Dünyada yoksulluk ve gelir dağılımı yansımaları özi

DÜNYADA YOKSULLUK

VE GELİR DAĞILIMI YANSIMALARI

Özlem YÜCESOY

15-11-13

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ

1.YOKSULLUK TANIMI,NEDENLERİ VE ÖLÇÜTÜ

2.GELİR DAĞILIMI TANIMI,NEDENLERİ ve ÖLÇÜTÜ

3.YOKSULLUK VE GELİR DAĞILIMININ BOYUTU

3.1.Dünyada Yoksulluk ve Gelir Dağılımının Boyutu

3.2.Türkiye’de Yoksulluk ve Gelir Dağılımının Boyutu

4.YOKSULLUKLA MÜCADELEDE UYGULANAN POLİTİKALAR

5.SONUÇ ve ÖNERİLER

KAYNAKÇA

GİRİŞ

Bu çalışmanın amacı;günümüzde sadece az gelişmiş ülkelerde değil,dünyada önemli bir sorun teşkil eden yoksulluk ve gelir dağılımı adaletsizliğini irdeleyerek;Türkiye’nin gelir eşitsizliği ve yoksullukla ilgili dünya ülkeleri arasında bulunduğu konumu değerlendirmek ve çözüm bekleyen bu olgulara dair politika önerileri getirmektir.

1.YOKSULLUK TANIMI,NEDENLERİ VE ÖLÇÜTÜ

Gündoğan(2008),bireyin karşılaşmış olduğu yoksunlukları; Açlık, Eğitimden yoksunluk, Barınacak bir eve sahip olamama, Hasta olunduğunda gereken tedaviyi sağlayamama, Temiz suya erişimin olmamasından kaynaklanan

hastalık nedeniyle çocuğunu yitirme, Eşitsizlik, Özgür olamama durumu, Siyasal yaşama katılamama olarak sıralamaktadır.

1.1.Yoksulluk Türleri

Mutlak Yoksulluk

Göreli Yoksulluk

İnsani Yoksulluk

• Gıda Yoksulluğu• Gıda-Gıda Dışı

Yoksulluk

1.2.Yoksulluğun Nedenleri

Kaynak:Aktan (2002)

1.3.Yoksulluğun Ölçütleri

Kafa Sayısı Endeksi(Head Count )

Yoksulluk Açığı Oranı(Poverty Gap)

Gini Katsayısı

Sen Endeksi

2.GELİR DAĞILIMI TANIMI,NEDENLERİ ve ÖLÇÜTÜ

Gelir dağılımı, sadece iktisatçılar değil diğer sosyal bilimciler açısından da ilgi çekici bir konudur. Gelir dağılımı, bir ülkede yaşayan bireyler tarafından üretilen mal ve hizmetlerden elde edilen toplam gelirin, yine o ülkedeki bireylere dağılım araçları ile paylaştırılmasını veya bölüşümünü ifade eder (Işığıçok:1998).

Şekil I:Gelir Dağılımı Türleri

Fonksiyonel Gelir Dağılımı

Kişisel Gelir Dağılımı

Sektörel Gelir Dağılımı

Bölgesel Gelir Dağılımı

GELİR DAĞILIMININ NEDENLERİ

İşgücü piyasası ve işgücünün dağılımı

Üretim faktörlerinin ve bu faktörlerin fiyatlarının dağılımları

Servetin dağılımı

Eğitim düzeyi

Dünya ekonomisindeki değişiklikler (küreselleşme, teknolojik değişim, vb.)

Ülke ekonomisindeki değişiklikler ve politikalar (enflasyon, krizler, bütçe açıkları, devalüasyon,özelleştirme, vb.).

2.3.Gelir Dağılımı Ölçütü

Lorenz Eğrisi

Gini Katsayı

sı

Yüzde Paylar Analizi

Ters U Hipotez

LORENZ EĞRİSİ Orijin ile karşı köşeyi birleştiren OL doğrusu eş bölüşüm doğrusunu

oluşturmaktadır. 45 derecelik bir açıya sahip olan eş bölüşüm doğrusu, gelir elde edenlerin %n’nin toplam gelirin %n’nine sahip olacağını ifade etmektedir.

Gelir dağılımı ne kadar adaletten uzaksa, lorenz eğrisiyle eşitlik hattı arasındaki alan o kadar büyük olmaktadır. Yani gelir dağılımı eğrisi 45 derecelik doğrudan o kadar uzak olmaktadır (Parasız Vd, 1999: 187-188).

