20
(( ىّ ة سال دستان ل ر كو ى ر ونى ئابو ا ر قةير2014 ))

economic crisis of kurdistan in 2014 قةيررانى ئابوورى كوردستان لة سالّى 2014 ))

Embed Size (px)

Citation preview

ى )) ((2014قةيررانى ئابوورى كوردستان لة سال

:ناوةروك

ثيشةكى•

هوكارةكانى درووست بوونى قةيرانى دارايى•

بوودجة

درووستبوونى جةنط و كاريطةريطةريةكانى

ى كاريطةرى كةمتةرخةمى حكومةت لة بنيات نانى ذيرخانى ئابوور

:ضارةسةرى قةيرانى دارايى

بوونى كةرةستةى خاو لةكوردستان

طرنطى دان بة باج و دةرامةت

طرنطى دان بة زةمينةى كشتوكال

نةوت

سةرةتاى ميذووةوة كيشةى ئابوورى

اوة ناوخويي و ئابوورى و سياسةت دوو رووى دراويكن زوربةى طورانكارية سياس ي و شةرو ئاذتيةكان هوكارةكةى ئابوورية

نيودةول

تانى جيهانى طرتووةتةوة وةك:قةيرانى دارايي و ئابوورى زوريك لةوال

ى لة ئةمريكا رووى دا1929قةيرانى ئابوورى لة سال

:ثيشةكى

:بوودجة ى •

ى بوودجةى عيراق17%بريتيبوو لة 2013بوودجة لة سال

ى 11.5% وة ريذةى لة •:كة دةكاتة 2014بو سال

( .هةزار دينار 2مليون 797مليارو 760تريليؤن 19برى )•

نةوت بةرهةم دةهينن( بةرميل 3,000,000) كدا برى ي عيراق لة روذ•

وة دةبيت , (بةبيانوى خةرجى سيادييةوة )5.5% برى بوودجة ى كوردستان كةم كراوةتةوة بة ريذةى لة •بةرميل نةوت هةناردة بكات ء ثارةكةش ى بخريتة سندوقى( 400,000) رؤذانة هةريمى كوردستان برى

( .DFI)ثةرةثيدانى عيراق

:كاريطةريةكانى برينى بوودجةى كوردستان

ك و طشت دام ودةزطاكان و وةستانى ثروذةكان وةبةر •هينانةكان و تيكضونى بارى طوزةرانى خةل

أفالس بوونى ضةندين كومثانيا

ى هة) بةهوى نةبوونى ثارة لة بانكةكانى كوردستان بة تايبةت بانكى مةركةزى •بةشيكى زور ( ريم ئاال

ةترس ى أفالسى درووستبوونى قةرزارى و ملة كومثانياكان بو ئةوةى خويان دوور بخةنةوة لة مةترس ة بوون ثةنايان بردوتة بةر ضةندين ريطا بو بةدةستهينانى ثارة بةرامبةر عموول

: بونمونة كومثانيايةك لة هةولير •

وطور ( 21,000,000,000)•ى ثى كرد بو دينار رصيد و كوكراوةى سلفةى ثروذةكانى بوو بة ضةك ئال

ضونى ضارةسةر كردنى طرفتى قةرزارى و دووركةوتنةوة لةهةر مةترسيةك كة ببيتة هوى لةناو كومثانياكةى و لةدةستدانى سةرمايةكةى لة بةرامبةردا

بة شيوةى نةقدى كة ( ,000,000,00021)عمولةى داوة بو وةرطرتنى برى ( 1,000,000,000) برى •ئةمةش زةرةريكى زورة كة لة كومثانياكة كةوتووة

قدى يان دةستى هةروةها طورينةوةى ثارة واتا ثيدانى ضةك بة دينار و وةرطرتنى دوالر بة شيوةى نة•لة بازاردا $ 100لةكاتيكدا نرخى ( نار دي000130,بةرامبةر$ 100) كة ئةمةش واتا وةرطرتنى

.....دينار ثةنا بردنة بةر ضةندين ريطاى تر بو بة دةستهينانى ثارةو مانةوة 120,000

:برى دابةش كردنى مووضة لة مانطيكدا بريتى ية لة•

( 850,000,000,000) هةشت سةد و ثةنجا مليار مليار دينار•

يكدا بريتيية لة•:بة نزيكةيى برى دابةش كردنى مووضة لة سال

(10,200,000,000,000) دة ترليون و دوو سةد مليار دينار •

ازارةكان و لة كاتيكدا كة مووضة خور مووضة وةرناطريت بةمةش كاريطةرييةكى زور دةكاتة سةر ب•بةشيكى زورى ش ريذةى كرينى شمةك و ثيداويستى كةم دةبيتةوة لةاليةنبةمة,داهاتى كوردستان

