7ο ΓΕ.Λ ΠΕΙΡΑΙΑ Σχολικό έτος 2011-12 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΤΑΞΗ: A

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ Διαγραμματική μεθοδολογία

1η υπο-ομάδα Σαρδέλη Σόφια Σκορδίλη Ελεωνόρα

2η υπο-ομάδα Τάνκα Ζαχαρούλα Φήλντς Αναστασία-Εντιβάνια

ΤΑΞΗ: A Σχολικό έτος 2011-2012

Ομάδα 1η

ΥΠΟ-ΘΕΜΑ 1ο Ομάδα 1η

«Η θαλάσσια ρύπανση»

Θαλάσσια ρύπανση

Αίτια,συνέπειες και λύσεις.

Α’ τάξη Γενικού Λυκείου.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Εισαγωγή………………………………………………….………………….... Κεφάλαιο πρώτο: Αίτια θαλάσσιας ρύπανσης….…………………...……….. Κεφάλαιο δεύτερο:Συνέπειες της ρύπανσης…………….…………………….. Κεφάλαιο τρίτο: Προτεινόμενες λύσεις για τη ρύπανση…….……………. Βιβλιογραφία

Η εργασία αυτή πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2011-2012 με την επίβλεψη του καθηγητή κ. Δημητρίου Μανωλά και εντάσσεται στα πλαίσια της ερευνητικής εργασίας (Project) της Α΄ Λυκείου. Διερευνήσαμε τις διαστάσεις της θαλάσσιας ρύπανσης γύρω από το Λιμάνι του Πειραιά ,τα αίτια της,καθώς επίσης και τα δυσάρεστα αποτελέσματά της… Στο πρώτο κεφάλαιο θα δούμε τα αίτια, στο δεύτερο μέρος τα αποτελέσματα ενώ στο τρίτο κεφάλαιο θα δούμε τους τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ναυάγιο έξω από τη Ψυττάλεια

Λιμάνι Πειραιά

Λιμάνι ΠΕΙΡΑΙΑ βιοδιασπώμενο λιπαντέλαιο, εκτάσεως 30 τ.μ. περίπου

Εισαγωγή -Γενικά στοιχεία Τα αλμυρά νερά καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της γήινης επιφάνειας. Από τα 510.000.000 τ.χλμ. αυτής, τα 366.000.000 τ.χλμ., δηλ. τα 7/10 της Γής, καλύπτονται απo θάλασσα. Η θάλασσα, είτε με τη μορφή των ωκεανών, είτε με τη μορφή κλειστών θαλασσών όπως η Μεσόγειος, παίζει καθοριστικό ρόλο στη ζωή και την ανάπτυξη του πλανήτη μας. Στην ύπαρξη της θάλασσας (μέσω του φυτοπλαγκτόν) οφείλεται το μεγαλύτερο ποσοστό παραγωγής οξυγόνου της ατμόσφαιρας, η θερμική ισορροπία του πλανήτη, η παραγωγή "καθαρής τροφής", η ναυτιλία (και η συνεισφορά της στις μεταφορές, στο εμπόριο, στην παραγωγή και διακίνηση πολιτισμού, στην αναψυχή). Το νερό, ως χημική ένωση, παρουσιάζει κάποιες φυσικοχημικές ιδιότητες οι οποίες το καθιστούν μοναδικό.Το θαλασσινό νερό, σε αντίθεση με το νερό των ποταμών, εμφανίζει χαρακτηριστική σταθερότητα ως προς την οξύτητά του pH 7.5.

Η ρύπανση των θαλασσών και η υποβάθμιση των παράκτιων περιοχών είναι ένα από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα του πλανήτη μας. Οι ανοικτές θάλασσες και κυρίως οι ωκεανοί θεωρούνται σχετικά καθαρές περιοχές, έχοντας σαν κύριες πηγές μόλυνσης τα πλοία που τις διασχίζουν,τις αποθέσεις ρυπαντικών φορτίων από την ατμόσφαιρα και τις υποθαλάσσιες πυρηνικές δοκιμές. Στα πλαίσια αυτά η επιβάρυνση των εν λόγω περιοχών χαρακτηρίζεται κατά κανόνα ως απλή μόλυνση, ενώ η σοβαρότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση καταγράφεται κατά μήκος των κύριων θαλάσσιων δρόμων, που χρησιμοποιούν τα πλοία ανά τον κόσμο,δίνοντας έμφαση στις αυξημένες συγκεντρώσεις των πετρελαιοειδών. Επίσης, σε περιοχές όπου διεξάγονται συστηματικά ή και σποραδικά δοκιμές πυρηνικών υλικών ή διενεργείται απόθεση πυρηνικών καταλοίπων εμφανίζεται σημαντική αύξηση του επιπέδου της ραδιενέργειας.

ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ Η θαλάσσια πανίδα μαζί με τη θαλάσσια χλωρίδα, τους αβιοτικούς παράγοντες (π.χ. νερά, βράχια, άμμος ), το κλίμα και οι δραστηριότητες του ανθρώπου (π.χ.. λιμάνια, μαρίνες, αγωγοί) μιας καθορισμένης γεωγραφικά περιοχής, αποτελούν ένα θαλάσσιο οικοσύστημα. Κάθε οικοσύστημα το χωρίζουμε σε μικρότερες γεωγραφικές περιοχές, για να το μελετήσουμε καλύτερα. Τα σπουδαιότερα είδη θαλάσσιων οικοσυστημάτων είναι: ωκεάνια, κλειστών θαλασσών, ανοικτών θαλασσών, νησιωτικά, βενθικά (βυθού), ειδικών παράκτιων ζωνών (παλίρροιας, άμπωτης), κοραλλιογενών νήσων (ατολλών), κλειστών κόλπων, ανοιχτών κόλπων, πελαγικά κλπ.

ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ Κατά τους διαφόρους ερευνητές (WHO REPORT) 1975, το θαλάσσιο οικοσύστημα του Σαρωνικού χωρίζεται ως εξής: α. Στον Εξωτερικό κόλπο κοντά στο Αιγαίο, μέγιστο βάθος 247 μ. β. Στον Εσωτερικό κόλπο που ορίζεται από τις ακτές του Φαλήρου, του Πειραιά, της Ανατολικής Σαλαμίνας και της Βόρειας Αίγινας, μέγιστο βάθος 97 μ. γ. Στο Δυτικό κόλπο που βρίσκεται δυτικά της Αίγινας και της Σαλαμίνας, μέγιστο βάθος 172 μ. δ. Τον κόλπο της Ελευσίνας, μέγιστο βάθος 20 μ. Το οικοσύστημα του Σαρωνικού, είναι οικοσύστημα ανοικτού κόλπου (άνοιγμα 50 χμ., Πόρος- Σούνιο) με κλειστές περιοχές και αρκετά μεγάλα βάθη. Στο Σαρωνικό δεν περιλαμβάνεται ο κόλπος της Επιδαύρου, όπου υπάρχει ένα μέγιστο βάθος 401 μ.

Η ευαισθησία των περιοχών του βυθού Οι τοξικές ουσίες φτάνουν όλες στη θάλασσα. Ένα μεγάλο μέρος από αυτές κατεβαίνουν στο βυθό. Οι βαριές ουσίες κατεβαίνουν γρήγορα στον πυθμένα. πολλές διαλυμένες χημικές ουσίες που βρίσκονται στους ιστούς των διάφορων ζωικών και φυτικών οργανισμών βυθίζονται αργά ή γρήγορα όταν οι ζωντανοί αυτοί οργανισμοί πεθάνουν και πέσουν στον πυθμένα. Μερικές ενώσεις υδραργύρου είναι αβλαβείς για τους ζωντανούς οργανισμούς στη μορφή που φτάνουν στη θάλασσα. Όταν όμως φτάσουν στο βυθό μετατρέπονται από τα βακτηρίδια σε μεθύλιο υδράργυρο που είναι θανατηφόρος . ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΛΑ: είναι όσα μέταλλα έχουν ειδικό βάρος μεγαλύτερο από το σίδηρο (Fe).Σε πληθυσμούς των θηλαστικών η βιοσυσσώρευση είναι ιδιαίτερα τοξική για το ήπαρ τους. Σειρά τοξικότητας βαρέων μετάλλων: Hg>Cu>Zn>Ni>Pb>Cd>As>Cr>Sn>Fe>Mn Μεγάλη ζημιά κάνουν και οι τοξικές χημικές ουσίες πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCB),τα υφαλοχρώματα τύπου τριμπουτιλίν (TBT) και τα εντομοκτόνα με χλώριο τύπου DDT.

Τα κοράλλια είναι υπερβολικά ευαίσθητα σε κάθε είδους ιζήματα, και στα μη τοξικά. Δεν μπορούν να προσαρμοστούν σε νερά όπου υπάρχουν πολλές ακαθαρσίες και πεθαίνουν γρήγορα από ασφυξία. Επειδή οι πολύποδες αυτοί δεν μετακινούνται καθόλου, ο μόνος τρόπος αμύνης που διαθέτουν είναι η έκκριση μεγάλης ποσότητας μιας βλεννώδους ουσίας που παγιδεύει τα μόρια των ιζημάτων και το χτύπημα του νερού με τις βλεφαρίδες τους για να απομακρύνουν τα μόρια αυτά. Όσο σοβαρές και αν είναι οι επιπτώσεις από τα βιομηχανικά κατάλοιπα, είναι ασήμαντες μπροστά στις καταστροφές που προκαλεί στους θαλάσσιους οργανισμούς η περιοδική εκβάθυνσης των λιμανιών.

Η τερατώδης επέκταση του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας - Πειραιά και περιχώρων, καθώς και η βιομηχανική ανάπτυξη του Θριάσιου Πεδίου, με τα κάθε είδους λύματα, δημιούργησαν μια απελπιστική οικολογική υποβάθμιση στον κόλπο του Σαρωνικού που απέκτησε καφεκόκκινα νερά. Από το 1994 που λειτούργησε το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων Ψυτάλλειας (Κ.Ε.Λ.Ψ) ή Βιολογικός Καθαρισμός Ψυτάλλειας, τα νερά αυτά που είχαν γίνει το σήμα κατατεθέν του Σαρωνικού, έδωσαν την θέση τους σε εμφανώς πιο διαυγή νερά. Σε βάθη 2-5 μ. αναπτύχθηκαν είδη φυκιών, που συναντώνται σε καθαρά θαλάσσια νερά, ωστόσο σε μεγαλύτερα βάθη το πρόβλημα παραμένει. Την ίδια στιγμή εμφανίστηκαν δελφίνια στον Έξω Σαρωνικό ( στα όρια με το Αιγαίο ) και πολλά από τα είδη ψαριών που είχαν παρατηρηθεί πριν το 1960, αλλά σε μικρότερους πληθυσμούς…

Ωστόσο, ο βυθός θα αργήσει να καθαρίσει από τα ανόργανα και οργανικά τοξικά ιζήματα, που έχουν κατακαθίσει στο βυθό εδώ και δεκαετίες και περιέχουν υψηλές συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων. Οι μέχρι σήμερα έρευνες του ΕΛΚΕΘΕ στο Σαρωνικό, έχουν δείξει ότι τις σημαντικότερες επιπτώσεις στην οικολογική τους κατάσταση υφίστανται οι θαλάσσιοι βιότοποι της Ψυτάλλειας και του Κερατσινίου, του Κόλπου της Ελευσίνας, οι περιοχές πλησίον του λιμανιού του Πειραιά ( Έσω Σαρωνικός ) και της Δυτικής λεκάνης, κοντά στη Σαλαμίνα (Δυτικός Σαρωνικός), όπου παρατηρήθηκε υψηλή μείωση του οξυγόνου, εμφάνιση εκτεταμένου ευτροφισμού και εξαφάνιση αρκετών ειδών θαλάσσιων ασπονδύλων. Μεγάλη ανησυχία στους επιστήμονες, προκαλούν οι κηλίδες φυτοπλαγκτόν (τοξική κόκκινη παλίρροια δινομαστιγωτών)

Οι περιοχές Φαλήρου, Αλίμου, Αγίου Κοσμά, Καβουρίου, Γλυφάδας βρίσκονται σε μέτρια οικολογική κατάσταση, που καλυτερεύει όσο πλησιάζουμε προς τον Έξω Σαρωνικό. Η ολοκλήρωση του ( Κ.Ε.Λ.Ψ. - όλα τα στάδια ) και το εργοστάσιο ξήρανσης της λυματολάσπης θα βελτιώσει την κατάσταση και στα βαθύτερα σημεία του Έσω Σαρωνικού, που δέχεται 750.000 και πλέον τόνους αστικών και βιομηχανικών λυμάτων την ημέρα. Επίσης απαιτείται, για τη σωτηρία του κόλπου της Ελευσίνας, η κατασκευή ενός νέου βιολογικού καθαρισμού, που θα επεξεργάζεται τα λύματα του Θριάσιου Πεδίου και ο έλεγχος των παράνομων συνδέσεων, οχετών, που χύνονται στον ποταμό Κηφισό και τους παραποτάμους του, ώστε να εξυγιανθεί ο Φαληρικός Όρμος. Μεγάλο και δυσεπίλυτο πρόβλημα αποτελούν επίσης και τα τοξικά υφαλοχρώματα των εκατοντάδων πλοίων που διέρχονται από τον κόλπο με κατεύθυνση από και προς το Λιμάνι .

ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ

Α) Απόβλητα που απαιτούν οξυγόνο για τη βιοαποικοδόμησή τους Προέρχονται από: Οικιακά λύματα Βιομηχανικά απόβλητα (κυρίως από βιομηχανίες. τροφίμων, χαρτιού, σφαγεία,βυρσοδεψεία) Γεωργικές απορροές ( υπολείμματα καλλιεργειών, εκπλύματα ζωικής και φυτικής ύλης) Β) Παθογόνοι μικροοργανισμοί Το νερό εκτός από τους ωφέλιμους σαπροφυτικούς μικροοργανισμούς που αποικοδομούν την οργανική ύλη, περιέχει και παθογόνους μικροοργανισμούς που είναι υπεύθυνοι για τη μόλυνση των νερών και την πρόκληση διαφόρων ασθενειών, όπως είναι δερματικές παθήσεις, η δυσεντερία, η γαστρεντερίτιδα και οι λοιμώδεις ασθένειες (τύφος, χολέρα, ηπατίτιδα κλπ).

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΝΕΡΩΝ ΑΡ. ΚΟΛΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΩΝ

ΑΝΑ 100ml ΝΕΡΟΥ

ΠΟΣΙΜΟ ΝΕΡΟ μικρότερος από 1 (<1)

ΜΗ ΜΟΛΥΣΜΕΝΑ ΝΕΡΑ 10-100

ΝΕΡΑ ΜΟΛΥΣΜΕΝΑ 1000-5000

ΛΥΜΑΤΑ μεγαλύτερος από 100.000 (>100.000 )

Κεφάλαιο πρώτο Αίτια θαλάσσιας ρύπανσης στη περιοχή της περιοχής του Λιμανιού

Α. ΡΥΠΑΝΣΗ ΛΟΓΩ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ : Από υφιστάμενες αναλύσεις, η ατμοσφαιρική συμμετοχή στη ρύπανση των θαλασσών είναι έντονα διάσπαρτη. Επιπλέον, για αρκετά χρόνια αλλά και μέχρι σήμερα το θαλάσσιο περιβάλλον χρησιμοποιείται για την απόρριψη (νόμιμη ή παράνομη) μεγάλων ποσοτήτων τοξικών αποβλήτων, αλλά και άλλων βιομηχανικών ουσιών υψηλής τοξικότητας. Σαν αποτέλεσμα της περιβαλλοντικά ασύμβατης αυτής συμπεριφοράς, σε ορισμένες περιοχές των ωκεανών υφίσταται σημαντική ρύπανση, που ευτυχώς εντοπίζεται σε μεμονωμένες θέσεις. Συνοψίζοντας, θα μπορούσε κάποιος να ισχυρισθεί ότι αν και η ανοικτή θάλασσα έχει υποστεί κατά καιρούς σημαντικές αρνητικές ανθρωπογενείς περιβαλλοντικές επεμβάσεις, ωστόσο αποτελεί ίσως ένα από τα λίγα μέρη του πλανήτη μας που δεν έχει υποστεί προς το παρόν σοβαρή υποβάθμιση.

Α1. Περιπτώσεις Ατυχημάτων Συγκεκριμένα οι περιπτώσεις απωλειών πλοίων ή και φορτίων που συνήθως οδηγούν σε ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος μπορούν να συνοψιστούν στις εξής: α) ΒΥΘΙΣΗ πλοίου ( Foundering or Sinking ) κυρίως στην ανοιχτή θάλασσα λόγω δυσμενών κλιματολογικών συνθηκών ή μετατόπισης φορτίου. β) ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΑΞΗ πλοίου ( Power Grounding ), ή όταν το πλοίο εξοκείλει ( Drift Grounding ), συνήθως σε παράκτιες περιοχές με πυκνή κυκλοφορία εξαιτίας μηχανικής βλάβης, κακοκαιρίας, λανθασμένης πλοήγησης. Τα μεγάλα πλοία συχνά πέφτουν θύματα προσάραξης όταν βρίσκονται κοντά σε διεθνή στενά, κανάλια, κ.λ.π, επειδή υπάρχει ελάχιστος χώρος για ελιγμούς.

Μόλυνση νερών από πετρέλαιο μετά από βύθιση πετρελαιοφόρου.

Μόλυνση νερών από πυρκαγιά (ατύχημα ) πετρελαιοφόρου.

γ) ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ή ΕΠΑΦΗ του πλοίου ( Collision/Ramming ). Στην πρώτη περίπτωση με άλλο ή με αλλά πλοία κυρίως στης θαλάσσιες περιοχές με συχνή κυκλοφορία(εσωτερικά ύδατα, αιγιαλίτιδες ζώνες, διεθνή στενά). Οι συγκρούσεις τις περισσότερες φορές είναι αποτέλεσμα ανθρώπινου λάθους. Στη δεύτερη περίπτωση με μια μόνιμη εγκατάσταση π.χ προβλήτες λιμένων, πλατφόρμες εξόρυξης πετρελαίου. δ) ΠΥΡΚΑΓΙΑ /ΕΚΡΗΞΗ ( Fire or Explosion ) στις περιπτώσεις εκείνες που μεταφέρονται επικίνδυνα φορτία και το πλοίο δεν έχει άμεση βοήθεια από την πλησιέστερη ακτή. ε) ΑΠΩΛΕΙΕΣ λόγω πολεμικών εχθροπραξιών ( War Loss ) ιδιαίτερα όταν τα εμπορικά πλοία έχουν επιταχθεί από την κυβέρνηση ενός κράτους για πολεμικούς σκοπούς και εμπλέκονται σε τέτοιου είδους γεγονότα.

στ) ΖΗΜΙΕΣ στη δομή του πλοίου ( Structural Failure ) ιδιαίτερα στο εξωτερικό περίβλημα ή στα τοιχώματα των δεξαμενών λόγω κλιματολογικών συνθηκών, μετατόπισης φορτίου, κακής συντήρησης με προφανή συνέπεια τη μη αντοχή των υλικών. ζ) ΔΙΑΦΟΡΑ ατυχήματα ( Miscellaneous ) τα οποία περιλαμβάνουν: ι) μικτές μορφές των παραπάνω, π.χ πυρκαγιά και βύθιση, πρόσκρουση και βύθιση ιι) εσκεμμένη βύθιση πλοίου με τη μέθοδο του ανοίγματος οπών στα ύφαλα του πλοίου πιθανότατα για να μην περιέλθει το ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ.

Β. ΡΥΠΑΝΣΗ ΛΟΓΩ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ • Εισαγωγή : Ως λειτουργική ρύπανση θα ορίσουμε την οποιαδήποτε, μη ατυχηματικής μορφής ρύπανση, που προξενεί στο θαλάσσιο περιβάλλον η συνήθης λειτουργία ενός εμπορικού πλοίου. Η λειτουργική ρύπανση είναι δυνατό να αναζητηθεί σε κάθε φάση του κύκλου ζωής ενός πλοίου, δηλαδή στην αρχή ( κατασκευή του πλοίου ), στην κανονική οικονομική ζωή του (συντηρήσεις και επισκευές, φορτοεκφορτώσεις, μεταγγίσεις καύσιμων, ερματισμός ) και στο τέλος, κατά τη διάλυση του πλοίου. Β1. Η Θαλάσσια Ρύπανση στους Χώρους της Ναυπηγοεπισκευαστικής Βιομηχανίας( ΝΕΒ ) • Ναυπήγηση του Πλοίου Γενικά στην περίπτωση αυτή μιλάμε για γενικής μορφής ρύπανση πέρα της πετρελαϊκής που δεν είναι ιδιαίτερα έντονη κατά το στάδιο της ναυπήγησης. Οι κύριες μορφές ρύπων είναι υπολείμματα από χρώματα και υφαλοχρώματα που είναι πλουσιότατα σε βαρέα μέταλλα (χαλκός, κασσίτερος, μόλυβδος), υπολείμματα από γράσα, λάδια και βαλβολίνες, υπολείμματα από αμμοβολές και υδροβολές, σκουριές από λαμαρίνες, άχρηστα ηλεκτρόδια,υπολείμματα από καλώδια, σωλήνες, κτλ, έρχονται σε άμεση επαφή με το θαλάσσιο περιβάλλον.

Είναι ευνόητο ότι στις παραπάνω περιπτώσεις άμεσα υπεύθυνη για τη θαλάσσια ρύπανση είναι η ανθρώπινη άγνοια ή/και η αδιαφορία δεδομένου ότι ο χρόνος για την απομάκρυνση και των τελευταίων άχρηστων υλικών όπως επίσης και ο προσεκτικός καθαρισμός της δεξαμενής, αποτελεί ελάχιστο τμήμα του συνολικού χρόνου που απαιτείται για τη κατασκευή ενός πλοίου. • Τακτική και Έκτακτη Συντήρηση Παρόμοιας υφής ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος προκαλείται κατά τη διάρκεια των τακτικών και έκτακτων συντηρήσεων και επισκευών που συνοδεύον υποχρεωτικά ένα πλοίο κατά τη διάρκεια του βίου του. Αναμφίβολα οι ανάγκες για συμπίεση του κόστους(περιορισμός του συνολικού χρόνου παραμονής στις δεξαμενές ) καθώς και για την αύξηση του ακαθάριστου εσόδου(περιορισμός των ‘νεκρών χρόνων’ για συντηρήσεις,κλπ,κατά τους οποίους το πλοίο δεν πραγματοποιεί έσοδα ) συντελούν στην ένταση του φαινομένου. • Διάλυση Πλοίων Στις ειδικές μονάδες διάλυσης πλοίων και παραγωγής παλαιοσιδήρου, η πρόκληση θαλάσσιας ρύπανσης είναι επίσης αξιόλογη σε σχέση με τις δυο προηγούμενες περιπτώσεις. Τούτο οφείλεται στο ότι τα υπολειμματικά υλικά αμελητέας άξιας είναι συνήθως πολλά και κατά κανόνα καταλήγουν στην θάλασσα με οποιονδήποτε τρόπο.

Τα υφαλοχρώματα όπως αναφέρθηκε προηγουμένως περιέχουν τοξικά βαρέα μέταλλα, όπως χαλκό. Όσα περιέχουν κασσίτερο ( τύπου τριμπουτιλίν) είναι ιδιαιτέρως τοξικά και έχουν απαγορευτεί γιατί προκαλούν γενετικές δυσπλασίες στους θαλασσιούς οργανισμούς. σε κλειστές θαλασσιές περιοχές, όπως ο Έσω Σαρωνικός και το λιμάνι, πρέπει να μειώνεται η ταχύτητα των πλοίων, ώστε να περιορίζεται αδιαλυτότητα τους και επομένως η διασπορά τους.

-Τη λήψη ειδικών μέτρων για τα ελλιμενισμένα κάτω των δύο ωρών πλοία που δεν υπόκεινται στον περιορισμό χρήσης καυσίμου με περιεκτικότητα σε θείο έως 0,1 %. Η πρόταση περιλαμβάνει τη διερεύνηση της δυνατότητας χρήσης καυσίμου ντήζελ, αντί για βαρύ πετρέλαιο, στα πλοία των γραμμών Αργοσαρωνικού (ferry boat) κατά την είσοδο και τον απόπλου τους από το λιμάνι και αυτό διότι οι εκπομπές σωματιδίων από βαρύ πετρέλαιο έχουν μάζα μέχρι και 3 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με το diesel. Περισσότερα από τα μισά κρουαζιερόπλοια που πλέουν στη Βαλτική, απορρίπτουν τα λύματα τους στη θάλασσα αντί να χρησιμοποιούν τις κατάλληλες εγκαταστάσεις που υπάρχουν στα λιμάνια, σύμφωνα με ανακοίνωση του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση (WWF), μολύνοντας το νερό με 18 τόνους φώσφορο και 74 τόνους άζωτο.

Γ. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚ ΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΪΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Γ1. ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ Στην ενότητα αυτή θα παρουσιάσουμε μέρος της ανάλυσης της βάσεως δεδομένων περιστατικών πετρελαϊκής ρύπανσης του διεθνούς οργανισμού ITOPF ( International Tanker Owners Pollution Federation Ltd ) [21]. Από το 1974 ο οργανισμός διατηρεί τη βάση των δεδομένων περιστατικών ρύπανσης από δεξαμενόπλοια και όλων των άλλων τύπων πλοίων. • Αιτίες Διαρροών Τα περισσότερα περιστατικά οφείλονται σε μια αλληλουχία αιτιών και συγκυριών που όλες μαζί συντελούν στο τελικό αποτέλεσμα που είναι διαρροή πετρελαίου στο θαλάσσιο περιβάλλον. Η ανάλυση που ακολουθεί μελετά τα περιστατικά ανάλογα το μέγεθος της κηλίδας που προκύπτει και με βάση το πρωταρχικό αίτιο που προκάλεσε τη διαρροή. Οι αιτίες ομαδοποιούνται σε δύο μεγάλες κατηγορίες βάση και των προηγούμενων ενοτήτων σε ‘ατυχηματικές’ ( Accidents ), και ‘λειτουργικές’ ( Operations ). Οι διαρροές για τις οποίες σχετικές πληροφορίες δεν είναι διαθέσιμες χαρακτηρίζονται ως ‘άλλες/άγνωστες’ ( Other / Unknown ).

• Οι περισσότερες διαρροές είναι αποτέλεσμα λειτουργικών διαδικασιών όπως φορτώσεις/εκφορτώσεις,(loading),απορρίψεις(discharging) ,ανθράκευσης(bunkering), που συνήθως λαμβάνουν χώρα σε λιμάνια ή διυλιστήρια. • Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των διαρροών είναι μικρές διαρροές, με 92% περίπου διαρροές <7 τόνων. • Τα ατυχήματα που οφείλονται σε συγκρούσεις ( Collisions ) και προσαράξεις( Groundings ) γενικά προκαλούν μεγαλύτερες διαρροές με το ένα πέμπτο των περιστατικών να πρόκειται για διαρροές >700 τόνων.

Μικροπλαστικές Ίνες & Διασπώμενες Σακούλες

Μελέτη της Ρύπανσης Μικροσκοπικών Πλαστικών Ινών στις Ελληνικές Θάλασσες

Η ρύπανση των παραλιών, σε όλη την ακτογραμμή της ανατολικής Μεσογείου, από κάθε είδους πλαστικά έχει φτάσει σε σημεία άκρως ανησυχητικά, αποτελώντας μόνιμο κίνδυνο για τα οικοσυστήματα, και την υγεία τόσο των προστατευόμενων ειδών όσο και των ανθρώπων.

Είναι πλέον επιτακτική ανάγκη η ανάληψη άμεσων πρωτοβουλιών και μέτρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Αυτά δείχνουν τα μέχρι τώρα αποτελέσματα των εργαστηριακών αναλύσεων που έγιναν από το Αρχιπέλαγος, Ινστιτούτο Θαλάσσιας & Περιβαλλοντικής Έρευνας Αιγαίου, σε σχέση με τη ρύπανση που προκαλεί η διάσπαση των πλαστικών που καταλήγουν στις ελληνικές θάλασσες και ακτές.

Η προέλευση αυτών των πλαστικών είναι γνωστή και σίγουρα δεν προέρχεται μόνο από τα σκουπίδια που εναποθέτει ο εγχώριος και ξένος τουρισμός στις ελληνικές παραλίες. Ως επί το πλείστον προέρχονται από τις εκατοντάδες παράνομες χωματερές που λειτουργούν στις “πίσω αυλές” των νησιών και παράκτιων περιοχών, οι οποίες τροφοδοτούν ασταμάτητα με πλαστικό δηλητήριο το φυσικό περιβάλλον. Ειδικά σε συνθήκες με έντονα καιρικά φαινόμενα τα πλαστικά μεταφέρονται στη θάλασσα και χαράσσουν πλέον νέους δρόμους επικοινωνίας μεταξύ των νησιών. Μόνο που στις μέρες μας οι νησιωτικές κοινωνίες ανταλλάσσουν σκουπίδια και όχι πολιτισμό όπως συνέβαινε κάποτε.

Τα πρώτα αποτελέσματα της έρευνας κρίνονται ανησυχητικά, αφού όλες οι παραλίες, που ελέγχθηκαν περιέχουν στο ίζημα τους, άλλες σε μικρό και άλλες σε πολύ υψηλό επίπεδο, μικροσκοπικές ίνες πλαστικού. Όπως διαφαίνεται και από τους παρακάτω πίνακες, η ρύπανση δεν αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο των αστικών κέντρων, αφού και στις παραλίες νησιών του Αιγαίου παρατηρούμε ανάλογα επίπεδα ρύπανσης, γεγονός που εν πολλοίς χρεώνεται στους παράγοντες που αναφέραμε παραπάνω.

Ευτροφισμός σε αβαθή και σχετικά ήρεμα νερά Ο ευτροφισμός είναι περιβαλλοντικό πρόβλημα που παρουσιάζεται σε λίμνες ή κλειστούς αβαθείς κόλπους κάτω από ορισμένες συνθήκες. Στην ουσία δημιουργείται υπέρμετρη αύξηση της συγκέντρωσης θρεπτικών στοιχείων, που προκαλείται από τον εμπλουτισμό των υδάτων με απορροές θρεπτικών στοιχείων (νιτρικά και φωσφορικά ιόντα από λιπάσματα και απορρυπαντικά). Τα βακτήρια και οι άλγες (algae) αυξάνονται σε αριθμό τόσο, που σχηματίζουν επικάλυμμα στις υδάτινες επιφάνειες, προκαλώντας σκίαση στο νερό κάτω από την επιφάνεια. Χωρίς φως, οι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί στον πυθμένα θανατώνονται, προσφέροντας ακόμη μεγαλύτερη ποσότητα τροφής σε άλλα βακτήρια, που συνεχίζουν να αναπτύσσονται. Καθώς ο αριθμός των βακτηρίων αυξάνεται, η κατανάλωση του διαλυμένου στο νερό οξυγόνου αυξάνεται δραματικά, ενώ η παραγωγή ελαττώνεται, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει οξυγόνο για τους μη φωτοσυνθετικούς οργανισμούς, όπως, π.χ. τα ψάρια. Τα ψάρια είναι οι πρώτοι οργανισμοί που πεθαίνουν ενώ ακολουθούν και τα βακτήρια δημιουργώντας ένα νεκρό οικοσύστημα.

Τους καλοκαιρινούς μήνες η θερμική στρωμάτωση της υδάτινης μάζαςπαρεμποδίζει την ανάμιξη των νερών, με αποτέλεσμα τα θρεπτικά στο επιλίμνιο να εξαντλούνται και το μέγεθος των φυτοπλαγκτονικών πληθυσμών να περιορίζεται. Η φθινοπωρινή ψύξη των νερών προκαλεί ομοιοθερμία και ανάμιξη του νερού, συνθήκες που ευνοούν την επαναφορά των θρεπτικών αλάτων στα επιφανειακά στρώματα και κατά συνέπεια την αύξηση του φυτοπλαγκτού (φθινοπωρινή άνθιση του νερού).

Η αναλογία αζώτου - φωσφόρου παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των τροφικών συνθηκών μιας λίμνης. Στους φυτοπλαγκτονικούς και στους υδρόβιους φυτικούς οργανισμούς γενικότερα η σχέση φωσφόρου / αζώτου είναι 1 άτομο φωσφόρου προς 16 άτομα αζώτου. Αν ο λόγος Ν/Ρ στο νερό είναι μεγαλύτερος από 16, τότε ο φώσφορος είναι ανεπαρκής για την ανάπτυξη των φωτοσυνθετικών οργανισμών. Η έλλειψη δηλαδή του φωσφόρου λειτουργεί ως περιοριστικός παράγοντας για την αύξηση των πληθυσμών τους. Ενδεικτικά για την ανάπτυξη ευτροφισμού σε μία λίμνη είναι τα παρακάτω στοιχεία: Βιολογικοί δείκτες - Μείωση της ποικιλίας των βενθικών και φυτοπλαγκτονικών ειδών - Αύξηση της πρωτογενούς παραγωγικότητας (μεγαλύτερη από 200g C/κυβικό μέτρο ανά έτος) - Αύξηση της βιομάζας των φυκών, της νηρητικής υδρόβιας και χερσαίας βλάστησης - Αύξηση της βακτηριακής πυκνότητας - Αύξηση του αριθμού εκείνων των βενθικών και των πλαγκτονικών ειδών, που αποτελούν δείκτες ρύπανσης.

Χημικοί δείκτες - Έλλειμμα οξυγόνου στον πυθμένα - Υπερκορεσμός του επιλίμνιου σε οξυγόνο - Αύξηση του ανόργανου αζώτου και φωσφόρου και του ολικού αζώτου και φωσφόρου - Αύξηση του λόγου Ν/Ρ του νερού - Μεταβολή του pH του νερού - Μεταβολή της σύστασης του ιζήματος του πυθμένα Φυσικοί δείκτες - Μείωση του μέσου βάθους της λίμνης - Μείωση της διαφάνειας της λίμνης

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑΣ ΝΕΡΩΝ (TRENT BIOTIC INDEX) Η έννοια του Βιολογικού δείκτη (Β.Δ.) στηρίζεται στον προσδιορισμό της καθαρότητας του νερού, δηλαδή του επιπέδου ευτροφισμού ή του βαθμού ρύπανσης, με βάση τους οργανισμούς που ζουν σ' αυτό. Με τη μέθοδο προσδιορισμού της καθαρότητας του νερού, βάσει του βιολογικού δείκτη (Β.Δ), βαθμολογείται η παρουσία των οργανισμών διαφορετικής αντοχής και ευαισθησίας στη συγκέντρωση του οξυγόνου και η τελική τιμή υπολογίζεται ανάλογα με το δείκτη που χρησιμοποιείται. Να σημειωθεί ότι είναι δύσκολο να συγκριθούν περιοχές με διαφορετικά χαρακτηριστικά (υπόστρωμα, κλίμα, κ.τ.λ) ακόμα και με βάση την τιμή του ίδιου δείκτη. Ο Β.Δ. κατά TRENT δεν λαμβάνει υπόψη του την πληθυσμιακή πυκνότητα των ειδών. Για να υπολογίσουμε το Β.Δ. κατά TRENT μιας περιοχής, δίνουμε μια μονάδα (+1) στα ασπόνδυλα του δείγματός μας, σε επίπεδο είδους, οικογένειας ή προνύμφης. Το άθροισμα θα μας δώσει το συνολικό αριθμό των ταξινομικών ομάδων (taxa) που εμφανίζονται στην περιοχή και αναφέρονται στην πρώτη γραμμή κατάλληλου Πίνακα ΙΙ . Στη συνέχεια βρίσκουμε το πιο ευαίσθητο είδος που υπάρχει στο δείγμα μας, σύμφωνα με την πρώτη στήλη του Πίνακα ΙΙ και σε συνδυασμό με το συνολικό αριθμό των taxa, βρίσκουμε την τελική τιμή του δείκτη, που κυμαίνεται από 0 - 10, δηλαδή ρυπαρά - καθαρά νερά αντίστοιχα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι δείκτες 10, 9, 8 αντιπροσωπεύουν πολύ καλή ποιότητα νερού, οι δείκτες 7, 6 καλή ποιότητα νερού, 5, 4 μέτρια ποιότητα, 3, 2 κακή ποιότητα και 1, 0 πολύ κακή ποιότητα νερού.

Οι περιοχές με τον μεγαλύτερο ευτροφισμό.

Στη βόρεια Ελλάδα και στην Ευρώπη. Παρατηρούμε ότι η περιοχή του Σαρωνικού είναι σημειωμένη στο χάρτη

Συνέπειες θαλάσσιας ρύπανσης σύμφωνα με το εργαστήριο του Αρχιπελάγους. Το εργαστήριο του Αρχιπελάγους πραγματοποιεί αναλύσεις της ποιότητας των πόσιμων και θαλασσινών νερών, καθορίζοντας την περιεκτικότητα σε μικρόβια, θρεπτικά συστατικά και σε άλλες χημικές ουσίες. Ο στόχος είναι να αξιολογηθεί η ποιότητα των υδάτων κολύμβησης και πόσιμου νερού, με σκοπό την προστασία της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος. Στις περιπτώσεις όπου εντοπίζονται πηγές μόλυνσης ή ρύπανσης το Αρχιπέλαγος ενημερώνει και συνεργάζεται με τις αρμόδιες αρχές (τοπικές, εθνικές ή ευρωπαϊκές ανάλογα με την περίπτωση) για την ανάπτυξη και την εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων, καθώς και για την ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών.

Η ποιότητα των θαλασσινών νερών και των υδάτων κολύμβησης αξιολογείται τακτικά σε διάφορες περιοχές των ελληνικών θαλασσών. Σε μεγάλο μέρος της ελληνικής ακτογραμμής οι αναλύσεις της ποιότητας των θαλασσινών υδάτων δεν υλοποιούνται από τις αρμόδιες αρχές ενώ

Κεφάλαιο δεύτερο

Το εργαστήριο του Αρχιπελάγους παρέχει δεδομένα για την ποιότητα των θαλασσινών νερών και των νερών κολύμβησης, με τα οποία ενημερώνει τις τοπικές αρχές, κοινωνίες και τους επισκέπτες για το κατά πόσο τα νερά κολύμβησης είναι ασφαλή για αυτούς και τα παιδιά τους.

Ανάλυση Ποιότητας Εδάφους Η χρήση φυτοφαρμάκων και χημικών λιπασμάτων διαταράσσει την ισορροπία των μικροβίων και θρεπτικών συστατικών του εδάφους, υποβαθμίζοντας έτσι την ποιότητα του. Μακροχρόνια χρήση μπορεί να επιφέρει την πλήρη υποβάθμιση και αχρηστία του εδάφους για καλλιέργεια.Τα χημικά λιπάσματα αν και χρησιμοποιούνται για να θρέψουν τα φυτά, καταλήγουν να καταστρέφουν την μικροβιακή πανίδα του εδάφους υποβαθμίζοντας την ποιότητα του.

ακόμα και όταν γίνονται, τα αποτελέσματα δεν γνωστοποιούνται στις τοπικές κοινωνίες και τους επισκέπτες..

Η χρήση φυτοφαρμάκων μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη ανθεκτικότητας, κάνοντας συγκεκριμένα έντομα ανθεκτικά σε συγκεκριμένες χημικές ουσίες, ενώ παράλληλα καταστρέφονται πολλά ωφέλιμα είδη τα οποία βοηθούν στη διατήρηση των φυσικών ισορροπιών στη μικροπανίδα και μικροβιακή χλωρίδα του εδάφους. Η έρευνα του Αρχιπελάγους για τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων στοχεύει στην εκτίμηση και καταγραφή των επιπτώσεων που προκαλεί η χρήση, και κυρίως η κατάχρηση χημικών φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων στη δημόσια υγεία και τα οικοσυστήματα. Τα αποτελέσματα των αναλύσεων αξιοποιούνται σε καμπάνιες ενημέρωσης στις τοπικές κοινωνίες του Αιγαίου, με στόχο να ενθαρρύνουμε τους αγρότες να επιλέγουν παραδοσιακές-βιολογικές πρακτικές καλλιέργειες αντί επικίνδυνων χημικών ουσιών. Παράλληλα ενθαρρύνουμε τους καταναλωτές να απαιτούν ασφαλή προϊόντα από τους παραγωγούς και τους εμπόρους.

ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ Σύμφωνα με έρευνα του Αρχιπελάγους στα νησιά χρησιμοποιούνται 36 δραστικές ουσίες φυτοφαρμάκων, 22 μυκητοκτόνων, 16 ζιζανιοκτόνων και 4 ρυθμιστικών ουσιών

Η πλειοψηφία αυτών των φυτοφαρμάκων και ζιζανιοκτόνων είναι τοξικά για τον άνθρωπο, καθώς επίσης για τα θηλαστικά, τα πουλιά, τα έντομα και τους θαλάσσιους οργανισμούς, προκαλώντας σοβαρά προβλήματα υγείας ή ακόμα και θάνατο. Ανεξάρτητες μελέτες έχουν δείξει ότι μπορεί να προκαλέσουν καρκινογενέσεις, τερατογενέσεις ή

επιπλοκές στην αναπαραγωγή. Οι τοξικές χημικές ουσίες που περιέχονται σε αυτά, αναπόφευκτα συσσωρεύονται στην τροφική αλυσίδα, στα φυτά και το έδαφος, κι έτσι διαχέονται σε μεγάλες αποστάσεις από το σημείο που είχαν χρησιμοποιηθεί.

Η θαλάσσια ερευνητική ομάδα του Αρχιπελάγους, παράλληλα με τις μελέτες της οικολογίας, βιοποικιλότητας και αφθονίας των θαλάσσιων ασπόνδυλων και φυκών του Αιγαίου, πραγματοποιεί και εργαστηριακές αναλύσεις για τον εντοπισμό και απομόνωση βιοδραστικών ουσιών σε θαλάσσια είδη, που θα μπορούσαν να έχουν φαρμακευτική ή βιοτεχνολογική χρήση. Δραστικές χημικές ουσίες όπως τα αλκαλοειδή, που δίνουν στα σφουγγάρια Και σε άλλα θαλάσσια Ασπόνδυλα τους έντονους χρωματισμούς τους, μπορούν να έχουν μεγάλη αξία για τέτοιες εφαρμογές.

