K.S.Ü

BILIMSEL ARASTIRMA PROJELERI KESIN SONUÇ RAPORU

“Beden Egitimi ve Spor Yüksekokulu Bilimsel Arastirma Laboratuarinin Olusturulmasina Yönelik

Altyapinin Hazirlanmasi”

PROJE SONUÇ RAPORU PROJE YÖNETICISI : Yrd. Doç. Dr. Ö.Alpaslan GENCAY PROJE YÜRÜTÜCÜSÜ: Yrd. Doç. Dr. Ö.Alpaslan GENCAY

Kahramanmaras- Subat 2005

2

T.C KAHRAMANMARAS SÜTÇÜ IMAM ÜNIVERSITESI

BILIMSEL ARASTIRMA PROJESI KESIN SONUÇ RAPORU

PROJE ADI: BEDEN EGITIMI VE SPOR YÜKSEKOKULU BILIMSEL

ARASTIRMA LABORATUARININ OLUSTURULMASINA YÖNELIK ALTYAPININ HAZIRLANMASI

PROJE NO:2003/7-44

PROJE YÖNETICISI : YRD. DOÇ. DR. Ö.ALPASLAN GENCAY PROJE YÜRÜTÜCÜSÜ: YRD. DOÇ. DR. Ö.ALPASLAN GENCAY

Kahramanmaras- Subat 2005

3

IÇINDEKILER Sayfa No Içindekiler ………………………………………………………………………….3 Özet …………………………………………………………………………………4 Abstract……………………………………………………………………………..5 Giris………………………………………………………………………………….6 Sonuç…………………………………………………………………………………7 Kaynaklar …………………………………………………………………..………15

4

BEDEN EGITIMI VE SPOR YÜKSEKOKULU BILIMSEL ARASTIRMA LABORATUARININ OLUSTURULMASINA

YÖNELIK ALTYAPININ HAZIRLANMASI ÖZET

Biyomekanik ve teknoloji, disiplinler arasi iletisim ve uygulanan spor tekniklerinin

mükemmellestirilmesine olanak saglayacak bilgiler açiga çikarmistir. Bu bilgilerin ileride

daha sistematik olarak kullanilmasi yeni rekorlari, yüksek performanslari da beraberinde

getirecektir. Özellikle performans teshisinde insanin hareket sisteminin mekaniginin temelini

olusturmaktadir. Fotografik ve video prosedürlerindeki gelismeler biyomekanik analizlerin

daha güvenilir olmasina yol açarken tekniklerin mükemmellesmesi için zemin

hazirlamaktadir. Süphesiz, bilgisayar kullanimi da bu olgunun ayrilmaz bir parçasidir.

Ögretme yöntemlerinde gösterme(demonstration) yöntemine agirlik verilirse ve ne

yapmasi gerektigini fark ettikten sonra uygulamaya geçilirse sonuca daha çabuk ulasilabilir

(1, 12, 13). Bireyin görsel ögrenme yöntemi ile çalisma yapmis olmasi ve hatalarini çalisma

sirasinda izleyip düzeltebilmesi bu basariyi olumlu yönde etkileyecektir. Ögrenme üzerinde

en etkili duyu organi gözdür ve göz araciligi ile alinan uyaranlar digerine göre daha

etkilidirler. Ögrenciler tarafindan gözlenen davranislar onlarin zihinlerine resmedilir ve daha

sonra hemen aynen tekrar edilir (2, 3, 8, 4). Ögretim yöntemlerinde, göstererek ögretimde

ögrenme daha kolay olur ( 7, 16).

Video, film, fotograf ve çizim ile egitim yöntemi, hareketin tanitimi ve önemi

açisindan diger yöntemlerden daha etkilidir (9, 10, 15).

Anahtar kelimeler: Performans, Analiz, Yetenek Seçimi.

5

ABSTRACT Biomecanic and technology have produced a lot of information which makes the

communication between displanes and the applied sports techniques perfect.As the related

information is used systematicaly in the future, new records and high performances will come

out.Especially, it forms the basis mechanic at human activity system in recognazing the

performance.The devolopments in photography and video have both made the biomechanical

analysis releable and prepared the foundatios in order to make the tecniques perfect. There is

no doubt that using computer is an inseparable part of this fact.

