճը դան դա ղում է, և Եվ րո պա յում շա րու նակ­վող պարտ քա յին ճգնա ժա­մը լուրջ սպառ նա լիք է ֆի­նան սա կան կա յու նու թյան հա մար»,– աս ված է ԱՄՀ զե­կույ ցում։ Այն հա մաշ խար հա­յին ա ռաջ նորդ նե րին հա մա­տեղ գոր ծո ղու թյուն նե րի կոչ

է պա րու նա կում և վեր ջին­նե րիս ու շադ րու թյու նը հրա­վի րում գոր ծազր կու թյան բարձր մա կար դա կի վրա։

«Հա մաշ խար հա յին ա ռաջ­նորդ նե րի հա մա տեղ գոր­ծո ղու թյուն նե րը թույլ կտան տնտե սա կան կա յուն աճ ա պա հո վել։ Այս պայ ման­նե րում հա մաշ խար հա յին

ՀՆԱ­ն ա ռա ջի կա հինգ տա­րում կա րող է ա ճել լրա ցու­ցիչ 2,5­տո կո սա յին կե տով, կշտկվեն հա մաշ խար հա յին տնտե սու թյան դիս բա լանս­նե րը»,– հա մոզ ված են հիմ­նադ րա մի փոր ձա գետ նե րը։

Ն շենք, որ ԱՄՀ կան խա­տես մամբ՝ հա մաշ խար­հա յին տնտե սա կան ա ճի տեմպն աս տի ճա նա բար ա րա գա նա լու է. ըն թա ցիկ տա րում ցու ցա նի շը կկազ­մի 3,5%, 2013թ.՝ 4%։ Ա ճի գլխա վոր խթան կշա րու­նա կեն մնալ զար գա ցող երկր նե րի տնտե սու թյուն­նե րը։ n

էջ 4 ›››

Սև ծով ան լա վա տե սու թյուն

Հա յաս տա նը լա վա գույնս է օգ տա գոր ծում հնա րա վո րու թյուն նե րը Առևտ րի և զար գաց ման սևծով ան բան կի հիմ ա դիր նե րի շար քում

Հա մաշ խար հա յին բան կը «Հա մաշ խար հա յին տնտե­սու թյան հե ռան կար ներ» (Global Economic Prospects) հու նիս յան զե կույ ցում Հա յաս տա նի տնտե սա կան ա ճի կան խա տե սում ի ջեց րել էր 0,2­տո կո սա յին կե­տով՝ մինչև 4,1%։ Այ դու հան դերձ, ՀԲ­ի Եվ րո պա յի և Կենտ րո նա կան Ա սիա յի տա րա ծաշր ջա նի Հա րա վա­յին Կով կա սի երկր նե րի տա րա ծաշր ջա նա յին տնօ րեն Ա սադ Ա լա մը, ո րը հու լի սի 1­ից լքե լու է այս պաշ տո նը, ե րեկ հայ տա րա րել է, թե Հա յաս տա նի հա մար միան­գա մայն հա սա նե լի է հա մա րում ՀՆԱ­ի ա ճի 7% ցու­ցա նի շը։ Հի շեց նենք՝ կա ռա վա րու թյան ա ռա ջին՝ ար­տա հերթ նիս տում նման թիվ էր հնչեց րել նա խա գահ Սերժ Սարգս յա նը։

Ըստ panorama.am­ի՝ Ա սադ Ա լա մը նշել է, որ շատ բան կախ ված կլի նի կա ռա վա­րու թյան ծրագ րից, ինչ­պես նաև գլո բալ տնտե սու­թյան ի րա վի ճա կից։ Ըստ նրա՝ ար դեն կան Հա յաս­տա նի այս տար վա 1­ին

ե ռամս յա կի ՀՆԱ­ի ցու ցա­նիշ նե րը՝ 4,7% տնտե սա­կան ա ճով, և ի րենք սպա­սում են կի սամ յա կի արդ­յունք նե րին՝ ակն կա լե լով, որ դրանք ա վե լի բարձր կլի նեն:

Ա սադ Ա լա մը նշել է նաև, որ 2012թ. սկզ բին Հա յաս­տա նի տնտե սու թյան վե­րա բեր յալ ՀԲ­ի կող մից ար ված կան խա տե սումն ե­րը՝ 4,1­4,3% տնտե սա կան աճ, կվե րա նայ վեն մինչև ա շուն։ «Մենք ոգևոր ված ենք Հա յաս տա նի նա խա­գա հի կող մից հայ տա րար­ված 7%­ա նոց ա ճով, և այդ հա մա տեքս տում է, որ զգու շա վոր լա վա տե սու­թյուն ցու ցա բե րե ցինք»,– ա սել է նա:

ՀԲ տա րա ծաշր ջա նա յին տնօ րե նի այս հայ տա րա­րու թյու նն ու շագ րավ է այն­քա նով, որ կար ծես հա կա­սում է կազ մա կեր պու թյան

Ինչ պես միջ նա դար յան Ճա պո նիա յումՆվարդ Մանասյան, տե սա կետ

էջ 2 ›››

Ինչ պես դառ նալ նա խա գահՍո ղո մոն Փա փազ ան, տե սա կետ

էջ 2 ›››

Զար գա ցում 3.0Ջաս թին Յի ֆու Լինը Project Syndicate-ի համար

էջ 5 ›››

Հու նաս տա նը կդառ նա զար-գա ցող եր կիրMSCI Greece-ը չի հա մա-պա տաս խա նում զար գա-ցած շու կա նե րին ներ կա-յաց վող պա հանջ նե րին

էջ 6 ›››

Մի ջու կա յին Թա նե րըԹուր քիան 12 մի ջու կա յին է ներ գաբ լոկ կկա ռու ցի ա ռա ջի կա 7-8 տա րում

էջ 6 ›››

Հույս թու նե լի վեր ջումԹուր քիան և ԵՄ-ն ա նայ ցա գիր ռե ժի մի հաս տատ ման մա սին հու շա գիր են ստո րագ րել

էջ 7 ›››

Նա խա գահ ներ ա ռանց երկ րիԵ գիպ տո սում հե տաձգ վել է նա խա գա հա կան ընտ րու-թյուն նե րի արդ յունք նե րի հրա պա րա կու մը

էջ 7 ›››

Ռու սա կան դպրո ցը վե րա-դարձ րեց մեզ գեր մա նա կան կա տա րո ղա-կան ար վես տըՀարցազրույց դաշ նա կա հար Բերնդ Գ լեմ զերի հետ

էջ 8 ›››

Գինը՝ 100 դրամ

Օրվա վարքագիծ

Ֆոտոլուր

էջ 3 ›››

Չ կա րո ղա ցան ոչ թե կան խա տե սել, այլ տես նել ճգնա ժա մը

Օս կան յա նը՝ վար չա պե տի ե լույ թի մա սին

| № 89 (158), ուրբաթ, հունիսի 22, 2012 թ., www.orakarg.am

Եր կօր յա քննար կում ե րի շո կից հե տո ՀՀԿ­ն մտ նում է ստեղծ ված ի րա վի ճա կին ա դապ տաց վե լու փուլ: n

Տե՛ս խմբագրականը` էջ 2 ›››

Դժ վար օ րերն առջևում

էջ 4 ›››

Հ րա ժեշտ բարձր ա ճով

ՀԲ տա րա ծաշր ջա նա յին տնօ րե նը հա մա ձայ նեց 7%-ի հետ

էջ 6 ›››

Թ վիստ՝ մինչև տա րե վերջԲեռ նան կեն խոր հուրդ է տվել տնտե սա կան

խնդիր նե րի այլ բա լա սան փնտրել

ISSN

1829-331X

9771829

331002

12158>

տ ն տ ե ս ա կ ա ն օ ր ա թ ե ր թ

| № 89 (158), ուրբաթ, հունիսի 22, 2012 թ.

2 | Տեսանկյուն

Ինչ պես միջ նա դար յան Ճա պո նիա յում

Սի րում եմ նա յել, թե ինչ պես են նո րան շա նակ պաշ տոն յա նե րը…

«Սի րում եմ նա յել, թե ինչ­պես են նո րան շա նակ պաշ տոն յա ներն ար տա­

հայ տում ի րենց հրճվա լից խո նար­հու մը: Փե շե րը հա տա կին, հրա հանգ­նե րը ձեռ քե րում հար գան քով կանգ­նած են կայ սերն ըն դա ռաջ: Այ նու­հետ, տքնա ջան ծի սա կան պա րով ու խո նարհ վե լով, այս կողմ են գա­լիս1»: Տա սե րորդ դա րի ճա պո նու­հու նման ես էլ ան տար բեր վա յե լում եմ հա րա բե րա կան խա ղա ղու թյան ա նի մաստ ըն թաց քը: Այլևս փո խե լու ո չինչ չմնաց: Քա ղա քա կան ճահ ճում հայտն ված ճա պո նու հին իր քա մահ­րան քի կոշ տուկ նե րը, այ նո ւա մե նայ­նիվ, կա րող էր դար մա նել մշա կու­թա յին վե րել քի առ հա վատչ յան հան­դի սա ցող ար քու նա կան մայ րա քա­ղա քում, բայց մեզ այդ սպե ղա նին էլ չեն թո ղել՝ քա ղա քի ան հե տա ցած 30 պատ մամ շա կու թա յին հու շար ձան­նե րի բախ տին շու տով կար ժա նա­նա մեր քա ղա քի զարդն ու ժա ռան­գու թյան մա սը կազ մող Աֆ րիկ ան­նե րի տու նը:

Հա մաշ խար հա յին բան կի 2009թ. նի գնա հա տա կան նե րով՝ Հա յաս­տա նում օ րի նա կա նու թյան կշռված գոր ծա կի ցը կազ մել է 4,52 միա­վոր՝ Ճա պո նիա յի 8,49­ի հա մե մատ, իսկ հաշ վետ վու նա կու թյան ցու ցա­նի շը հնա րա վոր 10­ից 2,74 է գրան­ցել՝ Ճա պո նիա յի 8,08­ի հա մե մատ: Դժ բախ տա բար 2012թ. տվյալ նե րը դեռևս հա սա նե լի չեն, բայց վեր ջին շրջա նի մի շարք զար գա ցումն ե րը հստակ ար ձա նագ րում են այս հա­մա կար գի վթա րայ նու թյան ա մե նա­բարձր ցու ցա նի շը: Փայ լուն ըն թա ցած օ րի նա կե լի ընտ րու թյուն նե րը, ո րոնք

1 Սեյ Սյոնագոն, «անկողնային նոթագրություններ»

քա ղա քա ցի նե րին ու ոչ իշ խա նա կան կու սակ ցու թյուն նե րին վստա հու թյուն չներշն չե ցին, ա ռա ջին և ա մե նա­կարևոր հայ տո րո շի չը ե ղան:

Հա ջոր դիվ, ՀՀ Սահ մա նադ րու թյան խախտ մամբ ա պա մոն տաժ վե ցին Մաշ տո ցի պու րա կի ա պօ րի նի բու­տիկ ները, ու ՀՀ վար չա կան դա տա­րա նի ո րոշ մամբ 200 հա զար դրամ տու գան քի ար ժա նա ցան ա նօ րի նա­կա նու թյուն նե րին ընդ դի մա ցած քա­ղա քա ցի նե րը: Խախտ վեց ՀՀ Սահ­մա նադ րու թյամբ ու մի ջազ գայ նագ­րով սահ ման ված հա մալ սա րա նա­կան ինք նա վա րու թյան սկզբունքը, ու կա մա յա կան ո րոշ մամբ հե ռաց վեց բու հի ռեկ տո րը: Կա րե լի է են թադ րել, որ 2009թ. հա մե մատ օ րի նա կա նու­թյան ցու ցա նի շը բա րե լավ ված լի նել չի կա րող, երբ օ րենք նե րին փո խա­րի նե լու են գա լիս նպա տա կա հար­մա րու թյունն ու էս թե տի կան: Երկ­րա չա փա կան պրոգ րե սիա յով ա ճեց դա տա կան հա մա կար գի դեմ ընդվ­զած փաս տա բան նե րի թի վը, և ԱԱԾ կանչ վեց նախ կին արտ գործ նա խա­րարն ու ակ տիվ քա ղա քա կան գոր­ծի չը: Այս ա մե նին գու մար վեց ՀՀԿ­ա կան պատ գա մա վո րի թիկ նա զո րա­յին նե րի նե տած ձեռ նո ցը ՀՀ պաշտ­պա նու թյան նա խա րա րու թյա նը:

Հաշ վետ վու նա կու թյան ցու ցա նի­շի բա րե լավ ման պայ ման նե րում այս ա մե նը հի վանդ երևա կա յու թյան

ծնած քրեա ֆան տաս տիկ պա տում կլի ներ, բայց ա րի ու տես՝ ի րա կա­նու թյուն է:

Այս մղձա վան ջը հա սա րակ մահ­կա նա ցու նե րիս հա մար տա րի ներ շա րու նակ միակ ի րա կա նու թյունն է ե ղել, երբ ման կա պիղծ հոր ձեռ­քե րից դա տա կան կար գով պաշտ­պա նու թյուն փնտրող, ար դա րու­թյան վեր ջին հույ սը կորց րած մայ­րը մտա ծում է երկ րից հե ռա նա լու մա սին ու ա սում, որ նա խընտ րում է ի րեն տան ջեն օ տար նե րը, քան ի րա վազր կեն յու րա յին նե րը: Բ նակ­չու թյան ծե րա ցումն ու կեն սա թո­շա կա յին հա մա կար գի օ տա րու­մը, ար տա գաղթն ու ծնե լիու թյան ան կու մը, ազ գա յին ար ժույ թի ան­կա յու նու թյունն ու անմր ցու նակ տնտե սու թյու նը, աղ քա տու թյունն ա գահ վեր նա խա վի ու սո ցիա լա­կան ան հա մե րաշ խու թյու նը. այս բո լո րը տի կին Ք լին թո նի ան թա­քույց սի րա հետ ման արդ յուն քում կա րող են այս «խա ղա ղու թյու­նը» վե րա ծել ճգնա ժա մի ու հա կա­մար տու թյան լռակ յաց նա խեր գան­քի, ո րից միջ նա դա րի Ճա պո նիա յի նման հաղ թած դուրս կգան ռազ­մա կան դա սի ներ կա յա ցու ցիչ նե րը: Մ նում է հու սալ, որ այդ ա մե նից Հա յաս տա նը ՉԹՕ տե սած տա տի­կի նման վա խի սինդ րո մից կաթ­վա ծա հար չի լի նի: n

ՀՀԿ-ն՝ ո րակ ալ փոք րա մաս նու թյուն

Ի՞նչ կա րող են հա կադ րել Ման­վել Գ րի գոր յա նը կամ Շու­

շան Պետ րոս յա նը կա ռա վա րու­թյան հաս ցեին հնչող ծրագ րա յին քննա դա տու թյուն նե րին:

Կա ռա վա րու թյան ներ կա յաց րած նոր ծրագ րի շուրջ քննար կումն ե րը Ազ գա յին ժո ղո վում ցույց տվե ցին, որ ՀՀԿ­ն ՕԵԿ­ի հետ միա սին հայտն վել է ո րակ ալ փոք րա մաս նու թյան կար­գա վի ճա կում: Կա ռա վա րու թյա նը քննա դա տող նե րի ու պաշտ պա նող­նե րի բա նա վե ճը նման է ծանր հրե­տա նու հար վա ծից հե տո ատր ճա նա­կով օդ կրա կե լուն:

Իշ խա նու թյու նը, ի դեմս խորհր դա­րա նի ներ կա կազ մի, բախ վել է մի խո չըն դո տի, ո րը  հաղ թա հա րե լը նրա հա մար գրե թե անհ նար է. պայ քա րը

տե ղա փոխ վել է թա փան ցիկ քա ղա­քա կան հար թու թյուն, որ տեղ քրեաօ­լի գար խիկ ռե սուրսն ան զոր է:

Օ րի նակ՝ ի՞նչ կա րող են հա կադ րել Ման վել Գ րի գոր յա նը, Ռու բեն Հայ­րա պետ յա նը, Սամ վել Ա լեք սան յա նը կամ Շու շան Պետ րոս յա նը կա ռա վա­րու թյան հաս ցեին հնչող ծրագ րա­յին քննա դա տու թյուն նե րին, տար բեր տե սու թյու ննե րից ար վող մեջ բե րում­նե րին: Նույ նիսկ երևա կա յելն է անհ­նար: Իսկ քիչ թե շատ հա կադր վող­ներն էլ կա՛մ հիմն ո վին վար կա բեկ­ված են, կա՛մ նրանց վա ղուց ար դեն ոչ ոք չի հա վա տում:

Քա ղա քա կան ընդ դի մու թյուն ու­նե նա լու նկատ մամբ ի մու նի տե տը կորց րած իշ խա նու թյու նը (Ա րամ Մա­նուկ ա նի բնո րո շու մը) այս օ րե րին հայտն վել է բա վա կան տխուր ի րա­վի ճա կում: Այդ ի րա վի ճա կը լա վա­գույնս ա պա ցու ցում է, որ գոր ծող իշ­խա նու թյու նը ի րա կա նում պատ րաստ

չէ քա ղա քա կան մրցակ ցու թյան: Հատ կան շա կան է, որ կա ռա վա րու­թյու նը խորհր դա րա նում ան հար­մար ի րա վի ճա կում է հայտն վել ոչ թե ընդ դի մա դիր նե րի հայ հո յա խառն ար տա հայ տու թյուն նե րի կամ անձ­նա կան բնույ թի վի րա վո րանք ներ հի շեց նող քննա դա տու թյան պատ­ճա ռով, այլ զուտ կա ռու ցո ղա կան ու ծրագ րա յին քննա դա տու թյան:

Իշ խա նու թյու նը տևա կան ժա մա­նակ ե րա զում էր կա ռու ցո ղա կան ընդ դի մու թյուն ու նե նա լու մա սին ու հի մա ու նի այն, ո րից, սա կայն, նրա վի ճա կը գնա լով բար դա նա լու է:

Կա րե լի է ար ձա նագ րել, որ էա կա­նո րեն փոխ վում է քա ղա քա կան պայ­քա րի և մր ցակ ցու թյան ողջ բնույթն ու տրա մա բա նու թյու նը: Անձ նա կան տի պի վի րա վո րանք նե րին ու պի տա­կա վո րումն ե րին փո խա րի նե լու է գա­լիս հա վա սա րակշռ ված և հիմն ա­վոր ված քննա դա տութ յու նը: n

Կա ռա վա րու թյան՝ ա ռա ջի կա հինգ տա րի նե րի ծրա­գի րը Ազ գա յին ժո ղո վում ըն դուն վեց ձայ նե րի 75 կողմ, 47 դեմ, 1 ձեռն պահ հա րա բե րակ ցու թյամբ։ Կա ռա վա­րու թյան ներ կա յաց րած ծրագ րին կողմ են քվեար կել միայն ՀՀԿ­ն ու ՕԵԿ­ը: Խորհր դա րա նա կան մյուս բո­լոր ու ժե րը հա վա նու թյուն չեն տվել ծրագ րին:

Կա ռա վա րու թյան ծրա գի րը 75 պատ գա մա վո րի հա­վա նու թյանն ար ժա նաց նե լու հա մար ՀՀԿ պատ գա­մա վոր նե րի շար քե րում բարձր աս տի ճա նի մո բի լի զա­ցիա էր հայ տա րար վել, և ք վեար կու թյա նը ներ կա են ե ղել այն պատ գա մա վոր նե րը, ո րոնց խորհր դա րա­նում հազ վա դեպ կա րե լի է տես նել: Միայն այս փաս­տը վկա յում է, որ ՀՀԿ վեր նա խա վը կա ռա վա րու թյան ծրագ րի քվեար կու թյան ա ռու մով խիստ ան հանգս­տա ցած էր: Պատ ճա ռը ա մե նայն հա վա նա կա նու թյամբ կոա լի ցիա յից դուրս գտնվող խորհր դա րա նա կան խմբակ ցու թյուն նե րի խիստ դիր քո րո շումն էր կա ռա­վա րու թյան նոր ծրագ րի նկատ մամբ: ՀՀԿ­ին, ի հար կե, հա ջող վեց ծրա գի րն անց կաց նել, սա կայն հո գե բա նո­րեն և քա ղա քա կա նա պես Տիգ րան Սարգս յա նի կա ռա­վա րու թյու նը տա պալ վեց: Կա ռա վա րու թյան ծրագ րին դեմ ար տա հայտ վող քա ղա քա կան ու ժե րի դիր քո րո­շու մը հու շում է, որ ներ կա յաց ված ծրագ րի ի րա գործ­ման ըն թաց քում հան րա պե տա կան նե րը կանգ նե լու են լուրջ դժվա րու թյուն նե րի ա ռաջ: Ն րանց ներ կա յաց րած յու րա քանչ յուր նա խա ձեռ նու թյուն և օ րեն քի նա խա գիծ ըստ էու թյան անց նե լու է ման րա դի տա կի տա կով, և ա մեն ին չի նկատ մամբ լի նե լու է հստակ քա ղա քա կան և ծ րագ րա յին վե րա բեր մունք:

Նա խորդ գու մար ման խորհր դա րա նում այս կա ռա­վա րու թյունն իր հա մար ստեղ ծել էր ջեր մո ցա յին է ֆեկտ և ան կախ խորհր դա րա նից դուրս գտնվող քա ղա քա­կան ու ժե րի և հա սա րա կու թյան վե րա բեր մուն քից՝ շատ հան գիստ կա րո ղա նում էր անց կաց նել իր նա խագ ծե­րը՝ չար ժա նա նա լով որևէ լուրջ քննա դա տու թյան և դի­մա կա յու թյան: Եր կօր յա քննար կումնե րի շո կից հե տո ՀՀԿ­ն մտ նում է ստեղծ ված ի րա վի ճա կին ա դապ տաց­վե լու փուլ: Քա ղա քա կան լրջա գույն դի մա կա յու թյու նը չե զո քաց նե լու հա մար իշ խա նու թյու նը կա րող է ըն թա­նալ եր կու ճա նա պար հով. կա՛մ կա ռա վա րու թյան ծրագ­րի հաս տատ ման օ րի նա կով ար հա մար հել խորհր դա րա­նա կան մյուս ու ժե րին և սե փա կան պատ գա մա վոր նե րին բեր ման են թար կե լով՝ անց կաց նել հա վա նու թյան չար­ժա նա ցած նա խա ձեռ նու թյուն ներն ու օ րենք նե րը, կա՛մ էլ գնալ կոմպ րո միս նե րի տար բե րա կով՝ հաշ վի նստե լով և ըն դու նե լով քա ղա քա կան այլ ու ժե րի ա ռա ջարկ ներն ու դի տո ղու թյուն նե րը, և դ րանք ի րա կա նու թյուն դարձ­նե լու ան կա րո ղու թյան դեպ քում նա խա պատ րաս տել իշ­խա նու թյան անցն ցում հանձն ման գոր ծըն թա ցը: Դա տե­լով գոր ծող իշ խա նու թյան վար քագ ծից՝ նա հակ ված է

ա ռա ջին տար բե րա կին: Փոր ձը ցույց է տա լիս, որ ՀՀԿ­ն պար զա պես ա դեկ վատ չէ ի րա վի ճա կին և կորց րել է ի րա կա նու թյան զգա ցու մը: n

Խմ բագ րա կա նը չի պայ մա նա վո րում թեր թի այլ հատ ված նե րում նո րու թյուն նե րի ընտ րու թյունն ու լու սա բա նու մը:

Այս է ջում հրա պա րակ վող մյուս կար ծիք նե րը կա րող են չհա մընկ նել խմբագ րու թյան դիր քո րոշ մա նը:

Նվարդ մանասյան

Լույս է տեսնում 2011թ. սեպտեմբերի 21­ից:

Հիմադիր և հրատարակիչ՝«Սիվիլիթաս» հիմնադրամ, վկայական` 03Ա080303, տրվ. 20.05.08թ.

Հասցե՝ ք. Երևան, Հյուսիսային պողոտայի 1

Հեռ.՝ +37410 500 119, էլ. փոստ՝ info@orakarg.am

Գլխավոր խմբագիր՝ Կարեն Հարությունյան

Թողարկման պատասխանատու՝ Մարատ Յավրումյան

Վաճառք և բաժանորդագրություն՝ +374 10 500119, +374 55 026249

Գովազդ և մարքեթինգ՝ +374 55 441351

Մեջբերումներ անելիս հղումը «Օրակարգ»­ին պարտադիր է:

Թերթի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական

հեռուս տա ռադիո ընթերցումն առանց «Օրակարգ»­ին հղման արգելվում է:

Նյութերը չեն գրախոսվում և հեղինակներին չեն վերադարձվում:

Գովազդների և R տառով հրապարակվող

նյութերի բովանդա կության համար խմբագրությունը

պատասխանատվություն չի կրում:

Տառատեսակը՝ Էդիկ Ղաբուզյանի

Հրատարակության 1­ին տարի

Ստորագրված է տպագրության՝ 21.06.2012թ.

Տպաքանակը՝ 2000

Օրաթերթը տպագրվում է «Տիգրան Մեծ» հրատա րակ չու թյան

տպարանում, ք.Երևան, Արշակունյաց 2:

տ ն տ ե ս ա կ ա ն օ ր ա թ ե ր թ

Դժ վար օ րերն առջևում

Խմբագրական

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9 Օրինականություն, 2009

Հաշվետվու- նակություն,

2009Կոռուպցիայի դեմպայքար, 2009

Հայաստան

ԵԿԱ

Ճապոնիա

Հա մաշ խար հա յին

բան կի 2009թ. գնա­

հա տա կան նե րով՝

Հա յաս տա նում օ րի­

նա կա նու թյան

կշռված գոր ծա կի ցը

կազ մել է 4,52 միա­

վոր՝ Ճա պո նիա յի

8,49­ի հա մե մատ:

դե րե նիկ մալ խաս յան

№ 89 (158), ուրբաթ, հունիսի 22, 2012 թ. |

3|

Չ կա րո ղա ցան ոչ թե կան խա տե սել, այլ տես նել ճգնա ժա մըՕս կան յա նը՝ վար չա պե տի ե լույ թի մա սին

Հա յաս տա նի նախ կին արտ գործ­նա խա րար, «Բար գա վաճ Հա­յաս տան» կու սակ ցու թյան ան­դամ Վար դան Օս կան յա նը կրկին քննա դա տել է Հա յաս տա նի կա­ռա վա րու թյան տնտե սա կան քա ղա քա կա նու թյու նը:

«Ֆեյս բու ք»­ի իր է ջում, անդ­րա դառ նա լով խորհր դա րա նում վար չա պե տի այ սօր վա ե լույ թին, նա գրել է. «Վար չա պետն ա սաց, որ իր կա ռա վա րու թյա նը քննա­դա տում են, որ չի կա րո ղա ցել 2008թ. ճգնա ժա մը կան խա տե­սել: Շա րու նա կե լով՝ նա նշեց, որ նույ նիսկ ա մե նահզոր երկր նե­րը չկա րո ղա ցան կան խա տե սել ճգնա ժա մը:

Իս կա պես, Տիգ րան Սարգս յա­նի կա ռա վա րու թյա նը չի կա րե­լի քննա դա տել ճգնա ժա մը կան­խա տե սել չկա րո ղա նա լու մեջ: Խն դիրն այն է, որ վար չա պե տը 2008թ. հոկ տեմ բե րին, երբ Միաց­յալ Նա հանգ նե րում էր, ճգնա­ժամն ար դեն բա վա կանին խո­րա ցել էր, սնան կա ցել էր Lehman Brothers խո շոր ներդ րու մա յին բան կը, պղնձի մի ջազ գա յին գի­նը 7000 դո լա րից ի ջել էր 4000­ի։ Սա կայն երբ վար չա պե տը վե րա­դար ձավ Հա յաս տան, ըն դա մե նը եր կու շա բաթ անց ներ կա յաց րեց 9 տո կոս տնտե սա կան աճ նա խա­տե սող բյու ջե:

Վար չա պե տի սխալն այն էր, որ ոչ թե չկա րո ղա ցավ կան խա­տե սել, այլ պար զա պես տես նել ճգնա ժա մը և հա մա պա տաս խան հետևու թյուն ներ ա նել Հա յաս տա­նի տնտե սու թյան վրա դրա հնա­րա վոր հետևանք նե րի մա սին: Կար ծում եմ՝ այդ օ րե րից դեռ շատ

կհիշ վի «Հա յաս տա նը անվ տանգ կղզի է ան կա յուն օվ կիա նո սում» ար տա հայ տու թյու նը: Կա ռա վա­րու թյան՝ ճգնա ժա մը դի մագ րա­վե լուն պատ րաստ չլի նե լը հիմ­նա կան պատ ճառ նե րից մեկն էր, որ աշ խար հում երկ րորդ ա մե նա­մեծ տնտե սա կան ան կումն ար­ձա նագր վեց հենց մեր երկ րում:

Վար չա պետն իր ամ փո փիչ ե լույ թում նաև ա սաց, որ ի րենց քննա դա տում են ճգնա ժա մի ժա­մա նակ ոչ ընդ լայ նո ղա կան քա­ղա քա կա նու թյուն վա րե լու հա­մար, մինչ դեռ ի րենք, ըստ նրա, 2009թ. վա րել են ընդ լայ նո ղա կան քա ղա քա կա նու թյուն: Որ պես դրա օ րի նակ՝ վար չա պե տը նշեց բյու­ջեի մինչև 8 տո կոս դե ֆի ցի տը, ինչ պես նաև պե տա կան պարտ­քի ա վե լա ցու մը: Նա եզ րա կաց­րեց, որ ե թե քննա դա տում են, որ պարտք է ա վե լա ցել, թող բա րի լի նեն ար ձա նագ րել, որ ընդ լայ­նո ղա կան քա ղա քա կա նու թյուն է