ك ئةمةش كار لة دوكاندار و بازارةكان دةكات كة دةبيتة هوى كةمبوونةوةى هاوردةكرن وة بة خةل

تانى دراوسيكانمانةوة كار لة داهاتى طومرطةكانى كو ردستان كةمبوونةوةى هاوردةكردن كة لة وال

دةكات و واتا ثارة خستنة ناو بانكةكان زور كةم دةبيتةوة

ك و كومثانياكان ثةنادة•بةنة بةر قةرز دورستيوونى قةرزارى بةهوى نةبوونى ثارةوة بةشيكى خةل

ى قةرزارى زور كردن لة كاتيكدا طيرانةوةى قةرز لةم بارودوخةى ئيستادا زور زةحمةتة واتا ريذة.دةبيت

ية لة قورخ يةكيك لة كاريطةرية زور خراثةكان كة لةكاتى ئةم قةيرانى داراييةدا دروست يووة بريت•ى كة سةرضاوةكة حكومةتة

و نةخستنة قورخ كردنى ثارة و هيشتنةوةى, كردن و دروستبوونى طةندةل

وطورى ثارة بة نرخى زياتر لة نرخى ئاسايى بازار كة ئةمةش دةبي تة هوى زةرةر كردنى ناو بازارةوة وةك ئال

ى لة اليةن حكومةتةوة لةرووى ثيدانى ثارة و سلف ب, خاوةن كار ة بةشيك وة دروست بوونى طةندةل

ك لةريطاى كةسانى سةر بة حكومةتةوة لة كاتيكدا ثارة يان سلف لة بانكة حوكميةكان بو لةخةل

كانى ئاساييى بوونى نية رامةت ئةو وة هةروةها داهاتى بةريوبةرايةتى هاتووضو و باج و دة, خةل

ةى ديكة داهاتةى كة دةست دةكةويت تةنها بةشيكى كةمى دةدريت بة وةزارةتى داراييى و ئةو بةشيةكانى ديكة

.نازانريت ض دةستيك ثيى طةيشتووة كة ئةمةش يةكيكة لة طةندةل

:درووستبوونى جةنط و كاريطةريطةريةكانى

ت•تيكدا لةطةل درووستبوونى جةنطدا راستةوخو ئابوورى ئةو وال

ة دادةبةزيت و لةهةموو وال

تا, قةيرانى دارايى دةستثيدةكات نةى كة تووش ى كوردستانيش لة ئيستادا يةكيكة لةو وال

ة بةهوى جةنط هاتووة و لة كاتيكدا بارى ئابووريمان خراثة قةيرانيكى ديكة درووست بوو و ثارةيةى كة بة هوى نةبوونى كةرةستةى جةنطى ثيويست بريك لة, رودانى ئةم جةنطةوة

ى بازرطانى ثيوة كراوة خةرج كراوة كة بةهوى 2014لةريطاى داهاتى ئةو نةوتةى كة سال

جةنطى بو ئةمةشةوة بريك ثارةى زور خةرج كراوة بو مةبةستى بو مةبةستى كةل و ثةلىك وة روبةرو بوونةوةى ئةو هيرشانةى كة دةكريتة سةر كوردستان و برسيتى دةكة

ويتة ناو خةل

كى لى دةكةويتةوة وةكو ئةو كار ةساتةى كة قورس ى و تيكضونى بارو دوخ و طوزةرانى خةل

كى كوبانى هاتووة كى شةنطال و خةل

...تووش ى خةل

:كاريطةرى كةمتةرخةمى حكومةت لة بنيات نانى ذيرخانى ئابوورى

تةكةماندا هةبووة و كة دةبواية خاوةن ذيرخانيكى ئ•ابوورى توكمة بين لةكاتيكدا كة ثارةيةكى زور لة وال

نى رابردودا كة بةهوى ئةو داهاتى نةوتةى كة لة ريطاى حكومةتى عيراقةوة ثيمان طةيشتبوو لة ساال

ئةو قةيرانة ئةطةر خاوةنى ذيرخانى ئابوورى بوينا ئوا ئةمان توانى ضارسةرى , بةدةستمان طةيشتوون تيك ذيرخانى ئابوورى و ه, بكةين كة لة ئيستادا بةسةر كوردستاندا هاتووة

يزى سةربازى وة هةر وال

تيكى سةربةخو بزانيت و داواى دروستبوو ةت بكات ئةمةش بةهيزى نةبيت نا توانيت خوى بة وال

نى دةول

......دةطةريتةوة بو كةمتةرخةمى حكومةت لة بنيات نانى ذيرخانى ئابوورى

ة ئةمانةو ضةندين سةرضاوةى ديكة كة بةبةردةوام روذانة قةيرانى ديك•وردستان درووست دةبيت بةهويةوة وةك قةيرانى درووستبوونى نةمانى غاز لة ك

