Η γενική θεωρία της απασχόλησης, του τόκου και του χρήματος (Τζον Μέυναρντ Kέυνς)

Βασικές Αρχές Κοινωνικών ΕπιστημώνΚριπαροπούλου Αντιγόνη

Ο Κέυνς (1883-1946) γεννήθηκε στο Καίμπριτζ τη χρονιά που πέθανε ο 

Μαρξ.Ακολούθησε ακαδημαϊκή 

σταδιοδρομία διδάσκοντας Οικονομία στο Κινγκ'ς Κόλλετζ στο 

Καίμπριτζ. Διεύθυνε το περιοδικό Economic 

Journal, ένα από τα σημαντικότερα οικονομικά περιοδικά διεθνώς. 

Ασχολήθηκε σε υπεύθυνη θέση με τις υποθέσεις του Υπουργείου 

Οικονομικών της χώρας του, κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου 

Πολέμου.Το 1930 αναλαμβάνει ως πρόεδρος 

μιας επιτροπής το ρόλο κυβερνητικού συμβούλου για την 

πρακτική αντιμετώπιση της ανεργίας. 

Το 1936 εκδίδεται το σημαντικότερο έργο του, Γενική Θεωρία 

Απασχόλησης, Τόκου και Χρήματος.

Είχε παντρευτεί το 1925 την Ρωσίδα μπαλαρίνα Λυδία 

Λοπόκοβα, μια από τις βασικές χορεύτριες του Ντιαγκίλεφ.

Είχε επίσης, συγκεντρώσει πολλά χρήματα από την δραστηριότητά 

του στο χρηματιστήριο.

Δημιούργησε, με τα έργα του και τους οπαδούς του, τη λεγόμενη 

κεϋνσιανή σχολή στην οικονομική επιστήμη. 

Τη «Μαύρη Τρίτη» 29 Οκτωβρίου του 1929, η Γουόλ Στριτ κατέρρευσε. Κατά «το μεγάλο κραχ», όπως έμεινε

στην ιστορία, εκατομμύρια τίτλοι μετοχών έγιναν απλά χαρτιά,

χάνοντας την αξία τους.Το 1930, εννέα εκατομμύρια λογαριασμοί αποταμιεύσεων εκμηδενίστηκαν και 85.000

επιχειρήσεις κήρυξαν πτώχευση. Μέχρι το 1932, οι άνεργοι έφθαναν

τα 14 εκατομμύρια, ενώ μέσα σε ένα χρόνο σημειώθηκαν 23.000

αυτοκτονίες. Εκτιμάται ότι περίπου 140 δισ. δολ. καταθέσεων

εξατμίστηκαν και 10.000 τράπεζες έβαλαν λουκέτο. Το χρηματιστηριακό

κραχ συνέβαλε στη Μεγάλη Οικονομική Ύφεση της δεκαετίας του '30, που έπληξε Ευρώπη και Αμερική,

με πτωχεύσεις εταιρειών, μαζική ανεργία και μεγάλη κεφαλαιοκρατική

συγκέντρωση.

Μέσα από τα κείμενα του Κέυνς -τα οποία γράφονται σ’ αυτή την κρίσιμη εποχή- ασκείται  κριτική στις κυβερνήσεις για το 

πλημμελές έργο τους.Ο Κέυνς βέβαια, ήταν υπέρ μιας καπιταλιστικής κοινωνίας και 

προσανατολισμένος σε ένα σταθερό κοινοβουλευτικό σύστημα.

Στο κύριο έργο του «Γενική Θεωρία Απασχόλησης, Τόκου

και Χρήματος», λέει:

Για να υπάρχει πλήρης απασχόληση, χρειάζεται

να παρέμβει η κυβέρνηση στο παιχνίδι της

ελεύθερης οικονομίας. Ασκεί κριτική στην

ελεύθερη αγορά και στην ιδέα ότι αυτή μπορεί να

αυτορυθμίζεται χάρη στις ιδιωτικές πρωτοβουλίες.

«Το κράτος φαντάζει ως ο μόνος διαθέσιμος λευκός

ιππότης που μπορεί να γλιτώσει τον καπιταλισμό από

την καταστροφή»

(Γ. Βαρουφάκης, Πολιτική Οικονομία. Η οικονομική

θεωρία στο φως της κριτικής, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2007,

σ. 433).

Ιδεώδες για τον Κέυνς είναι η πλήρης απασχόληση.

Όπως παρατηρεί, το επίπεδο απασχόλησης προσδιορίζεται από το επίπεδο παραγωγής

(δηλαδή, αν η παραγωγή αυξάνεται, οι επιχειρήσεις

απασχολούν περισσότερους εργαζομένους).

