วชาหลกพยาธวทยา

505345

น.สพ.สมพงศ วงษมา

เนอหาบทท 1 บทน าบทท 2 การบาดเจบของเซลลบทท 3 การเสอมสภาพของเซลลบทท 4 การตายของเซลลบทท 5 การอกเสบบทท 6 การซอมแซมเนอเยอบทท 7 ระบบปองกนอนตรายของรางกายบทท 8 อมมนพยาธวทยาบทท 9 เนองอกบทท 10 มะเรง

บทท 1

บทน า

พยาธวทยา (Pathology) หมายถง การศกษาการเปล ยนแปลงใน

รางกายเม อเกดโรค(disease) หรอ พยาธสภาพทเกดข นในรางกาย

ของคนหรอสตวเม อเกดโรค ในการศกษาเรองราวของโรคทเกดข นจง

จ าเปนตองเรยนรถงสาเหต(etiology) พยาธก าเนด

(pathogenesis) อาการ(sign)และรอยโรค(lesions) รวมท ง

การเปล ยนแปลงของรางกายทเกดข นตามมาจากโรคท งทางกายวภาค ทาง

สรรวทยาและทางเคม

ค าศพททางพยาธวทยา

•โรค (disease) คอ สภาพทรางกายไมสามารถรกษาสภาพสมดลได คอ มความผดปกตทงรางกายและจตใจ

•สขภาพ (health) คอ สภาพปกตของรางกายและจตใจ คอทกสวนของรางกายท างานโดยปกตมการตอบสนองไดดตอสภาพแวดลอมตางๆ อยางมประสทธภาพ และมสมดลไวไดอยางปกต เรยกวา ภาวะธ ารงดล (homeostasis)•สาเหตของโรค (etiology) คอ การศกษาถงสาเหตทท าใหเกดโรค หรอ พยาธสภาพขนในรางกายสตวโดยทวไป จ าแนกออกเปน ตวการทางกายภาพ ทางเคม ทางโภชนาการ และตวการทมชวต เชน แบคทเรย ไวรส เชอรา โปรโตซว รคเกตเซย เปนตน

ค าศพททางพยาธวทยา(ตอ)

•พยาธก าเนด (pathogenesis) หมายถง กระบวนการของโรค ซงท าใหเกด

การเปล ยนแปลงในรางกายเรมต งแตเปนโรค จนถงระยะสดทาย คอ หายขาดจากโรค ตาย

หรอ เปนตวน าโรค(carrier)

•อาการ (signs) คอ การเปล ยนแปลงของรางกายทสามารถตรวจสอบพบความ

ผดปกตในรางกายได ถงแมวาจะเปนในระดบเซลล

•กลมอาการ (symptoms) เปนความผดปกตของรางกายในระดบอวยวะ และ

ระบบซงสามารถสงเกตหรอมองเหนได

•รอยโรค (lesions) เปนการเปล ยนแปลงของเซลลหรอเน อเย อท อยในพยาธสภาพ

ซงสามารถสงเกตเหนไดดวยตาเปลา(macroscopic) หรอเหนไดโดยอาศย

กลองจลทรรศน (microscope) เชน กลมวณโรค หรอ ฝหนอง ปอดอกเสบ

เปนตน

ค ำศพททำงพยำธวทยำ(ตอ)

-รอยโรคจ าเพาะ (pathognomonic lesion) หมายถง รอยโรค

ทเกดข นเปนลกษณะเฉพาะของโรค ซงไมพบในโรคอนมประโยชนชวยการ

วนจฉยโรคไดเปนอยางด

-การชนสตรโรค (diagnosis) เปนข นตอนการพสจนสตวปายทเปน

โรค(disease) โดยอาศยขอมลจากอาการ(signs) กลมอาการ

(symptoms) สาเหตแทจรง(etiology) การชนสตรซาก

(necropsy หรอ autopsy) รอยโรค(lesions) และ ขอมลทาง

พยาธคลนค

-การชนสตรซาก (necropsy หรอ autopsy) หมายถง การผา

ชนสตรโรคในสตวท ตาย อยางเปนระบบระเบยบ

-การตรวจช นเน อจากสตวปวย (biopsy) คอ การตรวจช นเน อท ตดเอา

มาจากตวสตวขณะทยงมชวตอย

ค ำศพททำงพยำธวทยำ(ตอ)

