1

การยกมอขอดอาอหลงละหมาด

ผเขยนเคยฟงการน าเสนอมาวา มหลกฐานจากหะดษเศาะหหใหยกมอขอดอาอหลง

ละหมาดสนนะฮได เมอเปนเชนนการยกมอขอดอาอหลงละหมาดฟรฎกไมนาจะมปญหา หรอ

นาจะดกวาดวยซ าไป กอนทจะชแจงและท าความเขาใจตามทไดมการน าเสนอมาน ผเขยนกขอท าความเขาใจ

ในประเดนปญหาเรอง “การยกมอขอดอาอหลงละหมาดฟรฎ” กนเสยกอน1

มบารอก ฟรย ไดน าเสนอหลกฐานของผทมทศนะวา อนญาตใหยกมอขอดอาอหลง

ละหมาดฟรฎได2 โดยไดอางองหะดษจากค ากลาวและการกระท าของทานนะบย ศอลลลลอฮ

อะลยฮวะสลลม ทถกบนทกในต าราบางเลมเอาไววา ทานเคยใชและเคยยกมอขอดอาอหลง

ละหมาดฟรฎมาประกอบหาบทซงแตละบทลวนเปนหะดษเฎาะอฟทงส น

นอกจากน มบารอก ฟรย ยงไดอางหลกฐานจากหะดษทถกตอง (เศาะหห) หลายบท

ททานเราะสลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม เคยกลาวถงเรองการยกมอขอดอาอเอาไว

(โดยมไดก าหนดหรอจ ากดวา เปนดอาอชนดใด และในกาลเทศะใด) มาสนบสนนทศนะน

ซงมบารอก ฟรย กอนโลมเอาวา การขอดอาอไมวาจะหลงละหมาดฟรฎหรอในกาลเทศะใด

กถอวาเปนดอาอเหมอนกน จงยอมมสทธทจะยกมอในการขอไดตามนยกวางๆ ของหะดษท

ถกตองเรองการยกมอขอดอาอเหลานน

แลวทานกไดกลาวสรปเอาไววา3

عاء اجح عندي أن رفع اليدين ف ادل س عليه القول الر الة جائز لوفعل أحد ال بأ بعدالص

ه تعال . ـ ن شأ ء الل . . ا “ทศนะทมน าหนกส าหรบฉนกคอ การยกมอทงสองเพอขอดอาอหลงละหมาดฟรฎ

เปนทอนมต สมมตหากมผใดปฏบตมนกไมมบาปอนใดส าหรบเขา อนชาอลลอฮ . . .”

นคอทศนะของนกวชาการหะดษมระดบทานหนงเกยวกบเรองการยกมอขอดอาอหลง

ละหมาดฟรฎ ทสมควรจะตองรบฟงเอาไวพจารณา

1นกวชาการตางมทศนะทขดแยงกนเกยวกบเรองการยกมอขอดอาอหลงจากละหมาดฟรฎวา จะเปนทอนญาต

ใหปฏบตไดหรอไม? ซงสามารถหาอานรายละเอยดไดจาก “ฟตหลบารย” เลม 11 หนา 141-143; “นยลลเอาฏอร”

เลม 4 หนา 34; “ตหฟะตลอะหวะสย” เลม 2 หนา 198-202 2“ตหฟะตลอะหวะสย” โดย มบารอก ฟรย เลม 2 หนา 198-202

3“ตหฟะตลอะหวะสย” โดย มบารอก ฟรย เลม 2 หนา 202

2

ขณะเดยวกนกมนกวชาการอกหลายทานไมเหนดวยเกยวกบเรองการยกมอขอดอาอ

หลงละหมาดดงกลาวดวยเหตผลทวา มหะดษทถกตองบางบทรายงานมาวาทานเราะสลลลอฮ

ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม เคย “ขอดอาอ” หลงละหมาดฟรฎและเคยกลาวถงเรองการขอ

ดอาอหลงละหมาดฟรฎ ซงมบารอก ฟรย เองกไดยนยนและยอมรบความจรงเกยวกบเรองน

ไวดวยเชนเดยวกน4

แตขอเทจจรงกคอ ทงๆ ททานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม สงเสรมใหมการยก

