Download doc - Unit1 organism

Transcript
Page 1: Unit1 organism

หน่�วยที่�� 1สิ่��งมี�ชี�ว�ต

1.1 พื้��น่ฐาน่ของชี�ว�ต 1.1.1 ขอบข�ายและความีสิ่�าค�ญของชี�วว�ที่ยา

1. ขอบข�ายของชี�วว�ที่ยา คำ��ว่�� "ชี�วว�ที่ยา" ตรงกับศัพท์�ภ�ษ�อังกัฤษว่�� Bilogy ซึ่��งม�

จ�กัศัพท์�เดิ�มในภ�ษ�กัร�กัว่�� Bios หม�ยถึ�ง คำว่�มม�ชี�ว่�ต (Life)หร#อัสิ่��งม�ชี�ว่�ต (Organism) รว่มกับ Logos หม�ยถึ�งกั�รม�เหต%ผลหร#อัคำว่�มคำ�ดิ (Reasoning, thought) ซึ่��งกั(คำ#อัเร#�อังร�ว่ขอังว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร� หร#อัตรงกับศัพท์�ภ�ษ�อังกัฤษว่�� Science ท์��ม�ศัพท์�เดิ�มเป็+นภ�ษ�ล�ต�นว่�� Scire หม�ยถึ�งกั�รเร�ยนร, - (Knowing) ซึ่��งแตกัต��งจ�กัคำว่�มเชี#�อัถึ#อั (Believing) ดิ/งเดิ�มซึ่��งไม�ม�เหต%ผล ว่�ชี�ชี�ว่ว่�ท์ย�จ�งเป็+นกั�รศั�กัษ�ว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�เกั��ยว่กับสิ่��งม�ชี�ว่�ต (ป็ร�ชี� สิ่%ว่รรณพ�น�จ และนงลกัษณ� สิ่%ว่รรณพ�น�จ. 2536 : 1)

องค�ประกอบที่างชี�วภาพื้

(Biotic component)

สิ่��งมี�ชี�ว�ต (Living thing)

สิ่สิ่าร พื้ล�งงาน่ ระบบน่�เวศ โลกของสิ่��งมี�ชี�ว�ต (Matter) (Energy) (Ecosystem) (Biosphere)

สิ่��งไมี�มี�ชี�ว�ต (Non-living thing)

องค�ประกอบที่างกายภาพื้

(Physical component)

ผ,-ผ,-ผ,-ย�อัย

สิ่�รท์��ม�จ�กัสิ่��งสิ่�รอัน�แสิ่ง

Page 2: Unit1 organism

ภาพื้ที่�� 1.1 แผนภ�พแสิ่ดิงคำว่�มสิ่มพนธ์�ระหว่��งสิ่��งม�ชี�ว่�ตและสิ่��งม�ชี�ว่�ต

(คำณะอัน%กัรรมกั�รป็รบป็ร%งหลกัสิ่,ตรว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร� สิ่�ข�ชี�ว่ว่�ท์ย� ท์บว่ง มห�ว่�ท์ย�ลย. 2530: 1)

เน#�อังจ�กัว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�เป็+นกั�รศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังธ์รรมชี�ต� ท์��ท์��ให-เร�สิ่�ม�รถึตอับคำ��ถึ�ม อัย��งไร อัะไร ท์��ไหน และท์��ไม เกั��ยว่กับสิ่��งท์��ล-อัมรอับตว่เร�ไดิ- จ�งคำว่รท์��คำว่�มเข-�ใจ ธ์รรมชี�ต�เสิ่�ยกั�อันว่�� สิ่��งต��งๆ ท์��ป็ร�กัฎอัย,�บนโลกัเร�ซึ่��งเป็+นดิ�ว่เคำร�ะห�ดิว่งหน��งขอังระบบสิ่%ร�ยะจกัรว่�ลและเอักัภพอันกัว่-�งใหญ่�ไพศั�ลน�/ป็ระกัอับดิ-ว่ยสิ่��งท์��เป็+นฐ�นเพ�ยง 2 ชีน�ดิเท์��น/น คำ#อั สิ่สิ่�ร (Matters) และพลงง�น (Energy) สิ่สิ่�ร เป็+นสิ่��งท์��ม�ร,ป็ร��งและน�/�หนกั ไดิ-แกั�พว่กัอัน%ภ�คำและธ์�ต%ต��งๆ ซึ่��งอั�จม�ต/งแต�ขน�ดิเล(กัท์��สิ่%ดิ เชี�น ไฮโดิรเจนอัะตอัมไป็จนถึ�งมว่ลสิ่�รท์��ม�ขน�ดิใหญ่� เชี�น กัล%�มขอังดิว่งดิ�ว่พว่กักั�แล(กัซึ่�� สิ่�ว่นพลงง�นเป็+นสิ่��งท์��ไม�ม�น�/�หนกั และไม�ม�ร,ป็ร��งจ�งไม�สิ่�ม�รถึท์��จะมอังเห(นไดิ- แต�เป็+นสิ่��งท์��สิ่�ม�รถึท์��ง�นไดิ- และม�สิ่มบต�เป็ล��ยนจ�กัพลงง�นร,ป็หน��งไป็เป็+นอั�กัร,ป็หน��งไดิ- สิ่สิ่�รและพลงง�นเป็+นสิ่��งท์��ม�เกั��ยว่ข-อังกันอัย��งม�กั สิ่สิ่�รอั�จเป็ล��ยนสิ่ภ�พกัล�ยไป็เป็+นพลงง�น และในท์�งกัลบกันพลงง�นอั�จเป็ล��ยนสิ่ภ�พไป็เป็+นสิ่สิ่�รไดิ- กั�รจดิระเบ�ยบขอังสิ่สิ่�รและพลงง�นท์��เกั�ดิข�/นบนโลกัขอังเร�น�/เป็+นไป็ไดิ- 2 ป็ระเภท์ (คำณะอัน%กัรรมกั�รป็รบป็ร%งหลกัสิ่,ตรว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร� สิ่�ข� ชี�ว่ว่�ท์ย� ท์บว่งมห�ว่�ท์ย�ลย. 2530: 1) คำ#อั สิ่��งม�ชี�ว่�ตและสิ่��งไม�ม�ชี�ว่�ต ท์/ง 2 ป็ระเภท์ต��งกั(ม�คำว่�มสิ่มพนธ์�ซึ่��งกันและกัน อั�กัท์/งยงม�ว่�ว่ฒน�กั�รร�ว่มกันม�โดิยตลอัดิ นบต/งแต�เร��มกั��เน�ดิขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตเม#�อัป็ระม�ณ 3,000 ล-�นป็; เป็+นต-นม� และอั�จสิ่ร%ป็เป็+นแผนภ�พไดิ-ดิงภ�พท์�� 1-1

จ�กัแผนภ�พจะเห(นไดิ-ว่�� สิ่��งม�ชี�ว่�ตและสิ่��งไม�ม�ชี�ว่�ตซึ่��งเป็+นอังคำ�ป็ระกัอับท์�งชี�ว่ภ�พและอังคำ�ป็ระกัอับท์�งกั�ยภ�พในระบบน�เว่ศัต�มล��ดิบม�อังคำ�ป็ระกัอับพ#/นฐ�นเหม#อันกัน คำ#อั ป็ระกัอับดิ-ว่ยสิ่สิ่�รและพลงง�น ท์��ให-สิ่��งม�ชี�ว่�ตม�คำว่�มสิ่มพนธ์�กับสิ่��งไม�ม�ชี�ว่�ตจนไม�สิ่�ม�รถึแยกัอัอักัจ�กักันไดิ- ในกั�รศั�กัษ�สิ่��งม�ชี�ว่�ตจ�งมกัจะกัล��ว่ถึ�งสิ่��งไม�ม�ชี�ว่�ตคำว่บคำ,�กันไป็ดิ-ว่ยเสิ่มอั

เน#�อังจ�กัว่�ชี�ชี�ว่ว่�ท์ย�เป็+นว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�ชี�ว่ภ�พ ท์��ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตซึ่��งม�ขอับเขตกัว่-�งขว่�งม�กั ดิงน/นเพ#�อัคำว่�มสิ่ะดิว่กัจ�ง

2

Page 3: Unit1 organism

ไดิ-จ��แนกัเป็+นสิ่�ข�ย�อัยๆ โดิยใชี-หลกัเกัณฑ์�ในกั�รจดิจ��แนกั 2 หลกัเกัณฑ์�ใหญ่� คำ#อั 1. กั�รจ��แนกัต�มป็ระเภท์ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ต 2.จ��แนกัต�มว่�ธ์�กั�รศั�กัษ� สิ่��งม�ชี�ว่�ต สิ่าขาของว�ที่ยาศาสิ่ตร�ชี�วภาพื้จำ�าแน่กตามีประเภที่หร�อชีน่�ดของสิ่��งมี�ชี�ว�ต แบ�งอัอักัไดิ-เป็+น 3 สิ่�ข�ใหญ่� คำ#อั

1. พฤกัษศั�สิ่ตร� หร#อั พฤกัษว่�ท์ย� (Botany) คำ��ว่�� Botany ม�จ�กัภ�ษ�กัร�กั ว่�� Botane แป็ลว่�� พ#ชี (Plant หร#อั herb) แต�บ�งคำร/งใชี-คำ��ว่�� Phytology (ม�จ�กัภ�ษ� กัร�กัว่�� Phyton แป็ลว่�� พ#ชี รว่มกับ Logos แป็ลว่�� กัล��ว่ถึ�ง หร#อั ว่�ชี�) ดิงน/นจ�งกัล��ว่ไดิ-ว่�� พฤกัษศั�สิ่ตร�เป็+นว่�ชี�ท์��ศั�กัษ�เกั��ยว่กับเร#�อังขอังพ#ชี ซึ่��งแบ�งเป็+นสิ่�ข�ย�อัยไดิ- 2 สิ่�ข� ดิงน�/ (ป็ร�ชี� สิ่%ว่รรณพ�น�จ และ นงลกัษณ� สิ่%ว่รรณพ�น�จ. 2536: 1-2)

1.1 พ#ชีชี/นต��� (Lower plant) เป็+นพ#ชีท์��ไม�ม�ท์�อัล��เล�ยง สิ่�ม�รถึแยกัเป็+นสิ่�ข�ย�อัยๆ ไดิ-อั�กั เชี�น

1.1.1 สิ่�หร��ยว่�ท์ย� (Phycology หร#อั Alology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังสิ่�หร��ย 1.1.2 เห(ดิร�ว่�ท์ย� (Mycology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังเห(ดิร�

1.1.3 ไบรโอัโลย� (Bryology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังมอัสิ่ (Moss) ล�เว่อัร�เว่�ร�ต

(Liverwort) และฮ อัร�นเว่�ร�ดิ (Hornwort) 1.2 พ#ชีชี/นสิ่,ง (Vascolar plant) เป็+นพ#ชีท์��ม�ท์�อัล��เล�ยง ซึ่��ง

แบ�งเป็+นสิ่�ข�ย�อัยๆ ไดิ-หล�ยสิ่�ข� เชี�น 1.2.1 เท์อัร�โดิโลย� (Pteridology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอัง

เฟิ?ร�น (Fern)

1.2.2 ร%กัขว่�ท์ย� (Dendrology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังไม-ย#นต-น

2. สิ่ตว่ศั�สิ่ตร� หร#อั สิ่ตว่ว่�ท์ย� (Zoology) คำ��ว่�� Zoology ม�จ�กัคำ��ในภ�ษ�กัร�กั 2 คำ�� คำ#อั Zoon แป็ลว่�� สิ่ตว่� รว่มกับคำ��ว่�� Logos แป็ลว่�� ว่�ชี� หร#อั กัล��ว่ถึ�ง ดิงน/น Zoology เป็+นว่�ชี�ท์��ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังสิ่ตว่�ต��งๆ แยกัเป็+นสิ่�ข�ย�อัยไดิ- 2 สิ่�ข� ดิงน�/

2.1 สิ่ตว่�ไม�ม�กัระดิ,กัสิ่นหลง (Invertebrate) ซึ่��งสิ่�ม�รถึแยกัเป็+นสิ่�ข�ย�อัยๆ ไดิ-อั�กั เชี�น

3

Page 4: Unit1 organism

2.1.1 ว่�ท์ย�สิ่ตว่�เซึ่ลล�เดิ�ยว่ (Protozoa) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังสิ่ตว่�เซึ่ลล�เดิ�ยว่

2.1.2 ว่�ท์ย�หนอันพย�ธ์� (Helminthology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังหนอันและพย�ธ์�

2.1.3 กั�ฏว่�ท์ย� (Entomology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังแมลงต��งๆ

2.1.4 อัะคำ�โรโลย� (Acarology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังเห(บ (Tick) และ ไร (Mite)

2.1.5 คำ�ซึ่�โนโลย� (Carcinology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังกั%-ง ป็, และกั/ง

2.1.6 สิ่งขว่�ท์ย� (Malacology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังหอัย

2.1.7 ม�นว่�ท์ย� (Ichthylogy) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังป็ล� 2.2 สิ่ตว่�ม�กัระดิ,กัสิ่นหลง (Vertebrate) แบ�งสิ่�ข�ย�อัยๆ

ไดิ-อั�กั เชี�น 2.2.1 ป็Aกัษ�ว่�ท์ย� (Ornithology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอัง

นกั 2.2.2 ว่�ท์ย�สิ่ตว่�เล#/อัยคำล�น (Herpetology) ศั�กัษ�

เร#�อังร�ว่ขอังสิ่ตว่�เล#/อัยคำล�น (Reptile)

2.2.3 ว่�ท์ย�สิ่ตว่�เล�/ยงล,กัดิ-ว่ยน�/�นม (Mammalogy) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังสิ่ตว่�

เล�/ยงล,กัดิ-ว่ยน�/�นม 3. จ%ลชี�ว่ว่�ท์ย� (Microbiology) คำ��ว่�� Microbiology ม�

จ�กัคำ�� 2 คำ�� คำ#อั Micro แป็ลว่�� เล(กั หร#อั จ%ล รว่มกับ Biology แป็ลว่�� ชี�ว่ว่�ท์ย� ดิงน/น Microbiology จ�งเป็+นว่�ชี�ท์��ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��ม�ขน�ดิเล(กัม�กั ซึ่��งไม�สิ่�ม�รถึมอังเห(นไดิ-ดิ-ว่ยต�เป็ล��ต-อังใชี-กัล-อังจ%ลท์รรศัน�ในกั�รศั�กัษ�ร�ยละเอั�ยดิต��งๆ อั�จแบ�งเป็+นสิ่�ข�ย�อัยๆ ไดิ- เชี�น

1. ไว่รสิ่ว่�ท์ย� (Virology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังไว่รสิ่ (Virus)

2. แบคำท์�เร�ยว่�ท์ย� (Bacteriology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังแบคำท์�เร�ย สิ่าขาของว�ที่ยาศาสิ่ตร�ชี�วภาพื้จำ�าแน่กตามีว�ธี�การศ+กษาหร�อล�กษณะสิ่��งมี�ชี�ว�ตเฉพื้าะอย�าง

4

Page 5: Unit1 organism

แบ�งเป็+นสิ่�ข�ย�อัยๆ ไดิ-ม�กัม�ยหล�ยสิ่�ข� เชี�น 1. สิ่ณฐ�นว่�ท์ย� (Morphology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับร,ป็ร��ง

และโคำรงสิ่ร-�งท์�ว่ๆ ไป็ ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ต

2. กั�ยว่�ภ�คำศั�สิ่ตร� (Anatomy) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับโคำรงสิ่ร-�งขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ต

3. อัว่ยว่ะว่�ท์ย� (Organology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับระบบอัว่ยว่ะต��งๆ ขอังร��งกั�ย

4. ว่�ท์ย�กัระดิ,กั (Osteology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกัระดิ,กั 5. ว่�ท์ย�กัล-�มเน#/อั (Myology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกัล-�ม

เน#/อั 6. ป็ระสิ่�ท์ว่�ท์ย� (Neurology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับระบบ

ป็ระสิ่�ท์ 7. โลห�ตว่�ท์ย� (Hematology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับเล#อัดิ 8. ไซึ่โท์โลย� (Cytology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับเซึ่ลล� 9. ฮ�สิ่โท์โลย� (Histology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับเน#/อัเย#�อั

(Tissue) ท์/งดิ-�นโคำรงสิ่ร-�งและ กั�รจดิระเบ�ยบขอังเน#/อัเย#�อั

10. สิ่ร�รศั�สิ่ตร� หร#อั สิ่ร�รว่�ท์ย� (Physiology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกัลไกัและหน-�ท์��กั�ร ท์��ง�นขอังอัว่ยว่ะต��งๆ ในร��งกั�ย

11. คำพภว่�ท์ย� (Embryology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกั�รเจร�ญ่เต�บโตเป็ล��ยนแป็ลงท์/ง ร,ป็ร��งและหน-�ท์��ขอังตว่อั�อัน (Embryo) ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ต

12. ป็รสิ่�ตว่�ท์ย� (Parasitology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับป็รสิ่�ตขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ต

13. พย�ธ์�ว่�ท์ย� (Pathology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับสิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��ท์��ให-ให-เกั�ดิโรคำต��งๆ

14. อัน%กัรมว่�ธ์�น (Taxonomy) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกั�รจดิหมว่ดิหม,� กั�รต/งชี#�อั และ กั�รเร�ยกัชี#�อัสิ่��งม�ชี�ว่�ต