-การพยากรณโรค (prognosis) เปนการพยากรณโรคโดยคลนกแพทย วาโรคจะ

มความรนแรงมากข นหรอลดลงอยางไร ท งน เพ อประโยชนในการวางแนวทางรกษา การ

สนสดของโรค (result) อาจแบงได 3กรณคอ การหายขาดจากโรค

(recovery) การหายจากโรคแตพการ ( invalidism) หรอ ตาย

(somatic death)

การจ าแนกวชาพยาธวทยา

หลกพยาธวทยาหรอพยาธวทยาท วไป

พยาธวทยาเฉพาะระบบ

พยาธวทยาคลนก

พยาธวทยาของระบบภมคมกนของรางกาย

สรรพยาธวทยา

พยาธวทยาเก ยวกบการทดลอง

ศลยพยาธวทยา

องคประกอบทจะตองศกษาในรายวชาหลกพยาธวทยา

• สาเหตของโรค(Etiology)

• พยาธก าเนดของโรค(Pathogenesis)

• วการรอยโรค(Lesion)

•ลกษระการเปลยนแปลงทางชวเคมเม อเกดโรค(Pathologic

Biochemistry)

•อาการของโรคเม อมการเปล ยนแปลงทางพยาธวทยา(Sign or Symptom)

•ผลของการเปล ยนแปลงทางพยาธวทยา(Termination of Pathological

changes)

•การวนจฉยโรค(Diagnosis)

•การพยากรณโรค(Prognosis)

Etiology or Causes of disease

1.สาเหตโนมน า (predisposing causes)

1.1. สาแหตทางพนธกรรม (genetic causes)

1.2. วรปของอวยวะท ไมเก ยวของกบพนธกรรม

Agenesia หรอ Aplasia= ไมมพฒนาการของอวยวะ

Hypoplasia = ขนาดของอวยวะเลกกวาปกต

Atresia = การตบตนของอวยวะท เปนทอ

Fissure = ลกษณะชองโหว โดยมกเกดท แนวกลางของล าตว

Fusion = การรวม หรอตดกนของอวยวะท เปนค เชน ไต

Displacement = อวยวะอยผดท

ฯลฯ.

2. สาเหตท แทจรง (exciting causes)

2.1 สาเหตทางกายภาพ (Physical cuses)

2.1.1 การกระทบกระแทก

• contusion

• abrasion

• erosion

• laceration

• compression

2.1.2 กระแสไฟฟา

2.1.3 อณหภม (temperature)

• ความรอน (thermal burn)

• ความเยน (hypothermia)

2.1.4 กมมนตภาพรงส (radiation injury)

2.2. สาเหตทางเคม (chemical causes)

2.2.1 สารอนนทรยเคม

2.2.2 สารอนทรยเคม

2.2.3 ภาวะขาดอาหาร (nutritional deficiency)

พยาธก าเนด(Pathogenesis)

พยาธก าเนด หมายถง กระบวนการหรอกลไกด าเนนการเปล ยนแปลง

ตางๆเม อเกดโรค ตลอดท งปจจยตางๆ ซงเก ยวพนกบการท าใหเกดโรค นบต งแต

เรมแรกจนกระท งส นสด ซงอาจหายขาดจากโรค หรอหายจากโรคแตพการหรอตาย

ไป

วการรอยโรค(Lesion)

