K.S.Ü
BILIMSEL ARASTIRMA PROJELERI KESIN SONUÇ RAPORU
“Beden Egitimi ve Spor Yüksekokulu Bilimsel Arastirma Laboratuarinin Olusturulmasina Yönelik
Altyapinin Hazirlanmasi”
PROJE SONUÇ RAPORU PROJE YÖNETICISI : Yrd. Doç. Dr. Ö.Alpaslan GENCAY PROJE YÜRÜTÜCÜSÜ: Yrd. Doç. Dr. Ö.Alpaslan GENCAY
Kahramanmaras- Subat 2005
2
T.C KAHRAMANMARAS SÜTÇÜ IMAM ÜNIVERSITESI
BILIMSEL ARASTIRMA PROJESI KESIN SONUÇ RAPORU
PROJE ADI: BEDEN EGITIMI VE SPOR YÜKSEKOKULU BILIMSEL
ARASTIRMA LABORATUARININ OLUSTURULMASINA YÖNELIK ALTYAPININ HAZIRLANMASI
PROJE NO:2003/7-44
PROJE YÖNETICISI : YRD. DOÇ. DR. Ö.ALPASLAN GENCAY PROJE YÜRÜTÜCÜSÜ: YRD. DOÇ. DR. Ö.ALPASLAN GENCAY
Kahramanmaras- Subat 2005
3
IÇINDEKILER Sayfa No Içindekiler ………………………………………………………………………….3 Özet …………………………………………………………………………………4 Abstract……………………………………………………………………………..5 Giris………………………………………………………………………………….6 Sonuç…………………………………………………………………………………7 Kaynaklar …………………………………………………………………..………15
4
BEDEN EGITIMI VE SPOR YÜKSEKOKULU BILIMSEL ARASTIRMA LABORATUARININ OLUSTURULMASINA
YÖNELIK ALTYAPININ HAZIRLANMASI ÖZET
Biyomekanik ve teknoloji, disiplinler arasi iletisim ve uygulanan spor tekniklerinin
mükemmellestirilmesine olanak saglayacak bilgiler açiga çikarmistir. Bu bilgilerin ileride
daha sistematik olarak kullanilmasi yeni rekorlari, yüksek performanslari da beraberinde
getirecektir. Özellikle performans teshisinde insanin hareket sisteminin mekaniginin temelini
olusturmaktadir. Fotografik ve video prosedürlerindeki gelismeler biyomekanik analizlerin
daha güvenilir olmasina yol açarken tekniklerin mükemmellesmesi için zemin
hazirlamaktadir. Süphesiz, bilgisayar kullanimi da bu olgunun ayrilmaz bir parçasidir.
Ögretme yöntemlerinde gösterme(demonstration) yöntemine agirlik verilirse ve ne
yapmasi gerektigini fark ettikten sonra uygulamaya geçilirse sonuca daha çabuk ulasilabilir
(1, 12, 13). Bireyin görsel ögrenme yöntemi ile çalisma yapmis olmasi ve hatalarini çalisma
sirasinda izleyip düzeltebilmesi bu basariyi olumlu yönde etkileyecektir. Ögrenme üzerinde
en etkili duyu organi gözdür ve göz araciligi ile alinan uyaranlar digerine göre daha
etkilidirler. Ögrenciler tarafindan gözlenen davranislar onlarin zihinlerine resmedilir ve daha
sonra hemen aynen tekrar edilir (2, 3, 8, 4). Ögretim yöntemlerinde, göstererek ögretimde
ögrenme daha kolay olur ( 7, 16).
Video, film, fotograf ve çizim ile egitim yöntemi, hareketin tanitimi ve önemi
açisindan diger yöntemlerden daha etkilidir (9, 10, 15).
Anahtar kelimeler: Performans, Analiz, Yetenek Seçimi.
5
ABSTRACT Biomecanic and technology have produced a lot of information which makes the
communication between displanes and the applied sports techniques perfect.As the related
information is used systematicaly in the future, new records and high performances will come
out.Especially, it forms the basis mechanic at human activity system in recognazing the
performance.The devolopments in photography and video have both made the biomechanical
analysis releable and prepared the foundatios in order to make the tecniques perfect. There is
no doubt that using computer is an inseparable part of this fact.