In the education system, more emphasis should be given to demonstration method to

be able to reach better results. This method has a positive impact on the learning because

student can see their mistakes and have a chance to fix them in this method (1, 12, 13).

It should be noted that eyes have the most effect on the learning compare to other

organs. Motions can be pictured in the students mind and repeated immediately (2, 3, 8, 14).

That is why learning is much easier when a demonstration method is used to teach ( 7, 16).

Since demonstration tools such as video, film, photograph, and drawings can help

students to understand the motion and its importance, demonstration method is more effective

than other methods (9, 10, 15).

Key Words: Performance, Analysis, Ability Selection.

6

GIRIS Beden ve ruh gelisiminin yaninda bireysel ve uluslar arasi iliskilerdeki giderek artan

önemi nedeniyle spor, artik zamanimizda çok önemli bir bilim dali haline gelmistir. Sporla

ilgili egitim ve ögretimin bilimsel yaklasimla ele alinmasi, gençlerin yeteneklerinin daha iyi

gelistirilmesine, iyi ruh ve beden sagligi kazanmalarina olanak vermektedir.

Hizla gelisen çagi israrli olan ülkemiz toplumunun spora verdigi önem de gittikçe

artmaktadir. Buna paralel olarak ülkemizde spor egitimcilerine de artan sekilde bir talep

vardir. Bilindigi üzere üniversitelerin Beden Egitimi Ögretmenligi, Spor Yöneticiligi,

Antrenör, Hakem ve daha bir çok alanda derhal iyi bir ücretle is bulabilmektedirler.

Ülkemizde spor bilimlerine ilginin bu gelisimi memnunluk vericidir. Yalniz plan ve

program eksikliklerinin bu girisimleri engelledigini ve geciktirdigini bilmekteyiz. Özellikle bu

konu da insan gücü çok önemli bir noktadadir. Yetismis kisiler sayica çok azdir ve daginik

olarak çalismaktadirlar. Yeni uzmanlarin egitimi uzun süreler gerektirmektedir.

Üniversitelerin beden egitimi ve spor bölümlerinde yüksek lisans ve doktora programlari

sürdürülmektedir. Bu çalismalar maalesef laboratuarsiz ve yetersiz kütüphaneleri olan

bölümlerde tamamlanmaya çalisilmaktadir. Kaldi ki egitim olayi bütünlesmis bir yapidir (1, 6,

11, 17 ).

Ilerleyen bilim ve teknolojinin yardimiyla spordaki rekorlar yenilendikçe, spor

sahalarinda adeta yarisan sporcu veya takimlarin temsil ettikleri ülkenin teknik, teknolojik,

egitim ve ekonomik standartlari yarisir hale gelmistir (1, 4, 5).

7

2. SONUÇ

Spor Biliminde yeni gelisen sportif hareketler ve tekniklerin incelenmesi ve spor

hareketlerinde tekniklerinin inceliklerini biomekaniksel analize tabi tutularak yapilan

teknikleri tümdengelim metoduyla çözümlenmistir. (Süreyya Ayhan’in 1500 m kosusunun

analizi (Sekil 1), Halil Mutlu’nun halter kaldirmada uyguladigi tekniklerin inceliklerinin

analizi (Sekil 2), Seref Eroglu’nun Güres müsabakasi esnasindaki performans ve motorik

özelliklerin analizi(Sekil 3), cirit, disk, gülle, çekiç atma gibi teknik ve kuvvet iliskili

hareketlerin analizi v.b).

Sekil 1. Süreyya Ayhan’in 1500 m kosusunun analizi.

Süreyya Ayhan’in kosu analizinde; diger atletleri rahatlikla geçmesi ve diger atletlere

yarisin basindan itibaren büyük bir üstünlük saglayarak arayi açmasinin sebepleri kosu

görüntüleri, video kayit ortaminda incelenmis görüntü yakalama teknigi kullanilarak, kosunun

her asamasi biyomekanik, fizyolojik ve taktik açidan incelenmistir.

