วิวัฒนาการละครไทยในสมัยต่างๆ ละครไทย ละครสากล ละครสร้างสรรค์ ม.4-6

1 ววฒนาการละครไทยในสมยตาง ๆ | คณครพนมพร ชนชนะ

1


2

ววฒนาการละครไทยในสมยตาง ๆ

ความหมายของคาวา "ละคร"

ละครเปนการแสดงศลปะอยางหนง ทมมาแตดกดาบรรพคกบมนษยชาต และมอยดวยกนทกชาตทกภาษา

จะแตกตางกแตแบบอยางทางศลปะ และความประณต ละเอยดออน ตามความนยมของมนษยในสงคมนน

ตลอดจนสงแวดลอมทเกดขนในสงคม ละครเปนการแสดงทสะทอนใหเหนถงลกษณะชวตความเปนอย คานยม

ขนบธรรมเนยมประเพณ และศลปวฒนธรรมในดานตางๆของชาตนนๆไดเปนอยางด ตลอดทงยงเปนเครอง

บนเทงใจทจะทาใหมนษยไดเขาใจ และอยรวมกนอยางสนตสข

ละคร คอ มหรสพอยางหนงทเลนเปนเรองตางๆ มงหมายทจะกอใหเกดความบนเทงใจ สนกสนานเพลดเพลน

หรอเราความรสกของผด ขณะเดยวกนผดกจะไดแนวความคด คตธรรม และปรชญาจากการละครนน ละครเปน

วรรณกรรมรปแบบหนงทแสดงออกซงอารมณของมนษย โดยสรางตวละคร และสถานการณขน เพอใหตวละคร

แสดงอารมณออกมาตามสถานการณ กอใหเกดเหตการณสอดคลองสบเนองกนเปนเรองใหญ หากเรองเลก ๆ

ทตดออกเปนตอนๆนน หากเรองเลกๆทตดออกเปนตอนๆนนตอเนองกนไดโดยสนท เปนทพอใจของคนดกนบวา

ละครเรองนนเปนละครทด

รปศพทของคาวา"ละคร"

คาวา "ละคร" มลกษณะการเขยนผดเพยนออกไปดงน คอ ละคร ละคอน ลคร เหตนเองพระบาทสมเดจพระ

มงกฎเกลาเจาอยหวไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ มกระแสรบสงถามถงมลศพทของคาวา "ละคร" ทง 3 คาวา

เขยนคาใดจงจะถกตอง

คาวา "ลคร" บางทานสนนษฐานวามาจากคาวา "นคร" ไดขอสงเกตจากการเรยกชาวนครศรธรรมราช และ

นครลาปางวา "เมองลคร" ถาเอยถงเมองลครกเขาใจวาคอเมองนครศรธรรมราช และเมองลาปาง เสยงสระ

ของคาวา "ลคร" และ "นคร" เหมอนกน รปศพทกควรจะเขยนเชนนน นยมใชคานมาตงแตโบราณ จาก

ปณโณวาทคาฉนท ของพระมหานาค วดทาทราย กลาวถงคาวา "ลคร" ดงน


3

ฝายฟอนลครใน บรรกษจกร

โรงรมครม กลลบบแลชาย

ฯลฯ

คาวา "ละคร" มลศพทนกลาวกนวา พระบาทสมเดจพระพทธเจาหลวงเสดจประพาสประเทศชวา พบละครชวา

ทเลนถวายทอดพระเนตร ชอ "ละงนดรโย" จงทรงปรารภวาจะเอาคานมาใชโดยสะกดดวยตว "ร"

คาวา "ละคอน" ไดพบจากหนงสอภาษาเขมรเขยนประกอบภาพละครหลวงของประเทศกมพชาวา "ละโขน

พระกรณา" เปนททราบกนดแลววาเขมรมอารยธรรมสงสง และเจรญมากอนไทย ไทยเองกไดรบอารยธรรม

ของเขมรมาหลายอยาง "ละโขน" สะกดดวย "น" เพราะฉะนน คาวา "ละคอน" ควรสะกดดวย "น" กอาจเปนได

สรปละคร หมายถง การแสดงทดาเนนเปนเรองราว เกดจากการนาภาพประสบการณและจนตนาการของมนษย

มาผกเปนเรองราว โดยมผแสดงเปนผสอความหมาย มจดมงหมายเพอใหความบนเทง สนกสนานเพลดเพลน

หรอเราความรสกของผด และใหแนวคด คตธรรมและปรชญาแกผด

ประเภทของละคร แบงออกเปน 2 ประเภท

1) ละครแนวเหมอนจรง (Representational Drama) คอละครทใหภาพชวตความเปนจรง สะทอนชวตในสงคม

และความเปนอยของชมชนออกมาเปนเรองราว ดงคากลาวทวา “ ละครคอชวต ”