Τα δείγματα συλλέγονται κατά τη διάρκεια της υποβρύχιας βιολογικής χαρτογράφησης, ή κατά την καταγραφή της αλιευτικής παραγωγής (απορριπτόμενα είδη από δίχτυα ή παραγάδια). Έτσι πραγματοποιείται η επεξεργασία μεγάλου αριθμού θαλάσσιων ειδών, από διαφορετικές περιοχές, οικοτόπους και βάθη. Οι αναλύσεις των ειδών πραγματοποιούνται στο Εργαστήριο του

Αρχιπελάγους με την χρήση Χρωματογραφίας λεπτής στοιβάδος (TLC). Για κάθε είδος παράγεται ένα βασικό χημικό προφίλ, με στόχο την αναγνώριση εκείνων όπου έχουν ενδιαφέρουσες βιοδραστικές ουσίες.

Έπειτα τα δείγματα αποστέλλονται για λεπτομερέστερες αναλύσεις στα εργαστήρια των συνεργαζόμενων με το Αρχιπέλαγος πανεπιστημίων.

Οι επιπτώσεις από τη ρύπανση με πετρελαιοειδή είναι : Μείωση της διαπερατότητας του φωτός στα νερά Αναστολή της φωτοσύνθεσης της υδάτινης χλωρίδας Δραματική ελάττωση της συγκέντρωσης του διαλυμένου οξυγόνου Θανάτωση σε πολλά είδη από θαλασσοπούλια.

Προτάσεις - Συμπεράσματα. Τι μπορούμε να κάνουμε για να σταματήσει η ρύπανση; .

ΚΑΘΩΣ η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί το βασικό θέμα της παγκόσμιας πολιτικής ατζέντας, οι πιέσεις ενισχύονται και προς τον πιο κερδοφόρο τομέα: τη ναυτιλιακή βιομηχανία. Σύμφωνα με έρευνα του International Council on Clean Transportation, τα πλοία παράγουν περίπου το 27% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Στο πλαίσιο αυτό οι αρμόδιοι προσπαθούν να βρουν τρόπους αντιμετώπισης για την προστασία του περιβάλλοντος. Ωστόσο οι λύσεις που προτάθηκαν δεν είναι εφικτό να υλοποιηθούν στις ανοιχτές θάλασσες. Μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη δείχνει ότι εάν τα πλοία μειώσουν κατά 10% την ταχύτητα πλεύσης, θα υποχωρήσει παράλληλα και η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα κατά 23%.

Κεφάλαιο τρίτο

Όμως η χαμηλότερη ταχύτητα σημαίνει ότι οι ναυτιλιακές εταιρείες πρέπει να χρησιμοποιούν περισσότερα πλοία, προκειμένου να εξυπηρετηθεί το καταναλωτικό κοινό. Αυστηρές προδιαγραφές πλοίων, προϋποθέτοντας την ύπαρξη διπλών τοιχωμάτων, και εξέταση των μητρώων των πλοίων όπου καταγράφονται περιστατικά ρύπανσης, ή μηχανικών βλαβών. - Δημιουργία εθελοντικού δικτύου πολιτών, κατάλληλα εκπαιδευμένων, ώστε να μπορούν να συμβάλλουν στην διαδικασία αποκατάστασης. (Στην περίπτωση του ναυαγίου του Prestige, κανένα μέσο δεν ήταν τόσο αποτελεσματικό για τον καθαρισμό των ακτών, όσο η συμμετοχή των εθελοντών).

Συνεχής και ουσιαστικός έλεγχος μέσω ηλεκτρονικών συστημάτων (VTS -Vessel Tracking System, AIS - Automatic Identification System, VMS - Vessel Monitoring System, Clean Sea Net, παράκτιων ραντάρ, κ.α.). Εφαρμογή ζωνών διαχωρισμού κυκλοφορίας Δειγματοληψία λυμάτων από όλα τα διερχόμενα εμπορικά πλοία, κατά την είσοδό τους στους διαδρόμους θαλάσσιας κυκλοφορίας, έτσι ώστε να μπορεί να εντοπίζεται η εσκεμμένη λειτουργική ρύπανση ρουτίνας, που παρατηρείται καθημερινά . Δημιουργία Δικτύου Ρυμουλκών άμεσης ετοιμότητας. •Αξιολόγηση των επιπτώσεων της υπερβόσκησης από αχινούς, στη βιοποικιλότητα φυκών και ασπόνδυλων οργανισμών. • Χρήση ψηφιακών καταγραφικών για την παρακολούθηση των διακυμάνσεων θερμοκρασίας και φωτεινότητας. • Αξιολόγηση των επιπτώσεων της χερσαίας διάβρωσης στα παράκτια οικοσυστήματα, με τη χρήση ιζηματοπαγίδων. • Αξιοποίηση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας Πλαίσιο για τα νερά, με σκοπό την παρακολούθηση της παράκτιας μόλυνσης, αξιοποιώντας βενθικά μακροφύκη ως βιοδείκτες.

• Αξιολόγηση του ρυθμού επαναποίκησης και της βιοποικιλότητας σε διάφορα τεχνητά και φυσικά υποστρώματα. • Αξιολόγηση της δομής των ιχθυοπληθυσμών στα παράκτια οικοσυστήματα, ανάλογα με τον τύπο υποστρώματος. • Καταγραφή της οριζόντιας και κάθετης κατανομής, καθώς και κατανομής του ζωοπλαγκτόν κατά το ημερονύκτιο. • Ανάλυση της ποιότητας του νερού σε επιλεγμένες παράκτιες περιοχές

Υλοποίηση προγράμματος «Πράσινο Λιμάνι» από τον ΟΛΠ με τη συνδρομή της Νομαρχίας Πειραιά, ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την ανάπτυξη πρασίνου κατόπιν μελέτης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, τη δημιουργία και εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων για το επιβατικό και το εμπορικό λιμάνι, πρόγραμμα ανακύκλωσης σκουπιδιών, διαχείριση των slops και κλείσιμο των δύο μόνιμων δεξαμενών στην Ακτή Βασιλειάδη, που αποτελούν πηγή ρύπανσης. Χρήση καυσίμων χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο, εφαρμογή του μέτρου της ηλεκτροδότησης των ελλιμενισμένων πλοίων ώστε να περιορισθεί η ρύπανση . Καλλίτερη ποιότητα των καυσίμων, τη συντήρηση των μηχανών, συχνός εκκαπνισμός των φουγάρων των πλοίων και σωστή προθέρμανση των μηχανών τους, προκειμένου να ελαχιστοποιήσουμε τις εκπομπές ρύπων.

- Ενίσχυση του αντιρρυπαντικού στόλου του Λ.Σ που αυτή τη στιγμή διαθέτει επτά αντιρρυπαντικά σκάφη και το 2008 θα διαθέτει τέσσερα επιπλέον, δηλαδή συνολικά έντεκα. Απόσυρση των χημικών απορρύπανσης περασμένης τεχνολογίας που βρίσκονται σε αποθήκες περιφερειακών Λιμεναρχείων. Διαχείριση των Παράκτιων Ζωνών Το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.) με τη συγκεντρωμένη γνώση κι εμπειρία στη έρευνα των παράκτιων συστημάτων μπορεί να συνεργήσει καθοριστικά ως ο Επιστημονικός Φορέας στο θέμα της χωροθέτησης των χρήσεων, στη διαμόρφωση αρχών διαχείρισης, στην επιστημονική παρακολούθηση και λεπτομερή μελέτη της Παράκτιας Ζώνης.

Πρόγνωση της Διασποράς Πετρελαιοκηλίδων Το ΕΛΚΕΘΕ διαθέτει σημαντικές υπηρεσίες σε αρκετά πεδία, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν στο να: α) προβλέψουν τις συνέπειες από τέτοια ατυχήματα και β) να διεξάγουν τις απαραίτητες μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, οι οποίες καταγράφουν και περιγράφουν τις συνέπειες τέτοιων γεγονότων στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Παρακολούθησης του ΟΛΠ Α.Ε. Ποιότητα Υδάτων: Μικρόβια 3 είδη σε 39 σημεία

Μικρόβια στο νερό Διαλυμένο οξυγόνο Ίζημα Διαύγεια Σημαντικές πηγές* Επιλογές διοίκησης

Τύπος ιζήματος Βάθος Δειγματοληψία Ιζημάτων Κατανομή Βαρέα μέταλλα Οικοσύστημα Οργανική ύλη Οσμές

Βάσει της συμφωνίας, που εγκρίθηκε χθες στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τα κράτη - μέλη θα πρέπει να αναπτύξουν θαλάσσιες στρατηγικές για τα ύδατά τους. Τα κράτη - μέλη θα υποχρεωθούν να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για να πετύχουν ή να διατηρήσουν μια καλή περιβαλλοντική κατάσταση ως το 2020 το αργότερο. Ευρωπαϊκές θαλάσσιες περιφέρειες Η συμφωνία προβλέπει επίσης ότι τα κράτη - μέλη θα πρέπει να αναπτύξουν θαλάσσιες στρατηγικές για τις θαλάσσιες περιφέρειες και υποπεριφέρειες, στις οποίες υπάγονται τα ύδατά τους. Οι θαλάσσιες περιφέρειες είναι ο Βορειοανατολικός Ατλαντικός, η Βαλτική Θάλασσα, η Μεσόγειος Θάλασσα και η Μαύρη Θάλασσα. Σε ό,τι αφορά τη Μεσόγειο, οι υποπεριφέρειές της είναι οι εξής: Δυτική Μεσόγειος, Αδριατική, Ιόνιο Πέλαγος και Κεντρική Μεσόγειος, Αιγαίο Πέλαγος και Ανατολική Μεσόγειος. Τα κράτη - μέλη θα πρέπει να καταρτίσουν ένα πρόγραμμα μέτρων, με στόχο την επίτευξη καλής περιβαλλοντικής κατάστασης το αργότερο ως το 2015 και να το έχουν εφαρμόσει το αργότερο ως το 2016. Τα κράτη - μέλη, που κατέχουν από κοινού μια θαλάσσια περιφέρεια ή υποπεριφέρεια, θα πρέπει να συνεργαστούν για να εξασφαλίσουν το συντονισμό και τη συνοχή των διάφορων πτυχών της θαλάσσιας στρατηγικής.

Λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες ορισμένων θαλάσσιων περιφερειών, οι εκπρόσωποι των δύο οργάνων δέχθηκαν ότι θα υπάρξουν περιπτώσεις όπου θα καταστεί αδύνατη η εκπλήρωση των περιβαλλοντικών κριτηρίων «από όλες τις απόψεις». Αποφάσισαν ακόμη ότι, όταν δεν ελλοχεύει σημαντικός κίνδυνος για το περιβάλλον ή όταν το κόστος για την επίτευξη μιας καλής περιβαλλοντικής κατάστασης είναι δυσανάλογα μεγάλο σε σχέση με τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, τα κράτη - μέλη δεν θα είναι υποχρεωμένα να λάβουν μέτρα. Θα πρέπει, ωστόσο, να αποδείξουν ότι το θαλάσσιο περιβάλλον δεν θα αλλοιωθεί περαιτέρω και να αποτρέψουν το ενδεχόμενο να καταστεί οριστικά αδύνατη η επίτευξη μιας καλής περιβαλλοντικής κατάστασης. Να σημειωθεί ότι η τελευταία πρόταση προστέθηκε στη συμφωνία ύστερα από απαίτηση του Κοινοβουλίου.

Πιθανές λύσεις Πέρα από τους κανόνες του επίσημου ενιαίου οργάνου της ναυτιλίας, τον ΙΜΟ (International Maritime Organization) )σε ορισμένες χώρες έχουν ορίσει αυστηρότερα όρια για στους ρύπους που εκπέμπονται από τα πλοία οπότε και αυτά συμμορφώνονται ανάλογα υιοθετώντας. Λύσεις όπως, για την περίπτωση μείωσης των οξειδίων του θείου α) η χρήση ειδικού καυσίμου απαλλαγμένο από θείο β) χρήση πλυντρήδων (scrubbers) ώστε να κατακρατούνται από τα εκπεμπόμενα καυσαέρια τα οξείδια . Αυτά τα συστήματα ήδη χρησιμοποιούνται σε πειραματικό στάδιο, αλλά επειδή είναι ογκώδη , η κυρίαρχη τάση είναι προς την αντικατάσταση του καυσίμου στο οποίο η αποθείωση γίνεται στα διυλιστήρια. Η EPE παρέχει λύσεις και για τους υπόλοιπους ρύπους, όπως είναι τα φίλτρα για τα αιωρούμενα σωματίδια και τα καταλυτικά αναγωγικά συστήματα για τα διοξείδια του αζώτου. Οι λύσεις γενικά είναι ευέλικτες, μπορεί κάποιος να βάλει μόνο το φίλτρο για τα αιωρούμενα σωματίδια, ή μόνο το καταλυτικό σύστημα για τα οξείδια του αζώτου, .ενώ υπάρχει βέβαια και η επιλογή για συνδυαστικές λύσεις.

Η στάση του εφοπλισμού Ορισμένοι πλοιοκτήτες εγκαθιστούν τα συστήματα Αυτά και λαμβάνουμε μέτρα είτε επειδή κάποιοι από τους προορισμούς τους είναι λιμάνια χωρών με αυστηρή σχετική νομοθεσία είτε επειδή λαμβάνουν την πρωτοβουλία ώστε οι εταιρείες τους να έχουν περιβαλλοντικά φιλικό προφίλ. Γενικά παρατηρείται αρκετή κινητικότητα τα δύο τελευταία χρόνια για αυτά τα συστήματα και αυτό μας κάνει αισιόδοξους. Παλαιότερα βέβαια δεν υπήρχαν ούτε τα μέσα, αλλά ούτε η γνώση. Όμως, για να σταματήσει το περιβάλλον να αποτελεί λεπτομέρεια και να γίνει προτεραιότητα, θα πρέπει να υπάρχει μια εταιρεία που θα μπορεί να προσφέρει ικανοποιητικές λύσεις στον πλοιοκτήτη.

Περιορισμοί Η Ε.Ε. εξέδωσε μια πρόσφατη οδηγία που εισάγει από το 2012 την αεροπλοΐα στο εμπόριο ρύπων. Το επόμενο βήμα θα είναι σίγουρα η υπαγωγή και της ναυτιλίας, κάτι που θα είχε ήδη γίνει αν δεν υπήρχαν πάρα πολλές αντιδράσεις. Έως τότε υπάρχει μια ενδιάμεση λύση: ένα πολύ χρήσιμο διαχειριστικό εργαλείο, προτεινόμενο από τον IMO, που παρέχει κατευθυντήριες γραμμές για το πώς θα σχεδιάσει κάποιος το πλοίο του, πώς θα το φορτώσει, τι δρομολόγιο θα ακολουθήσει, με τι ταχύτητα θα πλεύσει. Αυτές οι παράμετροι βοηθούν στον υπολογισμό με τον καλύτερο τρόπο της μικρότερης κατανάλωσης καυσίμου και κατ’ επέκταση της μείωσης των εκπομπών . Έτσι, δημιουργείται ένα συμβουλευτικό όργανο με το οποίο εξοικονομούνται χρήματα και δεν βλάπτεται το περιβάλλον. Αν ακολουθήσουμε τον παραπάνω σχεδιασμό τότε ίσως και να μπορεί να αποφευχθεί το καθεστώς περιορισμών της ναυτιλίας που θα αποσκοπούν στην αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου.

www.archipelago.gr www.ikaros.teipir.gr

www.environ-develop.ntua.gr

www.econews.gr www.medsos.gr

www.seos-project.eu

www.thalassografies1.blogspot.com www.lawnet.gr

Βιβλιογραφία-Ιστοσελίδες «Τα παιδιά του Σάρωνα» έκδοση ΚΠΕ Δραπετσώνας

1

7Ο ΓΕΛ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΑΞΗ: A Σχολικό έτος 2011-2012

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) Η ρύπανση της ευρύτερης περιοχής γύρω από το λιμάνι του Πειραιά

Ομάδα 2η : ΥΠΟ-ΘΕΜΑ 2ο «ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ»

ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ Χρήστος Μάλλης

Θεόφιλος Μεταξάκης Μιχάλης Μεταξάκης

Νίκος Φύτρος Γιάννης Χατζησμάλης

2

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ

Εικόνα : Σταθμοί μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης Λεκανοπεδίου Αττικής.

Οι δύο σταθµοί µέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης στον Πειραιά είναι οι:

• (ΠΕΙ1) που χαρακτηρίζεται ως ΑστικόςΚυκλοφορίας και οι παράµετροι που

µετρούνται είναι SO2 (διοξείδιο του θείου), NΟx (οξείδια του αζώτου), CO O3

(µονοξείδιο του άνθρακα), (Όζον), ΑΣ10 (αιωρούµενα σωµατίδια ισοδύναµη

αεροδυναµική διάµετρο έως 10 µm), TSP (ολικά αιωρούµενα σωµατίδια),

• Πανεπιστήµιο Πειραιά (ΠΕΙ2) που χαρακτηρίζεται ως ΑστικόςΥποβάθρου και

οι παράµετροι που µετρούνται είναι SO2, NΟx και O3.

Η µέτρηση των ρύπων γίνεται σε συνεχή βάση σε όλη τη διάρκεια του 24ώρου. Ο

χρόνος απόκρισης των αυτοµάτων αναλυτών είναι της τάξης του ενός λεπτού,

δηλαδή ο κάθε αναλυτής δίνει µια τιµή περίπου κάθε λεπτό. Με

ένα µικροεπεξεργαστή, που βρίσκεται σε κάθε αυτόµατο σταθµό και που είναι

συνδεδεµένος µε τους αυτόµατους αναλυτές, υπολογίζονται κάθε ώρα οι µέσες

ωριαίες τιµές ρύπανσης. Οι τιµές αυτές µεταβιβάζονται στον κεντρικό υπολογιστή

της Υπηρεσίας, µέσω τηλεφωνικής γραµµής και µε αυτό τον τρόπο είναι δυνατή η

συνεχής παρακολούθηση των επιπέδων ατµοσφαιρικής ρύπανσης της περιοχής.

3

Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ «ΜΟΝΤΕΡΝΟΥ» ΝΕΦΟΥΣ

ΒΕΝΖΟΛΙΟ: Προέρχεται κυρίως από τα βενζινοκίνητα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν

με χαλασμένους καταλύτες, ενώ παρουσιάζει τις μεγαλύτερες τιμές το χειμώνα

λόγω της εκκίνησης με «κρύα» μηχανή. Ιδιαίτερα τοξική χημική ένωση, προκαλεί

ασθένειες του αίματος αλλά και καρκίνο.

ΟΖΟΝ: Πρόκειται για δευτερογενή και «καλοκαιρινό» ρύπο (αποτέλεσμα

φωτοχημικών αντιδράσεων άλλων χημικών ενώσεων στην ατμόσφαιρα) που

προκαλεί ερεθισμό στους πνεύμονες, διαταράσσοντας την αναπνευστική

λειτουργία. Βήχας, άσθμα και φλεγμονή είναι ορισμένα από τα συμπτώματά του,

προσβάλλοντας όσους πάσχουν από αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις.

Τις ίδιες ημέρες το υπουργείο συνιστά την αποφυγή έντονης σωματικής άσκησης

και στα παιδιά.

ΔΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΖΩΤΟΥ: Εκπέμπεται κατά κύριο λόγο από τα οχήματα. Στα παιδιά

προκαλεί αναπνευστικές ασθένειες, ενώ στους ασθματικούς δυσκολία στην

αναπνοή. Εχει συνδεθεί με τις εισαγωγές στα νοσοκομεία για δύσπνοια.

ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ: Οι ανθρωπογενείς πηγές τους είναι τα αυτοκίνητα, οι

κεντρικές θερμάνσεις και οι βιομηχανίες. Τα σωματίδια με τη μεγαλύτερη διάμετρο

(PM 10) βλάπτουν το αναπνευστικό σύστημα, ενώ τα μικρότερα (PM 2,5)

ευθύνονται και για καρδιαγγειακά. «Σύμφωνα με το ερευνητικό πρόγραμμα APHEIS

- APHEKOM, αν στην Αθήνα είχαμε μείωση της συγκέντρωσης PM 10 στα 20 μg/m3

4

και περιορίζαμε τις 24ωρες τιμές στο ίδιο επίπεδο, θα αποτρέπαμε 535 θανάτους

από οξείες ασθένειες από όλες τις αιτίες και 5.066 από χρόνιες ασθένειες από όλες

τις αιτίες, ενώ το προσδόκιμο επιβίωσης στις νεότερες γενιές θα αυξανόταν κατά

ένα έτος», επισημαίνει η Κλέα Κατσουγιάννη, καθηγήτρια Επιδημιολογίας και

Ιατρικής Στατιστικής, στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αρκετές

χώρες υποστηρίζουν πως τα όρια της Ε.Ε. για τα ΑΣ θα πρέπει να αναθεωρηθούν

προς τα πάνω, αφού στις συγκεντρώσεις τους μετριέται και η σκόνη της Σαχάρας.

Ερευνες όμως έχουν δείξει πως συχνά η σκόνη μεταφέρει επιβλαβή συστατικά,

αφού πριν φτάσει στην Ευρώπη περνάει από περιοχές της βόρειας Αφρικής με

βαριές βιομηχανίες και, επομένως, ιδιαίτερα επιβαρυμένες από ρύπανση. Πάντως,

είναι λιγότερο τοξική από τα σωματίδια αμιγώς ανθρώπινης προέλευσης.

Η πηκτικότητα του αίματος αυξάνει από την αναπνοή του καυσαερίου με

αποτέλεσμα το αίμα να πήζει πιο εύκολα και να δημιουργεί θρόμβους μέσα στις

αρτηρίες και εν τέλει να επέρχεται έμφραγμα του μυοκαρδίου ή αγγειακό

εγκεφαλικό επεισόδιο.

Πάντως, ανεξάρτητα από το ποια ακριβώς προϊόντα από τα καυσαέρια είναι

υπεύθυνα για τις οργανικές βλάβες, τα νέα υψηλής τεχνολογίας φίλτρα που θα

τοποθετούνται στους εξαεριστήρες των αυτοκινήτων θα φιλτράρουν ακόμα και τα

μικρομόρια με διάμετρο μικρότερη από το ένα εκατομμυριοστό του μέτρου. Τα

μικρομόρια αυτά -σύμφωνα με ερευνητές του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου-

θεωρούνται υπεύθυνα για τις καταστροφικές συνέπειες.

ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΙΜΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ

Μακριά από οδούς μεγάλης κυκλοφορίας ή ακόμη και σε αρκετό ύψος από το

έδαφος, είναι εγκατεστημένοι οι περισσότεροι σταθμοί μέτρησης του Εθνικού

Δικτύου Παρακολούθησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης του ΥΠΕΚΑ. Ωστόσο, τα

επίσημα στοιχεία -έστω και ωραιοποιημένα- μπορεί να τα βρει κανείς αναρτημένα

στο Ημερήσιο Δελτίο Τιμών Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην ιστοσελίδα του

υπουργείου (www.minenv.gr) και συγκεκριμένα στην υποενότητα «Ποιότητα της

Ατμόσφαιρας», που βρίσκεται στην κατηγορία «Περιβάλλον».

5

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ Όροι-

Σωματίδια PM10, PM2.5, PM1 : σκόνη που παράγεται ως αποτέλεσμα ανθρώπινης

δραστηριότητας (πρωτογενή σωματίδια) ή που σχηματίζεται στην ατμόσφαιρα

(δευτερογενή σωματίδια) από διάφορα αέρια όπως διοξείδιο του θείου (SO2),

οξείδια του αζώτου (NOx) και αμμωνία (NH3). Τα σωματίδια διαφοροποιούνται ως

προς το μέγεθός τους κυρίως: αδρομερή σωματίδια (PM10) με διάμετρο από 2,5

έως 10 μm και λεπτά σωματίδια (PM2,5) με διάμετρο μικρότερη από 2,5 μm

(εκατομμυριοστά του μέτρου).

Πτητικές οργανικές ενώσεις VOC’s : χημικές ενώσεις με βάση τον άνθρακα που

εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα προερχόμενες από φυσικές πηγές ή από ανθρώπινη

δραστηριότητα (όπως η χρησιμοποίηση διαλυτών, χρωμάτων και βερνικιών, η

αποθήκευση καυσίμων κίνησης για χρησιμοποίηση στα πρατήρια και τα καυσαέρια

των αυτοκινήτων).

Τροποσφαιρικό όζον: όζον που παράγεται ως αποτέλεσμα χημικών αντιδράσεων

μεταξύ πτητικών οργανικών ενώσεων και οξειδίων του αζώτου υπό την επίδραση

της ηλιακής ακτινοβολίας, και το οποίο συγκεντρώνεται σε χαμηλά ύψη.

Από τον ημερήσιο τύπο «Πρωταθλητής στη ρύπανση το λιμάνι του Πειραιά»

6

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11900&subid=2&pubid=16328978

«Κοκτέιλ» ρύπων από τις τσιμινιέρες των πλοίων και τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων

δημιουργούν «εκρηκτική» κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή γύρω από το κεντρικό

λιμάνι του Πειραιά.

Ειδικά σε ό,τι αφορά τα εξαιρετικά βλαπτικά για τον ανθρώπινο οργανισμό

μικροσωματίδια, επιστημονικές μετρήσεις του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου

(ΕΜΠ) έδειξαν ότι το λιμάνι του Πειραιά έχει, με τεράστια διαφορά, τη μεγαλύτερη

μέση ετήσια συγκέντρωση σε σύγκριση με οποιοδήποτε σταθμό μέτρησης τόσο

στην Αττική όσο και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας.

Οι μετρήσεις «ανέδειξαν το λιμάνι του Πειραιά πρωταθλητή στην ατμοσφαιρική

ρύπανση», παρατήρησε ο νομάρχης Πειραιά, Γιάννης Μίχας, παρουσιάζοντας σε

χτεσινή συνέντευξη Τύπου τα αποτελέσματα επιστημονικής έρευνας του ΕΜΠ για

τη Νομαρχία.

«Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, πεθαίνουν κάθε χρόνο

περίπου 3 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο από ασθένειες που σχετίζονται

με την εισπνοή μικροσωματιδίων», ανέφερε χαρακτηριστικά ο πρώην πρύτανης του

ΕΜΠ και επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας, Νίκος Μαρκάτος.

Η έρευνα του ΕΜΠ έγινε με μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν από διάφορα

σημεία στον Πειραιά σε όλη τη διάρκεια της περσινής χρονιάς και σε ό,τι αφορά τα

αιωρούμενα μικροσωματίδια αποδείχτηκε ότι: Την ψυχρή περίοδο, η μέση

ημερήσια συγκέντρωση φτάνει σε 81,3 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο (81,3 μg/

m3), ενώ τη θερμή περίοδο η τιμή αυξάνεται σε 89,9 μικρογραμμάρια ανά κυβικό

μέτρο.

Να σημειωθεί ότι το μέσο ετήσιο αποδεκτό όριο από την Ευρωπαϊκή Ενωση είναι 40

μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο. Δηλαδή, χειμώνα - καλοκαίρι καταγράφεται

υπερδιπλάσια υπέρβαση του ορίου της ΕΕ.

«Το πρόβλημα ζητάει λύση και μάλιστα σύντομα, γιατί η επιβάρυνση στην υγεία

των πολιτών που ζουν και εργάζονται στην παραλιμένια περιοχή είναι σε πολύ

υψηλά επίπεδα», υπογράμμισε ο κ. Μίχας, που προανήγγειλε ότι θα παραδώσει,

την ερχόμενη εβδομάδα, την έρευνα στην υπουργό Περιβάλλοντος, Τίνα

Μπιρμπίλη, ζητώντας τη λήψη άμεσων μέτρων.

7

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων που πραγματοποιήθηκαν το 2009, σε

θέσεις αντιπροσωπευτικές της παραλιακής ζώνης του λιμένα του Πειραιά και σε

δύο διαφορετικές χρονικά και κλιματολογικά περιόδους (την ψυχρή 22/1-29/4 και

τη θερμή 4/8-31/10), η ατμόσφαιρα στο λιμάνι του Πειραιά είναι ιδιαίτερα

επιβαρυμένη από πολύ υψηλές συγκεντρώσεις επιβλαβών για την υγεία

αιωρούμενων μικροσωματιδίων, με τις υπερβάσεις των ορίων που έχει θέσει η

Ευρωπαϊκή Ένωση να είναι σχεδόν καθημερινές.

Ειδικότερα και σε ό,τι αφορά τη μέτρηση των αιωρούμενων μικροσωματιδίων

PM10, με μέσο ετήσιο όριο από την Ε.Ε. τα 40 μg/m3, τα αποτελέσματα των

μετρήσεων έδειξαν :

Μέση ημερήσια συγκέντρωση την ψυχρή περίοδο : 81,3 μg/m3

Μέση ημερήσια συγκέντρωση τη θερμή περίοδο : 89,9 μg/m3

Παρατηρείται δηλαδή υπέρβαση του ορίου πολύ μεγάλη, υπερδιπλάσια του ορίου

της Ε.Ε.

Υπερβάσεις διαπιστώθηκαν και στο όριο που έχει θεσπίσει η Ε.Ε. για τη μέση 24ωρη

οριακή τιμή που είναι 50 μg/m3 και για την οποία δεν θα πρέπει να καταγράφεται

υπέρβαση περισσότερες από 35 φορές τον χρόνο, σε ένα ποσοστό δηλαδή 10 % των

ημερών του χρόνου. Τα αποτελέσματα της έρευνας του Πολυτεχνείου έδειξαν :

Την ψυχρή περίοδο ποσοστό υπέρβασης 76%

Τη θερμή περίοδο ποσοστό υπέρβασης 78%

Ενώ δηλαδή η Ε.Ε. ζητά το όριο των 50 μg/m3 να υπερβαίνεται πάνω από μία στις

δέκα ημέρες, στη μελέτη του ΕΜΠ καταγράφεται υπέρβαση του ορίου αυτού ακόμη

και 8 στις 10 ημέρες.

Ενδεικτική της κατάστασης που επικρατεί στο λιμάνι του Πειραιά είναι η σύγκριση

8

των αποτελεσμάτων των μετρήσεων του ΕΜΠ, με τις μετρήσεις της Διεύθυνσης

Ελέγχου της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου του Υπουργείου Περιβάλλοντος

και Κλιματικής Αλλαγής, όπως δημοσιεύθηκαν στην Έκθεση Ατμοσφαιρικής

Ρύπανσης του έτους 2009, την ίδια δηλαδή χρονιά με την έρευνα Νομαρχίας

Πειραιά και ΕΜΠ.

Όπως προκύπτει, το λιμάνι του Πειραιά αναδεικνύεται σε αρνητικό «πρωταθλητή»

στην ατμοσφαιρική ρύπανση, αφού έχει με τεράστια διαφορά, τη μεγαλύτερη μέση

ετήσια συγκέντρωση PM10, σε σύγκριση με οποιοδήποτε σταθμό μέτρησης τόσο

στην Αττική (κέντρο της Αθήνας, Λυκόβρυση, Μαρούσι, Αγία Παρασκευή, Κορωπί,

Θρακομακεδόνες), όσο και με άλλες πόλεις της Ελλάδας (Θεσσαλονίκη, Πάτρα,

Βόλο, Λάρισα, Ηράκλειο, Ιωάννινα). Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και σε βάθος

σχεδόν δεκαετίας δεν εντοπίζονται, τόσα υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης

σε σταθμό μέτρησης, σε καμία περιοχή της Ελληνικής επικράτειας.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύγκριση των αποτελεσμάτων των μετρήσεων

του ΕΜΠ με τον σταθμό μέτρησης του ΥΠΕΚΑ του Πειραιά που βρίσκεται, στο

Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Σύμφωνα με τα στοιχεία των μετρήσεων της ΔΕΑΡΘ, από

το 2001 έως το 2009, στον Πειραιά, η μέση ετήσια συγκέντρωση PM10 δεν έχει ποτέ

ξεπεράσει τα 62 μg/m3, πέρσι ανήλθε στα 35 μg/m3, απέχοντας κατά πολύ από τα

αποτελέσματα των μετρήσεων στο λιμάνι που πραγματοποίησε το ΕΜΠ, που

κυμαίνονται από 81,3 έως 89,9 μg/m3.

Η επιστημονική ομάδα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου πραγματοποίησε μετρήσεις

και σε άλλους δείκτες για τα οποία δεν υπάρχουν θεσμοθετημένα όρια από την Ε.Ε.,

θεωρούνται όμως ιδιαίτερα επιβλαβή για τη δημόσια υγεία, όπως είναι τα υπερλεπτόκοκκα

9

σωματίδια (ultrafine particles - UFPs, δηλαδή τα σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 0,1

μm) και ο στοιχειακός άνθρακας, για τα οποία κατέγραψαν εξίσου υψηλές συγκεντρώσεις

σε σύγκριση με περιοχές του κέντρου της Αθήνας αλλά και άλλων ευρωπαϊκών

μεγαλουπόλεων.

Πέρα ωστόσο από τις μετρήσεις στο ατμοσφαιρικό περιβάλλον, έγιναν μετρήσεις και στο

εσωτερικό των κτιρίων της Νομαρχίας για να διαπιστωθεί ο βαθμός διείσδυσης της

ρύπανσης στους εσωτερικούς χώρους και της επίδρασής της στα επίπεδα έκθεσης των

εργαζομένων. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων έδειξαν αυξημένες συγκεντρώσεις ακόμη

και με κλειστά παράθυρα και χωρίς εσωτερικές πηγές σωματιδίων. Ειδικότερα σύμφωνα με

τα αποτελέσματα της έρευνας :

• Η μέση ημερήσια εσωτερική συγκέντρωση αιωρουμένων σωματιδιων PM10 είναι στα

όρια της επικινδυνότητας, βάσει του σχετικού προτύπου ποιότητας για την εξωτερική

ατμόσφαιρα, κατά το 20 % των ημερών μέτρησης.

• Η διείσδυση της σωματιδιακής ρύπανσης στους εσωτερικούς χώρους είναι περισσότερο

εμφανής στην περίπτωση των λεπτόκοκκων σωματιδίων: ένα ποσοστό της τάξης του 80 - 85

% του στοιχειακού άνθρακα και του 70 % των υπερλεπτόκοκκων σωματιδίων εξωτερικής

προέλευσης διεισδύει στους εσωτερικούς χώρους.

• Η διαπίστωση αυτή υποδεικνύει σημαντική έκθεση σε λεπτόκοκκα και υπερλεπτόκοκκα

σωματίδια στους εσωτερικούς χώρους εργασίας, τα οποία και παρουσιάζουν μεγαλύτερη

επικινδυνότητα για την υγεία του ανθρώπου.

Αυτά έχουν ως αποτέλεσμα όπως επεσήμανε χαρακτηριστικά «Οι επισκέπτες, οι πολίτες, οι

εργαζόμενοι στο λιμάνι του Πειραιά να βρίσκονται καθημερινά σε καθεστώς πολιορκίας

από επιβλαβείς σωματιδιακούς ρύπους. Φουγάρα πλοίων και εξατμίσεις αυτοκινήτων

έχουν δημιουργήσει ένα επικίνδυνο κοκτέιλ ατμοσφαιρικής ρύπανσης που όμοιό

του δεν έχει καταγραφεί μέχρι σήμερα».

10

Άνω Εικόνα . Οι κυριότερες από τις πηγές παραγωγής αερίων που ευθύνονται για την ατμοσφαιρική ρύπανση.

Εικόνα . Το χαρακτηριστικό καφετί χρώμα που παρατηρείται συχνά στον ατμοσφαιρικό αέρα οφείλεται σε ρυπαντές όπως τα οξείδια του αζώτου (ΝΟx), υποπροϊόντα μηχανών εσωτερικής

καύσης αυτοκινήτων και εργοστασίων, οι υδρογονάνθρακες (HC), υποπροϊόντα ποικίλων καύσεων και το μονοξείδιο του άνθρακα (CO), προϊόν της ατελούς καύσης ενώσεων του άνθρακα. Οι παραπάνω ενώσεις, με την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας, αντιδρούν μεταξύ τους και

με τα συστατικά της ατμόσφαιρας παράγοντας ενώσεις όπως νιτρικά υπεροξείδια (ΡΑΝs) και νιτρικό οξύ, όζον και αλδεΰδες (π.χ. φορμαλδεΰδη). Εκτιμάται ότι ετησίως πάνω από 240.000

άνθρωποι πεθαίνουν στην Ευρώπη των 25 εξαιτίας της φωτοχημικής ρύπανσης. Οι ευπαθέστερες ομάδες θεωρούνται τα παιδιά και οι αθλητές, καθώς η έντονη σωματική δραστηριότητα οδηγεί

στην εισπνοή μεγαλύτερων ποσοτήτων αέρα.

11

ΔΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΑΕΡΑ

Περιβαλλοντικός δείκτης: Μια αριθμητική ή περιγραφική κατηγοριοποίηση

μεγάλου αριθμού περιβαλλοντικών παραμέτρων. Έχει αντικειμενικό σκοπό την

παροχή δυνατότητας για εξαγωγή πληροφοριών που μπορούν να καταστούν

χρήσιμες στους σχετιζόμενους με την αξιολόγηση της ποιότητας της ατμόσφαιρας

και τη λήψη των κατάλληλων αποφάσεων.

Σε παγκόσμια κλίμακα, έχουν εισαχθεί διάφοροι περιβαλλοντικοί δείκτες, των

οποίων η χρήση καθιστά δυνατή την αποτίμηση της ποιότητας της ατμόσφαιρας

μιας περιοχής με τρόπο συνήθως απλό και κατανοητό στο ευρύ κοινό.

Η χρήση δεικτών διευκολύνει τη σύγκριση της ποιότητας της ατμόσφαιρας

διαφορετικών γεωγραφικών περιοχών.

PSI (Pollutants Standard Index)

Σύνθετος δείκτης ποιότητας του αέρα, που υπολογίζεται από τις συγκεντρώσεις

όζοντος, διοξειδίου του αζώτου, διοξειδίου του θείου, μονοξειδίου του άνθρακα και

αιωρουμένων σωματιδίων.

Μετατρέπει τις συγκεντρώσεις των ατμοσφαιρικών ρύπων σε απλές αριθμητικές

τιμές που κυμαίνονται από 0 μέχρι 500 και αυτές με τη σειρά τους αντιστοιχίζονται

σε κατηγορίες ποιότητας της ατμόσφαιρας.

Οι τιμές του δείκτη PSI καθορίζουν την ποιότητα της ατμόσφαιρας σύμφωνα με

σχετικό πίνακα αποτίμησης.

Κλίμακα εκτίμησης της ποιότητας του αέρα με βάση τις τιμές του δείκτη PSI

(Boubel et al., 1994)

12

PSI (Pollutants Standard Index)

Τιμή

PSI

Κατηγορία

ποιότητας αέρα Πιθανές επιπτώσεις στην υγεία

0-50 Καλή Καμία για το συνολικό πληθυσμό

51-

100 Μέτρια Μερικές ή και καμία

101-

200 Ανθυγιεινή Ελαφρά επιδείνωση συμπτωμάτων στις πιο ευάλωτες κατηγορίες

201-

300 Πολύ ανθυγιεινή Σημαντική επιδείνωση – εκτεταμένα συμπτώματα

>300 Επικίνδυνη Πρόωρη εμφάνιση ορισμένων ασθενειών-αύξηση επιδείνωσης

συμπτωμάτων – μείωση ορίων αντοχής υγιών ανθρώπων

AQI (Air Quality Index):

Τροποποίηση του δείκτη PSI με την εισαγωγή πρόσθετης κατηγορίας

περιγραφόμενης ως «ανθυγιεινή για ευαίσθητες ομάδες» καθώς και επιμέρους

δείκτες για συγκεντρώσεις PM10 και PM2.5 αποτελεί ο δείκτης AQI (Air Quality

Index, EPA, 40 CFR Part 58).

Κλίμακα εκτίμησης της ποιότητας του αέρα

με βάση τις τιμές του δείκτη AQI (EPA, 40 CFR Part 58).