มอขอดอาอ แตกลบไมปรากฏวา มหะดษทถกตองบทใดรายงานมาวาทานนะบย ศอลลลลอฮ

อะลยฮวะสลลม เคยยกมอขอดอาอหลงละหมาดฟรฎ แมแตบทเดยว เชนน แสดงวาการยก

มอขอดอาอหลงละหมาดฟรฎ ยอมมใชเปนบทบญญตแหงอสลาม ดวยเหตนนกวชาการบาง

ทานจงตดสนวา การยกมอขอดอาอหลงละหมาดฟรฎนนเปนบดอะฮ

ชยคอบดลอะซซ บนบาซ ไดกลาววา5

ه أن ه عليه وسل ـ كن يرفع يديه بعدصالة الفريضة، ولم يصح مل يصح عن النبي صل الل

ابه ص أيضاعن أ ل عنم - ذ لل ض ا م -ر ي يد س من رفع أ ، ومايفعل بعض النا فيمانعل

. . بعدصالة الفريضة بدعة ال أصل لها .“ไมเคยปรากฏหลกฐานทถกตองใดๆ จากทานเราะสลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮ

วะสลลมวา ทานจะเคยยกมอทงสอง (เพอขอดอาอ) หลงจากการละหมาดฟรฎ และกไมเคย

ปรากฏหลกฐานท ถกตองใดๆ เกยวกบเรองนเชนกนจากบรรดาเศาะหาบะฮของทาน

(เราะฎยลลอฮอนฮม) เทาทเราร และการทประชาชนบางคนไดยกมอทงสองของเขาขนขอ

ดอาอหลงจากละหมาดฟรฎแลวถอวาเปนบดอะฮทไมมหลกฐานใดๆ ทงส น . . .”

สรปแลวเรองทวา จะอนญาตใหมการยกมอขอดอาอหลงละหมาดฟรฎไดหรอไม? จง

เปนเรองการ “มองตางมม” ของนกวชาการ กขอใหใชดลยพนจเองในการปฏบตสงน ซง

ผเขยนของดเวนทจะแสดงความเหนในลกษณะชน าใดๆ ทงสนเกยวกบเรองน

อมามอชเชากานย ไดน าเสนอทางออกไวอยางเปนกลางๆ เกยวกบเรองน6 ในตอนท

อธบายหะดษของอะนส บนมาลก เราะฎยลลอฮอนฮ ท วา ไมเคยปรากฏวาทานนะบย

ศอลลลลอฮอะลยฮ วะสลลม จะเคยยกมอทงสองของทานในดอาอใดๆ นอกจากในการ

ละหมาดขอฝน โดยทานจะยกมอทงสองจนกระทงสามารถมองเหนความขาวของรกแรทงสอง

ของทาน โดยอมามอชเชากานยเหนวา

4“ตหฟะตลอะหวะสย” เลม 2 หนา 197

5“อลฟะตาวย” โดย อบดลอะซซ อบนบาซ เลม 1 หนา 74

6“นยลลเอาฏอร” โดย อชเชากานย เลม 4 หนา 34

3

ه ينبغى البقاءعل النفي المذكورعن أنس، فال ترفع اليدف شئ من ال اهر ان ال دعية والظ ا

فع، ويعمل فيماسواهابمقتض النفى ت وردفياالر . . . ف المواضع ال“และตามรปการณแลวกคอ ใหคงไวซงการปฏเสธ (การยกมอในการขอดอาอใดๆ

นอกจากดอาอขอฝน) ดงทมกลาวไวในหะดษของอะนส ดงนนจงไมตองยกมอในดอาอชนด

ใดทงส น เวนแตในหลายๆ กรณทมรายงานมาวา (นะบยฯ) เคยยกมอในดอาอเหลานน

และใหปฏบตในกรณทอนจากน (กลาวคออนจากดอาอทมหลกฐานชดเจนวาทานนะบยฯ

ยกมอดวย) ใหเปนไปตามเปาหมายแหงการปฏเสธนน (นนคอไมตองยกมอในดอาออนใด

ทงส นนอกจากดอาอขอฝน และดอาออนๆ ทมหลกฐานชดเจนวาทานนะบยฯ เคยยกมอ

เทานน) . . .”

อนงส าหรบเรองการยกมอขอดอาอหลงละหมาดสนนะฮ ดงทมการอางหลกฐานจาก

หะดษทไดมการน าเสนอมานน กอนอนผเขยนขอน าเสนอขอความทมการอางไวดงน

ل س ا ب مو النب عن أ ل ه ن تغفر ل شعريي أ س أن ي عليه وسل يخيه، فقا صل الل

علي لل الة رفع يديه ودعا صل ا ث بعدالص ، وصل ركعتي عليه وسل لل صل ا ه وسل

عنما . ب موس رى ب مال ث ل ل . . اللอะบมสา อลอชอารย ขอใหทานเราะสลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม ชวยขออภย

ใหแกพนองของเขา จากนนทานเราะสลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม จงลกขนละหมาด