2) ละครแนวไมเหมอนจรง (Presentational Drama) คอละครทใหภาพของการแสดงหลดออกไปจากชวต

ประจาวน โดยยดคนดเปนเปาหมายสาคญ เพอใหคนดเกดความสนกสนาน เพลดเพลน ตนเตน และผดจะเกดความ

รสกวาสงทปรากฏไมใชชวตจรง เชน การแสดงโขน ละครรา ซงฉากและเครองแตงกายจะหรหราเกนจรง แตกสวยงาม

ประณตวจตรบรรจง มเสนหประทบใจคนด


4

องคประกอบของละคร ทสาคญม 4 ประการ คอ

1) ตองมเรอง (Story) ผชมการแสดงจะรเรองไดโดยวธการฟงบทเจรจาของตวละคร ละครจะมคณคา

หรอไมอยทผประพนธบทจะตองมความสามารถในเชงกวโวหาร แสดงออกซงลกษณะนสยของตวละคร

ในวรรณคดเรองนน ๆ

2)ตองมเนอหาสรป (Subject) หรอ แนวคด (Theme) เชน ตองการใหเกดความ รกชาต ความเสยสละ

ความสามคค กอใหเกดสตปญญา สอนคตธรรม ความกตญกตเวท

3) นสยตวละคร (Characterization) บคลกลกษณะ กรยาทาทาง ตองตรงกบนสย ตวละครในเรอง

4)บรรยากาศ (Atmostphere) หมายถง การสรางบรรยากาศรอบ ๆ ทเกยวกบตวละคร จะตองกลมกลน

กบการแสดงของตวละคร เพอใหผชมเกดความรสกคลอยตามไปกบเรองได เชน บรรยากาศสดชน รนเรง แจมใส

โศกเศรา ดเดอด ตนเตน หวาดเสยว นากลว วงเวง


5

ประวตการละครของไทย

การละครไทยมมาตงแตสมยโบราณ เปนศลปะ และวฒนธรรมไทย เปนสญลกษณอนแลเหนไดวาเปนไทย แมวา

การแสดงนนๆจะไดรบแบบแผนหรออทธพลในทางวฒนธรรมมาจากชาตอนกตาม แตไดดดแปลงปรบปรงจนเปน

รปลกษณะของไทยแลวกถอวาเปนไทย

ประวตการละครไทยสมยตางๆ มดงน

สมยนานเจา การศกษาเรองการละคร และนาฏศลปไทยในสมยน พบวา ไทยมนยายเรองหนง คอ เรอง

"มโนหรา" ซงปจจบนนกยงมอยในประเทศจนตอนใตในอาณาจกรนานเจาเดมนนเอง นยายเรองนน คอ

"นามาโนหรา (Namanora) เปนนยายของพวกไต พวกไตคอไทยเรานเอง แตเปนพวกทไมอพยพลงมาจาก

ดนแดนเดม เรองนามาโนหรานจะนามาเลนเปนละครหรอไมนนยงไมมหลกฐานปรากฏเดนชด สวนการละเลน

ของไทยนานเจานนมพวกระบาอยแลว คอ ระบาหมวก และระบานกยง

สมยสโขทย สมยนไมมหลกฐานเกยวกบการละครนก เปนสมยทเรมมความสมพนธกบชาตทนยมอารยธรรมของ

อนเดย เชน พมา มอญ ขอม และละวา ไทยไดรจกเลอกเฟนศลปวฒนธรรมทดของชาตทสมาคมดวย แตทงน

มไดหมายความวา ชาตไทยแตโบราณจะไมรจกการละครฟอนรามากอน เรามการแสดงประเภทระบาราเตน

มาแตสมยดกดาบรรพแลว เมอไทยไดรบวฒนธรรมดานการละครของอนเดยเขา ศลปะแหงการละเลนพนเมอง

ของไทย คอ รา และระบา กไดววฒนาการขน มการกาหนดแบบแผนแหงศลปะการแสดงทง 3 ชนดไวเปนท

แนนอน และบญญตคาเรยกศลปะแหงการแสดงดงกลาวแลวขนตนวา "โขน ละคร ฟอนรา" สวนเรองละครแก

บนกบละครยก อาจมสบเนองมาตงแตสมยสโขทยนนแลวเชนกน

สมยกรงศรอยธยาละครไทยเรมจดระเบยบแบบแผนใหรดกมยงขน มการตงชอละครทเคยเลนกนอยใหเปนไป

ตามหลกวชานาฏศลปขน มการแสดงเกดขนในสมยนหลายอยาง เชน ละครชาตร ละครนอก ละครใน โขน

การแสดงบางอยางกรบวฒนธรรมเพอนบาน และวฒนธรรมตางชาตเขามาผสมได ละครไทยเรมจดระเบยบแบบ

แผนใหรดกมยงขน มการตงชอละครทเคยเลนกนอยใหเปนไปตามหลกวชานาฏศลปขน มการแสดงเกดขนใน

สมยนหลายอยาง เชน ละครชาตร ละครนอก ละครใน โขน การแสดงบางอยางกรบวฒนธรรมเพอนบาน และ

วฒนธรรมตางชาตเขามาผสมได


6

สมยกรงธนบร สมยนเปนชวงตอเนองหลงจากทกรงศรอยธยาเสยแกพมาเมอป พ.ศ. 2310 เหลาศลปนไดกระจด