15. น�เว่ศัว่�ท์ย� (Ecology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับคำว่�มสิ่มพนธ์�ระหว่��งสิ่��งม�ชี�ว่�ตดิ-ว่ยกัน และสิ่��งม�ชี�ว่�ตกับสิ่��งแว่ดิล-อัม

16. ชี�ว่ภ,ม�ศั�สิ่ตร� (Biogeography) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกั�รกัระจ�ยพนธ์%�ขอังพ#ชีและ

5

Page 6: Unit1 organism

สิ่ตว่�ไป็ต�มเขตภ,ม�ศั�สิ่ตร�ขอังโลกั 17. พนธ์%ศั�สิ่ตร� (Genetics) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกั�รถึ��ยท์อัดิ

ลกัษณะกัรรมพนธ์%�ขอัง

สิ่��งม�ชี�ว่�ต

18. ว่�ว่ฒน�กั�ร (Evolution) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกั�รเจร�ญ่เป็ล��ยนแป็ลงขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตจ�กั อัดิ�ตจนถึ�งป็Aจจ%บน

19. บรรพชี�ว่�นว่�ท์ย� (Paleontology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับซึ่�กัโบร�ณ (Fossil) ขอัง สิ่��งม�ชี�ว่�ต

20. ม�น%ษยว่�ท์ย� (Anthropology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับมน%ษย� 21. เท์คำโนโลย�ชี�ว่ภ�พ (Biotechnology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับ

กั�รผล�ตหร#อัสิ่งเคำร�ะห� สิ่�รชี�ว่ภ�พ

ฯลฯ2. ความีสิ่�าค�ญของชี�วว�ที่ยา คำว่�มร, -ท์�งชี�ว่ว่�ท์ย�ม�คำว่�มสิ่��คำญ่และม�ป็ระโยชีน�ต�อัมน%ษย�หล�ยดิ-�นดิงน�/ 1. ดิ-�นกั�รดิ��เน�นชี�ว่�ตป็ระจ��ว่น เหต%ท์��มน%ษย�ม�คำว่�มจ��เป็+นต-อังกั�นอั�ห�ร ต-อังป็Cอังกันตว่เอังให-พ-นจ�กัศัตร,และโรคำภยไข-เจ(บ กั�รป็รบตว่ให-เข-�กับสิ่��งแว่ดิล-อัม เพ#�อักั�รดิ��รงชี�ว่�ตตลอัดิจนถึ�งกั�รดิ��รงเผ��พนธ์%�ขอังตนเอัง ดิงน/นมน%ษย�เร�จ�งต-อังม�คำว่�มร, -เกั��ยว่กับสิ่��งเหล��น�/ กั�รศั�กัษ� ชี�ว่ว่�ท์ย�ท์��ให-สิ่�ม�รถึตอับคำ��ถึ�มต��งๆ ท์��ท์��ให-ไดิ-รบคำว่�มร, -ซึ่��งน��ไป็ป็ฏ�บต�ให-เกั�ดิป็ระโยชีน�ต�อักั�รดิ��รงชี�ว่�ต และกั�รดิ��รงเผ��พนธ์%�ดิงกัล��ว่ข-�งต-นไดิ- เชี�น - สิ่��งแว่ดิล-อัมม�ผลต�อักั�รดิ��รงชี�ว่�ตอัย��งไร - อัะไรเป็+นสิ่�เหต%ท์��ให-สิ่��งแว่ดิล-อัมเป็+นพ�ษ - เร�จะป็Cอังกันแกั-ไขสิ่��งแว่ดิล-อัมเป็+นพ�ษไดิ-อัย��งไร - เร�จะเล#อักักั�นอั�ห�รชีน�ดิใดิบ-�งจ�งจะท์��ให-สิ่%ขภ�พสิ่มบ,รณ�แข(งแรง - กั�รคำดิเล#อักัป็รบป็ร%งพนธ์%�สิ่��งม�ชี�ว่�ตจะท์��ไดิ-อัย��งไร - กั�รสิ่,บบ%หร��จะเป็+นอันตร�ยต�อัสิ่%ขภ�พอัย��งไร

6

Page 7: Unit1 organism

ฯลฯ2. ดิ-�นกั�รแพท์ย� คำว่�มร, -พ#/นฐ�นท์�งดิ-�นชี�ว่ว่�ท์ย�เกั��ยว่

กับอังคำ�ป็ระกัอับและกั�รท์��ง�นขอังชี�ว่�ตท์��เป็+นป็กัต� ท์��ให-แพท์ย�สิ่�ม�รถึห�ว่�ธ์�กั�รแกั-ไขสิ่��งท์��ผ�ดิป็กัต� ซึ่��งเป็+นสิ่�เหต%ขอังกั�รท์��ให-เกั�ดิโรคำ และรกัษ�โรคำต��งๆ ท์��ร -�ยแรงไดิ-หล�ยชีน�ดิ เชี�น โรคำมะเร(ง โรคำเบ�หว่�น โรคำภ,ม�ต-�นท์�นบกัพร�อัง กั�รเป็ล��ยนไตเพ#�อัรกัษ�ชี�ว่�ตผ,-ป็Dว่ยท์��เป็+นโรคำไต เป็+นต-น กั�รตรว่จ DNA

3. ดิ-�นกั�รเกัษตร กั�รท์��มน%ษย�สิ่�ม�รถึเพ��มผลผล�ตท์�งดิ-�นกั�รเกัษตร ซึ่��งเป็+นอั�ห�รท์��ใชี-สิ่��หรบกั�รดิ��รงชี�ว่�ต ให-เพ�ยงพอักับจ��นว่นป็ระชี�กัรท์��เพ��มข�/นอัย��งรว่ดิเร(ว่ กั�รแกั-ป็Aญ่ห�กั�รเสิ่#�อัมโท์รมขอังดิ�น กั�รกั��จดิศัตร,พ#ชี กั�รป็รบป็ร%งพนธ์%�พ#ชีและสิ่ตว่� เหล��น�/จ��เป็+นต-อังอั�ศัยคำว่�มร, -พ#/นฐ�นท์�งดิ-�นชี�ว่ว่�ท์ย�เกั��ยว่กับกั�รดิ��รงชี�ว่�ต กั�รเจร�ญ่เต�บโต ป็Aจจยต��งๆ ท์�� เกั��ยว่ข-อังกับกั�รเจร�ญ่เต�บโตท์/งพ#ชีและ สิ่ตว่� 4. ดิ-�นสิ่��งแว่ดิล-อัม ป็Aญ่ห�ข/นพ#/นฐ�นท์��มน%ษย�เกั#อับท์/งโลกักั��ลงป็ระสิ่บอัย,�และกั��ลงจะเกั�ดิข�/นในอัน�คำต คำ#อัป็Aญ่ห�เกั��ยว่กับสิ่��งแว่ดิล-อัมซึ่��งม�ผลต�อักั�รดิ��รงชี�ว่�ตขอังมน%ษย� ไดิ-แกั� ป็Aญ่ห�สิ่ภ�ว่ะแว่ดิล-อัมเป็+นพ�ษ กั�รเพ��มจ��นว่นป็ระชี�กัร ท์รพย�กัรธ์รรมชี�ต�ถึ,กัท์��ล�ย กั�รท์��ล�ยสิ่มดิ%ลขอังระบบน�เว่ศั สิ่��งเหล��น�/เกั�ดิจ�กักั�รกัระท์��ขอังมน%ษย�เร�ซึ่��งเป็+นสิ่�ว่นหน��งขอังระบบน�เว่ศั ดิงน/นกั�รแกั-ป็Aญ่ห�ท์��จ��เป็+นเร�งดิ�ว่นให-ไดิ-ถึ,กัต-อัง จะต-อังท์��ต�มกัฎเกัณฑ์�พ#/นฐ�นท์�งชี�ว่ว่�ท์ย� สิ่�ข�น�เว่ศัว่�ท์ย� ป็Aญ่ห�อัย,�ท์��ว่��จะม�ว่�ธ์�กั�รชี�ว่ยแกั-ไขป็Aญ่ห�ป็Aญ่ห�ร�ว่มกันอัย��งไรบ-�ง กั�รแกั-ป็Aญ่ห�ท์��น��จะม�ป็ระสิ่�ท์ธ์�ภ�พน/น ตว่นกัศั�กัษ�เอังและป็ระชี�ชีนท์%กัคำนคำว่รจะม�คำว่�มร, -คำว่�มเข-�ใจข/นพ#/นฐ�นท์��ถึ,กัต-อัง ท์��สิ่��คำญ่จะต-อังให-คำว่�มสิ่นใจและม�ท์ศันคำต�ท์��ดิ�ในกั�รท์��จะม�สิ่�ว่นชี�ว่ยแกั-ป็Aญ่ห�อัย��งจร�งจง คำว่�มร, -พ�/นฐ�นท์�งชี�ว่ว่�ท์ย�เกั��ยว่กับระบบน�เว่ศั และกั�รป็ฏ�บต�ให-สิ่อัดิคำล-อังกับหลกัว่�ชี�กั�รจะม�สิ่�ว่นชี�ว่ยลดิป็Aญ่ห�ต��งๆ ท์��เกั��ยว่กับสิ่��งแว่ดิล-อัมไดิ-อัย��งม�กั ในบ�งกัรณ�อั�จจะต-อังใชี-ระยะเว่ล�ท์��ย�ว่น�นพอัสิ่มคำว่ร คำว่�มร, -ท์�งว่�ชี�กั�รจะชี�ว่ยเป็+นแนว่ท์�งในกั�รแกั-ป็Aญ่ห�ท์��ต-นเหต% ซึ่��งจะสิ่�งผลดิ�ในระยะย�ว่ต�อัสิ่งคำมมน%ษย�อัย��งแท์-จร�ง ถึ-�ห�กัมน%ษย�ร, -จกัใชี-คำว่�มอัดิท์นและเสิ่�ยสิ่ละเพ#�อักั�รอัย,�รอัดิขอังมน%ษย�ชี�ต�ในอัน�คำต

1.1.2 ล�กษณะของสิ่��งมี�ชี�ว�ต

7

Page 8: Unit1 organism

กั�รท์��จะให-คำ��อัธ์�บ�ยหร#อัให-คำ��จ��กัดิคำว่�มว่�� สิ่��งม�ชี�ว่�ตคำ#อัอัะไรน/นเป็+นเร#�อังย�กั แต�ห�กัจะให-ยกัตว่อัย��งขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตกั(จะเป็+นกั�รง��ยกัว่�� เชี�น สิ่%นข ต-นไม- และคำน เป็+นสิ่��งม�ชี�ว่�ต สิ่�ว่นกั-อันห�น ดิ�น น�/� ลม เป็+นสิ่��งไม�ม�ชี�ว่�ต ดิงน/นเพ#�อัให-ง��ยต�อักั�รเข-�ใจเม#�อัจะอัธ์�บ�ยว่�� สิ่��งม�ชี�ว่�ตม�ชี�ว่�ตคำ#อัอัะไร เร�มกัจะกัล��ว่ถึ�งคำ%ณสิ่มบต�ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตซึ่��งม�หล�ยป็ระกั�รดิงน�/

1. กั�รสิ่#บพนธ์%� (Reproduction) คำ#อักั�รท์��ท์��ให-จ��นว่นขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตเพ��มม�กัข�/นต�มว่�ถึ�ท์�งขอังกัฎธ์รรมชี�ต� จ��นว่นท์��เพ��มข�/นม�น/นแต�ละสิ่�ว่นยงคำงดิ��รงคำ%ณสิ่มบต�เชี�นเดิ�ยว่กับขอังเดิ�ม และเจร�ญ่รอัยต�มพนธ์%�เดิ�มว่นเว่�ยนแบบเดิ�ยว่กันตลอัดิไป็ กั�รสิ่#บพนธ์%�นบว่��เป็+นสิ่��งสิ่��คำญ่ม�กัเพร�ะถึ-�ป็ร�ศัจ�กัสิ่��งน�/สิ่��งม�ชี�ว่�ตกั(จะสิ่,ญ่พนธ์%�ไป็ในท์��สิ่%ดิ

2. กั�รเจร�ญ่เต�บโตและกั�รซึ่�อัมแซึ่มสิ่�ว่นท์��สิ่�กัหรอั (Growth and repair) กั�รเจร�ญ่เต�บโตจะเกั�ดิข�/นในระยะแรกัขอังชี�ว่�ต (ว่ยเดิ(กั) แต�เม#�อัเข-�สิ่,�ระยะหลงขอังชี�ว่�ต (ว่ยผ,-ใหญ่�) กั�รเจร�ญ่เต�บโตกั(จะคำ�อัยๆ ลดิน-อัยลง กัลบม�กั�รสิ่�กัหรอัขอังร��งกั�ยเข-�ม�แท์นท์�� ฉะน/นในระยะหลงขอังชี�ว่�ตจ�งม�กั�รซึ่�อัมแซึ่มร��งกั�ยท์��สิ่�กัหรอัม�กักัว่��ท์��จะเจร�ญ่เต�บโต

3. คำว่�มร, -สิ่�กัต�อัสิ่��งเร-� (IrritabiIity) หม�ยถึ�งสิ่�ม�รถึท์��จะรบร, -ต�อัสิ่��งท์��ม�รบกัว่นและน��คำว่�มร, -สิ่�กัรบร, -น /นกัระจ�ยไป็ท์�ว่ร��งกั�ย อั�กัท์/งยงสิ่�ม�รถึจะแสิ่ดิงกั�รตอับสิ่นอังต�อัสิ่��งท์��ม�รบกัว่นน/น สิ่��งท์��ม�รบกัว่นน�/แบ�งอัอักัไดิ-เป็+นหล�ยอัย��ง เชี�น จ�กักัระแสิ่ไฟิฟิC� จ�กัคำว่�มร-อันและแสิ่ง จ�กัสิ่�รเคำม� กั�รโต-ตอับกั(คำ#อักั�รเคำล#�อันไหว่ หร#อักั�รขบสิ่��งใดิสิ่��งหน��งอัอักัม�

4. กั�รป็รบตว่ (Adaptation) เม#�อัอัย,�ในสิ่��งแว่ดิล-อัมท์��ม�กั�รเป็ล��ยนแป็ลง สิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��ป็รบตว่ไดิ-จะไม�สิ่,ญ่ห�ยไป็จ�กัโลกั ถึ-�สิ่��งม�ชี�ว่�ตใดิม�กั�รป็รบตว่เข-�กับสิ่��งแว่ดิล-อัมไดิ-ไม�ดิ�ในท์��สิ่%ดิกั(จะ สิ่,ญ่พนธ์%�ไป็

คำ%ณสิ่มบต�เหล��น�/จะเกั�ดิข�/นไดิ-กั(ต�อัเม#�อัท์%กัๆ สิ่�ว่นในร��งกั�ยจะต-อังท์��ง�นร�ว่มกัน เชี�น กัล-�มเน#/อัจะหดิตว่ไดิ-กั(ต�อัเม#�อัระบบป็ระสิ่�ท์ต-อังท์��ง�นดิ-ว่ย หว่ใจจะสิ่,บฉ�ดิโลห�ตไดิ-ดิ�กั(ต�อัเม#�อัไดิ-รบอัอักัซึ่�เจนเพ�ยงพอั แต�อัอักัซึ่�เจนจะถึ,กัน��เข-�ภ�ยในร��งกั�ยโดิยป็อัดิ ร��งกั�ยจะเจร�ญ่เต�บโตไดิ-ต-อังไดิ-รบอั�ห�รท์��ผ��นกั�รย�อัยในระบบย�อัยอั�ห�ร แล-ว่ไป็ท์��ป็ฏ�กั�ร�ย�กับอัอักัซึ่�เจน เหล��น�/เป็+นต-น

1.1.3 ที่ฤษฎี�ก�าเน่�ดของชี�ว�ต

8

Page 9: Unit1 organism

โลกัขอังเร�ม�กั��เน�ดิม�ไดิ-ป็ระม�ณ 4.5 - 6 พนล-�นป็;แล-ว่ แต�สิ่นน�ษฐ�นว่��สิ่��งม�ชี�ว่�ตเพ��งเกั�ดิข�/นเม#�อัป็ระม�ณ 3.3 พนล-�นป็;ม�น�/ เน#�อังจ�กัพบซึ่�กัดิ�กัดิ��บรรพ� (Fossil) ขอังแบคำท์�เร�ย ซึ่��งนบว่��ม�อั�ย%ม�กัท์��สิ่%ดิป็ระม�ณ 3 พนล-�นป็; ต/งแต�สิ่มยกั�อันคำร�สิ่ต�กั�ลป็ระม�ณ 300 - 400 ป็;เศัษชี�ว่กัร�กัชี#�อั เอมีเพื้โดคล�สิ่(Empedocles) เดโมีคร�ต1สิ่ (Democritus) และ อาร�สิ่โตเต�ล (Aristotle) ไดิ-ม�คำว่�มคำ�ดิเกั��ยว่กับกั�รเกั�ดิสิ่��งม�ชี�ว่�ตและว่�ว่ฒน�กั�ร แต�ข�ดิสิ่��งสิ่นบสิ่น%น กั�รเกั�ดิสิ่��งม�ชี�ว่�ตขอังโลกัไดิ-รบคำว่�มสิ่นใจจ�กันกัว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�ในศัตว่รรษน�/อั�กั โดิยเฉพ�ะท์ฤษฎ�ท์��ว่��สิ่��งม�ชี�ว่�ตเกั�ดิข�/นไดิ-เอัง (Spontaneous generation) ซึ่��งบรรพบ%ร%ษขอังเร�เคำยกัล��ว่ไว่-เม#�อัป็ระม�ณสิ่อังศัตว่รรษม�แล-ว่ นบต/งแต�นกัป็ร�ชีญ่�ชี�ว่กัร�กัชี#�อั อั�ร�สิ่โตเต�ลเชี#�อัว่��สิ่��งม�ชี�ว่�ตเกั�ดิข�/นไดิ-เอังจ�กัสิ่��งไม�ม�ชี�ว่�ต เชี�น ย%ง หร#อัหมดิ เกั�ดิจ�กัสิ่��งเน��เป็F� อัย แมลงว่นเกั�ดิจ�กัสิ่��งป็ฏ�กั,ล ท์ฤษฎ�ดิงกัล��ว่น�/ยงคำงม�อั�ท์ธ์�พลต�อัม�อั�กัชี�ว่ระยะหน��ง ซึ่��งท์/ง น่�วต�น่ (Newton) ว�ลเล��ยมี ฮาร�ว�ย� (William Harvey) เดสิ่คาร�ตสิ่ (Descartes) แวน่ เฮลมีอน่ต� (Van Helmont) กั(ยงยอัมรบท์ฤษฎ�สิ่��งม�ชี�ว่�ตเกั�ดิข�/นเอังไดิ-