In the education system, more emphasis should be given to demonstration method to
be able to reach better results. This method has a positive impact on the learning because
student can see their mistakes and have a chance to fix them in this method (1, 12, 13).
It should be noted that eyes have the most effect on the learning compare to other
organs. Motions can be pictured in the students mind and repeated immediately (2, 3, 8, 14).
That is why learning is much easier when a demonstration method is used to teach ( 7, 16).
Since demonstration tools such as video, film, photograph, and drawings can help
students to understand the motion and its importance, demonstration method is more effective
than other methods (9, 10, 15).
Key Words: Performance, Analysis, Ability Selection.
6
GIRIS Beden ve ruh gelisiminin yaninda bireysel ve uluslar arasi iliskilerdeki giderek artan
önemi nedeniyle spor, artik zamanimizda çok önemli bir bilim dali haline gelmistir. Sporla
ilgili egitim ve ögretimin bilimsel yaklasimla ele alinmasi, gençlerin yeteneklerinin daha iyi
gelistirilmesine, iyi ruh ve beden sagligi kazanmalarina olanak vermektedir.
Hizla gelisen çagi israrli olan ülkemiz toplumunun spora verdigi önem de gittikçe
artmaktadir. Buna paralel olarak ülkemizde spor egitimcilerine de artan sekilde bir talep
vardir. Bilindigi üzere üniversitelerin Beden Egitimi Ögretmenligi, Spor Yöneticiligi,
Antrenör, Hakem ve daha bir çok alanda derhal iyi bir ücretle is bulabilmektedirler.
Ülkemizde spor bilimlerine ilginin bu gelisimi memnunluk vericidir. Yalniz plan ve
program eksikliklerinin bu girisimleri engelledigini ve geciktirdigini bilmekteyiz. Özellikle bu
konu da insan gücü çok önemli bir noktadadir. Yetismis kisiler sayica çok azdir ve daginik
olarak çalismaktadirlar. Yeni uzmanlarin egitimi uzun süreler gerektirmektedir.
Üniversitelerin beden egitimi ve spor bölümlerinde yüksek lisans ve doktora programlari
sürdürülmektedir. Bu çalismalar maalesef laboratuarsiz ve yetersiz kütüphaneleri olan
bölümlerde tamamlanmaya çalisilmaktadir. Kaldi ki egitim olayi bütünlesmis bir yapidir (1, 6,
11, 17 ).
Ilerleyen bilim ve teknolojinin yardimiyla spordaki rekorlar yenilendikçe, spor
sahalarinda adeta yarisan sporcu veya takimlarin temsil ettikleri ülkenin teknik, teknolojik,
egitim ve ekonomik standartlari yarisir hale gelmistir (1, 4, 5).
7
2. SONUÇ
Spor Biliminde yeni gelisen sportif hareketler ve tekniklerin incelenmesi ve spor
hareketlerinde tekniklerinin inceliklerini biomekaniksel analize tabi tutularak yapilan
teknikleri tümdengelim metoduyla çözümlenmistir. (Süreyya Ayhan’in 1500 m kosusunun
analizi (Sekil 1), Halil Mutlu’nun halter kaldirmada uyguladigi tekniklerin inceliklerinin
analizi (Sekil 2), Seref Eroglu’nun Güres müsabakasi esnasindaki performans ve motorik
özelliklerin analizi(Sekil 3), cirit, disk, gülle, çekiç atma gibi teknik ve kuvvet iliskili
hareketlerin analizi v.b).
Sekil 1. Süreyya Ayhan’in 1500 m kosusunun analizi.
Süreyya Ayhan’in kosu analizinde; diger atletleri rahatlikla geçmesi ve diger atletlere
yarisin basindan itibaren büyük bir üstünlük saglayarak arayi açmasinin sebepleri kosu
görüntüleri, video kayit ortaminda incelenmis görüntü yakalama teknigi kullanilarak, kosunun
her asamasi biyomekanik, fizyolojik ve taktik açidan incelenmistir.