กระจายไปในทตางๆ เพราะผลจากสงคราม บางสวนกเสยชวต บางสวนกถกกวาดตอนไปอยพมา ครนพระเจา

กรงธนบรไดปราบดาภเษกในปชวด พ.ศ. 2311 แลว ทรงสงเสรมฟนฟการละครขนใหม และรวบรวมศลปนตลอด

ทงบทละครเกาๆทกระจดกระจายไปใหเขามาอยรวมกน ตลอดทงพระองคไดทรงพระราชนพนธบทละครเรอง

รามเกยรตขนอก 5 ตอน คอ ตอนหนมานเกยวนางวานรน ตอนทาวมาลวราช วาความ ตอนทศกณฐตงพธ

ทรายกลด (เผารปเทวดา) ตอนพระลกษณถกหอกกบลพท ตอนปลอยมาอปการ มคณะละครหลวง และเอกชน

เกดขนหลายโรง เชน ละครหลวงวชตณรงค ละครไทยหมนเสนาะภบาล หมนโวหารภรมย นอกจากละครไทย

แลวยงมละครเขมรของหลวงพพธวาทอกดวย

สมยกรงรตนโกสนทรการละครตางๆ ลวนไดรบการสนบสนนจากพระมหากษตรยแหงพระบรมราชจกรวงศ

สบเนองตอกนมาเปนลาดบตงแต การละครตางๆ ลวนไดรบการสนบสนนจากพระมหากษตรยแหงพระบรมราช

จกรวงศสบเนองตอกนมาเปนลาดบตงแต

สมยรชกาลท 1 พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก ไดทรงฟนฟรวบรวมสงตางๆทสญเสย และกระจด

กระจายใหสมบรณ ในรชสมยนไดมการรวบรวมตาราฟอนราขนไวเปนหลกฐานสาคญทสดในประวตการละครไทย

มบทละครทปรากฏตามหลกฐานอย 4 เรอง คอ บทละครเรองอณรฑ บทละครเรองรามเกยรต บทละครเรอง

ดาหลง และบทละครเรองอเหนา

สมยรชกาลท 2พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย เปนสมยทวรรณคดเจรญรงเรอง เปนยคทองแหงศลปะ

การละคร มนกปราชญราชกวทปรกษา 3 ทาน คอ กรมหมนเจษฎาบดนทร กรมหลวงพทกษมนตร และสนทรภ

มบทละครในทเกดขน ไดแก เรองอเหนา ซงวรรณคดสโมสรยกยองวาเปนยอดของบทละครรา และเรองรามเกยรต

สวนบทละครนอก ไดแก เรองไกรทอง คาว ไชยเชษฐ สงขทอง และมณพชย

สมยรชกาลท 3พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว เปนยคทละครหลวงซบเซา เนองจากพระองคไมสนบสนน

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหเลกละครหลวงเสย แตมไดขดขวางผจะจดแสดงละคร ทาใหเกดคณะละครของ


7

เจานาย และขนนางขนแพรหลาย หลายคณะ หลายโรง และมบทละครเกดขนมากมาย

สมยรชกาลท 4พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว สมยนไดเรมมการตดตอกบชาวตางชาต โดยเฉพาะ

ชาวยโรปบางแลว พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว จงทรงโปรดเกลาฯ ใหฟนฟละครหลวงขนอกครงหนง

พรอมทงออกประกาศสาคญเปนผลใหการละครไทยขยายตวอยางกวางขวาง ดงมความโดยยอ คอ

พระราชทานพระบรมราชานญาต ใหคนทวไปมละครชาย และหญง เพอบานเมองจะไดครกครนขน เปนเกยรตยศ

แกแผนดนแมจะมละครหลวง แตคนทเคยเลนละครกขอใหเลนตอไปหามบงคบผคนมาฝกละคร ถาจะมาขอใหมา

ดวยความสมครใจสาหรบละครทมใชของหลวง มขอยกเวนคอ

- หามใชรดเกลายอด เครองแตงตวลงยา และพานทองหบทองเปนเครองยก

- บททาขวญหามใชแตรสงข

- หวชางหามทาสเผอก ยกเวนหวชางเอราวณ

มประกาศกฎหมายภาษมหรสพ พ.ศ. 2402 เกบจากเจาของคณะละครตามประเภทการแสดง และเรองทแสดง

สมยรชกาลท 5พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว การละครในยคนเรมมการเปลยนแปลง เนองจาก