ป็ระม�ณคำร�สิ่ต�ศัตว่รรษท์�� 17 ฟราน่ซิ�สิ่โก เรด� (Francesco Redi) ซึ่��งเป็+นแพท์ย�ชี�ว่อั�ต�เล�ยน ไดิ-พ�สิ่,จน�ให-เห(นว่�� เม#�อัป็?ดิเน#/อัไม�ให-แมลงว่นเข-�ไป็ไดิ- ไม�ป็ร�กัฏว่��ม�หนอันเกั�ดิข�/นในเน#/อัท์��เน��น/น ในศัตว่รรษต�อัม� พระชี�ว่อั�ต�เล�ยนชี#�อั ลาซิซิาโร สิ่ปาลล�น่ซิาน่� (Lazzaro Spallanzani) ไดิ-แสิ่ดิงให-เห(นว่�� น�/�ต-มเน#/อัเม#�อัป็?ดิผน�กัให-ดิ�ไม�ให-อั�กั�ศัผ��นเข-�ไดิ-หลงจ�กัน��งต-มแล-ว่ ป็ร�กัฏว่��ไม�ม�จ%ล�นท์ร�ย�เลยและไม�เน��อั�กัดิ-ว่ย เม#�อัเป็?ดิให-อั�กั�ศัเข-�ไป็ น�/�ต-มเน#/อัน/นเกั�ดิเน��เสิ่�ย แต�เข�กั(ไม�สิ่�ม�รถึอัธ์�บ�ยไดิ-ว่��อัะไรเป็+นสิ่�เหต% ในป็; คำ.ศั. 1860 หล1ยสิ่� ปาสิ่เตอร� (Louis Pasteur) ชี�ว่ฝร�งเศัสิ่ ไดิ-ดิดิแป็ลงกั�รท์ดิลอังขอังสิ่ป็�ลลนซึ่�น� โดิยม�อั%ป็กัรณ�เป็+นร,ป็ตว่ S ป็ล�ยดิ-�นหน��งบรรจ%น�/�ต-มเน#/อั ป็ล�ยอั�กัดิ-�นหน��งเป็?ดิให-อั�กั�ศัผ��นเข-�ไดิ- เข�ไดิ-พ�สิ่,จน�ว่��เม#�อัอั�กั�ศัท์��ผ��นเข-�ไป็ในป็ล�ยอั�กัข-�งหน��งป็ร�ศัจ�กัเชี#/อั จ%ล�นท์ร�ย� โดิยท์��เชี�/อัจ%ล�นท์ร�ย�หร#อัเศัษผงจะถึ,กัดิกัอัย,�ตรงข-อังอัร,ป็ตว่ S น�/ อั�กั�ศัท์��เข-�ไป็ถึ�งน�/�ต-มเน#/อัจ�งบร�สิ่%ท์ธ์�H น�/�ต-มเน#/อักั(ไม�เน��เป็F� อัย ซึ่��งกั�รท์ดิลอังน�/ไดิ-คำดิคำ-�นท์ฤษฎ�กั�รเกั�ดิข�/นไดิ-เอังโดิยสิ่�/นเชี�ง

9

Page 10: Unit1 organism

ต�อัม�ป็; คำ.ศั. 1936 นกัว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�ชี�ว่รสิ่เซึ่�ย ชี#�อั เอ. ไอ. โอปาร�น่ (A.I.Oparin) ไดิ-เข�ยน บท์คำว่�มเป็+นภ�ษ�รสิ่เซึ่�ยเร#�อัง "The Origin of Life" อั�กัห-�ป็;ต�อัม�นกัว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�ชี�ว่อังกัฤษ ชี#�อั เจำ. บ�. เอสิ่. ฮ�ลเดน่ (J.B.S.Haldene) ไดิ-พ�มพ�บท์คำว่�มแสิ่ดิงคำว่�มคำ�ดิขอังเข�ในว่�รสิ่�ร The Rational Annaul ท์/งโอัป็�ร�นและฮลเดินไดิ-เสิ่นอัแนว่คำว่�มคำ�ดิคำล-�ยคำล�งกันกัล��ว่ว่�� หลงจ�กัเกั�ดิโลกัแล-ว่ บรรย�กั�ศั ม�ธ์�ต%อัอักัซึ่�เจนน-อัยหร#อัไม�ม�เลยสิ่�ว่นม�กัเป็+นไอัน�/� กัI�ซึ่คำ�ร�บอันไดิอัอักัไซึ่ดิ� และไนโตรเจน ม�กัI�ซึ่ไฮโดิรเจนซึ่ลไฟิดิ� ม�เท์น และแอัมโมเน�ยบ-�งเล(กัน-อัย ในมห�สิ่ม%ท์รอั�จม�กัI�ซึ่คำ�ร�บอันไดิอัอักัไซึ่ดิ� แอัมโมเน�ย ม�เท์น และไฮโดิรเจนไซึ่ย�ไนดิ� ซึ่��งต��งกั(ม�สิ่ถึ�นะเป็+นกัI�ซึ่ท์��อั%ณหภ,ม�ซึ่��งน�/�เป็+นขอังเหลว่ละล�ยอัย,� นอักัจ�กัน�/ในมห�สิ่ม%ท์รยงม�สิ่�รป็ระกัอับอั#�นๆ ขอังพว่กัโลหะคำลอัไรดิ� สิ่�รป็ระกัอับฟิอัสิ่ฟิอัรสิ่ เกัล#อัและแร�ธ์�ต%ต��งๆ สิ่ะสิ่มอัย,� แม-แต�เดิ�มจะไม�ม�กั(ต�ม แต�เน#�อังจ�กัแม�น�/�กัดิเซึ่�ะดิ-�นข-�งขอังภ,เข�อัอักัไป็ รว่มท์/งม�คำล#�นกัระท์บฝA� งดิ-ว่ยกั��ลงแรงท์��ให-ป็ร�ม�ณเกัล#อัและแร�ธ์�ต%ต��งๆ ในมห�สิ่ม%ท์รเพ��มข�/นเร#�อัยๆ นอักัจ�กัน�/ล�ว่�ใต-ท์ะเลท์��ระเบ�ดิอัอักัม� ยงอั�จชี�ว่ยเพ��มป็ร�ม�ณขอังเกัล#อัแร�ขอังน�/�ในมห�สิ่ม%ท์รไดิ- คำว่�มเคำ(มขอังเกัล#อัจ�งเพ��มข�/นเร#�อัยๆ ต�มล��ดิบ

กั�รเกั�ดิขอังน�/�ท์��เป็+นสิ่�ว่นขอังบรรย�กั�ศัแรกัเร��ม และเกัล#อัแร�หล�ยชีน�ดิในร,ป็ขอังสิ่�รละล�ย เป็+นกั%ญ่แจสิ่��คำญ่ท์��น��ไป็สิ่,�กั�รกั��เน�ดิขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ต เน#�อังจ�กัน�/�เป็+นสิ่��งท์��จ��เป็+นท์��สิ่%ดิขอัง สิ่��งม�ชี�ว่�ตท์/งในอัดิ�ตและป็Aจจ%บน เป็+นท์��ท์ร�บกันดิ�ว่��น�/�เป็+นตว่ท์��ละล�ยท์��ดิ�ท์��สิ่%ดิ ม�สิ่มบต�เป็+นตว่กัล�งขอังป็ฏ�กั�ร�ย�เคำม�ไดิ-อัย��งว่�เศัษ นอักัจ�กัน�/ยงเป็+นแหล�งสิ่��คำญ่ขอังไฮโดิรเจน และอัอักัซึ่�เจนอั�กัดิ-ว่ย

ดิ-ว่ยเหต%ผลดิงกัล��ว่น�/�ในมห�สิ่ม%ท์รจ�งน��จะกั�อัให-เกั�ดิสิ่��งม�ชี�ว่�ตไดิ- ถึ�งแม-ว่��ชี/นขอังเมฆท์��หน�จะป็Cอังกันไม�ให-แสิ่งอั�ท์�ตย�สิ่�อังถึ�งโลกัคำร/งแรกั เป็+นผลให-โลกัม#ดิม�กัเป็+นเว่ล�น�น แต�รงสิ่�อั%ลตร�ไว่โอัเลต รงสิ่�เอักัซึ่� และอั#�นๆ ท์��ม�พลงง�นสิ่,งขอังดิว่งอั�ท์�ตย� ยงสิ่�ม�รถึผ��นเมฆไดิ- และท์��ให-เกั�ดิพลงง�นท์��จ��เป็+นสิ่��หรบป็ฏ�กั�ร�ย�ระหว่��งม�เท์น แอัมโมเน�ย ไฮโดิรเจนไซึ่ย�ไนดิ� และน�/�

แหล�งพลงง�นท์��สิ่อัง ไดิ-แกั� ป็ระจ%ไฟิฟิC� ท์��เกั�ดิต�อัเน#�อังกันในบรรย�กั�ศัขอังเมฆและพ�ย%ฝน แสิ่งท์��ให-เกั�ดิป็ฏ�กั�ร�ย�เคำม�ไดิ-เชี�นเดิ�ยว่กับรงสิ่�จ�กัดิว่งอั�ท์�ตย� พลงง�นจ�กัแหล�งท์/งสิ่อัง จะท์��ให-โมเลกั%ลขอังกัI�ซึ่เกั�ดิป็ฏ�กั�ร�ย�เคำม�โดิยตรงเชี�นท์��ยงเกั�ดิอัย,�ในป็Aจจ%บน

10

Page 11: Unit1 organism

ผลผล�ตท์��เกั�ดิจ�กัป็ฏ�กั�ร�ย�เคำม�ในอั�กั�ศัจะถึ,กัฝนชีะล-�งลงในท์ะเล ป็ฏ�กั�ร�ย�เหล��น�/อั�จเกั�ดิในน�/�ท์��ม�ม�เท์น และสิ่�รอั#�นๆ ละล�ยอัย,� ท์ฤษฎ�ขอังโอัป็�ร�น เป็+นร�กัฐ�นท์��นกัว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�ท์/งหล�ยไดิ-ศั�กัษ�คำ-นคำว่-�ต�อัม� เชี�น ในป็; คำ.ศั.1953 สิ่แตน่เลย� แอล. มี�ลเลอร�(Stanley L. Miller) ล,กัศั�ษย�ขอังนกัเคำม�ผ,-ไดิ-รบร�งว่ลโนเบล ชี#�อั ฮาร�โอล ย5เรย� (Harold Urey) ไดิ-ป็ระสิ่บผลสิ่��เร(จในกั�รสิ่ร-�งสิ่�รป็ระกัอับอั�นท์ร�ย� โดิยกั�รท์ดิลอังให-สิ่�ว่นป็ระกัอับขอังกัI�ซึ่แอัมโมเน�ย ไฮโดิรเจน และไอัน�/� ไดิ-รบป็ระจ%ไฟิฟิC�เป็+นระยะๆ เป็+นเว่ล� 1 สิ่ป็ดิ�ห� ป็ร�กัฏว่��ไดิ-สิ่�รละล�ยสิ่�แดิง เม#�อัว่�เคำร�ะห�ดิ-ว่ยว่�ธ์�โคำรม�โตกัร�ฟิ;กัระดิ�ษแล-ว่พบว่�� ม� กัรดิอัะม�โนหล�ยชีน�ดิ คำ#อั ไกัลซึ่�น อัะล�น�น กัรดิแอัสิ่ป็�ต�กั และอั#�นๆ อั�กั 2 ชีน�ดิ กัรดิอัะม�โน 2 ชีน�ดิแรกัพบม�กัในโป็รต�น ผลขอังกั�รท์ดิลอังน�/ไดิ-ท์��ให-นกัว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�เชี#�อัว่��ม�ท์�งเกั�ดิกัรดิอัะม�โนไดิ-เอังในธ์รรมชี�ต�

เน#�อังจ�กักัรดิอัะม�โนเป็+นอังคำ�ป็ระกัอับหลกัขอังโป็รต�น ดิงน/นผลกั�รท์ดิลอังดิงกัล��ว่น�/จ�งเป็+นท์��น��สิ่นใจเกั��ยว่กับกั�รกั��เน�ดิขอังชี�ว่�ตในโลกั หลงจ�กัท์��ม�ลเลอัร�ป็ระสิ่บคำว่�มสิ่��เร(จดิงกัล��ว่ ต�อัม�กั(ไดิ-ม�กั�รสิ่งเคำร�ะห�กัรดิอัะม�โนหล�ยชีน�ดิข�/นอั�กั โดิยสิ่�ว่นป็ระกัอับขอังกัI�ซึ่ต��งๆ ไดิ-รบป็ระจ% ไฟิฟิC�หร#อัรงสิ่�อั%ลตร�ไว่โอัเลต และคำว่�มร-อัน จ�งเป็+นกั�รย#นยนว่��กัรดิอัะม�โนสิ่�ม�รถึเกั�ดิข�/นไดิ-โดิยกัระบว่นกั�รต��งๆ ต/งแต�สิ่มยกั�อันท์��จะม�สิ่��งม�ชี�ว่�ตอั%บต�ข�/นในโลกั ในสิ่ภ�พท์��เหม�ะสิ่มกัรดิอัะม�โนกั(กั�อัตว่เป็+นเสิ่-นย�ว่ลกัษณะคำล-�ยโป็รต�น เร�ยกั โป็รต�นนอัยดิ� (Protieniod) เม#�อัโลกัคำ�อัยๆ เย(นลงสิ่�รโป็รต�นนอัยดิ�กั(เกั�ดิข�/นม�กัม�ยม�ร,ป็ร��งคำ�อันข-�งกัลมขน�ดิเล(กั ซึ่��งป็ร�กัฏกั�รณ�เชี�นน�/อั�จเกั�ดิข�/นในสิ่มยกั�อันป็ระว่ต�ศั�สิ่ตร�โลกั เพร�ะว่��ในบรรย�กั�ศัม�กัI�ซึ่ม�เท์น ไฮโดิรเจน และ ไอัน�/� เม#�อัถึ,กัรงสิ่�ต��งๆ หร#อัป็ระจ%ไฟิฟิC� จ�กัฟิC�แลบกั(จะท์��ให-เกั�ดิสิ่�รป็ระกัอับอั�นท์ร�ย�ต��งๆ รว่มท์/งกัรดิอัะม�โน

กั�รคำ-นพบกั�รสิ่งเคำร�ะห�กัรดิอัะม�โนนบเป็+นป็Aจจยสิ่��คำญ่ในกั�รเกั�ดิสิ่�รป็ระกัอับพว่กัโป็รต�น ซึ่��งเป็+นอังคำ�ป็ระกัอับท์��สิ่��คำญ่ในสิ่��งม�ชี�ว่�ตไดิ-กั��เน�ดิข�/นในโลกัคำร/งแรกัเม#�อัป็ระม�ณ 3,000 ล-�นป็;ม�แล-ว่

ต�อัม�ม�กั�รท์ดิลอังในท์��นอังเดิ�ยว่กันน�/ โดิยใชี-แหล�งพลงง�นต��งๆ กันไป็ ป็ร�กัฏว่�� ไดิ-ผลคำล-�ยคำล�งกัน ท์��ให-คำ�ดิว่��คำร/งหน��งน�นม�แล-ว่ในโลกัเร�น�/ม�สิ่�รเคำม�ท์��ม�โคำรงสิ่ร-�งซึ่บซึ่-อันขอัง สิ่��งม�ชี�ว่�ตเกั�ดิข�/นไดิ-เอังจ�กัสิ่�รเคำม�ท์��ม�อัย,�ในบรรย�กั�ศัขณะน/น ซึ่��งเหม#อันกับท์��นกัว่�ท์ย�ศั�ตร�ไดิ-ท์ดิลอังท์��ให-เกั�ดิข�/นในห-อังป็ฏ�บต�กั�ร แต�ใน

11

Page 12: Unit1 organism

สิ่ภ�พคำว่�มเป็+นจร�งในป็Aจจ%บนสิ่ภ�พบรรย�กั�ศัท์��เต(มไป็ดิ-ว่ยกัI�ซึ่อั�สิ่ระม�กัม�ยต��งไป็จ�กัอัดิ�ต สิ่�รอั�นท์ร�ย�สิ่�ม�รถึท์��ป็ฏ�กั�ร�ย�กับอัอักัซึ่�เจนเกั�ดิกั�รสิ่ล�ยตว่และสิ่ภ�พแว่ดิล-อัมเป็ล��ยนแป็ลงไป็ กั�รเกั�ดิสิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��ม�ลกัษณะคำล-�ยสิ่��งม�ชี�ว่�ตเร��มแรกัจ�งไม�สิ่�ม�รถึเกั�ดิข�/นไดิ-อั�กั สิ่��งม�ชี�ว่�ตร% �นต�อัม�จ�งกั��เน�ดิจ�กัสิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��กั��เน�ดิม�กั�อัน หร#อักัล��ว่ไดิ-ว่�� สิ่��งม�ชี�ว่�ตต-อังเกั�ดิจ�กัสิ่��งม�ชี�ว่�ตดิ-ว่ยกัน “ ”