Air Quality Index

(AQI)

Τιμές

Επίπεδα αναφορικά με την

υγεία Χρωματική κλίμακα

Όταν ο δείκτης (AQI) είναι

στην περιοχή:

...οι συνθήκες ποιότητας του

αέρα είναι:

...συμβολιζόμενες με το

χρώμα:

0 to 50 Καλή Πράσινο

51 to 100 Μέτρια Κίτρινο

101 to 150 Ανθυγιεινή για ευαίσθητες

ομάδες Πορτοκαλί

151 to 200 Ανθυγιεινή Κόκκινο

201 to 300 Πολύ Ανθυγιεινή Πορφυρό

301 to 500 Επικίνδυνη Βυσσινί

13

ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ

(http://www.airquality.co.uk/standards.php)

Υιοθετήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο από Committee on Medical Effects of Air

Pollution Episodes (COMEAP). Χρησιμοποιεί την κλίμακα από 1 – 10 διαιρημένη σε

τέσσερες χρωματικές περιοχές :

1-3 (Χαμηλή)

4-6 (Μέτρια)

7-9 (Υψηλή)

10 (Πολύ υψηλή)

Ο συνολικός δείκτης αέριας ρύπανσης μιας περιοχής υπολογίζεται από την

υψηλότερη συγκέντρωση των παρακάτω πέντε ρύπων:

Διοξείδιο του Αζώτου

Διοξείδιο του θείου

Όζον

Μονοξείδιο του άνθρακα

Αιωρούμενα Σωματίδια PM10

ΠΗΓΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΜΕΣΑ ΣΕ ΕΝΑ ΚΤΗΡΙΟ

Οι πηγές ρύπανσης των εσωτερικών χώρων διακρίνονται α) ανάλογα με την

επικινδυνότητά τους, β) τη θέση τους ως προς τον εσωτερικό χώρο και γ) την

περιοδικότητα εκπομπής των ρύπων. Η επικινδυνότητα μιας πηγής καθορίζεται από

την επικινδυνότητα των ρύπων που εκπέμπει και από το ύψος των συγκεντρώσεών

τους και χαρακτηρίζεται ως μικρή, μεσαία ή μεγάλη. Ανάλο με τη θέση τους ως προς

τον εσωτερικό χώρο διακρίνονται σε εσωτερικές και εξωτερικές. Εσωτερικές

14

ονομάζονται όσες βρίσκονται μόνιμα μέσα στον εσωτερικό χώρο. Εξωτερικές

ονομάζονται όσες βρίσκονται έξω από τους κλειστούς χώρους, αλλά οι ρύποι που

εκπέμπουν εισέρχονται στον εσωτερικό χώρο. Τέλος, ανάλογα με την περιοδικότητα

εκπομπής των ρύπων, διακρίνονται σε πηγές συνεχούς εκπομπής, όπως το έδαφος

που αποτελεί πηγή ραδονίου και πηγές περιοδικής εκπομπής, όπως οι καύσεις που

εκπέμπουν ρύπους μόνο κατά τη διάρκειά τους. Οι πιο σημαντικές πηγές ρύπανσης

εσωτερικών χώρων είναι:

1. Τα συστήματα καύσης

Πρόκειται για συσκευές θέρμανσης, όπως σόμπες, θερμάστρες, λέβητες φυσικού

αερίου, φούρνους, μαγκάλια και τζάκια, μέσα στις οποίες καίγονται, ανάλογα με

τον τύπο τους, ξύλα, πετρέλαιο, φυσικό αέριο, κηροζίνη κ.ά., και διάφορες

φωτιστικές συσκευές (λάμπες πετρελαίου ή λαδιού). Τα καυσαέρια όλων των

παραπάνω, όταν δεν απάγονται (απομακρύνονται), έχουν ως αποτέλεσμα την

εκπομπή σημαντικών ποσοτήτων μονοξειδίου του άνθρακα (CO), διοξειδίου του

άνθρακα (CO2), διοξείδιο του θείου (SO2), οξείδια του αζώτου (NOx) και

αιωρούμενων σωματιδίων.

2. Τα κατασκευαστικά υλικά και τα στοιχεία εσωτερικού διάκοσμου

Πρόκειται για τα υλικά που περιέχουν αμίαντο (αμιαντοκονιάματα), διάφορα

βιομηχανικά είδη ξύλου (π.χ. καπλαμάδες) που συγκολλώνται με κόλλες, που

περιέχουν φορμαλδεΰδη και από τα οποία κατασκευάζονται έπιπλα, πάγκοι,

επενδύσεις, δάπεδα κ.ά., διάφορα μονωτικά υλικά, τα συνθετικά χαλιά και κάποια

υλικά οικοδομών, τα οποία αποτελούν πηγή πτητικών οργανικών ενώσεων,

διάφορα χρώματα (υδροχρώματα, ελαιοχρώματα, πλαστικά, κ.ά.), τα διαλυτικά και

τα ξηραντικά χρωμάτων που περιέχουν βαρέα μέταλλα (μόλυβδο, υδράργυρο,

κάδμιο κ.ά.) και μεταλλικές ίνες.

3. Τα είδη οικιακής χρήσης, τα υλικά και προϊόντα καθαρισμού, συντήρησης,

προσωπικής υγιεινής και καταπολέμησης ανεπιθύμητων μορφών ζωής

Πρόκειται για τα απορρυπαντικά, τα κάθε είδους καθαριστικά για υγρό και στεγνό

καθάρισμα, τα εντομοκτόνα, τα παρασιτοκτόνα και τα αποσμητικά χώρου, τα οποία

περιέχουν δραστικές ουσίες με τοξική επίδραση στον ανθρώπινο οργανισμό. Το

λεμονένιο, το πινένιο, ο τετραχλωράνθρακας, το χλωροφόρμιο, το ναθφαλίνιο, το

p-διχλωροβενζόλιο, το m-διχλωροβενζόλιο, το 1,1,1-τριχλωροαιθάνιο, το μυρκένιο,

15

το τετραχλωροαιθυλένιο, το εννεάνιο, το δεκάνιο αποτελούν κάποιες από τις

δραστικές ουσίες που υπάρχουν στα προϊόντα αυτά.

Σχεδιάγραμμα 1: Αριθμός δηλητηριάσεων λόγω εισπνοής ειδών οικιακής χρήσης,

σύμφωνα με ετήσιο απολογισμό του κέντρου δηλητηριάσεων

Σχεδιάγραμμα 1: Αριθμός δηλητηριάσεων λόγω εισπνοής ειδών οικιακής χρήσης,

σύμφωνα με ετήσιο απολογισμό του κέντρου δηλητηριάσεων

Πηγή: Εκπαιδευτικό πακέτο «Ατμοσφαιρική Ρύπανση Εσωτερικών Χώρων-Άρρωστα Κτήρια»

4. Το κάπνισμα (ενεργητικό ή παθητικό)

Στον καπνό του τσιγάρου έχουν ταυτοποιηθεί χιλιάδες διαφορετικές χημικές ουσίες.

Η νικοτίνη, οι νιτρωδαμίνες, το μονοξείδιο του άνθρακα, το διοξείδιο του άνθρακα,

τα οξείδια του αζώτου, το υδροκυάνιο (HCN), η ακρολεΐνη, η υδραζίνη αποτελούν

μερικές από αυτές τις χημικές ουσίες, ενώ στον καπνό του τσιγάρου έχει

πιστοποιηθεί η ύπαρξη καρκινογόνων ουσιών, όπως το βενζόλιο, η πίσσα, η

φορμαλδεΰδη, το βενζοπυρένιο κ.ά.

5. Η εξωτερική ατμοσφαιρική

ρύπανση

Εικόνα 1: Πηγές ρύπανσης

εσωτερικών χώρων

Η εξωτερική ατμοσφαιρική

ρύπανση, το έδαφος και τα

16

δομικά υλικά αποτελούν σημαντικές πηγές ρύπανσης των εσωτερικών χώρων των

κτηρίων.

Ο εξωτερικός αέρας μεταφέρεται στους εσωτερικούς χώρους μαζί με διάφορους

εξωτερικούς ρύπους, όπως το διοξείδιο του θείου, τα οξείδια του αζώτου, το όζον,

το μονοξείδιο του άνθρακα και διάφορες πτητικές ενώσεις (VOCs), όπως τη

φορμαλδεΰδη, το βενζόλιο, τα m- και p- ξυλένια και διάφορα αιωρούμενα

σωματίδια, σκόνη, γύρη κ.ά.

6. Ο άνθρωπος, το νερό, τα τρόφιμα και τα κατοικίδια ζώα

Ο άνθρωπος μεταφέρει καθημερινώς ρύπους μέσω των ρούχων του και των

παπουτσιών του, ενώ εκπέμπει και ο ίδιος ουσίες, όπως,για παράδειγμα, η ακετόνη,

το οξικό οξύ και η ακεταλδεΰδη, μέσω της αναπνοής του ή του δέρματός του. Το

πόσιμο νερό από πηγές κοντά σε ραδιενεργά πετρώματα, ενδεχομένως περιέχει

ραδόνιο, ενώ στο ζεστό νερό του ντους, όταν είναι υπερχλωριωμένο, ενδεχομένως

σχηματίζονται ενώσεις, όπως το χλωροφόρμιο και το τριχλωροαιθυλένιο. Τα ζώα

παράγουν διάφορες αλλεργιογόνες ουσίες, ενώ τα οικιακά απορρίμματα

αποτελούν πηγή εσωτερικής ρύπανσης, αφού αποτελούνται κυρίως από

υπολείμματα φαγητών, τα οποία μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα αλλοιώνονται,

αναπτύσσουν μεγάλους μικροβιακούς πληθυσμούς και δυσάρεστες οσμές.

7. Οι διάφορες ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές

Πρόκειται για συσκευές, όπως τα κινητά τηλέφωνα, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, οι

τηλεοράσεις, τα φωτοτυπικά μηχανήματα, τα στερεοφωνικά, τα καλώδια

εσωτερικών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων κ.ά. Όλες αυτές οι συσκευές εκπέμπουν

διάφορες ουσίες, όπως αμμωνία, όζον, γραφίτη, βρωμιούχους επιβραδυντές

καύσης, ενδοκρινικούς διαταράκτες, φθαλικές ενώσεις, αλλά και ακτινοβολία.

Τέλος, το έδαφος συνεισφέρει σε εκπομπές ραδονίου, το οποίο είναι ένα φυσικό

ραδιενεργό στοιχείο.

17

ΡΥΠΑΝΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ

Αντιπροσωπευτική εικόνα της ρύπανσης σε ένα σπίτι

α) Ρύπανση Σαλονιού

Ξύλινα έπιπλα: Φορμαλδεΰδη.

Χαλιά: Συγκρατούν την οικιακή σκόνη, ευνοούν την ανάπτυξη μυκήτων,

εκπέμπουν στυρένιο κ.ά.

Υφάσματα επιπλώσεων και κουρτίνες: Aν είναι κατασκευασμένα από

συνθετικές υφαντικές ίνες εκπέμπουν φορμαλδεΰδη, συγκρατούν τα

σωματίδια του καπνίσματος και του τζακιού, όπως την οικιακή σκόνη και τις

μεταλλικές ίνες.

Τζάκι: Εκπέμπει ρύπους καύσεων.

Δάπεδα: Αν είναι μαρμάρινα, πιθανώς εκπέμπουν ραδόνιο, αν είναι

πλαστικά,πιθανώς εκπέμπουν στυρένιο, αν είναι από κεραμικά πλακάκια,

πιθανώς εκπέμπουν αμίαντο, αν είναι ξύλινα παρκέ, εκπέμπουν χημικούς

ρύπους.

Χρώματα και επενδύσεις τοίχων: Εκπέμπουν διάφορους χημικούς ρύπους,

αν υπάρχουν ταπετσαρίες, εκπέμπουν φορμαλδεΰδη.

Πόρτες και παράθυρα αλουμινίου: Εκπέμπουν σωματίδια αλουμινίου.

Οροφή: Εάν υπάρχει μόνωση με μονωτικό αφρό, εκπέμπει φορμαλδεΰδη,

εάν έχει κατασκευαστεί από αμιαντοτσιμέντο, εκπέμπει ίνες αμιάντου.

Κάπνισμα: Εκπέμπονται πολλές χημικές βλαβερές ενώσεις.

Τηλεόραση-στερεοφωνικά: Εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία.

Συσκευές κλιματισμού-αεροκαθαρισμού: Πιθανή εκπομπή βιολογικών

ρύπων.

β) Ρύπανση Υπνοδωματίων

Εκτός όλων των παραπάνω...

Ηλεκτρονικοί υπολογιστές: Εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και

χημικές ουσίες που περιέχουν βρώμιο.

Ρούχα κρεμασμένα στις ντουλάπες: Αν έχουν υποστεί στεγνό καθάρισμα,

εκπέμπουν τετραχλωροαιθυλένιο.

18

Ναφθαλίνη ή καμφορά: Εκπέμπουν παραδιχλωροβενζόλιο.

Φωτιστικά αλογόνου: Εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία.

Φορητές θερμάστρες: Εκπέμπουν ρύπους καύσεων.

γ) Ρύπανση Κουζίνας

Ηλεκτρικές συσκευές: Εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία.

Φούρνοι μικροκυμάτων: Σε περίπτωση βλάβης, εκπέμπουν επικίνδυνη

μικροκυματική ακτινοβολία.

Καθαριστικά, απολυμαντικά, απορρυπαντικά κουζίνας: Περιέχουν

επικίνδυνες χημικές ενώσεις.

Ατμοί μαγειρέματος: Ευνοούν την ανάπτυξη υγρασίας και μούχλας.

Οικιακά απορρίμματα, υγρά απόβλητα κουζίνας: Πηγή βιολογικών ρύπων.

δ) Ρύπανση Μπάνιου

Ζεστό νερό θερμοσίφωνα: Αν είναι χλωριωμένο, όταν ζεσταίνεται,

σχηματίζεται χλωροφόρμιο.

Απορρυπαντικά πλυντηρίου, καθαριστικά, απολυμαντικά, εντομοκτόνα:

Περιέχουν επικίνδυνους τοξικούς χημικούς ρύπους.

Είδη προσωπικής φροντίδας: Περιέχουν χημικές ενώσεις οι οποίες

διαχέονται στο χώρο και εισπνέονται.

ε) Ρύπανση Υπόγειου / Αποθήκης

Δάπεδο υπογείου: Πιθανή εκπομπή ραδόνιου.

o Εγκαταστάσεις κεντρικής θέρμανσης: Εκπέμπουν ρύπους καύσεων.

o Αποθήκευση χρωμάτων, απορρυπαντικών, λοιπών υλικών:

Εκπέμπουν χημικούς ρύπους, που σε συνδυασμό με ανεπαρκή

εξαερισμό δημιουργούν αποπνικτική ατμόσφαιρα, υγρασία και

συνθήκες ανάπτυξης ανεπιθύμητων μορφών ζωής.

o Χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων : Ρύποι καύσεων.

ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΡΥΠΟΙ ΤΟΥ ΑΕΡΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ

1. Αμίαντος

Αποτελεί ορυκτό πυριτικό άλας του ασβεστίου και του μαγνησίου, ινώδους

μονοκρυσταλλικής ή πολυκρυσταλλικής δομής. Λόγω των καλών μηχανικών

19

ιδιοτήτων του (θερμομονωτικός, ηχομονωτικός, ευκατέργαστος, ανθεκτικός στη

διάβρωση, πυράντοχος, κακός αγωγός του ηλεκτρισμού, με υψηλή τάση

εφελκυσμού), βρίσκει πολλές εφαρμογές. Χρησιμοποιείται, λοιπόν ως οικοδομικό

υλικό στις σωληνώσεις, στις μονώσεις, σε γάντια ηλεκτρολόγων κ.ά. Παρολαυτά, ο

αμίαντος είναι ένας από τους πιο επικίνδυνους εσωτερικούς ρύπους, διότι σε

αρκετές περιπτώσεις και κυρίως κατά την επεξεργασία του απελευθερώνονται ίνες

του οι οποίες αιωρούνται στον αέρα. Οι ίνες αυτές, εισπνεόμενες, κατακάθονται

στους πνεύμονες και προκαλούν το μεσοθηλίωμα, ένα είδος καρκίνου της

θωρακικής κοιλότητας, καθώς επίσης και αμιάντωση, μια ασθένεια που καθιστά

αδύνατη την αναπνοή και οδηγεί στο θάνατο. Θεωρείται, πάντως, ότι στις καλά

διατηρημένες εγκαταστάσεις ο αμίαντος δεν δημιουργεί προβλήματα από μόνος

του. Αντίθετα, οι εργασίες συντήρησης, αντικατάστασης και διόρθωσης

μικροφθορών μπορεί να προκαλέσουν απελευθέρωση ινών αμιάντου στον αέρα. Γι’

αυτό, οι εργασίες επισκευής θα πρέπει να γίνουν από ειδικό συνεργείο. Οι

εργαζόμενοι που εκτίθενται με οποιοδήποτε τρόπο στο βλαβερό ορυκτό, θα πρέπει

να αλλάζουν ένδυση στο χώρο εργασίας και να καθαρίζονται με νερό και σαπούνι,

ώστε να αποφεύγουν τη μεταφορά ινών αμιάντου στο σπίτι τους. Αν τηρηθούν όλα

τα παραπάνω είναι σχεδόν βέβαιο ότι η διατήρηση της υγείας των ατόμων που

έρχονται σε επαφή με τον αμίαντο, διασφαλίζεται στο μέγιστο δυνατό βαθμό.

Ωστόσο, επειδή ο θόρυβος, σχετικά με την απουσία λήψης μέτρων από τους άμεσα

εμπλεκόμενους με το θέμα φορείς, εξακολουθεί να υπάρχει, η παρέμβαση της

πολιτείας είναι απολύτως αναγκαία, ώστε ο αμίαντος, καθώς και άλλες παρόμοιες

βλαβερές ουσίες να σταματήσουν να αποτελούν έστω και μικρή απειλή για τη

δημόσια υγεία.

2. Ραδόνιο

Το ραδόνιο 222Rn είναι ένα ραδιενεργό, άχρωμο, άγευστο και άοσμο αέριο.

Εκπέμπεται από διάφορα πετρώματα και υλικά και, λόγω των φυσικών

χαρακτηριστικών του, διασκορπίζεται γρήγορα στην εξωτερική ατμόσφαιρα, κυρίως

σε υπόγεια κοιλώματα και σε χώρους που βρίσκονται σε χαμηλά σημεία, από όπου

και δεν μπορεί να απομακρυνθεί, αν δεν υπάρχει ο κατάλληλος εξαερισμός. Η

αρχική πηγή του ραδονίου σε εσωτερικούς χώρους είναι το ράδιο που ενδεχομένως

περιέχεται στο έδαφος όπου θεμελιώνεται ένα κτήριο και στα υλικά που

20

χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του. Τα συνηθέστερα κατασκευαστικά υλικά,

δηλαδή το ξύλο, τα τούβλα, και οι τσιμεντόλιθοι εκπέμπουν σχετικά μικρές

ποσότητες ραδονίου, σε αντίθεση με το γρανίτη και την ελαφρόπετρα που

εκπέμπουν μεγαλύτερες.

Άλλες πηγές εκπομπής ραδονίου αποτελούν τα παραπροϊόντα επεξεργασίας

φωσφορικών ορυκτών, τα παραπροϊόντα από τη παραγωγή αλουμινίου, τα

υπολείμματα και η σκωρία από την κατεργασία σιδηρομεταλλεύματος σε

υψικάμινους και η ιπτάμενη (ή αιωρούμενη) τέφρα από την καύση ανθρακούχων

ορυκτών. Το νερό που τροφοδοτεί ένα κτήριο, ιδίως αν προέρχεται από βαθιά

φρέατα, ενδέχεται να περιέχει μεγάλες ποσότητες ραδονίου. Αν αυτό το νερό

χρησιμοποιείται στο μαγείρεμα, ο βρασμός μπορεί να ελευθερώσει στους

εσωτερικούς χώρους μεγάλο μέρος του ραδονίου που περιέχει. Η καύση φυσικού

αερίου σε κουζίνες χωρίς τον κατάλληλο εξαερισμό μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση

της ποσότητας ραδονίου στις οικίες. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ σε χώρους

προσωπικής υγιεινής, καθώς το ραδόνιο που υπάρχει στο νερό και στο φυσικό

αέριο, που χρησιμοποιούνται στους θερμοσίφωνες συσσωρεύεται, αν δεν υπάρχει

κατάλληλος εξαερισμός.

Η μέση συγκέντρωση αερίου ραδονίου στην ατμόσφαιρα είναι 3 Bq/m3, με εύρος

από 0.1 (πάνω από τις ωκεάνιες επιφάνειες) έως και 10 Bq/m3. Σε οδηγία της

USEPA (UnitedStatesEnvironmentalProtectionAgency) για το ραδόνιο, προτείνεται η

συγκέντρωση των 4 pCi/l (ή 148 Bq/ m3) για λήψη διορθωτικών μέτρων, ενώ για

συγκέντρωση 8 pCi/l (ή 296 Bq/m3) συνίσταται η λήψη άμεσων μέτρων

(Σημειώνεται ότι 1 pCi =0.037 Bq). Σύμφωνα με τους Ελληνικούς κανονισμούς

Ακτινοπροστασίας (ΦΕΚ 216Β, 5/3/2001), που είναι πλήρως εναρμονισμένοι με την

Οδηγία 96/29/EURATOM 31/5/1996, υπάρχουν συγκεκριμένα επιτρεπτά επίπεδα

συγκέντρωσης ραδονίου στους εργασιακούς χώρους. Υπάρχουν διάφοροι τύποι

συσκευών μέτρησης ραδονίου (π.χ. ανιχνευτής ιχνών SSNTD-Solid State Nuclear

Track Detector, ανιχνευτής τύπου CR-39 κ.ά). Ο μόνος τρόπος πρόληψης των

εκπομπών ραδονίου και της συνεπακόλουθης έκθεσης του πληθυσμού, καθώς είναι

γνωστό ότι προκαλεί καρκίνο στους πνεύμονες, βασίζεται στην αποφυγή

κατασκευής κτηρίων σε περιοχές που λόγω φύσεως του υπεδάφους εκλύουν

21

αυξημένες ποσότητες ραδονίου. Επίσης, οι διάφοροι εσωτερικοί χώροι πρέπει να

αερίζονται επαρκώς και με αυξημένη συχνότητα.

3. Ρύποι καύσεων

Κατά τις καύσεις εκλύονται άκαυστα αιωρούμενα σωματίδια, λόγω ατελούς

καύσεως της καιγόμενης ύλης, καπνός, αιθάλη, άκαυστοι υδρογονάνθρακες,

αλδεΰδες, υδρατμοί και διάφορα ρυπογόνα αέρια, τα κυριότερα εκ των οποίων

είναι:

α) Το μονοξείδιο του άνθρακα (CO)

Πρόκειται για ένα άχρωμο και άοσμο αέριο του οποίου η συγκέντρωση σε

εσωτερικούς χώρους μπορεί να αυξηθεί σημαντικά κατά την ατελή καύση του

άνθρακα που περιέχεται σε καύσιμα, όπως η βενζίνη, το ξύλο ή η κηροζίνη, με τη

χρήση οικιακών συσκευών και ψησταριών, με το κάπνισμα, αλλά και από

εξωτερικές πηγές, όπως τα οχήματα και τις βιομηχανικές δραστηριότητες. Οι μέσες

συγκεντρώσεις σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους κυμαίνονται συνήθως από

1-3 ppm, αν και τιμές από 10-20 ppm είναι συχνά απαντώμενες στα γκαράζ, λόγω

των εκπομπών του μονοξειδίου του άνθρακα από τα οχήματα. Ο μεγαλύτερος

κίνδυνος είναι η ικανότητα του CO να συμπλέκεται ισχυρά με την αιμοσφαιρίνη

(Hb) του αίματος και με αυτόν τον τρόπο να εμποδίζει τη μεταφορά του οξυγόνου

στα κύτταρα (σωστή οξυγόνωση των ιστών και οργάνων). Η χημική του συγγένεια

με την αιμοσφαιρίνη είναι 218-250 φορές ισχυρότερη από αυτή του οξυγόνου.

Συνεπώς, παρουσία του CO η Hb αντιδρά επιλεκτικά με αυτό σχηματίζοντας την

ανθρακο-οξυαιμοσφαιρίνη (COHb), ενώ παράλληλα ,τα επίπεδα της

οξυαιμοσφαιρίνης (ΟHb) μειώνονται σταδιακά. Η έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις

μονοξειδίου του άνθρακα δημιουργεί πονοκεφάλους και κούραση, δύσπνοια,

ταχυκαρδία, απώλεια μνήμης, αίσθημα πανικού, κατάθλιψη, ακόμα και θάνατο. Η

βελτίωση του εξαερισμού, ο έλεγχος των εκπομπών των πηγών εσωτερικού χώρου,

η χρήση συστημάτων ανίχνευσης ρύπων αποτελούν κάποια από τα μέτρα

περιορισμού και ελέγχου του CO. Η συγκέντρωση υποβάθρου του CO είναι περίπου

0.19 ppm και σε αστικές περιοχές οι ημερήσιες συγκεντρώσεις του που σχετίζονται

με τη χρήση μηχανοκίνητων μέσων, μπορεί να φτάσουν τα 50-60 ppm.

β) Το διοξείδιο του θείου (SO2)

Αποτελεί ένα αέριο το οποίο καταλήγει στους εσωτερικούς χώρους από εξωτερικές

22

πηγές, ως αποτέλεσμα της φυσικής και ανθρωπογενούς δραστηριότητας. Φυσικές

πηγές είναι οι εκρήξεις ηφαιστείων και τα αναερόβια βακτήρια (παραγωγή H2S το

οποίο μετατρέπεται σε SO2). Όσον αφορά στις ανθρωπογενείς πηγές, η χρήση

ορυκτών καυσίμων που περιέχουν θείο και ο καθαρισμός θειούχων

μεταλλευμάτων είναι οι κύριες πηγές απελευθέρωσής του στην τροπόσφαιρα. Η

είσοδός του SO2 σε ένα κτήριο μπορεί να γίνει είτε μέσω του εξαερισμού είτε με

διείσδυση μέσω των μικρών κενών στη δόμηση του κτηρίου. Το SO2 στο εσωτερικό

του κτηρίου αναμιγνύεται με τον αέρα και κατόπιν μπορεί να προσροφηθεί πάνω

σε διάφορες επιφάνειες, οπότε μειώνεται σημαντικά η συγκέντρωσή του. Το SO2

μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό του αναπνευστικού συστήματος, ερεθισμούς στο

δέρμα και εκζέματα, καθώς και αύξηση θνησιμότητας των ηλικιωμένων κατά τα

επεισόδια ατμοσφαιρικής ρύπανσης με SO2. Η συγκέντρωση υποβάθρου για το SO2

είναι περίπου 0,001 ppm, αλλά στις αστικές περιοχές οι μέγιστες συγκεντρώσεις του

μπορούν να είναι 0.1-0.5 ppm. Μέτρα περιορισμού της εκπομπής του διοξειδίου

του θείου στους εσωτερικούς χώρους είναι η διατήρηση των καπναγωγών και

γενικά του συστήματος απαγωγής των καυσαερίων σε άριστη κατάσταση, καθώς

και η διατήρηση των όποιων αναπόφευκτων εκπομπών σε χαμηλά επίπεδα, με

επιλογή συσκευών νεότερης τεχνολογίας και κατάλληλης δυναμικότητας.

γ) Το μονοξείδιο και το διοξείδιο του αζώτου (NO, NO2)

Τα οξείδια του αζώτου είναι προϊόντα της καύσης στερεών, υγρών και αέριων

καυσίμων σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 1000ο C. Οι κύριες πηγές τους είναι τα

αυτοκίνητα, οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρισμού που χρησιμοποιούν ορυκτά

καύσιμα και οι οικιακοί καυστήρες. Παράγονται, επίσης, από βιομηχανίες

λιπασμάτων και εκρηκτικών. Το NΟ είναι σχετικά μη τοξικό, όμως οξειδώνεται σε

NO2, ιδίως σε επεισόδια φωτοχημικής ρύπανσης. Η συγκέντρωση του NΟ στις

αστικές περιοχές ανέρχεται ως και τα 0.5 ppm. Το εξωτερικό περιβάλλον είναι η

κύρια πηγή διοξειδίου του αζώτου στα κτήρια που έχουν εξαεριζόμενα συστήματα

καύσης. Όπως το διοξείδιο του θείου, έτσι και το διοξείδιο του αζώτου

προσροφάται στις επιφάνειες. Το NO, όπως και το CO ελαττώνει την ικανότητα του

αίματος για μεταφορά οξυγόνου. Το διοξείδιο του αζώτου σε υψηλές

συγκεντρώσεις θεωρείται εξαιρετικά ερεθιστικό, αφού προκαλεί βρογχίτιδα και

αυξάνει την ευαισθησία των ασθματικών ατόμων. Σε πολλές περιπτώσεις η εισπνοή

23

ΝΟ2 αυξάνει την ευαισθησία των πνευμόνων για εμφάνιση βακτηριακών

λοιμώξεων. Ως μέτρο περιορισμού των συγκεκριμένων οξειδίων θεωρείται η

μείωση των δραστηριοτήτων που προκαλούν την εκπομπή τους και ο καλός

εξαερισμός του χώρου.

δ) Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2)

Σχετίζεται κυρίως με τις συσκευές καύσης και θέρμανσης, καθώς και με την

ανθρώπινη παρουσία μέσα σε ένα κτήριο. Δεν είναι τοξική ουσία. Είναι γνωστό,

όμως, ότι σε μεγάλες συγκεντρώσεις προκαλεί ασφυξία. Συγκεντρώσεις

μεγαλύτερες των 800 ppm φανερώνουν ανεπαρκή αερισμό, συγκεντρώσεις από

600-800 ppm, δείχνουν επαρκή αερισμό, ενώ συγκεντρώσεις μικρότερες των 600

ppm είναι οι συνιστώμενες για τα σχολεία. Ένας άνθρωπος, μη καπνιστής, εκπέμπει

0.025 m3/h CO2. Ως μέτρο περιορισμού του διοξειδίου του άνθρακα σε

εσωτερικούς χώρους θεωρείται ο περιορισμός των πηγών εκπομπής του και ο

συχνός αερισμός.

ε) Αιωρούμενα σωματίδια

Πηγές τους αποτελούν τα τζάκια και οι συσκευές καύσης και θέρμανσης.

Προκαλούν ερεθισμό στο ρινικό σύστημα και στα μάτια, καθώς επίσης βρογχίτιδα

και καρκίνο του πνεύμονα. Σε χώρους που απαγορεύεται το κάπνισμα τα επίπεδα

τους είναι χαμηλότερα από τα εξωτερικά. Μέτρο περιορισμού τους αποτελεί η

συχνή αλλαγή των φίλτρων των κλιματιστικών και οι καλή συντήρηση των πηγών

εκπομπής τους.

4. Όζον (O3)

Το «κακό» ή τροποσφαιρικό όζον δημιουργείται με χημικές αντιδράσεις μεταξύ των

οξειδίων του αζώτου, των πτητικών οργανικών ενώσεων και του CO, παρουσία

φωτός. Αποτελεί βασικό συστατικό της αστικής αιθαλομίχλης. Οι εσωτερικές

συγκεντρώσεις του όζοντος είναι σημαντικά μικρότερες από τις εξωτερικές, λόγω

της προσρόφησης του όζοντος στις επιφάνειες και λόγω έλλειψης σημαντικών

εσωτερικών πηγών. Το όζον είναι ισχυρό οξειδωτικό και αντιδρά με τα αμινοξέα των

ενζύμων, τα ακόρεστα λιπίδια και άλλα στοιχεία του μεταβολισμού και των

κυττάρων. Προκαλεί σημαντικές φθορές στους πνεύμονες, βλάπτει σημαντικά τη

χλωρίδα, επιδρά στα φωτογραφικά υλικά, καταστρέφει το καουτσούκ, μειώνει την

αντοχή των υφασμάτων, ξεθωριάζει βαφές και χρώματα και καταστρέφει το χαρτί.

24

Σε απομονωμένες περιοχές η συγκέντρωση υποβάθρου του όζοντος είναι 0,01-0,02

ppm και τους καλοκαιρινούς μήνες, σε αστικές περιοχές μπορεί να υπερβεί κατά

πολύ τα 0,12 ppm. Οι εσωτερικές συγκεντρώσεις του, υπό κατάλληλες συνθήκες

αερισμού, θερμοκρασίας και φωτισμού είναι σημαντικά μικρότερες, λόγω της

προσρόφησης του όζοντος στις επιφάνειες και λόγω έλλειψης σημαντικών

εσωτερικών πηγών. Επειδή τα μηχανήματα γραφείου (πχ φωτοτυπικά) αποτελούν

εσωτερικές πηγές όζοντος, η τοποθέτηση τους συνίσταται να γίνεται σε καλά

αεριζόμενους χώρους.

5. Πτητικές Οργανικές ενώσεις (VOCs)

Πρόκειται κυρίως για αλειφατικούς και αρωματικούς υδρογονάνθρακες με τάση

ατμών μεταξύ 1 και 760 mmHg σε θερμοκρασία 250C, γι’ αυτό ονομάζονται

πτητικοί. Αποτελούν ενεργά συστατικά σε πολλά προϊόντα ευρείας χρήσης, όπως

προϊόντα οικιακής χρήσης, καλλυντικά, εντομοκτόνα, απορρυπαντικά, καύσιμα κά.

Χαρακτηριστικές τέτοιες ενώσεις είναι η φορμαλδεΰδη, το τετραχλωροαιθυλένιο, το

βενζοπυρένιο, οι διοξίνες, το χλωροφόρμιο, το υπερχλωροαιθυλένιο, το

τριχλωροαιθάνιο, τα πολυχλωριούχα διφαινύλια (DCB), το χλωροαιθυλένιο, το

βενζόλιο, το παραδιχλωροαιθάνιο, οι χλωροφοράνθρακες, το τριχλωροαιθυλένιο,

το στυρένιο, το παραδιχλωροβενζόλιο κ.ά. Οι δυσμενείς επιδράσεις των VOCs στην

υγεία ποικίλουν ανάλογα με το ύψος των συγκεντρώσεών τους, την τοξικότητά

τους, το χρόνο έκθεσης και την κατάσταση της υγείας των εκτιθέμενων ατόμων.

Πάντως, εκτός από συνήθη συμπτώματα, όπως πονοκεφάλους, δερματικούς

ερεθισμούς και δύσπνοια ενοχοποιούνται και για πρόκληση καρκίνου, ηπατικών

παθήσεων και πολυνευρίτιδας. Ως μέτρα περιορισμού της έκθεσης στις πτητικές

οργανικές ενώσεις θεωρούνται η αποφυγή ή η λογική χρήση τους.

α) Φορμαλδεΰδη

Εύφλεκτη και τοξική ουσία αποτελεί το πρώτο μέλος της ομόλογης σειράς των

αλδεϋδών με τύπο ΗCH=O. Σε κανονική πίεση και θερμοκρασία είναι άχρωμο αέριο,

με οξεία χαρακτηριστική οσμή, διαλυτή στο νερό. Ήταν από τους πρώτους ρύπους,

εξαιτίας του οποίου δημιουργήθηκαν προβλήματα υγείας σε εσωτερικούς χώρους

και αποτέλεσε αφορμή για την ανάπτυξη του ενδιαφέροντος των επιστημόνων

γύρω από τη ρύπανση των χώρων αυτών. Τα υλικά τα οποία έχουν συγκεντρώσει τη

μεγαλύτερη προσοχή ως πηγές φορμαλδεΰδης σχετίζονται κυρίως με ξύλινες

25

επιφάνειες κατασκευασμένες από πεπιεσμένα βιομηχανικά ξύλα, κόντρα πλακέ κ.ά,

τα οποία έχουν συγκολληθεί με ρητίνη ουρίας-φορμαλδεΰδης (UF) και τα μονωτικά

που περιέχουν ρητίνη ουρίας –φορμαλδεΰδης (UFFI). Η φορμαλδεΰδη εκλύεται

επίσης και από τον καπνό του τσιγάρου, κάποια οικιακά προϊόντα καθαρισμού και

τις συσκευές καύσης αερίων. Ο ρυθμός εκπομπής της φορμαλδεΰδης από τα

συνθετικά υλικά αυξάνεται με τη αύξηση της θερμοκρασίας και της σχετικής

υγρασίας και μειώνεται με την ηλικία των υλικών και την αύξηση του ρυθμού

εξαερισμού του χώρου. Το όριο υγείας για τους εσωτερικούς χώρους έχει

καθοριστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση στα 0.1 ppm, ενώ η έκθεση σε μεγαλύτερες

συγκεντρώσεις μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό των ματιών, αίσθηση καψίματος

στο δέρμα, ναυτία, βήχα και σε μερικές περιπτώσεις προβλήματα αναπνοής και

άσθματος. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO) έχει κατατάξει τη φορμαλδεΰδη

στις ουσίες που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο στον άνθρωπο. Επίσης, είναι

ιδιαίτερα επιβλαβής για τα έργα τέχνης. Τα μέτρα περιορισμού της έκθεσης σε

φορμαλδεΰδη συνίστανται στον επαρκή εξαερισμό και στον έλεγχο της

θερμοκρασίας και της υγρασίας.

β) Βενζόλιο

Είναι ένας σταθερός, πτητικός αρωματικός υδρογονάνθρακας με γενικό μοριακό

τύπο C6H6 και θεωρείται επικίνδυνος ρύπος. O άνθρωπος εκτίθεται σε ατμούς

βενζολίου από την χρήση διαλυτών και βενζίνης σε εσωτερικούς χώρους, από τον

καπνό του τσιγάρου και από τον εξωτερικό αέρα. Το βενζόλιο έχει ταξινομηθεί στα

γνωστά χημικά που προκαλούν καρκίνο. Χρόνια έκθεση σε αυτό αυξάνει την

πιθανότητα εμφάνισης λευχαιμίας.

6. Ρύποι τσιγάρου

Το κάπνισμα σε εσωτερικούς χώρους, όπου ο αερισμός δεν είναι αρκετός για να

διαλύσει τον καπνό γρήγορα, επιβαρύνει το χώρο με μια ποικιλία συστατικών που

φτάνουν τα 4000 διαφορετικά είδη. Πολλά από αυτά είναι ύποπτα για πρόκληση

καρκίνου όπως το βενζοπυρένιο, το νικέλιο κά. Τα σωματίδια του καπνού είναι

μικρά, περίπου 0.2 μm και έτσι διεισδύουν εύκολα και στα βαθύτερα σημεία των

πνευμόνων. Η ρυπαίνουσα ύλη στον αέρα εσωτερικών χώρων που προέρχεται από

τον καπνό του τσιγάρου έχει οριστεί διεθνώς ως ETS

(EnvironmentalTobaccoSmoke). Είναι κυρίως ένα σύνολο αιωρούμενων

26

σωματιδίων τα οποία εκπέμπονται από την καιγόμενη μάζα του τσιγάρου. Αυτή η

εκπομπή καλείται καπνός παράπλευρου ρεύματος (sidestream smoke-SS). Σε

μικρότερο ποσοστό ο ETS αποτελείται και από τον καπνό κυρίως ρεύματος

(mainstreamsmoke-MS), που είναι ο καπνός που εισπνέουν οι καπνιστές. Μερικές

από τις χημικές ενώσεις της αέριας φάσης του καπνού είναι το CO, η φορμαλδεΰδη,

τα οξείδια του αζώτου, το υδροκυάνιο, η ακρολείνη, το 1,3 βουταδιένιο, το βενζόλιο

και η υδραζίνη, ενώ ουσίες της σωματιδιακής φάσης είναι η πίσσα, η νικοτίνη, η

φαινόλη, η κατεχόλη, το βενζοπυρένιο, το κάδμιο, το νικέλιο, ο ψευδάργυρος και το

πολώνιο-210. Παρόλο που ο καπνός του παράπλευρου ρεύματος περιέχει

μεγαλύτερη ποσότητα τοξικών και καρκινογόνων συστατικών, από αυτόν του

κυρίως ρεύματος, όταν εισπνέεται από μη καπνιστές, είναι ισχυρά διαλυμένος και

οι ιδιότητές του έχουν μεταβληθεί λόγω της μείωσης της συγκέντρωσης κάποιων

δραστικών συστατικών. Η ατμοσφαιρική διάλυση του καπνού παράπλευρου

ρεύματος έχει σημαντική επίδραση στις ιδιότητες των αιωρούμενων σωματιδίων,

από τα οποία αποτελείται, με αποτέλεσμα η κατανομή των διαφόρων συστατικών

μεταξύ της αέριας και της σωματιδιακής φάσης να μεταβάλλεται προς όφελος της

πρώτης. Πάντως, και άλλες ουσίες, όπως η αμμωνία και οι αμίνες είναι παρούσες

κυρίως υπό μορφή ατμών. Το κάπνισμα αυξάνει σοβαρά τον κίνδυνο καρκίνου των

πνευμόνων και άλλων αναπνευστικών, πνευμονικών και στεφανιαίων παθήσεων.

Τα τελευταία χρόνια προέκυψαν επαρκείς κλινικές αποδείξεις, ότι το παθητικό

κάπνισμα σχετίζεται με την επιδείνωση του άσθματος σε παιδιά που ήδη έχουν την

πάθηση.

7. Μόλυβδος και άλλα μεταλλικά ιχνοστοιχεία

Ο μόλυβδος αποτελεί ένα πολύ διαδεδομένο στοιχείο στη φύση, γνωστό από την

αρχαιότητα. Παρά τον περιορισμό του στη βενζίνη των οχημάτων, μεγάλες

ποσότητες μολύβδου χρησιμοποιούνται σε βαφές, σωληνώσεις, πήλινα σκεύη,

μπαταρίες, σταθεροποιητές πλαστικών κ.ά. Η εισπνοή μολύβδου προκαλεί

μολυβδίαση, δηλαδή δηλητηρίαση από μόλυβδο. Μέσω της αναπνοής, της

απορρόφησης από το δέρμα και της κατάποσης, ο μόλυβδος εισέρχεται στο αίμα

και προσκολλάται στις πρωτεΐνες που τον μεταφέρουν στα διάφορα όργανα και

στους ιστούς, ενώ δεν αποβάλλεται από τον οργανισμό. Συγκεντρώσεις μολύβδου

της τάξης των 50 μg/dL(1dL= 0.1L) στο αίμα των παιδιών προκαλούν αλλαγές στη

27

νευροψυχική τους κατάσταση και συμπεριφορά. Σε συγκεντρώσεις της τάξης των 80

μg/dL εμφανίζονται σοβαρές εγκεφαλοπάθειες, ακόμα και θανατηφόρες. Οι βαφές

που χρησιμοποιούνται σε σπίτια περιέχουν και άλλα τοξικά μεταλλικά στοιχεία,

όπως το χρώμιο, το κάδμιο και το κοβάλτιο. Μερικά πρακτικά μέτρα περιορισμού

της έκθεσης σε αυτά τα μέταλλα είναι η αποφυγή χρωμάτων και βαφών που τα

περιέχουν, το καλό πλύσιμο των χεριών και ο έλεγχος των υδραυλικών

εγκαταστάσεων.