و كةمبوونةوةى كارةبا طرانبوونى بةنزين

:ضارةسةر كردنى كيشةى ئابوورى

تيكى وةكو كوردستان تارادةيةك•ئةستةم نية ضارةسةرى كيشةى ئابوورى بو وال

ى خااك و بوونى بةهوى باش ى ئةو شوينة جوطرافيةى كة تيى كةوتووة لةرووى بةثيت تة دراوسيكاندا بريكى زور لة كةرةستةى خاو وة هةبوونى سنوريكى باش لةطةل وال

نة داهاتيكى وة هاتوضوكردن لةنيواندا كة بووةتة ناوضةيةكى طةشتيارى كة ساال

....باش ى دةبيت

:بوونى كةرةستةى خاو لةكوردستان

و زور كوردستان بريكى زور كةرةستةى خاوى هةية كة دةتوانريت ب•ةيةكك لة مةبةست سودى لى وةربطيريت و كة بةمةش دةتوانريت ريذ

,هاوردة كردنى كةرةستة كةمبكريتةوة

.وةكو هينانى كارطةيةكى ئاسن و باشتر كردنى جورى ئاسنةكة•

:طرنطيدان بة باج و دةرامةت

ك هاتووض•ة طومرطيةكان خةل

و دةكات و روذانة بةشيوةكى زور لة خال

ت ديت شمةك هةناردة دةكريت و هاوردة دةكريت و داهاتيكى باش بةدةسة طومرطيانة وةربطريت وو ه

دان و ثيويستة حكومةت سوود لةو خال

ةول

دارى و ريكخستنى .بو باشتركردنى ا

ك و •هةروةها سوودوةرطرتن لةو باج و غرامانةى كةلة ريطاى خةل

. .بازرطانةكانةوة وةر دةطيريت

يىطرنطى دان بة زةمينةى كوشتوكال

ى و 8ئةم هةريمة خاوةنى •م دةبينين ض47مليؤن زةوى كشتوكال

ؤن مليار مةتر سيجا ئاوة بةال

تانى دراوس ى و ضؤن كى وال

ى بى بازارةكانى ئةم هةريمة ثرن لة بةرهةمى كشتوكال

ةرتيكى كشتوكال

. توانامان هةية لة كوردستاندا

ى •:هوكارةكانى نةبوونى قاعيدةيةكى باش ى كشتوكال

ةى سياس ىخراثى طةش-دةزطايةكى كارطيرى ثيشكوتوو -سيستةميكى ئابورى •

ل بةغدا بونى طرفت هةريم لةطة-دةزطاكانى باس و تويذينةوةى ئابورى و كارطيرى

دةزطايةكى ثالندانان و ئامارى كارا -بيكارى وطرفتى هةذارى لة هةريم

و بازارى كارةوة-كةرتةكانى ثيشةسازى و طةشتوطوزارو كوشتوكال وكانزاكان

.فاشرى دةرةكى لة تةكنةلؤجى و ثةيوةندى بازرطانى بؤ دةرةوة

: بوونى نةوت لة كوردستاند

بةرهةم دةهينريت بةرميل نةوت400,00كوردستاندا روذانةبة نزيكةيى •

مليون بةرميل نةوت 34.5برى نةوتى هةناردةكراو دةكانة 2014•

بةرميل نةوت 300,000دا روذانة برى 11/2014كوردستان لةسةرةتاى مانطى •ة هةناردة دةكريت هةرضةندة ريذةى هةناردةكردن زيادى كردووة بةراورد ب

م بةم برة هةناردة كردنة كةمة ناتوانريت مانطانة برى مانطةكانى ثيشوو يةال

تيان بدريت يت بو وا بريارة كة برى هةناردة كردن زيادبكر , موضةى هاوال

بةرميل نةوت وة زياتريش 400,000

:نةوت

.زيادكردنى برى هةناردةى نةوت بة باشترين نرخ •

تةكةمان بريكى زو •ر نةوتى تيداية لة طةشةدان بة ناوةندةكانى خويندن لة بوارى نةوتدا وال

بدات بو بةشةكانى نةو ت و طرنطى ثى كاتيكدا دةبيت وا لة خويندكار بكريت كةهةول

بدريت

نرخيكةى لة ئةو نةوتةى كة هةمانة كواليتيةكى خراثى هةية و, باشتر كردنى كواليتى نةوت •تةوة وة بة باشتر كردنى كواليتى نرخى نةوتةكةمان بةرز دةبي ( $ 70) بازارةكانى جيهاندا

.بةمةش سوديكى زورى بومان دةبيت