1.2 เซิลล� 1.2.1 องค�ประกอบที่างเคมี�ของเซิลล�

สิ่��งม�ชี�ว่�ตป็ระกัอับดิ-ว่ยหน�ว่ยพ#/นฐ�นท์��เร�ยกัว่�� เซึ่ลล� และม�อังคำ�ป็ระกัอับท์�งเคำม�ท์��ป็ระกัอับดิ-ว่ยธ์�ต%ต��งๆ ป็ระม�ณกัว่�� 30 % ในจ��นว่นน�/กัล%�มธ์�ต%ท์��ม�ป็ร�ม�ณม�กัและเป็+นธ์�ต%หลกัขอังสิ่�รป็ระกัอับอั�นท์ร�ย� ไดิ-แกั� อัอักัซึ่�เจน 65 % คำ�ร�บอัน 18 % ไฮโดิรเจน 10 % และไนโตรเจน 3 % สิ่��งม�ชี�ว่�ตม�คำว่�มสิ่�ม�รถึสิ่งเคำร�ะห�ธ์�ต%เหล��น�/ข�/นม�เป็+นสิ่�รป็ระกัอับโมเลกั%ลขน�ดิใหญ่� ท์��ให- สิ่��งม�ชี�ว่�ตสิ่�ม�รถึดิ��รงชี�ว่�ตอัย,�ไดิ- สิ่�ว่นท์��เหล#อั ไดิ-แกั� แคำลเซึ่�ยม 2 % ฟิอัสิ่ฟิอัรสิ่ 1.4 % โป็แตสิ่เซึ่�ยม 0.4 % และธ์�ต%อั#�นๆ อั�กั 0.2 % เชี�น กั��มะถึน โซึ่เดิ�ยม คำลอัร�น แมกัน�เซึ่�ยม เหล(กั ไอัโอัดิ�น ซึ่�ล�คำอัน ฟิล,อัอัร�น ท์อังแดิง และสิ่งกัะสิ่� เหล��น�/เป็+นธ์�ต%ท์��เป็+นอังคำ�ป็ระกัอับขอังสิ่�รอัน�นท์ร�ย�และเกัล#อัแร�ต��งๆ สิ่��หรบธ์�ต%ท์��ม�ป็ร�ม�ณเล(กัน-อัยในสิ่��งม�ชี�ว่�ตมกัจะพบอัย,�ในร,ป็ไอัอัอัน และไอัอัอันสิ่�ว่นใหญ่�จะเป็+นสิ่�ว่นป็ระกัอับขอังเอันไซึ่ม�หร#อัสิ่�รป็ระกัอับอั#�น ถึ-�สิ่��งม�ชี�ว่�ตข�ดิเอันไซึ่ม�หร#อัสิ่�รป็ระกัอับน/นจะไม�สิ่�ม�รถึท์��ง�นไดิ-หร#อัท์��ง�นผ�ดิป็กัต�ไป็ เชี�น ถึ-�ร��งกั�ยข�ดิธ์�ต%ท์อังแดิงจะท์��ให-ระบบป็ระสิ่�ท์ท์��ง�นผ�ดิป็กัต�ท์��ให-เกั�ดิโรคำท์�งระบบป็ระสิ่�ท์ไดิ- เป็+นต-น

1.2.2 โครงสิ่ร6าง และหน่6าที่��สิ่�วน่ประกอบของเซิลล� เซึ่ลล�โดิยท์�ว่ไป็ป็ระกัอับดิ-ว่ยสิ่�ว่นสิ่��คำญ่ 2 สิ่�ว่น คำ#อั

1. เย#�อัห%-มเซึ่ลล� (Plasma membrane หร#อั Cell membrane) ท์��หน-�ท์��แบ�งขอับเขตขอัง สิ่ภ�พแว่ดิล-อัมภ�ยนอักักับสิ่ภ�พแว่ดิล-อัมภ�ยในเซึ่ลล� นอักัจ�กัน�/กั(ยงท์��หน-�ท์��คำว่บคำ%มกั�รผ��นเข-�อัอักัขอังสิ่�รหร#อัโมเลกั%ลต��งๆ เข-�สิ่,�เซึ่ลล�อั�กัดิ-ว่ย เร�ยกัสิ่มบต�น�/ว่�� ดิ�ฟิเฟิอัเรนเชี�ยล(Differential) หร#อัเซึ่ม�เพอัร�ม�เอัเบ�ล (Semipermeable) สิ่��หรบเซึ่ลล�พ#ชีท์%กัชีน�ดิยงม�โคำรงสิ่ร-�งท์��ห%-มอัย,�นอักัเย#�อัห%-มเซึ่ลล�เร�ยกัว่�� ผนงเซึ่ลล� (Cell wall) ท์��หน-�ท์��ให-คำว่�มแข(งแรงแกั�เซึ่ลล� ท์��ให-เซึ่ลล�สิ่�ม�รถึรกัษ� ร,ป็ร��งไดิ- ผนง

12

Page 13: Unit1 organism

เซึ่ลล�ต��งจ�กัเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ตรงท์��ยอัมให-โมเลกั%ลแท์บท์%กัชีน�ดิผ��นเข-�อัอักัอัย��งอั�สิ่ระ

2. โพรโท์พล�สิ่ซึ่�ม (Protoplasm) สิ่�รท์��พบภ�ยในเซึ่ลล�ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตเป็+น สิ่�รป็ระกัอับพว่กัโป็รต�นเชี�งซึ่-อัน ม�สิ่�ว่นป็ระกัอับท์��สิ่��คำญ่ 2 สิ่�ว่น คำ#อั ไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม (Cytoplasm) และน�ว่เคำล�ยสิ่ (Nucleus) แต�กั(ม�สิ่��งม�ชี�ว่�ตบ�งชีน�ดิไม�ม�น�ว่เคำล�ยสิ่ซึ่��งเป็+นโคำรงสิ่ร-�งท์��สิ่��คำญ่ขอังเซึ่ลล� เน#�อังจ�กัไม�ม�เย#�อัห%-มน�ว่เคำล�ยสิ่ ท์��ให-สิ่�รต��งๆ ในน�ว่เคำล�ยสิ่ป็นอัย,�ในโพรโท์พล�สิ่ซึ่�มสิ่��งม�ชี�ว่�ต พว่กัน�/ เร�ยกัว่�� โพื้รคาร�โอต (Prokaryote) เชี�น แบคำท์�เร�ย สิ่�หร��ยสิ่�เข�ยว่แกัมน�/�เง�น สิ่�ว่นสิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��ม�น�ว่เคำล�ยสิ่ เร�ยกัว่�� ย5คาร�โอต (Eukaryote)

1. เซิลล�โพื้รคาร�โอต 1.1 เย��อห16มีเซิลล�

เย#�อัห%-มเซึ่ลล�ซึ่��งท์��หน-�ท์��ห�อัห%-มเซึ่ลล�ขอังโพรคำ�ร�โอัตม�ลกัษณะเชี�นเดิ�ยว่กับขอังย,คำ�ร�โอัต ในโพรคำ�ร�โอัตท์��ห�ยใจแบบใชี-อัอักัซึ่�เจนระบบกั�รถึ��ยท์อัดิอั�เล(กัตรอันจะเกั�ดิท์��เย#�อัห%-มเซึ่ลล�เชี�นเดิ�ยว่กับเกั�ดิท์��คำร�สิ่ต�/ (Cristae) ขอังไมโท์คำอันเดิร�ยในย,คำ�ร�โอัต ฉะน/นเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ขอังโพรคำ�ร�โอัตจ�งมกัจะย#�นเข-�ไป็อัย,�ภ�ยใน ไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มเป็+นชี�ว่งๆ

ในกัล%�มโพรคำ�ร�โอัตท์��สิ่งเคำร�ะห�แสิ่งน/น กั�รสิ่งเคำร�ะห�แสิ่งเกั�ดิท์��เย#�อัห%-มเซึ่ลล� เน#�อังจ�กั รงคำว่ตถึ%ท์��ใชี-ในกั�รสิ่งเคำร�ะห�แสิ่งอัย,�ดิ-�นนอักัขอังเย#�อัห%-มเซึ่ลล� รงคำว่ตถึ%ในกั�รสิ่งเคำร�ะห�แสิ่งขอังพว่กัโพรคำ�ร�โอัตม�หล�ยชีน�ดิ เชี�น แบคำท์�ร�โอัคำลอัโรฟิ?ลล� (Bacteriochlorophyll) คำลอัโรฟิ?ลล� เอั (Chlorophyll a) ไฟิโคำบ�ล�น (Phyobilin) แคำโรท์�นอัยดิ� (Carotenoid) เป็+นต-น รงคำว่ตถึ%เหล��น�/จะอัย,�ท์��เย#�อัห%-มเซึ่ลล�ดิ-�นนอักัท์��ต�ดิกับผนงเซึ่ลล� (Cell wall) 1.2 องค�ประกอบภายใน่เซิลล�โพื้รคาร�โอต

เซึ่ลล�โพรคำ�ร�โอัตม�อัอัร�แกัเนลล�ท์��ม�เย#�อัห%-มอัย,�ภ�ยในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม ซึ่��งม�ร,ป็ร��งเชี�นเดิ�ยว่กับท์��พบในย,คำ�ร�โอัตแต�ม�ขน�ดิเล(กักัว่�� ไรโบโซึ่มกัระจ�ยอัย,�ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มเป็+นจ��นว่นม�กั จนท์��ให-ไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มม�ลกัษณะเป็+นเม(ดิเล(กัๆไม�เร�ยบ นอักัจ�กัน/นในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มยงม�เอันไซึ่ม� โคำเอันไซึ่ม� และโมเลกั%ลขอังสิ่�รอั�ห�ร

13

Page 14: Unit1 organism

ภาพื้ที่�� 1-2 ไดิอัะแกัรมแสิ่ดิงลกัษณะขอังเซึ่ลล�โพรคำ�ร�โอัต (Neil A. campbell 1993:121)

โพรคำ�ร�โอัตไม�ม�น�ว่เคำล�ยสิ่ แต�ม�โคำรโมโซึ่ม ซึ่��งม�เพ�ยง 1 เสิ่-นลกัษณะเป็+นว่ง (Circular DNA) ม�สิ่�ว่นหน��งย�ดิกับเย#�อัห%-มเซึ่ลล� ม�โป็รต�นเป็+นอังคำ�ป็ระกัอับดิ-ว่ยเล(กัน-อัย นอักัจ�กัน/นยงม� พล�สิ่ม�ดิ (Plasmid หร#อั Extrachromosomal DNA) เป็+น DNA โมเลกั%ลท์��ต�อักันเป็+นว่งขน�ดิเล(กั ใน 1 เซึ่ลล�มกัจะพบพล�สิ่ม�ดิป็ระม�ณ 2-3 อัน กัระจ�ยอัย,�อัย��งอั�สิ่ระ ในพล�สิ่ม�ดิม�ย�นท์��ต�อัต-�นสิ่�รป็ฏ�ชี�ว่นะต��งๆ ในเว่ล�ท์��เซึ่ลล�ไป็สิ่มผสิ่กับสิ่�รป็ฏ�ชี�ว่นะ จะม�กั�รสิ่ร-�งพล�สิ่ม�ดิเพ��มข�/นหล�ยอัน

มี�โซิโซิมี (Mesosome) เป็+นสิ่�ว่นขอังเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ท์��ขดิตว่กันเป็+นกั-อันย#�นอัอักัจ�กับร�เว่ณขอับเซึ่ลล�เข-�ม�อัย,�ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม พบในพว่กัโพรคำ�ร�โอัตท์��ม�กั�จกัรรมม�กั และมกัจะพบว่��ม�โซึ่โซึ่มต�ดิอัย,�กับโคำรโมโซึ่มท์��ให-เข-�ใจกันว่��คำงจะม�บท์บ�ท์สิ่��คำญ่ในกั�รท์��ให-โคำรโมโซึ่มแยกัอัอักัจ�กักันเม#�อัม�กั�รแบ�งเซึ่ลล� และยงท์��หน-�ท์��เชี�นเดิ�ยว่กับไมโท์คำอันเดิร�ยขอังย,คำ�ร�โอัต

1.3 ผน่�งเซิลล�โพรคำ�ร�โอัตสิ่�ว่นใหญ่�ม�ผนงเซึ่ลล�ท์��ม�ลกัษณะแข(งแรง บ�งชีน�ดิ

ย#ดิหย%�นไดิ- สิ่�รท์��เป็+นสิ่�ว่นป็ระกัอับขอังผนงเซึ่ลล�จะแตกัต��งกับผนงเซึ่ลล�ขอังย,คำ�ร�โอัต แม-แต�ในกัล%�มขอังโพรคำ�ร�โอัตดิ-ว่ยกันกั(ยงม�คำว่�มแตกัต��งกัน เชี�น ในบ�งพว่กัม�โมเลกั%ลขอังไลโพโพล�แซึ่คำคำ�ไรดิ� (Lipopolysaccharide) ท์��อัย,�ในผนงเซึ่ลล�

โพรคำ�ร�โอัตบ�งชีน�ดิสิ่ร-�งสิ่�รห%-มผนงเซึ่ลล�อั�กัชี/นหน��ง ม�ลกัษณะเป็+นป็ลอักั หน-�ท์��ยงไม�ท์ร�บชีดิเจน แต�มกัพบในกัล%�มขอังโพรคำ�ร�โอัตท์��ท์��ให-เกั�ดิโรคำต�ดิต�อัไดิ- ท์��ให-เข-�ใจว่��ป็ลอักัน�/อั�จท์��หน-�ท์��ป็Cอังกันตว่เอังจ�กักั�รถึ,กัเม(ดิเล#อัดิข�ว่กั�นกั(ไดิ-

1.4 แสิ่6และพื้�ล�สิ่ (Flagellum and pilus)

14

Page 15: Unit1 organism

โพรคำ�ร�โอัตบ�งชีน�ดิม�แสิ่- แต�ลกัษณะขอังแสิ่-จะแตกัต��งกับแสิ่-ในพว่กัย,คำ�ร�โอัต แสิ่-ใน โพรคำ�ร�โอัตม�ลกัษณะเป็+นท์�อัท์��ป็ระกัอับดิ-ว่ยโมเลกั%ลขอังโป็รต�นเร�ยงตว่ต�อักันเป็+นว่ง ภ�ยในกัลว่ง โคำนขอังแสิ่-ยงอัย,�ท์��ผนงเซึ่ลล�และเย#�อัห%-มเซึ่ลล� โป็รต�นท์��เป็+นสิ่�ว่นป็ระกัอับขอังแสิ่- คำ#อั แฟิลกัเจลล�น (Flagellin) สิ่�ว่นพ�ลสิ่ป็ระกัอับดิ-ว่ยโมเลกั%ลขอังโป็รต�นพ�ล�น (Pillin) ม�ลกัษณะคำล-�ยแสิ่- แต�สิ่/นกัว่��และบ�งกัว่�� เป็+นแท์�งแข(งย#�นอัอักัม�นอักัเซึ่ลล�จ��นว่นม�กั ท์��หน-�ท์��ย�ดิเซึ่ลล�ขอังแบคำท์��เร�ยให-ต�ดิกับแหล�งอั�ห�ร หร#อักับขอังเหลว่ท์��ม�อัอักัซึ่�เจน หร#อัอั�จใชี-ย#ดิเว่ล�ท์��ท์��กั�รผสิ่มพนธ์%�กัน (Conjugation)

2. เซิลล�ย5คาร�โอตย,คำ�ร�โอัตม�ขน�ดิแตกัต��งกัน ร,ป็ร��งหล�ยแบบ อั�จเป็+นแผ�นกัลม ร,ป็กัลม ร,ป็ไข� ร,ป็เหล��ยมหร#อัย�ว่ บ�งชีน�ดิม�แขนงย�ว่ บ�งชีน�ดิเป็ล��ยนร,ป็ร��งไดิ- บ�งชีน�ดิม�ชี�ว่�ตอัย,�ไดิ-ต�มล��พง เซึ่ลล�เดิ�ยว่หร#อัอั�จอัย,�เป็+นโคำโลน� และบ�งชีน�ดิเป็+นสิ่�ว่นป็ระกัอับขอังเน#/อัเย#�อัในสิ่��งม�ชี�ว่�ตหล�ยเซึ่ลล� แต�ท์%กัเซึ่ลล�ไม�ว่��จะเป็+นเซึ่ลล�ชีน�ดิใดิ กั(จะป็ระกัอับดิ-ว่ยสิ่�ว่นป็ระกัอับท์��สิ่��คำญ่ คำ#อั เย#�อัห%-มเซึ่ลล� น�ว่เคำล�ยสิ่ และไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม

2.1 เย��อห16มีเซิลล� (Plasma membrane หร#อั Cell membrane)