Atletizmde taktik; yarisa kontrollü baslayip, tüm enerjisini son düzlüge saklamaktir.
Kosulu yarislarda birinciler genellikle biraz geriden takip ederler, son anda müthis atak
yaparak, kazanirlar. Süreyya Ayhan’in start isaretiyle hizli bir tempoda yarisa baslayarak,
rakiplerini kollamadan, gücünü saklamadan ve arkasina bakmadan en önde kosmasi, Süreyya
Ayhan’ in taktiginin farkli olmasindan kaynaklanmaktadir. Onun baskalarina hiç benzemeyen
“hep önde kosmak” diye ifade edebilecegimiz kendi stilinin olusmus olmasi, ayrica motorik
özelliklerinin çok iyi olmasi Süreyya Ayhan’in yarismalarda basarili olasini sagliyor.
Bu motorik özellikler;
-Kas lifinin tipi. Fast twich FT fazla olmasi.
-Gonglion (sinir hücresi) hücrenin büyüklügü.
-Maksimal kuvvet ve koordinasyonunun çok iyi gelismesi.
-Çabuk kuvvetinin çok iyi olmasi.
-ATP ve CP’sinin çok iyi olmasi
8
-Kas boyunun uzunlugu.
-Müsabakadan önce iyi motive olmasidir.
Sekil 2. Halil Mutlu’nun halter kaldirmada uyguladigi tekniklerin inceliklerinin analizi.
Halil Mutlu’nun, halter kaldirma görüntüleri, video kayit ortaminda incelenmis
görüntü yakalama teknigi kullanilarak, kaldirma hareketinin her asamasi biyomekanik,
fizyolojik ve taktik açidan incelenmistir.
Halterin kaldirilmasi asamasin da uygulanan hareketler ve davranislar göz önüne
alindiginda, sporsal antrenmanda beklenen basarinin elde edilebilmesi için antrenmana ait
temel ölçüler dikkate alinarak kondisyonel ve koordinatif özelliklerin gelistirilmesine yönelik
çalismalarin belli bir program dahilinde uygulanmasinin gerekliligi ortaya çikmistir.
Planlamada :
1-Var olan güç Potansiyelinin korunmasi ve gelistirilmesi
2-Sporsal verimin optimal düzeyde gelistirilmesi
3-Planlanan antrenmanin gerçeklestirilebilme düzeyi
4-Sporsal verim ile kisilik gelisiminin etkilesimi
5-Müsabaka döneminde en yüksek güç seviyesine ulasilmasi
6-Hedef müsabakalarda en yüksek verimin elde edilmesi gibi amaçlari dikkate almak gerekir
(18).
9
Sekil 3. Seref Eroglu’ nun Güres müsabakasi esnasindaki performans ve motorik özelliklerin analizi.
Seref Eroglu’ nun, güres müsabakasinda rakibini gögüs çaprazindan bel kündesine
alarak yere atis asamalari video kayit ortaminda incelenmis ve görüntü yakalama teknigi
kullanilarak, müsabaka sirasinda yapilan hareket ve davranislarin her asamasi biyomekanik,
fizyolojik ve taktik açidan incelenmistir.
10
Güres müsabakasi sirasinda yapilan hareketler ve davranislar göz önüne alindiginda,
sporun insan organizmasi üzerine yaptigi etkileri incelemek için var olan performans test
bataryalarinin uygulanmasina ilave olarak yeni testler gelistirilmistir. Bunlar;
1-Ferdi motorik özellikler ve beceri düzeninin tespiti
2-Çalismalarla belli zaman dilimlerinde meydana gelen ferdi özellikler ve beceri
seviyesindeki degismelerin tespiti.
3- Tek tek kisilerin çesitli spor dallari için yatkinlik ve yeteneklerinin belirlenmesi maksadi
4-Bedeni güç gelisiminin verim normlarini ve tanim sayilarinin konmasi
5-Asiri ve bilinçsiz yüklenmeler sonucunda meydana gelen (sürantrenman) durumunun
taninmasi
Elit sporculardaki test uygulamalarinda asagidaki konularin da yararli oldugu tespit
edilmistir.
