Embed Size (px)
Citation preview
www.vestforsk.no
Bitcoin: Digitale, usynlege pengar
- kva er det og kva kan det brukast til?
- Svein Ølnes, Vestlandsforsking, 28.08.2015
www.vestforsk.no
Forskingsinstitutt i Sogndal, stifta i 1985 (Stifting)
Forskingsområde:
Klima og miljø
Informasjonsteknologi
Reiseliv
Rundt 25 tilsette
Ein del av forskingsstrukturen i Norge
Vestlandsforsking
www.vestforsk.no
Forskar ved Vestlandsforsking sidan 1996
Forskingsområde: IKT i offentleg sektor
Interessert i Bitcoin sidan 2011
arbeider med etablering av prosjekt på temaet «Bitcoin i reiselivet»
Om meg sjølv
www.vestforsk.no
«Kva er pengar?», eller «Korleis er pengar?»
den filosofiske inngangen til spørsmålet
Fenomenet Bitcoin
Bitcoin som representant for digitale kryptovalutaer
Tre teoriar om pengar, og korleis Bitcoin passar inn
«Commodity money»
«Fiat money»
«Credit money»
Framtidsutsikter for Bitcoin
Innhald
www.vestforsk.no
Um pengar* Pengar hev ikkje noko verd i seg sjølv. Du kan ikkje eta dei, ikkje drikka dei, ikkje klæda deg med dei. Du kunde hava lumma full av pengar, og svelta, tyrsta, frjosa i hel - um der ikkje var mat og drikka og klæde at faa.
Pengar er langt ifraa det største gode, ikkje det næst største heller. Men dei er eit stort gode for den som brukar dei vitugt.
For pengar kann ein faa alt, heiter det. - Nei, ein kann ikkje det.
Ein kann kjøpa seg mat, men ikkje mathug, dropar, men ikkje helsa, mjuke sengjer, men ikkje svevn, lærdom, men ikkje vit, stas, men ikkje venleik, glans, men ikkje huggje, moro, men ikkje gleda, kameratar, men ikkje venskap, tenarar, men ikkje truskap, graae haaar, men ikkje æra, rolege dagar, men ikkje fred
Skalet av alle ting kann ein faa for pengar. Men ikkje kjernen; den er ikkje for pengar fal.
*Arne Garborg. Frå Lars Eskeland og Severin Eskeland (utg.): Lesebok for ungdomsskulen (1912)
www.vestforsk.no
Making Money
«The Philosophy of Crisis Capitalism»
Ole Bjerg, Copenhagen Business School
The ontological* constitution of
money
Politisering av pengar
«Ironisk nok markerte Georg Simmels «Philosophy of Money» slutten heller enn starten på eit filosofisk studium av pengar»
* Ontologi: gr. «Læra om det verande, om alle tings vesen og samanheng»
www.vestforsk.no
Feil spørsmål!
Det er ikkje ei forklaring på kva pengar er, men kva pengar gjer
Heidegger:
Ontic («what-ness/was-sein»)
Ontological («sein»)
Seinsvergessenheit: The focus on «Being» instead of «To be»
How is money? [How is it that money exist?]
Korleis er pengar og korleis blir pengar til?
Kva er pengar?
www.vestforsk.no
1. Medium of exchange
2. Store of value
3. Unit of account
Bank of England: «From the perspective of economic theory, whether a digital currency may be considered to be money depends on the extent fo which it acts as a store of value, a medium of exchange and a unit of account»
Den ortodokse tilnærminga til pengar er at økonomar tek pengar for gitt, dei stiller ikkje spørsmål ved det underliggjande, det ontologiske
Kva er pengar?
www.vestforsk.no
Graeber (2011): «money has no essence. It’s not «really» anything; therefore, its nature has always been and presumably always will be a matter of political contention»
Dagens ortodokse, tradisjonelle økonomar i dag brukar ikkje mykje tid på å fundera over dei teoretiske og filosofiske sidene ved pengar
Skilnaden mellom rådande økonomisk tenking (neoklassiske økonomar) og ei filosofisk tilnærming er ikkje at økonomane ikkje veit kva pengar er, medan filosofane veit det. Skilnaden er at økonomen ikkje veit at han ikkje veit, medan filosofen veit at han ikkje veit
Kva er pengar? Ei filosofisk tilnærming
www.vestforsk.no
«It is well enough that people of the nation do not understand our banking and monetary system, for if they did, I believe there would be a revolution before tomorrow morning» [Henry Ford]
Filosofi: Evna ikkje berre til å komma med nye svar på gamle spørsmål, men også til å stilla radikalt nye spørsmål
Slik blir filosofi eit hjelpemiddel for å skapa nye konsept
Den ultimate testen for ein filosofisk analyse er om den utfordrar den konvensjonelle tenkinga forbi verifisering eller forkasting av eksisterande hypoteser
Kva er pengar? Eit filosofisk perspektiv
www.vestforsk.no
Ontological orders:
The real
The symbolic
The imaginary
«The real is that which resists symbolization»
Eksempel: Verdi: Real Pris: Symbolsk
Slavoj Žižek*
* Slavoj Žižek: Slovensk filosof - «The Goldman Sachs of contemporary philosophy»
www.vestforsk.no
Er Bitcoin valuta for kriminelle?