ไดิ-ม�กั�รศั�กัษ�เกั��ยว่กับเย#�อัห%-มเซึ่ลล� ท์/งในดิ-�นร,ป็ร��งและหน-�ท์��ม�ต/งแต�ต-นศัตว่รรษท์�� 19 แต�เน#�อังจ�กัเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ม�คำว่�มบ�งม�กั กั�รศั�กัษ�โดิยใชี-กัล-อังจ%ลท์รรศัน�แบบใชี-แสิ่งธ์รรมดิ�ไม�ชี�ว่ยให-ท์ร�บร�ยละเอั�ยดิม�กันกั ต-อังใชี-กัล-อังจ%ลท์รรศัน�อั�เล(กัตรอันและมกัต-อังใชี-กั�รศั�กัษ�ดิ-�นชี�ว่เคำม�ร�ว่มดิ-ว่ย (มห�ว่�ท์ย�ลยเกัษตรศั�สิ่ตร� 2540: 48)

เย#�อัห%-มเซึ่ลล�ม�ลกัษณะเป็+นเย#�อับ�งๆ 2 ชี/น ห%-มเซึ่ลล�อัย,�ชี /นนอักั กั/นตว่เซึ่ลล�อัอักัจ�กั สิ่��งแว่ดิล-อัมภ�ยนอักั เป็+นสิ่�รป็ระกัอับจ��พว่กัโป็รต�นและ ล�พ�ดิ ม�คำ�ร�โบไฮเดิรตผสิ่มเล(กัน-อัย โดิยท์��โป็รต�นและล�พ�ดิย�ดิเกั�ะเป็+นหน�ว่ยเดิ�ยว่กันเร�ยกัว่�� ไลโพโป็รต�น (Lipoprotein) ในเซึ่ลล�สิ่ตว่�ชี/นขไขมนขอังเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ม�สิ่�รพว่กัเลซึ่�ท์�น (Lecithin) และคำอัเลสิ่เตอัรอัลเป็+นสิ่�ว่นใหญ่�หน-�ท์��ขอังเย#�อัห%-มเซึ่ลล� นอักัจ�กัท์��หน-�ท์��กั/นขอับเขตขอังเซึ่ลล�แล-ว่ ป็ฏ�กั�ร�ย�หล�ยป็ฏ�กั�ร�ย�กั(เกั�ดิข�/นท์��เย#�อัห%-มเซึ่ลล� แต�หน-�ท์��ท์��สิ่��คำญ่ท์��สิ่%ดิขอังเย#�อัห%-มเซึ่ลล�คำ#อั คำว่บคำ%มกั�รแลกัเป็ล��ยนสิ่�รระหว่��งไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มกับสิ่��งแว่ดิล-อัม รว่มท์/งป็Cอังกันสิ่�รบ�งอัย��งไม�ให-เข-�หร#อัอัอักั หร#อัจดิล��ดิบข/นตอันขอังสิ่�รท์��จะเข-�สิ่,�เซึ่ลล� เน#�อังจ�กัเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ม�คำ%ณสิ่มบต�เป็+นเย#�อักั��งซึ่�ม(Selective permeable membrane) กัล��ว่คำ#อั

15

Page 16: Unit1 organism

ยอัมให-สิ่�รบ�งชีน�ดิผ��นเข-�ไดิ-ท์/งสิ่อังดิ-�น (Permeable) สิ่�รบ�งอัย��งผ��นเข-�หร#อัอัอักัไดิ-ดิ-�นเดิ�ยว่ แต�สิ่�รบ�งชีน�ดิผ��นไม�ไดิ- (Impermeable) ดิงน/นอั�จกัล��ว่ไดิ-ว่�� เย#�อัห%-มเซึ่ลล�ท์��หน-�ท์��คำว่บคำ%มกั�รผ��นเข-�อัอักัขอังสิ่�รและขอังเสิ่�ยจ�กัเซึ่ลล�

ภาพื้ที่�� 1-3 ภ�พสิ่�ว่นตดิแสิ่ดิงโคำรงสิ่ร-�งขอังเซึ่ลล�ย,คำ�ร�โอัตโดิยท์�ว่ไป็

กั. เซึ่ลล�พ#ชี ข. เซึ่ลล�สิ่ตว่� (ท์��ม� Neil A. campbell 1993: 124-125)

สิ่��หรบเซึ่ลล�พ#ชียงม�ผนงเซึ่ลล� (Cell wall) ซึ่��งเป็+นสิ่��งไร-ชี�ว่�ตห%-มข-�งนอักัอั�กัชี/นหน��ง ผนงเซึ่ลล�ป็ระกัอับดิ-ว่ยสิ่�รจ��พว่กัเซึ่ลล,โลสิ่ (Cellulose) และเพคำโตสิ่ (Pectose) สิ่�ว่นผนงเซึ่ลล�ขอังพว่กัร� (Fungi) ม�สิ่�รพว่กัไคำต�น (Chitin) ผนงเซึ่ลล�ขอังไม-คำอัร�กัม�ซึ่,เบอัร�น (Suberin) ผนงเซึ่ลล�ผ�ว่ใบม�คำ�ว่ต�น (Cutin) เซึ่ลล�เน#/อัไม-ม�ล�กัน�น (Lignin) 2.2 ไซิโที่พื้ลาสิ่ซิ+มี (Cytoplasm)

16

กั.

ข.

Page 17: Unit1 organism

เป็+นสิ่�รกั��งเหลว่อัย,�ระหว่��งเย#�อัห%-มเซึ่ลล�กับเย#�อัห%-มน�ว่เคำล�ยสิ่ ป็ระกัอับดิ-ว่ยน�/�ป็ระม�ณร-อัยละ 70 นอักัจ�กัน/นเป็+นโมเลกั%ลหร#อัไอัอัอันขอังสิ่�รต��งๆ ม�กั�รไหลเว่�ยนท์��ให-เกั�ดิกั�รแลกัเป็ล��ยนสิ่�รลกัษณะคำล-�ยเยลล�� ภ�ยในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มจะม�โคำรงสิ่ร-�งท์��เร�ยกัว่�� อัอัร�แกัเนลล� (Organelle) อัย,�ม�กัม�ย อัอัร�แกัเนลล�เหล��น�/ม�เย#�อัห%-มลกัษณะเหม#อันเย#�อัห%-มเซึ่ลล� สิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��อัย,�ต�มล��พงเซึ่ลล�เดิ�ยว่ม�อัอัร�แกัเนลล�ท์��ท์��หน-�ท์��ต��งๆ เพ#�อัให-เซึ่ลล�ดิ��รงชี�ว่�ตอัย,�ไดิ-โดิยสิ่มบ,รณ� แต�เซึ่ลล�ท์��เป็+นอังคำ�ป็ระกัอับขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตหล�ยเซึ่ลล� ไม�ว่��จะเป็+นพ#ชีหร#อัสิ่ตว่� ท์��หน-�ท์��แตกัต��งกัน (Specialization) เป็+นเหต%ให-เซึ่ลล�ท์��เป็+นอังคำ�ป็ระกัอับขอังอัว่ยว่ะแต�ละสิ่�ว่นม�อัอัร�แกัเนลล�ภ�ยในเซึ่ลล�ม�กัน-อัยไม�เท์��กัน และม�ไม�คำรบท์%กัชีน�ดิ กั�รท์��แต�ละเซึ่ลล�ไม�ม�อัอัร�แกัเนลล�ท์%กัอัย��งม�ผลดิ�ในกั�รท์��จะดิ��รงชี�ว่�ตไดิ-ดิ�กัว่��เซึ่ลล�ท์��ท์��หน-�ท์��ท์%กัอัย��ง ย��งไป็กัว่��น/นอัอัร�แกัเนลล�ขอังแต�ละเซึ่ลล�กั(ม�จ��นว่นไม�คำงท์�� เป็ล��ยนไป็ต�ม กั�จกัรรมขอังเซึ่ลล�น/นๆ อัอัร�แกัเนลล�ท์��จะกัล��ว่ถึ�งต�อัไป็น�/ ไม�ใชี�อัอัร�แกัเนลล�ท์��ม�จ�กัเซึ่ลล�เดิ�ยว่ แต�เป็+นอัอัร�แกัเนลล�ท์��พบโดิยท์�ว่ๆ ไป็ บ�งชีน�ดิพบท์/งในเซึ่ลล�พ#ชีและเซึ่ลล�สิ่ตว่� บ�งชีน�ดิพบเฉพ�ะในเซึ่ลล�พ#ชีหร#อัสิ่ตว่�อัย��งใดิอัย��งหน��งเท์��น/นดิงน�/ - ไมีโที่คอน่เดร�ย (Mitochondria) พบในเซึ่ลล�ท์%กัเซึ่ลล� ถึ-�ดิ,จ�กักัล-อังจ%ลท์รรศัน�ธ์รรมดิ�จะเห(นไมโท์คำอันเดิร�ยม�ขน�ดิเล(กัม�กั อั�จเป็+นจ%ดิกัลมหร#อัร� หร#อัเป็+นแท์�งท์��ร,ป็ร��งไม�แน�นอัน เพร�ะขน�ดิขอังไมโท์คำอันเดิร�ยจะม�ขน�ดิระหว่��ง 0.2-5 ไมคำรอัน (m) เม#�อัดิ,ดิ-ว่ยกัล-อังจ%ลท์รรศัน�อั�เล(กัตรอันจะเห(นร,ป็ร��งเป็+นแท์�งคำล-�ยไสิ่-กัรอักั ป็ระกัอับดิ-ว่ยผนงห%-ม 2 ชี/น ผนงชี/นในจะย#�นเข-�ไป็ข-�งในเป็+นแผ�น หร#อัท์�อัท์��เร�ยกัว่�� คำร�สิ่ต� (Cristae) ภ�ยในม�เอันไซึ่ม�หล�ยชีน�ดิซึ่��งม�หน-�ท์��เกั��ยว่ข-อังกับป็ฏ�กั�ร�ย�กั�รห�ยใจ ดิ-�นในขอังคำร�สิ่ต�จะเห(นลกัษณะท์��เป็+นเม(ดิกัลมเล(กัๆ ต�ดิอัย,�ตลอัดิ เม(ดิกัลมๆ น�/เร�ยกัว่�� ไมเซึ่ลล� (Micelle) ไมโท์คำอันเดิร�ยเป็+นศั,นย�กัล�งกั�จกัรรมขอังเซึ่ลล�เน#�อังจ�กัเป็+นแหล�งสิ่ร-�งพลงง�นซึ่��งอัย,�ในร,ป็ขอังสิ่�รเคำม�ท์��ม�ชี#�อัเร�ยกัว่�� อัะดิ�โนซึ่�นไท์รฟิอัสิ่เฟิท์ (Adenosine tri phosphate หร#อั ATP)ขอังเซึ่ลล� จ��นว่นไมโท์คำอันเดิร�ยจะม�กัหร#อัน-อัยข�/นอัย,�กับชีน�ดิและหน-�ท์��ขอังเซึ่ลล� คำว่�มต-อังกั�รพลงง�นขอังเซึ่ลล� - เอน่โดพื้ลาสิ่มี�ก เรที่�ค�วล�มี (Endoplasmic reticulum หร#อั เร�ยกัย�อัๆ ว่�� ER) สิ่�ม�รถึมอังเห(นไดิ-เม#�อัใชี-กัล-อังจ%ลท์รรศัน�ท์��ม�กั��ลงขย�ยสิ่,งๆ เท์��น/น ม�ร,ป็ร��งขดิพบไป็ม� ลกัษณะคำล-�ยท์�อัเล(กัๆ ม�แขนงม�กัม�ย บ�งบร�เว่ณจะพอังอัอักัเป็+นถึ%งแบนๆ ม�เย#�อัห%-มเชี#�อัมต�ดิต�อักับเย#�อัห%-มเซึ่ลล�และเย#�อัห%-มน�ว่เคำล�ยสิ่ดิ-ว่ย

17

Page 18: Unit1 organism

เอันโดิพล�สิ่ม�กั เรท์�คำ�ว่ลมท์��พบในเซึ่ลล�แบ�งเป็+น 2 ชีน�ดิคำ#อั ชีน�ดิท์�� 1 เอันโดิพล�สิ่ม�กั เรท์�คำ�ว่ลม ท์��ม�ไรโบโซึ่มเกั�ะต�ดิอัย,� เร�ยกัว่�� เอันโดิพล�สิ่ม�กั เรท์�คำ�ว่ลม ชีน�ดิไม�เร�ยบ (Rough ER หร#อั RER) พบม�กัในเซึ่ลล�ท์��สิ่งเคำร�ะห�โป็รต�นหร#อัน�/�ย�อัยต��งๆ เชี�น เซึ่ลล�ในตบอั�อัน ชีน�ดิท์�� 2 เอันโดิพล�สิ่ม�กั เรท์�คำ�ว่ลม ท์��ไม�ม�ไรโบโซึ่มเกั�ะอัย,� เร�ยกัว่�� เอันโดิพล�สิ่ม�กั เรท์�คำ�ว่ลม ชีน�ดิเร�ยบ (Smooth ER หร#อั SER) SER มกัพบในเซึ่ลล�ซึ่��งท์��หน-�ท์��เกั��ยว่กับกั�รขบสิ่�รพว่กัสิ่เตอัรอัยดิ�ซึ่��ง สิ่�ว่นใหญ่�เป็+นฮอัร�โมน เชี�น พบในเซึ่ลล�บร�เว่ณคำอัร�เท์กัซึ่�ขอังต�อัมหมว่กัไตในเซึ่ลล�ขอังตบ SER ท์��หน-�ท์��เกั��ยว่กับกั�รขนสิ่�งไกัลโคำเจนและน�/�ต�ลกั,ลโคำสิ่

ผนงขอัง ER ยอัมให-โป็รต�น เอันไซึ่ม� ล�พ�ดิ และสิ่�รป็ระกัอับบ�งชีน�ดิซึ่�มผ��นไดิ- ER ยง ท์��หน-�ท์��ร �ว่มกับ โกัลจ� คำอัมเพลกัซึ่� ในกั�รสิ่งเคำร�ะห�และขบสิ่�รพว่กัไกัลโคำโป็รต�น หน-�ท์��อั�กั ป็ระกั�รหน��งขอัง ER คำ#อัรว่บรว่มขอังเสิ่�ยภ�ยในเซึ่ลล�สิ่�งอัอักันอักัตว่เซึ่ลล� โดิยว่�ธ์�ท์��เร�ยกัว่�� เอักัโซึ่ไซึ่โท์ซึ่�สิ่ (Exocytosis)

- ไรโบโซิมี (Ribosome) เป็+นอัอัร�แกัเนลล�ท์��ม�ร,ป็ท์รงกัลม หร#อัร,ป็ไข� ม�เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 150 - 250 ไมคำรอัน ไรโบโซึ่มอั�จพบอัย,�ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม ไดิ- 3 แบบ

แบบท์�� 1 กัระจ�ยอัย,�ท์�ว่ไป็ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม พว่กัน�/ไม�เกั��ยว่ข-อังกับกั�รสิ่งเคำร�ะห� โป็รต�น

แบบท์�� 2 อัย,�ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม เร�ยงแถึว่เป็+นกัระจ%กัหร#อัเป็+นว่งเร�ยกัว่�� โพล�โซึ่ม

แบบท์�� 3 พบบนเย#�อัเอันโดิพล�สิ่ม�คำ เรท์�คำ�ว่ลม บนเย#�อัห%-มน�ว่เคำล�ยสิ่หร#อัอัอัร�แกัเนลล�อั#�น โพล�โซึ่มสิ่งเคำร�ะห�โป็รต�นใชี-ในไซึ่โท์พล�ซึ่�ม สิ่�ว่นไรโบโซึ่มท์��เย#�อัห%-มน�ว่เคำล�ยสิ่ท์��หน-�ท์�� สิ่งเคำร�ะห�โป็รต�นใชี-ในน�ว่เคำล�ยสิ่ และท์��พบบนเอันโดิพล�สิ่ม�คำ เรท์�คำ�ว่ลม ชีน�ดิไม�เร�ยบมกัจะ สิ่งเคำร�ะห�โป็รต�นท์��จะต-อังขบอัอักัจ�กัเซึ่ลล�ไป็ใชี-ท์��อั#�น

- โกลจำ� บอด�� หร#อั โกลจำ� คอมีเพื้ลกซิ� (Golgi bodies หร#อั Golgi complex) หร#อัด�กไที่โอโซิมี (Dictyosome) ต��แหน�งขอังโกัลจ� บอัดิ�ในเซึ่ลล�สิ่ตว่�มกัจะอัย,ใกัล-กับน�ว่เคำล#ยสิ่ สิ่�ว่นในเซึ่ลล�พ#ชี เซึ่ลล�สิ่ตว่�ท์��ไม�ม�กัระดิ,กัสิ่นหลง พว่กัโพรท์�สิ่ต� และพว่กัเห(ดิร� โกัลจ� บอัดิ�จะกัระจ�ยอัย,�ท์�ว่ไป็ใน ไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม และม�จ��นว่นม�กั

โกัลจ� บอัดิ� ป็ระกัอับดิ-ว่ยถึ%งป็�กัป็?ดิแบนๆ ซึ่-อันกันหล�ยๆ ชี/นคำล-�ยจ�นซึ่-อันเร�ยงกันเป็+นต/งอั�จเห(นเป็+น 5 - 8 ชี/นไดิ- ภ�ยในม�ขอังเหลว่บรรจ%อัย,� เร�ยกัว่�� ซึ่�สิ่เท์อัร�น� (Cisterna)