Kaynak: Bütçe Dünyası Dergisi • Sayı 34 • 2010 : 2

3.YOKSULLUK VE GELİR DAĞILIMI BOYUTU

Dünyada Bölgeler Bazında Yoksulluk

Tablo I: Günde 1.25 Dolardan Daha Az Gelirle Yaşayan Yoksulluk Oranları (%)

Kaynak: World Bank, Global Economic Prospects, Trade, Regionalism and Development (2005), Aktaran, Taş, Özcan

Tablo II: Günde 1.25 Dolardan Daha Az Gelirle Yaşayan Yoksul Nüfusu

Kaynak: World Bank, Global Economic Prospects, Trade, Regionalism and Development (2005), Aktaran, Taş, Özcan

Grafik I:Kafa Sayısı Endeksine Göre Dünyada Bölgesel Yoksulluk

Kaynak:Dünya Bankası

Tablo III:Bazı Bölgelerde İnsani Gelişim Endeksi

BÖLGELER İNSANİ GELİŞİM ENDEKSİ

Doğu Asya ve Pasifik 0.703

Avrupa ve Merkez Asya 0.738

Latin Amerika ve Karayipler 0.740

Güney Asya 0.588

Sahra-altı Afrika 0.502

Tablo 6: Bazı Bölgelerde İnsani Gelişme Endeksleri

Kaynak: UNDP Human Develeopment Report,2014(163)

Dünyada Ülkeler Bazında Yoksulluk

Şekil II:Kişi Başına Düşen Milli Gelire Göre En Yoksul Beş Ülke(2011 Sabit Fiyatları ile)

Kaynak: Dünya Bankası, online erişim: 29.03.2015

Şekil III:Kişi Başına Düşen Milli Gelire Göre En Zengin Beş Ülke(2011 Sabit Fiyatları ile)


Grafik II:Kişi Başı Düşen Milli Gelir Düzeyleri Bakımından Dünyanın En Yoksul En Zengin 5 Ülkesi(2011 sabit fiyatlarıyla)


Şema I:Aşırı Yoksulluğun En Yüksek Olduğu 5 Ülke, 2010(%)

Kaynak: The Millennium Development Goals Report,2014, United Nations,online erişim:undp.org, syf,9

Tablo VI: Bazı Ülkeler İçin Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi

ÜLKELER Yıl Çok Boyutlu Yoksulluk Değeri

Nijer 2012 0.584

Liberya 2010 0.459

Burundi 2010 0.442

Kongo Demokratik Cum.

2010 0.399

Türkiye 2011 0.028

Ürdün 2009 0.004

Sırbistan 2010 0.001

Kaynak:Human Development Report,2014

Tablo VII:Bazı Ülkelerde İnsani Gelişme Endeksi

ÜLKELER İNSANİ GELİŞİM ENDEKSİ

Norveç 0.944

Avuturya 0.933

ABD 0.914

Singapur 0.901

Türkiye 0.759

Meksika 0.756

Malavi 0.414

Burundi 0.389

Mozambik 0.393

Kongo Demokratik Cumhuriyeti 0.338

Nijer 0.337

Kaynak: UNDP,Human Development Report,2014

Dünyada Gelir Dağılımı

Grafik III:Küresel Ortalama Ülke İçi Gelir Dağılımı 1960-2000’ler

Grafik IV:Bölgelerarası Gelir Dağılımı (1990-2008)

Kaynak:Solt(2009)

Şema II:Bölgelerarası Gelir Dağılımı Değişimi(1990-2008)

Kaynak:Solt(2009)

Grafik V:Gelir Dağılımı Eşitsizliği (OECD ve Türkiye 1985-2012)

Kaynak:OECD

Türkiye’de Yoksulluk Görünümü

Tablo VIII:Yerleşim Yerlerine Göre Fert Yoksulluk Oranları

Kaynak:TUİK

Tablo IX:Yoksulluk Sınırı Yöntemlerine Göre Fert Yoksulluk Oranları

Kaynak:TÜİK

Tablo X:Türkiye’de Hane Halkı Büyüklüğüne Göre Yoksulluk Oranları

Kaynak:TUİK

Tablo XI:Türkiye’de Yoksulluk Oranı(%)

YILLAR YOKSULLUK ORANI

1987 7,68

1994 9,84

2002 9,57

2005 6,87

2010 4,71

Şema III:Yoksul Nüfusun Eğitim Düzeyine Göre Dağılımı

Kaynak:Aydınonat(2012)Tepav

Tablo XII:Türkiye’de Gelire Dayalı Göreli Yoksulluk Sınırına Göre

Bölgesel Yoksul Sayıları

Kaynak:DOĞAN(2014)

