Πολιτιστική Κληρονομιά

Ενότητα : Η εξέλιξη των

προσπαθειών για την προστασία της

πολιτιστικής κληρονομιάς

Επιμελήτρια:Μπακοθανάση Ελένη

Κεφάλαιο : Η Διεθνής Σύμβαση για

την προστασία της παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς, Παρίσι, 1972

Άγιο Όρος

Μεσαιωνική πόλη, Ρόδος

Παλάτι και Πάρκο των Βερσαλλιών

Λίμνη Βαϊκάλη, Ρωσσία

Παλιά πόλη, Κέρκυρα

Αμπού Σίμπελ, Αιγύπτος

Στόχοι

• Γνώση εννοιών πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς• Επαφή με τα κριτήρια σπουδαιότητας των μνημείων• Ανάπτυξη ικανότητας διάκρισης και ταξινόμησης μνημείων• Η αναγνώριση των μνημείων ως πανανθρώπινων αξιών,

που υπερβαίνουν τα εθνικά όρια• Αντίληψη αλληλεπίδρασης πολιτιστικής κληρονομιάς με το

φυσικό περιβάλλον • Ενθάρρυνση συνεξέτασης παγκόσμιων πολιτιστικών

φαινομένων• Αντίληψη της αναγκαιότητας προστασίας των μνημείων

Βασικές έννοιες της πολιτιστικής κληρονομιάς

• Πολιτιστική κληρονομιά • Μνημείο• Παγκόσμια πολιτιστική και φυσική

κληρονομιά• Προστασία της πολιτιστικής

κληρονομιάς

Πολιτιστική κληρονομιά

⁻ Το σύνολο των πολιτιστικών αγαθών που αναφέρονται σε ένα τόπο συγκροτούν την πολιτιστική κληρονομιά του. Περιέχει τα στοιχεία που απαρτίζουν την ιστορική μνήμη του λαού ή της κοινωνίας των ανθρώπων που τον κατοικούν, δηλαδή ο,τιδήποτε δημιουργήθηκε στο παρελθόν και σχετίζεται με την ιστορική του διαδρομή.

⁻ Το βαθύτερο νόημα της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς βρίσκεται στο γεγονός ότι έφθασε στα χέρια μας για να διαφυλαχθεί με ασφάλεια, να διαχειριστεί με σύνεση και να παραδοθεί σε όσο το δυνατόν καλύτερη κατάσταση στις επερχόμενες γενιές.

«Καθετί γενικό που σκέπτεται και δημιουργεί ο άνθρωπος ανήκει στην ανθρωπότητα και ο,τιδήποτε η τελευταία χρησιμοποιεί από τις προσπάθειες του καθένα φέρνει την ίδια στην ωριμότητα».

Ο Γκαίτε (Goethe), στην εισαγωγή του έργου Προπύλαια

το 1798

• Η ετυμολογία της λέξης μνημείο προέρχεται από το ρήμα μνάομαι-μιμνήσκω, που σημαίνει: θυμάμαι κάτι, προειδοποιώ για κάτι, αφήνω υποθήκες στους σύγχρονους για να τις μεταφέρουν σε αυτούς που πρόκειται να έλθουν, δηλαδή τους επιγενόμενους.

• Στη γενικότητά του, ένα μνημείο υποδηλώνει ένα σήμα που εκφράζει την ανάμνηση κάποιου γεγονότος ή μιας συνάντησης. Με άλλα λόγια, ένα μνημείο είναι ένα αναμνηστικό σημάδι.

Διεθνής Σύμβαση για την προστασία της παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς Παρίσι, 1972

• Συσχετίζει την πολιτιστική με τη φυσική κληρονομιά

• Καταρτίζει το λεγόμενο «Κατάλογο ή Λίστα Παγκόσμιας Κληρονομιάς»

Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά

• τα μεμονωμένα αντικείμενα

• τα οικιστικά σύνολα

• τα τοπία που έχουν προκύψει ως συνδυασμός έργου του ανθρώπου και της φύσης

Μεμονωμένα αντικείμενα

Γιγαντιαίος Βούδας, Κίνα

Οικιστικά σύνολα

Το λιμάνι της Βίλλεμσταντ, Ολλανδία

τοπία που έχουν προκύψει ως συνδυασμός έργου του ανθρώπου και της φύσης

Καμινάδες των νεραιδών, Καππαδοκία

Παγκόσμια Φυσική Κληρονομιά

• τα μνημεία της φύσης

• οι γεωλογικοί και φυσιογραφικοί σχηματισμοί • τα φυσικά τοπία.

