ΓλωσσικέςΓλωσσικές Διαταραχές σε Παιδιά με Διαταραχές σε Παιδιά με

Αναπτυξιακές ΔυσκολίεςΑναπτυξιακές Δυσκολίες

Αργυρώ ΕλευθεριάδουΑργυρώ Ελευθεριάδου

Λογοπεδικός ΜRCSLTΛογοπεδικός ΜRCSLT

Ένα παιδί με αναπτυξιακές δυσκολίες ενδέχεται Ένα παιδί με αναπτυξιακές δυσκολίες ενδέχεται να υπολείπεται στην/ στο :να υπολείπεται στην/ στο :

ΕπικοινωνίαΕπικοινωνία

ΛόγοΛόγο

ΟμιλίαΟμιλία

Το παιδί με αναπτυξιακές δυσκολίες από πολύ νωρίς (από Το παιδί με αναπτυξιακές δυσκολίες από πολύ νωρίς (από τη βρεφική ηλικία) μπορεί να έχει περιορισμένες τη βρεφική ηλικία) μπορεί να έχει περιορισμένες επικοινωνιακές δεξιότητες:επικοινωνιακές δεξιότητες:

Δεν εγκαθιδρύει οπτική επαφή Δεν εγκαθιδρύει οπτική επαφή Δεν συμμετέχει σε παιχνίδια «εναλλαγής σειράς»Δεν συμμετέχει σε παιχνίδια «εναλλαγής σειράς» Δεν δείχνει για να προσελκύσει ή να κατευθύνει τηνΔεν δείχνει για να προσελκύσει ή να κατευθύνει την

προσοχή του ενήλικα ή να εκφράσει την επιθυμία τουπροσοχή του ενήλικα ή να εκφράσει την επιθυμία του

και σε μεγαλύτερη ηλικία:και σε μεγαλύτερη ηλικία:

Δεν κατανοεί και δεν χρησιμοποιεί εκφράσεις τουΔεν κατανοεί και δεν χρησιμοποιεί εκφράσεις του προσώπουπροσώπου

Δεν κατανοεί και δεν χρησιμοποιεί χειρονομίες ή άλλεςΔεν κατανοεί και δεν χρησιμοποιεί χειρονομίες ή άλλες μορφές της γλώσσας του σώματος μορφές της γλώσσας του σώματος

Διαταραχές στην ΕπικοινωνίαΔιαταραχές στην Επικοινωνία

Σε ηλικία των 2-3χρόνων ένα παιδί με φυσιολογική Σε ηλικία των 2-3χρόνων ένα παιδί με φυσιολογική εξέλιξη αναμένεται να έχει αναπτύξει:εξέλιξη αναμένεται να έχει αναπτύξει:

ΚατανόησηΚατανόηση ΈκφρασηΈκφραση 300+ λέξεις Εντολές 2-3 βημάτων Απλές ιστορίες

200+ λέξεις Προτάσεις με 2-3 λέξεις

ΌμωςΌμως σε πολλά παιδιά με αναπτυξιακές δυσκολίες σε πολλά παιδιά με αναπτυξιακές δυσκολίες ο λόγος καθυστερεί σημαντικά να αναπτυχθεί και ο λόγος καθυστερεί σημαντικά να αναπτυχθεί και η αδυναμία τους να επικοινωνήσουν οδηγεί σε η αδυναμία τους να επικοινωνήσουν οδηγεί σε πολλά προβλήματα.πολλά προβλήματα.

Διαταραχές στο λόγοΔιαταραχές στο λόγο

Δυσκολίες στην κατανόησηΔυσκολίες στην κατανόηση Παραδείγματα πιθανών δυσκολιών: Παραδείγματα πιθανών δυσκολιών: -- στην αναγνώριση απλών αντικειμένων (από 18 μηνών) στην αναγνώριση απλών αντικειμένων (από 18 μηνών) -- στην κατανόηση απλών εντολών (από 2 χρονών) στην κατανόηση απλών εντολών (από 2 χρονών) -- στην κατανόηση των εννοιών, λεξιλογίου, συντακτικών και στην κατανόηση των εννοιών, λεξιλογίου, συντακτικών και γραμματικών δομών (από 3 χρονών)γραμματικών δομών (από 3 χρονών)