18

Page 19: Unit1 organism

โกัลจ� บอัดิ� ท์��หน-�ท์��เกั��ยว่กับกั�รบรรจ%และขนสิ่�งสิ่�ร โดิยรบเอั�สิ่�รท์��สิ่ร-�งจ�กัไรโบโซึ่มผ��นม�ท์�ง ER แล-ว่น��ม�สิ่ร-�งเป็+นสิ่�รโมเลกั%ลใหญ่�ท์��จะสิ่�งไป็ยงสิ่�ว่นอั#�นๆ ภ�ยในเซึ่ลล�หร#อัสิ่�งอัอักันอักัเซึ่ลล� เชี�น รว่มไขมนกับโป็รต�น เป็+นไลโพโป็รต�นสิ่�งไป็ท์��เย#�อัห%-มเซึ่ลล� หร#อัรว่มคำ�ร�โบไฮเดิรตเข-�ดิ-ว่ยกันเป็+นพอัล�แซึ่คำคำ�ไรดิ� (Polysaccharide) เม#�อัจดิกั�รสิ่ร-�งโมเลกั%ลใหญ่�เสิ่ร(จเร�ยบร-อัยแล-ว่กั(จะบรรจ%เป็+นถึ%งเล(กัๆ เคำล#�อันท์��ไป็ยงเย#�อัห%-มเซึ่ลล�หร#อัไป็ยงสิ่�ว่นต��งๆ ขอังเซึ่ลล� สิ่�รเหล��น�/อั�จเป็+นฮอัร�โมน หร#อัเอันไซึ่ม� ในเซึ่ลล�พ#ชี โกัลจ�บอัดิ� เป็+นตว่น��สิ่�รต��งๆ ท์��ใชี-ในกั�รสิ่ร-�งผนงเซึ่ลล�ไป็ยงบร�เว่ณแนว่กัล�งเซึ่ลล�ขณะท์��ม�กั�รแบ�งเซึ่ลล� เพ#�อัสิ่ร-�งผนงเซึ่ลล�ข�/นใหม�

- ไลโซิโซิมี (Lysosome) เป็+นอัอัร�แกัเนลล�ท์��พบเฉพ�ะในเซึ่ลล�สิ่ตว่� ม�ร,ป็ท์รงกัลม ขน�ดิเล(กักัว่��ไมโท์คำอันเดิร�ยและม�เย#�อัห%-มโดิยรอับ ต��งจ�กัไมโท์คำอันเดิร�ยตรงท์��ม�เย#�อัห%-มชี/นเดิ�ยว่ ไลโซึ่โซึ่มท์��หน-�ท์��เป็+นถึ%งเกั(บสิ่ะสิ่มสิ่�รพว่กัไฮโดิรไลต�กัเอันไซึ่ม�ท์��เกั��ยว่ข-อังกับกั�รย�อัยสิ่�รอั�นท์ร�ย�ต��งๆ นอักัจ�กัน�/ไลโซึ่โซึ่มอั�จท์��หน-�ท์��ย�อัยสิ่�ว่นขอังเซึ่ลล�ท์��ไดิ-รบคำว่�มเสิ่�ยห�ย หร#อัพว่กัอัน%ภ�คำแป็ลกัป็ลอัมท์��เข-�ม�ภ�ยในเซึ่ลล� หร#อัท์��ล�ยเซึ่ลล�ท์��ม�อั�ย%ม�กั

- เพื้อรอกซิ�โซิมี (Peroxisome) เป็+นอัอัร�แกัเนลล�ท์��พบในสิ่ตว่� ม�ลกัษณะเป็+นถึ%งกัลม ม�เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 0.5 m ม�เย#�อัห%-มชี/นเดิ�ยว่ ภ�ยในม�เอันไซึ่ม�ท์��เร�งป็ฏ�กั�ร�ย�กั�รสิ่ล�ยตว่ขอังไฮโดิรเจนเป็อัร�อัอักัไซึ่ดิ� ซึ่��งม�ชี#�อัว่�� เพอัร�อัอักัซึ่�เดิสิ่ (Peroxidase)

- ไกลออกซิ�โซิมี (Glyoxisome) พบในเซึ่ลล�พ#ชีท์��ม�ไขมนม�กั ม�ลกัษณะเป็+นถึ%งกัลม เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 10m ภ�ยในม�เอันไซึ่ม�ท์��ใชี-ในกั�รสิ่งเคำร�ะห�ไกัลอัอักัซึ่�เลต (Glyoxalate) ซึ่��งเป็+นสิ่�รท์��จ��เป็+นในกั�รสิ่ล�ยตว่ขอังไขมน - แวค�วโอล (vacuole) พบท์/งในเซึ่ลล�พ#ชีและเซึ่ลล�สิ่ตว่� แต�ม�ลกัษณะไม�เหม#อันกัน กัล��ว่คำ#อั ในเซึ่ลล�พ#ชีเม#�อัเซึ่ลล�ยงโตไม�เต(มท์�� แว่คำ�ว่โอัลจะม�หล�ยอันและแต�ละอันจะม�ขน�ดิเล(กั เม#�อัเซึ่ลล�โตเต(มท์��แว่คำ�ว่โอัลเล(กัๆ เหล��น�/จะม�รว่มเป็+นอันเดิ�ยว่ท์��ม�ขน�ดิใหญ่�อัย,�กัล�งเซึ่ลล� คำรอับคำล%มพ#/นท์��ป็ระม�ณร-อัยละ 90 ขอังเซึ่ลล� ม�เย#�อัห%-มชี/นเดิ�ยว่ ภ�ยในแว่คำ�ว่โอัลสิ่�ว่นใหญ่�เป็+นน�/� นอักัจ�กัน/นอั�จม�รงคำว่ตถึ%ละล�ยอัย,� ม�ผล�กัขอังเกัล#อัแร� เชี�น แคำลเซึ่�ยมอัอักัซึ่�เลต (Calcium oxalate) ท์��หน-�ท์��เกั(บอั�ห�ร เชี�น น�/�ต�ล หร#อัสิ่�รอั#�นท์��เซึ่ลล�ยงไม�ใชี- ขอังเหลว่ท์��อัย,�ภ�ยในแว่คำ�ว่โอัลขอังพ#ชี มกัจะเร�ยกักันว่�� เซึ่ลล� แซึ่(พ (Cell sap) เม#�อัเซึ่ลล�ต�ย เย#�อัท์��ห%-มแว่คำ�ว่โอัลมกัจะสิ่ล�ยตว่เร(ว่

ในสิ่ตว่�แว่คำ�ว่โอัลม�ขน�ดิเล(กัและมกัจะพบในสิ่ตว่�เซึ่ลล�เดิ�ยว่ พว่กัท์��ม�ชี�ว่�ตต�มล��พงท์��อั�ศัยอัย,�ในน�/�จ#ดิม�แว่คำ�ว่โอัล 2 ชีน�ดิ ชีน�ดิ

19

Page 20: Unit1 organism

หน��งท์��หน-�ท์��คำว่บคำ%มป็ร�ม�ณน�/�ภ�ยในเซึ่ลล� เร�ยกัว่�� คำอันแท์รคำไท์ล� แว่คำ�ว่โอัล (Contractile vacole) อั�กัชีน�ดิหน��งเกั�ดิจ�กักั�รกั�นอั�ห�รขอังเซึ่ลล� เร�ยกัว่�� ฟิ, Cดิ แว่คำ�ว่โอัล (Food vacule)

- ไมีโครที่�วบ5ล (Microtubule) เป็+นเสิ่-นใยโป็รต�นลกัษณะเป็+นท์�อักัลว่ง ม�เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 20-25 น�โนเมตร (nm) ม�คำว่�มย�ว่ต��งๆ กัน พบในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มท์/งในเซึ่ลล�พ#ชีและเซึ่ลล�สิ่ตว่� ท์��หน-�ท์��เป็+นโคำรงร��งขอังเซึ่ลล� กั�รเคำล#�อันไหว่ขอังเซึ่ลล� เพร�ะเป็+นสิ่�ว่นป็ระกัอับขอัง ซึ่�เล�ยและแฟิลกัเจลลม นอักัจ�กัน�/ยงเป็+นสิ่�ว่นป็ระกัอับขอังเซึ่นตร�โอัลและสิ่�ยใยสิ่ป็?นเดิ�ล ซึ่��งพบในเซึ่ลล�ท์�� กั��ลงแบ�งตว่เชี�นกัน

- ไมีโครฟ9ลาเมีน่ที่� (Microfilament) ม�โคำรงสิ่ร-�งเป็+นท์�อับ�งๆ ขน�ดิเล(กักัว่��ไมโคำรท์�ว่บ,ล เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 3-6 น�โนเมตร มกัจะเกั�ดิอัย,�รว่มกันเป็+นมดิๆ พบในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มขอังเซึ่ลล�โดิยท์�ว่ไป็ ม�หน-�ท์��เกั��ยว่กับกั�รไหลเว่�ยนขอังไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มภ�ยในเซึ่ลล� กั�รเคำล#�อันไหว่ขอังเซึ่ลล�แบบอัะม�บอัยดิ� และกั�รเป็ล��ยนแป็ลงร,ป็ร��งขอังเซึ่ลล�แบบท์��ใชี-กั�รหดิและย#ดิขอังเซึ่ลล�

- ซิ�เล�ยและแฟลกเจำลล�มี (Cilia and flagellum) ม�ร,ป็ร��งเป็+นแท์�งท์รงกัระบอักั ม�เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 0.2 ไมคำรอัน โคำรงสิ่ร-�งขอังซึ่�เล�ยและแฟิลกัเจลลมไม�แตกัต��งกันคำ#อั ป็ระกัอับดิ-ว่ยชี%ดิขอังไมโคำรท์�ว่บ,ล 9 ชี%ดิ แต�ละชี%ดิป็ระกัอับดิ-ว่ย ไมโคำรท์�ว่บ,ล 2 เสิ่-น ท์/ง 9 ชี%ดิ เร�ยงตว่เป็+นว่งรอับนอักั สิ่�ว่นไมโคำรท์�ว่บ,ลท์��อัย,�เป็+นเสิ่-นเดิ��ยว่จะอัย,�ตรงกัล�งอั�กั 2 เสิ่-น (ลกัษณะ 9+2) ซึ่�เล�ยม�ขน�ดิสิ่/นป็ระม�ณ 10 ไมคำรอัน และม�จ��นว่นม�กั สิ่�ว่นแฟิลกัเจลลมม�ขน�ดิย�ว่กัว่�� คำ#อัอั�จย�ว่ไดิ-ถึ�ง 150 ไมคำรอัน และม�จ��นว่นน-อัย อั�จม�เพ�ยงเซึ่ลล�ละ 2 - 3 เสิ่-นเท์��น/น ในสิ่��งม�ชี�ว่�ตเซึ่ลล�เดิ�ยว่ซึ่�เล�ยและแฟิลกัเจลลมจะท์��หน-�ท์��ชี�ว่ยในกั�รเคำล#�อันท์�� (ท์/งน�/รว่มท์/งแฟิลกัเจลลมและสิ่เป็?ร�มขอังพ#ชีและตว่อัสิ่%จ�ขอังสิ่ตว่�ดิ-ว่ย) ในสิ่��งม�ชี�ว่�ตหล�ยเซึ่ลล� เชี�น คำน ซึ่�เล�ยท์��พบในเซึ่ลล�บ%ผนงในหลอัดิลมจะท์��หน-�ท์��เหม#อันพดิโบกัในจงหว่ะและท์�ศัท์�งเดิ�ยว่กัน ท์��ให-เกั�ดิกั�รไหลขอังเม#อักัท์��ผ�ว่เซึ่ลล�และพดิพ�ขอังสิ่��งแป็ลกัป็ลอัมท์��หล%ดิเข-�ม�ในหลอัดิลมอัอักัไป็

กั�รเคำล#�อันไหว่ขอังซึ่�เล�ยเพ#�อัให-เกั�ดิกั�รเคำล#�อันท์��ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตเซึ่ลล�เดิ�ยว่จะเป็+นแบบแกัว่�งคำล-�ยไม-พ�ย แต�ท์��พบในสิ่��งม�ชี�ว่�ตหล�ยเซึ่ลล�น/นจะม�กั�รเคำล#�อันไหว่แบบเป็+นคำล#�นเสิ่มอั

- เซิน่ตร�โอล (Centriole) พบในเซึ่ลล�ขอังสิ่ตว่�และพ#ชีชี/นต��� ม�ลกัษณะเป็+นท์�อักัลว่งขน�ดิคำว่�มย�ว่ป็ระม�ณ 300 - 500 ม�ลล�ไมคำรอัน (mm) และม�เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 150 ไมคำรอัน ป็ล�ยท์�อัดิ-�นหน��งป็?ดิ ป็ล�ยอั�กัดิ-�นหน��งเป็?ดิ เซึ่นตร�โอัลท์/งสิ่อังมกัจะจดิ

20

Page 21: Unit1 organism

เร�ยงตว่ในสิ่ภ�พท์��ท์�อัหน��งต/งไดิ-ฉ�กักับอั�กัท์�อัหน��งเสิ่มอั เซึ่นตร�โอัลป็ระกัอับดิ-ว่ยไมโคำรท์�ว่บ,ล เร�ยง กันอัย,� 9 กัล%�มๆ ละ 3 ท์�อั ม�สิ่,ตรกั�รเร�ยงเป็+น 9 + 0 สิ่�ว่นท์��เป็+น 9 คำ#อัจ��นว่นกัล%�มท์��ม�ท์�อัเล(กัๆ และ 0 คำ#อัจ��นว่นขอังท์�อัท์��อัย,�ตรงกัล�ง ซึ่��งในกัรณ�น�/ไม�ม�ท์�อัตรงกัล�งเลย กั�อันท์��เซึ่ลล�จะแบ�งตว่เซึ่นตร�โอัลจะจ��ลอังตว่เอัง ท์/งน�/เพ#�อัให-เซึ่ลล�ท์��เกั�ดิใหม�ไดิ-รบเซึ่นตร�โอัลดิ-ว่ย

หน-�ท์��ขอังเซึ่นตร�โอัลม� 2 ป็ระกั�ร คำ#อั (1) สิ่ร-�งสิ่�ยใยสิ่ป็?นเดิ�ล ซึ่��งจะท์��หน-�ท์��เกั��ยว่ข-อังกับกั�รเคำล#�อันท์��ขอังโคำรโมโซึ่มในขณะท์��เซึ่ลล�กั��ลงแบ�งตว่ ในเซึ่ลล�พ#ชีจะม�บร�เว่ณใสิ่อัย,� 2 แห�ง เร�ยกัว่�� โพล�ร�แคำป็ (Polar cap) ท์��หน-�ท์��คำล-�ยเซึ่นตร�โอัล และ (2) ท์��หน-�ท์��เป็+นเบซึ่ลบอัดิ� (Basal body) ซึ่��งสิ่ร-�งและคำว่บคำ%มกั�รท์��ง�นขอังซึ่�เล�ยและแฟิลกัเจลลม

เบซิ�ล บอด� (Basal body) สิ่ร-�งจ�กัเซึ่นตร�โอัล จ�งพบอัย,�ท์��ฐ�นขอังซึ่�เล�ยและแฟิลกัเจลลม ม�ลกัษณะเป็+นร,ป็ท์รงกัระบอักั ป็ระกัอับดิ-ว่ยไมโคำรท์�ว่บ,ล 9 ชี%ดิเร�ยงตว่เป็+นว่ง แต�ละชี%ดิป็ระกัอับดิ-ว่ยไมโคำรท์�ว่บ,ล 3 แท์�ง (กั�รเร�ยงตว่ขอังไมโคำรท์�ว่บ,ลในเบซึ่อัล บอัดิ� ม�ลกัษณะเป็+น 9+0)

พื้ลาสิ่ต�ด (Plastid) เป็+นอัอัร�แกัเนลล�ท์��พบในเซึ่ลล�พ#ชีและสิ่�หร��ย (ยกัเว่-นสิ่�หร��ยสิ่�เข�ยว่แกัมน�/�เง�น) พล�สิ่ต�ดิม�ขน�ดิและร,ป็ร��งต��งกัน เชี#�อักันว่��พล�สิ่ต�ดิต��งๆ เกั�ดิม�จ�กัโพรพล�สิ่ต�ดิ (Proplastid) โดิยท์�ว่ไป็ พล�สิ่ต�ดิแบ�งเป็+น 2 พว่กัใหญ่�ๆ คำ#อั 1. ล�ว่โคำพล�สิ่ต� เป็+นพล�สิ่ต�ดิไม�ม�สิ่� ท์��หน-�ท์��สิ่ะสิ่มเม(ดิแป็Cงท์��สิ่งเคำร�ะห�ข�/นม�เอัง อั�กัท์/งยงสิ่ะสิ่มน�/�มนและโป็รต�น พบในเน#/อัเย#�อัสิ่�ว่นท์��ไม�ถึ,กัแสิ่งหร#อับร�เว่ณใบพ#ชีท์��ม�สิ่�ดิ��ง

2. โคำรโมพล�สิ่ต� (Chromoplast) เป็+นพล�สิ่ต�ดิม�สิ่�ท์��ให-พ#ชีม�สิ่�ต��งๆ เพร�ะม�รงคำว่ตถึ%อัย,�ภ�ยใน อั�จแบ�งไดิ- 2 ชีน�ดิ ต�มรงคำว่ตถึ%ท์��ม�อัย,� พล�สิ่ต�ดิท์��ม�คำลอัโรฟิ?ลล� เร�ยกัว่�� คำลอัโรพล�สิ่ต� (Chloroplast) และพว่กัท์��ม�แคำโรท์�นอัยดิ� (Carotenoid) ซึ่��งให-สิ่�เหล#อัง สิ่-ม และ แดิง เร�ยกัว่�� โคำรโมพล�สิ่ต� (Choromoplast)

