Dia 1

Basel II en de praktische

advisering naar klanten

Tweedaagse22 en 23 november 2007

Docent: Jan Wietsma AA

Dia 2

Basel I

• Wat deed u onder Basel I?

• Merkte u of uw klanten daar iets van?

• Zo ja, wat?

Dia 3

Verschil Basel I en II

• Wat deed u onder Basel I? • Merkte u of uw klanten daar iets

van?• Zo ja, wat?

Basel I:Garantievermogen (Tier 1 + 2) Totaal risicogewogen activa≥ 8%

Basel II:Garantievermogen (Tier 1 + 2) Krediet-, markt- & operationeel

risico

Dia 4

De drie pijlers van het Basel II-akkoord

Basel II RaamwerkBasel II Raamwerk

Minimum kapitaaleisen

Toezichtperceptie

Minimum kapitaaleisen

Toezichtperceptie

Supervisory review

Interne perceptie banken

Supervisory review

Interne perceptie banken

Marktdiscipline

Marktperceptie

Marktdiscipline

Marktperceptie

Opslagen voor:

- kredietrisico- marktrisico- operationeel risico

Opslagen voor:

- kredietrisico- marktrisico- operationeel risico

Supervisory judgement

Supervisory judgement

Disclosure requirements

Disclosure requirements

Dia 5

Wat doen banken i.h.k.v. het Basel II-akkoord ?

• Ontwikkelen van objectieve ratingmodellen voor elk krediet

• Gebruiken van die modellen in aanvraag en beheerprocessen en prijsbeleid

• Opslaan van riskdrivers in datawarehouses

• Rapporteren voor interne en externe doeleinden

• Bepalen van een adequaat solvabiliteitsniveau

• Publiceren van risicogegevens

Dia 6

En wat levert dit banken op?

• Gedetailleerder inzicht in risico’s

• Verbetering van fiatteringsprocessen

• Verhoging kwaliteit risicobeheer

• Kans op verlaging solvabiliteitskosten!

• Mogelijkheid om portfoliobeleid te introduceren

• Betere basis voor (kost)prijsbepaling

• Datakwaliteit

Dia 7

Wanneer merken bankklanten iets

van de effecten van Basel II?

• Sinds eind 2003 werken banken met nieuwe ratingmodellen

• Banken gebruiken deze periode om de gebruikte methoden verder te verfijnen en de pricing instrumenten aan te passen

• Vanaf 2007/2008 worden banken voor het eerst door de toezichthouder ‘afgerekend’ op basis van de nieuwe richtlijnen

Dia 8

Onder Basel II krijgt iedere bankklant van de bank een

ratingRating is een inschatting van de verlieskans o.b.v. de

formule:

PD x EAD x LGD = EL

PD = Probability of defaultEAD = Exposure at defaultLGD = Loss given defaultEL = Expected loss

Zoveel mogelijk gebaseerd op statistische gegevens

Dia 9

Basel II

Waar krijgt u als accountant nu mee te maken in de klantrelatie?

– nieuwe kredieten

– bestaande kredieten

Dia 10

Nieuwe kredietenUw klant vraagt een krediet aan. Hij moet bij de

bank indienen:

Een ondernemingsplan waarin aandacht voor:• de ondernemer zélf/persoon• de wijze waarop de marketing geschiedt• de benodigde investeringen• de financiële onderbouwing• de wijze waarop de ondernemer denkt te

kunnen overleven in ‘lastige’ tijden; wat is zijn buffer?

Dia 11

Nieuwe kredieten

Is dit nieuw?

– nee, maar er wordt wel scherper naar gekeken

– bijvoorbeeld:• is de ondernemer echt ondernemer?• is de ondernemer integer?• is het marketingplan compleet? • hoe reëel is de cijfermatige

onderbouwing?

Dia 12

Nieuwe kredieten

• Kortom, het gaat bij de toetsing van de kredietwaardigheid om kwalitatieve en kwantitatieve aspecten.