վար վել։Վար չա պե տի այս պատ ճա­

ռա հետևան քա յին տրա մա բա­նու թյու նը ճիշտ չէ: Եվ հենց սա նրա երկրորդ մեծ սխալն էր, ո րը պատ ճառ հան դի սա ցավ 2009թ. մեծ անկ ման հա մար: Բ յու ջեի

դե ֆի ցի տը և բեր ված պարտ քերն ա ռա վե լա պես ուղղ վե ցին ոչ թե պա հան ջար կի խթան մա նը, որն ի րոք կլի ներ ընդ լայ նո ղա կան քա­ղա քա կա նու թյուն, այլ ուղղ վե­ցին տնտե սու թյան ա ռա ջար կա յին մա սի պահ պան մա նը, ինչն այդ օ րե րի հա մար փո ղե րի ոչ նպա­տա կա յին օգ տա գոր ծում կա րե լի է հա մա րել:

Տիգ րան Սարգս յա նի կա ռա­վա րու թյունն ան զոր ե ղավ նաև կրճա տե լու ստվե րը (թերևս չու­ներ դրա քա ղա քա կան թույլտ­վու թյու նը): Մինչ դեռ ճգ նա ժա­մի հենց սկզբնա կան շրջա­նում կա ռա վա րու թյու նը պետք է շատ ա րագ անց ներ ար մա տա­կան բա րե փո խումն ե րի և կր­ճա տեր ստվե րը: Մի կող մից՝ թեթևաց ներ փոքր ու մի ջին բիզ­նե սի հար կա յին բե ռը, մյուս կող­մից, ստվե րում գոր ծող խո շոր տնտես ավա րող նե րին բե րե լով օ րի նա կան դաշտ, նույ նիսկ մե­

ծաց ներ հար կեր/ՀՆԱ հա րա բե­րակ ցու թյան ցու ցա նի շը»:

Ֆեյս բու քի իր է ջում Օս կան յա­նը գրել է նաև, թե կա ռա վա րու­թյան ծրա գիրն ըն դուն վել է իս­կա կան քա ղա քա կան մե ծա մաս­նու թյան կամ քին հա կա ռակ:

«Այ սօր Ազ գա յին ժո ղո վում ա վարտ վեց կա ռա վա րու թյան ծրագ րի քննար կու մը: Ծ րա գիրն ըն դուն վեց միայն Հան րա պե տա­կան և Օ րի նաց եր կիր կու սակ­ցու թյուն նե րի պատ գաա վոր նե­րի կողմ քվեար կու թյամբ: Մ յուս չորս խմբակ ցու թյուն նե րը՝ Բար­գա վաճ Հա յաս տա նը, Հայ ազ գա­յին կոնգ րե սը, Դաշ նակ ցու թյու նը և Ժա ռան գու թյու նը դեմ քվեար­կե ցին: Հայտ նի է, որ ժո ղովր դի կամ քի ի րա կան ար տա հայ տու­թյու նը խորհր դա րա նա կան ընտ­րու թյուն նե րի հա մա մաս նա կան

արդ յունք ներն են: Եվ նույ նիսկ կեղծ ված ընտ րու թյուն նե րի արդ­յունք նե րով՝ հա մա մաս նա կա նի կտրված քով կա ռա վա րու թյան ծրա գի րը փաս տո րեն չի ստա ցել ժո ղովր դի հա վա նու թյու նը: Այ­սինքն՝ ծրագ րին դեմ քվեար կած կու սակ ցու թյուն նե րը հա մա մաս­նա կա նով ա վե լի շատ ձայն են ստա ցել, քան կողմ քվեար կած­նե րը: Կա րե լի է եզ րա կաց նել, որ կա ռա վա րու թյան ծրա գիրն ըն­դուն վեց իս կա կան քա ղա քա կան մե ծա մաս նու թյան կամ քին հա­կա ռակ», – գրել է Օս կան յա նը: n

Տեսանկյուն

Ինչ պես դառ նալ նա խա գահ

2013թ. Սերժ Սարգս յանն ան կաս կած

ա ռա ջադր վե լու է ՀՀ նա խա գա հի պաշ տո նում։ Ոչ մի կաս կած, որ միայն ՀՀԿ­ին բնո րոշ մե թոդ նե­րով նա կրկին փոր ձե լու է դառ­նալ ՀՀ նա խա գահ։ Ես չգի տեմ, թե ով քեր են լի նե լու այդ ընտ­րա պայ քա րում նրա մրցա կից նե­րը։ Սա կայն որևէ կաս կած չու­նեմ, որ ով էլ լի նի, զուտ քա ղա­քա կան կեն սագ րու թյան ի մաս­տով ա ռա վել ար ժա նի կլի նի նա խա գահ ընտր վե լու։ Եվ ա հա թե ին չու։

Ժո ղովր դա վա րա կան երկր նե­րում ըն դուն ված պրակ տի կա է։ Քա ղա քա կան օ լիմ պոս հաս նում

են ոչ թե Աստ ծո ա ջակ ցու թյու նը վա յե լող կամ միայն ֆի նան սա­կան հնա րա վո րու թյուն նե րի տի­րա պե տող մար դիկ, այլ նրանք, ով քեր քա ղա քա կան կեն սագ րու­թյուն են ու նե ցել նաև իշ խա նու­թյու նից դուրս։ Այ սինքն՝ ընդ դի­մա դիր են ե ղել։ Քա ղա քա կան գործ չի ին չի՞ն է պետք ընդ դի­մա դիր լի նե լը։ Դա նրան պետք է եր կի րը բո լոր խնդիր նե րով ըն­կա լե լու հա մար, քա նի որ ե թե միան գա մից մտնում ես իշ խա­նու թյուն, ո րոշ ժա մա նակ հե­տո այդ երկ րի խնդիր նե րը քեզ չեն հե տաքրք րում։ Կորց նում ես ի րա կա նու թյան զգա ցու մը։ Սա­կայն ա վե լի սար սա փե լի է, երբ ի րա կա նու թյան զգա ցու մը կորց­րած ես վերց նում իշ խա նու թյու­նը։ Ա հա թե ին չու, ժո ղովր դա­վա րա կան երկր նե րը վե րաց­րե ցին միա հե ծան թա գա վո րա­կան իշ խա նու թյուն նե րը, և այ սօր գոր ծող բո լոր թա գա վոր ներն ի րենց երկր նե րում ար դեն ու նեն միայն «անգ լիա կան թա գու հու» կար գա վի ճակ։

Այ սինքն՝ ներդր վե ցին ինս տի­տուտ ներ, ո րոնք բա ցա ռե ցին մեկ ան ձի կամ ըն տա նի քի՝ ի րա­կա նու թյու նից կտրվա ծի կար­գա վի ճա կով իշ խա նու թյուն ու­նե նա լու հնա րա վո րու թյու նը։ Այն տեղ, որ տեղ չեն ներդր վել

այդ ինս տի տուտ նե րը, խա նու­թյուն ներ են, ինչ պես Ադր բե ջա­նում: Ռու սաս տա նում, oրի նակ, իշ խա նու թյան գլխին է մի մարդ, ո րը քա ղա քա կան գոր ծու նեու­թյան որևէ ինս տի տու տի մաս չի ե ղել։ Նա ե ղել է Կոմ ու սի ան­դամ, սա կայն անվ տան գու թյան գոր ծա կա լի կար գա վի ճա կով։ Նա Գեր մա նիա յի Դե մոկ րա տա­կան Հան րա պե տու թյան Դ րեզ­

դեն քա ղա քում գոր ծա կալ ներ է հա վա քագ րել ԽՍՀՄ­ի օգ տին աշ խա տե լու հա մար։ Այ սինքն՝ նպաս տել է ԳԴՀ­ում ԽՍՀՄ իշ­խա նու թյան պահ պան մա նը։ Իսկ ԽՍՀՄ­ում քա ղա քա կան գոր­ծու նեու թյուն որ պես այդ պի սին չկար, մար դը կա՛մ նո մենկ լա­տու րա յի մաս էր, կամ նո մենկ­լա տու րա յի թշնա մի, նույ նիսկ

ե թե չե զոք անձ էր, ինչ պես բա­նաս տեղծ Իո սիֆ Բ րոդս կին։

Սերժ Սարգս յա նը ԽՍՀՄ տա­րի նե րին նո մենկ լա տու րա յի մաս էր։ Հե տո Ար ցախ յան շարժ­ման ա ռա ջին տա րի նե րին մաս­նակ ցեց Ար ցա խի բա նա կի ձևա­վոր մա նը որ պես իշ խա նու թյան ներ կա յա ցու ցիչ, զբա ղեց րեց պաշտ պա նու թյան նա խա րա­րի պաշ տո նը, 1993թ. ե կավ ՀՀ

և դար ձավ Ազ գա յին անվ տան­գու թյան նա խա րար։ Ինչ պես, ի դեպ, հե տա գա յում Վ լա դի միր Պու տի նը դար ձավ Ռու սաս տա­նում՝ ՌԴ վար չա պետ դառ նա­լուց ա ռաջ։

1993­ից ի վեր Սերժ Սարգս­յանն ի պաշ տո նե քա ղա քա­կան գոր ծիչ չի ե ղել։ Այդ պի­սին նա դար ձավ 2006թ. ՀՀ

պաշտ պա նու թյան նա խա րա րի պաշ տո նում ՀՀԿ­ա կան դառ նա­լուց հե տո։ Սա կայն ՀՀԿ մտնե­լը ՀՀ պաշտ պա նու թյան նա­խա րա րին քա ղա քա կան գոր­ծիչ չդարձ րեց, ո րով հետև նա ան դա մագր վեց նո մենկ լա տու­րա յի քա ղա քա կան ու ժին, ո րը քա ղա քա կան գոր ծու նեու թյուն չէր և չի ի րա կա նաց նում։ Ան­դա մագր վե լով՝ Սերժ Սարգս­յա նը քա ղա քա կան կար գա վի­ճակ չփո խեց, նա մնաց իշ խա­նու թյան մեջ։ Այս պի սով՝ Սերժ Սարգս յա նը՝ որ պես քա ղա քա­կան գոր ծիչ, քա ղա քա կան օ լիմ­պո սում գտնվե լու ողջ ըն թաց­քում երբևէ ընդ դի մու թյուն չի ե ղել։ Իսկ երբևէ ընդ դի մու թյուն չե ղած մար դը ինչ պե՞ս կա րող էր 2008թ. դառ նալ ՀՀ նա խա գահ։ Հի մա, երբ ար դեն հայտ նի է, որ նրա իշ խա նու թյան օ րոք եր կի րը որևէ տնտե սա կան կամ սո ցիա­լա կան նվա ճում չի ար ձա նագ­րել, ինչ պե՞ս է նա կրկին դառ­նա լու նա խա գահ։

Ընդ դի մա դիր լի նե լը ցան կա­ցած քա ղա քա կան գործ չի պետք է նախ ի րա կա նու թյան զգա­ցում ու նե նա լու հա մար, երկ­րորդ՝ երկ րի խնդիր նե րը մո տի­կից ի մա նա լու հա մար։ Ս րան ցից ոչ մե կը Սերժ Սարգս յա նի հետ տե ղի չի ու նե ցել։ n

« Ընդ դի մա դիր լի նե լը ցան կա ցած քա ղա քա կան գործ չի պետք է նախ ի րա կա­նու թյան զգա ցում ու նե նա լու հա մար, երկ րորդ՝ երկ րի խնդիր նե րը մո տի կից ի մա­նա լու հա մար »

«Տիգ րան Սարգս յա նի կա ռա վա րու­թյունն ան զոր ե ղավ կրճա տե լու ստվե րը (թերևս չու ներ դրա քա ղա քա կան թույլտ­վու թյու նը) »

Սո ղո մոն Փա փազ ան

| № 89 (158), ուրբաթ, հունիսի 22, 2012 թ.

4 |

Սև ծով ան լա վա տե սու թյունՀա յաս տա նը լա վա գույնս է օգ տա գոր ծում հնա րա վո րու թյուն նե րը Առևտ րի և զար գաց ման սևծով ան բան կի հիմ ա դիր նե րի շար քում

Հա յաս տա նը նա խա տե սում է ա ռա ջի կա եր կու տա րում Առևտ րի և զար գաց ման սևծով­յան բան կի (ԱԶՍԲ) վար կա յին պորտ ֆե լում իր մաս նա բա ժի­նը ներ կա յիս 3,7%­ից հասց­նել 5%­ի։ Ըստ ԱԶՍԲ նա խա­գահ Անդ րեյ Կոն դա կո վի՝ բան­կի կա պի տա լում ներդր ված յու րա քանչ յուր €1­ի դի մաց Հա­յաս տա նը բան կից վար կի տես­քով ստա նում է €14։

Երևա նում հու նի սի 21­24­ն անց­կաց վող Առևտ րի և զար գաց ման սևծովյ ան բան կի տա րե կան ժո­ղո վի և բիզ նես ֆո րու մի կա­պակ ցու թյամբ Հա յաս տա նի ֆի­նանս նե րի փոխ նա խա րար Վար­դան Ա րամ յա նը և ԱԶՍԲ նա խա­գահ Անդ րեյ Կոն դա կո վը ե րեկ մա մու լի ա սու լիս էին հրա վի­րել։ Ըստ Վար դան Ա րամ յա նի՝ Հա յաս տա նը, լի նե լով հիմն ա­դիր տասն մեկ երկր նե րից մե­կը, բան կի կա պի տա լում ու նի 1% մաս նա բա ժին։ Բան կի վար­կա յին պորտ ֆե լում հան րա պե­տու թյան մաս նա բա ժի նը 3,7% է, ԱԶՍԲ 2011­2014 թթ. ռազ մա վա­րա կան ծրագ րում թի րախ ընտր­ված է ցու ցա նի շը հասց նել 5%­ի։

Ըստ Ա րամ յա նի՝ բիզ նես ֆո­րու մին ներ կա յաց վե լու է Հա­յաս տա նի տնտե սա կան վի ճա­կը, ձեռք բե րումն ե րը ճգնա ժա­մա յին և հետճգ նա ժա մա յին ժա­մա նա կա հատ վա ծում, ինչ պես նաև բիզ նես մի ջա վայ րի բա րե­լավ ման ուղ ղու թյամբ կա ռա վա­րու թյան ա նե լիք նե րը։ Քն նարկ­վե լու են նաև ա ռան ձին բիզ նես ծրագ րեր։

Անդ րա դառ նա լով բան կի կող­մից ի րա կա նաց վող ծրագ րե րին՝ Անդ րեյ Կոն դա կովն ա սաց, որ ներ կա յում դրանց թի վը 12­ն է՝ €50 մլն վար կա յին ակ տիվ փա­թե թի ծա վա լով։ Բան կի 2011­2014 թթ. ռազ մա վա րա կան ծրագ­րի շրջա նա կում Հա յաս տա նին ար դեն իսկ տրա մադր վել են €15 մլն ­ի վար կա յին մի ջոց ներ, նա խա տես վում է ե րեք ծրագ­րով հատ կաց նել ևս €15 մլն։ «Սա զգա լի ներդ րում կլի նի Հա յաս­տա նի տնտե սու թյու նում»,– նշեց Կոն դա կո վը։

