1
Tkanka limfoidalnai układ limfatyczny
Odporność wrodzona:
• bariery nabłonkowe• komórki fagocytujące• ostre stany zapalne
(neutrofile, makrofagi, inne granulocyty, mastocyty)• układ dopełniacza
Odporność adaptatywna (nabyta)
• reakcje immunologiczne(limfocyty B, T, komórki prezentujące antygen,makrofagi)
Mechanizmy obronne organizmu:
Antygen: substancja (zazwyczaj białko) wywołującareakcję immunologiczną
Przeciwciało (immunoglobulina): białko (produkowanegłównie przez komórki plazmatyczne) swoiściewiążące antygenKlasy: IgG, IgM, IgD, IgE, IgA - zmodyfikowane przez
komórki wydzielnicze
Antygeny:
• własne (tolerowane przez układ immunologiczny;np. antygeny zgodności tkankowej MHC)
• obce (atakowane przez układ immunologiczny,np. bakteryjne, wirusowe, pasożytnicze, przeszczepu)
Typy limfocytów:
Limfocyty B - odpowiedzialne za humoralnąreakcję immunologiczną
Limfocyty T - odpowiedzialne za komórkowąreakcję immunologiczną
• limfocyty T pomocnicze (TH)• limfocyty T cytotoksyczne (TC)• limfocyty T regulacyjne (Treg)
Komórki prezentujące antygen (APC):
• makrofagi• komórki dendrytyczne (narządy limf.)• komórki Langerhansa (naskórek, nabłonek jamy ustnej, dróg oddechowych)• limfocyty B• komórki nabłonkowe zrębu grasicy
Komórki APC pochłaniają antygen, nadtrawiają go i wystawiająna swoją błonę komórkową - prezentując w ten sposób antygenlimfocytom.
Typy reakcji immunologicznych
1. Odpowiedź humoralna
Limfocyty B kooperując z limfocytami TH namnażają się i przekształcająw komórki plazmatyczne. Komórki plazmatyczne produkują przeciwciała,które krążą w płynach ustrojowych i wiążą obce antygeny.
2
2. Odpowiedź komórkowa
Limfocyty TC kooperując z innymiklasami limfocytów T zabijająkomórki obce antygenowo(np. zakażone wirusem lub przeszczepione)
Tkanka limfoidalna =• tkanka łączna siateczkowata +• bardzo liczne limfocyty
Tkanka łączna siateczkowata:• sieć włókien srebrochłonnychtworzących rusztowanie dla• komórek z wypustkami(fibroblasty, makrofagi, komórki dendrytyczne)
Umiejscowienie tkanki limfoidalnej:
• narządy limfatyczne:
węzły chłonne śledziona grasica
• tkanka limfoidalna błon śluzowych:
- migdałki- przewód pokarmowy wraz z wyrostkiemrobaczkowym
- drogi oddechowe
Formy tkanki limfoidalnej:
• grudkowa(głównie limfocyty B)
• rozproszona(limfocyty T i B)
Grudka chłonna:• mankiet• ośrodek odczynowy (namnażanielimfocytów B i przekształcanie się ichw komórki plazmatyczne)
Węzeł chłonny
• zrąb łącznotkankowy:- torebka- beleczki/przegrody
• obszary:- kora (grudki chłonne,
głównie limfocyty B)- pas podkorowy (tkanka
limfoidalna rozproszona,głównie limfocyty T)
- rdzeń (sznury rdzenne,limfocyty B, T, komórkiplazmatyczne)
Węzły chłonne są „filtrami” na przebiegu naczyń limfatycznych,monitorują antygeny obecne w chłonce i w razie potrzeby inicjują,reakcje immunologiczne
Kora i pas podkorowy
B
T
rdzeń
3
Drogiprzepływu chłonkiprzez węzeł chłonny
1. Naczynia chłonnedoprowadzające