1-Egitim zamaninin planlanmasini destekleme ,
2-Antrenman sürecinin organizasyonuna yardimci olma
3-Antrenman uygulamasina yardimci olma
4-Antrenmanin degerlendirilmesini destekleme
5-Belli bir spor türüne yada spor disiplini için uygunlugun tespitini destekleme
11
Beden Egitimi ve Spor alaninda yapilacak arastirma larda uygun ortam saglanmistir.
Arastirmalar için gerek saha çalismasi, gerekse mobil laboratuari olusturulmustur (Sekil 4,
Sekil 5, Sekil 6, Sekil 7, Sekil 8, Sekil 9, Sekil 10, Sekil 11, Sekil 12).
Sekil 4. Saha Çalismasi Sekil 5. Saha Çalismasi Sekil 6. Saha Çalismasi
12
13
Sekil 7. Saha Çalismasi Sekil 8. Saha Çalismasi Sekil 9. Saha Çalismasi
Sekil 10. Saha Çalismasi Sekil 11. Saha Çalismasi Sekil 12. Saha Çalismasi
Vücut kompozisyonu ve antropometrik testler, vücut kompozisyonunun dis özellikleri
dikkate alinarak fizik yapi ögelerine dayali olarak belirtilen bir siniflama olan somatotip
degerlendirmeler, antropometrik ölçümler yardimi ile elde edilebilmektedir. Bu ölçümlerin
temelinde vücut agirliginin belirlenmesi yatmaktadir. Bu nedenle vücut agirliginin
belirlenmesinde elektronik tarti aleti kullanilmistir.
Vücut kompozisyonun belirlenmesi için birçok yöntem vardir. Bu yöntemler: skinfol
kaliper metodu, su alti tartim metodu, vücut çevre ölçüm metodu ve bio-empedans metodu
gibi. Analizör cihazi bio-empedans yöntemi ile daha kararli, süratli/ekonomik ölçümler
yapabilmektedir.
Üniversitemiz Beden Egitimi ve Spor Yüksekokulumuzun, ögrenci seçmede objektif
olmasi yapilan seçici hareketlerin ögrencinin özel yetenek kriterlerini belirlemede ideal
düzeyde olmasini arastirmak amaciyla (ideal boy, ideal kilo, ideal çeviklik ve beceriklilik gibi
özelliklerin) dijital fotograf makinesi yardimi ile hareket pozlamasi yapilmistir (Sekil 13,
Sekil 14, Sekil 15, Sekil 16).
Sekil 13. Sekil 14. Sekil 15. Sekil 16.
Özel Yetenek Sinavlarinda, ögrenci seçilmesinde, profesyonel sporcularin
biyomekaniksel, fizyolojik, motorik vb. sportif yeteneklerin ve zihinsel yeteneklerin önemine
14
dikkat edilmesi gerekliliginin alti çizilmistir.
Yaptigimiz antropometrik testlerde önem arz eden durus ve pozisyonlar ile teknik
gelistirilmesi ve uygun teknigin olusturulmasi için görüntüler dijital fotograf makinesi
yardimi ile bilgisayar ortamina aktarilmistir (Sekil 17).
Sekil 17. Antropometrik testlerde önem arz eden durus ve pozisyonlar ile teknik
gelistirilmesi ve uygun teknigin olusturulmasi için görüntülerin pozlanmasi.
Gerek BESYO özel yetenek sinavlarinda gerekse dis fiziki ortamlarda yapilacak
hareketlerin biyomekaniksel analizinin kayit altina tutulmasi, degerlendirilmesi gibi islemler
için dizüstü bilgisayari yardimi ile yapilmistir.
Yillardan beri, Beden Egitimciler ve Antrenörler, fiziksel aktivite ve sportif
çalismalarinda video kamera ve fotograf makinelerini hareketleri kaydetmekte kullandilar.