2.3 น่�วเคล�ยสิ่ (Nucleus) น�ว่เคำล�ยสิ่เป็+นศั,นย�กัล�งขอังกั�รคำว่บคำ%มกั�จกัรรมต��งๆ ขอังเซึ่ลล� ม�โคำรงสิ่ร-�งท์��สิ่��คำญ่ดิงน�/ - เย��อห16มีน่�วเคล�ยสิ่ (Nuclear membrane) เป็+นเย#�อัท์��ห%-มรอับน�ว่เคำล�ยสิ่ม�สิ่มบต�กั��งซึ่�มไดิ- เย#�อัห%-มน�/คำล-�ยกับเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ม� 2 ชี/น ชี/นนอักัจะม�ไรโบโซึ่มเกั�ะอัย,� ไรโบโซึ่มเหล��น�/ท์��หน-�ท์��สิ่งเคำร�ะห�โป็รต�นดิ-ว่ย พบว่��บ�งสิ่�ว่นขอังเย#�อัห%-มน�ว่เคำล�ยสิ่ม�กั�รต�ดิต�อักับ RER และบร�เว่ณผ�ว่ขอังเย#�อัห%-มม�ร,เล(กัๆ (Nuclear pore) กัระจ�ยอัย,�ท์�ว่ไป็ ร,

21

Page 22: Unit1 organism

เหล��น�/เร�ยกัว่�� แอันน,ไล(Annuli) ซึ่��งเป็+นชี�อังต�ดิต�อักันระหว่��งไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มกับขอังเหลว่ภ�ยในน�ว่เคำล�ยสิ่ กั�รผ��นเข-�อัอักัขอังสิ่�ร เชี�น RNA จะต-อังผ��นร,น�/ - น่�วคล�โอล�สิ่ (Nucleolus) เป็+นสิ่�ว่นท์��ม�ร,ป็ร��งกัลมไม�ม�เย#�อัห%-ม อั�จม�เพ�ยงหน��งหร#อัหล�ยอันกั(ไดิ- ถึ,กัสิ่ร-�งข�/นโดิยโคำรโมโซึ่มเห(นชีดิในขณะท์��เซึ่ลล�ไม�ไดิ-ท์��กั�รแบ�งเซึ่ลล� แต�ถึ-�ในระหว่��งกั�รแบ�งเซึ่ลล�น�ว่คำล�โอัลสิ่จะห�ยไป็ ดิงน/นโคำรโมโซึ่มขอังเซึ่ลล�ใหม�จะสิ่ร-�งน�ว่คำล�โอัลสิ่ข�/นม�เอัง น�ว่คำล�โอัลสิ่เป็+นท์��สิ่ะสิ่มขอัง RNA และเป็+นแหล�งสิ่งเคำร�ะห�ไรโบโซึ่ม

- โครโมีโซิมี (Chromosome) เม#�อัย-อัมสิ่�น�ว่เคำล�ยสิ่จะพบว่��ป็ระกัอับดิ-ว่ยเสิ่-นใยเล(กัๆ ซึ่��งเป็+นสิ่�รน�ว่คำล�โอัโป็รต�นท์��เร�ยกัว่�� โคำรม�ต�น (Chromatin) ขดิไป็ม�เหม#อันลว่ดิสิ่ป็ร�งและพนกันอัย,�เป็+นกัล%�ม เม#�อัน�ว่เคำล�ยสิ่จะแบ�งตว่โคำรม�ต�นจะเพ��มเป็+นสิ่อังเท์��และขดิแน�นม�กัข�/น เร�ยกัว่�� โคำรโมโซึ่ม (Chromosome) แต�ละโคำรโมโซึ่มป็ระกัอับดิ-ว่ยหน�ว่ยท์��เหม#อันกันสิ่อังสิ่�ว่น เร�ยกัว่�� โคำรม�ต�ดิ (Chromatid) ซึ่��งจะเชี#�อัมต�อักันตรงสิ่�ว่นท์��เร�ยกัว่�� เซึ่นโตรเม�ยร� (Centromere)

- น่�วคล�โอพื้ลาสิ่ซิ+มี (Nucleoplasm) เป็+นขอังเหลว่ท์��อัย,�ในน�ว่เคำล�ยสิ่

2.4 สิ่ารห16มีเซิลล� (Cell coat)ถึดิจ�กัเย#�อัห%-มเซึ่ลล�อัอักัม�ข-�งนอักั มกัจะม�สิ่�รซึ่��งสิ่ร-�งจ�กั

ภ�ยในเซึ่ลล� แล-ว่ถึ,กัขบม�ห%-มเซึ่ลล�อั�กัชี/นหน��ง สิ่�รท์��อัอักัม�ห%-มเซึ่ลล�น�/จะแตกัต��งกันระหว่��งเซึ่ลล�พ#ชีและสิ่ตว่� ในเซึ่ลล�สิ่ตว่� สิ่�รท์��ห%-มเซึ่ลล�สิ่�ว่นใหญ่�เป็+นโป็รต�นและพอัล�แซึ่คำคำ�ไรดิ� เป็+นชี/นบ�งๆ ไม�แข(งแรงนกั แต�จะท์��หน-�ท์��ย�ดิเซึ่ลล�ให-ต�ดิกันในเน#/อัเย#�อับ�งชีน�ดิ ระหว่��งเซึ่ลล�อั�จเห(นชี/นขอังสิ่�รห%-มเซึ่ลล�หน�ข�/น ซึ่��งเกั�ดิจ�กัม�เสิ่-นใยโป็รต�นคำอัลล�เจน (Collagen) รว่มอัย,�ดิ-ว่ย

ในเซึ่ลล�ขอังสิ่�หร��ยและเซึ่ลล�พ#ชี สิ่�รห%-มเซึ่ลล�จะแข(ง เพร�ะสิ่�ว่นใหญ่�เป็+นสิ่�รเซึ่ลล,โลสิ่ซึ่��งเป็+นพอัล�แซึ่คำคำ�ไรดิ� สิ่�ว่นผนงท์��ห%-มเซึ่ลล�พ#ชี เร�ยกัว่�� ผนงเซึ่ลล� (Cell wall) กั�รเกั�ดิผนงเซึ่ลล� เร��มจ�กัเซึ่ลล�ท์��ม�กั�รแบ�งตว่ โกัลจ� บอัดิ� จะน��สิ่�รเพกัต�นและพอัล�แซึ่คำคำ�ไรดิ�อั#�นๆ ม�สิ่ะสิ่มบร�เว่ณแนว่กัล�งเซึ่ลล� ท์��ให-ดิ,ท์�บท์��เร�ยกัว่�� แผ�นกั/นเซึ่ลล�(Cell plate) บร�เว่ณท์��สิ่�รเหล��น�/ม�สิ่ะสิ่ม จะขย�ยอัอักัไป็จนจรดิเย#�อัห%-มเซึ่ลล� ท์��หน-�ท์��ย�ดิระหว่��งเซึ่ลล�ท์��เกั�ดิใหม� เร�ยกัว่�� ม�ดิเดิ�ล ล�เมลล� (Middle lamella)

นอักัจ�กัโคำรงสิ่ร-�งท์��กัล��ว่ม�แล-ว่ เซึ่ลล�บ�งชีน�ดิอั�จม�โคำรงสิ่ร-�งพ�เศัษอั#�นๆ อั�กั ไดิ-แกั� อั�นคำล,ชีน (Inclusion) พบท์/งในเซึ่ลล�พ#ชีและเซึ่ลล�สิ่ตว่� อั�นคำล,ชีนท์��พบในเซึ่ลล�สิ่ตว่�อัย,�ในร,ป็กัร�น,

22

Page 23: Unit1 organism

(Granule) ท์��สิ่ะสิ่มสิ่�รหร#อัโป็รต�นท์��จะขบอัอักั หร#อัอัย,�ในร,ป็ขอังหยดิน�/�มนเล(กัๆ หร#อัเป็+นผล�กัต��งๆ เชี�น ไซึ่โมเจนกัร�น, (Cymogengranule) ในเซึ่ลล�ขอังตบอั�อัน เม#อักัในเย#�อับ%ผนงล��ไสิ่- รงคำว่ตถึ%สิ่�ดิ�� (Melanin) ซึ่��งเป็+นสิ่�ขอังผ�ว่ผมและต�สิ่�ดิ��ในสิ่ตว่�เล�/ยงล,กัดิ-ว่ยน�/�นม หร#อัพบไกัลโคำเจนกัร�น,ลซึ่��งเป็+นอั�ห�รสิ่ะสิ่มขอังตบ ล�พ�ดิจะพบในเซึ่ลล�ไขมนและผล�กัขอังฮ�โมโกัลบ�นในเซึ่ลล�เม(ดิเล#อัดิแดิง สิ่�ว่นอั�นคำล,ชีนในเซึ่ลล�พ#ชีอั�จพบในร,ป็ขอังเม(ดิแป็Cง (Strach grain) ซึ่��งสิ่ะสิ่มไว่-ในพล�สิ่ต�ดิท์/งชีน�ดิไม�ม�สิ่�และชีน�ดิท์��ม�สิ่�เข�ยว่ หร#อั อั�จพบในร,ป็ผล�กัสิ่�รอัน�นท์ร�ย�ท์��พ#ชีสิ่ะสิ่มไว่-ในเซึ่ลล� สิ่�ว่นใหญ่�เป็+นผล�กัขอังแคำลเซึ่�ยม สิ่��หรบอั�นคำล,ชีนอั#�นๆ ท์��พบ ไดิ-แกั� กั,ลเต-น (Gluten) และอัะล�ว่โรน (Areurone) เป็+นเม(ดิโป็รต�นท์��สิ่ะสิ่มในเซึ่ลล�ขอังเมล(ดิพ#ชี แท์นน�น (Tannin) เรซึ่�น (Resin) กัม (Gum) และม�ว่ซึ่�เลจ (Mucilage) เชี#�อัว่��สิ่�รดิงกัล��ว่เป็+นขอังเสิ่�ยท์��เกั�ดิจ�กัป็ฏ�กั�ร�ย�ท์�งสิ่ร�รว่�ท์ย�ขอังเซึ่ลล�พ#ชี และอั�จท์��หน-�ท์��ป็Cอังกันไม�ให-เซึ่ลล�พ#ชีแห-ง หร#อัเน��เป็F� อัย หร#อัถึ,กัสิ่ตว่�ต��งๆ แม-กัระท์�งเชี#/อัร�ท์��ล�ย

1.2.3 ความีแตกต�างของเซิลล�พื้�ชี และเซิลล�สิ่�ตว�เซึ่ลล�พ#ชีและเซึ่ลล�สิ่ตว่�ม�คำว่�มแตกัต��งท์��พอัจะสิ่ร%ป็ไดิ-ดิงต�ร�งท์��1ตารางที่�� 1-1 คำว่�มแตกัต��งระหว่��งเซึ่ลล�พ#ชีกับเซึ่ลล�สิ่ตว่�

เซิลล�พื้�ชี เซิลล�สิ่�ตว�1. เซึ่ลล�พ#ชีท์�ว่ๆ ไป็ ม�ผนงเซึ่ลล� ซึ่��งสิ่�ว่นใหญ่� เป็+นสิ่�รพว่กัเซึ่ลล,โลสิ่และเป็คำต�น ไม�ม�ชี�ว่�ต และม�คำว่�มแข(ง อัย,�ล-อัมรอับเย#�อัห%-มเซึ่ลล�อั�กั ท์�หน��ง ท์��ให-เซึ่ลล�พ#ชีม�คำว่�มแข(งแรง ชี�ว่ย ป็Cอังกันสิ่��งต��งๆท์��อัย,�ภ�ยในเซึ่ลล� เซึ่ลล�มกัม� ร,ป็ร��งเป็+นเหล��ยม

1. เซึ่ลล�สิ่ตว่�ไม�ม�ผนงเซึ่ลล� จ�งไม�คำ�อัยม�คำว่�มแข(งแรงเท์��เซึ่ลล�พ#ชี เซึ่ลล�มกัม�ร,ป็ร��งกัลม

2. ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มขอังพ#ชีสิ่�ว่นใหญ่�ม�

พล�สิ่ต�ดิ โดิยเฉพ�ะคำลอัโรพล�สิ่ต� ซึ่��งเป็+น แหล�งท์��กั�รสิ่งเคำร�ะห�แสิ่ง

2. ในเซึ่ลล�สิ่ตว่�ไม�ม�พล�สิ่ต�ดิ

23

Page 24: Unit1 organism

3. ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มขอังพ#ชีสิ่�ว่นใหญ่�ม�

แว่คำ�ว่โอัลขน�ดิใหญ่�ม�กั

3. ในเซึ่ลล�สิ่ตว่�ถึ-�ม�แว่คำ�ว่โอัล กั(จะม�ขน�ดิ เล(กั

4. เซึ่ลล�ท์��ม�ขน�ดิเล(กัท์��สิ่%ดิขอังพ#ชีเซึ่ลล�เดิ�ยว่ม�ขน�ดิเล(กักัว่��เซึ่ลล�ท์��เล(กัท์��สิ่%ดิขอังสิ่ตว่�

เซึ่ลล�เดิ�ยว่

4. เซึ่ลล�ท์��ม�ขน�ดิใหญ่�ท์��สิ่%ดิขอังเซึ่ลล�สิ่ตว่�ม�ขน�ดิใหญ่�กัว่��ขน�ดิใหญ่�ท์��สิ่%ดิขอังเซึ่ลล�

พ#ชี5. เซึ่ลล�พ#ชีสิ่�ว่นใหญ่�ไม�ม�เซึ่นตร�

โอัล นอักัจ�กั พ#ชีชี/นต���บ�งชีน�ดิท์��ม�ซึ่�เล�ย หร#อัแฟิลกัเจลลม

5. เซึ่ลล�สิ่ตว่�ม�เซึ่นตร�โอัล

6. เซึ่ลล�พ#ชีสิ่�ม�รถึสิ่ร-�งสิ่�รอั�ห�รพว่กั

คำ�ร�โบไฮเดิรต ไขมน และโป็รต�นข�/นจ�กั

อัน�นท์ร�ย�สิ่�รง��ยๆ ไดิ-

6. เซึ่ลล�สิ่ตว่�ไม�สิ่�ม�รถึสิ่ร-�งสิ่�รอั�ห�รไดิ-

7. กั�รดิ,ดิน�/�ขอังเซึ่ลล�พ#ชีเข-�ไป็ในเซึ่ลล�เกั�ดิจ�กั

คำว่�มดินอัอัสิ่โมต�กั(Osmotic pressure) อัย��ง แรงขอังโพรโท์พล�สิ่ซึ่�ม ท์��ให-เซึ่ลล�พอังโต เต�งต�งแบบ Turgid

8. กั�รดิ,ดิน�/�เข-�เซึ่ลล�สิ่ตว่�เกั�ดิคำว่�มดิน

อัอัสิ่โมต�กัแบบธ์รรมดิ�

1.3 การล�าเล�ยงสิ่ารผ�าน่เซิลล�เซึ่ลล�จะดิ��รงชี�ว่�ตอัย,�ไดิ-กั(ต�อัเม#�อัไดิ-รบสิ่��งท์��เซึ่ลล�ต-อังกั�ร ไดิ-แกั�

น�/� อัอักัซึ่�เจน คำ�ร�บอันไดิอัอักัไซึ่ดิ� สิ่�รอั�ห�รและแร�ธ์�ต% น�นคำ#อั เซึ่ลล�จ��เป็+นต-อังอั�ศัยสิ่�รต��งๆ จ�กั สิ่��งแว่ดิล-อัมภ�ยนอักัเซึ่ลล� ซึ่��งเป็+นสิ่��งท์��แสิ่ดิงว่��ม�กั�รเคำล#�อันท์��ขอังสิ่�รเข-�และอัอักัจ�กัเซึ่ลล� กั�รเคำล#�อันท์��ขอังสิ่�รดิงกัล��ว่ต-อังผ��นเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ซึ่��งเป็+นเย#�อัเล#อักัผ��นหร#อัเย#�อักั��งซึ่�ม ถึ-�เป็+นเชี�นน/นสิ่�รต��งๆ เคำล#�อันท์��และผ��นเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ไดิ-อัย��งไร

1.3.1 ชีน่�ดและล�กษณะของการล�าเล�ยงสิ่ารผ�าน่เซิลล�แบบไมี�ใชี6พื้ล�งงาน่

1. การแพื้ร�

24

Page 25: Unit1 organism

กั�รแพร� (diffusion) หม�ยถึ�ง กั�รเคำล#�อันท์��ขอังโมเลกั%ลหร#อัไอัอัอันขอังสิ่�รโดิยอั�ศัย พลงง�นจลน�ในโมเลกั%ลหร#อัไอัอัอันขอังสิ่�รน/นเอัง จ�กับร�เว่ณท์��อัน%ภ�คำขอังสิ่�รม�คำว่�มหน�แน�นม�กั (คำว่�มเข-มข-นสิ่,ง) ไป็ยงบร�เว่ณท์��ม�คำว่�มหน�แน�นขอังอัน%ภ�คำขอังสิ่�รน-อัย (คำว่�มเข-มข-นต���)