Ըստ նրա՝ Հա յաս տա նը ԱԶՍԲ հիմն ա դիր նե րի շար քում լա­վա գույնս է օգ տա գոր ծում իր հնա րա վո րու թյուն նե րը՝ բան­կի կա պի տա լում ներդ րած յու­րա քանչ յուր €1­ի վար կի տես­քով ստա նա լով €14։ «Բան­կի բիզ նես պլա նով նա խա տես­ված է, որ մինչև 2015թ. ԱԶՍԲ­ն

հայ կա կան բան կե րին և կազ մա­կեր պու թյուն նե րին կհատ կաց­նի €50 մլն­ի վար կա յին մի ջոց­ներ» – ա սաց նա՝ հա վե լե լով, թե ա ռա ջի կա տա րի նե րին ԱԶՍԲ­ն կ կենտ րո նա նա առևտ րա յին գոր ծու նեու թյան, են թա կա ռուց­վածք նե րի, ինչ պես նաև է ներ­գե տիկ արդ յու նա բե րու թյան վար կա վոր ման վրա՝ ընդ լայ նե­լով նաև ա ջակ ցու թյու նը փոքր և մի ջին ձեռ նար կա տի րու թյա նը։

ԱԶՍԲ նա խա գա հի խոս­քով՝ բան կի ան դամ երկր նե­րի թվում Հա յաս տա նը լա վա­գույն նե րից է, ո րը հաղ թա հա­րեց ֆի նան սատն տե սա կան ճգնա ժա մը և ա րագ տեմ պե­րով վե րա կանգ նեց ան կու մը։ «Հա յաս տանն ա մե նաա րագ բա­րե փոխ վող երկր նե րի շար քում է, և դ րա մա սին վկա յում է Doing Business զե կույ ցը։ 183 երկր­նե րի շար քում Հա յաս տա նը

զբա ղեց նում է 55­րդ տե ղը»,– ա սաց Կոն դա կո վը։

«Օ րա կար գ»­ի հար ցին, թե ին չով է պայ մա նա վոր ված Հա­յաս տա նի տնտե սու թյան նկատ­մամբ նման լա վա տե սու թյու նը, ե թե հաշ վի առ նենք, որ թե՛ Ար­ժույ թի մի ջազ գա յին հիմն ադ­րա մը, թե՛ Հա մաշ խար հա յին բան կը ի րենց վեր ջին զե կույց­նե րում երկ րի տնտե սա կան ա ճի նա խորդ կան խա տե սում­նե րը ի ջեց րել են 0,2­տո կո սա­յին կե տով և այս տար վա հա­մար կան խա տե սում են ՀՆԱ­ի 3,8% և 4,1% աճ հա մա պա տաս­խա նա բար, Կոն դա կո վը նշեց, թե նման չա փով վե րա նա յու մը մտա հո գիչ չէ, ե թե հա մե մա տու­թյուն կա տար վի այլ երկր նե րի, մաս նա վո րա պես տա րա ծաշր­ջա նի երկր նե րի տնտե սա կան ա ճի կան խա տե սումն ե րի վե րա­նայ ման հետ։

Ն շենք, որ ՀԲ­ի օ րերս հրա­պա րա կած «Հա մաշ խար հա­յին տնտե սու թյան հե ռան կար­ներ» (Global Economic Prospects) հու նիս յան զե կույ ցում տնտե­սա կան ա ճի հուն վար յան կան­խա տե սումն ե րը նվա զեց վել են ԱԶՍԲ ան դամ 11 երկր նե րից վե­ցում (Ալ բա նիա, Բուլ ղա րիա, Մոլ դո վա, Ռու մի նիա, Հու նաս­տան, Հա յաս տան)։ Ուկ րաի նա­յի, Ռու սաս տա նի, Վ րաս տա նի, Թուր քիա յի, Ադր բե ջա նի տնտե­սա կան ա ճի կան խա տե սումն ե րը կա՛մ բարձ րաց վել են, կա՛մ թողն­վել ան փո փոխ։ Ընդ ո րում՝ տա­րա ծաշր ջա նի երկր նե րից դե պի նվա զում է վե րա նայ վել միայն Հա յաս տա նի տնտե սա կան ա ճի կան խա տե սու մը (0,2­տո կո սա­յին կե տով՝ մինչև 4,1%)։

Անդ րա դառ նա լով բան կի 2011թ. գոր ծու նեու թյա նը՝ Կոն­դա կո վը նշեց, որ ան ցած տար­վա վեր ջին առ կա էր 107 ծրա­գիր՝ €1,7 մլրդ վար կա յին պորտ ֆե լով։ Բան կի տնօ րեն նե­րի խորհր դի կող մից հաս տատ­վել են €300 մլն ­ի նոր վար կա­յին ծրագ րեր, բան կի զուտ շա­հույ թը կազ մել է €10 մլն։ Ըստ Կոն դա կո վի՝ բանկն ար դեն յո­թե րորդ ան գամն ա նընդ մեջ տա րին փա կում է շա հույ թով։ Ընդ ո րում՝ շա հույ թը չի վճար­վում հիմն ա դիր նե րին որ պես շա հա բա ժին ներ, մի ջոց ներն օգ­տա գործ վում են բան կի կա պի­տա լի ա վե լաց ման հա մար, ին­չը հնա րա վո րու թյուն է տա լիս ի րա կա նաց նել վար կա վոր ման նոր ծրագ րեր։ n

Ռու բեն Սի մոն յան

պաշ տո նա կան տե սա կե տին։ Խն­դիրն այն է, որ Հա յաս տա նը տա­րա ծաշր ջա նում միակ եր կիրն է, ո րի տնտե սա կան ա ճի հուն­վար յան կան խա տե սու մը հու­նի սին ՀԲ­ն դե պի նվա զում է վե րա նա յել։

Հի շեց նենք՝ Ռու սաս տա նի հա­մար ՀԲ­ն կան խա տե սել է 3,8% տնտե սա կան աճ՝ նա խորդ կան­խա տե սու մը բարձ րաց նե լով 0,3­տո կո սա յին կե տով։ Ադր բե­ջա նի և Թուր քիա յի պա րա գա յում հուն վար յան կան խա տե սու մը մնա­ցել է ան փո փոխ՝ հա մա պա տաս­խա նա բար 3,1% և 2,9%։ Վ րաս տա­նի դեպ քում բան կը բա վա կան լա­վա տես է՝ նա խորդ կան խա տե­սու մը բարձ րաց վել է միան գա մից 1­տո կո սա յին կե տով՝ մինչև 6%։ Այս պայ ման նե րում Հա յաս տա նի ՀՆԱ­ի ա ճի կան խա տե սու մը 0,2­տո կո սա­յին կե տով ի ջե ցու մը գրե թե ամ բող­ջո վին պայ մա նա վոր ված էր ներ քին գոր ծոն նե րով, քա նի որ հան րա պե­տու թյան հիմն ա կան առևտ րատն­տե սա կան գոր ծըն կեր ներ ԵՄ­ում և Ռու սաս տա նում տնտե սա կան պայ­ման նե րի լուրջ վե րա նա յում տե ղի չի ու նե ցել։

Տա րա ծաշր ջա նա յին տնօ րե նի և ՀԲ մաս նա գետ նե րի կան խա­տե սումն ե րի միջև նման շե ղու մը ու շագ րավ է այն տե սա կե տից, որ Հա յաս տա նում տնտե սա կան քա­ղա քա կա նու թյան կտրուկ փո փո­խու թյուն վեր ջին մի քա նի օր վա ըն թաց քում չի ե ղել։ Չի բա ցառ­վում, որ ՀԲ տա րա ծաշր ջա նա­յին տնօ րե նը պաշ տո նը լքե լուց ա ռաջ պար զա պես ո րո շել է հա­ճո յա խո սել իշ խա նու թյուն նե րին։

Կա ռա վա րու թյու նը չու շա ցավ

«Օ րա կար գ»­ի հար ցին, թե ին­չով է պայ մա նա վոր ված, որ ՀԲ­ն իր հու նիս յան զե կույ ցում ի ջեց րել է Հա յաս տա նի տնտե սա կան ա ճի կան խա տե սու մը, իսկ տա րա ծաշր­ջա նի երկր նե րի նը կա՛մ բարձ րաց­րել, կա՛մ թո ղել ան փո փոխ, ֆի­նանս նե րի փոխ նա խա րար Վար­դան Ա րամ յա նը հա կա դար ձեց, թե զե կույց նե րում հրա պա րակ­վող թվե րը վեր լու ծե լիս անհ րա­ժեշտ է հաշ վի առ նել, որ մի ջազ­գա յին ֆի նան սա կան կա ռույց նե րի կող մից պար բե րա բար հրա պա­րակ վող տնտե սա կան ա ճի և մակ­րոտն տե սա կան կա յու նու թյա նը

վե րա բե րող զե կույց նե րը կազմ­վում են 3­4 ա միս շուտ։

«Ներ կա յիս ա րագ փո փոխ վող գլո բալ պայ ման նե րում դրան­ցում կա տար վող կան խա տե սում­նե րը են թա կա են հե տա գա յում ճշգրտումն ե րի»,– ա սաց Ա րամ­յա նը՝ հա վե լե լով, թե վեր ջին ժա­մա նա կա հատ վա ծում հա մաշ­խար հա յին տնտե սու թյուն նե րում տե ղի են ու նե ցել փո փո խու թյուն­ներ, մաս նա վո րա պես հում քա յին ապ րանք նե րի, է ներ գա կիր նե­րի գնե րի նվա զում, դո լա րի ամ­րապն դում։ «Այդ փո փո խու թյուն­նե րն ա վե լի ա րագ են ներ թա­փան ցե լու և ազ դե ցու թյուն ու նե­նա լու ԱՊՀ երկր նե րի, այդ թվում՝ Ռու սաս տա նի տնտե սու թյուն­ների վրա, քան Հա յաս տա նի»,– ա սաց Ա րամ յա նը՝ հա վե լե լով, թե հու լիս­օ գոս տո սին Ար ժույ թի մի­ջազ գա յին հիմն ադ րա մը կհրա­պա րա կի «Տն տե սա կան հե ռան­կար ներ» (Economic Outlook) զե­կույ ցը, ո րում էլ ար տա ցոլ ված կլի նեն ճշգրտումն ե րը։

Հար ցին, թե Հա յաս տա նի կա­ռա վա րու թյու նը, 2012թ. բյու­ջեի հիմ քում դնե լով ՀՆԱ­ի 4,2% աճ մա կար դա կը, հաշ վի առ­նե լով ԱՄՀ­ի ան ցած տար վա

սեպ տեմ բեր յան կան խա տե­սումն ե րը, չի պատ րաստ վում արդ յոք վե րա նա յել ցու ցա նի շը, Ա րամ յանն ա սաց, որ գոր ծա դի­րը պատ րաստ վում է այն վե րա­նա յել դե պի բար ձա ցում։ «Ազ գա­յին ժո ղո վի կող մից հաս տատ­ված կա ռա վա րու թյան ծրագ րում դրվել են լրա ցու ցիչ գոր ծո ղու­թյուն ներ, ո րոնք օ ժան դա կե­լու են տնտե սա վա րող նե րին և ա պա հո վե լու են տնտե սա կան ա ճի ա վե լի բարձր ցու ցա նիշ­ներ»,– ա սաց փոխ նա խա րա րը։

Ըստ նրա՝ թեև առ կա է ար տա­քին մի ջա վայ րի ոչ նպաս տա վոր ի րա վի ճակ, ներ քին ռե սուրս նե րի ճիշտ կա ռա վար ման և այլ գոր ծո­ղու թյուն նե րի արդ յուն քում հնա­րա վոր կլի նի ա պա հո վել ա վե­լի բարձր տնտե սա կան աճ։ «Սա

ես ա սում են այն պայ ման նե րում, ե թե հա մաշ խար հա յին տնտե սու­թյու նում էա կան ցնցումն եր չլի­նեն»,– ա սաց Ա րամ յա նը՝ հա վե­լե լով, թե կա ռա վա րու թյու նն աշ­խա տում է, որ տար վա կտրված­քով ա պա հո վի 7% տնտե սա կան ակ տի վու թյուն։

Դի տարկ մա նը, որ հինգ ա միս­նե րի տնտե սա կան ակ տի վու­թյու նը 7,4% է, Ա րամ յանն ա սաց, որ Հա յաս տա նի տնտե սու թյու նը ու նի սե զո նայ նու թյուն, և կա ռա­վա րու թյու նը քայ լեր է կա տա րե­լու, որ ա պա հո վի 7% ցու ցա նի շը։

Հի շեց նենք՝ հու նի սի 18­ին կա­ռա վա րու թյան ար տա հերթ նիս­տին Սերժ Սարգս յա նը գոր ծա դի­րի առջև խնդիր էր դրել այս տա րի ա պա հո վել 7% տնտե սա կան աճ։ n

Ար մե նակ Չա տին յան

Փողեր

PanA

RMEN

IAN

PanA

RMEN

IAN

‹‹‹ էջ 1

« Ֆին նա խը հե տաքր քիր հաշ վարկ է ներ­կա յաար »

Հ րա ժեշտ բարձր ա ճովՀԲ տա րա ծաշր ջա նա յին տնօ րե նը հա մա ձայ նեց 7%-ի հետ

առևտ րի և զար­

գաց ման սևծով­

յան բան կի նա­

խա գահ անդ րեյ

Կոն դա կո վը (ձա­

խից) և Հա յաս­

տա նի ֆի նանս նե­

րի փոխ նա խա­

րար Վար դան

ա րամ յա նը՝ բան­

կի տա րե կան ժո­

ղո վի և բիզ նես

ֆո րու մի կա պակ­

ցու թյամբ հրա­

վիր ված մա մու լի

ա սու լի սի ըն թաց­

քում։

ՀԲ­ի Եվ րո պա յի և Կենտ րո նա կան ա սիա յի տա րա ծաշր ջա նի Հա րա վա յին Կով կա սի երկր­

նե րի տա րա ծաշր ջա նա յին տնօ րեն ա սադ ա լա մը (կենտրոնում)՝ «հրա ժեշ տի ա սու լի սին»։