Δυσκολίες στην έκφρασηΔυσκολίες στην έκφραση

Μπορεί να αφορούν:Μπορεί να αφορούν: -- μορφή (σύνταξη, μορφολογία, γραμματική, φωνολογία) μορφή (σύνταξη, μορφολογία, γραμματική, φωνολογία) -- περιεχόμενο (λεξιλόγιο, έννοιες) περιεχόμενο (λεξιλόγιο, έννοιες) -- χρήση του λόγου (χρήση ακατάλληλη στη κοινωνική και χρήση του λόγου (χρήση ακατάλληλη στη κοινωνική και επικοινωνιακή περίσταση)επικοινωνιακή περίσταση)

Διαταραχές του λόγου πιθανό να οφείλονται σε απώλειαΔιαταραχές του λόγου πιθανό να οφείλονται σε απώλεια της ακοής όταν αυτή συνυπάρχειτης ακοής όταν αυτή συνυπάρχει

Διαταραχές στο λόγοΔιαταραχές στο λόγο

Η Λογοθεραπευτική παρέμβαση στοχεύει στην ανάπτυξη:Η Λογοθεραπευτική παρέμβαση στοχεύει στην ανάπτυξη:

Γνωστικών/Αντιληπτικών ΔεξιοτήτωνΓνωστικών/Αντιληπτικών Δεξιοτήτων

Επικοινωνιακών ΔεξιοτήτωνΕπικοινωνιακών Δεξιοτήτων

Λεκτικών Δεξιοτήτων (εκφραστικών και αντιληπτικών)Λεκτικών Δεξιοτήτων (εκφραστικών και αντιληπτικών)

Θεραπεία των Διαταραχών Θεραπεία των Διαταραχών του Λόγου και της Επικοινωνίαςτου Λόγου και της Επικοινωνίας

Η χρήση εναλλακτικών μεθόδων επικοινωνίας Η χρήση εναλλακτικών μεθόδων επικοινωνίας στηρίζουν, αυξάνουν ή/και συμπληρώνουνστηρίζουν, αυξάνουν ή/και συμπληρώνουντην επικοινωνία των παιδιών που δυσκολεύονταιτην επικοινωνία των παιδιών που δυσκολεύονταιστην ομιλία. στην ομιλία.

Π.χ. Γλωσσικό Πρόγραμμα MAKATON, Π.χ. Γλωσσικό Πρόγραμμα MAKATON, PECSPECS (Σύστημα (Σύστημα Επικοινωνίας μέσω της Ανταλλαγής Εικόνων), Επικοινωνίας μέσω της Ανταλλαγής Εικόνων), Σύστημα Συμβόλων Rebus κ.α.Σύστημα Συμβόλων Rebus κ.α.

Εναλλακτικά Συστήματα ΕπικοινωνίαςΕναλλακτικά Συστήματα Επικοινωνίας (1) (1)

Εναλλακτικά Συστήματα ΕπικοινωνίαςΕναλλακτικά Συστήματα Επικοινωνίας (2) (2)

Γλωσσικό Πρόγραμμα MAKATONΓλωσσικό Πρόγραμμα MAKATON

Βασίζεται στη χρήση νοημάτων και γραφικών συμβόλωνΒασίζεται στη χρήση νοημάτων και γραφικών συμβόλων που συνοδεύονται-υποστηρίζονται από τον προφορικόπου συνοδεύονται-υποστηρίζονται από τον προφορικό λόγολόγο

Στοχεύει στην ανάπτυξη της κατανόησης, της έκφρασης, τηςΣτοχεύει στην ανάπτυξη της κατανόησης, της έκφρασης, της συντακτικής δομής της γλώσσαςσυντακτικής δομής της γλώσσας

Μπορεί να εφαρμοστεί σε όλα τα περιβάλλοντα δηλαδή στοΜπορεί να εφαρμοστεί σε όλα τα περιβάλλοντα δηλαδή στο σπίτι, στο σχολείο κ.λπ.σπίτι, στο σχολείο κ.λπ.