• Wat verandert er dan in de rol van de accountant?

Dia 13

Nieuwe kredieten

• Wat blijft:– de financiële toetsing

• balans(verhoudingen)• winst-en-verliesrekening• cashflow

• Wat is (meestal) nieuw:– de kwantitatieve aspecten

• vooruitzichten bedrijfstak• benchmark met concurrenten (marktaandeel en

winstgevendheid)• beoordeling van het management

Dia 14

Nieuwe kredieten

• Hoe komt u aan die kwalitatieve informatie?– informatie bedrijfstak

• marktonderzoek • internet• vakbladen

– benchmark met concurrenten• marktonderzoek etc.

In het algemeen hebben de grotere accountantspraktijken hier een voorsprong.

Dia 15

Nieuwe kredieten

• Beoordeling management

– positief kritische benadering

– vastleggen wat uw overwegingen zijn

– aandachtspunt bij compliance

Dia 16

Nieuwe kredieten

• En wat zegt de beroepsreglementering?

• Artikel A-100.1 – De AA/RA aanvaardt te allen tijde de

verantwoordelijkheid op te treden in het algemeen belang en behartigt daarom niet uitsluitend de belangen van een individuele cliënt of werkgever. Daartoe neemt de AA/RA deze verordening in acht en handelt in overeenstemming daarmee.

Dia 17

Nieuwe kredieten• Meer expliciet uitgewerkt in RAC 3400

(voorheen 800)• Opdrachtaanvaarding:

De accountant zal bij zijn beslissing omtrent de aanvaardbaarheid van de opdracht tot onderzoek van toekomstgerichte financiële informatie de volgende overwegingen betrekken: – Het beoogde gebruik van de toekomstgerichte financiële

informatie. – De verspreidingskring van de toekomstgerichte financiële

informatie (al dan niet beperkt). – De aard van de aan de toekomstgerichte financiële informatie ten

grondslag liggende veronderstellingen, namelijk of het schattingen of hypotheses betreft.

– De elementen, die in de toekomstgerichte financiële informatie opgenomen zullen worden.

– De periode waarop de toekomstgerichte financiële informatie betrekking heeft.

• Niet aan het werk zonder schriftelijke opdrachtaanvaarding

Dia 18

Nieuwe kredieten

• Kennis van de bedrijfsactiviteiten:– De accountant dient voldoende kennis van de

bedrijfsactiviteiten te verwerven teneinde in staat te zijn te beoordelen of rekening is gehouden met alle relevante omstandigheden die voor het opstellen van de toekomstgerichte financiële informatie van belang zijn. De accountant zal ook inzicht moeten verkrijgen in het proces van totstandkoming van de toekomstgerichte financiële informatie bij de huishouding, bijvoorbeeld door de volgende aspecten te beoordelen:

• De interne beheersingsmaatregelen over de processen voor de opstelling van toekomstgerichte financiële informatieverzorging en de deskundigheid en ervaring van de personen die belast zijn met de opstelling daarvan.

Dia 19

Nieuwe kredieten

• De aard van de documentatie die door de huishouding is vervaardigd ter onderbouwing van de veronderstellingen.

• De mate waarin gebruik is gemaakt van statistische en wiskundige technieken of computertoepassingen.

• De methoden die zijn gebruikt voor de opstelling en toepassing van de veronderstellingen.

• De nauwkeurigheid waarmee in voorgaande perioden toekomstgerichte financiële informatie is opgesteld en de redenen van belangrijke afwijkingen die daarna zijn gebleken (RAC 3400 art. 13).