สองรอกอะฮ ภายหลงละหมาดเสรจทานเราะสลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม กยกมอ

ทงสองของทานและดอาอใหแกอะบมาลก จากนนกขอใหแกอะบมสา (เราะฎยลลอฮอนฮมา)

จากหะดษขางตนสรปไดวา ทานเราะสลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม เคยยกมอ

ขอดอาอหลงละหมาดสนนะฮ ซงเปนการบงบอกใหร วาอนญาตใหกระท าเชนนนได กระนนก

ตามทานเราะสลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม กระท าเชนนนเพยงครงหรอสองครง

เทานน ใน “ฟตหลบารย” เลม 4 หนา 417 ไดกลาววา การยกมอทงสองเพอขอดอาอหลง

ละหมาดสนนะฮ พบหลกฐานวาถกปฏบตเพยงครงหรอสองครงเทานน

จากขอความขางตนพอจะสรปไดดงน

1. การยกมอขอดอาอหลงละหมาดสนนะฮ ทานเราะสลลลอฮฯ เคยปฏบตเพยงหนง

ครงหรอสองครง

2. หะดษบทนนคอหลกฐานเรองการยกมอขอดอาอหลงละหมาดสนนะฮ

ผเขยนขอชแจงขอเทจจรงของเรองนดงตอไปน

1. การอางวา การยกมอทงสองเพอขอดอาอหลงละหมาดสนนะฮ พบหลกฐานวาถก

ปฏบตเพยงครงหรอสองครงเทานน หากค าวา ละหมาดสนนะฮ ในทนหมายถงการละหมาด

4

ในกรณ เกดปรากฏการณตามการก าหนดสภาวะของอลลอฮ ท เรยกกนท วๆ ไปวา

“ปรากฏการณทางธรรมชาต” เชน การละหมาดขอฝนเมอเกดแลงจด หรอละหมาดกสฟ

เมอเกดสรยคราสหรอจนทรคราส กถอวาเปนเรองถกตอง ทงน เพราะทานเราะสลลลอฮ

ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม เคยยกมอขอดอาอหลงละหมาดขอฝนดงทบนทกโดยบคอรย

จากอะนส บนมาลก เราะฎยลลอฮอนฮ และหลงละหมาดสรยคราสดงทบนทกโดยมสลมจาก

อบดรเราะหมาน บนสะมเราะฮ และทานหญงอาอชะฮ เราะฎยลลอฮอนฮา

แตถาหากค าวา “ละหมาดสนนะฮ” ในทนหมายถงละหมาดสนนะฮอนจากละหมาด

ขอฝนและละหมาดสรยคราส อนเปนความหมายทเขาใจกนโดยทวๆ ไปของค าวาละหมาด

สนนะฮ เชน ละหมาดสนนะฮหลงมฆรบ ละหมาดสนนะฮกอนละหมาดศบห ละหมาด

สนนะฮกอนหรอหลงซฮร ฯลฯ ผเขยนกไมเคยเจอรายงานหะดษแมแตบทเดยววา ทาน

เราะสลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม จะเคยยกมอขอดอาอหลงละหมาดสนนะฮ

เหลาน

2. ส าหรบหะดษทถกน ามาอางเปนหลกฐานสนบสนนการยกมอขอดอาอหลงละหมาด

สนนะฮบทนน แมวาผเขยนจะไมเคยเจอสายรายงานของหะดษดงส านวนขางตน แตเมอ

พจารณาดแลวหะดษส านวนขางตนน นาจะเปนหะดษทขอความผดเพยน (เรยกตามศพทวชา

หะดษวา حديث شاذ) หรอมฉะนนกเปนหะดษทถกคดคาน ( حديث منكر) ซงถอวาเปนหะดษ

ทออนมาก ทงน เนองจากขอความบางสวนของหะดษน ขดแยงกบขอความของหะดษ

เศาะหห ซงบนทกโดยบคอรยและมสลม อนมเนอหายาวพอสมควรซงผเขยนจะสรปตอนตน

ใหทราบพอเปนสงเขปดงน

“หลงจากไดปราบปรามศตรผกระดางกระเดอง อนเปนยวเผาษะกฟและเผาฮะวาซน

ในสงครามหนยน (เปนชอหบเขาซงอยระหวางเสนทางไปเมองฏออฟ) ซงเกดขนในวนท 10

เชาวาล ฮ.ศ. 8 เสรจเรยบรอยแลวทานเราะสลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม กไดแตงตง