การละครแบบตะวนตกหลงไหลเขาสวงการนาฏศลป ทาใหเกดละครประเภทตางๆขนมากมาย เชน ละครพนทาง

ละครดกดาบรรพ ละครรอง ละครพด และลเก ทรงสงเสรมการละครโดยเลกกฎหมายการเกบอากรมหรสพ

เมอ พ.ศ. 2450 ทาใหกจการละครเฟองฟขนกลายเปนอาชพได เจาของโรงละครทางฝายเอกชนมหลายราย

นบตงแตเจานายมาถงคนธรรมดา

สมยรชกาลท 6พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ในสมยนไดชอวาเปนสมยทการละคร และการ

ดนตรทงหลายไดเจรญรงเรองถงขดสด นบไดวาเปนยคทองแหงศลปะการละครยคท 2พระองคไดทรงพระ

กรณาโปรดเกลาฯ ใหตงกรมมหรสพขน เพอบารงวชาการนาฏศลป และการดนตร และยงทรงเปนบรมคร

ของเหลาศลปน ทรงพระราชนพนธบทโขน ละคร ฟอนราไวเปนจานวนมาก

สมยรชกาลท 7พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว การเมองเกดภาวะคบขน และเศรษฐกจของประเทศ

ทรดโทรม เสนาบดสภาไดตกลงประชมกนเลกกรมมหรสพ เพอใหมสวนชวยกการเศรษฐกจของประเทศ

และตอมาจงกลบฐานะมาเปนกองขนอก จนกระทงเมอ พ.ศ. 2478 กองมหรสพจงอยในสงกดกรมศลปากร


8

ขาราชการศลปนจงยายสงกดมาอยในกรมศลปากร ในสมยนมละครแนวใหมเกดขนคอ ละครเพลง หรอทเปน

ทรจกกนวา "ละครจนทโรภาส" ตลอดทงมละครหลวงวจตรวาทการเกดขน

ประวตความเปนมาของละครสากล

ตนกาเนดของละครสากลทงตะวนตกและตะวนออกเกดขนในระยะเวลาไลเลยกนประมาณ 2,000 ป

กอนครสตกาล โดยอยปตเปนชาตแรกทมการแสดงท เกาแกทสดในโลก อยปตเปนตนกาเนดของศลปะ

หลายแขนง มศลาจารกมากกวา 4,000 ป

1) สมยอยปต กอน คศ . 4 , 000 – 3 , 000 ป จากศลาจารก ภาพเขยน และภาพจารกใน

หลมฝงศพของกษตรยอยปตโบราณในพระมดจะพบหลกฐานการแสดงละครสมยแรกเปนการแสดง

กลางแจง เพอประกอบพธบชาเทพเจาโอซรส (Osiris) โดยมกษตรยอเธอรโนเฟรด (Ithernofret)