สิ่�รท์��จะเกั�ดิกั�รแพร�ไดิ-จะต-อังเป็+นสิ่�รท์��อัย,�ในสิ่ภ�ว่ะท์��โมเลกั%ลหร#อัไอัอัอันสิ่�ม�รถึเคำล#�อันท์��ไดิ-ม�กั เชี�น สิ่�รในสิ่ภ�ว่ะท์��เป็+นกัI�ซึ่หร#อัขอังเหลว่ หร#อัอั�จเป็+นอัน%ภ�คำขอังขอังแข(งท์��แขว่นลอัยอัย,�ในตว่กัล�งท์��เป็+นขอังเหลว่ กั�รท์��อัน%ภ�คำขอังขอังแข(งท์��แขว่นลอัยอัย,�ในตว่กัล�งท์��เป็+นขอังเหลว่ไดิ-เน#�อังจ�กัอั�ศัยพลงง�นจลน�ขอังขอังเหลว่ท์��กัระแท์กัอัน%ภ�คำขอังแข(งอัย,�ตลอัดิเว่ล� ดิงน/นกั�รแพร�จ�งเกั�ดิจ�กักั�รท์��อัน%ภ�คำขอังสิ่�รไม�อัย,�น��ง จะม�กั�รเคำล#�อันท์��ตลอัดิเว่ล� โดิยอั�ศัยพลงง�นจลน�ในตว่เอังหร#อัพลงง�นจลน�ในตว่กัล�ง ท์��ให-อัน%ภ�คำขอังสิ่�รกัระท์บกัระท์�งกันโดิยบงเอั�ญ่ บร�เว่ณท์��อัน%ภ�คำขอังสิ่�รอัย,�กันหน�แน�นม�กั กั(จะม�กั�รกัระท์บกันม�กั ท์��ให-อัน%ภ�คำขอังสิ่�รน/นกัระจ�ยอัอักัไป็ในตว่กัล�งท์%กัท์�ศัท์%กัท์�ง โมเลกั%ลสิ่�ว่นใหญ่�ม�แนว่โน-มท์��จะแพร�เป็+นบร�เว่ณกัว่-�งอัอักัไป็

กั�รแพร�โดิยสิ่�ว่นรว่มจะม�ท์�ศัท์�งกั�รเคำล#�อันท์��จ�กับร�เว่ณท์��ม�สิ่�รน/นอัย,�หน�แน�นหร#อับร�เว่ณท์��สิ่�รน/นม�คำว่�มเข-มข-นสิ่,ง ไป็ยงบร�เว่ณท์��สิ่�รน/นอัย,�หน�แน�นน-อัยหร#อับร�เว่ณท์��สิ่�ร น/นม�คำว่�มเข-มข-นต��� จนท์%กับร�เว่ณม�คำว่�มหน�แน�นขอังสิ่�รเท์��กัน สิ่ภ�ว่ะน�/เร�ยกัว่�� สิ่มดิ%ลขอังกั�รแพร� ซึ่��งอัน%ภ�คำขอังสิ่�รยงม�กั�รเคำล#�อันท์��อัย,� แต�คำว่�มเข-มข-นหร#อัคำว่�มหน�แน�นโดิยเฉล��ยจะเท์��กันท์%กับร�เว่ณ เซึ่ลล�ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตกั(ไดิ-รบสิ่�รและขจดิสิ่�รอัอักัโดิยกัระบว่นกั�รแพร�น�/ 2. ออสิ่โมีซิ�สิ่ เย#�อับ�งๆ แบ�งเป็+น 3 ชีน�ดิ ดิงน�/ 1. เย#�อัไม�ซึ่�ม (Impermeable membrane) เป็+นเย#�อัท์��ม�คำ%ณสิ่มบต�ไม�ยอัมให-อัน%ภ�คำขอังสิ่�รท์%กัชีน�ดิซึ่�มผ��นไดิ-เลย ตว่อัย��ง เชี�น ย�งพ�ร�

2. เย#�อัซึ่�ม (Permeable membrane) เย#�อัท์��ยอัมให-อัน%ภ�คำขอังสิ่�รท์%กัชีน�ดิซึ่�มผ��นไดิ-ตว่อัย��งเชี�น กัระดิ�ษกัรอัง

3. เย#�อักั��งซึ่�ม (Selective หร#อั semipermeable membrane) เย#�อัชีน�ดิน�/ม�คำ%ณสิ่มบต�อัย,�ระหว่��งเย#�อัชีน�ดิท์�� 1 และชีน�ดิท์�� 2 คำ#อั ยอัมให-อัน%ภ�คำขอังสิ่�รบ�งชีน�ดิผ��นไดิ- แต�ไม�ยอัมให-อัน%ภ�คำขอังสิ่�รบ�งชีน�ดิผ��นไดิ- โมเลกั%ลขอังน�/�เป็+นสิ่�รชีน�ดิเดิ�ยว่ท์��ผ��นเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ซึ่��งม�คำ%ณสิ่มบต�เป็+นเย#�อักั��งซึ่�มไดิ-ตลอัดิเว่ล� แต�โมเลกั%ลขอังสิ่�รอั#�นท์��ละล�ย

25

Page 26: Unit1 organism

ป็นอัย,�กับน�/�จะไม�สิ่�ม�รถึผ��นเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ไดิ- หร#อัผ��นไดิ-ไม�สิ่ะดิว่กั กั�รแพร�ขอังน�/�ซึ่��งเป็+นตว่ท์��ละล�ยผ��นเย#�อัห%-มเซึ่ลล� เร�ยกัว่�� อัอัสิ่โมซึ่�สิ่ (Osmosis)

กัระบว่นกั�รอัอัสิ่โมซึ่�สิ่ม�คำว่�มสิ่��คำญ่ต�อัเซึ่ลล�ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตม�กั เซึ่ลล�ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��โมเลกั%ลขอังน�/�แพร�เข-�สิ่,�เซึ่ลล�ไดิ-จะท์��ให-เซึ่ลล�เต�งและคำงร,ป็ร��งอัย,�ไดิ- แต�ถึ-�โมเลกั%ลขอังน�/�แพร�อัอักัสิ่,�ภ�ยนอักัเซึ่ลล�กั(จะเห��ยว่

ถึ-�เซึ่ลล�อัย,�ในสิ่��งแว่ดิล-อัมท์��ม�คำว่�มเข-มข-นขอังโมเลกั%ลขอังน�/�ม�กั น�/�จ�กัภ�ยนอักักั(จะ แพร�เข-�สิ่,�เซึ่ลล� ในกัรณ�ขอังเซึ่ลล�พ#ชี แม-จะไดิ-รบน�/�ม�กัเกั�นไป็ กั(ไม�ท์��ให-เกั�ดิอันตร�ยเท์��กับเซึ่ลล�สิ่ตว่� เน#�อังจ�กัเซึ่ลล�พ#ชีม�ผนงเซึ่ลล� แรงดินเต�งภ�ยในเซึ่ลล�สิ่,งม�กัจนเท์��กับแรงดินอัอัสิ่โมต�กั ท์��ให-เกั�ดิสิ่ภ�ว่ะสิ่มดิ%ลขอังกั�รแพร� เซึ่ลล�จะไม�รบน�/�เข-�ไป็อั�กั แต�เซึ่ลล�สิ่ตว่�และเซึ่ลล�ขอังโพรท์�สิ่ต�บ�งชีน�ดิท์��อั�ศัยอัย,�ในน�/� เชี�น อัะม�บ� พ�ร�ม�เซึ่�ยม เซึ่ลล�ไม�ม�ผนงเซึ่ลล�น�/�จะแพร� ท์��ให-เซึ่ลล�ขย�ยตว่ไป็เร#�อัยๆ จนอั�จท์��ให-เซึ่ลล�แตกัไดิ- สิ่��งม�ชี�ว่�ตพว่กัน�/จะม�คำอันแท์รกัไท์ล�แว่คำ�ว่โอัล สิ่��หรบกั��จดิน�/�ท์��เกั�นคำว่�มต-อังกั�รอัอักัจ�กัเซึ่ลล� 3. การแพื้ร�แบบฟาซิ�ล�เที่ต (Facilitated diffusion) แม-ว่��เย#�อัห%-มเซึ่ลล�จะเป็+นเย#�อัเล#อักัผ��น หร#อัเย#�อักั��งซึ่�ม แต�โมเลกั%ลขอังสิ่�รบ�งชีน�ดิท์��ม�ขน�ดิใหญ่�กัว่��โมเลกั%ลขอังน�/� เชี�น กัล,โคำสิ่ ซึ่��งเป็+นสิ่�รท์��จ��เป็+นต�อักั�จกัรรมขอังเซึ่ลล� กั(สิ่�ม�รถึแพร�ผ��นเซึ่ลล�ไดิ-โดิยสิ่�รดิงกัล��ว่จะแพร�เข-�สิ่,�เซึ่ลล�ตรงบร�เว่ณเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ท์��ม�ตว่พ�ซึ่��งเป็+นสิ่�รพว่กัโป็รต�น ตว่พ�น�/ท์��หน-�ท์��คำล-�ยกับเป็+นป็ระต, เม#�อัรบโมเลกั%ลขอังสิ่�รตว่พ�จะเป็ล��ยนร,ป็ร��ง ท์��ให-สิ่�งสิ่�รเข-�ไป็ในเซึ่ลล�ไดิ- จ�กัน/นตว่พ�กั(จะคำ#นสิ่,�สิ่ภ�พเดิ�ม พร-อัมท์��จะล��เล�ยงสิ่�รโมเลกั%ลใหม�ต�อัไป็ เร�ยกักั�รแพร�แบบน�/ว่�� กั�รแพร�แบบ ฟิ�ซึ่�ล�เท์ต

กั�รแพร�แบบฟิ�ซึ่�ล�เท์ตม�หลกักั�ร ท์�ศัท์�งกั�รแพร�แบบธ์รรมดิ� แต�อัตร�กั�รแพร�เร(ว่กัว่��ม�กั พบไดิ-ในกั�รล��เล�ยงสิ่�รท์��เซึ่ลล�ตบ ท์��เซึ่ลล�บ%ผ�ว่ล��ไสิ่-เล(กั เป็+นต-น กั�รแพร�แบบน�/เป็+นป็ระโยชีน�ม�กั ท์��ให-เซึ่ลล�ไดิ-รบสิ่�รและขบสิ่�รบ�งอัย��งไดิ-อัย��งรว่ดิเร(ว่

4. เอน่โดไซิโที่ซิ�สิ่ ในบ�งกัรณ�เซึ่ลล�ม�คำว่�มจ��เป็+นต-อังใชี-สิ่�รท์��ม�ขน�ดิใหญ่�เกั�นกัว่��ท์��จะผ��นเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ไดิ- โดิยกัระบว่นกั�รดิงท์��กัล��ว่ม�แล-ว่ข-�งต-น แต�เซึ่ลล�กั(ยงม�ว่�ธ์�กั�รอั#�นอั�กั ท์��จะน��สิ่�รขน�ดิใหญ่�เหล��น�/เข-�ไป็ใชี-ไดิ- โดิยใชี-ว่�ธ์�ท์��เร�ยกัว่�� เอันโดิไซึ่โท์ซึ่�สิ่ (Endocytosis) เป็+นว่�ธ์�กั�รท์��เกั�ดิในสิ่��งม�ชี�ว่�ตกัรณ�ท์��สิ่�รเข-�สิ่,�เซึ่ลล�เป็+นโมเลกั%ลใหญ่� หร#อัม�ขน�ดิใหญ่�กัว่�� 1 โมเลกั%ล เชี�น กัล%�มกั-อันขอังโมเลกั%ล เกั�ดิในเซึ่ลล�บ�งชีน�ดิ แยกัเป็+น

26

Page 27: Unit1 organism

2 ว่�ธ์�กั�รย�อัยต�มลกัษณะขอังสิ่�รท์��เข-�สิ่,�เซึ่ลล� ไดิ-แกั� พ�โนไซึ่โท์ซึ่�สิ่ (Pinocytosis) และฟิ�โกัไซึ่โท์ซึ่�สิ่ (Phagocytosis)

เซึ่ลล�ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตบ�งชีน�ดิ เชี�น เซึ่ลล�ท์��หน�ว่ยไต สิ่�ม�รถึน��สิ่�รเข-�สิ่,�เซึ่ลล�ไดิ- โดิยกั�รท์��ให-เย#�อัห%-มเซึ่ลล�เว่-�เข-�ไป็ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มท์�ละน-อัย จนกัล�ยเป็+นถึ%งเล(กัๆ สิ่�รต��งๆ ท์��ม�ขน�ดิใหญ่�ดิงกัล��ว่จะเข-�ม�อัย,�ในถึ%งน�/ ต�อัม�เย#�อัห%-มเซึ่ลล�จะป็?ดิสิ่น�ท์ และถึ%งน�/หล%ดิเข-�ม�อัย,�ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม กั�รน��สิ่�รเข-�เซึ่ลล�โดิยว่�ธ์�น�/เร�ยกัว่�� พ�โนไซึ่โท์ซึ่�สิ่(Pinocytosis) สิ่�รท์��เข-�สิ่,�เซึ่ลล�โดิยว่�ธ์�พ�โน- ไซึ่โท์ซึ่�สิ่จะอัย,�ในร,ป็ขอังเหลว่ เชี�น อั�จเป็+นสิ่�รละล�ยหร#อัหยดิไขมน โดิยท์��สิ่�รน/นจะไป็ถึ�ว่งหร#อัเกั�ะจบกับโป็รต�นตว่รบ (Protien receptor) ท์��เย#�อัห%-มเซึ่ลล�เป็+นร�อังล�กัลงไป็ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม จนขอับดิ-�นบนม�ชีนกันกัล�ยเป็+นถึ%งเล(กัๆ หล%ดิเข-�สิ่,�ไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม ถึ%งดิงกัล��ว่เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 1-2 ไมคำรอัน (m)

สิ่�รท์��เข-�สิ่,�เซึ่ลล�โดิยว่�ธ์�ฟิ�โกัไซึ่โท์ซึ่�สิ่น/นเป็+นขอังแข(งหร#อัเป็+นชี�/น เป็+นว่�ธ์�กั�รท์��เซึ่ลล�ย#�นเท์-�เท์�ยม (Pueudopodium)เข-�ม�โอับชี�/นอั�ห�รเข-�ไป็ กัล�ยเป็+น Food vacuole ลอัยในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม เชี�น กั�รกั�นอั�ห�รขอังอัะม�บ� เซึ่ลล�บ�งชีน�ดิ เชี�น อัะม�บ� เซึ่ลล�เม(ดิเล#อัดิข�ว่ สิ่�ม�รถึย#�นสิ่�ว่นขอังไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มอัอักัไป็ เร�ยกัว่�� ซึ่,โดิโพเดิ�ยม (Psuedopodium) แล-ว่ใชี-สิ่�ว่นน�/โอับล-อัมอัน%ภ�คำขอังสิ่�ร ซึ่��งอั�จเป็+นอั�ห�รหร#อัเชี#/อัโรคำ ท์��ให-ม�ลกัษณะเป็+นถึ%ง แล-ว่หล%ดิเข-�ไป็ภ�ยในเซึ่ลล� กั�รน��สิ่�รเข-�เซึ่ลล�โดิยว่�ธ์�น�/เร�ยกัว่�� ฟิ�โกัไซึ่โท์ซึ่�สิ่ (Phagocytosis)

5. เอกโซิไซิไที่ซิ�สิ่ (Exocytosis)เป็+นว่�ธ์�กั�รท์��เซึ่ลล�น��สิ่�รท์��ม�ขน�ดิใหญ่�ม�กักัว่��โมเลกั%ลหร#อั

โมเลกั%ลใหญ่� อัอักัจ�กัเซึ่ลล� เชี�น กั�รขบกั�กัอั�ห�รขอังอัะม�บ�1.3.2 ชีน่�ดและล�กษณะของการล�าเล�ยงสิ่ารผ�าน่

เซิลล�แบบใชี6 พื้ล�งงาน่แอกที่�ฟที่ราน่สิ่ปอร�ต (Active transport) กั�รเคำล#�อันท์��ขอังสิ่�รโดิยอั�ศัยพลงง�นจ�กัสิ่�รเคำม�ชีน�ดิหน��งในเซึ่ลล�ท์��เร�ยกัว่�� อัะดิ�โนซึ่�น ไท์รฟิอัสิ่เฟิต (Adenosine triphosphate) เร�ยกัย�อัว่�� ATP กั�รเคำล#�อันท์��ขอังอัน%ภ�คำขอังสิ่�ร จ�กับร�เว่ณท์��ม�สิ่�รอัย,�กันหน�แน�นน-อัย ไป็สิ่,�บร�เว่ณท์��สิ่�รน/นอัย,�กันหน�แน�นม�กักัว่�� โดิยอั�ศัยพลงง�นจ�กัเซึ่ลล�น�/ เร�ยกัว่�� แอักัท์�ฟิท์ร�นสิ่ป็อัร�ต เซึ่ลล�ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตไดิ-รบอัน%ภ�คำขอังสิ่�รบ�งอัย��งต�มท์��ต-อังกั�ร ไดิ-จ�กักัระบว่นกั�รน�/เอัง ท์��ให-ม�กั�รรกัษ�สิ่�รต��งๆ ท์��เซึ่ลล�ต-อังกั�รไว่-ใน

27

Page 28: Unit1 organism

เซึ่ลล�ไดิ- ถึ�งแม-ว่��คำว่�มเข-มข-นขอังสิ่�รภ�ยในเซึ่ลล�สิ่,งกัว่��ภ�ยนอักัเซึ่ลล�กั(ต�ม

อัน%ภ�คำขอังสิ่�รนอักัจ�กัแพร�ผ��นเย#�อัห%-มเซึ่ลล�แล-ว่ ยงผ��นเย#�อัห%-มน�ว่เคำล�ยสิ่ เย#�อัห%-ม ไมโท์คำอันเดิร�ยและเย#�อัห%-มแว่คำ�ว่โอัลอั�กัดิ-ว่ย

28