№ 89 (158), ուրբաթ, հունիսի 22, 2012 թ. |

5|

Զար գա ցում 3.0Ջաս թին Յի ֆու Լին

Նախ քան արդ յու նա բե րա կան հե ղա փո խու թյու նը աշ խար­հը բա վա կան հա վա սար էր մեկ շնչին ընկ նող ե կամու տի ա ռու­մով: Հե տո, սա կայն, մարդ կանց կա րո ղու թյուն նե րի միջև տար­բե րու թյու նը մե ծա ցավ, և Արև­մուտ քի զար գա ցած արդ յու նա­բե րա կան երկր ներն ամ բողջ աշ խար հում ա րագ հա սան քա­ղա քա կան և տն տե սա կան գե­րիշ խա նու թյան: Վեր ջին տա րի­նե րին, նույ նիսկ նախ քան 2008թ. ֆի նան սա կան ճգնա ժա մը, ակն­հայտ էր, որ աշ խար հի տնտե­սա կան պատ կե րը կրկին փոխ­վել է: Մինչև 2000­ը Մեծ յոթն յա­կի երկր նե րին միա սին վերց րած բա ժին էր ընկ նում հա մաշ խար­հա յին ՀՆԱ­ի եր կու եր րորդ մա­սը: Այ սօր Չի նաս տա նը և մի քա­նի այլ զար գա ցող մեծ երկր ներ հա մաշ խար հա յին տնտե սա կան ա ճի ա ռա ջա տար ներն են:

Սա կայն չնա յած Ա սիա յի ա րագ ա ճին՝ վեր ջին տաս նամ յակ նե­րին ըն դա մե նը մի քա նի արևե­լաա սիա կան տնտե սու թյուն­ներ են կա րո ղա ցել ցածր ե կա­մուտ ու նե ցող երկր նե րի կար­գա վի ճա կից ան ցում կա տա րել բարձր ե կա մուտ ու նե ցող նե րի շար քը: Ա վե լին՝ 1950­ից մինչև 2008­ն ըն կած ժա մա նա կա հատ­վա ծը աշ խար հում ըն դա մե նը 28 եր կիր (ո րոն ցից միայն 12­ն են ոչ արևմտ յան) են կա րո ղա ցել հաս­նել այն բա նին, որ ի րենց՝ մեկ շնչի հաշ վով ա ճած ե կա մուտն ԱՄՆ­ի հա մա պա տաս խան ցու­ցա նի շին զի ջի ըն դա մե նը 10­տո­կո սա յին կամ ա վե լի քիչ կե­տով: Միև նույն ժա մա նակ, ա վե­լի քան 150 եր կիր լռված են մնա­ցել ցածր կամ մի ջին ե կա մուտ ու նե ցող երկր նե րի կար գա վի­ճա կում: Աշ խար հի զար գաց ման հիմն ա կան խո չըն դոտ նե րից մե­կը շա րու նա կում է մնալ բարձր զար գա ցած արդ յու նա բե րա կան երկր նե րի և մն աց յալ աշ խար հի միջև ե կա մուտ նե րի տար բե րու­թյուն նե րի կրճա տու մը:

Երկ րորդ աշ խար հա մար տին հա ջոր դած հետ գա ղու թա յին ժա­մա նա կաշր ջա նում զար գաց ման գե րակշ ռող տե սա կը ստրուկ տու­րա լիզմն էր, ո րի նպա տակն էր փո խել աղ քատ երկր նե րի արդ­յու նա բե րա կան կա ռուց ված քը բարձր ե կա մուտ ու նե ցող երկր­նե րի օ րի նա կով: Ստ րուկ տու րա­լիստ նե րը որ պես կա նոն կա ռա­վա րու թյուն նե րին խոր հուրդ էին տա լիս վա րել ներ մուծ մա նը փո­խա րի նող տնտե սա կան քա ղա­քա կա նու թյուն՝ «շու կա յում ձա­խո ղումն ե րը» հաղ թա հա րե լու հա մար օգ տա գոր ծե լով պե տա­կան հատ վա ծի մի ջամ տու թյու­նը: Սա ան վա նե՛ք «Զար գաց ման տնտե սա գի տու թյուն 1.0»: Այն երկր նե րը, ո րոնք հետևել են այս կուր սին, սկզբում ներդ րումն ե­րով պայ մա նա վոր ված հա ջո ղու­թյուն են ու նե ցել, ո րին հա ջոր­դել են կրկնվող ճգնա ժա մերն ու տնտե սա կան լճա ցու մը:

Այ նու հետև զար գաց ման մո դե լի փի լի սո փա յու թյու­նը տե ղա փոխ վեց նեո լի բե րալ

Վա շինգ տոն յան կոն սեն սու սի [«Վա շինգ տոն յան կոն սեն սուս» եզ րը վե րա բե րում է Վա շինգ տո­նում տե ղա կայ ված ե րեք հաս­տա տու թյուն նե րին՝ Ար ժույ թի մի­ջազ գա յին հիմն ադ րա մին, Հա­մաշ խար հա յին բան կին և ԱՄՆ­ի գան ձա պե տա րա նին] շրջա նակ, ո րը են թադ րում էր, որ սե փա­կա նաշ նորհ ման, ա զա տա կա­նաց ման և կա յու նաց ման մի ջո­ցով զար գա ցող երկր նե րը կծա­նո թա նան զար գա ցած երկր նե­րում ար դեն իսկ հաս տատ ված կա տար յալ ինս տի տուտ նե րի հետ: Ան վա նե՛ք սա «Զար գաց ման տնտե սա գի տու թյուն 2.0»: Վա­շինգ տոն յան կոն սեն սու սի բա­րե փո խումն ե րի արդ յունք նե րը հա կա սա կան են, և ո րոշ տնտե­սա գետ ներ 1980­1990­ա կան թվա կան նե րը բնու թագ րում են որ պես զար գա ցող երկր նե րում «կորս ված տաս նամ յակ ներ»:

Զար գա ցող երկր նե րում առ կա մշտա կան աղ քա տու թյան պայ­ման նե րում երկ կող մա նի դո նոր­նե րը և զար գաց ման մի ջազ գա­յին հաս տա տու թյուն նե րն ա վե լի շատ ու շադ րու թյուն դարձ րել են կրթա կան և ա ռող ջա պա հա կան ծրագ րե րի վրա՝ ինչ պես մար դա­սի րա կան, այն պես էլ ա ճի նկա­տա ռումն ե րից ել նե լով: Սա կայն ծա ռա յու թյուն նե րի ո րա կը զար­գա ցող երկր նե րում մնում էր ան­բա վա րար, ուս տի ա վե լի շատ ու շադ րու թյուն սկսեց դարձ վել ծրագ րե րի կա տա րո ղա կա նին, ին չի ջա տա գովն էին այն պի սի հե տա զո տող ներ, ինչ պի սին Մա­սա չու սեթ սի տեխ նո լո գիա կան հա մալ սա րա նի Աղ քա տու թյան հաղ թա հար ման լա բո րա տո րիա­յից Էս թեր Դուֆ լոնն է, ո րոնք սկսել էին պա տա հա կան ընտ­րու թյամբ վե րահս կել, թե կոնկ­րետ որ դեպ քում ծրա գիրն ինչ­պես է ի րա կա նաց վում:

Ես սա ան վա նում եմ «Զար­գաց ման տնտե սա գի տու թյուն 2.5»: Դա տե լով Հ յու սի սա յին Աֆ­րի կա յի փոր ձից, որ տեղ հին վար չա կար գե րը կա րո ղա ցան բա րե լա վել կրթու թյան վի ճա կը, սա կայն չկա րո ղա ցան տնտե սա­կան աճ ա պա հո վել և աշ խա տա­տե ղեր ստեղ ծել ուս յալ ե րի տա­սարդ նե րի հա մար, որ պես զար­գաց ման հիմն ա րար մո դել այս մո տեց ման ճշմար տա ցիու թյու նը միան շա նակ չէ:

Արևե լաա սիա կան և այլ երկր­ներ էլ, ո րոնք կա րո ղա ցան դի­նա միկ աճ ա պա հո վել և դառ­նալ արդ յու նա բե րա կան տնտե­սու թյուն ներ, ոչ թե վա րե ցին ներ մու ծու մը փո խա րի նե լու քա­ղա քա կա նու թյուն, այլ ար տա­հան մա նը միտ ված ա ճի քա ղա­քա կա նու թյուն: Օ րի նակ՝ Մաու­րի թիու սը, Չի նաս տա նը և Վիետ­նա մը ա րագ ա զա տա կա նա ցում չա րե ցին (այս պես կոչ ված «շո­կա յին թե րա պիա»), ինչն ա ռա­ջարկ վում էր Վա շինգ տոն յան կոն սեն սու սի կող մից: Ընդ հա­կա ռա կը, այս երկր նե րը վա րե ցին եր կու ղի աս տի ճա նա կան մո տե­ցում (և հա ճախ շա րու նա կե ցին վատ արդ յունք ներ գրան ցել կա­ռա վար ման տար բեր ցու ցիչ նե րի մա սով):

Երկր նե րի այս եր կու խմբե­րը մեծ հա ջո ղու թյուն նե րի հա­սան կրթու թյան, ա ռող ջա պա հու­թյան, աղ քա տու թյան կրճատ ման և մարդ կա յին զար գաց ման այլ ցու ցիչ նե րի մա սով: Ն րան ցից և ոչ մե կը ի ր սո ցիա լա կան և տն տե սա­կան ծրագ րե րը մշա կե լիս չկի րա­ռեց պա տա հա կան ընտ րու թյամբ վե րահս կո ղու թյան մե թո դը:

Այ սօր անհ րա ժեշտ է «Զար գաց­ման տնտե սա գի տու թյուն 3.0»­ն: Իմ կար ծի քով՝ որևէ երկ րի տնտե­սա կան կա ռուց ված քում ո րո­շիչ գոր ծոն նե րը հաս կա նա լը և դ րանց փո փո խու թյու նը հեշ տաց­նե լը հա վա սա րա զոր է մեկ ռազ­մա վա րու թյան բո լոր լավ և վատ կող մե րը դեն նե տե լուն՝ ըն դա մե­նը վատ կող մե րից հրա ժար վե­լու փո խա րեն: Հի շե ցե՛ք, որ Ա դամ Ս մի թը իր նշա նա վոր աշ խա տու­թյու նը վեր նագ րեց «Ժո ղո վուրդ­նե րի հարս տու թյան բնույ թի ու պատ ճառ նե րի ու սումն ա սի րու­թյուն»: Նույն ո գով զար գաց ման տնտե սա գի տու թյու նը պետք է կա ռուց վի ժա մա նա կա կից տնտե­սա կան ա ճի բնույ թի ու պատ ճառ­նե րի ու սումն ա սի րու թյան վրա, ա սել է թե՝ տնտե սա կան զար­գաց ման գոր ծըն թա ցում կա ռուց­ված քա յին փո փո խու թյուն նե րի ու սումն ա սի րու թյան վրա:

Զար գաց ման մա սին միտ­քը մինչ այժմ կենտ րո նա ցած է ե ղել այն բա նի վրա, ինչ չու­նեն զար գա ցող երկր նե րը (զար­գա ցած երկր նե րի կա պի տա լա­տար ար տադ րու թյուն նե րը), այն ո լորտ նե րի վրա, որ տեղ զար­գա ցած երկր ներն ա վե լի հա ջո­ղակ են (Վա շինգ տոն յան կոն­սեն սու սի ռազ մա վա րու թյուն­ներն ու կա ռա վա րու մը), կամ այն ո լորտ նե րի վրա, ո րոնք կարևոր են հու մա նի տար տե սանկ ու նից, բայց ուղ ղա կիո րեն չեն նպաս­տում կա ռուց ված քա յին փո փո­խու թյուն նե րին (ա ռող ջա պա հու­թյանն ու կրթու թյա նը):

«Նոր կա ռուց ված քա յին տնտե­սա գի տու թյուն» վեր նագր ված իմ նոր գրքում ես ա ռա ջար կում եմ ու շադ րու թյու նը տե ղա փո խել այն ո լորտ նե րի վրա, որ տեղ զար գա­ցող երկր նե րը կա րող են հա ջո­ղել (նրանց հա րա բե րա կան ա ռա­վե լու թյուն նե րը)՝ հաշ վի առ նե լով այն, ինչ նրանք ու նեն (բա րիք նե­րը): Այս պես սկսե լով կա ռուց ված­քա յին դի նա միկ փո փո խու թյու նը, յու րա քանչ յուր հա ջո ղու թյուն նոր հա ջո ղու թյուն կբե րի:

Գ լո բա լաց ված մեր աշ խար­հում երկ րի օպ տի մալ ին դուստ­րիալ կա ռուց ված քը (երբ բո լոր ար տադ րու թյուն նե րը հա մա պա­տաս խա նում են երկ րի հա րա­բե րա կան ա ռա վե լու թյուն նե րին

և մր ցու նակ են ներ քին և մի­ջազ գա յին շու կա յում) ո րոշ վում է այդ երկ րի բա րիք նե րի կա ռուց­ված քով: Լավ աշ խա տող շու­կան անհ րա ժեշտ է, որ պես զի այն տե ղա կան ըն կե րու թյուն նե­րի հա մար խթան ծա ռա յի ներդ­րումն երն ուղ ղե լու այն ո լորտ­ներ, որ տեղ եր կիրն ու նի հա րա­բե րա կան ա ռա վե լու թյուն ներ:

Ե թե որևէ երկ րի ըն կե րու թյուն­ներ ա նեն դա, տնտե սու թյու­նը մրցու նակ կլի նի, կա պի տալն ա րագ կկու տակ վի, բա րիք նե րի կա ռուց ված քը կփոխ վի, հա րա­բե րա կան մրցակ ցա յին ո լորտ­նե րը կփոխ վեն, և տն տե սու թյու­նը կա րիք կու նե նա բարձ րաց նել իր ին դուստ րիալ կա ռուց ված քը կա պի տա լի ակ տի վու թյան ա ռա­վել բարձր մա կար դա կի: Այս պի­սով՝ ին դուստ րիալ բա րե լավ­ման հա ջո ղու թյան և տն տե սու­թյան դի վեր սի ֆի կա ցիա յի հա­մար անհ րա ժեշտ են ա ռա ջին նա խա ձեռ նող նե րը, ո րա կա վոր­ման, լո գիս տի կա յի, տրանս պոր­տի բա րե լա վում, ֆի նան սա կան ռե սուրս նե րից օգտ վե լու հնա­րա վո րու թյուն և շատ այլ փո­փո խու թյուն ներ, ո րոն ցից շա տե­րը ա ռա ջին նա խա ձեռ նող նե րի կա րո ղու թյու նից վեր են: Կա ռա­վա րու թյուն նե րը պետք է հա մա­պա տաս խան խթան ներ ստեղ­ծեն ա ռա ջին նա խա ձեռ նող նե րին խրա խու սե լու հա մար և պետք է ակ տիվ դեր խա ղան անհ րա ժեշտ բա րե լա վումն երն ա պա հո վե լու կամ մաս նա վոր ըն կե րու թյուն նե­րի ներդ րումն երն այդ ո լորտ ներ ուղ ղոր դե լու հար ցում:

Կա ռուց ված քա յին փո փո խու­թյու նը, որ պես այդ պի սին, նո րա­րա րա կան է: Զար գա ցող երկր­նե րը կա րող են օգտ վել հե տամ­նա ցու թյան ըն ձե ռած ա ռա վե­լու թյու նից՝ կրկնօ րի նա կե լով կա ռուց ված քա յին բա րե փո խում­նե րը, որ ար դեն ի րա կա նաց­վել են բարձր ե կա մուտ ու նե ցող երկր նե րում: Հա ջո ղակ երկր նե­րի փոր ձի հի ման վրա զար գա­ցող յու րա քանչ յուր եր կիր մի քա­նի տաս նամ յակ շա րու նակ տա­րե կան 8 տո կոս (և ա վե լի) տնտե­սա կան աճ ա պա հո վե լու նե րուժ ու նի և կա րող է մեկ կամ եր կու սե րունդ հե տո դաս վել մի ջին և նույ նիսկ բարձր ե կա մուտ ու նե­ցող երկր նե րի շար քում: Դ րան հաս նե լու ու ղին ճիշտ մշակ ված և կի րառ ման պատ րաստ ռազ­մա վա րու թյունն է, ո րը կնպաս տի, որ մաս նա վոր հատ վա ծը գոր ծու­նեու թյունն ի րա կա նաց նի երկ րի հա րա բե րա կան ա ռա վե լու թյուն­նե րը հաշ վի առ նե լով և օգտ վի կա ռուց ված քա յին փո փո խու թյան ու շա ցած ա ռա վե լու թյուն նե րից: n

Project Syndicate

WTI BrenT նավթ

380

390

400

410

420

430

21.12 21.03 21.06

7000

7800

8600

21.12 21.03 21.06

490

510

530

21.12 21.03 21.06

11,80

12,50

13,20

21.12 21.03 21.06

210

250

21.12 21.03 21.06

1,20

1,27

1,34

21.12 21.03 21.06

80

105

130

21.12 21.03 21.06

1500

1600

1700

1800

21.12 21.03 21.06

Տվյալները վերցված են 21.06, Երևան, ժ. 16:00

աղբյուրը՝ ՀՀ ԿԲ, Bloomberg և Forex

US$/bbl.