ทรงแสดงเปนตวนาเอง มขบวนเรอ จดแสดงฉากรบทเหนจรงเหนจงกลางแจงตดตอกน 3 วน

2) สมยกรก – โรมน กอน คศ . 535 – 200 ป จดเรมตนการละครของกรกเหมอนกบอยปต

คอเรมดวยการขบรองและเตนรา เพอบชาเทพเจา ไดโอนซส (Dionysus) อนเปนเทพเจาแหงเหลา

องนและความอดมสมบรณ (God of Vine & Fertility) จะทากลางแจง สรางแทนบชาทเชงเขา

ประชาชนจะมารองเพลงและเตนไปรอบ ๆ แทนบชาน และมการฆาแพะบวงสรวงดวย ตอมาการเตน


9

และการรองเพลงสดดเทพเจานไดกลายเปนละคร โดยละครกรกรนแรกจะเปนแบบโศกนาฏกรรม

(Tragedy) เมอผชมเรมเบอหนายจงเกดการแสดงละครแบบสขนาฏกรรม (Comedy) ครนกรกเสอม

อานาจพวกโรมนกนาการแสดงของกรกมาปรบปรง เพมฉากหวาดเสยว มฉากรบ ฆาสตว และการตอส

3) สมยยโรปสมยกลาง คศ . 506 – 1500 ป เอาแบบอยางมาจากกรก แตนยมเตนราทาทา

ทาใหเกดความนยมละครใบ หรอ แพนโทไมม ( Pantomime ) ไมมเสยงรอง มแตทาทาง

ละครในสมยกลางเกดจากวดและโบสถ แสดงในวนอสเตอรและวนครสตมาส พระไดใช

การแสดงละครประกอบในการสอนศาสนา

4) สมยฟนฟศลปะวทยา หรอ สมยเรอเนซองส คศ . 1500 – 1700 ป ละครยดนไมเกยว

กบศาสนา แสดงเหตการณทราย ๆ นากลว มทงเรองโศกเศราและสมหวงอยในเรองเดยวกน

5) สมยโรแมนตก คศ . 1700 – 1850 ป เปนละครทเกยวกบเลอดเนอ มเรองเกยวกบผ

ปศาจ

6) สมยสจจนยม คศ . 1900 – 1950 ป เรมเปนละครสมจรงสมจง เนอเรองสะทอนความ

เปนจรง

7) สมยปจจบน คศ . 1950 ป ละครสมยนเจรญขนทกดาน มการเอาศลปะตาง ๆ เขามาผสม

เชน ศลปะการแตงกาย การวาดภาพ การใชแสง ส เสยง หรอแมแตการนาเอาเครองอเลกทรอนกสเขา

มาใชในการแสดง นอกจากนยงมการนาเอา ระบาพนเมอง ( Folk Dance ) และ ระบาสมยใหม


10

( Modern Dance ) เขามาประกอบในละคร เพอใหสมจรงสมจงยงขน

รปแบบละครสากล แบงออกไดดงน

1) ละครโศกนาฏกรรม (Tragedy)

2) ละครสขนาฏกรรม (Comedy)

2) ละครอน ๆ เชน ละครครงโศกครงขบขน (Tragic-Comedy) , ละครชนดหยาบโลน (Farce) ,

ละครพด (Melo-Drama) , ละครใบ (Pantomime) , บลเลต (Ballet) และละครอปรากร (Opera)

1) ละครโศกนาฏกรรม (Tragedy) เรมจากเรองของศาสนาเพอสรรเสรญเทพเจา ละครชนดน

มกลงทายดวยความทรมาน ขมขน นาสงสาร การดาเนนเรองประกอบดวยความเสยใจ ระทม และผดหวง

ของตวละครในเรอง บางทตอนแรกไมโศกแตลงทายดวยความขมขนนาสลดใจ

2) ละครสขนาฏกรรม (Comedy) ตรงขามกบละครโศกนาฏกรรม เนอเรองเปนไปในทานอง

ลอเลยนสงคม และบคคลบางประเภท หรอลอเลยนขนบธรรมเนยมประเพณ ไมนยมเอาเรองประวต

ศาสตรมาแตง ไมมการตาย ไมมภยพบต นอกจากความสนกสนาน ตวตลกมกเปนบคคลชนกลางหรอ

ชนตา

3) ละครอน ๆ

3.1 ละครครงโศกครงขบขน (Tragic-Comedy) เปนละครเบาสมองจบลงดวยตวเอกของ

เรองผดหวง


11

3.2 ละครชนดหยาบโลน (Farce) เนอเรองตลกขบขน มการดาทอตบตกน เนอเรองดาเนน

รวดเรวจบลงอยางไมนาจะเปนไปได ตวละครตลกขบขน

3.3 ละครพด (Melo-Drama) ตวละครตองใชทาทางทผดไปกวาคนธรรมดา มดนตรประกอบ

มแตพดไมมรอง

3.4 ละครใบ (Pantomime) การแสดงของตวละครเกดจากการเคลอนไหวของรางกาย แสดง

กรยาทาทางประกอบเรอง ไมมการเจรจา

3.5 บลเลต (Ballet) ใชดนตรประกอบการเตนดวยลลาทาทางตาง ๆ เปนการแสดงระบา

ปลายเทาประกอบดนตร มฉาก แสง ส และเครองแตงกายทวจตรงดงามตระการตา

3.6 ละครอปรากร (Opera) ใชดนตรเปนหลกในการแสดง มการรองไมมการเจรจา ตวละคร

รองโตตอบกน บทรองเปนบทรอยกรอง ประเภทกลอน หรอรายตามเนอเรอง ตวละครในอปรากร

รปรางหนาตาสาคญนอยกวาคณภาพของเสยง


12

ละครสรางสรรค ละครสรางสรรค (Creative Drama)