Tablo XIII:Türkiye’de Gelire Dayalı Göreli Yoksulluk Sınırına Göre Bölgesel Yoksul

Sayıları

BÖLGE KODU/ADI 2012 2013TR1 İstanbul 866 873TR2 Batı Marmara 536 454TR3 Ege 1 131 1 160TR4 Doğu Marmara- 859 725TR5 Batı Anadolu 893 843TR6 Akdeniz 2 625 2 693TR7 Orta Anadolu 833 969TR8 Batı Karadeniz 840 891TR9 Doğu Karadeniz 433 387TRA Kuzeydoğu Anadolu 1 046 1 028TRB Ortadoğu Anadolu 1 933 1 913TRC Güneydoğu Anadolu 4 607 4 643Toplam 16 602 16 578

Şekil V:Türkiye’de İnsani Gelişim Trendi(1980-2010)

Kaynak:Özsoy(2014)

Dünyada ve Türkiye’de Yoksullukta Son Görünüm

Dünyada ve Türkiye’de Yoksullukta Son Görünüm

2012’de 748 milyon insan hala temiz olmayan su kaynaklarından yararlanmakta. 173 milyonu içme suyunu, derelerden,nehirlerden, göletlerden sağlamakta geri kalan nüfus ise içme suyunu korunmayan, temiz olup olmadığı belli olmayan kaynaklardan elde etmektedir. Dünyadaki 45 ülke binyıllık kalkınma hedefi içerisindeki temiz içme suyu hedefine hala erişememiştir. Ayrıca bu suya erişim de hane halkları için kolay olmamaktadır. Özellikle Alt Sahra Afrika’da kadın ve genç kızlar uzun kuyruklara ve uzun mesafelere maruz kalarak su erişimi sağlamaktadırlar.

Türkiye’de Gelir Dağılımı Boyutu

Nüfus Dilimleri/Yıllar

1.%20

2.%20 3.%2

04.%20 5.%2

0

En Yüksek /En düşük

Gini Katsayıs

ı

1978 2,84 7,33 12,9 22,13 56,5 19,9 0,51

1983 2,63 6,13 12,59 21,39 54,71 20,80 0,52

1986 3,9 8,4 12,6 19,2 55,9 14,33 0,46

1987 5,24 9,61 14,1 21,2 49,9 9,53 0,43

1988 3,1 9,0 12,2 16,6 59,1 19,06 ------

1994 4,9 8,6 12,6 19,0 54,9 11,20 0,49

2002 5,3 9,8 14,0 20,08 50,1 9,45 0,44

2004 6,0 10,7 15,2 21,9 46,2 7,70 0,40

2005 6,1 11,1 15,8 22,6 44,4 7,27 0,38

2006 5,1 9,9 14,8 21,9 48,4 8,1 0,428

2007 5,8 10,6 15,2 21,5 46,9 7,1 0,406

2008 5,8 10,4 15,2 21,9 46,7 7,1 0,405

2009 5,6 10,3 15,1 21,5 47,6 - 0,415

2010 5,8 10,6 15,3 21,9 46,4 - 0,402

2011 5,8 10,6 15,2 21,7 46,7 - 0,404Kaynak:İNCEDAL(2013),DANSUK(2002)

Tablo XIV:Türkiye’deGelir Dağılımı

Şema IV:Türkiye’de Kişisel Gelir Dağılımı 1987-2011 Karşılaştırması

Kaynak:İNCEDAL(2014)

Tablo XV:Türkiye’de Bölgelere Göre GSYİH

Tablo XVI:Bölgelere Göre Kişi Başına Düşen GSYİH

Grafik VI:Gelir Dağılımı ve Yoksulluk (1987-2011)

Kaynak:OECD

4.Yoksulluk ve Gelir Dağılımı ile Mücadelede Uygulanan Politikalar

Tablo XVII:Sosyal Harcamaların GSYİH İçerisindeki Payı

Grafik VI:Türkiye’de Sosyal Yardım Faaliyeti Yürüten Kurumların Sosyal Yardım Harcama

Miktarları(Bin TL)2012

Aile Yardımları

TabloXVIII:Gıda Yardımları Kapsamında Aktarılan Kaynak


Tablo XIX:Yakacak Yardım Miktarı Ve Faydalanıcı Sayısı


Tablo XX:Barınma Yardımları Kapsamında Aktarılan Kaynak Ve Faydalanan Aile Sayısı