Εναλλακτικά Συστήματα ΕπικοινωνίαςΕναλλακτικά Συστήματα Επικοινωνίας (3) (3)Γλωσσικό Πρόγραμμα MAKATONΓλωσσικό Πρόγραμμα MAKATONΣε παιδιά με περιορισμένο λόγο – Οπτικοποιούν:Σε παιδιά με περιορισμένο λόγο – Οπτικοποιούν:

βασικό λεξιλόγιο για λειτουργική επικοινωνία π.χ.

μαμά μπαμπά θέλω τουαλέτα ναι όχι κ.α.

βασικές πράξεις π.χ.

τρώω πίνω κοιμάμαι πηγαίνω κ.α.

βασικές χωρικές και γενικές έννοιες π.χ.βασικές χωρικές και γενικές έννοιες π.χ.

πάνω κάτω μέσα μεγάλο μικρό βρώμικο καθαρό ανοιχτό κλειστό

Γλωσσικό Πρόγραμμα MAKATONΓλωσσικό Πρόγραμμα MAKATONΣε παιδιά με λόγο σε εξέλιξη: παράδειγμα χρήσης συμβόλων Σε παιδιά με λόγο σε εξέλιξη: παράδειγμα χρήσης συμβόλων για δόμηση και αύξηση της πρότασηςγια δόμηση και αύξηση της πρότασης

Εναλλακτικά Συστήματα ΕπικοινωνίαςΕναλλακτικά Συστήματα Επικοινωνίας (4) (4)

11οο Βήμα Βήμα

22οο Βήμα Βήμα

33οο Βήμα Βήμα

εγώ τρώω κοτόπουλο με ρύζι και σαλάτα

εγώ τρώω κοτόπουλο με ρύζι

εγώ τρώω κοτόπουλο

Γλωσσικό Πρόγραμμα MAKATONΓλωσσικό Πρόγραμμα MAKATONΣε παιδιά με αυξημένο λόγο :παράδειγμα χρήσης Σε παιδιά με αυξημένο λόγο :παράδειγμα χρήσης συμβόλωνσυμβόλωνγια περιγραφή γεγονότων σε αλληλουχίαγια περιγραφή γεγονότων σε αλληλουχία

Το πρωί εγώ σηκώνομαι κάνω ντους πίνω γάλαΤο πρωί εγώ σηκώνομαι κάνω ντους πίνω γάλα

ντύνομαι και πάω σχολείοντύνομαι και πάω σχολείο

Εναλλακτικά Συστήματα ΕπικοινωνίαςΕναλλακτικά Συστήματα Επικοινωνίας (5) (5)

Γλωσσικό Πρόγραμμα MAKATONΓλωσσικό Πρόγραμμα MAKATONΣε παιδιά με αυξημένο λόγο :παράδειγμα χρήσης συμβόλωνΣε παιδιά με αυξημένο λόγο :παράδειγμα χρήσης συμβόλωνστην αφήγησηστην αφήγηση

Το ΚαλοκαίριΤο Καλοκαίρι

κάνει ζέστη τρώω παγωτό πίνω κρύο κάνει ζέστη τρώω παγωτό πίνω κρύο

νερό και πορτοκαλάδα κάνω διακοπές φοράω μαγιόνερό και πορτοκαλάδα κάνω διακοπές φοράω μαγιό

και καπέλο πάω στη θάλασσα και και καπέλο πάω στη θάλασσα και κολυμπάω κολυμπάω

Εναλλακτικά Συστήματα ΕπικοινωνίαςΕναλλακτικά Συστήματα Επικοινωνίας (6) (6)

Βιβλίο επικοινωνίας (Βιβλίο επικοινωνίας (CCommommunication bookunication book))

• Αποτελείται από εικόνες-σύμβολαΑποτελείται από εικόνες-σύμβολα• Είναι φτιαγμένο ξεχωριστά για το κάθε παιδίΕίναι φτιαγμένο ξεχωριστά για το κάθε παιδί• Οργανώνεται συνήθως σε λεξιλογικές κατηγορίες (φαγητά,Οργανώνεται συνήθως σε λεξιλογικές κατηγορίες (φαγητά,

παιχνίδια, τοποθεσίες κ.λ.π)παιχνίδια, τοποθεσίες κ.λ.π)• Το παιδί δείχνει την εικόνα που αντιστοιχεί σε αυτό πουΤο παιδί δείχνει την εικόνα που αντιστοιχεί σε αυτό που