ในขณะทการแสดงบทบาทสมมต (Role Play) ในการเลนของเดกๆ โดยทวไปนนเปนไปแบบไร

กฏเกณฑทชดเจนเปนการเลนแบบเสรตามใจชอบ จงเปนเรองปกตทเดกๆ จะเปลยนการเลนแบบหนงไปสอก

แบบหนง หรอบางครงกดเหมอนวาเดกๆ เลนเรองเดมซาๆ กน แตไมมการดาเนนเรองทชดเจน บอยครงท

การเลนสมมตเปนเพยงกจกรรมสมมตทเลยนแบบสงทพวกเขาไดพบเหนในชวตประจาวน แตไมมการพฒนา

ในเชงเนอเรอง เนอหา หรอตวละคร ดงนน หากผใหญสามารถทจะจดประสบการณในการเลนสมมตของเดก

ใหกลายเปนประสบการณการเรยนรดวย กนบไดวาผใหญชวยใหเดกสามารถเรยนรและพฒนาดวยตวของเขา

เอง

ละครสรางสรรค (Creative Drama) เปนรปแบบการเลนสมมตทไดผานกระบวนการจดเตรยมขอมล

และวางแผนการเลนใหเหมาะสมกบวยและพฒนาการของผรวมกจกรรมเปนอยางด เพอใหผรวมกจกรรม

สามารถรบประโยชนสงสดจากการเลนโดยทยงรกษาไวซงธรรมชาตของ

“การเลน” เอาไวเปนอยางด กลาวคอการเลนละครสรางสรรคนนไมเหมอนกบการแสดงละครเวท ไมได

เปนไปเพอสนองความตองการของกลมผชม และไมไดเปนการแสดงเพออวดฝมอ แตการเลนละครสรางสรรค

นนจะตองเลนในสถานททผรวมกจกรรมรสกปลอดภย ไมเครยด

ไมกงวลใจ และสามารถแสดงออก (ภายใตเงอนไขทตกลงรวมกน) อยางเสร โดยมงประโยชนไปทพฒนาการ

ของผรวมกจกรรมเปนหลก จงอาจกลาวไดวากจกรรมและละครสรางสรรคนนเปนการเลนบทบาทสมมตใน

แบบทไมเปนทางการ แทนทจะมนกแสดง แตกลบมผรวมกจกรรม (Participants) แทนทจะมผกากบการ

แสดงแตกลบมผนากจกรรม (Leader) (หรอคร) ทชวยอานวยความสะดวก (Facilitate) ในกระบวนการ

ทงหมด

บางครง ละครสรางสรรคกใช “เรอง” หรอ “นทาน” เปนจดเรมสาหรบการแสดงเพราะ

ใน “เรอง” ทดนน จะตองมโครงสรางของเรองทดดวย นนกคอมการดาเนนเรองตงแตตนจนจบ ซงชวย

เปนกรอบสาหรบการแสดงทมทศทางและมความหมาย แตบางครงละครสรางสรรคกเรมจากแรงจงใจ

อนๆ เชน ขอเทจจรง รปภาพ วตถสงของ เสยงตางๆ ดนตร บทเพลง บทกว ปรศนาคาทาย หรอ

ธรรมชาตรอบๆ ตว แตไมวาจะเรมตนมาจากอะไร ผนากจกรรมจะสรางประสบการณการเรยนรดวยการให


13

ผรวมกจกรรมไดทาการสารวจขอมล วนจฉยขอมล ตงคาถาม แสวงหาคาตอบ ทดลองสมมตฐานดวย

ประสบการณสมมต แสดงออกทางความคดดวยกาย วาจา ใจ จนกวาจะคนพบคาตอบ ทเชอมโยงกบ

ความเขาใจโลกและชวต โดยมผนากจกรรมหรอครผเปนเสมอนพเลยงในการตงคาถามและใหความสะดวกใน

การเรยนรสาหรบผรวมกจกรรม

แมวากจกรรมบางอยางทใชในละครสรางสรรคอาจมสวนคลายกบการฝกหดสาหรบนกแสดงอยบาง แต

จดหมายของละครสรางสรรคกลบไมไดเปนไปเพอฝกใหผรวมกจกรรมไปเปนนกแสดง เทคนคทใชในละคร

นน เปนเทคนคทเกดจากการใช “ธรรมชาต” ทอยภายในความเปนมนษยเปนทตง ดงนนหากผจด

ประสบการณการเรยนรมความเขาใจในธรรมชาตของกลมเปาหมาย (ผรวมกจกรรม) เปนอยางด กจะ

สามารถใชเทคนคและวธการของละครสรางสรรคเพอเพมพนการเรยนรใหกบกลมเปาหมายไดหลาย

กลม แมวาเราจะพบเหนการใชกจกรรมสรางสรรคเพอเดกและวยรนเปนหลก และเอกสารฉบบนกมงเนนท

จะใหประโยชนแกผททางานกบเดกและเยาวชนเปนหลก แตนนกไมไดหมายความวากจกรรมละคร

สรางสรรคนนเหมาะสาหรบเดกและเยาวชนเทานน แทจรงแลว การเรยนรผาน

ประสบการณ (Experiential Learning) ในรปแบบของละครสรางสรรคเปนวธการทสอดคลองตอธรรมชาต

ของการเรยนรในมนษยทกคน ไมวาจะเปนเดก ผใหญ บคคลพเศษ (ทมความพการ) หรอแมแตผสง

วย เพราะเปนการเรยนรทตองใชทกษะทกดานไมวาจะเปนการใชรางกาย (ในการสรางทาทาง การ

เคลอนไหว การขดเขยน การผลตอปกรณประกอบการแสดง) การสอสารดวยภาษา (ทงการฟงและการ

พด) การใชสตปญญา (ในการแกไขปญหา) การใชทกษะสมพนธ (ในการทางานรวมกบผอน) การใชความรสก

และจนตนาการ (ในการทาความเขาใจกบความรใหมทเชอมโยงกบชวตและสงคม)