Dia 20

Nieuwe kredieten• Periode van de toekomstgerichte financiële

informatie – De accountant dient de periode waarop de

toekomstgerichte financiële informatie betrekking heeft te beoordelen. Aangezien de veronderstellingen meer speculatief worden als de lengte van de periode toeneemt, zal in dat geval het vermogen van de leiding van de huishouding om betrouwbare schattingen te maken afnemen. De periode mag niet langer zijn dan de tijdsperiode waarvoor redelijkerwijze nog veronderstellingen kunnen worden geformuleerd. Het navolgende geeft een aantal factoren aan die voor de beoordeling door de accountant van de periode van de toekomstgerichte financiële informatie van belang zijn:

• De doorlooptijd van belangrijke bedrijfsprocessen. Bijvoorbeeld in geval van een belangrijk bouwproject zal de periode die nodig is om het project uit te voeren bepalend kunnen zijn voor de periode waarvoor toekomstgerichte financiële informatie wordt opgesteld.

Dia 21

Nieuwe kredieten

• De mate van betrouwbaarheid van de veronderstellingen. Als de huishouding bijvoorbeeld een nieuw product introduceert zal de periode waarop de toekomstgerichte financiële informatie betrekking heeft relatief kort kunnen zijn en in segmenten worden verdeeld, zoals weken en maanden. Anderzijds, als de enige activiteit van de huishouding is het verhuren van een activum gedurende een langere termijn, kan een relatief lange periode aanvaardbaar zijn.

• De behoefte van de gebruikers. Toekomstgerichte financiële informatie kan bijvoorbeeld worden opgesteld in verband met de aanvraag van een lening voor de periode die nodig is om voldoende middelen voor de terugbetaling te genereren. Anderzijds kan de informatie zijn opgesteld ten behoeve van toekomstige beleggers in nieuwe obligaties om de aanwending van de verkregen middelen aan te geven (RAC 3400 artikel 16).

Dia 22

Nieuwe kredieten

• Onderzoekswerkzaamheden:– Bij het bepalen van de aard, het tijdstip van

uitvoering en de omvang van de uit te voeren werkzaamheden, dient de accountant de volgende factoren in zijn overwegingen te betrekken:

• de kans op onjuistheden van materieel belang; • de opgedane kennis bij eerdere opdrachten; • de bekwaamheid van de leiding van de huishouding in

het opstellen van toekomstgerichte financiële informatie;

• de mate waarin de toekomstgerichte financiële informatie beïnvloed is door subjectieve factoren van de kant van de leiding van de huishouding; en

• de toereikendheid en betrouwbaarheid van de onderliggende gegevens.

Dia 23

Nieuwe kredieten

• Onderzoekswerkzaamheden De accountant dient van de leiding van de

huishouding een schriftelijke mededeling te verkrijgen aangaande het beoogde gebruik van de toekomstgerichte financiële informatie, de volledigheid van de belangrijkste veronderstellingen en het aanvaarden van de verantwoordelijkheid voor de inhoud van de toekomstgerichte financiële informatie.

Dia 24

Nieuwe kredieten

• Presentatie en toelichting

Bij het beoordelen van de presentatie van en de toelichting op de toekomstgerichte financiële informatie zal de accountant, in aanvulling op de specifieke wettelijke bepalingen, andere voorschriften en

professionele regelgeving, moeten vaststellen dat: • presentatie van de toekomstgerichte financiële

informatie gericht is op het beoogde doel en niet misleidend is;

• de grondslagen van waardering en resultaatbepaling op een duidelijke wijze in de toelichting bij de toekomstgerichte financiële informatie zijn uiteengezet;

Dia 25

Nieuwe kredieten

• de veronderstellingen op een toereikende wijze in de toelichting bij de toekomstgerichte financiële informatie zijn uiteengezet. Het moet duidelijk zijn of de veronderstellingen betrekking hebben op schattingen of op hypotheses. Als de veronderstellingen betrekking hebben op onderdelen die van materieel belang zijn en die in hoge mate onzeker zijn, is het vereist dat deze onzekerheid en de daaruit voortvloeiende onzekerheid ten aanzien van de uitkomsten toereikend zijn uitgezet;

• informatie werd opgesteld. De leiding van de huishouding moet bevestigen dat de veronderstellingen tot op die datum aanvaardbaar zijn, zelfs al zouden de onderliggende gegevens in een eerdere tijdsperiode zijn verzameld;

Dia 26

Nieuwe kredieten

• indien in de toekomstgerichte financiële informatie bepaalde uitkomsten zijn weergegeven in de vorm van een reeks, de onderbouwing daarvan duidelijk is aangegeven en die reeks niet op grond van bevooroordeelde of misleidende motieven is opgenomen; en

• eventuele wijzigingen in de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling sedert de laatst uitgebrachte jaarrekening zijn toegelicht, tezamen met de redenen voor de wijziging en het effect daarvan op de toekomstgerichte financiële informatie.