Atletizmde taktik; yarisa kontrollü baslayip, tüm enerjisini son düzlüge saklamaktir.

Kosulu yarislarda birinciler genellikle biraz geriden takip ederler, son anda müthis atak

yaparak, kazanirlar. Süreyya Ayhan’in start isaretiyle hizli bir tempoda yarisa baslayarak,

rakiplerini kollamadan, gücünü saklamadan ve arkasina bakmadan en önde kosmasi, Süreyya

Ayhan’ in taktiginin farkli olmasindan kaynaklanmaktadir. Onun baskalarina hiç benzemeyen

“hep önde kosmak” diye ifade edebilecegimiz kendi stilinin olusmus olmasi, ayrica motorik

özelliklerinin çok iyi olmasi Süreyya Ayhan’in yarismalarda basarili olasini sagliyor.

Bu motorik özellikler;

-Kas lifinin tipi. Fast twich FT fazla olmasi.

-Gonglion (sinir hücresi) hücrenin büyüklügü.

-Maksimal kuvvet ve koordinasyonunun çok iyi gelismesi.

-Çabuk kuvvetinin çok iyi olmasi.

-ATP ve CP’sinin çok iyi olmasi

8

-Kas boyunun uzunlugu.

-Müsabakadan önce iyi motive olmasidir.

Sekil 2. Halil Mutlu’nun halter kaldirmada uyguladigi tekniklerin inceliklerinin analizi.

Halil Mutlu’nun, halter kaldirma görüntüleri, video kayit ortaminda incelenmis

görüntü yakalama teknigi kullanilarak, kaldirma hareketinin her asamasi biyomekanik,

fizyolojik ve taktik açidan incelenmistir.

Halterin kaldirilmasi asamasin da uygulanan hareketler ve davranislar göz önüne

alindiginda, sporsal antrenmanda beklenen basarinin elde edilebilmesi için antrenmana ait

temel ölçüler dikkate alinarak kondisyonel ve koordinatif özelliklerin gelistirilmesine yönelik

çalismalarin belli bir program dahilinde uygulanmasinin gerekliligi ortaya çikmistir.

Planlamada :

1-Var olan güç Potansiyelinin korunmasi ve gelistirilmesi

2-Sporsal verimin optimal düzeyde gelistirilmesi

3-Planlanan antrenmanin gerçeklestirilebilme düzeyi

4-Sporsal verim ile kisilik gelisiminin etkilesimi

5-Müsabaka döneminde en yüksek güç seviyesine ulasilmasi

6-Hedef müsabakalarda en yüksek verimin elde edilmesi gibi amaçlari dikkate almak gerekir

(18).

9

Sekil 3. Seref Eroglu’ nun Güres müsabakasi esnasindaki performans ve motorik özelliklerin analizi.

Seref Eroglu’ nun, güres müsabakasinda rakibini gögüs çaprazindan bel kündesine

alarak yere atis asamalari video kayit ortaminda incelenmis ve görüntü yakalama teknigi

kullanilarak, müsabaka sirasinda yapilan hareket ve davranislarin her asamasi biyomekanik,

fizyolojik ve taktik açidan incelenmistir.

10

Güres müsabakasi sirasinda yapilan hareketler ve davranislar göz önüne alindiginda,

sporun insan organizmasi üzerine yaptigi etkileri incelemek için var olan performans test

bataryalarinin uygulanmasina ilave olarak yeni testler gelistirilmistir. Bunlar;

1-Ferdi motorik özellikler ve beceri düzeninin tespiti

2-Çalismalarla belli zaman dilimlerinde meydana gelen ferdi özellikler ve beceri

seviyesindeki degismelerin tespiti.

3- Tek tek kisilerin çesitli spor dallari için yatkinlik ve yeteneklerinin belirlenmesi maksadi

4-Bedeni güç gelisiminin verim normlarini ve tanim sayilarinin konmasi

5-Asiri ve bilinçsiz yüklenmeler sonucunda meydana gelen (sürantrenman) durumunun

taninmasi

Elit sporculardaki test uygulamalarinda asagidaki konularin da yararli oldugu tespit

edilmistir.