ใหอะบอามร อลอชอะรย เราะฎยลลอฮอนฮ (ชอจรงคอ อบยด บนสลยม) เปนแมทพ รวม

คมทหารกองหนงเดนทางไปกบหลานชาย คออะบมสา อลอชอะรย เราะฎยลลอฮอนฮ (ชอ

จรงคอ อบดลลอฮ บนกอยส บนสลยม) เพอตดตามจบกมพวกยวเหลานนทแตกพายไปจาก

หนยน และไปพงพาอาศยอยกบยวเผาฮะวาซนทหบเขาแหงหนงคอหบเขาเอาฏอส (اس (أ و

ในการตอสกบศตรทเอาฏอส อะบอามร เราะฎยลลอฮอนฮ ถกขาศกคนหนงจาก

เผาญชมใชธนยงโดนทเขาอยางจงและเสยโลหตมาก แตอะบมสาผเปนหลานกไดตดตามไป

สงหารขาศกคนนนไดส าเรจ และกอนเสยชวตอะบอามร เราะฎยลลอฮอนฮ กไดมอบหมาย

5

ใหอะบมสารบหนาทเปนแมทพแทนทานและไดกลาวแกอะบมสา (ตามการรายงานของอะบ

มสาเอง) วา

، فأقرئه مني › عليه وسل صل الل ل رسول الل نطلق ا ! ا خ بن أ ال ي ا : الس ، وقل ل

ل تغفر س ل ابوعامر: ا ل النبي . ، .‹يقول ا رحعت ا ت، فلم ه ما ن ا ث ا . ومكث يسي

.ص عليه وسل : . ل الل ل ›. قلت ل تغفر ‹قال: قل لـه: يس صل الل فدعارسول الل

امنه، ث رفع يديه، ث قال : بماء فتوض غفرلعبيد أب عامر ›عليه وسل هم ا ، حت رأيت ‹الل

بطيه، ث قال: ومن الناس ›بياض ا هم اجعل يو القيامة فوق كثيمن خلقك أ :فقلت ‹ألل

تغفر › ! فاس لل ، يرسول ا ل ‹و عليه وسل لل ل النب صل ا بن ›فقا لل غفرلعبدا هم ا الل

‹قيس ذنبه، وأدخل يو القيامة مدخال كريماحداها ل . . ب موس .ب عامر، وااليخرل ل قال أ بوبردة: ا

“หลานเอย! จงกลบไปหาทานเราะสลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม และบอก

ทานวา ฉนฝากสลามมาดวย แลวจงบอกแกทานวา อะบอามรสงมาวา ใหทานขออภยโทษ

(ตออลลอฮ) แกฉนดวย . . . ทานมชวตอยไดครหนงกสนใจ เมอฉน (อะบมสา) กลบไปหา

ทานเราะสลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม . . . ฉนกกลาวแกทานวา อะบอามรไดสงมาวา

ใหทานขออภยโทษ (ตออลลอฮ) ใหเขาดวย ทานเราะสลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม

จงสงใหคนน าน ามาใหแลวทานกท าวฎอ จากนนทานกยกมอทงสองขนแลวกลาววา “โอ

อลลอฮ! โปรดยกโทษใหอบยด อะบอามรดวยเถด”. . . จนฉนสามารถมองเหนความขาวของ

รกแรของทานได แลวทานกกลาวอกวา โออลลอฮ! โปรดใหเขาไดอยในต าแหนงทสงสงในวน

กยามะฮเหนอกวาปวงบาวสวนมากหรอประชาชนจ านวนมากของพระองค” ฉน (อะบมสา) จง

กลาววา “ขออภยโทษใหฉนบางส โอทานเราะสลลลอฮฯ!” ทานจงกลาววา “โออลลอฮ!

โปรดอภยโทษใหแกอบดลลอฮ บนกอยส (ชอจรงของอะบมสา) และโปรดใหเขาไดเขาอย ณ

สถานทอนทรงเกยรตในวนกยามะฮดวยเถด”

อะบบรดะฮ (เปนบตรชายของอะบมสา อลอชอะรย เราะฎยลลอฮอนฮ เสยชวต ฮ.ศ.