Er Bitcoin berre for kriminelle
Ja!
Nei!
www.vestforsk.no
Kva er Bitcoin?
Heildigital valuta (kontantar) utan nokon sentral kontroll
Ingen sentralbank
Ingen sentral autoritet
Basert på distribuert nettverks-teknologi (”peer-to-peer”)
Deterministisk (pengemengda er endeleg bestemt, det blir totalt berre 21 mill. Bitcoin), det skjer rundt år 2140..
25 nye Bitcoin blir «gravde» fram ca. kvart 10. minutt (kvart fjerde år skjer det ei halvering: 50 -> 25 -> 12,50 -> 6,25 -> osv.)
Basert på fri programvare og opne standardar (koden ligg på GitHub)
Ein Bitcoin-transaksjon er ein digital signatur
www.vestforsk.no
Bitcoin som ektefødd barn av Internett
Fullt ut distribuert
Ope
open kjeldekode (open source software)
opne transaksjonar, all historikk tilgjengeleg
berre avsendar og mottakar er skjulte
• men ikkje full anonymitet
Byggjer på opne standardar
HTTP
Offentleg nøkkel-kryptografi (asymmetrisk kryptering)
Opne standardar elles (hash-funksjon ++)
Bitcoin er sjølv ein open plattform for vidare innovasjon
www.vestforsk.no
www.vestforsk.no
Bitcoin og finanskrisa
Bitcoin må forståast i lys av finanskrisa:
[Bitcoin is] completely decentralized, with no central server or trusted
parties, because everything is based on crypto proof instead of trust.
The root problem with conventional currency is all the trust that’s
required to make it work. The central bank must be trusted not to
debase the currency, but the history of fiat currencies is full of breaches
of that trust. Banks must be trusted to hold our money and transfer it
electronically, but they lend it out in waves of credit bubbles with barely
a fraction in reserve. We have to trust them with our privacy, trust them
not to let identity thieves drain our accounts.
[Satoshi Nakamoto i eit blogginnlegg]
www.vestforsk.no
Retten til «sporfri ferdsel»
Jon Bing: Retten til «sporfri ferdsel»
Bitcoin er pseudonymt, ikkje anonymt
går ikkje direkte fram kven som er betalar og mottakar
kan sporast med ein del innsats, ved hjelp av IP-nr. m.v.
Fysiske kontantar i ferd med å forsvinna – er det så nøye?
Personvern er ein del av menneskerettane
Personvernet gjeld også innafor økonomi
Alle har rett til personvern i økonomiske transaksjonar
Kontantar er personvern
Digitale kontantar kan sikra personvernet i framtida
www.vestforsk.no
www.vestforsk.no
Bitcoin, einingar og symbol
1 Bitcoin = 100 000 000 (108) satoshi
Godt egna for mikrotransaksjonar!
Like enkelt/billeg å overføra 1 øre som 1 mill. kr
Kursen pr. 28.08.15: 1 BTC = ca. 1 800 NOK (US $ 230,00)
1 satoshi = 0,002 øre (!)
Standard gebyr (fee) er 0,0001 BTC (ca. 20 øre pr. transaksjon)
Valutakode: BTC (men XBT er den off., enno ikkje godkjent av
ISO)
www.vestforsk.no
Bitcoin kursvinging (volatilitet)
www.vestforsk.no
Dagens blokk-storleik: 1 MB
Forslag om å auka den til 8 MB og så ei dobling kvart andre år
Delar Bitcoin-samfunnet i to:
1. Fundamentalistar: Er i mot
2. Pragmatikarar: Er for
Dei to alternativa kan ikkje leva side om side
Resultatet kan bli to ulike valuta (gammal og ny Bitcoin som ikkje kan brukast om eit anna utan vidare)
Vanskeleg skaleringsspørsmål
www.vestforsk.no
1. Commodity money theory
2. Fiat money theory
3. Credit money theory
-------
Post-credit money
Tre teoriar om pengar (opphav og innretning)
www.vestforsk.no
Det er vanleg å tru at pengar oppstod som følgje av
byttehandel (barter)
Adam Smith («the butcher, the brewer and the baker»)
Karl Marx, Carl Menger
Men historikarar og antropologar har påpeikt svakheiter:
den utelukkar staten eller ein annan suveren pengeskapar
den forklarer heller ikkje høvet mellom pengar og gjeld
Desse feilgrepa blir førte over til dagens situasjon
bankane som pengeskaparar blir tilslørt
Commodity money
www.vestforsk.no
Mange likskapar med gull
endeleg, avgrensa pengemengde
nye Bitcoin blir «gravde fram»
mykje av vokabularet henta frå gullgraving («mining», «miners», «rigs»)
ikkje avhengig av bankar eller styresmakter
Er Bitcoin ein meir «ærleg» gullstandard enn gull?