8. Βιολογικοί ρύποι

Πρόκειται για αόρατους μικροσκοπικούς μονοκύτταρους οργανισμούς που

προέρχονται κυρίως από μεγαλύτερους οργανισμούς (ανθρώπους, ζώα και φυτά)

και διαχέονται στον αέρα των εσωτερικών χώρων. Μπορεί να προέρχονται από το

εσωτερικό ή το εξωτερικό περιβάλλον. Βιολογικοί ρύποι είναι τα βακτήρια, οι

μύκητες, οι ιοί και τα πρωτόζωα, τα οποία μεταφέρονται μέσω του αέρα ή

εκπέμπονται από μούχλες, ακαθαρσίες κ.ά. Πηγές βιολογικών ρύπων αποτελούν οι

υγραντικές ή ψυκτικές συσκευές σε ένα χώρο, οι αεραγωγοί και οι μικρές διαρροές

νερού. Τα βιολογικά υγρά (π.χ. ούρα), η οικιακή σκόνη, τα έντομα, η γύρη των

λουλουδιών, τα πούπουλα και οι τρίχες από κατοικίδια, οι υγρές επιφάνειες, το

χώμα, τα δίκτυα ύδρευσης, το στάσιμο νερό θεωρούνται επίσης πηγές βιολογικών

ρύπων και προκαλούν διάφορες αλλεργικές, μολυσματικές και τοξικές επιδράσεις

στον ανθρώπινο οργανισμό.

Οι κυριότερες συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη των βιολογικών ρύπων είναι η

υγρασία, η μούχλα, η σκόνη, ο ανεπαρκής αερισμός, ο κακός φωτισμός και κάθε

συνθήκη που δημιουργεί κατάλληλο διατροφικό υπόστρωμα (ακαθαρσίες, φυτικά ή

ζωικά υπολείμματα, νεκροί φυτικοί και ζωικοί οργανισμοί κ.ά.). Για παράδειγμα,

κάποια έντομα μπορούν να εισέλθουν σε ένα κτήριο και να δημιουργήσουν

αποικίες, όταν οι συνθήκες τροφής, υγρασίας και θερμοκρασίας ευνοούν την

ανάπτυξή τους. Με τον έλεγχο της σχετικής υγρασίας στο σπίτι μπορεί να

ελαχιστοποιηθεί η δημιουργία ορισμένων βιολογικών ρύπων. Η συνιστώμενη

σχετική υγρασία πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 30-40%. Η σκόνη, η οποία

αποτελείται από μικροσκοπικά σωματίδια στερεής ανόργανης και οργανικής ύλης

ποικίλης σύστασης, δημιουργεί προβλήματα στα αλλεργικά άτομα, όπως η

επιδείνωση της αλλεργικής ρινίτιδας και μερικών μορφών άσθματος. Κάποιες

28

ασθένειες, όπως ο πυρετός των υγραντών, σχετίζονται με την έκθεση σε τοξίνες

μικροοργανισμών.

Οι βιολογικοί ρύποι δρουν αρνητικά όχι μόνο στον άνθρωπο, αλλά και σε κάποια

αντικείμενα. Μια μελέτη που έγινε στον ελλαδικό χώρο (μάρμαρα αρχαιοτήτων

Δήλου) έδειξε ότι η κύρια καταστροφή τους προκαλείται από βιολογικούς ρύπους,

ενώ οι υπόλοιποι οργανικοί ρύποι απλώς συνιστούν το κατάλληλο υπόστρωμα για

την ευδοκίμηση των βιολογικών. Κάποια μέτρα περιορισμού της έκθεσης σε

βιολογικούς ρύπους είναι το καλό καθάρισμα της οικίας, η σωστή συντήρηση των

κλιματιστικών και της κεντρικής θέρμανσης, ο σωστός και επαρκής εξαερισμός,

καθώς και ο έλεγχος της υγρασίας.

Ρύπανση εσωτερικών χώρων και ανθρώπινη υγεία

Η επίδραση της χαμηλής ποιότητας του αέρα εσωτερικών χώρων στην ανθρώπινη

υγεία μπορεί να γίνει αντιληπτή από πλήθος οξέων και χρόνιων συμπτωμάτων. Τα

συνηθέστερα συμπτώματα και ενδείξεις των περισσότερων ασθενειών της

ρύπανσης είναι ο πονοκέφαλος, η ζαλάδα, η κούραση, η ανορεξία, ο λήθαργος, η

γνωστική εξασθένηση, η ναυτία, οι αλλεργικές αντιδράσεις, η ταχυκαρδία, ο βήχας,

η δύσπνοια, η φαρυγγίτιδα κ.ά. Τα άτομα νεαρής ηλικίας (νεογέννητα, μωρά,

παιδιά προσχολικής ηλικίας), οι υπερήλικες, οι χρόνια άρρωστοι, οι αλλεργικοί, οι

ασθενείς με καρδιοαναπνευστικά προβλήματα, οι ασθματικοί, οι έγκυες και οι

καπνιστές αποτελούν ομάδες υψηλού κινδύνου. Οι παράγοντες που καθορίζουν τη

σχέση ρύπανσης και υγείας είναι το ύψος των συγκεντρώσεων των ρύπων, ο χρόνος

έκθεσης στους ρύπους, η διαφορετική αντίδραση του κάθε ατόμου στους

διάφορους ρύπους και τέλος, οι μη μολυσματικές αιτίες, όπως η θερμοκρασία, η

υγρασία, ο φωτισμός, τα εργονομικά προβλήματα, η κακή συντήρηση, λειτουργία

και χρήση των εσωτερικών χώρων.

Για τη διάγνωση και τη θεραπεία των λεγόμενων περιβαλλοντικών ασθενειών έχει

διαμορφωθεί ήδη μια νέα ιατρική ειδικότητα, η κλινική οικολογία, με γιατρούς που

ειδικεύονται στις περιβαλλοντικές ασθένειες (αλλεργιολόγοι, πνευμονολόγοι κ.ά.).

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχει σημαντική δυσκολία στον ακριβή καθορισμό

του βαθμού στον οποίο η χαμηλή ποιότητα αέρα σε εσωτερικούς χώρους είναι

29

επιβλαβής για την υγεία, λόγω έλλειψης επαρκών πληροφοριών για τη σχέση

μεταξύ της έκθεσης σε ένα ρύπο και των επιπτώσεων του ανάλογα με τις

συγκεντρώσεις που αυτός εμφανίζεται.

Ορισμένες χαρακτηριστικές ασθένειες της ρύπανσης είναι:

α) Η Πνευμονίτιδα Υπερευαισθησίας (Hypersensitivitypneumonitis): Πρόκειται για

πνευμονική ασθένεια, γνωστή και ως αλλεργική κυψελίτιδα, η οποία προσβάλλει

άτομα υπερευαίσθητα σε διάφορα αερόβια αντιγόνα. Προκαλείται κυρίως από την

εισπνοή οργανικής σκόνης, συμπεριλαμβανομένων μούχλας και μυκήτων.

β) Ο Πυρετός Υγραντών (Humidifierfever): Αναπνευστική ασθένεια που προκαλείται

από την έκθεση σε τοξίνες μικροοργανισμών που βρίσκονται στα υγρά τμήματα των

κλιματιστικών και των υγραντών και προσβάλλει μέχρι και το 25% των ατόμων που

εκτίθενται σε αυτές.

γ) Η Ασθένεια των Λεγεωνάριων: Οφείλεται στο βακτήριο Legionellapneumophila,

το οποίο εντοπίζεται μέσα σε συστήματα κλιματισμού, σε υγραντήρες κ.λπ.

Πρόκειται για μια σοβαρή μορφή πνευμονίας.

δ) Η Χημική Πολυευαισθησία (Ολική αλλεργία): Προκαλείται λόγω πολλαπλών

αντιδράσεων σε πολλά αλλεργιογόνα, τα οποία βρίσκονται στον αέρα των

εσωτερικών χώρων και αερομεταφέρονται. Εκδηλώνεται με πονοκεφάλους,

ερεθισμό στα μάτια και στο λαιμό, δύσπνοια κ.ά.

ε) Το σύνδρομο του Ασθενούς Κτηρίου (SickBuildingSyndrome): Πρόκειται για μια

κατάσταση υγείας, κατά την οποία τα άτομα που διαμένουν σε κλειστούς χώρους

παρουσιάζουν συμπτώματα ασθένειας (κούραση, λήθαργο, πονοκέφαλο, αδυναμία

συγκέντρωσης κ.ά.), τα οποία εξαφανίζονται, όταν τα άτομα απομακρυνθούν από

το κτήριο. Αιτίες του συνδρόμου αποτελούν ο κακός σχεδιασμός του κτηρίου, η

ελλιπής συντήρηση, ο κακός φωτισμός, η κακή λειτουργία των κλιματιστικών και,

πιθανώς, η παρουσία διαφόρων ρύπων, οι οποίοι είναι δυνατόν να δρουν

αθροιστικά ή συνδυαστικά. Ένα κτήριο θεωρείται ασθενές, όταν το 20%

τουλάχιστον των ατόμων που διαμένουν σε αυτό παρουσιάζει τα συμπτώματα που

αναφέρθηκαν. Σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας

(WorldHealthOrganization- WHO), το 30% των κτηρίων σε παγκόσμια κλίμακα είναι

ασθενή, και συνήθως είναι κτήρια γραφείων.

στ) Το σύνδρομο Χρόνιας Κούρασης (ChronicFatigueSyndrome): Είναι μια

30

κατάσταση μόνιμης ή υποτροπιάζουσας κούρασης που διαρκεί έξι συνεχόμενους

μήνες ή και περισσότερο. Οφείλεται στην αθροιστική δράση κάποιων εσωτερικών

ρύπων.

ζ) Το άσθμα: Οφείλεται σε φλεγμονή των κυττάρων των αεροφόρων αγγείων των

πνευμόνων, η οποία προκαλεί σύσφιξη και στένωση των αγγείων κατά τη διάρκεια

της οποίας οι πνεύμονες λαμβάνουν λιγότερο αέρα από αυτόν που χρειάζονται, με

αποτέλεσμα να δυσλειτουργούν.

31

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

32

Ατομικοί μετρητές ρύπανσης τα κινητά !

Στον ατομικό μας μετρητή ρύπανσης της ατμόσφαιρας θα μπορούσε να μετατραπεί το κινητό μας τηλέφωνο, δίνοντας πληροφορίες για την ποιότητα του αέρα, την υγρασία ή το θόρυβο, που θα υποστούμε στις καθημερινές μας μετακινήσεις.

«Οι πολίτες είναι οι αισθητήρες», διατείνεται ο Κωνσταντίνος Καρατζάς, επίκουρος καθηγητής του ενεργειακού τομέα του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών ΑΠΘ, ο οποίος θα μιλήσει το απόγευμα για τις τρέχουσες εξελίξεις στον τομέα της Συμμετοχικής Περιβαλλοντικής Παρακολούθησης, σε εκδήλωση που διοργανώνεται στο Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας ΝΟΗΣΙΣ.

Όπως εξηγεί, η ποιότητα του περιβάλλοντος παρακολουθείται από σταθμούς, διάσπαρτους στην πόλη, οι οποίοι ωστόσο είναι στατικοί.

«Εκείνο που θα μας ενδιάφερε, όμως, να δούμε είναι την περιβαλλοντική επιβάρυνση, τη φόρτιση που λαμβάνουμε καθώς παίρνουμε, για παράδειγμα, το λεωφορείο να πάμε στη δουλειά μας ή αν έχουμε ένα παιδί ασθματικό, θα θέλαμε να γνωρίζουμε την ποιότητα του αέρα στο σχολείο που πηγαίνει» λέει ο κ. Καρατζάς.

«Προκειμένου, λοιπόν, να γνωρίζουμε, ανά πάσα στιγμή, την κατάσταση του περιβάλλοντος όπου βρισκόμαστε θα πρέπει να υπάρχουν αισθητήρες παντού, κάτι που δεν γίνεται. Αλλά αυτό που έχουμε πλέον όλοι μας είναι ένα κινητό τηλέφωνο, τα οποίο έχει αισθητήρες για μέτρηση της θερμοκρασίας ή GPS».

Σύμφωνα με τον κ. Καρατζά, αν μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τα κινητά τηλέφωνα ευρύτερα ως αισθητήρες, θα αναδύονταν ένα σύμπαν εξατομικευμένων πληροφοριών και παράλληλα θα γίνονταν καταγραφή και ομαδοποίηση όσων ανθρώπων έχουν τις ίδιες συνήθειες και τον ίδιο ρυθμό ζωής, «όχι από κουτσουμπολίστικη διάθεση», όπως αναφέρει, «αλλά για να δούμε μήπως κάποιος με παρόμοιο τρόπο ζωής, βρήκε τρόπους να γλυτώσει μέρος της ρύπανσης».

Οι πολίτες έτσι, εκτιμά ο κ. Καρατζάς, μετατρέπονται από «παθητικοί αποδέκτες» σε συνδιαμορφωτές περιβαλλοντικών πολιτικών, αφού στόχος της συγκεκριμένης εφαρμογής, «δεν είναι να γίνει ένα σύστημα Μεγάλου Αδελφού, αλλά να δώσει

33

στον πολίτη τη δυνατότητα να κατανοήσει ότι είναι συνυπεύθυνος για την κατάσταση του περιβάλλοντος».

«Πηγαίνουμε έτσι σε ακτιβισμό των πολιτών, αφού όταν ο πολίτης δει ότι η πληροφορία φτάνει προσωποποιημένη σ’ αυτόν, άρα παύει να είναι παθητικός αποδέκτης της πληροφορίας, γίνεται και συμμέτοχος», εξηγεί.

Ήδη, η ομάδα εφαρμογών συστημάτων πληροφορικής του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών ΑΠΘ, με τη χρήση δύο αισθητήρων από το Πολυτεχνείο του Τορίνο (Neuronica Lab, Polytecnico di Torino), εκπονεί ένα μίνι πρότζεκτ για τη δημιουργία προφίλ μετακινούμενων πολιτών.

Συγκεκριμένα, οι αισθητήρες μεταδίδουν πληροφορίες σε κινητά τηλέφωνα της ομάδας, οι οποίες αφορούν στην τρέχουσα θερμοκρασία, υγρασία και ατμοσφαιρική πίεση.

«Παράλληλα, έχουμε καταθέσει ερευνητική πρόταση για το πρόγραμμα, ενώ σε συνεργασία με το γραφείο περιβάλλοντος του ΑΠΘ, θα ξεκινήσουμε καμπάνια που θα προτρέπει τους φοιτητές να καταγράφουν με τα κινητά τους τι τους αρέσει και τι όχι στο campus και να τα αποστέλλουν σε έναν διαδικτυακό τόπο» καταλήγει ο κ. Καρατζάς.

"ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ" Για μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Πως προέκυψε η ανάγκη για την δημιουργία των καταλυτών;

Η ατμόσφαιρά μας αποτελείται από 78% άζωτο, 20,9% οξυγόνο, 0,95% αργό και 0,15% άλλα στοιχεία.. Η βαθμιαία μείωση των ποσοστών του οξυγόνου λόγω της

βιομηχανίας, των πυρκαγιών και φυσικά του αυτοκινήτου δημιούργησε την ανάγκη για έρευνες γύρω από την αντιμετώπιση του προβλήματος. Και η λύση όσον αφορά

το αυτοκίνητο βρέθηκε μέσω του καταλύτη και των αυτοκινήτων «νέας αντιρρυπαντικής τεχνολογίας».

Ποια είναι αυτά τα αέρια που εκπέμπονται από το αυτοκίνητο και σε τι βαθμό είναι βλαβερά για τον άνθρωπο;

Επειδή πιθανόν η Χημεία να μην ήταν το αγαπημένο σας μάθημα, θα εξετάσουμε ορισμένα πράγματα όσο πιο απλά γίνεται. Η ύπαρξη των βλαβερών για τον

άνθρωπο αερίων οφείλεται στην ατελή (μη πλήρη) καύση των υδρογονανθράκων του καυσίμου (βενζίνη). Δύο κυρίως αντιδράσεις γίνονται μέσα στον κινητήρα:

34

Τα αέρια που εκλύονται λόγω του ότι όλη η βενζίνη δεν «καίγεται» είναι τα εξής:

• Άκαυστοι υδρογονάνθρακες (ΗC)

• Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) το οποίο είναι εξαιρετικά δηλητηριώδες για τον άνθρωπο

Εξίσου βλαβερά είναι και τα διάφορα οξείδια του αζώτου (ΝΟ και ΝΟ2) Θα πρέπει να πούμε ότι τα βλαβερά αυτά αέρια αποτελούν μόνο το 2% των καυσαερίων του

αυτοκινήτου, ενώ το υπόλοιπο 98% είναι ακίνδυνο. Από τα βλαβερά αέρια το μεγαλύτερο μέρος (70%) είναι μονοξείδιο του άνθρακα (CO) το οποίο δημιουργείται

γιατί κατά την καύση ο άνθρακας (C) δεν βρίσκει αρκετό οξυγόνο για να καεί πλήρως και να μετατραπεί σε διοξείδιο του άνθρακα (CO2) το οποίο δεν είναι επιβλαβές για τον άνθρωπο. Πληροφοριακά το μονοξείδιο του άνθρακα (CO)

αντιδρά 200 με 300 φορές πιο εύκολα με την κόκκινη χρωστική ουσία του αίματός μας από ότι το οξυγόνο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μεταφέρεται λιγότερο

οξυγόνο μέσω του αίματος στον εγκέφαλο και τα άλλα όργανα και να επηρεάζεται σημαντικά η λειτουργία τους.

Η άλλη βλαβερή ουσία που εκπέμπεται είναι οι άκαυστοι υδρογονάνθρακες (HC) οι οποίοι κατά κύριο λόγο αποτελούνται από μόρια βενζίνης που λόγω κακής καύσης

εξάγονται από την εξάτμιση και συμβάλουν σημαντικά στην δημιουργία του γνωστού μας «νέφους».

Τέλος τα οξείδια του αζώτου (NOx) αντιπροσωπεύουν το 18% των βλαβερών ουσιών και χωρίζονται σε μονοξείδια (NO) και σε διοξείδια (NO2).

Τι είναι όμως ο καταλύτης;

Σύμφωνα με τον ορισμό «Καταλύτης είναι η ουσία που με την παρουσία της διευκολύνει μια χημική αντίδραση, χωρίς όμως να λαμβάνει μέρος σε αυτή». Στην περίπτωση του αυτοκινήτου η χημική αντίδραση είναι η ένωση του οξυγόνου με τα

προϊόντα της καύσης που γίνεται στην μηχανή του αυτοκινήτου.

35

Ο καταλύτης σαν εξάρτημα τοποθετείται στο σύστημα εξαγωγής των καυσαερίων (εξάτμιση) και αφαιρεί κατά ένα μεγάλο ποσοστό τις βλαβερές για τον άνθρωπο ουσίες που υπάρχουν στα καυσαέρια του αυτοκινήτου.

Μέσα στον καταλύτη υπάρχει ένα πορώδες κεραμικό υλικό από την επιφάνεια του οποίου περνάνε τα καυσαέρια και ενώνονται με το οξυγόνο. Δηλαδή οξειδώνονται

ή απλά «καίγονται», με την βοήθεια ορισμένων «ευγενών μετάλλων» (ρόδιο, παλάδιο και πλατίνα) τα οποία περιέχονται στον καταλύτη. Λόγω αυτής της καύσης

οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται μέσα στον καταλύτη είναι της τάξεως των 270C - 800C . Εάν η θερμοκρασία αυξηθεί πάνω από 1200C τότε 5-10 λεπτά

λειτουργίας του καταλύτη σε αυτές τις συνθήκες είναι αρκετά για να λειώσει το κεραμικό υλικό που υπάρχει μέσα του και να καταστραφεί. Αυτή η αύξηση της θερμοκρασίας συνήθως οφείλεται σε πρόβλημα στο σύστημα ανάφλεξης όταν

δηλαδή η βενζίνη διαφεύγει άκαυτη μέσω της εξάτμισης και καταλήγει στον καταλύτη.

Πώς λειτουργεί ο καταλύτης;

Μέσα στον καταλύτη όπως είπαμε και πριν υπάρχει ένα πορώδες κεραμικό υλικό μέσα από την επιφάνεια του οποίου περνάνε τα καυσαέρια και οξειδώνονται

(ενώνονται με το οξυγόνο) σύμφωνα με τις παρακάτω αντιδράσεις:

Το μονοξείδιο του άνθρακα (CO) σε διοξείδιο (CO2) που είναι ακίνδυνο

Οι υδρογονάνθρακες σε νερό και διοξείδιο του άνθρακα

Και οι δύο αυτές αντιδράσεις γίνονται με την βοήθεια του Παλάδιου (Pd) και της Πλατίνας (Pt) Με την βοήθεια όμως του Ρόδιου (Rh) γίνονται δύο ακόμα

αντιδράσεις διάσπασης των οξειδίων του αζώτου (NOx) που είναι οι εξής:

36

Φυσικά μέσα στην βενζίνη υπάρχουν και άλλα συστατικά όπως προσμείξεις του θείου (S) οι οποίες όταν έρχονται σε επαφή με το νερό (H2O) εκτελείται μια χημική αντίδραση και δημιουργείται το υδροθείο στο οποίο οφείλεται και αυτή η γνωστή

δυσάρεστη οσμή. Όταν λοιπόν μυρίζει ο καταλύτης δεν σημαίνει ότι είναι χαλασμένος, αλλά πρόκειται για κάτι εντελώς φυσιολογικό.

Πόσα είδη καταλύτη υπάρχουν;

Υπάρχουν τέσσερα είδη καταλυτών:

• Ο Οξειδωτικός καταλύτης • Ο Μειωτικός • Ο Δυοδικός

• Ο Τριοδικός (που χωρίζεται σε μη-ρυθμιζόμενο και ηλεκτρονικά-ρυθμιζόμενο)

Εμείς θα εξετάσουμε μόνο τον τριοδικό ο οποίος είναι ο πλέον διαδεδομένος στην κατασκευή των αυτοκινήτων και συγκεκριμένα τον τριοδικό ηλεκτρονικά-ρυθμιζόμενο καταλύτη ο οποίος χρησιμοποιείται μόνο σε αυτοκίνητα που

διαθέτουν ψεκασμό και ηλεκτρονικές αναφλέξεις. Ο λόγος είναι ότι σε αυτή την περίπτωση η σύνθεση των καυσαερίων που δέχεται προς επεξεργασία ο εγκέφαλος είναι ηλεκτρονικά ρυθμιζόμενη. Αυτό το είδος του καταλύτη έχει το πλεονέκτημα να

μειώνει τα τρία ανεπιθύμητα καυσαέρια κατά περίπου 90%!

Τι εννοούμε όμως ηλεκτρονικά ρυθμιζόμενη σύνθεση καυσαερίων;

Τα καυσαέρια κατά την έξοδό τους από την εξαγωγή (εξάτμιση) περνάνε από έναν ανιχνευτή οξυγόνου, τον γνωστό «αισθητήρα λάμδα» ο οποίος ανιχνεύει πόση είναι η περιεκτικότητα των καυσαερίων σε οξυγόνο. Δηλαδή εάν το μείγμα που εισάγεται

μέσα στον χώρο καύσης είναι «φτωχό» ή «πλούσιο» σε οξυγόνο. Εν συνεχεία στέλνει την πληροφορία αυτή σε έναν μικροϋπολογιστή ο οποίος την επεξεργάζεται

και εφ' όσων είναι συνδεδεμένος και με διάφορα άλλα εξαρτήματα της μηχανής

37

(ψεκασμός, ανάφλεξη κτλ.) στέλνει τις κατάλληλες εντολές και έτσι «διορθώνει» το μείγμα που εισάγεται στον χώρο καύσης. Με αυτό τον τρόπο καταφέρνουμε την

πληρέστερη καύση και επομένως την χαμηλότερη εκπομπή καυσαερίων. Όλες αυτές οι διαδικασίες βέβαια γίνονται σε ελάχιστο χρόνο της τάξεως των κλασμάτων

του δευτερολέπτου...

Τι είναι ο αισθητήρας «λ»;

Η παράμετρος της αναλογίας του μείγματος βενζίνη / αέρα ονομάστηκε λάμδα («λ»). Όπως είπαμε και πριν η δουλειά του «λ» είναι να πληροφορήσει σωστά τον εγκέφαλο για την περιεκτικότητα των καυσαερίων σε οξυγόνο. Ο αισθητήρας αυτός για να κάνει σωστά την δουλειά του είναι τοποθετημένος συνήθως πάνω στο σύστημα εξαγωγής, δηλαδή την εξάτμιση, και μάλιστα πριν τον καταλύτη. Στέλνοντας τις πληροφορίες τις οποίες συλλέγει επιτρέπει στον εγκέφαλο να διορθώσει την αναλογία καυσίμου / αέρα. Όταν η τιμή του «λ» είναι ίση με 1 αυτό σημαίνει ότι όλα τα μόρια της βενζίνης οξειδώνονται (ενώνονται) με τα μόρια του ελεύθερου οξυγόνου και άρα υπάρχει τέλεια καύση και καθόλου εκπομπή καυσαερίων. Αυτό όμως συμβαίνει μόνο θεωρητικά, καθώς στην πράξη δεν υπάρχει ποτέ τέλεια καύση.

Πόση διάρκεια ζωής έχει ένας καταλύτης;

Οι κατασκευαστές των καταλυτών δίνουν διάρκεια ζωής από 70.000χμ. έως 100.000χμ. Αυτό όμως δεν είναι απόλυτο γιατί μπορεί να υπάρχει πρόωρη φθορά του ή και γήρανσή του από εξωγενείς παράγοντες. Μπορούμε όμως να βρούμε και καταλύτες οι οποίοι έχουν ξεπεράσει τα 100.000χμ. λειτουργίας και παρ' όλα αυτά να λειτουργούν κανονικά. Ουσιαστικά λοιπόν όσο ο καταλύτης εκτελεί σωστά τα

καθήκοντά του και καθαρίζει τα καυσαέρια δεν υπάρχει λόγος αλλαγής του. Αυτός είναι και ο λόγος που καθιερώθηκε η υποχρεωτική έκδοση της «Κάρτας Ελέγχουν

Καυσαερίων» μια φορά το χρόνο. Ο μεγαλύτερος εχθρός του καταλύτη είναι η βενζίνη με μόλυβδο (Super) και αυτό γιατί ο μόλυβδος επικάθεται στους

εσωτερικούς πόρους και τους «φρακάρει» με αποτέλεσμα να μην περνάνε τα καυσαέρια από μέσα και να μην οξειδώνονται.

Τι γίνονται οι κατεστραμμένοι καταλύτες;

38

Οι καταλύτες κανονικά συλλέγονται και στέλνονται για ανακύκλωση σε μεγάλες υψικαμίνους ώστε ορισμένο μέρος των «ευγενών» μετάλλων που εμπεριέχονται να μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν στην κατασκευή νέων καταλυτών. Δυστυχώς

όμως τέτοιες εταιρίες ανακύκλωσης υπάρχουν μόνο στο εξωτερικό. Η χώρα μας δεν διαθέτει ούτε τα μέσα περισυλλογής αλλά ούτε και τα μέσα ανακύκλωσης με

αποτέλεσμα οι χρησιμοποιημένοι και κατεστραμμένοι καταλύτες να καταλήγουν.... στα σκουπίδια! 15/06/2005

Μέτρα για την αντιμετώπιση της ρύπανσης στο λιμάνι του Πειραιά.

Α.Μέτρα για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Η λήψη εκ μέρους των πλοιοκτητών μέτρων για την εφαρμογή των προβλεπόμενων

από την ισχύουσα ελληνική και κοινοτική νομοθεσία όπως:

1.για την ποιότητα των καυσίμων, αυστηρή χρήση καυσίμων χαμηλού θείου,

σύμφωνα με το ν.3104/2003 και το Παράρτημα VI της Διεθνούς Συνθήκης

MARPOL 73/78,

2. συντήρηση των μηχανών των πλοίων

3. συχνός εκκαπνισμός των φουγάρων των πλοίων και σωστή προθέρμανση

των μηχανών τους, προκειμένου να ελαχιστοποιήσουμε τις εκπομπές ρύπων.

4. υλοποίηση των έργων για την ηλεκτροδότηση των πλοίων που παραμένουν

ελλιμενισμένα για διάστημα άνω των δύο ωρών, σύμφωνα και με την οδηγία

2005/33/ EC της Ευρωπαϊκής Ένωσης,

5. επίσπευση της υλοποίησης των έργων επέκτασης του ΜΕΤΡΟ και του ΤΡΑΜ,

έργα που θα συμβάλουν στον περιορισμό των αέριων ρύπων από τον

κυκλοφοριακό φόρτο

6. αύξηση του αστικού και περιαστικού πρασίνου σε χώρους όπως τα 660

στρέμματα της πρώην λιμενοβιομηχανικής ζώνης Δραπετσώνας – Κερατσινίου,

πράσινο που θα λειτουργήσει σαν φυσικό φίλτρο στην αντιμετώπιση των

υψηλών επιπέδων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης αλλά και της ηχορύπανσης και

θα συνεισφέρει στη βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος στις παραθαλάσσιες

περιοχές του Πειραιά.

Β. Μέτρα για την αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης

39

1.Οι πλοίαρχοι των πλοίων που καταπλέουν σε ελληνικό λιμένα, πριν αποπλεύσουν

από το λιμένα, παραδίδουν όλα τα απόβλητα που παράγονται στα πλοία σε

λιμενικές εγκαταστάσεις παραλαβής. Τόνοι βάρους φωσφόρου και αζώτου

απορρίπτονται στη θάλασσα με τα απόβλητα.

Τα κρουαζιερόπλοια που πλέουν στο Πειραιά, απορρίπτουν τα λύματα τους στη

θάλασσα αντί να χρησιμοποιούν τις κατάλληλες εγκαταστάσεις που υπάρχουν,

σύμφωνα με ανακοίνωση του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση (WWF). τα πλοία

κερδίζουν χρόνο με το να απορρίπτουν τα λύματα τους στη θάλασσα, παρά να

κάνουν χρήση των υπηρεσιών απόρριψης λυμάτων στα λιμάνια.

Ανεξάρτητα από τα προβλεπόμενα στην ανωτέρω παράγραφο ένα πλοίο μπορεί

να αποπλεύσει για τον επόμενο λιμένα κατάπλου χωρίς να έχει παραδώσει τα

παραπάνω απόβλητα, εάν, με βάση τα στοιχεία που παρέχονται στην αρμόδια

Λιμενική Αρχή, σύμφωνα με το άρθρο 6 και το Παράρτημα ΙΙ, προκύπτει ότι το πλοίο

διαθέτει επαρκή ικανότητα αποθήκευσης όλων των αποβλήτων που παράγονται σ’

αυτό που έχουν συσσωρευτεί και θα συσσωρευτούν κατά το προγραμματισμένο

ταξίδι του έως τον επόμενο λιμένα κατάπλου. Η Λιμενική Αρχή προκειμένου να

αποτρέψει την απόρριψη των αποβλήτων στη θάλασσα, και τη ρύπανση της

θάλασσας λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα, απαιτώντας από το πλοίο να

παραδώσει τα απόβλητά του, εάν συντρέχει έστω και μία των παρακάτω

περιπτώσεων:

2.Αυστηρές προδιαγραφές πλοίων, προϋποθέτοντας την ύπαρξη διπλών

τοιχωμάτων, και εξέταση των μητρώων των πλοίων όπου καταγράφονται

περιστατικά ρύπανσης, ή μηχανικών βλαβών.

3.Αξιοποίηση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας Πλαίσιο για τα νερά, με σκοπό την

παρακολούθηση της παράκτιας μόλυνσης, αξιοποιώντας βενθικά μακροφύκη ως

βιοδείκτες.

4.Ανάλυση της ποιότητας του νερού σε επιλεγμένες παράκτιες περιοχές

40

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.«Λιμάνι Πειραιά: Αρνητική πρωτιά στην ατμοσφαιρική ρύπανση». Έρευνα του

ΕΜΠ

2.http://www.qualitynet.gr/displayITM1.asp?ITMID=64983&LANG=GR

3.« Πρωταθλητής στη ρύπανση το λιμάνι του Πειραιά» αποτελέσματα

επιστημονικής έρευνας του ΕΜΠ για τη Νομαρχία.

.http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=23106&subid=2&pubid=16328978

4.Βιολογία Γ Γυμνασίου.

.http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B1%CE%B9%CE

%AC%CF%82

http://www.olp.gr/el/nature-protection/nature-quality

http://www.ypodomes.com/news.php?cat_id=37

1

7Ο ΓΕΛ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΑΞΗ: A Σχολικό έτος 2011-2012

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) Η ρύπανση της ευρύτερης περιοχής γύρω από το λιμάνι του Πειραιά

Ομάδα 3η : ΥΠΟ-ΘΕΜΑ 3ο «ΑΣΤΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ-ΘΟΡΥΒΟΣ»

3η ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ

ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ οι μαθητές/τριες :

ΑΝΤΩΝΙΑ ΠΑΣΤΙΡΜΑΤΖΟΓΛΟΥ,

ΗΛΙΑΝΑ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ,

ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΕΠΑΠΑΔΑΚΟΣ,

ΕΥΤΕΡΠΗ ΖΑΧΑΡΙΑ,

ΦΩΤΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ.

2

ΑΣΤΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ Απορρίμματα

Συνηθίζεται να λέγεται ότι η Διαχείριση των Απορριμμάτων είναι θέμα συλλογής,

μεταφοράς και διάθεσης ποσοτήτων ή είσπραξης και διαχείρισης τελών

καθαριότητας. Στην αυγή του 21ου αιώνα, και σε μια κοινωνία που τείνει να γίνεται

όλο και περισσότερο καταναλωτική, ο παραγόμενος όγκος απορριμμάτων ανά

κάτοικο θα αυξάνει συνεχώς. Προβλήματα που έχουν να κάνουν με εύρεση συνεχώς

νέων χώρων διάθεσης των απορριμμάτων, με διάθεση όλο και μεγαλύτερων

χρηματικών πόρων για τη διαχείρισή τους, με κατασπατάληση ενέργειας και κατ'

επέκταση φυσικών πόρων, με υποβάθμιση της ποιότητας ή της αισθητικής του

περιβάλλοντος και την υγεία των πολιτών θα τα βρίσκουμε συνεχώς μπροστά μας

από δω και πέρα.

Υπάρχει η άποψη - που καλλιεργείται έντεχνα από δήθεν τεχνοκράτες ή οπαδούς

της ελεύθερης αγοράς - ότι αυτό είναι το τίμημα που θα πρέπει να πληρώσουμε για

να έχουμε ανάπτυξη. Συνακόλουθα και εκβιαστικά προς την κοινωνία, θέτουν το

δίλημμα: ανάπτυξη, άρα απασχόληση με τίμημα το περιβάλλον ή περιβάλλον με

τίμημα στασιμότητα ή ακόμα και οπισθοχώρηση σε θέματα ανάπτυξης; Για μας

αυτό δεν είναι καν δίλημμα. Είναι πρόκληση. Πρόκληση ανάδειξης πολιτικών και

μεθόδων που αναδεικνύουν την περιβαλλοντική διάσταση σαν δομικό στοιχείο της

ανάπτυξης. Μιας άλλης ανάπτυξης που έχει στον πυρήνα της τον άνθρωπο και το

μέλλον. Μιας ανάπτυξης για την κοινωνία και όχι για το «ταμείο». Κάτω από ένα

τέτοιο πρίσμα αναζητούμε λύσεις στα υπάρχοντα ή διαφαινόμενα περιβαλλοντικά

προβλήματα όπως η διαχείριση των απορριμμάτων.

Θεμελιώδες ζήτημα, στα πλαίσια μιας τέτοιας αντιμετώπισης του ζητήματος της

διαχείρισης αστικών αποβλήτων, είναι η αλλαγή της νοοτροπίας των πολιτών σε ότι

αφορά την παραγωγή απορριμμάτων. Υποχρέωση όλων όσων εμπλεκόμαστε με τον

έναν ή τον άλλο τρόπο με τα κοινά είναι να περάσουμε στην κοινωνία την θέση της

μείωσης τόσο του παραγόμενου όγκου όσο και της διαφοροποίησης της ποιότητάς

των απορριμμάτων. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να είναι πρωτοπόρος σε μια

3

τέτοια προσπάθεια που θα οδηγήσει στην υιοθέτηση νέων πολιτιστικών πρότυπων.

Ο σχεδιασμός ενός ολοκληρωμένου συστήματος συγκέντρωσης, διαχείρισης και

διάθεσης ανακυκλώσιμων υλικών, ο εξορθολογισμός της κίνησης των οχημάτων

συλλογής και η επανεξέταση του τρόπου χρέωσης των τελών καθαριότητας με

θέσπιση κινήτρων και αντικινήτρων είναι ενδεικτικό μέρος των μέτρων που μπορεί

να υιοθετήσει η όποια Δημοτική Αρχή προς αυτή την κατεύθυνση.

Ο στόχος για μια πόλη με μικρότερη παραγωγή απορριμμάτων, με εξοικονόμηση

πόρων και ενέργειας από την ανακύκλωση, με τους χώρους όπου κινούνται και

ζουν οι πολίτες απαλλαγμένους από σκουπίδια μπορεί να φαντάζει μακρινός και θα

παραμένει έτσι όσο παραμένουμε αδρανείς. Αν δεν κάνουμε κάτι τώρα, όταν το

πρόβλημα γιγαντωθεί θα είναι πια αργά και τότε το όποιο κόστος, οικονομικό ή και

κοινωνικό θα είναι πολύ μεγαλύτερο και πιθανά δυσβάσταχτο. Η πόλη μας και ο

Νομός γενικότερα, ευτύχησε να έχει στη διάθεσή του έναν από τους πλέον

σύγχρονους Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων στον Ελλαδικό χώρο. Το

γεγονός αυτό πιστεύουμε ότι οδήγησε την Δημοτική Αρχή σε κατάσταση

μακαριότητας και μετέτρεψε την όποια πολιτική σε απλή διαχείριση. Είναι καιρός

αυτό να αλλάξει. Είναι καιρός να υιοθετηθούν πολιτικές που ενσωματώνουν την

ανακύκλωση υλικών, την εκμετάλλευση της παραγόμενης βιομάζας, την παραγωγή

ενέργειας στην καθημερινή πρακτική.

ΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΒΑΣΙΚΗ ΑΙΤΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ .ΣΗΜΕΡΑ ΠΕΤΑΜΕ ΠΟΛΛΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΠΟΥ ΣΕ ΠΟΛΛΑ ΜΕΡΗ

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΧΩΡΟΣ ΩΣΤΕ ΝΑ ΘΑΦΤΟΥΝ. Η ΜΟΝΗ ΛΥΣΗ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΕΜΠΟΔΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΣΩΝ ΠΟΛΛΩΝ

ΣΚΟΥΠΙΔΙΩΝ .

ΔΙΟΤΙ ΠΡΟΤΙΜΟΥΜΕ ΝΑ ΣΩΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΑΣ ΠΑΡΑ ΤΙΣ ΧΩΜΑΤΕΡΕΣ.!

4

ΡΥΠΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΑΚΑΘΑΡΣΙΑ , Η ΒΡΩΜΙΑ , Η ΛΕΡΑ . ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΒΡΩΜΙΣΜΑ ,

ΛΕΡΩΜΑ .

ΚΑΤΑ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΟΤΑΝ ΛΕΜΕ ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΝΝΟΟΥΜΕ ΤΟ

ΒΡΩΜΙΣΜΑ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΕΡΑ .

ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ:

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ.

ΝΑ ΜΗΝ ΑΓΟΡΑΖΟΥΜΕ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΝΟΝΤΑΙ.

ΝΑ ΜΗΝ ΠΕΤΑΜΕ ΠΟΤΕ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ.

ΝΑ ΜΑΖΕΥΟΥΜΕ ΤΑ ΠΕΤΑΜΕΝΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ –ΚΑΙ ΑΣ ΜΗΝ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΑ ΜΑΣ.

ΝΑ ΟΡΓΑΝΩΝΟΥΜΕ ΤΑΚΤΙΚΑ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟ

ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΑΚΤΩΝ.

ΑΥΤΟ ΑΦΗΣΤΕΤΟ ΣΕ ΕΜΑΣ ΚΑΙ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΟΛΟΙ ΘΑ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΘΕΙΤΕ ΣΤΟ

ΚΑΛΕΣΜΑ ΜΑΣ .

ΠΑΡΑΚΤΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

Eισαγωγή

Οι παράκτιες ζώνες είναι σχετικά εύθραυστα οικοσυστήματα και η άτακτη

αστικοποίηση και η ανάπτυξη, μόνες τους ή σε συνδυασμό με τουριστικές,

5

αλιευτικές και γεωργικές καλλιέργειες, μπορεί να οδηγήσουν σε ραγδαία

υποβάθμιση των παράκτιων βιοτόπων και πόρων. Η αυξανόμενη πίεση στο

περιβάλλον της παράκτιας ζώνης σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες έχει ως αποτέλεσμα

μια ραγδαία μείωση ανοικτών χώρων και φυσικών περιοχών και έλλειψη χώρου για

παράκτιες δραστηριότητες χωρίς σημαντικές βλαβερές επιπτώσεις.

Δεν είναι όλες οι επιδράσεις στις παραλίες αποτέλεσμα των ανθρώπινων

δραστηριοτήτων. Το κλίμα μπορεί να έχει σοβαρές άμεσες και έμμεσες επιδράσεις

στο παράκτιο περιβάλλον. Περιστασιακές καταιγίδες μπορεί να έχουν

καταστροφικές συνέπειες ενώ οι έμμεσες επιδράσεις των κλιματικών αλλαγών με

την ανύψωση της θαλάσσιας στάθμης προβλέπεται να προκαλέσουν πιθανά

σοβαρές καταστροφές σε διάφορες παράλιες περιοχές κατά μήκος των Ευρωπαϊκών

ακτών.

Ορισμός παράκτιας ζώνης

Δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός για το τι περιλαμβάνει η παράκτια

ζώνη, αλλά υπάρχουν αρκετοί συμπληρωματικοί ορισμοί καθένας από τους οποίους

εξυπηρετεί διαφορετικό σκοπό. Παρόλο που σε γενικές γραμμές καταλαβαίνουμε

διαισθητικά τι εννοείται με τον όρο παράκτια ζώνη, είναι δύσκολο να καθορίσουμε

την ακριβή έκταση της, είτε προς την ξηρά είτε προς τη θάλασσα. Ένας γενικός

ορισμός εργασίας είναι “ το μέρος της ξηράς που επηρεάζεται από τη γειτνίαση με

τη θάλασσα, και το μέρος της θάλασσας που επηρεάζεται από τη γειτνίαση με την

ξηρά, μέχρι του σημείου στο οποίο οι χερσαίες δραστηριότητες του ανθρώπου

έχουν μια μετρήσιμη επίδραση στην χημεία του νερού και στην θαλάσσια

οικολογία”.