US$/t oz.

US$/tonne

US$/tonne

եվրո/դոլար

պղինձ (comex)

ցորեն (CBT)

ռուբլի/դրամ

եվրո/դրամ

դոլար/դրամ

ՀՀ կԲ CoMex ոսկի 100

7403 83.8q 1.12%

249.58 1.38q 0.55%

417.22 0.95p 0.23%

528.78 0.16p 0.03%

12.7 0.11q 0.86%

1.267 0.00q 0.26%

80.83 0.62q 0.76%91.98 0.71q 0.77%

1601.0 11.4q 0.71%1597 18.8q 1.16%

Ջաս թին Յի ֆու Լի նը (Justin Yifu Lin) Հա մաշ խար հա յին բան կի

ա վագ փոխ նա խա գա հը և գլ խա վոր տնտե սա գետն է:

axiswestcum

bria.org.uk

| № 89 (158), ուրբաթ, հունիսի 22, 2012 թ.

6 |

Air France-ը մինչև 2014թ. 5,1 հազ. աշ խա տա կից կկրճա տի

Ֆ րան սիա կան Air France ա վիաըն կե րու թյու նը վե րա կա ռուց­ման ծրագ րի շրջա նա կում 2012­2013 թթ. 5,1 հազ. աշ խա տա տեղ կկրճա տի, աս ված է ա վիա փո խադ րո ղի հայ տա րա րու թյու նում։

«Աշ խա տա կից նե րի թի վը 2011թ. դեկ տեմ բե րից 2013թ. դեկ տեմ­բերն ըն կած ժա մա նա կա հատ­վա ծում կկրճատ վի 5112­ով»,– աս ված է փաս տաթղ թում։ Աշ­խա տա կից նե րի հետ հա մա­պա տաս խան հա մա ձայ նագ րի ստո րագր ման դեպ քում մինչև 2013թ. վերջ հար կա դիր կրճա­տումն եր չեն լի նի, նշել են ըն կե­րու թյու նում։ Ըն կե րու թյան մե նեջ­մեն թի գնա հատ մամբ՝ ե թե ըն կե­րու թյա նը հա ջող վի տնտե սա կան արդ յու նա վե տու թյունն ա վե լաց­նել 20%­ով, ա պա 2014թ. ևս հար­կա դիր կրճա տումն եր չեն լի նի։

Ակն կալ վում է, որ հու նի սի 28­ին ըն կե րու թյան ղե կա վա­րու թյունն արհ միու թյուն նե րին

կներ կա յաց նի հա մա ձայ նա գիր, ո րի շրջա նա կում էլ ծրագր վում են զանգ վա ծա յին կրճա տում­նե րը։ Հի շեց նենք, որ կադ րա­յին նա խորդ կրճա տումն ե րի ժա­մա նակ՝ 2009թ., Air France­ն աշ­խա տան քից ա զա տեց 1,9 հազ. աշ խա տակ ցի։

Air France­ը հիմն վել է 1933թ. հոկ­տեմ բե րին։ Աշ խա տա կից նե րի ընդ­հա նուր թի վը 58,5 հազ. է։ 2004թ. ա վիաըն կե րու թյու նը միա վոր վել է KLM­ի հետ։ Միա վոր ված ըն կե րու­թյան կենտ րո նա կա յա նը Փա րի զում է։ Air France­KLM­ը թռիչք ներ է ի րա­կա նաց նում 254 ուղ ղու թյամբ աշ­խար հի 124 եր կիր։ Միա վոր ված ըն­կե րու թյան աշ խա տա կից նե րի ընդ­հա նուր թի վը 102 հազ. է։ n

Հու նաս տա նը կդառ նա զար գա ցող եր կիր

MSCI Greece-ը չի հա մա պա տաս խա նում զար գա ցած շու կա նե րին

ներ կա յաց վող պա հանջ նե րինՖոն դա յին շու կա նե րում ի րա­վի ճակն ար տա ցո լող MSCI ին­դեք սի պրո վայ դեր MSCI Inc.­ը Հու նաս տա նի՝ եվ րո գո տուց դուրս գա լու դեպ քում մտա դիր է վե րա նա յել երկ րի ֆոն դա յին շու կա յի կար գա վի ճա կը։

Ներ կա յում կազ մա կեր պու թյու նը Հու նաս տա նի ֆոն դա յին շու կան դա սա կար գում է որ պես զար­գա ցած, սա կայն եր կի րը կա րող է զրկվել այս կար գա վի ճա կից և կր կին նե րառ վել զար գա ցող պե­տու թյուն նե րի շար քում, ե թե լքի ար ժու թա յին միու թյու նը։

Ն շենք, որ Հու նաս տա նին զար­գա ցած շու կա յի կար գա վի ճակ է

շնորհ վել 2001թ.։ MSCI­ը մինչ այս երբևէ չի վե րա նա յել զար գա ցած պե տու թյան կար գա վի ճա կը՝ հօ­գուտ զար գա ցո ղի։ Այդ պի սով՝ հու նա կան շու կա յի ֆոն դա յին ին դեք սը՝ MSCI Greece­ը, կա րող է դառ նալ բա ցա սա կան միտ ման ա ռա ջին ցու ցի չը։

MSCI­ի փոր ձա գետ նե րի գնա­հատ մամբ՝ Հու նաս տա նի ֆոն դա­յին շու կան այլևս չի հա մա պա­տաս խա նում զար գա ցած երկր­նե րի շու կա նե րին ներ կա յաց վող պա հանջ նե րին։ MSCI Greece­ի կա­պի տա լի զա ցիան վեր ջին 5 տա­րում կրճատ վել է 93%­ով։ MSCI Greece­ի մաս նա բա ժի նը MSCI World­ում կազ մել է 0,0193%։ n

մեծ փողեր

Moody’s-ը չի հանգս տա նումMoody’s վար կան շա յին գոր­ծա կա լու թյու նը պատ րաստ­վում է ի ջեց նել մի ջազ գա յին 17 ֆի նան սա կան կազ մա կեր­պու թյան վար կա նիշ ներ, հա­ղոր դում է Bloomberg­ը՝ վկա­յա կո չե լով իր տե ղե կաց ված աղբ յուր նե րը։

Ա մե րիկ ան MarketWatch­ը, վկա­յա կո չե լով ո րոշ լրատ վա մի ջոց­նե րի, նշել է, որ Moody’s­ը նա­խա տե սում է ի ջեց նել բրի տա­նա կան բան կե րի, այդ թվում՝ Barclays Plc­ի, HSBC Holdings Plc­ի

և Royal Bank of Scotland Group Plc­ի վար կա նիշ նե րը։

Հի շեց նենք՝ գոր ծա կա լու թյունն ար դեն ի ջեց րել է Իս պա նիա յի և Ի տա լիա յի մի շարք խո շոր բան­կե րի վար կա նիշ նե րը։ Ըն թա ցիկ տար վա փետր վա րին Moody’s­ը հայ տա րա րել էր, որ չի բա ցա­ռում եվ րո պա կան պարտ քա յին ճգնա ժա մի ազ դե ցու թյան գնա­հատ ման շրջա նա կում շվեյ ցա­րա կան UBS AG­ի, Credit Suisse Group AG­ի և բ րի տա նա կան Barclays Plc­ի վար կա նիշ նե րի վե­րա նա յու մը։ n Էջը պատրաստեց Տաթև Հովհաննիսյանը

Թ վիստ՝ մինչև տա րե վերջԲեռ նան կեն խոր հուրդ է տվել տնտե սա կան խնդիր նե րի այլ բա լա սան փնտրել

ԱՄՆ­ի Դաշ նա յին պա հուս տա յին հա մա կար գը (ԴՊՀ) ո րո շել է մինչև տա րե վերջ եր կա րաձ գել «Թ վիստ» ծրագ րի գոր ծո ղու թյան ժամ ե տը, Բաց շու կա նե րի դաշ նա յին հանձ նա ժո ղո վի (FOMC) նիս տի ա վար տին հայ տա րա րել է ԴՊՀ ղե կա վար Բեն Բեռ նան­կեն։ FOMC­ը ո րո շել է բա զա յին տո կո սադ րույք նե րի նպա տա կա յին մի ջա կայ քը պա հել տա րե կան 0­0,25% մա կար դա կում։

«Դ րա մա վար կա յին քա ղա քա կա­նու թյու նը տնտե սա կան խնդիր­նե րի «բա լա սան» չէ, այն չի լու ծի մեր տնտե սա կան խնդիր նե րը։ Մենք կող ջու նենք կա ռա վա րու­թյան, տնտե սա կան քա ղա քա կա­նու թյամբ զբաղ վող գոր ծիչ նե րի օգ նու թյունն ու ա ջակ ցու թյու նը, այն պես որ ցան կա ցած հա մա­գոր ծակ ցու թյուն հրա շա լի կլի­ներ»,– նշել է Բեռ նան կեն։

ԴՊՀ­ն ո րո շել է մինչև տա­րե վերջ եր կա րաձ գել «Թ վիստ» ծրագ րի գոր ծո ղու թյան ժամ ե­տը, որն ա վարտ վում է հու նի սի

վեր ջին։ Ծ րա գի րը նա խա տե­սում է գան ձա պե տա կան պար­տա տոմ սե րի պորտ ֆե լի վե­րա կա ռու ցում՝ կար ճա ժամ ետ պար տա տոմ սե րը եր կա րա ժամ­կետ նե րով փո խա րի նե լու ճա­նա պար հով։ Ֆի նան սա կան կար­գա վո րչի նման քայ լը միտ ված է վար կե րի տո կո սադ րույք նե րի նվա զեց մա նը։

Ն շենք, որ 2011թ. հու նի սից 2012թ. հու նիս ըն կած ժա մա­նա կա հատ վա ծում ԴՊՀ­ն վա­ճա ռել է $400 մլրդ ­ի մինչև 3 տա րի մար ման ժամ ե տով

գան ձա պե տա կան պար տա տոմ­սեր՝ փո խա րե նը գնե լով 6­ից 30 տա րի մար ման ժամ ե տով

պար տա վո րու թյուն ներ։ Ակն­կալ վում է, որ մինչև տա րե­վերջ «Թ վիստ»­ի շրջա նա կում

կվա ճառ վի ևս $267 մլրդ ­ի կար­ճա ժամ ետ պար տա տոմս։

Բեռ նան կեն նշել է նաև, որ կար­գա վո րի չը դեռ չի սպա ռել ի րա վի­ճա կի վրա ազ դե լու բո լոր հնա րա­վո րու թյուն նե րը։ «Մենք պատ րաստ ենք ա վե լին ա նել»,– հայ տա րա րել է նա։ ԴՊՀ ղե կա վա րը տե ղե կաց րել է նաև ԱՄՆ­ի տնտե սու թյան ա ճի կան խա տե սումն ե րի վե րա նայ ման մա սին։ 2012թ. ՀՆԱ­ի ա ճի գնա հա­տումն ապ րիլ ան 2,4­2,9%­ից ի ջեց­վել է մինչև 1,9­2,4%։

«Թ վիստ» ծրագ րի եր կա րաձգ­ման մա սին ո րո շու մը փոր ձա­գետ նե րը հիմն ա կա նում «կան­խա տե սե լի» են ան վա նել, թեև «այն ու նակ չէ ազ դե լու ա մե րիկ­յան շու կա յի վրա, և Եվ րո պա­յի ֆի նան սա կան խնդիր նե րը դեռ եր կար ժա մա նակ են ի րենց զգաց նել տա լու»։ n

Մի ջու կա յին Թա նե րըԹուր քիան 12 մի ջու կա յին է ներ գաբ լոկ կկա ռու ցի

ա ռա ջի կա 7-8 տա րումԹուր քիան ա ռա ջի կա յոթ­ութ տա րում 12 մի ջու կա յին է ներ­գաբ լոկ կկա ռու ցի, Սանկտ Պե­տեր բուր գի մի ջազ գա յին տնտե­սա կան ֆո րու մում հայ տա րա­րել է Թուր քիա յի է ներ գե տի կա յի և բ նա կան պա շար նե րի նա խա­րար Թա ներ Յըլ դը զը։ «Աշ խարհն ա ռանց մի ջու կա յին է ներ գե տի­կա յի չի կա րող գո յատևել», – ա սել է Յըլ դը զը՝ նշե լով, որ Թուր­քիան Ռու սաս տա նի հետ հա մա­գոր ծակ ցում է «Ա կու յու» ա տո մա­կա յա նի կա ռուց ման հար ցում:

Ըստ Յըլ դը զի՝ Թուր քիան է ներ­գաբ լոկ նե րի կա ռուց ման շուրջ բա նակ ցու թյուն ներ է վա րում Ճա պո նիա յի, Հա րա վա յին Կո­րեա յի, Չի նաս տա նի և Կա նա­դա յի հետ՝ ընդգ ծե լով, թե Ան կա­րա յի ընտ րու թյունն այս հար ցում լի նե լու է անվ տանգ և ո րակ ալ ա ռա ջար կի օգ տին:

Յըլ դը զի խոս քով՝ Թուր քիա յին անհ րա ժեշտ է մի ջու կա յին է ներ­գե տի կա, քա նի որ մինչև 2023թ. է լեկտ րաէ ներ գիա յի պա հան­ջար կը երկ րում կա վե լա նա մոտ եր կու ան գամ։ «Ամ բողջ եր կիրն ա ջակ ցում է նոր է ներ գաբ լոկ նե­րի կա ռուց մա նը։ Մենք շա րու նա­կե լու ենք մի ջու կա յին ծրա գի րը՝ չնա յած Ճա պո նիա յի «Ֆու կու սի­մա» ա տո մա կա յա նի վթա րին»,– ա սել է նա խա րա րը։

Հե տաքրք րա կան է, որ ան­ցած շա բաթ թուր քա կան TRT

Haber հե ռուս տաա լի քին տված հար ցազ րույ ցում Յըլ դը զը հայ­տա րա րել էր, թե Թուր քիան Մե­ծա մո րի ա տո մա կա յա նը փա կե լու պա հան ջով դի մե լու է Ա տո մա յին է ներ գիա յի մի ջազ գա յին գոր ծա­կա լու թյուն (ՄԱԳԱՏԷ): «Մե ծա մո­րի, ինչ պես նաև այլ ա տո մա կա­յան նե րը, ո րոնց շա հա գործ ման ժամ ետն ա վարտ վել է, վտան­գա վոր են ինչ պես տա րա ծաշր­ջա նի, այն պես էլ ամ բողջ աշ­խար հի հա մար»,– ա սել էր Յըլ­դը զը: n

Բեռ նան կեն պատ րաստ է ա վե լին ա նել։

ekon

omi.m

illiyet.com.tr

ան կա րա յի ընտ­

րու թյունը կանգ է

առ նե լու «անվ­

տանգ և ո րակ ալ

ա տո մի» վրա։en.wikiped

ia.org

Հու նա կան շու կա­

յի ֆոն դա յին ին­

դեք սը՝ MSCI

Greece­ը, չի հա­

մա պա տաս խա­

նում զար գա ցած

շու կա նե րին ներ­

կա յաց վող պա­

հանջ նե րին։zontan

os.in

fo

Ե թե Air France­ին հա ջող վի տնտե սա­

կան արդ յու նա վե տու թյունն ա վե լաց նել

20%­ով, ա պա ըն կե րու թյու նը կխու սա փի

հար կա դիր կրճա տում ե րից։

washing

tonp

ost.com

№ 89 (158), ուրբաթ, հունիսի 22, 2012 թ. |

7|

Հույս թու նե լի վեր ջում

Թուր քիան և ԵՄ-ն ա նայ ցա գիր ռե ժի մի հաս տատ ման մա սին

հու շա գիր են ստո րագ րելԱն կա րան և Բր յու սե լը Թուր­քիա յի և Եվ րա միու թյան միջև այ ցագ րա յին ռե ժի մի վե­րա բեր յալ փո խըմբռն ման և ռեադ մի սիա յի հու շա գիր են ստո րագ րել:

Թուր քա կան կող մից փաս տա­թուղ թը ստո րագ րել է Թուր քիա­յում ԵՄ ներ կա յա ցու ցիչ Սե լիմ Յե նե լը, եվ րո պա կան կող մից՝ Եվ րա հանձ նա ժո ղո վի ներ կա­յա ցու ցիչ նե րը: Փաս տա թուղ թը Թուր քիա յի քա ղա քա ցի նե րին հնա րա վո րու թյուն կտա 5­6 տա­րի հե տո ԵՄ երկր ներ մեկ նել ա ռանց այ ցագ րե րի։

Ու շագ րավ է, որ Թուր քիան ԵՄ ան դա մու թյան թեկ նա ծու երկր­նե րից միակն է, ո րի քա ղա քա ցի­նե րը ա նայ ցա գիր ռե ժի մի ար տո­նու թյու նից չեն օգտ վում:

Թուր քիա յի՝ ԵՄ հար ցե րով պետ նա խա րար Է գե մեն Բա ղը շը, մեկ նա բա նե լով փաս տաթղ թի

ստո րագ րու մը, նշել է, թե ա ռա­ջին ան գամ լույս է տես նում թու­նե լի վեր ջում: «Ա մե նը, ինչ մենք խնդրում ենք, Թուր քիա յին նկատ մամբ ճիշտ այն պի սի վե­րա բեր մունքն է, ինչ պի սին ԵՄ ան դա մու թյան թեկ նա ծու մյուս երկր նե րի նկատ մամբ է»,– ա սել է Բա ղը շը: n

Իշ խա նու թյուն նե րը նա խընտ րել են թեթևը

Ու րուգ վայն ու զում է օ րի նա կա նաց նել մա րի խո ւա նանՈւ րուգ վա յի իշ խա նու թյուն նե րը պատ րաստ վում են վե րահս կո ղու­թյան տակ վերց նել մա րի խուա­նա յի ար տադ րու թյունն ու վա­ճառ քը՝ թմրա մո լու թյան դեմ պայ­քա րի ու ե րի տա սարդ նե րին ա վե­լի ծանր թմրա մի ջոց նե րից հե ռու պա հե լու ծրագ րի շրջա նա կում։

Նոր օ րի նա գի ծը, ըստ կա ռա­վա րու թյան, թմրա վա ճառ նե­րին կզրկի շա հույթ նե րից ու թմրա մոլ նե րին հե ռու կպա­հի ա վե լի ծանր թմրա մի ջոց նե­րի օգ տա գոր ծու մից։ Ու րուգ վա­յի իշ խա նու թյուն նե րը հույս ու­նեն, որ դրա նից հե տո երկ րում կնվա զի նաև թմրա մի ջոց նե րի

ազ դե ցու թյան տակ կա տար վող հան ցա գոր ծու թյուն նե րի թի վը։

Օ րենսդ րա կան նա խա ձեռ­նու թյու նը նա խա տե սում է մա­րի խո ւա նա յի վա ճառք տվյալ­նե րի պե տա կան շտե մա րա նում գրանց ված չա փա հաս նե րին՝

պե տու թյա նը են թա կա ըն կե րու­թյուն նե րի մի ջո ցով։ Ն շենք, որ Ու րուգ վա յում մա րի խո ւա նա յի օգ տա գոր ծումն այլևս հան ցա­գոր ծու թյուն չի հա մար վում։ Հե­տաքրք րա կան է, որ մա րի խուա­նա յի ա պօ րի նի շրջա նա ռու­թյու նը Ու րուգ վա յում տա րե կան $75 մլն է։ n

Նա խա գահ ներ ա ռանց երկ րի

Ե գիպ տո սում հե տաձգ վել է նա խա գա հա կան ընտ րու թյուն նե րի

արդ յունք նե րի հրա պա րա կու մըԵ գիպ տո սում ա նո րոշ ժամ ե­տով հե տաձգ վել է նա խա գա­հա կան ընտ րու թյուն նե րի երկ­րորդ փու լում հաղ թող թեկ նա­ծո ւի ան վան հրա պա րա կու մը։ Թե՛ Ահ մադ Շա ֆի կի, թե՛ Մու­հա մադ Մուր սիի կողմ ա կից­նե րը պնդում են, որ ընտ րու­թյուն նե րում ի րենց թեկ նա ծուն է հաղ թել։

Ե րեկ Ե գիպ տո սի Կենտ րո նա կան ընտ րա կան հանձ նա ժո ղո վը հայ­տա րա րել է, թե չի հրա պա րա­կե լու քվեար կու թյան արդ յունք­նե րը, ինչ պես ծրագր ված էր ի սկզբա նե, քա նի որ ու սումն ա սի­րում է ընտ րու թյուն նե րի ըն թաց­քում թույլ տրված խախ տումն ե­րի վե րա բեր յալ բո ղոք նե րը։ Նա­խա գա հա կան ընտ րու թյուն նե­րի երկ րորդ փու լի արդ յունք նե րի հրա պա րակ ման նոր ամ սա թիվ ԿԸՀ հայ տա րա րու թյու նում չի

նշվում, թեև շրջա նառ վում է հու­նի սի 23­24­ը։

Դա տա կան կո լե գիան պետք է դի տար կի մոտ 400 բո ղոք, ո րը ներ կա յաց րել են նա խա գա հի թեկ նա ծու ներ Ե գիպ տո սի նախ­կին վար չա պետ Ահ մադ Շա ֆիկն ու իս լա միս տա կան «Մու սուլ ման եղ բայր ներ» շարժ ման թեկ նա ծու Մու հա մադ Մուր սին։ Ն րան ցից յու րա քանչ յու րը պնդում է, որ ընտ րու թյուն նե րում հենց ինքն է հաղ թել։

Ն շենք, որ մինչ այս հայ տա­րար վում էր, թե քվեա թեր թիկ­նե րի 97,6%­ի հաշ վար կից հե­տո ձայ նե րի 52,5%­ով հաղ թում է իս լա միստ Մու հա մադ Մուր սին, Շա ֆի կը ստա ցել է ընտ րող նե րի 47,5%­ի ա ջակ ցու թյու նը:

Հի շեց նենք՝ նա խա գա հա կան ընտ րու թյուն նե րի երկ րորդ փու­լը Ե գիպ տո սում տե ղի է ու նե ցել հու նի սի 16­17­ին։ n

աշխարհ

Ընդ դի մու թյու նը է մի րի սրտով չէրՔու վեյ թի Սահ մա նադ րա կան դա տա րա նը

լու ծա րել է խորհր դա րա նըՔու վեյ թի Սահ մա նադ րա կան դա տա րա նը ա նօ րի նա կան է հայ տա րա րել խորհր դա րա նի նոր կազ մը, ո րում մե ծա մաս­նու թյուն էր ստա ցել ընդ դի­մու թյու նը։ Սահ մա նադ րա կան դա տա րա նը վե րա կանգ նել է նա խորդ գու մար ման խորհր­դա րա նի ի րա վա սու թյուն նե րը։

Օ րեր ա ռաջ Քու վեյ թի է միր Սա­բահ աս Սա բա հը մեկ ամ սով դա դա րեց րել էր խորհր դա րա­նի աշ խա տան քը։ Վեր լու ծա բան­ներն այս զար գա ցումն ե րը գնա­հա տում են որ պես իշ խա նու թյան գոր ծա դիր և օ րենս դիր ճյու ղե­րի միջև ան հաշտ տա րա ձայ նու­թյուն նե րի պատ ճա ռով ծա գած

քա ղա քա կան ճգնա ժա մի հեր­թա կան փուլ։

Վեր ջին շրջա նում ընդ դի մա դիր

պատ գա մա վոր նե րի պա հան­ջով պաշ տո նանկ էր ար վել եր­կու նա խա րար։ n

Էջը պատրաստեցին Սյուզաննա Հովհաննիսյանը և Լիլիթ Միքայելանը

Ու րուգ վա յում

օ րի նա կա նաց վե­

լու է մա րի խո ւա­

նա յի ար տադ րու­

թյունն ու վա ճառ­

քը։inspiringtravellers.com

Թե՛ մու հա մադ

մուր սին, թե՛ ահ­

մադ Շա ֆի կը

համոզված են, որ

ընտ րու թյուն նե­

րում իրենք են

հաղ թել։

foxren

o.com

Օ րեր ա ռաջ Քու վեյ թի է միր Սա բահ աս Սա բա հը մեկ ամ սով դա դա րեց րել էր խորհր­

դա րա նի աշ խա տան քը։

eurone

ws.com

Հար գան քը քրեո րեն պար տա դիր է

Հան րա պե տա կան նե րը մտա դիր են դա տի տալ ԱՄՆ-ի ար դա րա դա տու թյան նա խա րա րին

Հան րա պե տա կան սե նա տոր­նե րը ո րո շել են ար դա րա դա­տու թյան նա խա րար և գլ խա­վոր դա տա խազ Է րիկ Հոլ դե րի նկատ մամբ դա տա կան գոր­ծըն թաց սկսել։ Օ րենս դիր նե րը նրան մե ղադ րում են Կոնգ րե սի նկատ մամբ ան հար գա լից վե­րա բեր մուն քի մեջ։

Նա խօ րեին ո րոշ մա նը հա վա նու­թյուն է տվել Ներ կա յա ցու ցիչ նե­րի պա լա տի ա ռանց քա յին հանձ­նա ժո ղովն ե րից մե կը, ո րը զբաղ­վում է դաշ նա յին գե րա տես­չու թյուն նե րի գոր ծու նեու թյան վե րահսկ մամբ։

Հան րա պե տա կան նե րը կար­ծում են, որ Հոլ դե րը, լի նե լով իշ խա նու թյան գոր ծա դիր ճյու­ղի ներ կա յա ցու ցիչ, վի րա վո րել է օ րենս դիր նե րին՝ հրա ժար վե­լով Կոնգ րե սին փաս տաթղ թեր

տրա մադ րել Մեք սի կա զեն քի մաք սա նեն գու թյան դեմ պայ­քա րում գաղտ նի գոր ծո ղու թյան վե րա բեր յալ։

Բա րաք Օ բա ման՝ նա խա գա հու­թյան ըն թաց քում ա ռա ջին ան գամ օգտ վել է ԱՄՆ­ի նա խա գա հին ըն­ձեռ ված ի րա վա սու թյու նից և կար­գադ րել փաս տաթղ թե րը թող նել փա կի տակ՝ ար դա րա դա տու թյան նա խա րա րու թյան ար խիվն ե րում։

Այս քայ լից հե տո էլ օ րենս դիր­նե րը ո րո շել են զայ րույթն ուղ ղել ընդ դեմ Հոլ դե րի։

Կոնգ րե սի նկատ մամբ ան հար­գա լից վե րա բեր մուն քը ԱՄՆ­ում հա մար վում է ծանր հան ցա գոր­ծու թյուն, տե սա կա նո րեն նա խա­րա րի նկատ մամբ ան գամ քրեա­կան գործ կա րող է հա րուց վել, թեև բա նը դրան սո վո րա բար չի հաս նում։ n

Հան րա պե տա կան

սե նա տոր նե րը

ո րո շել են ամՆ­ի

ար դա րա դա տու­

թյան նա խա րար և

գլ խա վոր դա տա­

խազ Է րիկ Հոլ դե­

րի նկատ մամբ

դա տա կան գոր­

ծըն թաց սկսել։ zeit.de

Թուր քիա յի քա ղա քա ցի ներն ա ռա ջի կա­

յում կկա րո ղա նան Եմ երկր ներ մեկ նել

ա ռանց այ ցագ րե րի։

toda

yszaman

.com

| № 89 (158), ուրբաթ, հունիսի 22, 2012 թ.