Kamera ve DV ögrencilere yeni bir hareket yada aktivitenin gösteriminde yardimci
olmaktadir. Sportif hareketlerin ve alistirmalarin hareket devrelerini ögrencilere göstermede
yardimci olurken onlarin ögrenme ve anlamalarini kolaylastirir. Örnegin, ögrenci asla kriket
yada rugby sporunu izlememisse, Video ve Kamera sistemi kullanilarak ögrencilere bu spor
dallarini anlamalarinda yardimci olunabilir (9) (Sekil 18, Sekil 19).
15
Sekil 18. Deney Düzenegi
Sekil 19. Deney Düzenegi
Ihtiyaç duyulan malzemeler gerek üniversitemiz gerekse Beden Egitimi ve Spor
Yüksekokulumuz bünyesinde yapilan ders ve sportif etkinliklerde kullanildi (Sekil 20).
Sekil 20. Voleybolda tek ayagi koyarak (a) ve çift ayagi koyarak (b) siçrayarak geriye dogru kollari çekme hareketinin analizi.
16
KAYNAKLAR 1-AÇIKADA C, ERGEN E. : Bilim ve Spor, s.1,11,12, Ankara, 1990. 2- BANDURA, A. : Social Learning And Personality Development, s.39, New York, 1963. 3-BINBASIOGLU, C. : Ögrenme Psikolojisi, s.77, Binbasioglu Yayinevi, Ankara, 1978. 4-BUCHER C. A., WUEST D.A. :Foundations Of Physical Education And Sport, Times Mirror / Mosby College Publ., 1987, St. Louis. 5-INFORMATION ZU SPORT WISSENSCHAFT IN DER BUNDESREPUBLIK Deutschland. Redaction: E.Beyer (adl). Kayser (BISq) 1986. 6-KARAKÜÇÜK S. : Olimpiyat Oyunlari, T.C. Milli Egitim Gençlik ve Spor Bakanligi, BTSG Md., Ankara, 1988 7-KEPHART, C., NEWEL, G.,BARBARA, B. : Movement Patterns And Motor Education, Perentice Hall Inc., New Jersey, 1969. 8-KORUÇ, Z. : Motor ve Kontrol Programlari, A.Ü. Sporda Psiko Sosyal Alanlar Seminer Kitabi, s.22, Ankara, 1997. 9-MANDI, ANDERSON, RICHARD, P MIKAT, RAY MARTINEZ. :Digital Video Production In Physical Education And Atletics Journal Of Physical Education Recreation&Dance. Reston : Aug 2001.Vol.72, Iss. 6; Pg 19,3 Pgs 10-MURATLI, S: Çocuk ve Spor, Bagirgan Yayinevi, s.51, Ankara,1997. 11-OLIMPIK HAREKET. : Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi, 1988. 12-ÖZBAYDAR, S. : Insan Davranisinin Sinirlari ve Spor Psikolojisi, Altin Kitaplar Yayinevi, s.32, Ankara,1983. 13- SUVEREN, S. : 6–7 Yas Gurubu Jimnastige Yeni Baslayan Erkek Çocuklarda Atlama Beygiri Aletinde Uberschlag Hareketinin Ögretilmesinde Sözel Egitim ve Video Kamera Ile Egitim Yöntemlerinin Karsilastirilmasi (DR), G.Ü. Saglik Bilimleri Enstitüsü, Beden Egitimi
17
ve Spor Anabilim Dali, Ankara, 1998. 14-SEVIMAY, D. : Okulöncesi Çagi Çocuklarin Motor Performansinin Incelenmesi, (Y.L), H.Ü. Saglik Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1986. 15-SHAPIRO, C.D. :Knowledge of Results and Motor Learning in Preschool Children, The Research Quarterly for Exercises and Sport, Vol. 48, No: 1, s.156, 1977. 16-SPETHEN, E. : The Effects of Pictures used as an Instructional aid on the Acqustion of novel Motor Task, (ph. D.) unpublished doctoral distentation, Florida state University, 1987. 17- WEISS, R. : Modeling and Motor Performance a Development Perspective. The Research Quarterly For Exercises And Sport , Vol.54 :2, s.190, 1983. 18- http://www.guresdosyasi.com/ Antrenman plan modelleri.