Το χερσαίο όριο της παράκτιας ζώνης είναι ιδιαίτερα ασαφές, καθώς οι ωκεανοί

μπορεί να επηρεάσουν το κλίμα σε μεγάλη απόσταση από τη θάλασσα.

Περίπου 200 εκατομμύρια Ευρωπαίων (από το σύνολο των 680 εκατομμυρίων) ζουν

εντός 50 km από τη θάλασσα. Αυτό διότι, ιστορικά οι ακτές προσφέρονταν για

εγκατάσταση για αμυντικούς λόγους και για λόγους τροφή. Τα λιμάνια

δημιούργησαν βιομηχανική δραστηριότητα. Οι μονάδες παραγωγής ενέργειας

εξυπηρετούνται κοντά στη θάλασσα λόγω της εύκολης πρόσβασης στο πετρέλαιο

και την εύκολη απόρριψη των αποβλήτων. Το χερσαίο τμήμα της παράκτιας ζώνης

παίζει σημαντικό ρόλο για εγκατάσταση και τουρισμό. Σε πολλές περιπτώσεις όμως,

6

έχει υπάρξει υπερβολική ανάπτυξη στις παράκτιες ζώνες και αυτό έχει οδηγήσει σε

υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Αυτό με τη σειρά του οδήγησε στην ανεύρεση

πολιτικών για την επιδιόρθωση ή τη μείωση της προκαλούμενης ζημιάς.

Η μεταβλητή παραλία

Η Ευρωπαϊκή ακτογραμμή έχει μήκος 143 000 km συμπεριλαμβανόμενων και των

νησιών. Αυτή η τεράστια απόσταση που περιλαμβάνει αρκτικές, μεσογειακές και

υποτροπικές κλιματικές ζώνες, έχει μια μεγάλη ποικιλία από γεωμορφολογικά

χαρακτηριστικά όπως παγετώνες, βράχια, λόφους και αμμουδιές, και λασπώδεις

παραλίες. Η αλατότητα του νερού και η συγκέντρωση θρεπτικών ποικίλλουν. Για

παράδειγμα η αλατότητα του νερού μπορεί να είναι σχεδόν μηδενική σε πολλές

εκβολές με μεγάλη εισροή γλυκού νερού, έως ωκεάνιες τιμές 35 στα χίλια ή ακόμη

υψηλότερες στις Μεσογειακές λιμνοθάλασσες. Λόγω των ακραίων συνθηκών που

επικρατούν κατά μήκος της ακτής, παλίρροιες, δυνατοί άνεμοι, χημική σύσταση

νερού, υπάρχει μια καθαρή ζώνωση βιοτόπων από τη θάλασσα προς την ξηρά. Αυτό

σε συνδυασμό με κλιματικές, γεωλογικές και γεωμορφολογικές διαφορές βοηθά τη

δημιουργία μιας μεγάλης ποικιλίας φυσικών παράκτιων βιοτόπων που

περιλαμβάνει τις κοινωνίες των θαλάσσιων λιβαδιών, αλυκές, αμμοθίνες, και

φυσικά ή ημιφυσικά δάση αμμοθινών.

Διεργασίες της παράκτιας ζώνης

Η παράκτια ζώνη, ανάμεσα στη θάλασσα και την ξηρά, λειτουργεί ως ένας πολύ

σημαντικός ρυθμιστής που επηρεάζει την τύχη των ποτάμιων μολύνσεων και των

άμεσων απορρίψεων καθώς μεταφέρονται από τις χερσαίες πηγές τους στη

θάλασσα.

7

Προβλήματα: Αιτίες και αποτελέσματα

Σε όλες τις Ευρωπαϊκές θάλασσες, η θαλάσσια ρύπανση της παράκτιας ζώνης είναι

ένα σημαντικό πρόβλημα, σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο. Ειδικότερα, η εισροή

θρεπτικών στο υδάτινα οικοσυστήματα, νιτρικών στη θάλασσα και φωσφόρου στα

χαμηλής αλατότητας ύδατα, έχει συσχετισθεί με αυξημένη πρωτογενή

παραγωγικότητα και ανεπιθύμητη πληθυσμιακή αύξηση φυκιών (ευτροφισμός) στις

παράκτιες ζώνες και στις ημικλειστές ή κλειστές θαλάσσιες περιοχές.

Φυσικές τροποποιήσεις και απώλεια βιοτόπων

Σε πολλές Ευρωπαϊκές θάλασσες η παράκτια ζώνη είναι μια σημαντική περιοχή για

ανθρώπινη εγκατάσταση, για παραγωγή ενέργειας, στρατιωτικές δραστηριότητες,

για τα τα πουλιά και για αναψυχή. Αυτό αναπόφευκτα οδηγεί σε μια σύγκρουση

σχετικά με τη χρήση πόρων όπως το νερό (πχ για μπάνιο και ιχθυοκαλλιέργειες)

αλλά και τις χρήσεις γης (πχ λιμάνια και μαρίνες) που μπορεί να έχουν αρνητικές

επιπτώσεις στην ποιότητα του παράκτιου περιβάλλοντος. Η απουσία

αποτελεσματικής διαχείρισης των ακτών μπορεί να οδηγήσει στην απώλεια

σημαντικών συστατικά του οικοσυστήματος και των βιοτόπων (πχ αμμοθίνες και

8

υγρότοποι). Φυσικές αλλαγές όπως η κατασκευή λιμανιών και τουριστικών

εγκαταστάσεων, έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια βιοτόπων. Η κατασκευή

φραγμάτων στα ποτάμια αλλάζει το υδρολογικό καθεστώς και έχει ως αποτέλεσμα

την μείωση της ροής του γλυκού νερού. Αυτό μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες

στην ακτή. Μειωμένη ροή γλυκού νερού γενικά σημαίνει μείωση των φερτών

υλικών, που να μπορεί να προκαλέσει διάβρωση της ακτής.

Παράκτια διάβρωση

Η διάβρωση της παραλλιογραμμής και των αμμοθινών που προκαλείται από τα

θαλάσσια ρεύματα, την παλίρροια, και τη δράση των κυμάτων και του ανέμου,

είναι ένα φυσικό φαινόμενο σε πολλά μέρη των Ευρωπαϊκών ακτών. Το

αποτέλεσμα είναι η κίνηση τεράστιων ποσοτήτων ιζήματος (λάσπης, άμμου, ιλύος).

Σήμερα, περίπου 70% όλων των αμμουδιών στον κόσμο υπόκεινται στην παράκτια

διάβρωση. Μια απογραφή της εξέλιξης των ακτών που έγινε στα πλαίσια του ΕΕ

προγράμματος CORINE έδειξε ότι το 55% της ακτογραμμής είναι σταθερό, 19%

υπόκειται σε διάβρωση και 8% βρίσκεται σε φάση εναπόθεσης.

Η φυσική ισορροπία ανάμεσα στη διάβρωση και στην ιζηματοποίηση μπορεί να

επηρεαστεί από τις ανθρώπινες δραστηριότητες που μειώνουν το ποσό της άμμου

που είναι διαθέσιμο για διάβρωση. Αφαίρεση άμμου κοντά στην ακτή, εξασθενεί

την παραλία τοπικά. Αυξημένη παράκτια διάβρωση λόγω έλλειψης άμμου

αναφέρεται ως κύριο πρόβλημα στην Κασπία θάλασσα και την ακτή της Μαύρης

Θάλασσας στην Ρουμανία. Για να προστατευτεί η ακτή από τη διάβρωση, έχουν

γίνει πολλές κατασκευές σε χώρες με πρόβλημα διάβρωσης. Για παράδειγμα στην

Ολλανδία όπου το μεγαλύτερο ποσοστό των ακτών είναι αμμοθίνες, οι ακτές έχουν

ενισχυθεί με διάφορες κατασκευές στους πρόποδες των αμμοθινών ως προστασία

στη Βόρεια Θάλασσα. και για να αποφευχθούν καταστροφικές πλημμύρες όπως του

193. Χρειάζεται προσοχή στις κατασκευές που προστατεύουν τις ακτές καθώς οι

επεμβάσεις στο ισοζύγιο διάβρωση/εναπόθεση μπορεί να δημιουργήσουν

ανεπιθύμητα προβλήματα σε γειτονικές περιοχές που οδηγούν σε αυξημένη

διάβρωση.

Απώλεια βιοτόπων και υποβάθμιση

9

Άλλες φυσικές τροποποιήσεις των ακτών επηρεάζουν κυρίως το χερσαίο τμήμα της

παράκτιας ζώνης. Οι πιο σημαντικές είναι αυτές που καταναλώνουν χώρο όπως

βιομηχανίες, γεωργία, λιμάνια, τουρισμός και αναψυχή, στρατιωτικές

εγκαταστάσεις. Εκτός από τα άλλα αποτελέσματα, αυτές οι δραστηριότητες έχουν

ως αποτέλεσμα την δημιουργία τεραστίων οικοδομημένων εκτάσεων σε βάρος των

φυσικών βιοτόπων (πχ αμμοθίνες, αλυκές) και ως αποτέλεσμα, βλάπτουν ή

καταστρέφουν ένα σημαντικό τμήμα των βιοτόπων της ακτογραμμής. Στη Γαλλία

για παράδειγμα το 15% των φυσικών περιοχών στις ακτές έχουν εξαφανιστεί από το

1976 και αυτό συνεχίζεται με ρυθμό 1% ετησίως. Η Ιταλία που είχε περίπου 700 000

εκτάρια παράκτιων βάλτων στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, είχε 192 000

εκτάρια το 1972 και λιγότερα από 100 000 σήμερα. Σύμφωνα με κάποιους

υπολογισμούς 1/3 των παράκτιων αμμοθινών στη Βορειοδυτική Ευρώπη και στη

δυτική Μεσόγειο έχουν εξαφανισθεί. Τέτοιας ευρείας κλίμακας καταστροφή

βιοτόπων θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε μείωση της κατανομής και της συχνότητας

των ειδών.

Μόλυνση και παράκτια ρύπανση

Υπερβολικά φορτία ρυπαντών είναι άμεσο αποτέλεσμα των ανθρώπων που δεν

είναι σε θέση ή δεν θέλουν να ελέγξουν ή να περιορίσουν τις ρυπαντικές

δραστηριότητες τους αποτελεσματικά. Η ρύπανση στην παράκτια ζώνη είναι κυρίως

αποτέλεσμα της απόρριψης μολυσμένων φορτίων στα νερά και έχουν βλαβερές

συνέπειες στα φυτά και τα ζώα, στην ανθρώπινη υγεία, εμποδίζουν άλλες

θαλάσσιες δραστηριότητες όπως την αλιεία, μειώνουν την ποιότητα του θαλάσσιου

νερού.

Τύποι και προέλευση

Παρά την ικανότητα της παράκτιας ζώνης να μειώνει την βλαπτική δράση κάποιων

ρύπων οι ακτές είναι ευάλωτες στη ρύπανση αφού τα απόβλητα απορρίπτονται

άμεσα ή έμμεσα στα αβαθή νερά της παραλίας που παρουσιάζουν μικρή ανάμιξη.

Σε τέτοιες περιοχές, δεν χρειάζονται μεγάλες ποσότητες για να δημιουργηθεί

πρόβλημα στους υδάτινους αποδέκτες. Η θάλασσα είναι ο τελικός αποδέκτης

πολλών ρύπων που προέρχονται από πολλές πηγές

από ποτάμια που περιέχουν ρύπους και τους μεταφέρουν στη θάλασσα

10

από εκπλύσεις από την ξηρά στα παραλιακά νερά ή άμεσες απορρίψεις

από την απόρριψη υγρών αποβλήτων όπως των αστικών λυμάτων ή χημικών

αποβλήτων από ατμοσφαιρική εναπόθεση η οποία σε ποσοτικούς όρους μπορεί να

γίνει τόσο σημαντική όσο και τις άλλες πηγές ρύπανσης

ΑΠΟΡΡΙΨΕΙΣ ΑΠΟ ΠΛΟΙΑ

Οι πιο σημαντικοί ρυπαντές στις παράκτιες ζώνες είναι οργανική ύλη, συνθετικές

οργανικές ενώσεις (PCBs και φυτοφάρμακα όπως το DDT), μικροβιακοί οργανισμοί,

θρεπτικά (κυρίως άζωτο και φωσφόρος), πετρέλαιο, σκουπίδια, και σε μικρότερο

βαθμό, βαρέα μέταλλα (κάδμιο, υδράργυρος και μόλυβδος) και ραδιονουκλεοτίδια.

Η ναυσιπλοΐα, αλλά και τα θαλάσσια ατυχήματα είναι συνήθη και συχνά βασικές

πηγές ρύπανσης από πετρέλαιο, ενώ έχουν κίνδυνο για την εισαγωγή

ανεπιθύμητων οργανισμών. Η αναζήτηση και εξόρυξη πετρελαίου από τη θάλασσα

αποτελεί μικρή πηγή ρύπανσης της παράκτιας ζώνης. Αν και η μεταφορά ρύπων

από την ατμόσφαιρα μπορεί να είναι σημαντική για ολόκληρη την επιφάνεια μιας

θάλασσας (όπως για παράδειγμα το ανόργανο άζωτο και το κάδμιο στη Μεσόγειο)

όμως παίζουν μικρό ρόλο στη ρύπανση των παράκτιων ζωνών.

Ας δούμε, παρ' όλα αυτά, τα δυνητικά προβλήματα ρύπανσης της πόλης κι ας

επιχειρήσουμε να τα προσεγγίσουμε. Χωρίς ιεράρχηση αυτά είναι:

- Στερεά Αστικά Απόβλητα

- Υγρά Αστικά Απόβλητα

- Ατμοσφαιρική ρύπανση από την κυκλοφορία οχημάτων και την θέρμανση

- Βιομηχανική ρύπανση

- Ηχορύπανση

- Υποβάθμιση ποιότητας επιφανειακών και υπόγειων υδάτων

- Διαχείριση υδατικού δυναμικού

- Άλλες μορφές αέριας ρύπανσης

- Αισθητική ρύπανση

11

ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ

Η περιοχή ήταν γνωστή από την αρχαιότητα. Ωστόσο μόλις στο τέλος του 19ου

αιώνα και στις αρχές του 20ου άρχισε η περιοχή να αναπτύσσεται με την κατασκευή

διαφόρων εργοστασίων. Το 1893 κατασκευάστηκαν τα ναυπηγεία Βασιλειάδη, το

1907 ιδρύθηκε η τσιμεντοβιομηχανία ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ, το 1909 το εργοστάσιο

λιπασμάτων και το τσιμεντάδικο των Ν. Κανελλόπουλου και Ανδρ. Χατζηκυριάκου,

καθώς και πολλές άλλες βιοτεχνίες . Η ίδρυση των εργοστασίων στηρίχτηκε στη

λογική ότι οι βιομηχανίες πρέπει να βρίσκονται κοντά σε λιμάνι και να διαθέτουν

δική τους αποβάθρα ώστε να μειώνεται το κόστος μεταφοράς πρώτων υλών. Η

Δραπετσώνα ήταν ένα από τα μεγαλύτερα βιομηχανικά κέντρα της χώρας.

Αναγνωρίστηκε ως κοινότητα το 1950 και το 1951 έγινε δήμος. Το κυρίαρχο στοιχείο

του πληθυσμού της Δραπετσώνας είναι αναμφισβήτητα οι πρόσφυγες από τη Μ.

Ασία και τον Πόντο. Η πρώτη παραγκούπολη -όπως λεγόταν – που φτιάχτηκε από τα

χέρια των ξεριζωμένων προσφύγων με τόσο μεράκι και απέραντη υπομονή, έδωσε

τη θέση της σε μια σύγχρονη πόλη.

Το όνομα προέρχεται (επικρατέστερη εκδοχή) από την αρβανίτικη ονομασία

του ρέματος ντραπ=ρέμα + Τσώνης κτηματίας της περιοχής. Τα προσεχή έτη εδώ

γεννήθηκε το ρεμπέτικο τραγούδι. Η παράκτια ζώνη της περιοχής, 640 στρεμμάτων,

μέχρι στιγμής δεν έχει αξιοποιηθεί, μετά την απομάκρυνση των χημικών

εγκαταστάσεων Λιπασμάτων, πλην όμως έχουν τεθεί σε εφαρμογή μελέτες

τουριστικής αξιοποίησης της .

O Δήμος έχει έκταση 1,7 τετραγωνικά χλμ. και είναι ο μικρότερος σε έκταση

Δήμος της Νομαρχίας Πειραιά. Ο πληθυσμός είναι 12944 κάτοικοι, αριθμός που

αντιστοιχεί σε πυκνότητα πληθυσμού 7614 κάτοικοι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.

ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ

Στην αρχαιότητα γύρω από τον μικρό λόφο που σήμερα βρίσκεται ο Αγ. Γεώργιος υπήρχε οικισμός ο καλούμενος Δήμος Θυμαιταδών ή Θυμοιταδών. Από την κώμη των Θυμαιταδών όπως μας πληροφορεί ο Πλούταρχος ναυπήγησε μέρος του στόλου του ο Θησέας προκειμένου να εκστρατεύσει εναντίον του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα.

12

Σήμερα ο δήμος Κερατσινίου είναι ένα σύγχρονο αστικό κέντρο προάστιο του Πειραιά που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του κεντρικού λιμανιού του Πειραιά στις πλαγιές του όρους Αιγάλεω. Εδώ βρισκόταν ο θρόνος του Ξέρξη απ’ όπου παρακολούθησε τη ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.χ.) Από την πλευρά του Σαρωνικού τον κοντινό ορίζοντα κλείνουν τα νησιά της Ψυτάλλειας και της Σαλαμίνας καθώς και το νησάκι του Αγ. Γεωργίου. Απέχει 14 χλμ. από το κέντρο της Αθήνας. Παλαιότερα ήταν αγρότοπος αλλά αστικοποιήθηκε κυρίως μετά τη δεκαετία του 1950.

ΠΕΡΑΜΑ

Είναι ο κατεξοχήν Δήμος που στηρίζει το εργατικό δυναμικό του δευτερογενή τομέα βιομηχανία – βιοτεχνία – κατασκευές – ναυτιλία. Δημιουργήθηκε μετά το 1920. Το 1934 έγινε Κοινότητα και το 1965 γίνεται Δήμος. Οι κάτοικοί του είναι περίπου 25.720 και έχουν προσφυγική και νησιωτική καταγωγή, που κατοίκησαν στο Πέραμα αναζητώντας εργασία.

Ο Δήμος Περάματος βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο της πρωτεύουσας. Αποτελεί το δυτικότερο άκρο του Πολεοδομικού Συγκροτήματος της Αθήνας και έχει έκταση περίπου 14 km2. Ιστορικά, ο Δήμος Περάματος αναπτύσσεται μετά το 1924 με την μεταφορά της Ναυπηγοεπισκευαστικής Ζώνης (ΝΕΖ) από την περιοχή Αγ. Διονυσίου του Πειραιά στην παραλία Περάματος. Το 1928 δημιουργούνται οι δύο προσφυγικοί συνοικισμοί στο Δυτικό Άκρο και στο Νέο Ικόνιο. Αρχικά το Πέραμα αποτελούσε τόπο αναψυχής των κατοίκων του Πειραιά. Μετά το 1950 το Πέραμα προσελκύει πληθυσμό από άλλα μέρη της Ελλάδας ο οποίος απασχολείται στα ναυπηγεία της παραλίας, όπου συγκεντρώνεται μεγάλο μέρος της ναυπηγοεπισκευαστικής δραστηριότητας της Ελλάδος, και σταδιακά αλλάζει χαρακτήρα. Στο Δήμο κυριαρχούν σήμερα δύο μεγάλα προβλήματα

Το οικιστικό με την αποκατάσταση των αυθαιρέτων και οι εταιρείες πετρελαιοειδών που έχουν διαμορφώσει ένα Δήμο σε πόλη – αποθήκη καυσίμων.

Λιπάσματα Δραπετσώνας. Το εργοστάσιο χημικών προϊόντων κατασκευάστηκε το 1909. Κατεδαφίστηκε σχεδόν στο σύνολο του τον Αύγουστο 2003.

13

Ο Οργανισμός Λιμένα Πειραιά (ΟΛΠ ΑΕ) καιη Υφιστάμενη κατάσταση

Ο Οργανισμός Λιμένα Πειραιά Α.Ε. (Ο.Λ.Π. Α.Ε.) διαχειρίζεται το μεγαλύτερο

όγκο εμπορευματοκιβωτίων της χώρας και εμφανίζει το μεγαλύτερο όγκο

επιβατικής κίνησης. Ο λιμένας του Πειραιά αποτελεί, με διαφορά, τον πρώτο σε

μέγεθος και διακίνηση λιμένα της χώρας και συνιστά το σπουδαιότερο κόμβο της

χώρας για ανεφοδιασμό σε πρώτες ύλες και τελικά προϊόντα, για την εξυπηρέτηση

της επιβατικής και τουριστικής κίνησης, αλλά και για τη μεταφορά πρώτων υλών και

αγαθών προς την Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου. Παράλληλα αποτελεί διεθνές

κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου εφόσον βρίσκεται στη διασταύρωση των

θαλάσσιων οδών που συνδέουν τη Μεσόγειο με τη Βόρεια Ευρώπη,

διευκολύνοντας τα πλοία τακτικών γραμμών (liner ships) να προσεγγίζουν τον

Λιμένα χωρίς ουσιαστική εκτροπή από την πορεία «ελάχιστου κόστους» που είναι ο

άξονας Σουέζ – Γιβραλτάρ. Τέλος, ο λιμένας του Πειραιά συνιστά τη σπουδαιότερη

και μεγαλύτερη ναυπηγοεπισκευαστική βάση τηςχώρας.

ΟΟ.Λ.Π. Α.Ε. εξυπηρετεί ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων με αιχμή του

δόρατος το Σταθμό Διακίνησης Εμπορευματοκιβωτίων(ΣΕΜΠΟ) ο οποίος και

αποτελεί το μεγαλύτερο διαμετακομιστικό σταθμό στο χώρο της Ανατολικής

Ευρώπης, κατατάσσοντας τον Πειραιά μεταξύ των 50 μεγαλύτερων λιμένων

παγκοσμίως. Επιπλέον, οι δραστηριότητες της Ο.Λ.Π. Α.Ε. αφορούν στη διακίνηση

οχημάτων, στην ακτοπλοΐα, στη διακίνηση συμβατικών φορτίων, στη

ναυπηγοεπισκευή και στον ελλιμενισμό κρουαζιερόπλοιων.(Εθνική Λιμενική

Πολιτική 2006)

Το λιμάνι του Πειραιά όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, αποτελεί σημαντικό

κόμβο Διεθνών μεταφορών διαθέτοντας κάποια συγκριτικά πλεονεκτήματα λόγω

της θέσης του και των υποδομώντου. Τα οποία μπορούννασυνοψιστούν στα εξής :

• Πλεονεκτική γεωγραφική θέση στοσταυροδρόμι Ασίας – Αφρικής – Ευρώπης

• Επαρκείς υποδομές και φυσικά βυθίσματα για την εξυπηρέτηση των

μεγαλύτερων σύγχρονων πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων και

αυτοκινήτων

• Λειτουργία υπό καθεστώς ελεύθερης ζώνης τύπου ΙΙ

• Λειτουργία των σταθμών εμπορευματοκιβωτίων και αυτοκινήτων σε 24ωρη

βάση, 365 ημέρες το χρόνο

14

• Κλιμακωτό τιμολόγιο με εκπτώσεις για αύξηση διακινούμενης ποσότητας

μεταφορτωμένων (transshipment) εμπορευματοκιβωτίων και αυτοκινήτων

• Ανταγωνιστικό τιμολόγιο αποθήκευσης φορτίων

• Μεγάλος αριθμός τροφοδοτικών γραμμών (feeder services) με τα

περισσότερα κύρια λιμάνια της Μεσογείου

• Εφαρμογή ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος στιςλειτουργίες του

λιμανιού

• Συνθήκες λειτουργίας και ασφάλειας βάσει των διεθνών προτύπων και

κανονισμών.

15

Διοίκηση και Δομή του Λιμένα

Μέχρι το 1999 Ο ΟΛΠ ήταν Δηµόσια Υπηρεσία µε τη μορφή ΝΠΔΔ(άρθρο 1

ν.1559/1950) και αποκλειστικά αρμόδιος για τη διοίκηση και εκμετάλλευση του

λιμανιού του Πειραιά. Σήμερα είναι Ανώνυμη Εταιρεία κοινής ωφέλειας (άρθρο 1

ν.2688/1999), και εισηγμένη στο χρηματιστήριο από το 2003. Η μετοχική του

σύνθεση έχει ως εξής: το 75% ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο, το 5,5% σε Ελληνικά

Νομικά πρόσωπα, το 15% σε αλλοδαπά Νομικά

πρόσωπα και το 5,5% σε λοιπούς μετόχους.

Τα όργανα διοίκησης του ΟΛΠ είναι το

Διοικητικό Συμβούλιο, ο Διευθύνων

Σύμβουλος, το Συμβούλιο Διεύθυνσης και ο

Γενικός Διευθυντής. Το Διοικητικό Συμβούλιο είναι

14µελές µε αντιπροσωπευτική σύνθεση.

Συμμετέχουν εκπρόσωποι των αρµόδιων

υπηρεσιών και των οργανώσεων των παραγωγικών και γενικότερα των

συναλλασσομένων µε το λιμάνι καθώς και εκπρόσωποι των εργαζομένων

(υπαλλήλων -εργατών).

Ο Οργανισµός Λιµένος Πειραιώς είναι αρμόδιος:

• Για την κατασκευή και συντήρηση των λιµενικών έργων και λοιπών εγκα-

ταστάσεων του λιµανιού, καθώς και για τον εξοπλισµό του µε τα αναγκαία

µμηχανήματα.

• Για την προσόρµηση, την αγκυροβολία, την πλεύριση των πλοίων και τον

καθορισµό των χώρωνφορτοεκφόρτωσής τους.

• Για τη φόρτωση, αποθήκευση και παράδοση των εμπορευμάτων.

• Για την παροχή εξυπηρετήσεων και ευκολιών στα πλοία που καταπλέουν στο

λιµάνι.

• Για τη διάθεση µμηχανημάτων και πλωτών µέσων.

• Για τη διευκόλυνση των επιβατών εσωτερικού -εξωτερικού στη διακίνησή

τους.

• Για τη διοίκηση, ασφάλεια και εκμετάλλευση του λιµανιού, καθώς και για

την

16

έκδοση των κανονισµώνλειτουργίας του (Παρδάλη, 1997). .

Εμπορικό-Επιβατικό-Επισκευαστικό Λιμάνι

Οι εγκαταστάσεις του ΟΛΠ ΑΕ περιλαμβάνουν το Εμπορικό Λιμάνι, το Επιβατικό

Λιμάνι και το Επισκευαστικό.

Το εμπορικό Λιμάνι αποτελείται από:

• Το Σταθμό Εξυπηρέτησης Πλοίων και Εμπορευματοκιβωτίων Σ.ΕΜΠΟ

(Container Terminal)

• Σταθμοί Διακίνησης Αυτοκινήτων (Car Terminals)

• Σταθμός Διακίνησης Συμβατικού Φορτίου (Conventional Cargo)

Ο Πειραιάς είναι το μόνο λιμάνι της Ε.Ε. στην Αν. Μεσόγειο και το μεγαλύτερο

και σημαντικότερο τερματικό διακίνησης εμπορευματοκιβωτίων. Ο σταθμός

λειτουργεί σε μικρή απόσταση από το κέντρο του Πειραιά (Νέο Ικόνιο), σε

γεωγραφικά ιδανική θέση, χωρίς παλίρροια και με μεγάλο φυσικό βάθος. Έτσι

εξασφαλίζεται η εξυπηρέτηση των

μεγαλύτερων και πλέον σύγχρονων πλοίων

μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, η διακίνηση

των οποίων ακολουθεί σταθερούς υψηλούς

ρυθμούς.

Οι υποδομές του λιμανιού βρίσκονται σε

στάδιο αναβάθμισης με την επέκταση του

Προβλήτα Ι, την ανανέωση του εξοπλισμού του

Προβλήτα ΙΙ και την κατασκευή νέου Προβλήτα

ΙΙΙ, με στόχο τη βελτίωση της

αποτελεσματικότητας και της ποιότητας των

υπηρεσιών καθώς και την εξυπηρέτηση της

αυξανόμενης ζήτησης.

Συγκεκριμένα οι εγκαταστάσεις του Σ.ΕΜΠΟ περιλαμβάνουν :

• Προβλήτες Ι και ΙΙ

• Συνολικό μήκος Προβλητών 2.774 μ.

• Μέγιστο βύθισμα 18 μ.

17

• Συνολική διαθέσιμη επιφάνεια 900.000 τ.μ.

• Αποθηκευτική επιφάνεια 626.000 τ.μ.

• Αποθήκη πλήρωσης / κένωσης εμπορευματοκιβωτίων επιφανείας 19.200

τ.μ.

• 14 γερανογέφυρες, 1 αυτοκινούμενος γερανός, 64 οχήματα στοιβασίας,

νταλίκες και περονοφόρα

• Δυναμικότητα 1.6 - 1.8 εκ. TEUs ετησίως.

18

Η ζήτηση για υπηρεσίες διαμετακόμισης αυτοκινήτων αυξάνεται με ταχύτατους

ρυθμούς στις γειτονικές χώρες, γεγονός που τοποθετεί τον Πειραιά στο επίκεντρο

της κίνησης στην Ανατολική Μεσόγειο.(πίνακας) Στον κατάλογο των πελατών του

λιμανιού περιλαμβάνονται πλέον οι περισσότερες από τις μεγάλες

αυτοκινητοβιομηχανίες. Ο νέος τερματικός σταθμός Γ2 στο Κερατσίνι εξασφαλίζει

τώρα στο λιμάνι του Πειραιά την ικανότητα να λειτουργεί ως πύλη

διαμετακομιστικού εμπορίου για την ευρύτερη περιοχή της Μεσόγειου.

Οι υποδομές στους σταθμούς αυτοκινήτων επεκτείνονται διαρκώς για την

εξυπηρέτηση της ζήτησης ενώ και η χρήση της πληροφορικής εισέρχεται σε όλα τα

στάδια της διαδικασίας με την εφαρμογή ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης.

Η υπάρχουσα κατάσταση των υποδομώνέχει ωςέξης:

• Εγκαταστάσεις Σταθμών Αυτοκινήτων -Σταθμοί διαχείρισης οχημάτων: 3

• Μήκος Προβλητών: 1.400 μ. Θέσεις εξυπηρέτησης πλοίων: 5

• Συνολική διαθέσιμη έκταση: 180.000 τ.μ.

• Δυναμικότητα αποθήκευσης: 12.000 αυτοκίνητα

• Δυναμικότητα Διακίνησης: 670.000 κινήσεις ετησίως.

19

Η διακίνηση και αποθήκευση του συμβατικού

φορτίου (γενικού φορτίου, χύδην ξηρού και πλοία RO-RO)

πραγματοποιείται μέσω των εγκαταστάσεων του Λιμένος

Ηρακλέους, στο Κερατσίνι. Ο μηχανολογικός εξοπλισμός

που χρησιμοποιείται για τη φορτοεκφόρτωση συμβατικού φορτίου είναι

ηλεκτροκίνητοι γερανοί, αυτοκινούμενοι γερανοί, περονοφόρα και ελκυστήρες

διαφόρων τύπων.

Για την εξυπηρέτηση του συμβατικού φορτίου ο Λιμένας διαθέτει ανάλογες

αποθήκες. Η εξυπηρέτηση υγρών φορτίων, κυρίως πετρελαιοειδών,

πραγματοποιείται σε παραχωρούμενο προβλήτα στην περιοχή του Νέου Ικονίου,

ενώ εφόσον χρειαστεί φυλάσσονται σε παρακείμενες ιδιωτικές δεξαμενές.

Στο τμήμα Διαχείρισης Εμπορευμάτων ανήκουν οι αποθήκες (συμβατικού

φορτίου προσωρινής εναπόθεσης):

• Γ3 5.500 τ.μ. που εξυπηρετεί εμπορεύματα αποκλειστικά διακινούμενα με

TIR αυτοκίνητα

• Γ14, Γ15, Γ16 18.000 τ.μ. στεγασμένου χώρου που εξυπηρετούν

αποκλειστικά τις εκκενοπληρώσεις των εμπορευματοκιβωτίων

• η αποθήκη Γ6 για υπαίθρια εξυπηρέτηση των εμπορευμάτων που

διακινούνται με πλοία Κυπριακήςγραμμής

• η αποθήκη εξαγωγών 500 τ.μ. που εξυπηρετεί το προς εξαγωγή χύδην

εμπόρευμα

• η αποθήκη Γ8 1450 τ.μ. που εξυπηρετεί τα αζήτητα εμπορεύματα του Ε’

Τελωνείου.

Ο Λιμένας Εξυπηρέτησης Εμπορικής Κίνησης συνδέεται με τον Λιμένα

Εξυπηρέτησης Επιβατικής Κίνησης (Κεντρικό Λιμάνι) μέσω παραλιμένιας οδού, η

κατασκευή της οποίας πραγματοποιήθηκε με ίδιους πόρους και χρηματοδότηση

από το Ταμείο Συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να αντιμετωπισθεί το

κυκλοφοριακό πρόβλημα που προέκυπτε για τους όμορους δήμους από την κίνηση

των βαρέων οχημάτων, μέσω του οδικού τους δικτύου προς το Εθνικό Δίκτυο.

Το Επιβατικό Λιμάνι διακρίνεται σε χώρους που εξυπηρετούν :

• Την ακτοπλοΐα

20

• Και την Κρουαζιέρα

• Ο Πειραιάς είναι το μεγαλύτερο λιμάνι της Ευρώπης και ένα από τα μεγαλύτερα

στον κόσμο στην επιβατική κίνηση. Εξυπηρετεί περίπου 20 εκατ. επιβάτες ετησίως

(περιλαμβανομένης και της πορθμειακής γραμμής Σαλαμίνας -Περάματος από την

οποία διακινούνται περίπου 8 εκατ. επιβάτες ετησίως). (πίνακας) Αποτελεί το

βασικό συνδετικό κρίκο της ηπειρωτικής Ελλάδας με τα νησιά του Αιγαίου και την

Κρήτη αλλά και τη βασική θαλάσσια πύλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο

νοτιανατολικό της άκρο. Τα όρια του Κεντρικού Λιμανιού αποτελούν οι μόλοι

Θεμιστοκλέους και Κράκαρη.

Η εικόνα και η λειτουργία του λιμανιού αναβαθμίσθηκε ριζικά με την

ολοκλήρωση μιας σειράς έργων τα οποία βελτίωσαν σημαντικά την ποιότητα των

προσφερόμενων υπηρεσιών. Ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας των παρεχομένων

υπηρεσιών του Κεντρικού Λιμανιού αποτελεί βασική επιλογή του ΟΛΠ. Στο πλαίσιο

αυτό, γίνεται προσπάθεια για τη διαρκή αναβάθμιση των υπηρεσιώνμε:

• Ηλεκτρονικές πινακίδες ενημέρωσης επιβατικού κοινού εσωτερικού &

εξωτερικού χώρου

• Κατασκευή πεζογέφυρας

• Στάσεις τηλεματικής και δωρεάν μεταφορά με λεωφορεία του ΟΛΠ εντός

του Κεντρικού Λιμένα

• Αναβάθμιση των επιβατικών σταθμών-ανακατασκευή Επιβατικού Σταθμού

Ακτής Τζελέπη (εγκεκριμένο)

• Κατασκευή 2 συγκροτημάτων WC που περιλαμβάνουν και εγκαταστάσεις για

21

άτομα με ειδικές ανάγκες

• Κατασκευή χώρων αναμονής επιβατών με κλιματισμό και ψύκτη νερού

• Αναβάθμιση 6 καντινών3χλμ διάδρομοι ΑΜΕΑ350τ.μ. ανάπλαση -

δενδροφύτευση οδού Κόνωνος

• 130 θέσεις στάθμευσης

• 13 σταθμοί ταξί

• 2 θύρες ελεγχόμενης διέλευσης αυτοκινήτων

• Διαγράμμιση & οριοθέτηση κίνησης

• Δωρεάν ασύρματο internet

• 24ωρη ζωντανή ενημέρωση δρομολογίων στο 14541

• Ενώ σε εξέλιξη είναι οι Επενδύσεις υποδομών :

• Εκβάθυνση Κεντρικού Λιμανιού

• Eπισκευή -αντικατάσταση φρεατίων ομβρίων & υδροδότησης πλοίων

Ο Λιμένας του Πειραιά αποτελεί ένα σημαντικό προορισμό για

κρουαζιερόπλοια εντός της Μεσογείου, διαθέτοντας 11 θέσεις ταυτόχρονης

πρόσδεσης (παραβολής) πλοίων και έχοντας τη δυνατότητα εξυπηρέτησης των

μεγαλύτερων πλοίων του είδους. Για την εξυπηρέτηση των επιβατών εξωτερικού

λειτουργεί Σταθμός Επιβατών Εξωτερικού, στον οποίο λειτουργούν καταστήματα

αφορολογήτων ειδών, Τουριστική Αστυνομία, Τελωνείο και άλλες απαραίτητες

υπηρεσίες για τους επιβάτες. Σε παραπλήσιο χώρο λειτουργεί υπαίθριο γκαράζ για

τη στάθμευση των τουριστικών λεωφορείων. Η διακίνηση από τους χώρους

πρόσδεσης προς το Σταθμό Επιβατών γίνεται με μεταφορικά μέσα που διαθέτει ο

Οργανισμός. Το λιμάνι του Πειραιά αποτελεί έναν πολύ σημαντικό και ελκυστικό

προορισμό κρουαζιερόπλοιων στη Μεσόγειο. Η ΟΛΠ Α.Ε. επιδιώκει σταθερά την

προσέλκυση μεγαλύτερου μεριδίου αγοράς στο χώρο της κρουαζιέρας η οποία είναι

πολλαπλώς επωφελής για την εθνική οικονομία δημιουργώντας παράπλευρες

θέσεις εργασίας και ενισχύοντας το τουριστικό συνάλλαγμα.

Η υπάρχουσα υποδομή αποτελείται από :

• 11 θέσεις πρόσδεσης κρουαζιερόπλοιων

• 2 επιβατικοί σταθμοί και 60 θέσεις πούλμαν

22

• 1 ελικοδρόμιο Επισκευαστικό Λιμάνι και Λιμενικές υπηρεσίες :

Ο Ο.Λ.ΠΑ.Ε παρέχει μια σειρά

υπηρεσιών στα πλοία που προσεγγίζουν το

Λιμάνι του Πειραιά όπως :Προσόρμιση,

παραβολή, πρυμνοδέτηση φορτηγών και

επιβατηγών πλοίων και ελλιμενισμό

βοηθητικών σκαφών. Πρόσθετες λιμενικές

εξυπηρετήσεις, όπως η υδροδότηση

πλοίων, η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και

τηλεφωνικής σύνδεσης στα πλοία που

παραμένουν αγκυροβολημένα στο Λιμάνι

του Πειραιά. Επίσης ο ΟΛΠ χορηγεί θέσεις

στη Ναυπηγοεπισκευαστική περιοχή του Λιμένα για διενέργεια επισκευών σε

πλοία. Σημειώνεται ότι ο Ο.Λ.ΠΑ.Ε δεν παρέχει ναυπηγοεπισκευαστικές υπηρεσίες,

αλλά αυτές παρέχονται από ιδιωτικές ναυπηγοεπισκευαστικές μονάδες.

Στο Πέραμα λειτουργούν πολλές ναυπηγοεπισκευαστικές μονάδες μικρού και

μεσαίου μεγέθους που απασχολούν μεγάλο αριθμό εργαζομένων και αποφέρουν

σημαντικά οφέλη στην εθνική οικονομία. Ο βασικός μηχανολογικός εξοπλισμός της

ΝΕΖ απαρτίζεται από 2 πλωτές δεξαμενές, με ανυψωτική ικανότητα 15.000 τόνων

και 4.000 τόνων και δυνατότητα δεξαμενισμού πλοίων

περί 40.000 ΚΟΧ και 12.000 ΚΟΧ αντίστοιχα. Οι

διαστάσεις τους είναι 200μ x 30μ και 110μ x 19μ.,

αντίστοιχα. Για την εξυπηρέτηση της δραστηριότητας

της Ναυπηγοεπισκευαστικής Ζώνης, χρησιμοποιούνται

ηλεκτροκίνητοι γερανοί επί τροχιών και

αυτοκινούμενοι γερανοί. Επίσης στον Κεντρικό Λιμένα (περιοχή

Βασιλειάδη) διατίθενται 2 μόνιμες δεξαμενές μήκους 150 & 100μ.

Αντίστοιχα. παρόμοιες ναυπηγοεπισκευαστικές μονάδες βρίσκονται στην ακτή

Αμπελακίων στη Σαλαμίνα, ενώ η περιοχή Κυνόσουρας χρησιμοποιείται για

πρόσδεση πλοίων που αναμένουν για επισκευές ή εργασίες συντήρησης.

23

Ο ΟΛΠ καιη Κοινωνική υπευθυνότητα

Βασικοί άξονες στην πολιτική ανάπτυξης της ΟΛΠ Α.Ε, είναι ο σεβασμός του

περιβάλλοντος και η μείωση τωνεπιπτώσεων από τις λιμενικές δραστηριότητες. Η

παραχώρηση της νήσου Ψυτάλλειας για τη εγκατάσταση του κέντρου βιολογικού

καθαρισμού της ΕΥΔΑΠ, η σταθερή μέτρηση τωναερίωνρύπωνστο Κεντρικό Λιμάνι,

η κατασκευή ηχοπετασμάτων, η εφαρμογή όλωντωνεθνικώνκαι κοινοτικών

κανονισμών για την προστασία του περιβάλλοντος, εντάσσονται στα πλαίσια αυτής

πολιτικής.