Dia 27

Nieuwe kredieten

• De accountant dient zijn onderzoek af te sluiten met een onderzoeksrapport.

• Aandachtspunten:• banken steunen mede op uitkomsten van het

onderzoeksrapport;• aansprakelijkheidsverzekeraars melden toename

aansprakelijkheidstellingen bij kredietrapportages;• ook de AFM kijkt mee;• banken eisen in sommige gevallen

onderzoeksrapport van een vergunninghoudend accountantskantoor (de eerste meldingen zijn al binnen).

Dia 28

Bestaande kredieten

• Aandachtspunten voor de ondernemer:

– communicatie met de relatiebeheerder;– nakomen afspraken:

• tijdige inlevering jaarrekening (meestal voor 30/6);• tijdige inlevering van verpandingslijsten;• tijdig melden van problemen (!);• tijdig melden van wijzigingen in de organisatie;• tijdig melden van veranderende

marktomstandigheden.

– ‘Eens verstrekt, blijft verstrekt’ geldt niet meer.

Dia 29

Bestaande kredieten

• Aandachtspunten voor de ondernemer

– Meer aandacht voor kasstromenbeheer:• krachtiger debiteurenbeleid - oude

debiteurenvorderingen verkopen;• zorgvuldig crediteurenbeleid;• niet gebruikte deel van de rekening-courant.

– Waarderingsvraagstukken:• DCF;• impairmenttesten.

Dia 30

Bestaande kredieten

• Wat verandert er voor de accountant?

– aandacht voor historische verslaggeving zal op de achtergrond raken mede onder invloed van XBRL;

– aandacht voor toekomstige verslaglegging neemt toe.

Dia 31

Bestaande kredieten

• Wat verandert er voor de accountant?

– Afhankelijk van klantrelatie is actievere begeleiding noodzakelijk:

• bewaking nakomen afspraken;• sturen op financiële kengetallen;• strakkere begeleiding ondernemer.

– Intern:• aanscherping procedures;• aandacht voor kwaliteit;• aandacht voor planning 30/6 alles klaar.

Dia 32

Wat doet de accountant met Basel II?

• Creëren awareness Basel II• Adviseren over:

– ‘rating policy’ en ‘rating strategie’;– mogelijkheden om via alternatieve kanalen

toegang te krijgen tot de kapitaalmarkt;– de rating van toeleveranciers.

• Ontwerpen aanvullende rapportages ten behoeve van kredietverschaffers

• Corporate Finance Consultancy

Dia 33

Wat doet de accountant met Basel II?

• Conclusie:– mogelijkheid om actieve rol te spelen en

meer betrokken te zijn bij nieuwe en bestaande kredietrelaties;

– mogelijkheid om eigen vaktechnische kwaliteiten en die van de medewerkers verder ‘uit te nutten’;

– mogelijkheid om de band met de klant/ ondernemer te verstevigen.

Dia 34

Wat doet de accountant met Basel II?

Morgen:• Klantenlijst nalopen en inventariseren

- waar is het snelst voordeel te behalen;- afspraken maken met bank en ondernemer;- inzetten op partnership: we hebben een

gezamenlijk belang; - aandacht voor Basel II: in uw

werkprogramma’s en besprekingen opnemen; - risicoklanten bepalen; bezit u wel de

kwaliteiten om ze te kunnen blijven bedienen?

Dia 35

Basel II

• Verdient uw blijvende aandacht...

• Succes !

• Vragen?