การเลนและการประเมนผลการเลน เปนขนตอนทควบคกนเสมอในละครสรางสรรค การประเมนผล

ชวยใหเดกคดอยางมวจารณญาณ เดกๆ อาจจะอยากเลนละครสรางสรรคเรองเดมๆ ซาแลวซาอก แลวแต

เปาหมายในการเลนซาของเดกนนแตกตางจากการฝกซอมการแสดงในละครเวท ในขณะทการฝกซอมละคร

เวทนนมงเนนความสมบรณแบบหรอความลงตวในตวผลงาน (Product) แตในละครสรางสรรคนนเดกๆ อาจ

เปลยนหรอสลบบทบาทกนโดยไมจาเปนตองคานงถงความสมบรณแบบของการแสดง หรอในบางครงอาจจะ

มการใชอปกรณประกอบการแสดงหรอเครองแตงกายอยบาง แตกไมไดมจดมงหมายทจะทาใหเกดการแสดง

แบบละครเวททเปนทางการ องคประกอบทางเทคนคของละครเวท เชน ฉาก แสง เสยง การแตงหนา และ


14

เครองแตงกายนนเปนสงทไมจาเปนสาหรบกจกรรมละครสรางสรรค

ในแตละครงทเดกๆ เลนละครสรางสรรคนน ยอมหมายถงการทพวกเขาไดทาความเขาใจกบ

เหตการณ กบความคดและการแสดงออกของตวละครใหลกซงยงขนและเดกๆ กพยายามทาการเลนของ

ตวเองใหดขนไปเปนลาดบ ดงนนการเลนละครสรางสรรคจงมจดมงหมายไปทการพฒนาตวผรวมกจกรรม

มากกวาในตวผลงานละคร

สมาคมการละครเพอการศกษาประเทศ

สหรฐอเมรกา (American Alliance for Theatre and Education) ไดใหนยามของละครสรางสรรคใน

ป ค.ศ. 1996 วา

“ละครสรางสรรค (Creative Drama) หมายถง รปแบบของละครชนดหนงทเกดจากการดน

สด (Improvisation) การไมพยายามอวดผชม (Non-Exhibitional) และการใชกระบวนการ

เรยนร (Process-Centered) โดยมผนา (หรอคร) เปนผชวยชนาใหผรวมกจกรรม (เชน เดก) ไดใช

จนตนาการเพอเลนบทบาทสมมตเพอสะทอนถงประสบการณของมนษย ผนาทมทชวยเหลอและผชนาใหผ

รวมกจกรรมนนสารวจขอมล พฒนาวธการแสดงออก เพอสอสารความคด และความรสก โดยการใชละครซง

เกดจากการดนสดดวยทาทางและคาพดเพอทจะคนหาความหมาย หรอสจธรรมอนเกยวกบประสบการณ

ชวต”

กจกรรมในละครสรางสรรคนนเปนกระบวนการ (Process) ทมขนตอน การทากจกรรมโดยใหผรวม

กจกรรมเปนศนยกลางนน มกจะเรมตนจากสงทผเรยนมความรหรอคนเคยอยแลว จากนนผนาจงจะจด

ประสบการณเชอมโยงจากสงทผรวมกจกรรมรจกอยแลวไปสการเรยนรใหมๆ ทกวางขนและลกซงขน และ

มงหวงทจะพฒนาการทางานของสมองทงสองซก

ดงนน โดยภาพรวมนนละครสรางสรรคมกจะเรมดวยการใชประสบการณจากประสาทสมผสทง

5 (Sensory Recall) ใชความทรงจา (Memory Recall) นาไปสจนตนาการ(Imagination) และความคด

สรางสรรค (Creativity) ซงนาไปสการสวมบทบาทสมมต (Role Play) ภายใตสถานการณและกตกาทตกลง

รวมกน กอใหเกดการแสดงในแบบดนสด (Improvisation) ซงตองใชจตนาการผนวกกบการใช

ปฏภาณ จนกระทงนาไปสความเขาใจในสถานการณนนๆ มากขนในทสด กระบวนการประเมนผลใน


15

ตอนทายนนกจะชวยใหผรวมกจกรรมไดใชทกษะการคดวเคราะหอยางมวจารณญาณและไมวาเปาหมายใน

การจดกจกรรมละครสรางสรรคในแตละครงเปนอยางไรกตาม สงหนงทผนากจกรรมควรจะตองทากอนเรม

กจกรรมในแตละแผนการสอนเสมอในขนตอนแรกกคอ การเตรยมความพรอม หรอวอรมอพ (warm-

up) รางกายและจตใจเปนขนตอนสาคญมากทจะเรมกจกรรมหลกอนๆ ผสอนไมควรมองขามความสาคญ

ของขนตอนน ตวอยางกจกรรมเตรยมความพรอม หรอกจกรรมวอรมอพ เชน การเดน การวงเบาๆ การยด

เสนยดสายแบบงายๆ หรอเปนการเลนเกมตางๆ เชน “ชอนมทา” “ถงเทาเรยกชอ” “ลมเพลม

พด” “นางฟาอยากได” “หนชก” ฯลฯ

เมอเตรยมความพรอม อบอนรางกายเสรจแลว จงจะตามดวยกระบวนการตอไปน คอ กจกรรมจง

ใจ (Motivation) กจกรรมเตรยมทกษะละคร (Pre-Drama) และกจกรรมละคร (Drama Playing) และ