1-Egitim zamaninin planlanmasini destekleme ,

2-Antrenman sürecinin organizasyonuna yardimci olma

3-Antrenman uygulamasina yardimci olma

4-Antrenmanin degerlendirilmesini destekleme

5-Belli bir spor türüne yada spor disiplini için uygunlugun tespitini destekleme

11

Beden Egitimi ve Spor alaninda yapilacak arastirma larda uygun ortam saglanmistir.

Arastirmalar için gerek saha çalismasi, gerekse mobil laboratuari olusturulmustur (Sekil 4,

Sekil 5, Sekil 6, Sekil 7, Sekil 8, Sekil 9, Sekil 10, Sekil 11, Sekil 12).

Sekil 4. Saha Çalismasi Sekil 5. Saha Çalismasi Sekil 6. Saha Çalismasi

12

13

Sekil 7. Saha Çalismasi Sekil 8. Saha Çalismasi Sekil 9. Saha Çalismasi

Sekil 10. Saha Çalismasi Sekil 11. Saha Çalismasi Sekil 12. Saha Çalismasi

Vücut kompozisyonu ve antropometrik testler, vücut kompozisyonunun dis özellikleri

dikkate alinarak fizik yapi ögelerine dayali olarak belirtilen bir siniflama olan somatotip

degerlendirmeler, antropometrik ölçümler yardimi ile elde edilebilmektedir. Bu ölçümlerin

temelinde vücut agirliginin belirlenmesi yatmaktadir. Bu nedenle vücut agirliginin

belirlenmesinde elektronik tarti aleti kullanilmistir.

Vücut kompozisyonun belirlenmesi için birçok yöntem vardir. Bu yöntemler: skinfol

kaliper metodu, su alti tartim metodu, vücut çevre ölçüm metodu ve bio-empedans metodu

gibi. Analizör cihazi bio-empedans yöntemi ile daha kararli, süratli/ekonomik ölçümler

yapabilmektedir.

Üniversitemiz Beden Egitimi ve Spor Yüksekokulumuzun, ögrenci seçmede objektif

olmasi yapilan seçici hareketlerin ögrencinin özel yetenek kriterlerini belirlemede ideal

düzeyde olmasini arastirmak amaciyla (ideal boy, ideal kilo, ideal çeviklik ve beceriklilik gibi

özelliklerin) dijital fotograf makinesi yardimi ile hareket pozlamasi yapilmistir (Sekil 13,

Sekil 14, Sekil 15, Sekil 16).

Sekil 13. Sekil 14. Sekil 15. Sekil 16.

Özel Yetenek Sinavlarinda, ögrenci seçilmesinde, profesyonel sporcularin

biyomekaniksel, fizyolojik, motorik vb. sportif yeteneklerin ve zihinsel yeteneklerin önemine

14

dikkat edilmesi gerekliliginin alti çizilmistir.

Yaptigimiz antropometrik testlerde önem arz eden durus ve pozisyonlar ile teknik

gelistirilmesi ve uygun teknigin olusturulmasi için görüntüler dijital fotograf makinesi

yardimi ile bilgisayar ortamina aktarilmistir (Sekil 17).

Sekil 17. Antropometrik testlerde önem arz eden durus ve pozisyonlar ile teknik

gelistirilmesi ve uygun teknigin olusturulmasi için görüntülerin pozlanmasi.

Gerek BESYO özel yetenek sinavlarinda gerekse dis fiziki ortamlarda yapilacak

hareketlerin biyomekaniksel analizinin kayit altina tutulmasi, degerlendirilmesi gibi islemler

için dizüstü bilgisayari yardimi ile yapilmistir.

Yillardan beri, Beden Egitimciler ve Antrenörler, fiziksel aktivite ve sportif

çalismalarinda video kamera ve fotograf makinelerini hareketleri kaydetmekte kullandilar.

