1

Tkanka limfoidalnai układ limfatyczny

Odporność wrodzona:

• bariery nabłonkowe• komórki fagocytujące• ostre stany zapalne

(neutrofile, makrofagi, inne granulocyty, mastocyty)• układ dopełniacza

Odporność adaptatywna (nabyta)

• reakcje immunologiczne(limfocyty B, T, komórki prezentujące antygen,makrofagi)

Mechanizmy obronne organizmu:

Antygen: substancja (zazwyczaj białko) wywołującareakcję immunologiczną

Przeciwciało (immunoglobulina): białko (produkowanegłównie przez komórki plazmatyczne) swoiściewiążące antygenKlasy: IgG, IgM, IgD, IgE, IgA - zmodyfikowane przez

komórki wydzielnicze

Antygeny:

• własne (tolerowane przez układ immunologiczny;np. antygeny zgodności tkankowej MHC)

• obce (atakowane przez układ immunologiczny,np. bakteryjne, wirusowe, pasożytnicze, przeszczepu)

Typy limfocytów:

Limfocyty B - odpowiedzialne za humoralnąreakcję immunologiczną

Limfocyty T - odpowiedzialne za komórkowąreakcję immunologiczną

• limfocyty T pomocnicze (TH)• limfocyty T cytotoksyczne (TC)• limfocyty T regulacyjne (Treg)

Komórki prezentujące antygen (APC):

• makrofagi• komórki dendrytyczne (narządy limf.)• komórki Langerhansa (naskórek, nabłonek jamy ustnej, dróg oddechowych)• limfocyty B• komórki nabłonkowe zrębu grasicy

Komórki APC pochłaniają antygen, nadtrawiają go i wystawiająna swoją błonę komórkową - prezentując w ten sposób antygenlimfocytom.

Typy reakcji immunologicznych

1. Odpowiedź humoralna

Limfocyty B kooperując z limfocytami TH namnażają się i przekształcająw komórki plazmatyczne. Komórki plazmatyczne produkują przeciwciała,które krążą w płynach ustrojowych i wiążą obce antygeny.

2

2. Odpowiedź komórkowa

Limfocyty TC kooperując z innymiklasami limfocytów T zabijająkomórki obce antygenowo(np. zakażone wirusem lub przeszczepione)

Tkanka limfoidalna =• tkanka łączna siateczkowata +• bardzo liczne limfocyty

Tkanka łączna siateczkowata:• sieć włókien srebrochłonnychtworzących rusztowanie dla• komórek z wypustkami(fibroblasty, makrofagi, komórki dendrytyczne)

Umiejscowienie tkanki limfoidalnej:

• narządy limfatyczne:

węzły chłonne śledziona grasica

• tkanka limfoidalna błon śluzowych:

- migdałki- przewód pokarmowy wraz z wyrostkiemrobaczkowym

- drogi oddechowe

Formy tkanki limfoidalnej:

• grudkowa(głównie limfocyty B)

• rozproszona(limfocyty T i B)

Grudka chłonna:• mankiet• ośrodek odczynowy (namnażanielimfocytów B i przekształcanie się ichw komórki plazmatyczne)

Węzeł chłonny

• zrąb łącznotkankowy:- torebka- beleczki/przegrody

• obszary:- kora (grudki chłonne,

głównie limfocyty B)- pas podkorowy (tkanka

limfoidalna rozproszona,głównie limfocyty T)

- rdzeń (sznury rdzenne,limfocyty B, T, komórkiplazmatyczne)

Węzły chłonne są „filtrami” na przebiegu naczyń limfatycznych,monitorują antygeny obecne w chłonce i w razie potrzeby inicjują,reakcje immunologiczne

Kora i pas podkorowy

B

T

rdzeń

3

Drogiprzepływu chłonkiprzez węzeł chłonny

1. Naczynia chłonnedoprowadzające

2. Zatoki brzeżne3. Zatoki przybeleczkowe4. Zatoki rdzenne5. Naczynie chłonne

wyprowadzające

12

3

4

5

Śledziona

Zrąbłącznotkankowy:• torebka• beleczki

Obszary:• miazga biała (tkanka limfoidalna)• miazga czerwona (tkanka łączna siateczkowata z licznymi

cienkościennymi naczyniami krwionośnymi)

Miazga biała: tkanka limfoidalna jest rozmieszczona na przebiegu małych tętnic (tętniczek centralnych) i tworzy:

• mankiety okołotętnicze (głównie limfocyty T)• lokalne zgrubienia mankietów - grudki chłonne śledzionowe

(głównie limfocyty B)

Tkanka limfoidalna miazgi białej monitoruje skład antygenowy przepływającej krwi

Miazga czerwona:• sznury śledzionowe

(tkanka łączna siateczkowataz licznymi makrofagami)• zatoki śledzionowe

(kapilary o nieciągłej ścianie)

Zatoka śledzionowa:• wrzecionowate komórki śródbłonkowe

z szerokimi szczelinami międzykomórkowymi• okrężne włókna srebrochłonne • nieciągła blaszka podstawna

W miazdze czerwonej krew wydostaje sięz otwartych tętniczek (krążenie otwarte),przesącza się przez sznury śledzionowei wpływa do zatok

Makrofagi miazgi czerwonejfagocytują i trawią stare erytrocyty

Tkanka limfoidalna błon śluzowych

Migdałki

• są wbudowane w błonę śluzową• ich powierzchnię pokrywa

nabłonek, który tworzywpuklenia (krypty)

Migdałki podniebienne: torebka,liczne krypty, nabłonekwielowarstwowy płaski

Migdałki trąbkowe: nabłonekwielorzędowy

Migdałek językowy: pojedynczakrypta, nabłonek wielowarstwowypłaski

Migdałek gardłowy: wpuklenianabłonka wielorzędowego

krypty

Tkanka limfoidalna migdałków reagujena antygeny obecne w jamie gardłowej(powietrze, pokarm), jeżeli przejdą oneprzez barierę nabłonkową

• pojedyncze grudki chłonne (we wszystkich odcinkach)• skupiska grudek chłonnych:

- kępki Peyera w jelicie krętym- wyrostek robaczkowy

Tkanka limfoidalna przewodu pokarmowego

Tkanka limfoidalna przewodu pokarmowegoreaguje na antygeny obecne w treści pokarmowej, jeżeli przejdą one przez barierę nabłonkową

4

Grasicaróżni się od innych narządów limfatycznych:

• pochodzenie nabłonkowe• brak tkanki łącznej siateczkowatej• brak grudek chłonnych• wyłącznie limfocyty T• nie zachodzą reakcje immunologiczne

skierowane przeciw obcym antygenom• funkcja: „szkoła” dla niedojrzałych

limfocytów T

Budowa zrazikowa

Obszary zrazika grasiczego:• kora (bardzo liczne limfocyty)• rdzeń (mniej liczne limfocyty)

Wewnątrz zrazika rusztowanie dla limfocytów zbudowane jest z komórekgwiaździstych nabłonkowych, które łączą się ze sobą wypustkami

ciałko HassallaW rdzeniu komórki nabłonkowe tworzą również niewielkie koncentryczne skupiska – ciałka Hassalla

limfocyty

Funkcja grasicy

W obszarach kory zrazikówniedojrzałe limfocyty T uzyskują„specjalizację” (TH, TC, Treg),„uczą się” tolerować własneantygeny organizmu, i atakowaćantygeny obce (nabywająkompetencji immunologicznej).Po ukończeniu tego procesuprzechodzą do naczyń krwionośnychrdzenia, a następnie wędrują dotkanki limfoidalnej różnych rejonóworganizmu.

SKÓRA

Powłoki skórne =skóra + twory skórne

(gruczoły, włosy, paznokcie)

Funkcje:• ochrona• termoregulacja• gospodarka wodno-jonowa• funkcja zmysłowa• synteza witaminy D

Warstwy skóry:• naskórek (nabłonek)• skóra właściwa (tkanka łączna

zbita)--------------------------------------------• tkanka podskórna

= tkanka tłuszczowa + tkankałączna wiotka

n

sw

tp

Naskórek to nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący,zaiwerający 4 typy komórek

Główna populacja komórek, keratynocyty, migrują od podstawy naskórka dojego powierzchni, zmieniając kształt i przekształcając się w martwe płytki keratynowe (rogowacenie). Ten proces jest skoordynowany, co prowadzi do wyodrębnienia w naskórku warstw odpowiadających kolejnym etapom rogowacenia

warstwa zrogowaciała

warstwa jasna

warstwa ziarnista

warstwa kolczysta

warstwa podstawna

5

• zlokalizowane w warstwie podstawnej• syntetyzują melaninę w melanosomach• przekazują ziarna melaniny sąsiednim

keratynocytom• melanina chroni żywe komórki naskórka

przed szkodliwym wpływem promieniowania UV

Melanocyty Komórki Langerhansa

• w warstwie kolczystej• mają długie „dendrytyczne”

wypustki• należą do komórek

prezentujących antygen

Komórki Merkla

• zlokalizowane w warstwie podstawnej• zawierają drobne ziarenka• kontaktują się z zakończniami nerwowymi• są mechanoreceptorami