วการรอยโรค คอ ลกษณะการเปล ยนแปลงของเซลลหรอเน อเย อ

เน องจากผลของการเกดโรค ไมวาจะเปนการเปล ยนแปลงดวยเหตผลของ

อนตรายมากระทบโดยตรง เชน บาดแผลถกมดบาด หรอเกดจากผลของ

ปฏกรยาตอบโตตออนตรายทมากระทบรางกายเอง เชน บาดแผลถกมดบาด

หรอเกดจากผลของปฏกรยาตอบโตตออนตรายทมากระทบรางกายเอง เชน

โรคภมแพตางๆ เปนตน

การเปลยนแปลงทางชวเคมเมอเกดโรค (Pathologic

biochemistry)

biochemistry คอ ลกษณะการเปล ยนแปลงของสวนประกอบทางชวเคม

ของของเหลวหรอเน อเย อเม อรางกายเกดโรค ดงเชน สารบางชนดทควรจะถกกรอง

จากเลอดแลวขบออกทางปสสาวะ แตกลบค งคางอยในเลอด เม อไตเกดโรคไมสามารถ

ท าหนาท ไดตามปกต (เชน Urea, Creatinine) เราตรวจดการเปล ยนแปลง

ปรมาณสารชวเคมเหลาน ในเลอดเพ อน ามาใชแปลผลตความ ประเมนการเกดโรคของไต

ได ซงการศกษาในลกษณะน คอ การศกษาในเชงพยาธคลนกวทยาน นเอง

อาการแสดงออกของโรค(Clinical sign or Symptom)

Clinical sign or Symptom คอ ลกษณะอาการแสดงออกมาของโรค

ใหสงเกตได ตวอยางเชน เม อเกดวการกระดกขาหก จะมอาการเจบปวด ยน เดน ไมได

หรอเกดวการการอกเสบของทางเดนหายใจสวนตน อาท เปนหวดจะมอาการน ามกไหล

เปนตน

อาการของโรคนอกจากจะข นกบชนดของโรคแลวยงข นกบระยะของโรค

(Phase of disease) วาเปนแบบเฉยบพลน(Acute) หรอเรอรง

(Chronic) และต าแหนงเน อเย อท เกดโรค

บางกรณเปนอาการของโรคใดโรคหนงซงแสดงอาการปวยออกมาไดหลายอาการ

เรยกวา “กลมอาการของโรค (Syndrome)”

ผลสนสดของโรค (Result or Termination)

1. การหายจากการเปนโรค (Recovery)

2. การหายจากโรคแตพการ (Invalidism)

3. การตาย (Death)

การวนจฉยโรค (Diagnosis)

การวนจฉยโรค (Diagnosis) คอการสรปความเหนวาอาการเจบไขไดปวย

น นคอโรคอะไรโดยอาจมลกษณะเปนแบบ Definitive diagnosis หมายถงการ

วนจฉยจ าเพาะเจาะจงลงไปวาเปนโรคใดโรคหนง

การพยากรณโรค (Prognosis)

การพยากรณโรค (Prognosis) คอการประมาณผลการสนสดของ

โรควาจะลงเอยเชนใด เพ อเปนประโยชนในการวางแนวทางในการรกษา การสนสดของ

โรคอาจส นสดได 3 กรณคอ การหายขาดจากโรค (Recovery) การหายจาก

โรคแตพการ (Invalidism) หรอตาย (Somatic death) คอการเกด

โรครนแรงหรอรางกายออนแอมากจนเสยชวตจากโรคน นๆ

วธการแพรของเชอโรค (mode of transmission)

1. การตดตอโดยตรง (direct contact)

1.1 ทางอวยวะเพศ

1.2 ทางผวหนง

1.3 ทางบาดแผล

1.4 ทางหายใจ

2. การตดตอจากแมไปยงลก (congenital transmission)

2.1 ผานจากแมมาทางไข (transovarian)

2.2 ตดตอผานทางรก (transplacenta)