TabloXXI:Şartlı Sağlık Yardımları Kapsamında Aktarılan Kaynak ve Faydalanıcı Sayısı

Tablo XXII :Eğitim Meteryali Yardımı Kapsamında Aktarılan Kaynak


Tablo XXIII:Şartlı Eğitim Yardımı Kapsamında Aktarılan Kaynak


Tablo XXIV:Ücretsiz Kitap Yardımı Kapsamında Aktarılan Kaynak


Tablo XXV:KYK Tarafından Verilen Toplam Burs Miktarı ve Faydalanıcı Sayısı


Tablo XXVI:Aşevi Yardımı Kapsamında Aktarılan Kaynak ve Faydalanan Kişi Sayısı


TabloXXVII:Kırsal Alanda Sosyal Destek Projesi

TabloXXVIII:2022 Sayılı Kanun Kapsamında Yapılan Yardımlar ve Faydalanıcı Sayısı

Tablo XXIX:Yeşil Kartlı Sayısı ve Toplam Yeşil Kart Harcaması

5.SONUÇ VE ÖNERİLER

SONUÇ VE ÖNERİLER

SONUÇ VE ÖNERİLER

KAYNAKÇA

AKTAN,Can Coşkun(e.d)(2002),Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayınları, 2002.

BİLDİRİCİ, Zeki (2011), “Avrupa Birliği'nde Yoksullukla Mücadele ve Türkiye'nin Uyum Sürecindeki Yeni Uygulamalar”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

CAFRI,Reyhan(2009), “ADANA İLİNDE YOKSULLUĞUN ANALİZİ: SINIRLI BAĞIMLI DEĞİŞKENLİ MODELLERLE BİR İNCELEME”ADANA

ÇALIŞKAN,Şadan(2010), “Türkiye’de Gelir Eşitsizliği ve Yoksulluk”, Sosyal Siyaset Konferansları, Sayı:59.

DANSUK, E(1997)., “Türkiye’de Yoksulluğun Ölçülmesi ve Sosyo-Ekonomik Yapılarla İlişkisi”, DPT Uzmanlık Tezi, Ankara

DOĞAN,Eda(2014)’Türkiye’de Yoksulluğun Ölçülmesi’T.C Kalkınma Bakalnlığı,Yayın No: 2880

İNCEDAL,S(2013) “Türkiye’de Yokslluğun Boyutları:Mücadele Politikaları ve Müdahale Araçları”Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı,Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü. Yayın Tarihi: 10 Mayıs 2013

KARACAN.Rıdvan(2014), ‘TÜRKİYE'de YOKSULLUK VE GELİR DAĞILIMI’,Tekirdağ MMMM Sosyal Bilimler Dergisi Sayı:3 NİSAN 2014

KUBAR,Yeşim(2012),“Bir İktisat Politikası Amacı Olarak Gelir Dağılımı: Türkiye Örneği (1994–2007) Analizi”

KUŞTEPELİ, Yeşim ve Umut HALAÇ (2004), “Türkiye'de Genel Gelir

Dağılımının Analizi ve İyileştirilmesi”, DEÜ SBE Dergisi, Cilt.6, Sayı.4, İzmir.

ŞENER,Ülker(2010),“ Yoksullukla Mücadele Yardım Mekanizmaları ve İşgücü Politikaları” Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı(TEPAV) -

YANAR,ŞAHBAZ(2013),’Gelişmekte Olan Ülkelerde Küreselleşmenin Yoksulluk ve Gelir Eşitsizliği Üzerindeki Etkileri’ ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ İİBF DERGİSİ, ARALIK 2013, 8(3), 55- 74

The Millennium Development Goals Report,2014, United Nations

Yararlanılan İnternet Siteleri

The World Bank http://www.worldbank.org/

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) http://www.tuik.gov.tr

Türkiye İsrafı Önleme Vakfı http://www.israf.org

UNITED NATIONS DEVELOPLMENT PROGRAMME http://www.undp.org

UNDP in Turkey http://www.tr.undp.org

http://www.worldbank.org/

http://www.worldbank.org/

http://www.tuik.gov.tr/

http://www.israf.org/

http://www.undp.org/

http://www.tr.undp.org/

TEŞEKKÜRLER.

Economy & Finance

Dünyada yoksulluk ve gelir dağılımı yansımaları özi