104) ไดกลาววา ครงหนงทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม ขอดอาอใหแกอะบ

อามร และอกครงหนง ขอใหแกอะบมสา . . .7

7บนทกโดย บคอรย หะดษเลขท 4323; มสลม หะดษเลขท 2498; “อลบดายะฮ วลนฮายะฮ” โดย อบนกะษร

เลม 4 หนา 736

6

จะเหนไดวา หะดษบทน กบหะดษขางตนคอหะดษเดยวกน แตมขอความทขดแยงกน

สองต าแหนงคอ

(1) หะดษขางตนกลาววา พออะบมสาขอใหชวยขออภยใหทานนะบย ศอลลลลอฮ

อะลยฮวะสลลม กลกขนท าละหมาดสองรอกอะฮ (ไมทราบวาเปนละหมาดอะไร? ทงยงแสดง

วา ขณะนนทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม คงมวฎอพรอมอยแลว) แตในหะดษท

ถกตองบทนกลาววา พออะบมสาขอรองทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม กสงใหคนไป

เอาน ามาใหแลวทานกท าวฎอ ตอจากนนทานกยกมอข นขอดอาอโดยไมไดละหมาดสอง

รอกอะฮ ดงทถกกลาวอางในหะดษขางตน

อบนหะญร อลอสเกาะลานย ไดอธบายขอความของหะดษตอนน วา8

تحباب التطهي ال س تفادمنه ا عاء .يس ادل عاء، ورفع اليدين . . رادة ادل“สงทไดรบจากหะดษตอนนกคอ สมควรท าความสะอาด (เชน วฎอ) เมอตองการจะ

ขอดอาอ และชอบใหมการยกมอทงสองในการขอดอาอ . . .”

เพราะฉะนนหะดษบทน จงมใชหลกฐานเรองการยกมอขอดอาอหลงละหมาดสนนะฮ

ดงทมการอาง แตหากจะอางวาหะดษตอนน คอหลกฐานอกบทหนงเรองสนนะฮใหยกมอเพอ

ขอดอาออสตฆฟาร (ขออภยโทษ) ใหแกผตาย (ไมวาจะเปนการอสตฆฟารตอนฝงเสรจใหมๆ

หรออสตฆฟารใหผตายไมวาทใดกตาม) กนาจะถกตองกวา

(2) หะดษขางตนนนกลาววา ทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม ยกมอขอดอาอ

ใหแกอะบมาลก (อลอชอะรย) แตหะดษทถกตองบทนกลาววาผทเสยชวต และทานนะบย

ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม ขอดอาอใหกคอ อะบอามร อลอชอะรย ซงเปนอาของอะบมสา

อลอชอะรย และเปนคนละคนกบอะบมาลก อลอชอะรย

อะบอามร อลอชอะรย มชอจรงวา “อบยด บนสลยม” ดงไดกลาวมาแลว สวนอะบ

มาลก อลอชอะรย กเปนเศาะหาบะฮทมชอสกลเดยวกนกบอะบอามร และเศาะหาบะฮทม

สมญานามวา อะบมาลก อลอชอะรย น มอยสองทานดวยกน ทานแรกคอ “อลหารษ บนอล

หารษ”9 สวนอกทานหนงมชอจรงวา “กะอบ (กะอบ) บนอาศม”10 ซงไมวาจะเปนทานใดจาก

ทงสองทานน กไมมสวนเกยวของกบการขอดอาออสตฆฟารใหของทานนะบย ศอลลลลอฮ

อะลยฮวะสลลม ในหะดษบทนแตอยางใดทงสน

8“ฟตหลบารย” เลม 8 หนา 43

9“อลอศอบะฮ” เลม 1 หนา 288

10“อลอศอบะฮ” เลม 7 หนา 168

7

จดขดแยงทงสองประการน แสดงใหเหนถงความบกพรองในดาน “ความจ า” ของ

ผรายงานบางทานของหะดษขางตน และหะดษบทใดกตามทผรายงานทบกพรอง ไดรายงาน

ใหขดแยงกบผรายงานทเชอถอได จะเรยกหะดษนนตามศพทวชาการวา “หะดษมงกร”

ซงถอเปนหะดษทออนมากดงกลาวมาแลว (حديث منكر )

สรปแลวเรองการยกมอขอดอาอหลงละหมาดสนนะฮ ไมวาละหมาดสนนะฮชนดใด

จงเปนเรองทไมมหลกฐานทถกตองมายนยนแมแตบทเดยว นอกจากในละหมาดสนนะฮ

เมอเกดปรากฏการณทางธรรมชาต เชน ละหมาดขอฝนเมอฝนแลง หรอละหมาดกสฟเมอเกด

สรยคราสหรอจนทรคราส ดงกลาวมาแลวขางตน

قال الصحابة ليس ابلمتويه... العل قال هللا قال رسول

بي الرسول وبي قول فقيه... ما العل نصبك للخالف سفاهة

وصل هللا وسل عل نبينا محمد وعل أ ل وأ صابه

حسان ا ل يو ادلينومن تبعهم اب