ζητάει, ρωτάει ή νιώθειζητάει, ρωτάει ή νιώθει• Σε ορισμένα βιβλία δίνεται η δυνατότητα στο παιδί ναΣε ορισμένα βιβλία δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να

σχηματίσει πρόταση με τα σύμβολασχηματίσει πρόταση με τα σύμβολα• Η χρήση του βιβλίου δεν περιορίζει την ανάπτυξη τηςΗ χρήση του βιβλίου δεν περιορίζει την ανάπτυξη της

ομιλίας, αντίθετα μπορεί και να την ενισχύσει ομιλίας, αντίθετα μπορεί και να την ενισχύσει

Εναλλακτικά Συστήματα ΕπικοινωνίαςΕναλλακτικά Συστήματα Επικοινωνίας (7) (7)

Πολλά παιδιά με αναπτυξιακές δυσκολίες παρουσιάζουν Πολλά παιδιά με αναπτυξιακές δυσκολίες παρουσιάζουν δυσνόητη ομιλία.δυσνόητη ομιλία.

Οι δυσκολίες αυτές είναι αρθρωτικές και διακρίνονται στη:Οι δυσκολίες αυτές είναι αρθρωτικές και διακρίνονται στη: Δυσαρθρία Δυσαρθρία :: οφείλεται σε νευρολογική ή μυϊκή βλάβη και προκαλεί οφείλεται σε νευρολογική ή μυϊκή βλάβη και προκαλεί

υποτονία, υπερτονία ή έλλειψη αίσθησης στους μύες τους στόματοςυποτονία, υπερτονία ή έλλειψη αίσθησης στους μύες τους στόματος Δυσπραξία Δυσπραξία :: δυσκολία στον προγραμματισμό και εκτέλεση αρθρωτικών δυσκολία στον προγραμματισμό και εκτέλεση αρθρωτικών κινήσεων, απουσία μυϊκής βλάβης. κινήσεων, απουσία μυϊκής βλάβης.

Αρθρωτικές Διαταραχές λόγω ανατομικών ανωμαλιών Αρθρωτικές Διαταραχές λόγω ανατομικών ανωμαλιών (πχ. σχιστία υπερώας, χασμοδοντία, χαλινός).(πχ. σχιστία υπερώας, χασμοδοντία, χαλινός).

Διαταραχές στην ομιλίαΔιαταραχές στην ομιλία (1) (1)

Διαταραχές στην ομιλίαΔιαταραχές στην ομιλία (2) (2)

Μαζί με τις αρθρωτικές διαταραχές μπορεί να εμφανίζονται…Μαζί με τις αρθρωτικές διαταραχές μπορεί να εμφανίζονται…

Εξελικτική Φωνολογική ΔιαταραχήΕξελικτική Φωνολογική Διαταραχή:: μη καθαρή, δυσνόητη μη καθαρή, δυσνόητη ομιλία. Οφείλεται σε ανωριμότητα ή διαταραχή του ομιλία. Οφείλεται σε ανωριμότητα ή διαταραχή του φωνολογικού συστήματος.φωνολογικού συστήματος.

π.χ. «ρολόι → π.χ. «ρολόι → λολολόι», «θέλω → λόι», «θέλω → φέφέλω», «κρεβάτι→ λω», «κρεβάτι→ κεκεβάτι»,βάτι»,

«δελφίνι → «δελφίνι → βεφβεφίνι», «σπίτι→ ίνι», «σπίτι→ πίπίτι»τι»

Στοματοπροσωπικές ασκήσεις στο πρόσωπο, στη σιαγόνα, στα χείλη,Στοματοπροσωπικές ασκήσεις στο πρόσωπο, στη σιαγόνα, στα χείλη,

στη γλώσσα, στη μαλακή υπερώα στη γλώσσα, στη μαλακή υπερώα

Έλεγχο της αναπνοής Έλεγχο της αναπνοής

Ανάπτυξη των δεξιοτήτων ακουστικής διάκρισης Ανάπτυξη των δεξιοτήτων ακουστικής διάκρισης

Καλλιέργεια της φωνολογικής επίγνωσης (συνειδητοποίηση τωνΚαλλιέργεια της φωνολογικής επίγνωσης (συνειδητοποίηση των