Kamera ve DV ögrencilere yeni bir hareket yada aktivitenin gösteriminde yardimci

olmaktadir. Sportif hareketlerin ve alistirmalarin hareket devrelerini ögrencilere göstermede

yardimci olurken onlarin ögrenme ve anlamalarini kolaylastirir. Örnegin, ögrenci asla kriket

yada rugby sporunu izlememisse, Video ve Kamera sistemi kullanilarak ögrencilere bu spor

dallarini anlamalarinda yardimci olunabilir (9) (Sekil 18, Sekil 19).

15

Sekil 18. Deney Düzenegi

Sekil 19. Deney Düzenegi

Ihtiyaç duyulan malzemeler gerek üniversitemiz gerekse Beden Egitimi ve Spor

Yüksekokulumuz bünyesinde yapilan ders ve sportif etkinliklerde kullanildi (Sekil 20).

Sekil 20. Voleybolda tek ayagi koyarak (a) ve çift ayagi koyarak (b) siçrayarak geriye dogru kollari çekme hareketinin analizi.

16

KAYNAKLAR 1-AÇIKADA C, ERGEN E. : Bilim ve Spor, s.1,11,12, Ankara, 1990. 2- BANDURA, A. : Social Learning And Personality Development, s.39, New York, 1963. 3-BINBASIOGLU, C. : Ögrenme Psikolojisi, s.77, Binbasioglu Yayinevi, Ankara, 1978. 4-BUCHER C. A., WUEST D.A. :Foundations Of Physical Education And Sport, Times Mirror / Mosby College Publ., 1987, St. Louis. 5-INFORMATION ZU SPORT WISSENSCHAFT IN DER BUNDESREPUBLIK Deutschland. Redaction: E.Beyer (adl). Kayser (BISq) 1986. 6-KARAKÜÇÜK S. : Olimpiyat Oyunlari, T.C. Milli Egitim Gençlik ve Spor Bakanligi, BTSG Md., Ankara, 1988 7-KEPHART, C., NEWEL, G.,BARBARA, B. : Movement Patterns And Motor Education, Perentice Hall Inc., New Jersey, 1969. 8-KORUÇ, Z. : Motor ve Kontrol Programlari, A.Ü. Sporda Psiko Sosyal Alanlar Seminer Kitabi, s.22, Ankara, 1997. 9-MANDI, ANDERSON, RICHARD, P MIKAT, RAY MARTINEZ. :Digital Video Production In Physical Education And Atletics Journal Of Physical Education Recreation&Dance. Reston : Aug 2001.Vol.72, Iss. 6; Pg 19,3 Pgs 10-MURATLI, S: Çocuk ve Spor, Bagirgan Yayinevi, s.51, Ankara,1997. 11-OLIMPIK HAREKET. : Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi, 1988. 12-ÖZBAYDAR, S. : Insan Davranisinin Sinirlari ve Spor Psikolojisi, Altin Kitaplar Yayinevi, s.32, Ankara,1983. 13- SUVEREN, S. : 6–7 Yas Gurubu Jimnastige Yeni Baslayan Erkek Çocuklarda Atlama Beygiri Aletinde Uberschlag Hareketinin Ögretilmesinde Sözel Egitim ve Video Kamera Ile Egitim Yöntemlerinin Karsilastirilmasi (DR), G.Ü. Saglik Bilimleri Enstitüsü, Beden Egitimi

17

ve Spor Anabilim Dali, Ankara, 1998. 14-SEVIMAY, D. : Okulöncesi Çagi Çocuklarin Motor Performansinin Incelenmesi, (Y.L), H.Ü. Saglik Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1986. 15-SHAPIRO, C.D. :Knowledge of Results and Motor Learning in Preschool Children, The Research Quarterly for Exercises and Sport, Vol. 48, No: 1, s.156, 1977. 16-SPETHEN, E. : The Effects of Pictures used as an Instructional aid on the Acqustion of novel Motor Task, (ph. D.) unpublished doctoral distentation, Florida state University, 1987. 17- WEISS, R. : Modeling and Motor Performance a Development Perspective. The Research Quarterly For Exercises And Sport , Vol.54 :2, s.190, 1983. 18- http://www.guresdosyasi.com/ Antrenman plan modelleri.