8 |

Առ նո Բա բա ջան յան՝ մեկ ձայ նե րի զում

Թո ղարկ վել է կոմ պո զի տո րի դաշ նա մու րա յին ստեղ ծա գոր ծու թյուն նե րի ամ բող ջա կան հա վա քա ծուն

Դաշ նա կա հար Հայկ Մե լիք յա նը եր կու տա րի ա ռաջ ձեռ նա մուխ է ե ղել մե ծա նուն կոմ պո զի տոր Առ­նո Բա բա ջան յա նի դաշ նա մու րա­յին բո լոր ստեղ ծա գոր ծու թյուն նե րի ձայ նագր մա նը: Վեր ջերս ա վար տե­լով աշ խա տան քը՝ դաշ նա կա հարն

այն ներ կա յաց րել է ՀՀ մշա կույ թի նա խա րա րու թյան ու շադ րու թյա նը:

Արդ յուն քում լույս է տե սել ձևա­չա փով և ս տեղ ծա գոր ծու թյուն­նե րի հա գեց վա ծու թյամբ ե զա կի ձայ նե րիզ, ո րը նե րա ռում է «Վեց պատ կեր», «Պո լի ֆո նիկ սո նատ»,

«Պոեմ», «Մ տո րում» գոր ծե րը, ինչ պես նաև բո լոր ման րակ տավ պիես նե րը: Ձայ նագր ման աշ խա­տանք նե րը կա տար վել են «Վեմ» ստու դիա յում: Ձայ նե րի զի շնոր­հան դե սը նա խա տես ված է սեպ­տեմ բե րին: n

մշակույթ

Ռու սա կան դպրո ցը վե րա դարձ րեց մեզ գեր մա նա կան կա տա րո ղա կան ար վես տը

Ճա նաչ ված գեր մա նա ցի դաշ նա կա հար Բերնդ Գ լեմ զերն ար դեն չոր րորդ ան գամ հա մեր գով հան դես կգա Երևա նում: Ե րա ժիշ տը, ո րը եր կար ճա նա պարհ է ան ցել՝ հա րա վա յին Գեր մա նիա յի փոքր բնա կա վայ րե րից մե կից մինչև հե ղի նա կա վոր բե մեր, այ սօր դաս­վում է աշ խար հի ա ռա ջա տար դաշ նա կա հար նե րի թվին։ Չ նա­յած չա փա զանց ընդգր կուն նվա գա ցան կին՝ նրան հռչակ են բե­րել ռուս կոմ պո զի տոր նե րի, հատ կա պես Սեր գեյ Ռախ մա նի նո վի ստեղ ծա գոր ծու թյուն նե րի կա տա րում ե րը։ Այս ան գամ դաշ նա կա­հա րը Երևա նում կներ կա յաց նի Չայ կովս կու թիվ 2 դաշ նա մու րա­յին կոն ցեր տը: Հա մեր գից ա ռաջ Գ լեմ զե րը Սի վիլ Նեթին պատ­մել է իր կա րիե րա յի վաղ շրջա նի, գեր մա նա կան կա տա րո ղա կան դպրո ցի և դաշ նա մու րի ա պա գա յի մա սին:

-Ինչ պե՞ս սկսվեց Ձեր կա-րիե րան, և ին չո՞ւ ո րո շե ցիք դաշ նա կա հար դառ նալ։

­Չի կա րե լի ա սել, որ ես հետևո­ղա կա նո րեն պատ րաստ վում էի մե նա կա տա րի կա րիե րա յի: Ես պար զա պես ցան կա նում էի լավ կրթու թյուն ստա նալ, ո րը կնե րա­ռեր նաև ե րաժշ տու թյու նը։ Դպ­րոցն ա վար տե լուց հե տո զգա ցի, որ ա վե լի շատ հակ ված եմ շա­րու նա կե լու ե րաժշ տա կան կրթու­թյունս, քան դառ նա լու մա թե մա­տի կոս կամ որևէ այլ մաս նա գետ։ Բայց կրկնում եմ՝ դա ինչ­որ հա­տուկ ցան կու թյուն չէր, իմ ընտ­րու թյու նը ինք նա բուխ էր, և ե թե ծնող ներս գեթ մի ան գամ տա րա­կու սեին կամ ճնշում գոր ծադ րեին՝ ես կմտա փոխ վեի: Բա րե բախ տա­բար, նրանք ձեռն պահ մնա ցին:

Կա րե լի է ա սել, որ ես ուշ եմ սկսել, քա նի որ մինչև 19 տա­րե կա նը հա մերգ նե րով գրե թե հան դես չեմ ե կել: Հե տո սկսե ցի մրցույթ նե րի մաս նակ ցել, և դա ո րո շեց իմ ա պա գան: Այն պես որ՝ չի կա րե լի ա սել, թե ես ձգտել եմ դաշ նա կա հար դառ նալ, պար զա­պես ի րա դար ձու թյուն ներն այդ­պես զար գա ցան։

-1890-ից ի վեր Դուք ա ռա-ջինն եք, ում հա ջող վել է ա նընդ մեջ տասն յոթ մրցույ թի հաղ թող դառ-նալ։ Մի՞ թե դա չլցրեց Ձեզ խան դա վա ռու թյամբ, ի՞նչ անդ րա դարձ ու նե ցան այս հաղ թա նակ նե րը։

­Ես հաս կա ցա, որ չեմ ցան­կա նում հրթի ռի նման դե պի վեր թռչել և հե տո դա դա րել գո յու­թյուն ու նե նա լուց: Մր ցույթ նե րին ես ա վե լի ու ա վե լի պա տաս խա­նա տու էի վե րա բեր վում, ա վե լի լավ պատ րաստ վում:

-Մի գու ցե նման սթափ վե-րա բեր մուն քի պատ ճառն այն է, որ գեր մա նա ցի՞ եք։

­Ո՛չ, Գեր մա նիա յում էլ շատ ե րա ժիշտ ներ կան, ո րոնք մի քա­նի տար վա ըն թաց քում աստ­ղի պես փայ լե լուց հե տո հանգ­չում են, սպառ վում: Զար գա ցում ու նե նա լու հա մար ժա մա նակ է հար կա վոր, քա նի որ ճնշու­մը շատ մեծ է: Այ սօր կա տա րո­ղա կան մա կար դա կը շատ բարձր է, և բարդ է մրցու նակ մնա լը: Պետք է ա նընդ հատ աշ խա տել և փորձ ձեռք բե րել, նվա գել տար­բեր մա կար դա կի նվա գախմ բե րի հետ և ոչ թե միան գա մից հայտն­վե լով Բեռ լի նի ֆիլ հար մո նիկ նվա գախմ բի կող քին՝ թու լա նալ ու մտա ծել, որ ա պա գադ ա պա­հով ված է:

-Դուք հայտ նի եք նաև իբրև Գեր մա նիա յի ա մե-նաե րի տա սարդ պրո ֆե սոր։ Ձեզ հրա վի րել են դա սա-վան դե լու դեռևս ու սա նե լու տա րի նե րին, ինչ պե՞ս դա տե ղի ու նե ցավ։

­Սաարբր յու կե նի ե րաժշ տա­կան ա կա դե միա յում թա փուր տեղ կար, և երբ ինձ ա ռա ջար­կե ցին, ա սա ցի, որ պետք է մտա­ծեմ, քա նի որ շատ ե րի տա սարդ եմ դեռ նման աշ խա տան քի հա­մար: Խորհր դակ ցե ցի տար բեր մարդ կանց հետ և ո րո շե ցի ըն­դու նել ա ռա ջար կը: Այդ աշ խա­տան քը շատ օգ նեց ինձ, քա նի որ լու ծեց իմ ֆի նան սա կան խնդիր­նե րը, ին չը ինձ ժա մա նակ և ուժ տվեց աշ խա տե լու նաև իմ՝ իբրև կա տա րո ղի զար գաց ման վրա։

-Ձեր նվա գա ցան կում հա-տուկ տեղ են զբա ղեց-նում ռուս կոմ պո զի տոր-նե րի ստեղ ծա գոր ծու-թյուն նե րը։ Պատ ճա ռը Ձեր ռուս ու սու ցի՞չն է՝ Վի տա լի Մար գու լի սը։

­Ես սկսե ցի պա րա պել Մար­գու լի սի մոտ 16 տա րե կա նում: Ն րա կար ծի քով՝ բնա կա նա բար, ռու սա կան ե րաժշ տու թյու նը

լա վա գույնն է: Այդ ժա մա նակ սա զար մա նա լի էր ինձ հա մար, քա­նի որ Գեր մա նիա յում վե րա պա­հո րեն էին մո տե նում ռուս կոմ­պո զի տոր նե րին՝ «Օ՜, Չայ կովս կի, ա յո, եր բեմն վա տը չէ»… և այլն: Այժմ, ի հար կե, այդ պես չէ:

Մար գու լի սը հա րում էր գեր­մա նա կան կա տա րո ղա կան դպրո ցին, քա նի որ նրա ու սու ցի­չը ծա գու մով գեր մա նա ցի էր: Հե­տաքր քիր էր, թե ինչ պես է ազ­դե ցու թյու նը Գեր մա նիա յից Ռու­սաս տան հա սել, հե տո նո րից Գեր մա նիա վե րա դար ձել։

Գեր մա նա կան կա տա րո ղա­կան դպրո ցի ա վան դույթ նե­րը շատ ա վե լի հին են, չնա յած դրանք կոպ տո րեն ընդ հատ վել են Եր րորդ ռեյ խի տա րի նե րին, երբ Գեր մա նիա յի լա վա գույն ե րա ժիշտ ներն ար տա գաղ թում էին երկ րից։ Ն րան ցից շա տե­րը հայտն վել են Ռու սաս տա նում ու ԱՄՆ­ում: Այն պես որ՝ անց յալ դա րի 60­70­ա կան նե րին գեր մա­նա կան կա տա րո ղա կան դպրո ցը շատ ցածր մա կար դա կի վրա էր։

Լ սե լով այդ տա րի նե րի գեր մա­նա ցի կա տա րող նե րին՝ ես զգում էի, որ նրանց ե րաժշ տու թյու նը չոր է: Իմ սիրտն ինձ ա սում էր, որ Շու մա նի, Մեն դել սո նի, Բ րամ­սի ե րաժշ տու թյու նը չի կա րող չոր լի նել: Եվ Մար գու լի սի մոտ ու սա նե լու տա րի նե րին հաս կա­ցա, որ ռու սա կան դպրո ցը վե­րա դարձ նում է մեզ ի րա կան գեր մա նա կան կա տա րո ղա կան ար վես տը:

-Դուք չա փա զանց տար-բեր ե րաժշ տու թյուն եք կա տա րում՝ բա րոկ կո յից

մինչև ժա մա նա կա կից։ Ի՞նչ հմտու թյուն ներ է պա հան-ջում բազ մաբ նույթ ե րաժշ-տու թյան կա տա րու մը։

­Ի հար կե, շատ դժվար է։ Ար­տի կուլ ա ցիան է տար բեր, եր­գե ցո ղու թյու նը, հնչո ղու թյու նը։ Պի տի զգույշ ու ու շա դիր լի նես, կա րո ղա նաս ա րագ տրա մադր­վել, հատ կա պես երբ մի հա մեր­գի ըն թաց քում հա մադ րում ես տար բեր ժա մա նա կաշր ջան նե րի ե րաժշ տու թյուն: Եր բեմն ստաց­վում է ընկղմ վել կոմ պո զի տո րի աշ խարհ, եր բեմն՝ ոչ:

-Արդ յոք շա րու նա կո՞ւմ եք սո վո րել, լսո՞ւմ եք այլ կա տա րող նե րի։

­Ժա մա նակ առ ժա մա նակ գնում եմ հա մերգ նե րի: Եր բեմն մտա ծում եմ՝ ոչ, ես այս պես չէի ա նի, եր բեմն էլ՝ ա յո, ինչ լավ գա ղա փար է: Բայց ի րա կա նում հազ վա դեպ եմ ու րիշ կա տա րող­նե րի լսում:

-Տա րած ված կար ծիք կա, թե ե րաժշ տու թյու նը մեծ մա սամբ մա թե մա տի կա է, և միշտ կա րե լի է հաշ-վար կել, լսել, հաս կա նալ, թե ինչ պես է այս կամ այն կա տա րո ղը հաս նում իր ու զած հնչո ղու թյա նը։ Միև-նույն ժա մա նակ, կան ե րա-ժիշտ ներ, ո րոնց «ին տո ւի-տիվ» են ան վա նում, ո րոնք հեն վում են միայն զգա ցա-կա նի վրա։ Ինչ պի սի՞ն եք Դուք։

­Ես հա մա ձայն եմ, որ ե րաժշ­տու թյան հիմ քում կա մա թե­մա տի կա կան մաս: Ինչ­որ

ա ռու մով, ա յո՛, դա այդ պես է, սա կայն ես հա մա ձայն չեմ չա­փա բաժ նին: Ե րաժշ տու թյու նը ո գի է, զգաց մունք, ոճ, գույն, ո րոնք մա թե մա տի կա կան կա­նոն նե րին չեն ենթարկվում: Ե րաժշ տու թյան էու թյու նը մա­թե մա տի կա կան չէ:

-Ի՞նչ կար ծի քի եք այ-սօր դաշ նա մու րի հա մար գրվող ստեղ ծա գոր ծու-թյուն նե րի մա սին։

­Ես այն պի սի տպա վո րու թյուն ու նեմ, որ վեր ջին 30 տար վա ըն­թաց քում գրված ե րաժշ տու թյու­նը հար մար չէ դաշ նա մու րի հա­մար: Ես նո րա գույն շրջա նի բազ­մա թիվ հրա շա լի ստեղ ծա գոր­ծու թյուն ներ եմ լսել՝ գրված լա րա յին նե րի հա մար, սա կայն դաշ նա մու րի հա մար՝ ոչ։ Մի գու­ցե պատ ճառն այն է, որ դաշ նա­մու րը 19­րդ դա րի գոր ծիք է, այն չի փոխ վել և ի դեա լա կան է այդ ժա մա նա կաշր ջա նի ե րաժշ տու­թյուն կա տա րե լու հա մար։ Կար­ծում եմ՝ նոր ե րաժշ տու թյան հա­մար այն պետք է փոխ վի, ինչ­պես փոխ վել է կոմ պո զի տո րա­կան լե զուն, ո րը շա րու նա կում է հար մար մնալ ջու թա կի, ալ տի, թավ ջու թա կի հա մար, սա կայն ոչ դաշ նա մու րի:

-Ինչ պի սի՞ն եք տես նում Ձեր ա պա գան։

­Հու սով եմ, որ կկա րո ղա նամ նվա գել եր կար տա րի ներ: Դաշ­նա մու րի հա մար գրված եր կա­ցան կը, այ նո ւա մե նայ նիվ, ահ ռե­լի է, այն պես որ ես դեռ եր կար տա րի նե րի գործ ու նեմ։ nԶ րու ցեց Մա րիա Հով սեփ յա նը

«Ե րաժշ տու թյու նը

ո գի է, զգաց­

մունք, ոճ, գույն,

ո րոնք մա թե մա­

տի կա կան կա­

նոն նե րին չեն

ենթարկվում:

Ե րաժշ տու թյան

էու թյու նը մա թե­

մա տի կա կան չէ»,­

հա վա տա ցած է

Բերնդ Գ լեմ զե րը։

radika

l.ru