φωνολογικών μερών του λόγου: φώνημα, συλλαβή, ρίμα)φωνολογικών μερών του λόγου: φώνημα, συλλαβή, ρίμα)

Διαβάθμιση των αρθρωτικής-φωνολογικών θεραπευτικώνΔιαβάθμιση των αρθρωτικής-φωνολογικών θεραπευτικών

δραστηριοτήτων (μεμονωμένοι ήχοι, λέξεις ΣΦ, λέξεις ΣΦΣΦ, λέξειςδραστηριοτήτων (μεμονωμένοι ήχοι, λέξεις ΣΦ, λέξεις ΣΦΣΦ, λέξεις

ΣΦΣ, πολυσύλλαβες λέξεις, λέξεις με συμπλέγματα συμφώνων,ΣΦΣ, πολυσύλλαβες λέξεις, λέξεις με συμπλέγματα συμφώνων,

φράσεις και προτάσεις, συνεκτικός λόγος)φράσεις και προτάσεις, συνεκτικός λόγος)

Εξάσκηση της διαδοχοκίνησης των μέσων άρθρωσης (π.χ. πα-τα-κα)Εξάσκηση της διαδοχοκίνησης των μέσων άρθρωσης (π.χ. πα-τα-κα)

Θεραπεία διαταραχών ομιλίαςΘεραπεία διαταραχών ομιλίας (1)(1)

Περιλαμβάνουν: Ασκήσεις Εύρους κίνησης και Διατατικές Περιλαμβάνουν: Ασκήσεις Εύρους κίνησης και Διατατικές Ασκήσεις π.χ.Ασκήσεις π.χ.

Ασκήσεις Χειλιών:Ασκήσεις Χειλιών: χαμογελώ, δίνω φιλί, μαζεύω τα χείλη για το χαμογελώ, δίνω φιλί, μαζεύω τα χείλη για το «ο», απλώνω τα χείλη για το «ι», κ.α.«ο», απλώνω τα χείλη για το «ι», κ.α.

Ασκήσεις Γλώσσας:Ασκήσεις Γλώσσας: πάνω από το άνω χείλος, πάνω από το πάνω από το άνω χείλος, πάνω από το κάτω χείλος, προς το αριστερό μάγουλο, προς το δεξί μάγουλο, κάτω χείλος, προς το αριστερό μάγουλο, προς το δεξί μάγουλο, πίσω από τα πάνω δόντια, πίσω από τα κάτω δόντια κ.α.πίσω από τα πάνω δόντια, πίσω από τα κάτω δόντια κ.α.

Ασκήσεις προσώπου:Ασκήσεις προσώπου: ανοίγω πολύ το στόμα, δείχνω δόντια, ανοίγω πολύ το στόμα, δείχνω δόντια, φουσκώνω μάγουλα, σπρώχνω το στόμα αριστερά, σπρώχνω φουσκώνω μάγουλα, σπρώχνω το στόμα αριστερά, σπρώχνω το στόμα δεξιά κ.α.το στόμα δεξιά κ.α.

Οι στοματοπροσωπικές ασκήσεις συστήνεται να γίνονταιΟι στοματοπροσωπικές ασκήσεις συστήνεται να γίνονται πριν από τις αρθρωτικές ασκήσειςπριν από τις αρθρωτικές ασκήσεις

Στοματοπροσωπικές ασκήσειςΣτοματοπροσωπικές ασκήσεις

Θεραπεία διαταραχών ομιλίαςΘεραπεία διαταραχών ομιλίας (2)(2)

Κάθε φώνημα (ήχος) αντιπροσωπεύεται από μιαΚάθε φώνημα (ήχος) αντιπροσωπεύεται από μια χειρονομία. Η χειρονομία βασίζεται στο πώς και πού στηχειρονομία. Η χειρονομία βασίζεται στο πώς και πού στη στοματική κοιλότητα παράγεται το φώνημα και εάν είναιστοματική κοιλότητα παράγεται το φώνημα και εάν είναι ηχηρό ή άηχοηχηρό ή άηχο