Παράλληλα η ΟΛΠ Α.Ε. συνεισφέροντας στην προσπάθεια διατήρησης της

ιστορικής μνήμης έχει αναδείξει τα αρχαιολογικά ευρήματα από τηνεποχή του

Θεμιστοκλή και του Περικλή και στηρίζει με χορηγίες:

• ανθρωπιστικές και πολιτιστικές δράσεις

• μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς με αντικείμενο τηνυγεία και την ενίσχυση

ευπαθών κοινωνικών ομάδων.

Ο ΟΛΠ περισσότερο από 70 χρόνια αποτελεί πόλο οικονομικής ανάπτυξης και

σήμερα συνεχίζει την οικονομική του προσφορά στην τοπική και εθνική οικονομία

με μια κοινωνική και περιβαλλοντική στρατηγική ανάλογη της ιστορίας του.

Για τη προστασία του περιβάλλοντος, λαμβάνει τα επόμενα μέτρα :

1.) Διαχείριση αποβλήτων:

• Σχέδιο παραλαβής και διαχείρησης αποβλήτων πλοίων

• Δίκτυο παραλαβής Λυμάτων πλοίων -μεταφορά τους στο σταθμό Βιολογικού

καθαρισμού Αποβλήτων (Ψυττάλεια)

• • Συλλογή και διαχείρηση των αποβλήτων λιπαντικών ελαίωνπου

παράγονται από τα μηχανήματα του ΟΛΠ

• 2.) Ποιότητα νερών:

• Συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πειραιά για τηνπαρακολούθηση της

ποιότητας νερών του λιμανιού

• Επισήμανση περιοχών που χρίζουν βελτίωσης και εκτίμηση της

περιβαλλοντολογικής κατάστασης

• • Συνεργασία με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο για νέο σχέδιο

διαχείρισης των επικίνδυνων ρυπασμένων ιζημάτων

24

3.) Θόρυβος και Ποιότητα Ατμόσφαιρας :

Συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο για την εφαρμογή προγραμμάτων παρακολούθησης της ποιότητας του ακουστικού περιβάλλοντος και του αέρα

Στόχοι και Προοπτικές

Θα πρέπει τέλος να σημειωθεί, ότι στα πλαίσια της Εθνικής Λιμενικής Πολιτικής, θα διερευνηθεί η δυνατότητα και το εύρος της συνεργασίας του Ο.Λ.Π. Α.Ε. με άλλους περιφερειακούς λιμένες για την δυνατότητα επίτευξης συνεργιών σε τομείς, όπως η μεταφορά τεχνογνωσίας, ο διαχωρισμός των δραστηριοτήτων για τη μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων ανάπτυξης του κάθε λιμένα, η βέλτιστη διαχείριση της κίνησης εμπορευμάτων και επιβατών κλπ.

Ο Στρατηγικός και Επιχειρησιακός σχεδιασμός του Οργανισμού Λιμένα Πειραιά,

προσανατολίζεται στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων του Οργανισμού και τη

μεγιστοποίηση της κερδοφορίας και της απόδοσης των ίδιων κεφαλαίων, ως

εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών.

Βασική επιδίωξη συνιστά η ισχυροποίηση του ρόλου του λιμένα Πειραιά τόσο

στο Εθνικό σύστημα λιμένων όσο και στη Διεθνή λιμενική αγορά, με την ενίσχυση

της ανταγωνιστικότητας του λιμένα βάσει στρατηγικών εκσυγχρονισμού και

επέκτασης των κύριων δραστηριοτήτων του (Σταθμός Εμπορευματοκιβωτίων, car

terminal), με την παροχή αναβαθμισμένων ολοκληρωμένων πακέτων υπηρεσιών

και με τη σύναψη συνεργασιών και εμπορικών συμφωνιών με χρήστες του λιμένα.

Στα πλαίσια επίτευξης των στρατηγικών στόχων του επενδυτικού και

αναπτυξιακού προγραμματισμού του Ο.Λ.Π. Α.Ε. επισημαίνονται δράσεις που

αφορούν τον οργανωτικό και λειτουργικό εκσυγχρονισμό του Οργανισμού, την

προσαρμογή της τιμολογιακής πολιτικής με γνώμονα τη διασφάλιση της

ανταγωνιστικής του θέσης, όπως επίσης έργα βελτίωσης της υφιστάμενης

υποδομής και των συνθηκών λειτουργίας του λιμένα.

25

ΗΧΟΡΡΥΠΑΝΣΗ

Ζούμε σε ένα θορυβώδη κόσμο. Λατρεύουμε τις μεγάλες πόλεις, τις μοντέρνες

υποδομές, τις ζωντανές συνοικίες. Κυκλοφορούμε σε πολυσύχναστους δρόμους,

παρακολουθούμε συναυλίες, συμμετέχουμε σε πάρτι, τα «δίνουμε όλα» στο

γήπεδο, πηγαίνουμε σε εκδηλώσεις με τόσο δυνατή μουσική, που δύσκολα ακούμε

το διπλανό μας. Στο σπίτι συχνά η ένταση της τηλεόρασης, των CD players και των

παιχνιδιών του Η/Υ δεν μας επιτρέπει να ακούσουμε το κουδούνι της πόρτας ή το

τηλέφωνο. Όμως, ο θόρυβος μας εκδικείται αργά και σταθερά. Τα πολλά ντεσιμπέλ

(db) που «βομβαρδίζουν» καθημερινά τα αυτιά μας κλονίζουν τα νεύρα μας και

ανεβάζουν την πίεση και τη χοληστερίνη μας σε επικίνδυνα επίπεδα.

Η πόλη ποτέ δεν κοιμάται

Σύμφωνα με μετρήσεις, η Αθήνα, ο Πειραιάς, η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, το Ηράκλειο

και η Λαμία είναι από τις πιο θορυβώδεις πόλεις της Ευρώπης. Σε δυσμενέστερη

θέση βρίσκονται όσοι ζουν κοντά σε λεωφόρους με πυκνή κυκλοφορία. Η ένταση

του θορύβου ξεπερνά τα 75 db, ενώ υπάρχουν περιοχές του κέντρου στις οποίες η

ένταση μπορεί να φτάσει και τα 100 db τις περισσότερες ώρες της ημέρας και της

νύχτας. Οι κύριες πηγές θορύβου στην Ελλάδα προέρχονται από τα αυτοκίνητα και

τα δίκυκλα, επειδή πολλά από αυτά εκπέμπουν υψηλότερες στάθμες θορύβου από

τις επιτρεπόμενες. Μαρσαρίσματα, κόρνες, συναγερμοί, θόρυβοι από κομπρεσέρ

και οικοδομικές εργασίες μάς... ξεκουφαίνουν καθημερινά.

26

Πως τα ντεσιμπέλ κλονίζουν την υγεία μας

Η ηχορύπανση σε οποιαδήποτε μορφή της, είτε πρόκειται για το θόρυβο από τα

μέσα μεταφοράς είτε για τους ενοχλητικούς θορύβους των γειτόνων είτε για

θόρυβο στην εργασία, αποτελεί ένα από τα δεινά της σύγχρονης εποχής και δεν

«τεντώνει» μόνο τα νεύρα μας, αλλά, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό

Υγείας, μπορεί να βλάψει σοβαρά και την υγεία μας.

Ανεβάζει την πίεσή μας

Τα υψηλά επίπεδα θορύβου αυξάνουν τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα, αλλά και

τον κίνδυνο να εμφανιστεί υψηλή αρτηριακή πίεση. Σύμφωνα με έρευνα σουηδών

επιστημόνων του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λουντ, που έγινε σε δείγμα

28.000 ανθρώπων, η έκθεση σε θορύβους που υπερέβαιναν τα 64 db αύξησε κατά

90% τον κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης και κατά 25% όταν κυμαινόταν στα 60-63

db. Ο θόρυβος των αυτοκινήτων είναι η κυριότερη πηγή ηχορύπανσης στις πόλεις.

Όσοι κατοικούν κοντά σε κεντρικούς πολύβοους δρόμους απειλούνται περισσότερο

και, όπως φάνηκε στην έρευνα, από τις συγκεκριμένες παρενέργειες του θορύβου

επηρεάζονται περισσότερο οι νέοι και οι μεσήλικοι. Σε ανθρώπους, επίσης, που

ζουν κοντά σε αεροδρόμια με έκθεση άνω των 70 db, η συχνότητα καρδιαγγειακών

παθήσεων είναι μεγαλύτερη. Σύμφωνα, μάλιστα, με έρευνα του «Imperial College»

του Λονδίνου, η πίεση των ανθρώπων που ζουν κοντά σε αεροδρόμια αυξάνεται

ακόμα και στον ύπνο τους όταν περνάει αεροπλάνο. Στην ουσία, η ηχορύπανση

προκαλεί ένα φαύλο κύκλο στον οργανισμό μας. Διεγείρει το νευρικό σύστημα,

αυξάνει το σάκχαρο, τους καρδιακούς παλμούς, την αναπνοή και την αρτηριακή

πίεση και οδηγεί σε στρες. Αλλά και αντίστροφα, το στρες που προκαλεί αυξάνει την

πίεση και αυτή με τη σειρά της τις πιθανότητες εμφράγματος ή εγκεφαλικού.

Διαταράσσει τον ύπνο μας

Ο θόρυβος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του ύπνου, καθώς τον διαταράσσει σε

σημαντικό βαθμό. Τα αποτελέσματα συνήθως φαίνονται την επόμενη ημέρα, κατά

την οποία είμαστε ευερέθιστοι, πιο νευρικοί, απρόσεκτοι, κουρασμένοι, λιγότερο

αποδοτικοί. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι για έναν καλό ύπνο τα επίπεδα θορύβου

στο υπνοδωμάτιο δεν πρέπει να ξεπερνούν τα 30-35 db.

27

Προκαλεί αδιαθεσία

Εργαζόμενοι σε κλαμπ, κέντρα διασκέδασης και οικοδομές, που είναι υποχρεωμένοι

να υφίστανται έντονο θόρυβο καθημερινά επί πολλές ώρες και για πολλά χρόνια,

υποφέρουν από πονοκεφάλους, ναυτίες, ιλίγγους, κόπωση, έλλειψη ευεξίας,

αϋπνίες, νευρικά ξεσπάσματα και άλλες ψυχοσωματικές αντιδράσεις. Επιπλέον,

έχει αποδειχτεί σε πειράματα ότι εργαζόμενοι που εκτέθηκαν σε πηγές υψηλού

θορύβου 90 db ήταν λιγότερο παραγωγικοί, πιο επιρρεπείς σε ατυχήματα,

εμπλέκονταν συστηματικά σε διενέξεις και απουσίαζαν συχνότερα από την εργασία

τους.

Μειώνει την ακοή μας

Κάθε φορά που ακούμε δυνατά μουσική, που χρησιμοποιούμε την ηλεκτρική

σκούπα ή το μίξερ, η ακοή μας «βομβαρδίζεται» από δεκάδες ντεσιμπέλ. Η χρόνια

έκθεση σε στάθμη θορύβου άνω των 85 db καταλήγει συνήθως σε απώλεια της

ακουστικής οξύτητας. Συγκεκριμένα, η απώλεια ακοής μπορεί να προκληθεί είτε με

συνεχή έκθεση σε μετρίου επιπέδου θόρυβο είτε με σύντομη έκθεση σε πολύ

δυνατό θόρυβο. Θόρυβος 110 db είναι δυνατό να προκαλέσει βλάβες στην ακοή

ύστερα από 1,5 λεπτό, ενώ τα επίπεδα άνω των 140 db αγγίζουν τα όρια του πόνου

και μπορούν να βλάψουν την ακοή ύστερα από μία και μόνο έκθεση.

Πιο ευαίσθητα τα παιδιά

Ιδιαίτερη ευαισθησία στην ηχορύπανση εμφανίζουν τα παιδιά. Η Αμερικανική

Εταιρεία Ωτολογίας ανακοίνωσε ότι περίπου 1 στα 8 παιδιά εμφανίζει απώλεια

ακοής που προκλήθηκε από θορύβους. Ο έντονος, όμως, και συνεχόμενος θόρυβος

επιδρά δυσμενώς και στη μαθησιακή διαδικασία. Μελέτες που έγιναν σε παιδιά

έδειξαν ότι ακόμα και ένα περιβάλλον με μέτριας έντασης θόρυβο μπορεί να

επηρεάσει την εκμάθηση ξένης γλώσσας. Διαπιστώθηκε, επίσης, ότι παιδιά που

έκαναν μάθημα σε τάξεις που βρίσκονταν στην πιο θορυβώδη πλευρά του

σχολείου, είχαν χαμηλότερους βαθμούς από ό,τι εκείνα των οποίων οι τάξεις ήταν

στην ήσυχη πλευρά.

28

Ενδεικτικές τιμές θορύβου σε db (ντεσιμπέλ)

Ξυπνητήρι............................................................................80 db

Κουδούνι πόρτας...................................................................80 db

<="">Χτύπημα τηλεφώνου .....................................................................80 db

Ομιλία με απόσταση 1 μ. από το συνομιλητή μας σε ήσυχο μέρος χωρίς θορύβους

........50 db

Συνήθης δραστηριότητα στο σπίτι (πλυντήριο, απορροφητήρας, τηλεόραση, παιδιά

κλπ.) ..40-55 db

Ηλεκτρική σκούπα ....................................................................................60-70 db

Κομπρεσέρ ......................................................................100 db

Κυκλοφοριακό (κόρνες αυτοκινήτων, μαρσαρίσματα κλπ.).........80-85 db

Οικοδομικές εργασίες ......................................................................90 db

Έχει υπολογιστεί ότι μια μηχανή που προκαλεί θόρυβο 110 db έχει τη δυνατότητα

να ξυπνήσει 100.000 άτομα περίπου μέχρι να διασχίσει όλη την Πατησίων!

Το lifestyle που μας ξεκουφαίνει

Μπορεί τα MP3 players να αποτελούν απαραίτητο αξεσουάρ ή να καμαρώνουμε

όταν οδηγούμε ένα κάμπριο αυτοκίνητο, αλλά μάλλον δεν ξέρουμε πόσο μπορούν

να βλάψουν την ακοή μας.

• Περισσότεροι από το 50% όσων χρησιμοποιούν συσκευές αναπαραγωγής

μουσικής (MP3 players) αναμένεται να οδηγηθούν στην κώφωση, εκτιμούν οι

ειδικοί του βρετανικού Εθνικού Βασιλικού Ινστιτούτου Κωφών.

• Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, οι οδηγοί «ανοιχτών» αυτοκινήτων και οι

επιβάτες τους εκθέτουν την ακοή τους σε μεγάλη ταλαιπωρία, αφού, όταν οδηγούν

με ταχύτητα 80-112 χλμ., ο θόρυβος που αναπτύσσεται φτάνει τα 88-99 db και θα

μπορούσε να συγκριθεί με το διαπεραστικό ήχο ενός τρυπανιού.

Βασικό ζήτηµα για την αναβάθµιση της ποιότητας ζωής των πολιτών αποτελεί η

αντιµετώπιση της ηχορύπανσης στα αστικά κέντρα, κύρια λόγω του

κυκλοφοριακού θορύβου, αλλά και του θορύβου από βιοτεχνικές δραστηριότητες

29

σε υποβαθµισµένες περιβαλλοντικά περιοχές, όπως για παράδειγµα στον

Πειραιά τα Καµίνια και ορισµένες περιοχές του Περάµατος.

Σύµφωνα µε στοιχεία του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας, στις αναπτυγµένες

χώρες 140 εκατοµµύρια άνθρωποι ζουν µε επίπεδα θορύβου, πολύ

µεγαλύτερα από τα γενικά παραδεκτά και 110 εκατοµµύρια αντιµετωπίζουν

σοβαρά προβλήµατα στην εργασία και στον ύπνο τους. Μεταξύ αυτών

συµπεριλαµβάνονται και κάτοικοι των µεγαλύτερων πόλεων της Ελλάδας.

Ο Πειραιάς, κατατάσσεται µεταξύ των ευρωπαϊκών πόλεων µε ιδιαίτερα σηµαντικά

προβλήµατα ηχορύπανσης. Στην Αθήνα και τον Πειραιά εκτιµάται ότι το 60% των

κατοίκων τους εκτίθεται σε στάθµη θορύβου µεγαλύτερη των 75 ντεσιµπέλ, µε

αντίστοιχο θεσµοθετηµένο όριο τα 70 ντεσιµπέλ. Στις λεωφόρους µε πυκνή

κυκλοφορία οχηµάτων η µέση στάθµη θορύβου ξεπερνά τα 81 ντεσιµπέλ. Τέτοιες

περιπτώσεις είναι για παράδειγµα, στον Πειραιά µεγάλο µέρος της Γρ, Λαµπράκη,

το µεγαλύτερο τµήµα της Βασ. Γεωργίου από την Γρ. Λαµπράκη µέχρι το Λιµάνι και

οι δρόµοι γύρω από το λιµάνι. Παραδειγµατικά επίσης αναφέρεται ότι, η στάθµη

θορύβου στα µπαλκόνια των ψηλότερων ορόφων των πολυκατοικιών δίπλα στην

λεωφόρο Κηφισού στις περιοχές Μοσχάτου και Νέου Φαλήρου ανέρχεται σε 79,5

ντεσιµπέλ. Πάντως και συνολικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 20 µε 25% των πολιτών

των πιο αναπτυγµένων χωρών είναι θύµατα της ηχορύπανσης.

O θόρυβος αποτελεί έναν από τους σηµαντικότερους παράγοντες υποβάθµισης της

ποιότητας ζωής σε αστικό περιβάλλον. Οι επιπτώσεις του θορύβου στον άνθρωπο

διακρίνονται σε φυσιολογικές και ψυχολογικές. Υπογραµµίζεται ότι το εννοιολογικό

περιεχόµενο της λέξης "υγεία" δεν περιορίζεται σήµερα µόνο στην απουσία

αρρώστιας, αλλά περιλαµβάνει γενικότερα τη φυσική και ψυχολογική ευεξία. Οι

επιπτώσεις του θορύβου στην ανθρώπινη υγεία ήταν για πολλά χρόνια και

εξακολουθούν να είναι βασικό πεδίο έρευνας και µελέτης.

Είναι όµως ήδη αναγνωρισµένο και τεκµηριωµένο επιστηµονικά ότι:

Η έκθεση σε υψηλές στάθµες θορύβου επιδρά δυσµενώς στο σύστηµα ακοής του

ανθρώπου. Έχει αποδειχθεί ότι µία τέτοια έκθεση προκαλεί ουσιαστικές επιπτώσεις

στην ακοή µε τη µορφή παροδικής ή µόνιµης ακουστικής απώλειας. Η

βαρηκοία αποτελεί σχεδόν κανόνα για άτοµα που εκτέθηκαν για µεγάλα

διαστήµατασε ιδιαίτερα ψηλά επίπεδα θορύβου.

30

Ο θόρυβος επιδρά δυσµενώς στην ψυχική και σωµατική υγεία καθώς συνεισφέρει

στη δηµιουργία άγχους.

Στους ανθρώπους που ήδη πάσχουν από κάποια αρρώστια ή δεν έχουν οµαλή

φυσιολογία, ο θόρυβος έχει καθοριστική δυσµενή επίπτωση.

Τον θόρυβο τον µετράµε µε βάση την έντασή του, µε µονάδα µέτρησης το

ντεσιµπέλ dB(Α). Η φυσιολογική ανθρώπινη ακοή αρχίζει στα µηδέν (0) dB(Α) και

φθάνει στα 130 dB(Α), επίπεδα στα οποία δηµιουργείται πόνος στο αυτί. Είναι

σηµαντικό να υπογραµµιστεί ότι, η µεταβολή µερικών ντεσιµπέλ µπορεί έχει

δραµατικά αρνητικά σε περίπτωση αύξησης ή θεαµατικά θετικά σε περίπτωση

µείωσης αποτελέσµατα.

Σηµαντικό μέγεθος για τις επιπτώσεις της ηχορύπανσης αποτελεί επίσης η

συχνότητα. Για την ίδια ένταση και χρόνο έκθεσης σε υψηλές στάθµες θορύβου οι

µεγάλες συχνότητες είναι περισσότερο επικίνδυνες για την πρόκληση βαρηκοίας. Η

διάρκεια της έκθεσης στο θόρυβο αποτελεί επίσης καθοριστικό παράγοντα για τις

επιπτώσεις στον άνθρωπο και τις δραστηριότητές του. Για το λόγο αυτό ιδιαίτερη

αξία έχει η µέτρηση των τιµών ειδικών δεικτών, όπως η Ισοδύναµη Συνεχής Στάθµη

Θορύβου (Leq) για ορισµένη χρονική περίοδο και οι αντίστοιχοι δείκτες Lden, Lday,

Levening, Lnight. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι για τιµές του δείκτη

Οι κυριότερες πηγές ηχορύπανσης για το Δήµο του Πειραιά, που υποβαθµίζουν το

αστικό ακουστικό περιβάλλον είναι:

Ο θόρυβος από την κυκλοφορία των οχηµάτων, ιδιαίτερα σε ώρες αιχµής. Από

µετρήσεις προκύπτει βασική πηγή αστικού θορύβου η αυξηµένη κυκλοφορία των

οχηµάτων και ειδικά των δικύκλων. Εκτιμάται ότι το 5% των αυτοκινήτων και το 40%

των δικύκλων που κυκλοφορούν στην Αττική εκπέµπουν στάθµες θορύβου

υψηλότερες από τις επιτρεπόµενες.

Οι βιοµηχανικές, βιοτεχνικές εγκαταστάσεις και τα επαγγελµατικά εργαστήρια, που

βρίσκονται µέσα στον οικιστικό ιστό. Η περίπτωση αυτή εµφανίζεται ιδιαίτερα σε

υποβαθµισµένες οικονοµικά και περιβαλλοντικά λαϊκές συνοικίες, όταν

διαπιστώνεται άναρχη ανάµιξη οικιστικών και µεταποιητικών δραστηριοτήτων.

Οι εγκαταστάσεις αναψυχής και διασκέδασης. Το πρόβληµα εµφανίζεται οξύτερο

τους καλοκαιρινούς µήνες και ιδιαίτερα σε τουριστικές περιοχές. Οι συνέπειες

31

επηρεάζουν τόσο την ποιότητα των παρεχόµενων τουριστικών υπηρεσιών, όσο και

την ποιότητα ζωής των µονίµων κατοίκων.

Η κατασκευή κάθε είδους ιδιωτικών ή δηµοσίων έργων.

∆ιάφορες άλλες δραστηριότητες, που σχετίζονται µε τη ζωή στην πόλη. Τέτοιες

µπορεί να είναι η λειτουργία κλιµατιστικών, διέλευση αεροσκαφών, θόρυβοι από

σχολεία κ.ά.

Σε εθνικό επίπεδο, ήδη από το 1981 ορίστηκαν τα όρια θορύβου για την

προστασία περιοίκων από το βιοµηχανικό θόρυβο και το 1992 µε υπουργική

απόφαση καθορίστηκαν οι δείκτες και τα ανώτερα επιτρεπόµενα όρια θορύβου,

που προέρχεται από την κυκλοφορία οχηµάτων.

Σηµαντικές είναι οι διατάξεις του άρθρου 14 του Ν. 1650/86 µε τίτλο «Προστασία

από το θόρυβο», όπως:

Ο καθορισµός οριακών τιµών στάθµης θορύβου,

Οι περιορισµοί στην παραγωγή εισαγωγή, εµπορία και χρήση κάθε είδους

οχηµάτων, µηχανηµάτων ή οργάνων που κατά τη λειτουργία τους προκαλούν

ηχητική όχληση ή έχουν προορισµό την παραγωγή ήχου,

Η εγκατάσταση οργάνων παρακολούθησης της στάθµης θορύβου

Οι ελάχιστες αποστάσεις έργων και εγκαταστάσεων από κατοικίες,

Ο ορισµός αντιθορυβικών ζωνών γύρω από βιοµηχανικές εγκαταστάσεις, δρόµους,

λιµάνια και αεροδρόµια

Ο ορισµός αντιθορυβικών ζωνών γύρω από αρχαιολογικούς χώρους και τοπία

Ο ορισµός αντιθορυβικών ζωνών γύρω από χώρους κατοικίας, νοσηλείας

εκπαίδευσης και πολιτιστικών εκδηλώσεων.

Πηγή: Europe's environment, The Dobris assessment, Stanners D. & Bourdeau P. (ed), European Environment

Agency, Copenhagen (1995).

Από τα παραπάνω µέτρα του νόµου κατ’ ουσία ελάχιστα υλοποιήθηκαν τόσο σε

επίπεδο εθνικό όσο και σε επίπεδο ΟΤΑ. Αντίθετα δηµόσια έργα υψηλής

περιβαλλοντικής όχλησης και ηχορύπανσης χωροθετήθηκαν από το ΥΠΕΧΩ∆Ε µέσα

σε κατοικηµένες περιοχές, αν και ήταν εκ των προτέρων γνωστό, ότι θα ήταν

τεχνικά αδύνατη η συµµόρφωση µε τα θεσµοθετηµένα όρια θορύβου. Όµως και

αυτοί ακόµα οι εγκεκριµένοι από το ΥΠΕΧΩ∆Ε Περιβαλλοντικοί Όροι, δεν

32

υλοποιήθηκαν από το ΥΠΕΧΩ∆Ε, ούτε και από το ΥΠΕΧΩ∆Ε εκτ ελέστηκαν

αποτελεσµατικοί έλεγχοι συµµόρφωσης του ΥΠΕΧΩ∆Ε µε την περιβαλλοντική

νοµοθεσία.

Η εναρµόνιση της εθνικής νοµοθεσίας µε την Οδηγία του Ευρωπαϊκού

Κοινοβουλίου του 2002 καθυστέρησε και παρά τις σχετικές εξαγγελίες από το

ΥΠΕΧΩ∆Ε και την δηµοσίευση της σχετικής ΚΥΑ εναρµόνισης τον Μάρτιο του 2006,

τον περασµένο Ιούλιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προειδοποίησε τις αρµόδιες αρχές

για προσφυγή στο Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριο, αν δεν εφαρµοστούν άµεσα οι

κοινοτικές Οδηγίες:

Για τις επιπτώσεις των δηµόσιων έργων στο περιβάλλον

Για την ενηµέρωση του κοινού για το περιβάλλον

Για τη διαχείριση του θορύβου.

Σύµφωνα µε την ανωτέρω ΚΥΑ περί καθορισµού µέτρων, όρων και µεθόδων για την

ην

αξιολόγηση και τη διαχείριση του θορύβου στο περιβάλλον, θα έπρεπε µέχρι την 30

Ιουνίου 2007 να είχαν εκπονηθεί και ενδεχοµένως εγκριθεί στρατηγικοί χάρτες

θορύβου για την κατάσταση, που επικρατούσε το 2006.

Σε όλα τα πολεοδοµικά συγκροτήµατα άνω των 250.000 κατοίκων

Στους µεγάλους οδικούς άξονες, όπου καταγράφεται µέση ηµερήσια κυκλοφορία

ετησίως άνω των 16.500 οχηµάτων

Στον κύριο σιδηροδροµικό άξονα όπου διακινούνται άνω των 60.000 συρµών

ετησίως

Στα µεγάλα αεροδρόµια

Ημερίδα: «Οι Επιπτώσεις της Ηχορρύπανσης στα Αστικά Κέντρα -Αναγκαία Μέτρα και Παρεμβάσεις»,

ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΠΕΙΡΑΙΑ, ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ

Υγρά απόβλητα

Σε πολλές θαλάσσιες λεκάνες απορροής υπάρχει ανεπαρκής επεξεργασία των οικιακών λυμάτων και ακατέργαστα λύματα συχνά απορρίπτονται κατευθείαν σε παράκτια νερά και ποτάμια. Σε κάποιες θάλασσες χύνονται ακόμη και ακατέργαστα ή μερικώς επεξεργασμένα βιομηχανικά απόβλητα που αυξάνουν σημαντικά τα φορτία ρύπανσης. Λόγω της διάσπασης της οργανικής ύλης, τέτοια απόβλητα

33

μπορεί να προκαλέσουν άμεσα προβλήματα στη θαλάσσια ζωή με τις υψηλές απαιτήσεις σε οξυγόνο και μέσω των τοξικών αποτελεσμάτων της αμμωνίας.

Μεγάλη ανησυχία για τους ανθρώπινη υγεία αποτελούν οι διάφοροι παθογόνοι οργανισμοί που μπορεί να προκαλέσουν ασθένειες (ηπατίτιδα και τύφο). Οι παθογόνοι οργανισμοί επίσης μπορεί να προκαλέσουν μόλυνση στα θαλασσινά, ιδιαίτερα στα οστρακοειδή, τα οποία για κάποιες περιοχές έχουν οικονομική σημασία αλλά και αποτελούν τροφή για πουλιά και ψάρια. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα παρταλιών που έχουν κλείσει λόγω υψηλών συγκεντρώσεων παθογόνων οργανισμών από ανεπαρκώς επεξεργασμένα οικιακά λύματα. Τα τρέχοντα κριτήρια της ΕΕ για τα ύδατα κολύμβησης περιλαμβάνουν δείκτες μόλυνσης όπως το εντεροβακτήριο (Ε. coli) και άλλα παθογόνα (Σαλμονέλα και εντεροιούς).

Τα οικιακά λύματα αποτελούν πηγή θρεπτικών, και εμπλέκονται στο πρόβλημα του ευτροφισμού. Πάντως η βασικότερη εισροή θρεπτικών στις παράκτιες ζώνες είναι τα ποτάμια. Τα θρεπτικά στα ποτάμια προέρχονται από το άζωτο και τον φωσφόρο που υπάρχουν στα λιπάσματα. τα φωσφορικά επίσης προέρχονται από τα απορρυπαντικά. Εντατικοποιημένες πρακτικές καλλιέργειας. Ατμοσφαιρικές εισροές, εδαφική διάβρωση. Μια άλλη σημαντική πηγή θρεπτικών σε κάποιες θάλασσες είναι από τις ιχθυοκαλλιέργειες.

Η τύχη και οι επιπτώσεις των θρεπτικών

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις άλλων ρυπαντών

Σκουπίδια

Οι δημοσκοπήσεις του προγράμματος Coastwatch Europe έδειξαν ότι τα σκουπίδια είναι ένα μεγάλο πρόβλημα στις παράκτιες ζώνες σε όλες τις θάλασσες που ερευνήθηκαν. Σκουπίδια, ιδιαίτερα αυτά που είναι φτιαγμένα από συνθετικά υλικά όπως σκοινιά, δίκτυα, πλαστικές σακούλες και λωρίδες συσκευασίας, συνέχεια εισέρχονται στο θαλάσσιο περιβάλλον και γίνονται ιδιαίτερα αντιληπτά στην παράκτια ζώνη όπου συγκεντρώνονται εξαιτίας του ανέμου και των κυμάτων. Αυτά τα σκουπίδια συχνά επιπλέουν στη θάλασσα και προκαλούν το θάνατο σε ψάρια, πουλιά και θαλάσσια θηλαστικά. Η παρουσία κάποιων σκουπιδιών όπως ιατρικά απόβλητα και γυαλιά, ιδιαίτερα στις παραλίες είναι άμεση απειλή για τους χρήστες της παραλίας. Η προκαλούμενη μείωση της ομορφιάς των παρταλιών μειώνει την δημοτικότητα των περιοχών αυτών για αναψυχή τόσο στους ντόπιους όσο και στους τουρίστες.

Στόχοι και στρατηγικές για τη διαχείριση της παράκτιας ζώνης

Συχνά υπάρχει μια σύγκρουση συμφερόντων σχετικά με τις χρήσεις των παράκτιων ζωνών, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που μια χρήση μπορεί να έχει αρνητικές

34

επιδράσεις σε μια άλλη, παρούσα ή μελλοντική. Οι θωρακίσεις των ακτών, η ναυσιπλοΐα, τα λιμάνια και οι μαρίνες για παράδειγμα, θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα παράκτια υδάτινα οικοσυστήματα, άμεσα μέσω της απώλειας γης και βιοτόπων και επιπτώσεις στην ποιότητα του νερού, αλλά και έμμεσα μέσω της τροποποίησης των υδάτινων ρευμάτων και των προτύπων εναπόθεσης ιζημάτων. Δημιουργείται επομένως η ανάγκη για στρατηγικά σχέδια για τις παράκτιες ζώνες ώστε η ανάπτυξη να προχωρεί με αποδεκτό και προβλεπόμενο τρόπο για το περιβάλλον. Σε πολλές χώρες οι νομοθετικές και ρυθμιστικές αρμοδιότητες μοιράζονται ανάμεσα σε πολλούς φορείς. Η συνεργασία αυτών των φορέων σε ένα ενοποιημένο σχέδιο διαχείρισης θα εξασφαλίσει την αειφορική ανάπτυξη της παράκτιας ζώνης.

Επομένως προκαλεί έκπληξη ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει στην Ευρώπη ένα σχέδιο διαχείρισης (ΣΠΖ) της παράκτιας ζώνης.

Ενοποιημένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης έχει συζητηθεί διεξοδικά στη βιβλιογραφία. Για ένα ενοποιημένο ΣΠΖ να είναι επιτυχές χρειάζονται τρία βασικά στοιχεία:

• κατανόηση της παράκτιας ζώνης ως ένα σύστημα που αποτελείται από αλληλένδετα στοιχεία και διεργασίες

• αυτή η γνώση να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία ενός σχεδίου για την καλύτερη χρήση

• εφαρμογή του σχεδίου

Τα διαχειριστικά σχέδια χρειάζεται να είναι σχεδιασμένα ώστε να επιλύουν τα παράκτια προβλήματα μέσω της υλοποίησης μιας σειράς αειφορικών στόχων που θα πρέπει να περιλαμβάνουν την διατήρηση και βελτίωση της χρησιμότητας των ακτών για την ανθρωπότητα λαμβάνοντας υπόψη και τη λειτουργία της ως βιότοπου για ζώα και φυτά. Οι συνολικοί στόχοι του ενοποιημένου ΣΠΖ χρειάζεται να προωθούν την αειφορική χρήση και να σέβονται την αρχή της πρόληψης με το να συμπεριλαμβάνουν τις παρακάτω στρατηγικές αρχές:

• να καθοριστούν οι επιθυμίες των ανθρώπων για τη χρήση της ακτής • να καθοριστεί η φέρουσα ικανότητα της ακτής • να καθοριστεί πως οι χρήσεις επιδρούν στην ακτή • να επιλυθούν πιθανές συγκρούσεις στη χρήσει προκαταβολικά • να βασιστεί στην ενεργή συμμετοχή ενός καλά πληροφορημένου κοινού • να ενταχθούν οι περιβαλλοντικές προτεραιότητες στην ανάπτυξη των ακτών

σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο • να ενοποιηθούν τα θαλάσσια και χερσαία ζητήματα • να ενθαρρυνθεί η ίδρυση ΣΠΖ οικολογικών ή διαχειριστικών μονάδων

Άλλοι πιο ειδικοί στόχοι μπορεί να σχετίζονται με τα ιδιαίτερα προβλήματα κάθε συγκεκριμένης παράκτιας ζώνης. Οι στόχοι θα πρέπει να τεθούν ώστε να είναι υλοποιήσιμοι βραχυπρόθεσμα και μακρυπρόθεσμα με τις διαθέσιμους πόρους (οικονομικούς και τεχνικούς) των αρμόδιων φορέων. Τα ζητήματα προτεραιότητας

35

και τα προβλήματα πρέπει επομένως να καθοριστούν για κάθε παράκτια περιοχή και να εντοπιστούν εκείνα που θα έχουν σχετικά άμεσα περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη και

Η εφαρμογή των παραπάνω στρατηγικών χρειάζεται ένα μεγάλο ποσόν πόρων για εφαρμογή και παρακολούθηση. Χωρίς τις ανάλογες διοικητικές ρυθμίσεις και χωρίς τους ανάλογους οικονομικούς πόρους η πιθανότητα να μειωθεί η ρύπανση της παράκτιας ζώνης είναι μικρή.

Συμπεράσματα

• Για πολλές ακτές, το μέγεθος των περιβαλλοντικών προβλημάτων δεν έχει γίνει πλήρως αντιληπτό. Ένα πρώτο δυνατό βήμα για να αλλάξει αυτή η κατάσταση είναι η λεπτομερής ποιοτική αξιολόγηση. Αυτό γίνεται περιοδικά για κάποιες θάλασσες (Βόρεια και Βαλτική). Σε άλλες ακτές και θάλασσες υπάρχουν πολύ λίγα στοιχειά και αν υπάρχουν δεν έχουν συγκεντρωθεί με συντονισμένο τρόπο. Για κάποιες θάλασσες της Ευρώπης επομένως, το σημείο εκκίνησης είναι να δημιουργηθεί μια βάση ποιότητας σε όρους εισροών ρύπων, επίπεδα ρύπανσης και βιολογική κατάσταση και επιδράσεις. Για άλλες περιοχές τα προβλήματα και τι πρέπει να γίνει είναι ήδη γνωστά

• Μετά χρειάζεται να καθοριστούν οι προτεραιότητες για δράση. Αυτές θα πρέπει να ιεραρχηθούν βάσει συμφωνημένων κριτηρίων και βάσει άλλων περιβαλλοντικών προβλημάτων (πχ ατμοσφαιρική ρύπανση). Τέτοια κριτήρια μπορεί να είναι επιπτώσεις στην υγεία, οικονομική αξία απειλούμενων πόρων, κίνδυνος για μη αντιστρέψιμη βλάβη στο θαλάσσιο οικοσύστημα, η διεθνής σημασία των απειλούμενων βιοτόπων ή ειδών.

• Πραγματικές βελτιώσεις της περιβαλλοντικής ποιότητας των παράκτιων περιοχών απαιτούν την αναγνώριση των πραγματικών αιτιών των προβλημάτων. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν η αστικοποίηση, ο τουρισμός και η αναψυχή. Δημόσιες πολιτικές που να βοηθούν την συμβατότητα τέτοιων ανθρώπινων δραστηριοτήτων με το περιβάλλον χρειάζεται να σχεδιασθούν προσεκτικά, λαμβάνοντας υπόψη τις τοπικές οικονομίες. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στις περιοχές που δεν υπάρχουν τέτοιες δημόσιες πολιτικές

• Για να επιτευχθούν βελτιώσεις στην περιβαλλοντική ποιότητα των παράκτιων ζωνών, είναι απαραίτητη η διεθνής συνεργασία και συμφωνία. Τέτοια παραδείγματα μπορεί να βρεθούν στις επίσημες συμφωνίες που αφορούν αρκετές περιοχές της Ευρώπης (πχ συνθήκη Βαρκελώνης, Παρισιού, Ελσίνκι)

• Κάθε σχέδιο βελτίωσης ΄θα έχει φυσικά ένα οικονομικό κόστος. Οι δράσεις και οι προτεραιότητες χρειάζεται να καθορισθούν βάσει τόσο βραχυπρόθεσμων όσο και μακροπρόθεσμων στόχων αφού οι βελτιώσεις μπορεί να μην είναι ορατές για πολλά χρόνια. Αυτό θα πρέπει να αντανακλάται στα χρονοδιαγράμματα και στους στόχους και στην αξιολόγηση κόστους-ωφέλειας.

36

• ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

www.kee.gr

http://www.olp.gr

1

7Ο ΓΕΛ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΑΞΗ: A Σχολικό έτος 2011-2012

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT)

Η ρύπανση της ευρύτερης περιοχής γύρω από το λιμάνι του Πειραιά

Ομάδα 4η : ΥΠΟ-ΘΕΜΑ 4ο «ΠΕΙΡΑΙΑΣ: ΙΣΤΟΡΙΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΑ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

4η ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ

Την αποτελούν οι μαθητές :

ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΕΒΟΥΡΟΣ,

ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΟΥΣΟΥΛΑΣ,

ΚΩΝ/ΝΟΣ ΜΙΧΕΛΟΓΚΩΝΑΣ,

ΣΕΡΖΙΟ ΡΟΚΑΪ ,

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΑΡΔΗΣ.

2

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ

Η ιστορία της Πόλης του Πειραιά ανάμεσα στους αιώνες, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το Λιμένα

της. Μια ενδιαφέρουσα διαδρομή, με πολλές και ποικίλες μεταπτώσεις, με περιόδους ακμής και

παρακμής, ανόδου και πτώσης για πάνω από τέσσερις χιλιετίες. Μια ιστορική διαδρομή που καταλήγει

στη δημιουργία της νεότερης πόλης του Πειραιά, στη διάρκεια του περασμένου αιώνα και στη

σημερινή πραγματικότητα: σε μια μεγαλούπολη που σφύζει από ζωή, με το πρώτο λιμάνι της χώρας

μας και με όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός μεγάλου ναυτιλιακού και

εμποροβιομηχανικού κέντρου.

Στη διαμόρφωση της ιστορικής μοίρας του Πειραιά, υπήρξε πράγματι καθοριστική η επίδραση του

φυσικού χώρου και της γεωγραφικής θέσης του. Για τον Πειραιά, στην διαδρομή των αιώνων, ίσχυσε

με μαθηματική ακρίβεια, ό,τι συνήθως παρατηρείται στις περισσότερες -αν όχι όλες -παραθαλάσσιες

πόλεις. Η κατά καιρούς, ανάπτυξη του λιμένα του συνδέθηκε πάντα με περιόδους ανάλογης ακμής και

προόδου της πόλης. Και, όπως είναι γνωστό, στους δεκαπέντε περίπου αιώνες της παρακμής του

λιμένα, η πόλη δεν υπήρξε. Η πορεία της πόλης και του λιμένα εμφανίζεται, στα πλαίσια του πειραϊκού

χώρου, κοινή. Μιλάμε δηλαδή για μια πόλη-λιμάνι.

3.1 Ιστορική αναδρομή στην Εξέλιξη σης σχέσης Πόλης -Λιμένα

Στους πρώτους ιστορικούς χρόνους που το λιμάνι του Πειραιά δε χρησιμοποιήθηκε από τους

Αθηναίους, οι κάτοικοι του τόπου ήταν ελάχιστοι.