Skóra właściwa:

• warstwa brodawkowata- tkanka łączna wiotka- sieć kapilarów, włókna

nerwowe i mechanoreceptory- szeregi brodawek tworzą

listewki skórne

• warstwa siatkowata- tkanka łączna zbita- zawiera gruczoły i/lub ich

przewody, korzenie włosów,naczynia, mechanoreceptory

Tkanka podskórna:

- tkanka tłuszczowa i tkankałączna wiotka

- zawiera gruczoły, korzenie włosów,naczynia, mechanoreceptory

naskórek

skóra właściwa

tkankapodskórna

Włosy

Włosy i gruczoły rozwijają się z wpukleń naskórka w skórę właściwą i tkankę podskórną

Struktury związane z korzeniami włosów:• gruczoły łojowe• gruczoły zapachowe• mięśnie przywłośne

cebulka włosa

pochewki włosa

6

Gruczoły skóry

• gruczoły potowe• gruczoły zapachowe• gruczoły łojowe• gruczoły mlekowe

Gruczoł potowy(cewkowy,kłębkowato zwinięty)

• odcinek wydzielniczy:- walcowate komórki

wydzielnicze (jasnei ciemne), merokrynowyspposób wydzielania (= egzocytoza)

- komórki mioepitelialne- blaszka podstawna• przewód: nabłonek

dwuwarstwowy sześcienny• ujście: spiralny kanał

w naskórku

Wydzielina: woda, jony(Na, Cl), niewielka ilośćbiałek

Gruczoł zapachowy

• odcinek wydzielniczy: walcowate/sześciennekomórki wydzielnicze,merokrynowy + apokrynowysposób wydzielania (odrywaniesię fragmentów szczytowejcytoplazmy z wydzieliną)• przewód: nabłonek

jednowarstwowy sześcienny, połączony z korzeniem włosa

Wydzielina: lipidy, kwasytłuszczowe, białka

Gruczoł łojowy• odcinek wydzielniczy: wielowarstwowy układ

komórek produkujących wydzielinę (lipidy), a następnie degenerujących i rozpadającychsię (holokrynowy sposób wydzielania)

• krótki przewód (nabłonek wielowarstwowypłaski) polączony z korzeniem włosa

7

Unerwienie skóry receptory zmysłowe skóry:- wolne zakończenia nerwowe- ciałka zmysłowe

Wolne zakończenia Ciałko Merkla

Ciałko Vatera-Paciniego

Ciałko Meissnera

Wolne zakończenia nerwowe

Lokalizacja: naskórek, skórawłaściwa, wokół korzeni włosów

Wrażliwe na: dotyk, ucisk, ból,temperaturę

Ciałko Merkla(komórka Merkla + zakończenie)nerwowe)

Lokalizacja: naskórek

Wrażliwe na: dotyk, ucisk,przesuwanie naskórkawzględem skóry

Ciałko Meissnera(zakończenia nerwowe otoczoneprzez lemnocyty - zmodyfikowanekomórki Schwanna)

Lokalizacja: brodawki skórne

Wrażliwe na: dotyk (różnicowanie tępy/ostry)

Ciałko Vatera-Paciniego(zakończenie nerwowe otoczone wieloma koncentrycznymiwarstwami spłaszczonychfibroblastów)

Lokalizacja: tkanka podskórna,również stawy, krezka, niektórenarządy

Wrażliwe na: ucisk, drgania

Typy skóry

Skóra dłoni i stóp („gruba”):• gruby naskórek z wyraźnymi warstwami• gruba warstwa zrogowaciała w naskórku• wysokie, regularne brodawki, wyraźne listewki• obecne tylko gruczoły potowe• brak korzeni włosów i związanych z nimi struktur

Skóra powłok („cienka”):• cienki naskórek z niewyraźnymi warstwami• cienka warstwa zrogowaciała w naskórku• niższe i mniej regularne brodawki• obecne wszystkie typy gruczołów skóry• obecne korzenie włosów i struktury z nimi związane