Τα μνημεία της φύσης

Τα γραφικά νησιά του Παλάου (Rock Islands – Βραχώδη νησιά)

Οι γεωλογικοί και φυσιογραφικοί σχηματισμοί

Εθνικό Πάρκο των ηφαιστείων, (Χαβάη, ΗΠΑ)

φυσικά τοπία

Η Σοκότρα, στον Ινδικό Ωκεανό

Tα κριτήρια που εφαρμόζονται για την εγγραφή ενός πολιτιστικού αγαθού στον Κατάλογο της Παγκόσμιας

Κληρονομιάς της unesco:

• Πολιτιστικά κριτήρια

• Φυσικά κριτήρια

Πολιτιστικά κριτήρια • I. «να αποτελεί αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργικής διάνοιας».• II. «να επιδεικνύει σημαντικές ανθρώπινες αξίες για μακρά περίοδο χρόνου ή σε μία

πολιτιστική περιοχή του κόσμου, σε εξελίξεις στην αρχιτεκτονική ή την τεχνολογία, τις μνημειακές τέχνες, την πολεοδομία ή τον σχεδιασμό τοπίου».

• III. «να φέρει μια μοναδική ή τουλάχιστον εξαιρετική μαρτυρία για κάποια πολιτισμική παράδοση, ζώντα ή εξαφανισμένο πολιτισμό».

• IV. «να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα τύπου κτηρίου, αρχιτεκτονικού ή τεχνολογικού συνόλου ή τοπίου που απεικονίζει σημαντική ή σημαντικές φάσεις της ανθρώπινης ιστορίας»

• V. «να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα παραδοσιακής ανθρώπινης εγκατάστασης, χερσαίας ή θαλάσσιας χρήσης, αντιπροσωπευτικής πολιτισμού ή πολιτισμών), ή ανθρώπινης αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, ιδιαίτερα όταν το τελευταίο έχει γίνει ευάλωτο υπό την πίεση ανεπίστροφων αλλαγών».

• VI. «να συνδέεται άμεσα ή διακριτά με γεγονότα ή ζώσες παραδόσεις, με ιδέες ή πίστεις, με καλλιτεχνικά ή λογοτεχνικά έργα εξέχουσας παγκόσμιας σημασίας». (Η Επιτροπή θεωρεί ότι το συγκεκριμένο κριτήριο θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με άλλα κριτήρια).

Ναος Επικουρειου Απολλωνος - Βασσες (Χρονολογία ένταξης 1986)

Ο φημισμένος ναός αφιερωμένος στον θεό της ίασης και του ήλιου, χτίσθηκε στα μέσα

του 5ου αιώνα στα απόκρημνα βουνά της Αρκαδίας. Ο ναός, με το παλαιότερο Κορινθιακό κιονόκρανο, που έχει βρεθεί ποτέ, συνδυάζει τον Αρχαϊκό ρυθμό με την ρώμη

του Δωρικού, με ορισμένα τολμηρά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά.

Δήλος

Αρχαιολογικος χωρος Δηλου (Χρονολογία ένταξης 1990)

Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, ο Απόλλωνας γεννήθηκε σε αυτό το μικρό νησί των Κυκλάδων. Τα ιερό του Απόλλωνα προσέλκυε προσκυνητές απ΄ όλη την Ελλάδα και η Δήλος ήταν ένα ακμάζον εμπορικό λιμάνι. Το νησί φέρει επιρροές από τους

διαδοχικούς πολιτισμούς του «Αιγιακού» κόσμου, από την 3η χιλιετηρίδα π.Χ. έως την παλαιοχριστιανική εποχή

Η σχολή Bauhaus

Το Νέο Λάναρκ,Σκωτία

Αρχαιολογικός τόπος της Τίρυνθας

Φυσικά κριτήρια

• VII. «να περιέχει εξαιρετικά φυσικά φαινόμενα ή περιοχές εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς και αισθητικής».