Ο Πειραιάς, πριν αξιοποιηθεί, στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. και αναδειχθεί σε επίνειο της Αθήνας,

ήταν -και έμεινε για αρκετούς αιώνες -ασήμαντος τόπος. Οι

Αθηναίοι χρησιμοποιούσαν ως επίνειο το Φάληρο και για το

εξαγωγικό εμπόριο τα λιμάνια των ανατολικών ακτών της Αττικής

και κυρίως τις Πρασιές (το σημερινό Πόρτο-Ράφτη). Αντίθετα, όταν

με τα έργα του Θεμιστοκλή και του Περικλή διαμορφώθηκε σε

υποδειγματικό για την εποχή λιμάνι και συγκέντρωσε το

εισαγωγικό και διαμετακομιστικό εμπόριο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, αναπτύχθηκε παράλληλα και η

πόλη που έγινε το κέντρο της οικονομικής ζωής όχι μόνο της Αθήνας, αλλά και της Ελλάδας ολόκληρης.

3

• Προϊστορικοί χρόνοι.

Στους προϊστορικούς χρόνους, ο Πειραιάς ήταν νησί, που χωριζόταν από την υπόλοιπη Αττική με

θαλάσσια ζώνη, που άρχιζε από την περιοχή του Φαληρικού όρμου

-και συγκεκριμένα από το Νέο Φάληρο -περνούσε μέσα από τη

σημερινή συνοικία Καμίνια και τμήμα του δήμου Αγίου Ιωάννη

Ρέντη και κατάληγε στον λιμένα Αλων, μπροστά στο σταθμό των

"Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων Αθηνών -Πειραιώς". Αργότερα η ζώνη

αυτή καλύφθηκε με προσχώσεις για να μετασχηματιστεί αρχικά σε αβαθή θαλάσσια λωρίδα, στη

συνέχεια σε "ελώδη περιοχή" (βάλτο) και τελικά σε "πηλώδη" (λασπότοπο) και να αποτελέσει το

γνωστό μας Αλίπεδο, με το οποίο ο Πειραιάς ενώθηκε με την υπόλοιπη Αττική.

Στην νησιωτική μορφή του τόπου, στα πανάρχαια αποδίδεται και η προέλευση του τοπωνυμίου

Πειραιεύς. Οι περισσότεροι το ετυμολογούν από τη λέξη περαιεύς (=πορθμέας, περαματάρης), από

τον ανώνυμο περαματάρη που πιθανότητα μετέφερε με το πλοιάριό του τους κατοίκους της Αττικής

στην απέναντι πειραϊκή παραλία και αντίθετα. Το αρχικά προσηγορικό (περαιεύς) εξελίχθηκε σε

τοπωνυμικό και με την εναλλαγή του ε σε ει διαμορφώθηκε στον τελικό τύπο Πειραιεύς. Στη ζωντανή,

άλλωστε γλώσσα του λαού, έχει επιβιώσει ως τις μέρες μας και ο αρχικός τύπος του τοπωνυμίου

(Περαίας, Περαιάς). Κατ' άλλους το τοπωνύμιο ετυμολογείται από τη λέξη πέραν, αφού ο Πειραιάς,

είτε όταν ήταν νησί, αποκομμένο από την υπόλοιπη Αττική, είτε μετά από την ανασύνδεσή του, επειδή

μεσολαβούσε ο βάλτος του Αλιπέδου, βρισκόταν "πέραν της ακτής" και χαρακτηριζόταν "νησιάζων".

Ο Πειραιάς κατοικήθηκε γύρω στα μέσα της 3ης π.Χ. χιλιετηρίδας. Η άποψη αυτή ενισχύεται από

κατάλοιπα πρωτοελλαδικών οικισμών που αποκαλύφθηκαν στην Παλαιά Κοκκινιά και το Κερατσίνι

-και τοποθετούνται χρονικά ανάμεσα στο 2600 και το 1900 π.Χ. σε συσχετισμό με άλλα ευρήματα της

ίδιας εποχής (ερείπια κτισμάτων, εργαλεία) στην περιοχή της Μουνιχίας και τη Σταλίδα (νησάκι του

Κουμουνδούρου). Ως πρώτοι κάτοικοι του Πειραιά αναφέρονται, εκτός από τους Πελασγούς και άλλοι

γνωστοί προϊστορικοί κάτοικοι του Ελλαδικού χώρου (Κάρες, Λέλεγες, Κρήτες, Θράκες, Φοίνικες) και

-κυρίως -οι Μινύες, οι οποίοι ήταν οι περισσότερο προηγμένοι από όλους, με πολλές ικανότητες και

τεχνικές γνώσεις, εκπληκτικές για την εποχή τους. Οι τελευταίοι, ιωνικής πιθανόν καταγωγής,

προέρχονταν από τον Ορχομενό της Βοιωτίας και εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά στα τέλη του 13ου ή

τις αρχές του 12ου αιώνα π.Χ., μετά τη θρακική εισβολή στον τόπο τους. 'Εμπειροι ναυτικοί καθώς

ήταν βρήκαν στο φυσικό λιμενίσκο της Μουνιχίας (το σημερινό Μικρολίμανο) το κατάλληλο

ορμητήριο, ενώ ο οικισμός τους αναπτύχθηκε στον ομώνυμο λόφο (τον γνωστό σήμερα ως λόφο του

Προφήτη Ηλία). Ο λόφος αυτός παραχωρήθηκε, κατά την παράδοση, στους Μινύες από τον βασιλιά

4

της Αθήνα Μούνιχο και γι' αυτό ονομάστηκε Μουνιχία, ενώ άλλοι αποδίδουν το τοπωνύμιο σε

ομώνυμο αρχηγό ή ήρωα των Μινυών. Στη κορυφή του λόφου ή -κατά μία άλλη εκδοχή-σε μικρό

ύψωμα, αριστερά στον εισερχόμενο στο λιμενίσκο της Μουνιχίας, όπου έχει αναγερθεί το εντευκτήριο

"Ναυτικού Ομίλου Ελλάδος", ίδρυσαν οι Μίνυες το ιερό της "Μουνιχίας Αρτέμιδος". Οι Μίνυες, που,

ας σημειωθεί, είχαν ειδικευθεί στην κατασκευή υπογείων διαβάσεων (σηράγγων), υπονόμων και

άλλων τεχνικών έργων, άφησαν ως τις μέρες μας, σημάδια, στο πέρασμά τους από τον πειραϊκό χώρο.

Εκτός από την ισοπέδωση του λόφου της Μουνιχίας και τα λαξευτά, μέσα σε βράχους

κατασκευάσματα, που ο λαός ονόμαζε παλαιότερα "Θεόσπιτα", δύο σημαντικά, για την εποχή τους,

τεχνικά έργα μαρτυρούν το πέρασμά τους από τον τόπο : Η γνωστή ως "Σπηλιά της Αρετούσας" στον

λόφο της Μουνιχίας και το "Σηράγγιο", γνωστό (παλαιότερα) ως "Σπηλιά του Παρασκευά". Εκτός από

τον προϊστορικό οικισμό των Μινυών, στον λόφο της Μουνιχίας, στους προϊστορικούς καιρούς αλλά

και αργότερα, ως τους ιστορικούς χρόνους, υπήρχε στον Πειραιά και ένας "σύνδεσμος" ή "ένωση"

κοινοτήτων με θρησκευτικό κυρίως χαρακτήρα και κοινό ιερό: Το "Τετράκωμον Ηράκλειον". Οι

τέσσερις "κώμες" που συγκροτούσαν την ιδιόμορφη κοινοτική "ένωση" του "Τετρακώμου" ήταν ο

Πειραιεύς , το Φάληρο -η σημαντικότερη τότε, που οι Αθηναίοι χρησιμοποιούσαν ως "επίνειο" και που

η ονομασία του προήλθε από τοπικό ήρωα και, κατά την παράδοση, έναν από τους Αργοναύτες, τον

Φάληρο (ή Φαληρό) -οι Θυμαιτάδαι (ή Θυμοιτάδαι), - το σημερινό Κερατσίνι -και η Ξυπέτη (ή Ξυπετή)

που η θέση της τοποθετείται ανάμεσα στην Παλαιά Κοκκινιά και τον Κορυδαλλό, ίσως στη σημερινή

Νίκαια. Η λατρεία του Ηρακλή ήταν ο συνδεκτικός κρίκος της ιδιόμορφης αυτής κοινοτικής ένωσης,

που επιβίωσε σε "μάκρος αιώνων" και το κοινό ιερό των "Τετρακώμων" βρισκόταν, κατά την

επικρατέστερη άποψη, στην σημερινη συνοικία Καμίνια.

• Αρχαίοι χρόνοι

Παρά το γεγονός ότι είχε κατοικηθεί από τα μέσα της τρίτης χιλιετηρίδας, ο Πειραιάς, στους

πρώτους ιστορικούς χρόνους και μέχρι την αξιοποίησή του (τον 5οπ.Χ. αιώνα), έμεινε για πολλούς

αιώνες ασήμαντη πολίχνη, χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους Αθηναίους. Η ανάδειξη του Πειραιά,

που ας σημειωθεί, ανακηρύχθηκε Δήμος το 517 π.Χ. στη διοικητική μεταρρύθμιση του Κλεισθένη, του

θεμελιωτή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, συμπίπτει χρονικά με την περίοδο της ακμής της Δημοκρατίας

αυτής. Και οφείλεται στο ενδιαφέρον και τις δημιουργικές πραγματώσεις δύο μεγάλων πολιτικών

μορφών της εποχής: του Θεμιστοκλή και του Περικλή.

Το ενδιαφέρον του Θεμιστοκλή προς τον Πειραιά άρχισε να εκδηλώνεται μετά τη μάχη του

Μαραθώνα , το 492/493 π.Χ., όταν αναδείχθηκε "επώνυμος άρχων". Τα έργα για την τείχιση και γενικά

για την οχύρωσή του άρχισαν οπωσδήποτε πριν από την ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.Χ.), αλλά

5

αποπερατώθηκαν ανάμεσα στο 471 και 465 π.Χ. Αργότερα (461456 π.Χ.) ακολούθησαν άλλα έργα για

την επέκταση των Μακρών Τειχών, ώστε να επιτευχθεί η σύνδεση του Πειραιά με την Αθήνα. Και

τέλος, στην περίοδο 451-431 π.Χ. ολοκληρώθηκε η οικοδόμηση και η οριστική διαμόρφωση της πόλης,

με ένα υποδειγματικό, για την εποχή, πολεοδομικό σχέδιο που είχε εκπονηθεί από τον διάσημο

αρχιτέκτονα και πολεοδόμο Ιππόδαμο το Μιλήσιο.

Η επιλογή του Θεμιστοκλή, που στάθηκε ο δημιουργός του αρχαίου Πειραιά, υπήρξε επιτυχής.

Γιατί με τα φυσικά πλεονεκτήματα που διαθέτει ο Πειραιάς με τους τρεις "αυτοφυείς" λιμένες του

(Μέγα, Ζέα, Μουνιχία) και με τα έργα που εκτελέστηκαν, αναδείχθηκε σύντομα σε ασφαλέστατο

πολεμικό και άρτιο σε συγκρότηση, οργάνωση και εκμετάλλευση εμπορικό λιμάνι. Με θαυμάσια

τείχιση που ίχνη της σώζονται έως σήμερα. Με όλες τις απαραίτητες για την εξυπηρέτηση της

λιμενικής κίνησης εγκαταστάσεις, όπως κρηπιδώματα και προβλήτες για την παραβολή των πλοίων,

μόλους, πέντε αποθήκες για την εναπόθεση των εμπορευμάτων, τις περίφημες Στοές με κυριότερη τη

Μακρά Στοά, αγόρες, νεώρια για τη ναυπήγηση των πλοίων, το περίφημο "Δείγμα", που υπήρξε το

πρώτο χρηματιστήριο εμπορευμάτων του κόσμου και στους πολεμικούς ναυστάθμους της Ζέας, της

Μουνιχίας και του Κανθάρου νεωσοίκους (παραθαλάσσια υπόστεγα, στα οποία αποσύρονταν για

ασφάλεια τα πλοία όταν δεν ταξίδευαν) και σκευοθήκες για τη φύλαξη του εξοπλισμού των πλοίων, με

περισσότερο γνωστή από τις τελευταίες τη "Σκευοθήκη του Φίλωνος", στο λιμάνι της Ζέας. Με

6

δημόσια κτίρια, ιερά, θέατρα. Με άριστη ρυμοτομία. Σε γενικές γραμμές μία πόλη που έσφυζε από

ζωή και δίκαια είχε αποκληθεί Εμπόριον της Ελλάδος, "εις ό" κατά τον Θουκυδίδη "εισέρχεται δια το

μέγεθος της πόλεως εκ πάσης γης τα πάντα". Μεγάλο εισαγωγικό λιμάνι, στην αρχαιότητα ο Πειραιάς,

διατηρεί αυτό το χαρακτηριστικό γνώρισμα αναλλοίωτο ανάμεσα στους αιώνες, αφού και σήμερα

είναι το μεγαλύτερο εισαγωγικό λιμάνι της χώρας, με σταθερή αναλογία εισαγωγών -εξαγωγών: 7:3.

Το εμπορικό λιμάνι του αρχαίου Πειραιά, το περίφημο "Εμπόριον", εκτεινόταν από την περιοχή του σημερινού

Κεντρικού Τελωνείου (Αγίου Νικολάου) ως τη χηλή της Ηετιωνείας άκρας, δηλαδή το σημείο όπου βρίσκεται το

Σιλό και υπήρχαν ως πρόσφατα οι αποθήκες και τα λιμενικά υπόστεγα της Ελευθέρας Ζώνη, χωρίς να

περιλαμβάνεται σ' αυτό η λεκάνη του λιμένα Αλών, που ως αβαθής δεν χρησιμοποιήθηκε στην αρχαιότητα.

Διαθέτοντας τις απαραίτητες εγκαταστάσεις και υποδειγματική οργάνωση, με όλα τα αρμόδια για την

εξυπηρέτηση των συναλλασσομένων όργανα (επιμελητές εμπορίου, τελώνες ή ελλιμενιστές -για τη είσπραξη

των λιμενικών τελών και φόρων-, αγορανόμους, μετρονόμους, αστυνόμους, σιτοφύλακες κ.α.) το "Εμπόριον"

διασφάλιζε τα εχέγγυα για την απρόσκοπτη διεξαγωγή των λιμενικών εργασιών, ενώ με τα αυστηρά μέτρα που

ίσχυαν είχε επίσης εξασφαλιστεί η ομαλή διενέργεια των εμπορικών συναλλαγών στην "Αγορά", η οποία, με την

ιδιαίτερη σημασία της, στην αρχαιότητα, αποτελούσε το κέντρο της οικονομικής ζωής της πόλης. Η "Αγορά"

βρισκόταν στην περιοχή του "Εμπορίου", ενώ μια άλλη αγορά, για την εξυπηρέτηση των καθημερινών αναγκών

των κατοίκων σε προμήθειες τροφίμων και άλλων ειδών, η "Ιπποδάμειος", λειτουργούσε στο

εσωτερικό της πόλης, κοντά στο λιμένα της Ζέας (Πασαλιμάνι).

Ο Πειραιάς στην αρχαιότητα, όπως και σήμερα, ήταν κυρίως εισαγωγικό λιμάνι, με μεγάλη ναυτιλιακή

και εμπορευματική κίνηση, ιδιαίτερα από τον Οκτώβριο έως τον Απρίλιο, που οι καιρικές συνθήκες

διευκόλυναν τα ταξίδια των ιστιοφόρων. Το μεγαλύτερο μέρος των φορτίων προερχόταν από τα

λιμάνια της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας και ιδιαίτερα της Σκυθίας. από την οποία

εισάγονταν σιτηρά. Το εξαγωγικό εμπόριο ήταν περιορισμένο, με φορτώσεις ορισμένων προϊόντων της

Αττικής (όπως λάδι, κρασί, μέλι) και ειδών αγγειοπλαστικής. Η μεγάλη εισαγωγική κίνηση του λιμένα

του και η εφαρμογή, στην καθημερινή συναλλακτική πρακτική, των αρχών της ελεύθερης οικονομίας

συνετέλεσαν στην ανάπτυξη αξιόλογης εμπορικής κίνησης και στην πόλη. Οι έμποροι ήταν, κατά κύριο

λόγο, ξένοι, που είχαν μόνιμα εγκατασταθεί στον Πειραιά -οι μ έ τ ο ι κ ο ι-, στους οποίους είχαν δοθεί

ορισμένα δικαιώματα για την απρόσκοπτη άσκηση του επαγγέλματός τους, υπό την προϋπόθεση της

καταβολής ειδικού φόρου, του γνωστού "μετοίκιο". Και η παρουσία μεγάλου αριθμού ξένων, με

προοδευτικότερες ίσως αρχές και αντιλήψεις από τους ντόπιους αλλά και η παράλληλη μεγάλη κίνηση

διερχομένων από το λιμάνι, που είχε ως αποτέλεσμα τη "διακίνηση" νέων ιδεών, εξηγεί ως ένα σημείο

το γεγονός ότι στον Πειραιά από πολύ νωρίς επικρατούσε "πνεύμα" ελευθεροφροσύνης, και είχε

αναπτυχθεί μια καθαρή δημοκρατική συνείδηση, ώστε να θεωρείται το "επίνειο", όχι μόνο στον

οικονομικοκοινωνικό αλλά και στον πολιτικό χώρο "ωφελιμότερον της άνω πόλεως".

7

Εκτός από το εμπόριο σημαντικά είχε αναπτυχθεί και η βιομηχανία, με αντιπροσωπευτικούς

κλάδους τη ναυπηγική, τη μεταλλουργία, την αγγειοπλαστική και, κατά δεύτερο λόγο, την

υφαντουργία. Ακόμα στο λιμάνι του Πειραιά διαμορφωνόταν, την περίοδο αυτή, η χρηματιστηριακή

τιμή των διαφόρων εμπορευμάτων, καθοριζόταν το ύψος των ναύλων και γενικά ρυθμίζονταν όλα τα

σχετικά με τις εμποροναυτιλιακές συναλλαγές θέματα, σε "διεθνή" -για την εποχή -πλαίσια, ώστε

δικαίως να χαρακτηρίζεται ο Πειραιάς ως "το Λονδίνο της αρχαιότητας".

Η οικονομική και κοινωνική άνθηση που γνώρισε ο Πειραιάς στην περίοδο της μέγιστης ακμής του

είχε ως αποτέλεσμα την παράλληλη ανάπτυξη πνευματικής και καλλιτεχνικής ζωής στην πόλη, με

ενεργό συμμετοχή σ' αυτήν όχι μόνον των ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης, αλλά και των

ισχυρών οικονομικών παραγόντων της εποχής που είχαν ως έδρα της επιχειρηματικής τους

δραστηριότητας το "επίνειο". Στα σπιτικά του βιομηχάνου Κεφάλου (πατέρα του ρήτορα Λυσία), του

τραπεζίτη Πασίωνα, του πολιτικού Καλλία, του στρατηγού Τιμοθέου -γιού του Κόνωνα -του σοφιστή

Πρόκλου κ.α. συγκεντρώνονταν συχνά ο Πλάτων, ο Σωκράτης, ο Λυσίας, ο αστρονόμος και γεωμέτρης

Μέτων, ο Ξενοφών -και αργότερα ο Δημοσθένης, ο ρήτορας -επίσης -Ισαίος, ο Μένανδρος (ο οποίος

έμενε μόνιμα στην επαύλη του στον Πειραιά και πνίγηκε ενώ κολυμπούσε στη θαλάσσια περιοχή της

Φρεαττίδας) κ.α και "συνδιαλέγονταν" επάνω στα επιστημονικά, καλλιτεχνικά και κοινωνικά θέματα

του καιρού τους. Ας σημειωθεί ότι ο χώρος που είχε επιλέξει ο Ξενοφών για τη διεξαγωγή του

διαλόγου στο έργο του "Συμπόσιον" είναι το σπίτι του Καλλία στον Πειραιά, ενώ και ο Πλάτων στον

Πειραιά τοποθετεί επίσης το χώρο του διαλόγου στο σπουδαιότερο ίσως έργο του, την "Πολιτεία".

Τέλος στο περίφημο θέατρο της Μουνιχίας (το σωζόμενο θεάτρο της Ζέας είναι μεταγενέστερο)

διδάχθηκαν, κατά καιρούς, έργα του Αισχύλου, του Σοφοκλή, του Ευριπίδη, του Αριστοφάνη, του

Μενάνδρου κ.α. με προσέλκυση θεατών από όλη την Ελλάδα.

• Η πορεία προς την πτώση και οι αιώνες της παρακμής.

Η πορεία του αρχαίου Πειραιά στάθηκε κοινή με την πορεία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Θα την

ακολουθήσει στο μεσουράνημα της, στον περίφημο "χρυσούν αιώνα". Θα δεχθεί μαζί της το πρώτο

8

πλήγμα, στον Πελοποννησιακό πόλεμο (431-404 π.Χ.). Θα συνέλθει κάπως με την αποκατάσταση της

δημοκρατίας (403 π.Χ.) που η προσπάθεια για αυτήν από εδω -από τον λόφο της Μουνιχίας, με τον

Θρασύβουλο -θα ξεκινήσει. Και τελικά θα την παρακολουθήσει στην πορεία προς την οριστική

παρακμή, αργά μα σταθερά από τους Μακεδονικούς χρόνους, για να δεχθεί το θανάσιμο χτύπημα με

την εισβολή των Ρωμαίων και την καταστροφή από τον Σύλλα, το 85 π.Χ. Μετά την καταστροφή η πόλη

περιορίστηκε "εις ολίγην κατοικίαν", κοντά στο λιμάνι. Και στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες

γράφτηκε ο θλιβερός επίλογος της ιστορίας του αρχαιού Πειραιά . Από το 395 π.Χ., με την τελευταία

εισβολή των Γότθων, ο Πειραιάς εγκαταλειπεται από τους κατοικους του και αρχίζει η μεγάλη

περίοδος της πειραϊκής παρακμής, που θα διαρκέσει δεκαπέντε περίπου αιώνες, ως την εθνική μας

αποκατάσταση. Στην περίοδο, αυτή η πόλη δεν υπήρξε. Αν δημιουργήθηκαν -ευκαιριακά πάντα

κάποιες μικρές "εστίες" ζωής, δεν γνωρίζούμε. Το λιμάνι του Πειραιά χρησιμοποιήθηκε, βέβαια, κατά

καιρούς, ως ορμητήριο του βυζαντινού στόλου ή των πειρατικών πλοίων, που τότε -όπως και αργότερα

-λυμαίνονταν το Αιγαίο. Αλλά για κάποια, έστω και περιορισμένη, λιμενική κίνηση, δεν μπορεί να γίνει

λόγος.

Από το 1318 μ.Χ. ο Πειραιάς έχασε και το αρχαίο όνομα του. 'Έγινε το "PORTO LEONE", το "PORTO

DRACO" των Φράγκων και από το 1456 το "Ασλάν λιμάνι" των Τούρκων (λιμάνι

λέοντος), από το μαρμάρινο άγαλμα Λέοντος, που βρισκόταν περίπου στη θέση όπου

χτίστηκε αργότερα το Παλαιό Δημαρχείο (Ρολόι) -και το οποίο "απήγαγε" το 1688, στη διάρκεια

της γνωστής εκστρατείας του κατά των Αθηνών, ο Φρ. Μοροζίνι και μετέφερε στο Ναύσταθμο της

Βενετίας,

όπου εξακολουθεί να βρίσκεται. Το άγαλμα του Λέοντος, του οποίου δεν γνωρίζουμε ούτε τον

γλύπτη που το φιλοτέχνησε, ούτε τον χρόνο της κατασκευής του, ή, έστω, της τοποθέτησής του στον

Πειραιά, "με το υπερφυσικό μέγεθος, με την ανθρώπινη μορφή και τις μυστηριώδεις επιγραφές

αποτελεί -όπως εύστοχα παρατηρεί ο Ιωάννης Αλ Μελετόπουλος-και θα αποτελέσει ίσως εσαεί ένα

από τα άλυτα μυστήρια της ιστορίας...". Επειδή όμως το άγαλμα αυτό έχει συνδεθεί άρρηκτα με μια

μακρά ιστορική περίοδο της πόλης, οι Πειραιώτες δεν έπαψαν να διεκδικούν την επιστροφή του.

Επανειλημμένα διαβήματα έγιναν, κατά το παρελθόν, από το Δήμο και άλλους τοπικούς συλλογικούς

φορείς, χωρίς αποτέλεσμα. Τελευταία, με τη συγκρότηση της "Συντονιστικής Επιτροπής για την

9

επιστροφή του Λέοντος του Πειραιώς" το θέμα ήρθε και πάλι στο προσκήνιο της επικαιρότητας. Η

Επιτροπή, με τη συγκέντρωση με "χορηγίες" του απαραίτητου χρηματικού ποσού προχώρησε στην

κατασκευή πιστού μαρμάρινου αντιγράφου του αγάλματος, που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Γ. Μέγκουλας,

με στόχο μα προσφερθεί τούτο στη Βενετία για την επιστροφή του πρωτοτύπου. Ο "νεότευκτος' αυτός

Λέων τοποθετήθηκε προσωρινά σε καίρια θέση του Κεντρικού Λιμένα, με τη φροντίδα και με δαπάνες

του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς.

Σε όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η ερήμωση και η εγκατάλειψη εξακολουθούν να είναι τα

χαρακτηριστικά γνωρίσματα του πειραϊκού χώρου. Το λιμάνι του χρησιμοποιήθηκε σε αραιά χρονικά

διαστήματα και για ελάχιστες εμπορικές συναλλαγές. Μόνη "εστία" ζωής, την περίοδο αυτή, το

Μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα, που ιδρύθηκε, σύμφωνα με νεότερες και περισσότερο

τεκμηριωμένες απόψεις, γύρω στα 1590 με τους ελάχιστους μοναχούς του -ισχνές παρουσίες μέσα σ'

αυτό το περίεργο "σκηνικό" διάκοσμο της γενικής ερημιάς -και μόνος

επώνυμος κάτοικος ο ιδιόρρυθμος Γάλλος έμπορος Καιράκ, που είχε εγκατασταθεί σ' ένα σπίτι,

στην πειραϊκή παραλία, γύρω στα μέσα του δεκάτου ογδόου αιώνα, ενώ την όλη εικόνα της παρακμής

του άλλοτε ένδοξου "επινείου" συμπλήρωνε η κωμικοτραγική "φιγούρα" του Τούρκου τελωνοφύλακα

που αποτελούσε -κατά τον CHATAUBRIAND- "θλιβερόν παράδειγμα ηλιθίου υπομονής που ανέμενε να

παράλθουν μήνες ολόκληροι δια να ιδή καταπλέον κανένα πλοίον...".

• Από τους αιώνες της παρακμής στο θαύμα της αναδημιουργίας.

Το 1829, όταν ακούγονταν οι τελευταίοι απόηχοι από τους κρότους των αρμάτων του οχτάχρονου

εθνικού ξεσηκωμού και μέσα από τα χαλάσματα και τ' αποκαΐδια ξεπρόβαλλε η αρτιγέννητη "Ελληνική

Πολιτεία", όλα έδειχναν πως δεν θα αργούσε να ξανανθίσει η ζωή στον έρημο αυτό τόπο. Και "η θέσις,

η καλούμενη Πειραιεύς" των τελευταίων επαναστατικών χρόνων θ' ανασυρόταν από την αφάνεια των

αιώνων της παρακμής κι αποβάλλοντας οριστικά τα ξενικά της ονόματα, θα αποκτούσε πάλι την παλιά

της αίγλη. 'Όπως και έγινε σε μία σύντομη σχετικά χρονική διαδρομή, που καλύπτει τις έξι τελευταίες

δεκαετίες του δεκάτου ενάτου αιώνα με το θαύμα της δημιουργίας του νεότερου Πειραιά.

Στη νεότερη ιστορική πορεία του Πειραιά δύο χρονολογίες σημαδεύουν καθοριστικά το επικό

ξεκίνημα για τη δημιουργία: το 1829 και το 1835. Το 1829 φτάνουν στον τόπο αυτό οι πρώτοι νέοι του

κάτοικοι -πέντε τον αριθμό -κι ανάμεσά τους ο Γιαννακός Τζελέπης, που η ιστορική μνήμη διασώζει ως

τις μέρες μας το όνομα του στην ομώνυμη ακτή. Το 1835 ιδρύεται ο Δήμος Πειραιώς, με πρώτο

δήμαρχο τον Υδραίο Κυριακό Σερφιώτη. Εν τω μεταξύ, μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας του

νεοσύστατου ελληνικού κράτους από το Ναύπλιο στην Αθήνα (1834) και τη διαγραφόμενη πλέον

προοπτική για μελλοντική ανάπτυξη του πειραϊκού λιμένα, αρχίζει να εκδηλώνεται εντονότερο το

10

ενδιαφέρον για τον εποικισμό του Πειραιά από τους ανθρώπους που προέρχονταν από όλα τα σημεία

του ελληνικού χώρου, με σταθερή αύξηση από χρόνο σε χρόνο του αριθμού τους. Οι άνθρωποι αυτοί

που, όπως αποδείχθηκε στην πράξη, διέθεταν και ικανότητες και δυνατότητες, αποτέλεσαν το

δυναμικό "πυρήνα" του πληθυσμού της νέας πόλης. Στο Πειραιά συντάσσεται σχέδιο από τους

Κλεάνθη και Σάουμπερτ και εγκρίνετε από τον αρχιτέκτονα Κλένζε και την Αντιβασιλεία.

Πειραιάς 1850

Το 1860 ο Πειραιάς αρχίζει να παίρνει από τη Σύρο το προβάδισμα, που αποτελούσε το

σπουδαιότερο ναυτιλιακό κέντρο της εποχής. Η βασικότερη αιτία ήταν ότι βρίσκονταν πιο κοντά στην

Αθήνα. Μια σειρά όμως από γεγονότα βοήθησε τον Πειραιά να αναπτυχθεί. Ενδεικτικά σημειώνουμε

από τα γεγονότα αυτά τη σιδηροδρομική σύνδεση με την Αθήνα, το 1869 και αργότερα, προς τα τέλη

του αιώνα, με τις άλλες πόλεις της Ελλάδας, τις πρώτες αξιόλογες προσπάθειες για τη βιομηχανική

ανάπτυξη του τόπου, που χρονικά πρέπει να τοποθετηθούν ανάμεσα στο 1860 και το 1870 και τη

διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου, το 1893, που έκανε πλεονεκτικότερη τη θέση του Πειραιά προς

τη Δύση, σε συνδυασμό και με την οριστική στροφή της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας προς τον ατμό,

γύρω στις αρχές του αιώνα μας.

• Πρώτο λιμάνι της χώρας.

Στα τέλη του 19ου

αιώνα το "θαύμα" της αναδημιουργίας είχε ολοκληρωθεί. Με την οριστική

διαμόρφωση της πόλης, αρχικά σύμφωνα με το άριστο, για την εποχή του, πολεοδομικό σχέδιο των

Κλεάνθη - Schaubert - Klenze και αργότερα με τις αναγκαίες τροποποιήσεις και συμπληρώσεις του.

Με την οικοδόμηση πολλών δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, που ξεχώριζαν για την καλαισθησία τους

-και από τα οποία ελάχιστα διασώθηκαν ως τις μέρες μας. Με την ανάπτυξη του εμπορίου και της

βιομηχανίας. Και με τη σταθερή αύξηση του πληθυσμού της πόλης που έφτασε το 1896 τους 51.020

κατοίκους.

11

Εκτός από τα πρώτα δημόσια κτίρια, που οικοδομήθηκαν αμέσως μετά την ίδρυση του Δήμου

(Τελωνείο, Λοιμοκαθαρτήριο, Κρατικές Αποθήκες στην οδό Ευπλοίας -έργο του αρχιτέκτονα Κλεάνθη -,

κτίριο της Σχολής Ευελπίδων, η οποία λειτούργησε στον Πειραιά από το 1837 έως το 1894 κ.α.), έως τα

τέλη του δεκάτου ενάτου αιώνα είχαν επίσης χτιστεί όλα τα απαραίτητα σχολικά κτίρια ("Ράλλειο

Παρθεναγωγίο", "Ιωνίδειες Σχολές" Γυμνάσιο -στην πλατεία Κοραή -και πολλά δημοτικά σχολεία) το

μέγαρο του Χρηματιστηρίου, το γνωστό ως "Ρολόι" (1869-73), στο οποίο από το 1885 εγκαταστάθηκε

το δημαρχείο (και που η κατεδάφιση του το 1968, χαρακτηρίστηκε ως πράξη ασέβειας προς την

πειραϊκή ιστορική μνήμη), το Δημοτικό Θέατρο (1884-95), σε σχέδιο του αρχιτέκτονα Ι.Λαζαρίμου και

σε λιτή νεοκλασική γραμμή, που είναι και σήμερα το ωραιότερο δημόσιο κτίριο του Πειραιά. το κτίριο

του παλαιού (1899-1901) και πολλοί ιεροί ναοί (Αγίου Σπυρίδωνα, Αγίου Νικολάου, Αγίου

Κωνσταντίνου, Ευαγγελιστρίας -στη σημερινή του μορφή -, Αγίας Τριάδας, στην αρχική του μορφή,

που με διάφορες προσθήκες διατηρήθηκε ως την καταστροφή της το 1944). Τέλος, με δωρεές των

μεγάλων ευεργετών του τόπου, είχαν ιδρυθεί τα κοινωφελή ιδρύματα, που και σήμερα συνεχίζουν τη

λειτουργία τους ('Τζάνειο Νοσοκομείο", "Ζάννειο Ορφανοτροφείο Αρρένων", "Γηροκομείο",

""Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο Θηλέων" κ.α.)

12

Tο γνωστό ως "Ρολόι"

Στο λιμάνι, που επί 75 χρόνια , με τα αρμόδια για την διοίκησή του νομικά πρόσωπα

("Επιτροπείες") βρισκόταν ουσιαστικά υπό τον έλεγχο του Δήμου, είχαν εκτελεστεί τα πρώτα

απαραίτητα λιμενικά έργα, που παρείχαν τη δυνατότητα να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της

λιμενικής κίνησης της εποχής, που έφτανε περίπου τα 2500 πλοία και τους 1.500.000 τόνους

εμπορευμάτων τον χρόνο -και από το 1898 είχε αρχίσει η κατασκευή των δύο εξωτερικών μόλων και

των Μονίμων Δεξαμενών. Τα λυχνάρια που φώτιζαν τον Πειραιά, τα πρώτα χρόνια, αντικαταστάθηκαν

διαδοχικά με τις λάμπες πετρελαίου, το φωταέριο (1878) και από τις αρχές του 20ου αιώνα (1903-04)

σταδιακά με τον ηλεκτρισμό. τη φτώχεια και τον μαρασμό, την ανυπαρξία οικονομικής ζωής,

διαδέχθηκε η ακμή και η άνθηση με τα πρώτα εργοστάσια (βασιλειάδη, Τζων Μακ Δουάλ και Βάρβουρ,

Ρετσίνα, Βολανάκη, Δηλαβέρη, Μεταξά, Μπαρμπαρέσου κ.α.) και τους μεγάλους εμπορικούς οίκους.

Στον πνευματικό και καλλιτεχνικό τομέα σημειώθηκε αξιόλογη κίνηση. Και καθώς ανέτελλε ο 20ος

αιώνας, που έμελλε να σταθεί μια ταραγμένη και κοσμογονική εποχή, που άλλαξε, κυριολεκτικά, τη

ροή της ιστορίας, ο Πειραιάς είχε οριστικά κερδίσει τη μάχη της αναδημιουργίας και της προκοπής

του. Είχε αναδειχθεί στο πρώτο λιμάνι και στην δεύτερη πόλη της Ελλάδας. Κι ακόμη ευρύτερη

διαγραφόταν η προοπτική για τη χρονιά που θα ακολουθούσαν -όπως και έγινε, με την εκπληκτική

εξέλιξή του, στη διαδρομή του εικοστού αιώνα και ως τις μέρες μας.

• Η εξέλιξη της πόλης στη διάρκεια του 20ου αιώνα.

13

Στις πρώτες τέσσερις δεκαετίες του εικοστού αιώνα η πόλη συνέχιζε σταθερά την ανοδική της

πορεία, σε όλους τους τομείς. Στο εμπόριο, τη βιομηχανία, τη ναυτιλία και -γενικά -στον χώρο της

οικονομικής ζωής. ενώ παράλληλα αξιόλογες είναι οι επιτεύξεις και στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο.

Τούτο οφείλεται βασικά στην ομοιογένεια που διατηρεί, ιδιαίτερα ως το 1922, η πειραϊκή κοινωνία και

στην έντονη προβολή μιας τοπικής συνείδησης, που σε τελευταία ανάλυση, διαμορφώνει και την

ιδιαιτερότητα της όλης "φυσιογνωμίας" της πόλης. Μια ιδιαιτερότητα που είναι έκδηλη ακόμα και

στην

1926 - Κατασκευή σταθμού Πειραιά

αισθητική των δημοσίων και ιδιωτικών κτιρίων της.

Με τη σταδιακή επέκταση του ηλεκτροφωτισμού, την ηλεκτροκίνηση του σιδηροδρόμου Αθηνών

-Πειραιώς (1904) και των "τραμ" (1909), την ασφαλτόστρωση των κεντρικών οδών και πλατειών -την

ίδια περίοδο -και την επίλυση του σοβαρότατου για την πόλη προβλήματος της υδροδότησης, μετά

την κατασκευή του φράγματος του Μαραθώνα (1931), αντιμετωπίζονται αποφασιστικά άμεσες και

πρακτικές ανάγκες των κατοίκων, με αισθητή βελτίωση της. ποιότητας ζωής

Μετά το 1922, ο Πειραιάς γνωρίζει τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή "έκρηξη", με διπλασιασμό του

πληθυσμού του, που φτάνει το 1928 τους 251.659 κατοίκους (1920 : 133.428 κατ.) μετά την άφιξη των

προσφύγων από την Μικρά Ασία και την εγκατάστασή τους σε συνοικισμούς γύρω από τη παλιά πόλη

-τους σημερινούς δήμους Νίκαια, Κερατσίνι, Δραπετσώνα κ.α. Η τα οποία -τελικά -με υπεράνθρωπες

προσπάθειες ξεπεράστηκαν, υπήρξε και χρήσιμη αλλά και παραγωγικά αποδοτική. Γιατί ενίσχυσε την

οικονομία της χώρας με ένα αξιόλογο έμψυχο δυναμικό που η συμβολή του εκτιμήθηκε ως απόλυτα

θετική για τα τοπικά και -ακόμη -για τα ευρύτερα εθνικά πλαίσια.

14

Γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 1920, το λιμάνι του Πειραιά, παρά την σταθερή αύξηση της

κίνησης που παρουσίαζε, αντιμετώπιζε και σοβαρά προβλήματα όπως η φορτοεκφόρτωση των

εμπορευμάτων που γινόταν με πρωτόγονες φορτηγίδες, η έλλειψη αποθηκευτικών χώρων, η αταξία, η

ανασφάλεια, η σύγχυση αρμοδιοτήτων κ.α. Για το λόγο αυτό, ιδρύθηκε το 1930 ο Οργανισμός Λιμένος

Πειραιά (Ο.Λ.Π) από την κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου με σκοπό να δώσει οριστική λύση στο

πρόβλημα της οργάνωσης, της διοίκησης και της εκμετάλλευσης του λιμανιού του Πειραιά. Με το

Νόμο λοιπόν 4748/15.5.1930 «Περί οργανώσεως του Λιμένος Πειραιώς-Ο.Λ.Π» ιδρύθηκε ο Ο.Λ.Π με τη

μορφή Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου, ο οποίος συνέβαλε σημαντικά στην ανοδική πορεία του

λιμανιού.

Τροχιόδρομος Πειραιάς-Πέραμα

Το διάστημα 1930-1940 ο Ο.Λ.Π διέθεσε 217 περίπου εκατομμύρια δραχμές για την αποπεράτωση

σημαντικών λιμενικών και οικοδομικών έργων και την συμπλήρωση τεχνικού εξοπλισμού του λιμανιού

(Ελευθέρα Ζώνη, γερανογέφυρες, Σιταποθήκη, φορτοεκφορτωτικές εργασίες, πενταόροφη αποθήκη

κ.α.). Όμως, η περίοδος του πολέμου το 1940 υπήρξε δραματική τόσο για την πόλη όσο και για το

λιμάνι, αφού οι Γερμανοί κατά την αποχώρηση τους ανατίναξαν τις λιμενικές εγκαταστάσεις με

εκρηκτικές και εμπρηστικές βόμβες κι έτσι το λιμάνι καταστράφηκε. Οι ζημιές κατά σχετικές εκτιμήσεις

της εποχής, υπολογίστηκαν σε 325.000.000 προπολεμικές δραχμές. Μεγάλες ήταν και οι καταστροφές

στην πόλη (κατάρρευση ενός Ιερού Ναού -της Αγίας Τριάδας - 684 δημοσίων και ιδιωτικών κτιρίων, 56

αποθηκών και εργοστασίων, 3000 πλινθόκτιστων και ξύλινων οικημάτων και σημαντικές ζημιές σε

2.070 δημόσια και ιδιωτικά κτίρια και 146 εργοστάσια και αποθήκες, ενώ βαρύτατος ήταν και ο φόρος

αίματος που κατέβαλε ο Πειραιάς -οι θυσίες σε ανθρώπινα θύματα (15.000 περίπου νεκροί, από τους

οποίους οι 11.000 από πείνα τον φοβερό χειμώνα του 1941-42).

Στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια και μετά την αποκατάσταση των ζημιών στο λιμάνι και την πόλη,

ο Πειραιάς άρχισε, ιδιαίτερα από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, να ξαναβρίσκει τον συνήθη ρυθμό

της ζωής του. Οι διοικήσεις του Ο.Λ.Π στην πενταετία 19451950, κατόρθωσαν και αποκατέστησαν τις

ζημιές και το λιμάνι ξαναβρήκε τη μορφή που είχε πριν από τον πόλεμο.