2. Zatoki brzeżne3. Zatoki przybeleczkowe4. Zatoki rdzenne5. Naczynie chłonne
wyprowadzające
12
3
4
5
Śledziona
Zrąbłącznotkankowy:• torebka• beleczki
Obszary:• miazga biała (tkanka limfoidalna)• miazga czerwona (tkanka łączna siateczkowata z licznymi
cienkościennymi naczyniami krwionośnymi)
Miazga biała: tkanka limfoidalna jest rozmieszczona na przebiegu małych tętnic (tętniczek centralnych) i tworzy:
• mankiety okołotętnicze (głównie limfocyty T)• lokalne zgrubienia mankietów - grudki chłonne śledzionowe
(głównie limfocyty B)
Tkanka limfoidalna miazgi białej monitoruje skład antygenowy przepływającej krwi
Miazga czerwona:• sznury śledzionowe
(tkanka łączna siateczkowataz licznymi makrofagami)• zatoki śledzionowe
(kapilary o nieciągłej ścianie)
Zatoka śledzionowa:• wrzecionowate komórki śródbłonkowe
z szerokimi szczelinami międzykomórkowymi• okrężne włókna srebrochłonne • nieciągła blaszka podstawna
W miazdze czerwonej krew wydostaje sięz otwartych tętniczek (krążenie otwarte),przesącza się przez sznury śledzionowei wpływa do zatok
Makrofagi miazgi czerwonejfagocytują i trawią stare erytrocyty
Tkanka limfoidalna błon śluzowych
Migdałki
• są wbudowane w błonę śluzową• ich powierzchnię pokrywa
nabłonek, który tworzywpuklenia (krypty)
Migdałki podniebienne: torebka,liczne krypty, nabłonekwielowarstwowy płaski
Migdałki trąbkowe: nabłonekwielorzędowy
Migdałek językowy: pojedynczakrypta, nabłonek wielowarstwowypłaski
Migdałek gardłowy: wpuklenianabłonka wielorzędowego
krypty
Tkanka limfoidalna migdałków reagujena antygeny obecne w jamie gardłowej(powietrze, pokarm), jeżeli przejdą oneprzez barierę nabłonkową
• pojedyncze grudki chłonne (we wszystkich odcinkach)• skupiska grudek chłonnych:
- kępki Peyera w jelicie krętym- wyrostek robaczkowy
Tkanka limfoidalna przewodu pokarmowego
Tkanka limfoidalna przewodu pokarmowegoreaguje na antygeny obecne w treści pokarmowej, jeżeli przejdą one przez barierę nabłonkową
4
Grasicaróżni się od innych narządów limfatycznych:
• pochodzenie nabłonkowe• brak tkanki łącznej siateczkowatej• brak grudek chłonnych• wyłącznie limfocyty T• nie zachodzą reakcje immunologiczne
skierowane przeciw obcym antygenom• funkcja: „szkoła” dla niedojrzałych
limfocytów T
Budowa zrazikowa
Obszary zrazika grasiczego:• kora (bardzo liczne limfocyty)• rdzeń (mniej liczne limfocyty)
Wewnątrz zrazika rusztowanie dla limfocytów zbudowane jest z komórekgwiaździstych nabłonkowych, które łączą się ze sobą wypustkami
ciałko HassallaW rdzeniu komórki nabłonkowe tworzą również niewielkie koncentryczne skupiska – ciałka Hassalla
limfocyty
Funkcja grasicy
W obszarach kory zrazikówniedojrzałe limfocyty T uzyskują„specjalizację” (TH, TC, Treg),„uczą się” tolerować własneantygeny organizmu, i atakowaćantygeny obce (nabywająkompetencji immunologicznej).Po ukończeniu tego procesuprzechodzą do naczyń krwionośnychrdzenia, a następnie wędrują dotkanki limfoidalnej różnych rejonóworganizmu.