gir seg ikkje ut for å ha ein spesiell verdi i seg sjølv
Som gull blir også Bitcoin «flykta til» under uro
«Bitcoin is gold money without gold»
Bitcoin som «commodity money»
www.vestforsk.no
«Money is a creature of law» (Georg Fr. Knapp)
Staten lagar pengar gjennom to grep:
1. trykkjer pengar med ei hand
2. krev betaling (skattar m.v.) med nettopp desse pengane med den andre
«Fiat money»* pengeteori
* Fiat: lat. «la det skje» («let it be done»)
www.vestforsk.no
På den eine sida veldig ulik (ikkje basert på tillit)
Men har også likskapar:
ingen verdi i seg sjølv
verdi berre så lenge andre tek i mot den som betaling
Fiat pengar: «Money is only a claim upon society» (Simmel)
Bitcoin: «A claim upon the Bitcoin community»
Bitcoin: «Fiat money without a state»
Bitcoin som post-fiat pengar
Bitcoin og «Fiat money»
www.vestforsk.no
«Credit and credit alone is money» (Alfred Mitchell Innes)
«A sale and purchase is the exchange of a commodity for credit»
Alle pengar er gjeld, men ikkje all gjeld er pengar
FRB: Bankane «lagar» pengar ved å gi lån
Konvertering av kreditt-pengar til Fiat-pengar:
«.. is sustained at the level of fantasy precisely to avoid it at the level of actuality»
Dagens pengesystem eit samvirke av Fiat-pengar og kreditt-
pengar
Høvet mellom desse to er grunnlaget for Fractional Reserve Banking
«Credit money» pengeteori
www.vestforsk.no
Kreditt-pengar er i siste instans berre ein kontrakt mellom
långivar og –takar, «materialiteten» av pengar betyr lite
Kredittpengar er såleis mest virtuelle, det er også Bitcoin
Blokk-kjeda er eit bokhalderi av kreditt tilhøyrande Bitcoin-eigarar
Som kredittpengar blir også Bitcoin laga «ex nihilo»
Men tilførsla av Bitcoin er strengt avgrensa, i motsetnad til kredittpengar
Ein viktig skilnad er at Bitcoin blir laga utan gjeld
«Bitcoin is credit money without debt»
Bitcoin og «Credit money»
www.vestforsk.no
Spørjeundersøking til finansfolk i Frankfurt
Styresmaktene
Sentralbanken
Bankane
Kapitalmarknaden
Den globale finans-infrastrukturen
Kvar kjem pengar frå?
Richard A. Werner, prof. of banking, Univ. of Southampton
www.vestforsk.no
Spørjeundersøking til finansfolk i Frankfurt
Styresmaktene
Sentralbanken
Bankane
Kapitalmarknaden
Den globale finans-infrastrukturen
Kvar kjem pengar frå?
84 %
www.vestforsk.no
Spørjeundersøking til finansfolk i Frankfurt
Styresmaktene
Sentralbanken
Bankane
Kapitalmarknaden
Den globale finans-infrastrukturen
Kvar kjem pengar frå?
3 %
97 %
www.vestforsk.no
Gold money without gold
Fiat money without a state
Credit money without credit
«Bitcoin is the worst form of money, except for all the others» [fritt etter Winston Churchill]
Bitcoin oppsummert
www.vestforsk.no
PwC: “The issue is no longer whether cryptocurrency will survive, but rather how it will evolve”
Deloitte: “Bitcoin is best thought of as a natural next step in the evolution of money”
Valutaen er usikker
Kvifor bruka Bitcoin?
Lågare transaksjonskostnader
Spesielt godt tilpassa netthandel
Viss personvern er viktig
Blokk-kjedeteknologien vil få stor innverknad på utviklinga
Men kan blokk-kjedeteknologien fungera utan valutaen?
Framtidsutsikter
www.vestforsk.no
Blokk-kjedeteknologien er eit gjennombrot som vil få stor innverknad på Internett-utviklinga
Bitcoin/Blokk-kjeda som transportmetode for ordinær valuta
Bankane er i gang med eksperimentering
Blokk-kjeda kan brukast til sikker lagring av mange typar dokument
• Sertifikat
• Pantebrev
• Aksjar
• Vitnemål
• Smarte kontraktar
• +++
Framtidsutsikter
www.vestforsk.no
Aktuell litteratur
Nakamoto Satoshi: «Bitcoin - A Peer-to-Peer Electronic Cash
System»
Nathaniel Popper: «Digital Gold»
Andreas Antonopolous: «Mastering Bitcoin»
Ole Bjerg: «How is Bitcoin Money?»
www.vestforsk.no
www.vestforsk.no
Denne presentasjonen: http://slideshare.net/sveino/bitcoin-og-pengar
Bitcoin-adressa mi:
Takk for meg!
1HpvvptgrYJh4xUHerm1ruZtvnyUnnnHkU