15

Παράλληλα, στα μέσα της δεκαετίας του '50, άρχισε η προσπάθεια για την ανοικοδόμηση της

πόλης, για να πάρει όμως διαστάσεις πραγματικής "κοσμογονίας", στον τομέα αυτό, από την επόμενη

δεκαετία, με την ανέγερση πολυώροφων κτιρίων με επιβλητική κυριαρχία του "μπετόν" που, κάτω από

την ασφυκτική πίεση των άμεσων αναγκών για στέγαση της εποχής πρόβαλε ίσως ως η μόνη λύση,

αλλά που δυστυχώς είχε ως αποτέλεσμα τη ριζική αλλαγή της αισθητικής "φυσιογνωμίας" της πόλης.

Ελάχιστα είναι τα νεοκλασικά κτίρια που διασώθηκαν από την σκαπάνη της φθοράς και τα οποία

ήδη αξιοποιούνται, ώστε ένα μέρος της πολιτισμικής μας αυτής κληρονομιάς να παραμείνει

-τουλάχιστον -αλώβητο. Παρά όμως τις αισθητικές αλλοιώσεις που έχει υποστεί, με ορισμένες

αρχιτεκτονικές ακρότητες και, φυσικά, παρά με την γειτνίαση με την Αθήνα, που σε πολλούς τομείς της

τοπικής ζωής έχει επιδράσει ανασταλτικά, ο Πειραιάς, αυτή η σύγχρονη πλέον μεγαλούπολη, διατηρεί

ως ένα σημείο την ιδιαιτερότητά του.

Από το 1955-1982, με την εφαρμογή του σχεδίου «Σχέδιο του Μείζονος Λιμένος Πειραιώς» του

καθηγητή -λιμενολόγου Ε.Μ. Πολυτεχνείου Δημοσθένη Πίππα, ξεκινάει μια περίοδος εκτέλεσης

σημαντικών έργων με στόχο την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό του λιμανιού (κατασκευή

κρηπιδωμάτων 4.500 μέτρων στον Κεντρικό Λιμένα, επέκταση της Σιταποθήκης στο διπλάσιο,

κατασκευή του μόλου στην Φρεαττύδα, κατασκευή Επιβατικού Σταθμού Αγίου Νικολάου, προμήθεια

πλωτού γερανού 100 τόνων, εγκατάσταση γερανογέφυρας για κ. α.).

16

Σκοπός υπήρξε μέχρι το 2004 το λιμάνι του Πειραιά να καταστεί το πρώτο της Μεσογείου κι έτσι

από το 1982 έως το 2004 έγιναν αξιοσημείωτα έργα στο λιμάνι για τα οποία αξίζει να γίνει αναφορά:

• Εργασίες εκβάθυνσης στο Κεντρικό Λιμάνι

• Διαμόρφωση του Επιβατικού Σταθμού του Αγίου Νικολάου ώστε να χρησιμοποιείται μόνιμα ως

εκθεσιακό κέντρο, εξωραϊσμός της περιοχής και δημιουργία της πλατείας Μελίνα Μερκούρη

• Κατασκευή υπογείου σταθμού αυτοκινήτων στην πλατεία Καραϊσκάκη

• Αποπεράτωση προβλήτα πετρελαιοειδών

• Κατασκευή πέντε επιβατικών Σταθμών

• Δημιουργία σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων στο Νέο Ικόνιο Το 1999 ανοίγει η αυλαία των

ιδιωτικοποιήσεων και έτσι ο Ο.Λ.Π μετατράπηκε το σε ανώνυμη εταιρεία προκειμένου να λειτουργεί

με τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας με διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, υπό την εποπτεία

του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας. Η εξέλιξη του οργανισμού προκάλεσε το ενδιαφέρον της

Ευρωπαϊκής Ένωσης κι έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα χρηματοδότησης για να ολοκληρωθεί η εκτέλεση

των έργων, η συμπλήρωση του τεχνολογικού εξοπλισμού και η αναβάθμιση του λιμένα και των γύρω

περιοχών.

Το 2001 συστήνεται η Γενική Γραμματεία Λιμένων και Λιμενικής Πολιτικής και μετατρέπονται αλλά

10 Λιμενικά ταμεία σε Α.Ε.

Το 2002 με την υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης μεταξύ του Ο.Λ.ΠΑ.Ε. και του Ελληνικού

Δημόσιου, το Ελληνικό Δημόσιο παραχωρεί για 40 χρόνια το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης και

εκμετάλλευσης των γηπέδων, κτιρίων και εγκαταστάσεων της χερσαίας λιμενικής Ζώνης του Λιμένα

στην Ο.Λ.ΠΑ.Ε. Εμπεδώνεται έτσι η απομάκρυνση του Ο.Λ.Π Α.Ε. από το Δημόσιο.

Το 2003 πραγματοποιήθηκε η δημόσια εγγραφή των μετοχών του Ο.Λ.ΠΑ.Ε στην κύρια αγορά του

Χρηματιστηρίου Αθηνών, με διάθεση από το Ελληνικό Δημόσιο ποσοστού 25,5% των μετοχών.

Τέλος τον Νοέμβριο του 2008 υπογράφηκε μεταξύ ΟΛΠ-COSCO, η σύμβαση παραχώρησης του

εμπορικού κομματιού του λιμένα και συγκεκριμένα του Σταθμού εμπορευματοκιβωτίων (ΣΕΜΠΟ),στη

Κινεζική Εταιρεία για τα επόμενα 35 χρόνια, έναντι 4.3δις.

Ο Πειραιάς αποτελεί τον τρίτο μεγαλύτερο οικισμό της Ελλάδας και είναι η έδρα του Δήμου Πειραιώς,

ο οποίος έχει έκταση 10,9 τ.χμ. και πληθυσμό 175.697 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του

2001, που τον καθιστά ως τον τέταρτο μεγαλύτερο σε πληθυσμό δήμο της χώρας μετά τις

συγχωνεύσεις που προκάλεσε το Πρόγραμμα Καλλικράτης. Η ευρύτερη αστική περιοχή του Πειραιά

αποτελείται από τον ομώνυμο δήμο και ακόμα έξι προάστια, με συνολικό πληθυσμό 466.065

κατοίκους και έκταση 50,4 τ.χμ., και καταλαμβάνει το νοτιοδυτικό τμήμα του πολεοδομικού

συγκροτήματος της Αθήνας, που συγκροτεί την περιφέρεια πρωτευούσης. Το κέντρο του Πειραιά

απέχει περίπου 12 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας, της οποίας αποτελεί ιστορικό επίνειο.

17

Ο Πειραιάς στην σύγχρονη εποχή είναι το σημαντικότερο βιομηχανικό κέντρο της χώρας και το

μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της ελληνικής οικονομίας, ενώ διαθέτει τον μεγαλύτερο λιμένα της

Ευρώπης και τον τρίτο στον κόσμο σε επιβατική κίνηση, συνδέοντας ακτοπλοϊκά την πρωτεύουσα με

τα νησιά του Αιγαίου. Ως τμήμα του πολεοδομικού συγκροτήματος Αθηνών εξυπηρετείται

συγκοινωνιακά από πληθώρα μέσων: λεωφορεία, τρόλεϊ, τον Προαστιακό Σιδηρόδρομο, το Τραμ

Αθήνας και το Μετρό Αθήνας, προς το παρόν από την παλαιά γραμμή του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου

και μελλοντικά από την επέκταση της γραμμής του μετρό, ενώ συνδέεται και με το σιδηροδρομικό

δίκτυο του ΟΣΕ.

Ο ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Δραπετσώνα: το σύγχρονο τοπίο µίας πρώην βιοµηχανικής περιοχής Δραπετσώνα, Στίχοι: Τάσος Λειβαδίτης, Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Μ' αίµα χτισµένο, κάθε πέτρα και καηµός

κάθε καρφί του πίκρα και λυγµός

Μα όταν γυρίζαµε το βράδυ απ' τη δουλειά

εγώ και εκείνη όνειρα, φιλιά.

Το 'δερνε αγέρας κι η βροχή

µα ήταν λιµάνι κι αγκαλιά και γλυκιά απαντοχή

Αχ, το σπιτάκι µας, κι αυτό είχε ψυχή.

Πάρ' το στεφάνι µας, πάρ' το γεράνι µας

στη Δραπετσώνα πια δεν έχουµε ζωή

Κράτα το χέρι µου και πάµε αστέρι µου

εµείς θα ζήσουµε κι ας είµαστε φτωχοί.

Ένα κρεβάτι και µια κούνια στη γωνιά

στην τρύπια στέγη του άστρα και πουλιά

Κάθε του πόρτα ιδρώτας κι αναστεναγµός

κάθε παράθυρό του κι ουρανός.

Μα όταν ερχόταν η βραδιά

µες στο στενό σοκάκι ξεφαντώναν τα παιδιά

Αχ, το σπιτάκι µας, κι αυτό είχε καρδιά.

18

Πάρ' το στεφάνι µας, πάρ' το γεράνι µας

στη Δραπετσώνα πια δεν έχουµε ζωή

Κράτα το χέρι µου και πάµε αστέρι µου

εµείς θα ζήσουµε κι ας είµαστε φτωχοί.

Γεια σου Περαία αθάνατε, Στίχοι/Μουσική: Μιχάλης Γεννήτσαρης.

Γεια σου Περαία αθάνατε

Πολλά τραγούδια έγραψαν

Περαία µου για σένα

γράφω κι εγώ στη σούρα µου

µε τη σειρά µου ένα

Γεια σου Περαία αθάνατε

της εργατιάς κολόνα

Πασαλιµάνι, Κοκκινιά

Καµίνια, Δραπετσώνα

Κούπες κρασί αµέτρητες

στην Τρούµπα θα ρουφήξω

και στο Χατζηκυριάκειο

στουπί θα καταλήξω

Γεια σου Περαία αθάνατε

απόψε κάνω γιούρια

στη Ζέα, στα Λιπάσµατα

και στα γνωστά Ταµπούρια

Γεια σου Περαία αθάνατε

χιλιοτραγουδισµένε

κάνεις καρδιές να χαίρονται

κάνεις καρδιές να κλαίνε

Χαρές και πίκρες µάς κερνάς

ανάµιχτες, χαρµάνι

το καλώς ήρθες κι έχε γεια

που λένε στο λιµάνι

Μ. Καραγάτσης, Το "10", Εκδόσεις Εστία, Εικοστή έκδοση, Αθήνα 2008.

19

... Σώπασαν κι άφησαν τη µατιά τους να περιπλανηθεί σ' ολόκληρη την έκταση του τοπίου. Μπροστά και

χαµηλά ο στενός δίαυλος, ανάµεσα στις ευρυχωρίες του Προλιµένα και του Κεντρικού Λιµένα, µισοφραγµένος

ζερβόδεξα από τ' αγκυροβοληµένα βαπόρια στου Ξαβέριου και τη Ζώνη. Πιο πίσω, το µακρινάρι από τις δίπατες

Αποθήκες, µε τις συµµετρικές προεξοχές των γερανών. Αριστερότερα ο ψηλός σταχτόµαυρος κύβος του Σιλό.

Πιο πίσω, η πλαγιά της Δραπετσώνας, σκεπασµένη από τα συνωστιζόµενα σπιτάκια του συνοικισµού, µε την

περήφανη προεξοχή µιας µεγάλης εκκλησίας στον αυχένα. Κι ακόµα πιο πίσω, ο µισοκλεισµένος από τη σµίξη

του Αιγάλεω και της Πάρνηθας ορίζοντας, όπου άρχισαν να σχεδιάζονται τα πρώτα λευκά συwεφάκια του

ερχόµενου µελτεµιού.

[ ... ]

Ήρθαν βαπόρια στους ντόκους και ξεφόρτωσαν κάθε λογής εµπορεύµατα. Άλλα φόρτωναν. Οι γερανοί του ΟΛΠ

περιστρέφονταν µια δω µια εκεί σήκωναν το φορτίο απ' τ' αµπάρια, τ' απόθεταν στην προκυµαία, ή αντίθετα.

Στις άλλες µεριές του λιµανιού, τα βαπόρια φορτοξεφόρτωναν µε τις µπίζες. Στου Ξαβέριου, κι απέναντι στου

Βασιλειάδη, τα συνεργεία επισκευών δούλευαν φουλ, βροντοκοπώντας τις λαµαρίνες. Ήσαν και τα κοντινά

µηχανουργεία, µε τους έντονους θορύβους τους σίδερο που χτυπιέται µε σίδερο. Καµιόνια κυκλοφορούσαν

στον παραλιακό δρόµο, βροντολογούσαν στις λακκούβες, άλλοτε φρενάριζαν στριγκά, άλλοτε µαρσάριζαν µε

πρώτη, πρόσθεταν τη φασαρία τους στον άλλο σαµατά. Κι όλοι αυτοί οι θόρυβοι πλαισιώνονταν από τη βοή της

οµιλίας των ανθρώπων: κάτι σαν βούισµα µελισσιού, που έβγαινε από χιλιάδες στόµατα σκορπισµένα σ' όλη

την πολιτεία. Οι άνθρωποι µιλάν όταν δουλεύουν µιλάν όταν δεν δουλεύουν µιλάν γιατί η δουλειά το απαιτεί ή

και χωρίς να το απαιτεί. Μιλάν για να µιλάν ...

[ ... ]

Τώρα, το τραµ διάβηκε το στενό δροµάκι, πλάι στον Άγιο Νικόλαο, που οδηγεί απ' την πλατεία του Τελωνείου

στις προκυµαίες του Ξαβέριου. Απότοµη αλλαγή σκηνοθεσίας. Από την αριστερή µεριά φτωχοµάγαζα

φτωχοφωτισµένα, σπίτια παλιά και φτωχά, µισοσκόταδο παντού, ερηµιά. Από δεξιά, η καγκελόφραχτη

προκυµαία µε το συνωστισµό των κοιµισµένων βαποριών. Όλο αυτό το κοµµάτι του λιµανιού, που τη µέρα

έσφυζε από ζωή, τώρα έχει πέσει σε νάρκη. Σιωπηλά τα εργοστάσια, έρηµοι οι ντόκοι, µερικοί τελωνοφύλακες

έκαναν τη βάρδια τους, καθισµένοι έξω απ' τα φυλάκια.

Καναδυό ναύτες του Λιµεναρχείου βηµάτιζαν σιγανά, µην ξέροντας πώς να σκοτώσουν την ώρα τους, βέβαιοι πώς

τίποτα τ' ανώµαλο δεν ήταν πιθανόν να ταράξει την τάξη του λιµανιού. Πάνω στα δεµένα βαπόρια, όσοι φύλακες δεν

είχαν ακόµα κοιµηθεί, κάθονταν πάνω στα ρέλια της πρύµης, κάπνιζαν και διασκέδαζαν την ανία τους κοιτώντας τη

µισονεκρωµένη συνοικία. Ο ουρανός είχε σχεδόν καθαρίσει από σύwεφο, σκεπάζοντας τον Πειραιά µε τη βαθυκύανη

διαφάνεια της αστεροστόλιστης ύλης του. Πίσω απ' τα Λιπάσµατα και πάνω απ' το Πέραµα, αχνοφέγγιζαν τα στερνά

ερυθρωπά απονιφάδια του λυκόφωτου, που τα 'διωχνε γοργά η ερχόµενη νύχτα.»

Πασαλιµάνι, η καρδιά του αστικού Πειραιά

Δηµήτρης Ραυτόπουλος, Τα παλιά καφενεία του Πειραιώς, από το: Νίκος Αξαρλής, Βάσιας Τσοκόπουλος, Πειραιάς,

ανθολόγιο αφηγήσεων, Εκδόσεις Τσαµαντάκη, Πειραιάς 2009.

20

« ... Οι διανοούµενοι πάλι µαζεύονταν στο Πασαλιµάνι. Εκεί ήταν τρία καφενεία, από τα παλαιότερα: Του

Χρυσοστοµίδη, εκεί που είναι τώρα η ταβέρνα Μήτσου (και δίπλα το περίφηµο θέατρο Χρυσοστοµίδη,

τώρα, ''Ολύµπια'') και απέναντι άλλα δύο καφενεία, οι "Διόσκουροι" του Συνοδινού (σήµερα

"Βερσαλλίες") και του Διονυσιάδη (σήµερα "Σπλέντιτ"), που είχε από πίσω και το θέατρο, του ίδιου του

Διονυσιάδη. Στο θέατρο αυτό κατέβαινε συχνά τα καλοκαίρια το Ελληνικό Μελόδραµα-πρόγονος της

Λυρικής Σκηνής-που ήταν τότε το "µπουλούκι". Συνέβαινε µάλιστα να παίζουν ταυτόχρονα τα βράδια τα

"όργανα" στο καφενείο και το Μελόδραµα δίπλα στην µάντρα του Διονυσιάδη και να γίνεται ...

ιλαροτραγωδία.»

Χρήστος Χαρίδηµος, από το: Ανθολόγιο αφηγήσεων, Πειραιάς, (επιµέλεια: Νίκος Αξαρλής, Βάσιας

Τσοκόπουλος), Εκδόσεις Τσαµαντάκη, Πειραιάς 2009.

« ... Απο τότε κατέβηκα στον Πειραιά, στο Πασαλιµάνι, στο παλαιό θέατρο του Διονυσιάδη, που είναι

σήµερον ο κινηµατογράφος "Σπλέντιτ". Εργάσθηκα όλη την θερινή σαιζόν. Τότε, στον Πειραιά έπαιζαν οι

καραγκιαζοπαίχτες: απέναντι στον Όµιλο Ερετών ο Γεώργιος Κουτσούρης και πριν από τον Κουτσούρη ο

Δεδούσαρος. Στην Φρεαττύδα, εκεί που βρίσκεται το καφενείο Φανού, στην πλατεία, έπαιζε ο Ιωάwης

Μώρος. Το άλλο καλοκαίρι έπαιξα στο θέατρο έναντι Οµίλου Ερετών. Θεατρώνης ήτο ο Χρήστος

Μπόγρης. Εκεί έπαιξα µέχρι το 1993. Και από εκεί επήγα στην Πλατεία του Πασαλιµανιού στο σηµερινό

θέατρο "Ολύµπια". Επιχειρηµατίας ήµουν εγώ. Έπαιξα µέχρι το 1938 έφυγα και ξαναπήγα πάλι στο

θέατρο έναντι Οµίλου Ερετών. Επιχειρηµατίας πάλι εγώ. Το θέατρο αυτό το εργάσθηκα µέχρι που επήρα

την σύνταξή µου απο το Ταµείον Συντάξεως Ηθοποιών το 1949. Και το εσυνέχισε ο γιος µου Γιώργος

Χαρίδηµος µέχρι το 1957 που οικοδοµήθηκε.»

Μάτια βουρκωμένα Νίκος Γκάτσος Κάτω στον Πειραιά στα Καμίνια φτώχεια καλή καρδιά μα και γκρίνια μάζεψα μια βραδιά τα σαίνια κι ήρθα κρυφά τον παλιό μου καημό να σου 'πώ

Μάτια βουρκωμένα παραπονεμένα δίχως αγάπη και πόνο κανένας δεν ζει μάτια βουρκωμένα πάρτε με κι εμένα πάρτε με τώρα να πάμε στο κόσμο μαζί

Κάτω στον Πειραιά στο μουράγιο είπα να σκοτωθώ μα τον άγιο μα έκανα υπομονή και κουράγιο κι ήρθα κρυφά τον παλιό μου καημό να σου 'πώ

Τα Παιδιά του Πειραιά (1960) του Μάνου Χατζιδάκι, γραμμένα για την ταινία του Ζυλ Ντασσέν Ποτέ την Κυριακή, είναι το πιο πετυχημένο τραγούδι που γράφτηκε ποτέ για την πόλη, κάνοντάς τη γνωστή και στις πιο απρόσιτες περιοχές του πλανήτη. Κανένα άλλο ελληνικό τραγούδι δεν μπόρεσε να το ξεπεράσει σε επιτυχία και αμέτρητες είναι οι ερμηνείες του σε πολλές διαφορετικές γλώσσες, με πιο γνωστή βέβαια την αγγλική έκδοση Never On Sunday. Μέσα από την ταινία έγινε διεθνές αστέρι η

21

Μελίνα Μερκούρη, η οποία τραγουδά τους στίχους του Μάνου που περιέγραφαν με τον καλύτερο τρόπο τη σύγχρονη εικόνα μιας πόλης που όσοι την κατοικούν, υπερασπίζονται με σθένος την υστεροφημία της: Πώς ήθελα να είχα ένα και δύο και τρία και τέσσερα παιδιά, που σαν θα μεγαλώσουν όλα να γίνουν λεβέντες για χάρη του Πειραιά.

Τα παιδιά του Πειραιά Στίχοι: Μάνος Χατζιδάκις Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις Πρώτη εκτέλεση: Μελίνα Μερκούρη

Άλλες ερμηνείες: Πόλυ Πάνου Νανά Μούσχουρη Αλέκα Κανελλίδου Αλίκη Καγιαλόγλου

Aπ' το παράθυρό μου στέλνω ένα δύο και τρία και τέσσερα φιλιά που φτάνουν στο λιμάνι ένα και δύο και τρία και τέσσερα πουλιά Πώς ήθελα να είχα ένα και δύο και τρία και τέσσερα παιδιά που σαν θα μεγαλώσουν όλα θα γίνουν λεβέντες για χάρη του Πειραιά Όσο κι αν ψάξω, δεν βρίσκω άλλο λιμάνι τρελή να με 'χει κάνει, όσο τον Πειραιά Που όταν βραδιάζει, τραγούδια μ' αραδιάζει και τις πενιές του αλλάζει, γεμίζει από παιδιά Aπό την πόρτα μου σαν βγω δεν υπάρχει κανείς που να μην τον αγαπώ και σαν το βράδυ κοιμηθώ, ξέρω πως ξέρω πως, πως θα τον ονειρευτώ Πετράδια βάζω στο λαιμό, και μια χά- και μια χά-, και μια χάντρα φυλακτό γιατί τα βράδια καρτερώ, στο λιμάνι σαν βγω κάποιον άγνωστο να βρω Όσο κι αν ψάξω...

Πειραιάς, η πιο τραγουδισμένη πόλη

Ο Πειραιάς, πόλη με ιστορία που ξεκινάει μερικές χιλιάδες χρόνια πριν, είναι, όπως είναι φυσικό, λόγω της γεωγραφικής θέσης του και της φυσικής ομορφιάς που του προσδίδει το απέραντο γαλάζιο που τον περιβάλλει, μία από τις αγαπημένες πόλεις των μουσικοσυνθετών μας.

22

Οι περισσότερες από τις συνοικίες του έχουν αναφερθεί σε λαϊκά κυρίως τραγούδια και αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της μουσικής μας ιστορίας.

Τα λιμάνια πάντα ασκούσαν μία ξεχωριστή επίδραση σε όλο το φάσμα της λογοτεχνίας και ο Πειραιάς, που είναι το μεγαλύτερο της Ευρώπης, σαν λιμάνι της Αθήνας, από την αρχαιότητα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ελληνική ιστορία, με φυσικό επακόλουθο την αναφορά και χρησιμοποίησή του σε αρκετά λογοτεχνικά έργα, κινηματογραφικές ταινίες και βέβαια τη μουσική.

.

Ο άλλος μεγάλος μας συνθέτης, ο Μίκης Θεοδωράκης, έχει ασχοληθεί κι αυτός με τον Πειραιά σε τραγούδια του, όπως το Κάποιο πρωινό στον Πειραιά (1963), σε στίχους που έγραψε ο Χρήστος Κολοκοτρώνης, που τραγούδησαν ο Πάνος Γαβαλάς και η Ρία Κούρτη και η κλασική Δραπετσώνα (1961) με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση σε στίχους του Τάσου Λειβαδίτη: Πάρ' το στεφάνι μας, πάρ' το γεράνι μας, στη Δραπετσώνα πια δεν έχουμε ζωή. Κράτα το χέρι μου και πάμε αστέρι μου, εμείς θα ζήσουμε κι ας είμαστε φτωχοί.

Ανάλογοι είναι και οι στίχοι που έγραψε ο Νίκος Γκάτσος, κι έγιναν επιτυχία, πάλι για τον Γρηγόρη, σε μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου, για το Μάτια βουρκωμένα (1966): Κάτω στον Πειραιά, στα Καμίνια, φτώχεια, καλή καρδιά, μα και γκρίνια, μάζεψα μια βραδιά τα σαΐνια κι ήρθα κρυφά τον παλιό μου καημό να σου πω.

Ξαρχάκος και Γκάτσος, αρκετά χρόνια αργότερα, στη δεκαετία του '80, έγραψαν το Μια βραδιά στην Αμφιάλη για το Ρεμπέτικο (1983), την ταινία του Κώστα Φέρρη· το τραγούδησαν οι Τάκης Μπίνης, Κώστας Τσίγγος, Κ. Ματζόπουλος, Μ. Μαραγκόπουλος. Από τον Σταύρο υπάρχει και το Νυν και αεί, που αναφέρει την Κοκκινιά, και αυτό σε στίχους του Γκάτσου.

Ο Γκάτσος συνεργάστηκε με τον Δήμο Μούτση στην Πειραιώτισσα, με ερμηνευτή τον Σταμάτη Κόκκοτα: Βρήκα στο δρόμο κάτι παιδιά και τα ρώτησα, αν με θυμάσαι καμιά βραδιά Πειραιώτισσα. Μακριά στα ξένα, στην ξενιτιά βαριαρρώστησα, κι ήλθα κοντά σου να βρω γιατρειά, Πειραιώτισσα.

Ο Δήμος Μούτσης έγραψε μουσική για το τραγούδι Στου Προφήτη Ηλία τα σοκάκια, σε στίχους του Γιώργου Παπαστεφάνου:

Στου Προφήτη Ηλία τα σοκάκια, τα σοκάκια, γέμιζα φιλιά τα μαλλιά σου, μ' άστρα την ποδιά σου. Στου Προφήτη Ηλία τα σοκάκια τα βραδάκια περπατούσαμε, μου γελούσες, πόσο μ' αγαπούσες.

Στο Χατζηκυριάκειο ο Δημήτρης Γκόγκος, γνωστός και ως Μπαγιαντέρας, τραγουδά: Αποβραδίς ξεκίνησα μ' έναν παλιό μου φίλο για το Χατζηκυριάκειο και για τον Αγιο Νείλο.

Για την Κοκκινιά, που είναι ανάμεσα στα Καμίνια και τη Νίκαια, έχουν γραφτεί το Γιατί σκληρή και άπονη (Η Κοκκινιώτισσα) από τον Απόστολο Χατζηχρήστο και το Σε διώξανε απ' την Κοκκινιά από τον Βασίλη Τσιτσάνη, σε στίχους του Νίκου Μάθεση, με ερμηνευτή τον Πρόδρομο Τσαουσάκη και τη Ρένα Ντάλμα (1950) -το τραγούδι αναφέρεται επίσης και σε άλλες συνοικίες του Πειραιά: Σε διώξαν απ' την Κοκκινιά γιατί το 'χες παρακάνει και στο Χατζηκυριάκειο, άμυαλη, άρχισες το, άρχισες το σεργιάνι! Στη Δραπετσώνα τα 'φαγες του Παύλου και του Γκίκα και στα Ταμπούρια του Μηνά - του φουκαρά, που του 'μεινε, που του 'μεινε η γλύκα!

23

Κοκκινιώτισσα - Δημήτρης Μητροπάνος (1970), των Θόδωρου Δερβενιώτη, Σπύρου Κεφαλόπουλου, Στην Κοκκινιά εγύριζα-Στέλιος Κερομύτης, Η Μόρτισσα της Κοκκινιάς-Ρόζα Εσκενάζυ και Δεν θα 'ρθω πια στην Κοκκινιά-Κώστας Σκαρβέλης. Την Κοκκινιά αναφέρουν το παραδοσιακό Η Μαρίτσα η Σμυρνιά και το τραγούδι που έγραψε ο Μιχάλης Γενίτσαρης για τον Στέλιο Καρδάρα, που ήταν από τους ηρωικότερους σαμποτέρ της Εθνικής Αντίστασης κατά των Γερμανών κατακτητών στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το μπουζούκι του Νικόλα του Νίκου Καρανικόλα με ερμηνευτή τον Στράτο Διονυσίου: Δυο φίλοι απ' την Κοκκινιά κάναν στο μαγαζί ζημιά, το μπουζούκι του Νικόλα του το σπάσανε και το κέφι του απόψε το χαλάσανε. Ολα τα φταίει μια μικρή που μπήκε μες στο μαγαζί.

Ο Στέλιος Καζαντζίδης εκτός από το Ενα ρεμάλι του Πειραιά των Ν. Πετρίδη, Πυθαγόρα, είχε στο ενεργητικό του το Γεια σου Περαία αθάνατε του Μιχάλη Γενίτσαρη: Γεια σου Περαία αθάνατε, της εργατιάς κολόνα, Πασαλιμάνι, Κοκκινιά, Καμίνια, Δραπετσώνα. Κούπες κρασί αμέτρητες στην Τρούμπα θα ρουφήξω και στο Χατζηκυριάκειο στουπί θα καταλήξω.

Γεια σου Περαία αθάνατε, απόψε κάνω γιούρια στη Ζέα, στα Λιπάσματα και στα γνωστά Ταμπούρια.

Και βέβαια τη σπαρακτική ιστορία του 1968: Στα βράχια της Πειραϊκής κοιμάται ο Στέλιος ο μπεκρής.

Κοιμάται κι ονειρεύεται πως την αυγή παντρεύεται. Παντρεύεται με τη μικρή

που τον κατάντησε μπεκρή. Στα βράχια της Πειραϊκής ξυπνάει ο Στέλιος ο μπεκρής.

Ξυπνάει κι είναι μόνος του κι είναι βαρύς ο πόνος του.

Για το Πέραμα τραγουδά στο ομώνυμο τραγούδι του Γιάννη Μαρκόπουλου η Βίκυ Μοσχολιού, σε στίχους Γιώργου Χρονά: Τη μέρα που ήρθα και σε βρήκα κάτω στο Πέραμα, με τους γέρους στη θάλασσα να βρίζεις την κάμαρα που σε γέννησε και τον Ξέρξη. Στάθηκα δίπλα σου και σου είπα τα κεραμίδια θα γίνουνε τσιμέντο, τα ξύλα θα γίνουνε πέτρες, η αγάπη θα γίνει χρήμα.

Στο Και φούμα φούμα των Χ. Νικολόπουλου, Πυθαγόρα, που τραγουδά ο Νικολόπουλος μαζί με τον Τάκη Μπίνη, αναφέρονται μερικές ακόμα συνοικίες του Πειραιά: Ανάμεσα Καλλίπολη και Τζάνειο εβρήκα το Θεό τον επουράνιο.

Αντάμωσα το φίλο μου τον Μέρτικα, με τα βαριά τσιγάρα και τα σέρτικα.

Και φούμα φούμα στα βοτσαλάκια, αγίους έβλεπα και αγγελάκια και φούμα φούμα στη Φρεαττύδα ότι μ' αγάπαγες, άπιστη, είδα.

Για τη Φρεαττύδα (Στη Φρεαττύδα θα 'ρθω) τραγούδησε και ο Μανώλης Λιδάκης σε στίχους Θοδωρή Γκόνη και μουσική Puerca.

Για το Φάληρο υπάρχουν Ο Τραμπαρίφας (1951), Η Φαληριώτισσα (1935) και το Πάμε μια βόλτα στο Φαληράκι (1946).

Για την Καστέλα, που είναι μία από τις πιο ωραίες περιοχές της Ευρώπης, ο Μάνος Χατζιδάκις σε στίχους Αλέκου Σακελλάριου έγραψε το Αχ, βρε παλιομισοφόρια, που τραγούδησε ο Βασίλης

24

Αυλωνίτης στην ταινία Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο (1957): Ενα βράδυ στην Καστέλα, σε μια όμορφη κοπέλα, που 'παιρνε τ' απεριτίφ της, ρίχτηκ' ένας τσίφτης απ' την Κοκκινιά.

Αλλα τραγούδια: Στο Πασαλιμάνι-Στράτος Παγιουμτζής, Είμαι βέρος Πειραιώτης-Μιχάλης Γενίτσαρης, Πειραιώτικος μανές-Μάρκος Βαμβακάρης, Πειραιωτοπούλα-Μπαγιαντέρας, Πειραιωτάκι μου-Δούκισσα, Γεννήθηκα στον Πειραιά-Βαγγέλης Γερμανός, Πέντε μάγκες στον Περαία-Αντώνης Καλυβόπουλος, Τι Πειραιώτης είμ' εγώ-Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Πειραιώτισσα-Γιώργος Κάβουρας, Ομορφη Πειραιώτισσα-Κώστας Καπλάνης, Ωραία Πειραιώτισσα-Γιώργος Ζαμπέτας, Παποράκι (Παποράκι του Μπουρνόβα) των Μάνου Λοΐζου, Λευτέρη Παπαδόπουλου και τέλος, Η θάλασσα του Πειραιά του Γιώργου Μητσάκη, τραγουδισμένη από τον Γιάννη Πάριο, που αναφέρει και το καμάρι της πόλης.

25

Από το Βιομηχανικός Πειραιάς, Πειραιάς η Πόλη μας, Πειραϊκό Δημοτικό Δίκτυο «Το Λιμάνι της Αγωνίας», 2005

"Θυμάμαι, πήγαινα προς την Κολούμπια για ηχογράφηση, όταν μου ήρθε ξαφνικά η μελωδία. Φρέναρα

αμέσως μπροστά στο Καλουτά για να σημειώσω στο πεντάγραμμο τη μουσική. Ο αδελφός μου ο Γιάννης,

δημοσιογράφος στην Αυγή, μου είχε μιλήσει για τον αγώνα που έκαναν οι πρόσφυγες να σώσουν τις

παράγκες τους στη Δραπετσώνα. Τηλεφώνησα στο Λειβαδίτη το ίδιο απόγευμα για να του παίξω στο πιάνο τη μελωδία και εκείνος έγραψε τους στίχους. Σε μία βδομάδα το ηχογράφησα με το Μπιθικώτση."

«Μ' αίμα κτισμένο, κάθε πέτρα και καημός …», 1960 Μίκης Θεοδωράκης, Συνέντευξη Η Καθημερινή 9/11/1997

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

http://www.pireasnet.gr/

7o Γ.Ε.Λ. ΠΕΙΡΑΙΑ Σχολικό έτος 2011-12 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΤΑΞΗ: A

Η ρύπανση της ευρύτερης περιοχής γύρω από το λιμάνι του Πειραιά.

ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ ( όνομα Μαθητή /τριας:

0

Το παρόν ερωτηματολόγιο έχει ως στόχο να καταγράψει τις συνέπειες της ρύπανσης στους κατοίκους των περιοχών γύρω από το λιμάνι του Πειραιά. (ατμοσφαιρικής, θαλάσσιας, εδάφους και υπόγειου ορίζοντα από την απόρριψη αποβλήτων.) Οι απαντήσεις είναι εμπιστευτικές και θα τύχουν στατιστικής και ποιοτικής επεξεργασίας. Η ειλικρινής συμπλήρωση του ερωτηματολογίου θα βοηθήσει στην εξαγωγή αξιόπιστων αποτελεσμάτων και στο σωστό προσανατολισμό για το σχεδιασμό και τη λήψη μέτρων για την μείωση της ρύπανσης στις περιοχές που βρίσκονται γύρω από το λιμάνι του Πειραιά. Σας ευχαριστούμε για τη συνεργασία και για το χρόνο που θα διαθέσετε.

(σημειώστε ένα Χ στο αντίστοιχο τετραγωνάκι) 1. Φύλο: α. Άρρεν β. Θήλυ 2. Ηλικία: ετών 3. Επίπεδο Γνώσεων: α. Δημοτικό δ. Τεχνικές Σχολές β. Γυμνάσιο ε. Πανεπιστήμιο γ. Λύκειο στ. Αναλφάβητοι 4. Οικογενειακή Κατάσταση α. Ανύπαντρος, -η δ. Διαζευγμένος, -η β. Παντρεμένος, -η ε. Σε Διάσταση γ. Χήρος, -α στ. Σε Συμβίωση 5. Επάγγελμα α. Δημόσιος / Ιδιωτικός Υπάλληλος στ. Μηχανικός β. Ελεύθερος Επαγγελματίας ζ. Πωλητής γ. Εργάτης / Τεχνίτης η. Συνταξιούχος δ. Οικιακά θ. Άνεργος ε. Μαθητής – Φοιτητής ι. Άλλο 6. Ατομικό Μηνιαίο Εισόδημα α. Έως 500 € δ. 1101 – 1500 € β. 501 – 800 € ε. 1501 – 2500 € γ. 801 – 1100 € στ. 2500 € και πάνω

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ «Η ρύπανση της ευρύτερης περιοχής γύρω από το λιμάνι του Πειραιά.»

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Στοιχεία Ερωτηθέντος

7o Γ.Ε.Λ. ΠΕΙΡΑΙΑ Σχολικό έτος 2011-12 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΤΑΞΗ: A

Η ρύπανση της ευρύτερης περιοχής γύρω από το λιμάνι του Πειραιά.

ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ ( όνομα Μαθητή /τριας:

1

7. Ποιες είναι οι κυριότερες πηγές της ρύπανσης των περιοχών γύρω από το λιμάνι ; (σημειώστε ένα Χ στο αντίστοιχο τετραγωνάκι)

α. Κίνηση αυτοκινήτων, και ρύποι από κεντρική θέρμανση κτηρίων β. Ρύπανση από πλοία γ. Απόβλητα και ρύποι από βιομηχανίες, βιοτεχνίες δ. Όλα τα παραπάνω

8. Γιατί επιλέγετε το Λιμάνι του Πειραιά για την εξυπηρέτηση σας;

(σημειώστε ένα Χ στο αντίστοιχο τετραγωνάκι)

Πάρα πολύ

Πολύ Αρκετά Λίγο Καθόλου ΔΓ/ΔΑ

Α Για την άριστη παροχή υπηρεσιών

Β Για να ενισχύσω την Τοπική οικονομία

Γ Επειδή είναι το πιο Οικονομικό μέσο για να ταξιδέψω στον προορισμό μου

Δ Επειδή δεν υπάρχει άλλος τρόπος προσέγγισης του προορισμού μου

Ε Επειδή είναι ασφαλές 9.Αξιολογείστε κάποια από τα προβλήματα που δημιουργεί η λειτουργία του λιμένα, στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά: (σημειώστε ένα Χ στο αντίστοιχο τετραγωνάκι)

Πάρα

πολύ Πολύ Αρκετά Λίγο Καθόλου ΔΓ/ΔΑ

Α Περιβαλλοντική Ρύπανση

Β Κυκλοφοριακό πρόβλημα

Γ Αισθητική υποβάθμιση της περιοχής

Δ Κοινωνική υποβάθμιση της περιοχής

Ε Ηχορύπανση

Ενότητα Α: Ερωτήσεις που αφορούν γενικά τη ρύπανση

7o Γ.Ε.Λ. ΠΕΙΡΑΙΑ Σχολικό έτος 2011-12 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΤΑΞΗ: A

Η ρύπανση της ευρύτερης περιοχής γύρω από το λιμάνι του Πειραιά.

ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ ( όνομα Μαθητή /τριας:

2

10.Ποια μέτρα θεωρούν ότι πρέπει να ληφθούν για τη μείωση της ρύπανσης των περιοχών.

α. Υιοθέτηση αυστηρών κυρώσεων και προστίμων για όποιον ρυπαίνει τη περιοχή

β. Δημιουργία νησίδων πρασίνου, μεταφορά μέρους των δραστηριοτήτων (π.χ. Λαύριο)

γ. Κατασκευή υπόγειων οδών ή περιμετρικού δακτυλίου για την κίνηση των οχημάτων

11. Γνωρίζετε ότι οι ηλεκτρικές συσκευές αν διατεθούν ανεξέλεγκτα σε κάποια χωματερή, μολύνουν το περιβάλλον και κατά συνέπεια τη ζωή του ανθρώπου;

α. Ναι β. Όχι 12. Γνωρίζετε ότι ορισμένες ηλεκτρικές συσκευές περιέχουν βαρέα μέταλλα, όπως κάδμιο, μόλυβδο,

χρώμιο, κ.α.); α. Ναι β. Όχι

13. Με ποιο τρόπο αποσύρετε τις παλιές ηλεκτρικές συσκευές σας; α. Ειδοποιείτε την Ειδική Υπηρεσία του Δήμου ώστε να τις ανακυκλώσετε. β. Τις πετάτε σε κάποιο κάδο της περιοχή σας ή σε χωματερή γ. Τις προμηθεύεται κάποιος παλιατζής 14. Πετάτε σκουπίδια μόνο σε κάδους ή και σε άλλους χώρους (χωματερές);

α. Ναι β. Όχι

15. Γνωρίζετε ότι υπάρχουν υλικά, όπως το χαρτί που μπορούν να ανακυκλωθούν και να ξαναχρησιμοποιηθούν;

α. Ναι β. Όχι

Σας ευχαριστώ για τη συνεργασία

Ενότητα Γ: Ερωτήσεις που αφορούν τη ρύπανση από οικιακά απόβλητα. και την Ανακύκλωση Συσκευών. (Ηλεκτρικές & ηλεκτρονικές Συσκευές)

Ενότητα Β: Ποια μέτρα θεωρούν ότι πρέπει να ληφθούν για τη μείωση της ρύπανσης των περιοχών.

7ο ΓΕΛ Πειραιά Ερευνητική εργασία (Project)

Λιπαντέλαιο

Εργοστάσιο ΔΕΗ Ατμοσφαιρική ρύπανση από πλοίο.(PM10,PM2.5)

Λιμάνι Πειραιά Δραπετσώνα Χαλασμένη εξάτμιση του Λεκανοπεδίου;

ΑΦΙΣΑ ΤΟΥ PROJECT

ΑΦΙΣΑ ΤΟΥ PROJECT