• Δίνουν οπτικά και κιναισθητικά ερεθίσματαΔίνουν οπτικά και κιναισθητικά ερεθίσματα• Οι χειρονομίες βοηθούν τα παιδιά να διακρίνουν όμοιουςΟι χειρονομίες βοηθούν τα παιδιά να διακρίνουν όμοιους ήχους (π.χ. φ – θ, χ - γ), να τους επεξεργαστούν, να τουςήχους (π.χ. φ – θ, χ - γ), να τους επεξεργαστούν, να τους αποθηκεύσουν, να τους ανακαλέσουν και έπειτα να τουςαποθηκεύσουν, να τους ανακαλέσουν και έπειτα να τους αρθρώσουναρθρώσουν• Για τα παιδιά που δυσκολεύονται να παράγουν ήχουςΓια τα παιδιά που δυσκολεύονται να παράγουν ήχους δίνουν πληροφορίες στον ακροατή για να καταλάβειδίνουν πληροφορίες στον ακροατή για να καταλάβει

Θεραπεία διαταραχών ομιλίας Θεραπεία διαταραχών ομιλίας (3)(3)

Στο παιδί με περιορισμένες γλωσσικές δεξιότητες…Στο παιδί με περιορισμένες γλωσσικές δεξιότητες…

Μιλήστε απλά και καθαρά Μιλήστε απλά και καθαρά

Χρησιμοποιείστε νοήματα και χειρονομίες για να ενισχύσετεΧρησιμοποιείστε νοήματα και χειρονομίες για να ενισχύσετε

την έκφραση και την κατανόησή του την έκφραση και την κατανόησή του

Επαναλάβετε σωστά αυτό που σας λέει, μην διορθώνετε,Επαναλάβετε σωστά αυτό που σας λέει, μην διορθώνετε,

δείξτε ότι καταλαβαίνετε τις φράσεις του και αναπτύξτε τιςδείξτε ότι καταλαβαίνετε τις φράσεις του και αναπτύξτε τις

Κάνετε ερωτήσεις που του ζητούν να επιλέξει Κάνετε ερωτήσεις που του ζητούν να επιλέξει

Αυξήστε το λεξιλόγιό τουΑυξήστε το λεξιλόγιό του

Διαβάστε του παιδικά βιβλίαΔιαβάστε του παιδικά βιβλία

Βοηθείστε το παιδί σας να ακούσει και να ακολουθήσει απλέςΒοηθείστε το παιδί σας να ακούσει και να ακολουθήσει απλές

οδηγίεςοδηγίες

Για να βοηθήσετε την εξέλιξη Για να βοηθήσετε την εξέλιξη του λόγου και της ομιλίας του παιδιού σας (1)του λόγου και της ομιλίας του παιδιού σας (1)

Στο παιδί με περισσότερες γλωσσικές δεξιότητες…Στο παιδί με περισσότερες γλωσσικές δεξιότητες…

Βοηθείστε το παιδί σας να αφηγείται. Χρησιμοποιείστε βιβλίαΒοηθείστε το παιδί σας να αφηγείται. Χρησιμοποιείστε βιβλία

και εικόνες.και εικόνες.

Δείξτε ενδιαφέρον όταν σας μιλάει.Δείξτε ενδιαφέρον όταν σας μιλάει.

Μιλήστε για αντικείμενα ή εικόνες αντικειμένων. Ονομάστε ταΜιλήστε για αντικείμενα ή εικόνες αντικειμένων. Ονομάστε τα

και αναφέρετε πως τα χρησιμοποιείτε. Βάλτε τα σε κατηγορίες.και αναφέρετε πως τα χρησιμοποιείτε. Βάλτε τα σε κατηγορίες.

Διαβάστε του μεγάλες ιστορίες.Διαβάστε του μεγάλες ιστορίες.

Επιβραβεύστε τις προσπάθειές του.Επιβραβεύστε τις προσπάθειές του.

Εμπλουτίστε το λεξιλόγιό του με κάθε ευκαιρία.Εμπλουτίστε το λεξιλόγιό του με κάθε ευκαιρία.

Βοηθείστε το παιδί σας να ακολουθήσει σύνθετες οδηγίες.Βοηθείστε το παιδί σας να ακολουθήσει σύνθετες οδηγίες.

Για να βοηθήσετε την εξέλιξη Για να βοηθήσετε την εξέλιξη του λόγου και της ομιλίας του παιδιού σας (2)του λόγου και της ομιλίας του παιδιού σας (2)

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σαςΣας ευχαριστώ για την προσοχή σας