• VIII. «να είναι ιδιάζοντα παραδείγματα μειζόνων φάσεων της ιστορίας της γης, του αρχείου της ζωής, σημαντικών εν εξελίξει γεωλογικών διαδικασιών για την ανάπτυξη γεωσχηματισμών ή σημαντικών γεωμορφικών ή φυσιογραφικών χαρακτηριστικών»

• IX. «να είναι ιδιάζοντα παραδείγματα σημαντικών εν εξελίξει οικολογικών και βιολογικών διαδικασιών στην εξέλιξη και ανάπτυξη οικοσυστημάτων χερσαίων, γλυκού ύδατος, παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων και κοινοτήτων φυτών και ζώων»

• X. «να περιέχει τα σημαντικότερα φυσικά ενδιαιτήματα συντήρησης της βιοποικιλότητας, να περιλαμβάνει απειλούμενα είδη παγκόσμιας αξίας από την άποψη της επιστήμης ή της συντήρησης του είδους»

Ο Μεγάλος Κοραλλιογενής Ύφαλος, Αυστραλία

Το Ηφαιστειακό Σύμπλεγμα των Πιτόν

Ο Παγετώνας και το Φιόρδ Ιλούλισσατ, Γροιλανδία

Το Εθνικό Πάρκο Ιγκουαζού, Βραζιλία

Για να κριθεί η εξαιρετική παγκόσμια αξία του, ένα μνημείο πρέπει να κριθεί και σε δύο άλλους παράγοντες:

• την αυθεντικότητα και/η (αναφέρεται στα μνημεία τα οποία εντάσσονται με βάση τα

κριτήρια I-VI)

• την ακεραιότητα (αναφέρεται σε όλα τα μνημεία, ανεξαρτήτως κριτηρίου

ένταξης)

Σκοπός

• Στόχος της UNESCO είναι η προστασία από κάθε είδους φθορά και καταστροφή, προκειμένου αυτά να κληροδοτηθούν στις γενιές του μέλλοντος

• Ο όρος «προστασία» αναφέρεται κατά κύριο λόγο στη νομική προστασία των πολιτιστικών αγαθών από τους πολλούς και ποικίλους κινδύνους που ενδέχεται να τα απειλήσουν

προστασία

• Ο όρος «προστασία» αναφέρεται κατά κύριο λόγο στη νομική προστασία των πολιτιστικών αγαθών από τους πολλούς και ποικίλους κινδύνους που ενδέχεται να τα απειλήσουν. Οι σημαντικότεροι κίνδυνοι είναι οι ακόλουθοι :

• Κίνδυνος φθοράς • » απώλειας • Κλοπή • Λαθρανασκαφή • Φυγάδευση στο εξωτερικό.5 • Όσον αφορά τώρα στα κινητά πολιτιστικά αγαθά, οι βασικοί κίνδυνοι που τα απειλούν είναι οι διάφορες μορφές

παράνομης διακίνησής τους και συγκεκριμένα η παράνομη εξαγωγή, η διακίνηση προϊόντων κλοπών και η διακίνηση ευρημάτων παράνομων ανασκαφών ή, όπως αλλιώς λέγονται, λαθρανασκαφών. Παράνομη εξαγωγή υφίσταται, όταν τα αντικείμενα εξάγονται από τον ίδιο το νόμιμο κύριο ή κάτοχό τους ή για λογαριασμό του, κατά παράβαση των σχετικών εθνικών κανόνων.

• Το παράνομο εμπόριο συνιστά απειλή για το πολιτιστικό αγαθό κατά τούτο: μπορεί μεν να μην απειλεί άμεσα την καταστροφή της υλικής του υπόστασης, αλλά στερεί από τη χώρα, στης οποίας τον πολιτισμό το αγαθό αυτό εντάσσεται, ένα μοναδικό και αναντικατάστατο στοιχείο της πολιτιστικής και ιστορικής της ταυτότητας. Επιπλέον, στερεί από το κοινό τη δυνατότητα να απολαύσει αισθητικά αλλά και να διδαχθεί και να εμπλουτιστεί εσωτερικά από τα ποικίλα και πολύπλευρα μηνύματα που μπορεί να του μεταδώσει ένα πολιτιστικό αγαθό.

• Όπως αναφέραμε και σε εισαγωγικό κεφάλαιο της εργασίας μας, η έννοια «προστασία πολιτιστικών αγαθών» δε σημαίνει μόνο την προστασία τους από παράνομες ενέργειες (κλοπή, λαθρανασκαφή κλπ.), αλλά και από τη φθορά που μπορεί να προκαλέσει ο χρόνος ή και η επέμβαση του ανθρώπου σε αυτά.