SKÓRA
Powłoki skórne =skóra + twory skórne
(gruczoły, włosy, paznokcie)
Funkcje:• ochrona• termoregulacja• gospodarka wodno-jonowa• funkcja zmysłowa• synteza witaminy D
Warstwy skóry:• naskórek (nabłonek)• skóra właściwa (tkanka łączna
zbita)--------------------------------------------• tkanka podskórna
= tkanka tłuszczowa + tkankałączna wiotka
n
sw
tp
Naskórek to nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący,zaiwerający 4 typy komórek
Główna populacja komórek, keratynocyty, migrują od podstawy naskórka dojego powierzchni, zmieniając kształt i przekształcając się w martwe płytki keratynowe (rogowacenie). Ten proces jest skoordynowany, co prowadzi do wyodrębnienia w naskórku warstw odpowiadających kolejnym etapom rogowacenia
warstwa zrogowaciała
warstwa jasna
warstwa ziarnista
warstwa kolczysta
warstwa podstawna
5
• zlokalizowane w warstwie podstawnej• syntetyzują melaninę w melanosomach• przekazują ziarna melaniny sąsiednim
keratynocytom• melanina chroni żywe komórki naskórka
przed szkodliwym wpływem promieniowania UV
Melanocyty Komórki Langerhansa
• w warstwie kolczystej• mają długie „dendrytyczne”
wypustki• należą do komórek
prezentujących antygen
Komórki Merkla
• zlokalizowane w warstwie podstawnej• zawierają drobne ziarenka• kontaktują się z zakończniami nerwowymi• są mechanoreceptorami
Skóra właściwa:
• warstwa brodawkowata- tkanka łączna wiotka- sieć kapilarów, włókna
nerwowe i mechanoreceptory- szeregi brodawek tworzą
listewki skórne
• warstwa siatkowata- tkanka łączna zbita- zawiera gruczoły i/lub ich
przewody, korzenie włosów,naczynia, mechanoreceptory
Tkanka podskórna:
- tkanka tłuszczowa i tkankałączna wiotka
- zawiera gruczoły, korzenie włosów,naczynia, mechanoreceptory
naskórek
skóra właściwa
tkankapodskórna
Włosy
Włosy i gruczoły rozwijają się z wpukleń naskórka w skórę właściwą i tkankę podskórną
Struktury związane z korzeniami włosów:• gruczoły łojowe• gruczoły zapachowe• mięśnie przywłośne
cebulka włosa
pochewki włosa
6
Gruczoły skóry
• gruczoły potowe• gruczoły zapachowe• gruczoły łojowe• gruczoły mlekowe
Gruczoł potowy(cewkowy,kłębkowato zwinięty)
• odcinek wydzielniczy:- walcowate komórki
wydzielnicze (jasnei ciemne), merokrynowyspposób wydzielania (= egzocytoza)
- komórki mioepitelialne- blaszka podstawna• przewód: nabłonek
dwuwarstwowy sześcienny• ujście: spiralny kanał
w naskórku
Wydzielina: woda, jony(Na, Cl), niewielka ilośćbiałek
Gruczoł zapachowy
• odcinek wydzielniczy: walcowate/sześciennekomórki wydzielnicze,merokrynowy + apokrynowysposób wydzielania (odrywaniesię fragmentów szczytowejcytoplazmy z wydzieliną)• przewód: nabłonek
jednowarstwowy sześcienny, połączony z korzeniem włosa
Wydzielina: lipidy, kwasytłuszczowe, białka
Gruczoł łojowy• odcinek wydzielniczy: wielowarstwowy układ
komórek produkujących wydzielinę (lipidy), a następnie degenerujących i rozpadającychsię (holokrynowy sposób wydzielania)
• krótki przewód (nabłonek wielowarstwowypłaski) polączony z korzeniem włosa
7
Unerwienie skóry receptory zmysłowe skóry:- wolne zakończenia nerwowe- ciałka zmysłowe
Wolne zakończenia Ciałko Merkla
Ciałko Vatera-Paciniego
Ciałko Meissnera
Wolne zakończenia nerwowe
Lokalizacja: naskórek, skórawłaściwa, wokół korzeni włosów
Wrażliwe na: dotyk, ucisk, ból,temperaturę
Ciałko Merkla(komórka Merkla + zakończenie)nerwowe)
Lokalizacja: naskórek
Wrażliwe na: dotyk, ucisk,przesuwanie naskórkawzględem skóry
Ciałko Meissnera(zakończenia nerwowe otoczoneprzez lemnocyty - zmodyfikowanekomórki Schwanna)
Lokalizacja: brodawki skórne
Wrażliwe na: dotyk (różnicowanie tępy/ostry)
Ciałko Vatera-Paciniego(zakończenie nerwowe otoczone wieloma koncentrycznymiwarstwami spłaszczonychfibroblastów)
Lokalizacja: tkanka podskórna,również stawy, krezka, niektórenarządy
Wrażliwe na: ucisk, drgania
Typy skóry
Skóra dłoni i stóp („gruba”):• gruby naskórek z wyraźnymi warstwami• gruba warstwa zrogowaciała w naskórku• wysokie, regularne brodawki, wyraźne listewki• obecne tylko gruczoły potowe• brak korzeni włosów i związanych z nimi struktur
Skóra powłok („cienka”):• cienki naskórek z niewyraźnymi warstwami• cienka warstwa zrogowaciała w naskórku• niższe i mniej regularne brodawki• obecne wszystkie typy gruczołów skóry• obecne korzenie włosów i struktury z nimi związane