2.3 ตดตอโดยทางน านม (transmammarian)

3. การตดตอโดยทางออม (indirect contact)

4. การตดตอโดยแมลงเปนพาหะ (arthropod vector)

4.1 แมลงเปนตวน าอยางเดยว เชน โรค anthrax

4.2 เช อโรคเพ มจ านวนในตวพาหะดวย เชน เช อรกเกตเซย

4.3 เช อโรคถายทอดไปยงลกหลานของตวพาหะดวย เชน โรค babesiosis

4.4 สวนหนงของวงจรชวตเจรญอยในพาหะ เชน วงจรชวตของเช อท ท าใหเกดโรค

Surra เจรญอยในแมลงวน

ปจจยทมผลตอความไวหรอความตานทานโรค

1. การตานทานการผานเขาของเชอโรค

1.1 ผวหนง

1.2 ทางเดนอาหาร

1.3 เยอชมตา

1.4 ทางเดนหายใจ

1.5 ทอปสสาวะ

2. การอกเสบและการตอบสนองทางอมมน

2.1 เช อโรคทเจรญภายนอกเซลล มแนวโนมเกดหนอง (suppurative

response)

2.2 เช อโรคทเจรญภายในเซลล ปฏกรยาการอกเสบมแนวโนมเปนแบบเรอรง

และเกด granulomatous lesion

การตอบสนองทางอมมน เปน defense ทส าคญตอการตดเช อโดย

antibody จะมผลดงน

– ท าใหเช อโรคมโอกาสถกเกบกนมากข น (opsonized

organism)

– ท าใหขบวนการเกบกนเกดไดดข น (facilitate

phagocytosis)

– ท าใหสารพษและตวรบเส อมสภาพ (inactivate toxin และ

surface receptor)

– กระตน complement (activate complement) ท าให

เช อโรค หรอเซลลท ตดเช อเกด lysis และ ผลต chemotactic factor ท าให

เกดการอกเสบ

จลชพมกลไกตอส host defense ไดหลายวธ เชน

– เปล ยนแปลง antigen ของจลชพ (modification of

parasitic antigen)

- สภาวะกดภมคมกน(immunosuppression) ท าใหมความ

เส ยงตอการตดเช อมากข น

- ยบย งการตอบสนองทางอมมน เชน Hemophilus

influenza และ Streptococcus pneumoniae สราง

enzyme ไวใชตดโมเลกลของ IgA

3. ขวนการเกบกนและฆาเชอโรค(Phagocytosis and

microbicide)

• เซลลท มหนาท น คอ neutrophil และ macrophage

• เช อโรคมความสามารถในการหลกเล ยง phagocytosis ไดหลายทาง

ดงตอไปน

-ผลตสารท าใหเกด degranulation ของ lysosome ซงท าให

เซลลตาย

-หล งสารยบย ง chemotactic migration เชน

streptolysin

-ยบย งขบวนการโอบลอม(engulfment) ของ phagocytes

-surface component ของเช อแบคทเรยบางตว เชน

Streptococcus spp. ม M protein ซงตานทานขบวนการเกบกน

ได

4. สารอาหารและความตานทานเชอโรค(nutrition and

resistance to infection)

- ภาวะขาดอาหารท าใหการสราง antibody และ cell-mediated

immunity ลดลง

5. ผลของพนธกรรมตอความไวของโรค (Genetic influence

on susceptibility to disease )

- เชน แบคทเรยท มแคปซล ถาเกดความผดปกตทางพนธกรรมแลวแคปซล

หลดออกไป กจะท าใหความรนแรงหมดไปดวย

6.อายของสตว (Age of host)

- เชน canine herpes virus infection เกดในลกสนขเลก

7. ผลจากสงแวดลอม (Environmental effect)

- ความแหง ความเยนของอากาศหรอแอมโมเนยทสะสมในคอก มผลตอ

mucociliary apparatus