ตามดวยการประเมนผล (Evaluation) ซงมรายละเอยดดงน

กจกรรมจงใจ (Motivation) หมายถง การใชคาถามหรอสอประเภทตางๆ ในการกระตนความสนใจ

ของผรวมกจกรรมเพอใหผรวมกจกรรมเกดความตองการทจะเรยนร หรอทาความเขาใจกบประเดนทไดถก

หยบยกขนมา ขนตอนในการสรางแรงจงใจน อาจจะเรมตนดวยการถามคาถามทเราปฏกรยาการ

ตอบสนอง เพอดงดดใหผรวมกจกรรมนมสวนรวมตงแตแรกเรม จากนนผนากจกรรมอาจจะนาเสนอขอมลท

จะจาเปนตอการแสดงละครในชวงทาย “ขอมล” ทวาน หมายถง สอทสะทอนใหเหนถงประเดนทจะนาไปส

การอภปราย หรอการเรยนรตามเปาหมายทไดวางไว สอทวามหลายรปแบบ เชน เกม นทาน บทกว บท

เพลง วดทศน บทสมภาษณ ขาวสาร บทความ เรองสน ภาพจาลอง แผนผง ฯลฯ ผนาตองพจารณาตาม

ความเหมาะสมเองวา จะใชขอมลและเวลาเทาไร และอยางไร เพอทจะเปนการปพนฐานและสรางแรงจงใจ

ในการแสวงหาคาตอบใหกบผรวมกจกรรมใหไดมากทสด

สรป กจกรรมจงใจ แบงออกเปน 3 ประเภท คอ

1. กจกรรมเคลอนไหว (Movement and Game) ไดแก

- ทาใบ (Pantomime)

- การเคลอนไหวสรางสรรค (Creative Movement)

- การเลนเกม (Game)

- การทาทาทางการเคลอนไหวประกอบจงหวะดนตรหรอ


16

เพลง (Movement with Music and Song)

2. การใชภาษา (Language or Word Game)

- การถามคาถาม

- การเลานทาน (Story Telling) ดวยเทคนคตางๆ

- การรองเพลง (Songs)

- การอานบทกลอน คาสภาษต คารองในการละเลน (เชน ยาสฟนคอลเกต วเศษนยม ยาอมโอเล...)

- การใชคาปรศนาคาทาย (Riddles)

3. การใชสอตางๆ

- การใชหน

- การใชอปกรณประกอบการแสดง

- การใชหนงสอ สงพมพ

- การใชภาพแบบตางๆ (เชน ภาพเขยน ภาพถาย ภาพแผนพบ ภาพแขวน ฯลฯ)

- การใชสอวดทศน

การฝกความพรอมกอนแสดงละคร (Pre-Drama) จากการทผนากจกรรมมความคนเคยกบระดบ

พฒนาการของผรวมกจกรรมมาเปนอยางดแลวนน ทาใหผนากจกรรมเขาใจในจดแขง จดออน และ

ความสามารถของผรวมกจกรรมไดดพอใช กอนทจะไปถงขนตอนในการแสดงละครนน ผนากจกรรมวางแผน

ไววาจะใหผรวมกจกรรมเตรยมตวในเรองใดบาง เชน การวอรมอพ (Warm-up) รางกาย การทาความเขาใจ

กบละครทจะแสดง การจดเตรยมพนทสาหรบแสดง การคดเลอกผแสดง ตลอดจนการฝกซอมบทบาทในบาง

ตอนตามความจาเปน การทผนากจกรรมจะแลเหนวาควรเตรยมความพรอมผรวมกจกรรมอยางไรบาง

นน ผนากจกรรมจาเปนตองจนตนาการไปลวงหนาใหเหนภาพของการแสดงละครในหอง ทากจกรรมนน

ภายในระยะเวลาและองคประกอบทางเทคนคทจากด ความสามารถทจะจนตนาการไปไดลวงหนานเปนสง

สาคญยง เพราะจะชวยใหผนากจกรรมตดสนใจวา จะตองเตรยมความพรอมใหกบผรวมกจกรรมอยางไร

บาง เพอใหพวกเขาไดแสดงละครทใชการดนสดไดอยางมประสทธภาพ บรรลเปาหมายตามประสงค


17

ทมา http://www.school.net.th/library/create-web/10000/arts/

http://www.lks.ac.th/thaidance/class2/class2_1.htm

http://www.maceducation.com/e-knowledge/2414313120/12.htm