Η παραγωγή, με τη σειρά της, εξαρτάται από την

αποτελεσματική ζήτηση. Η «αποτελεσματική ζήτηση» σημαίνει ότι υπάρχει υψηλή

αγοραστική ικανότητα. Η παραγωγή, με λίγα λόγια,

καθορίζεται από την ικανοποιητική ζήτηση.

Για να λυθεί το πρόβλημα της ανεργίας που αντιμετώπιζε ο δυτικός κόσμος μετά το κραχ της Νέας Υόρκης (1929), θα πρέπει να παρέμβει το 

κράτος και χρηματοδοτώντας την οικονομία και τις επιχειρήσεις να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας.

Συμφωνεί με τον Μαρξ ότι οι καπιταλιστικές οικονομίες

έχουν την τάση να οδηγούνται σε κρίσεις. δηλαδή να εμφανίζουν

ανεργία, να μην απορροφώνται

ικανοποιητικά τα προϊόντα που παράγονται και να

υπάρχουν προβλήματα στην παραγωγή τους.

Θεωρεί όμως ότι οι κρίσεις μπορούν να αποφευχθούν χάρη στην παρέμβαση ενός

ισχυρού κράτους. Το κράτος παρεμβαίνει στη ρύθμιση των μισθών, της

παραγωγής και της κατανομής του πλούτου.

Βασική ιδέα του Κέυνς είναι η αναδιανομή μέρους των κερδών του κεφαλαίου στις κατώτερες τάξεις, με τη μορφή κοινωνικών και άλλων 

παροχών (επιδόματα, δωρεάν παιδεία, υγεία) προκειμένου να αποφεύγεται η κοινωνική δυσαρέσκεια και οι αναταραχές.

Οι δημόσιες δαπάνες μπορεί να ξοδεύονται ως επιδόματα ανεργίας κ.λπ., αλλά ο κύριος στόχος δεν είναι τόσο η αναδιανομή του πλούτου αλλά η επανόρθωση της ισορροπίας. 

Μάλιστα η αύξηση της φορολογίας σε περιόδους κρίσης είναι πλήρως αντίθετη στη νοοτροπία του Κέυνς ο οποίος ζητά αύξηση των ελλειμμάτων στις κρίσεις, τα οποία 

χρηματοδοτούνται από πλεονάσματα στις καλύτερες εποχές.

Σύμφωνα με τον Κέυνς όταν η οικονομία ευημερεί το Κράτος πρέπει να αποταμιεύει και όταν η οικονομία έχει πρόβλημα το Κράτος πρέπει να δαπανά.

Για να δώσει έμφαση στο πόσο σημαντικό είναι το κράτος να αντιδρά δυναμικά σε περιόδους κρίσης είχε δηλώσει: 

«Σε περιόδους κρίσης το κράτος αξίζει να πληρώνει τους εργάτες απλώς για να κάνουν τρύπες στο έδαφος, αυτό θα έκανε καλό στην Οικονομία». 

Ο Κέυνς, στη θέση του ατομικού ιδιοκτήτη των μέσων παραγωγής και της επιχείρησης που ανήκει

οε έναν ιδιώτη τοποθετεί τη συμμετοχική ένωση,

ανανεώνοντας έναν παλαιό θεσμό, τη συντεχνία.

Η ιδιοκτησία ανήκει στην ένωση στην οποία τα άτομα

συμμετέχουν. Πρόκειται για μια λύση που

βρίσκεται ανάμεσα στο άτομο και στο κράτος, με την οποία δίδεται έμφαση στη ρευστή

μορφή του κεφαλαίου, το χρήμα, και όχι στην ιδιοκτησία των

μέσων παραγωγής, του υλικού κεφαλαίου.

Το «Νιου Ντηλ» που επινόησε ο Ρούσβελτ στις ΗΠΑ και τις οδήγησε

εκτός της κρίσης του 1929, ήταν ακριβώς αυτό που υποστήριζε

πρωτύτερα ο Κέυνς.

Ο όρος New Deal (Νέα Συμφωνία) περιγράφει μια σειρά οικονομικών προγραμμάτων που θεσπίστηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, για το

εσωτερικό της χώρας, μεταξύ 1933 και 1936, μέσω Προεδρικών διαταγμάτων

και Νόμων ψηφισμένων από το Κογκρέσο, κατά τη διάρκεια της

προεδρίας του Φραγκλίνου Ρούσβελτ, ως απάντηση στην Μεγάλη Ύφεση του

1929. Τα προγράμματα στόχευαν στην επίτευξη της ανακούφισης των

φτωχότερων και των ανέργων, την ανάκαμψη της οικονομίας σε φυσιολογικά επίπεδα και την

αναμόρφωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας ώστε να μην επαναληφθεί παρόμοια κατάσταση

Ι. Σόγερ, Γραφείο ευρέσεως εργασίας, 1927