การจดการศกษาเพอพฒนาทองถน

วจารณ พานช

ในศตวรรษท ๒๑

บรรยายในกำาหนดการการประชมวชาการระดบชาต ครศาสตรวจยครงท 1 “การจดการศกษาเพอพฒนาทองถนสประชาคมอาเซยน: ทศทางใหมในศตวรรษท 21” ประจำาป พ.ศ. 2559 วนท 28 กรกฎาคม 2559 ณ มหาวทยาลยกาฬสนธ (เขตพนทในเมอง)

การศกษากบทองถน• ทงอดมศกษา และการศกษาขนพนฐาน• มชวตจรงในทองถน/ชมชน เปน เครองมอ

(means) เพอบรรลเปาหมาย และเปน เปาหมาย (end) • ทองถนพฒนาเปนเปาหมายของการศกษา

เชนเดยวกบ ปจเจกพฒนา (นร., พอแม, คร, คนในทองถน)

ในศตวรรษท ๒๑

กระบวนทศนใหม

การศกษากบทองถน• มองเปาหมายทกวาง• มองไปในอนาคต • มองวาศตวรรษท ๒๑ สงคมเปลยนแปลงรวดเรว การเรยน

ร/การศกษา ตองเปลยน เพราะเปาหมายการศกษาตองเปลยน • นยาม ความร ใหม ใหคณคาความรทมาจากการปฏบต “ ”• มองการเรยนเปน การจดการความร “ ” (Knowledge

Management)

ในศตวรรษท ๒๑

กระบวนทศนใหม

การเรยนรเปนการเตรยมคนไปใชชวตในอนาคตทไมรวาจะเปนอยางไร

การเรยนร กบ การสอน เปนคนละสงอาจมการเรยนรได โดยไมตองมการสอนทครสอน (แบบถายทอดความร) สวนใหญศษยไมไดเรยนรทครสอน (แบบถายทอดความร) สวนใหญศษยเรยนรแบบผวเผน

ในศตวรรษท ๒๑ สถานศกษาเปนท • สรางแรงบนดาลใจ• สรางความรเรมสรางสรรค original ideas• สรางเจตคตทด• สรางโอกาสมชวตทด มสมมาชพ เปนพลเมองด • สรางความเปนผนำา (การเปลยนแปลง)• พฒนามนษยใหเตมศกยภาพ (full potential)

ผลลพธการเรยนร ในศตวรรษท ๒๑

• ความร ... รวชา• ทกษะ ... ปฏบตได • นสย (Non-Cognitive Development) + อดมคตแหงวชาชพ • ใจส (Growth Mindset) เชอในพรแสวง

• คณธรรม

เปาหมายการศกษาในศตวรรษท ๒๑• เรยนใหได (ความรและ) ทกษะ และ อปนสย เพอชวตท

เปลยนแปลง เรยนใหรจรง (mastery learning) เปนฐานทมนคงในการตอยอด เรยนเพออนาคตของตนเอง ไมใชเรยนเพอสอบ • เรยนโดยลงมอทำา และคด ทงในหองเรยน และในสภาพจรง• ครไมสอนความรสำาเรจรป ทำาหนาทออกแบบโจทย(ปฏบต)

ตงคำาถาม เอออำานวย (facilitate) หรอโคช ประเมน (formative assessment) และใหคำาแนะนำาปอนกลบ (feedback)• สอนนอย เรยนรมาก (Teach less, Learn more)

เปาหมาย (๒) ไมใชแครวชา แตเพอพฒนาการหลายดานไปพรอมๆ กน• สมรรถนะ (competence)

• จดการอารมณ (emotion management)

• เปนตวของตวเอง และรวมกบผอน (autonomy & interdependence)

• ปฏสมพนธกบผอน (interpersonal relationship)

• อตลกษณ (identity)

• พฒนาเปาหมายในชวต (purpose)

• มนคงในคณธรรม (integity)

Chickering’s Seven Vectors ofIdentity Development

เปาหมาย (๓) • ศษยทงชนบรรลสภาพ รจรง “ ” (Mastery

Learning) ไมใชเฉพาะเดกเรยนเกง

• เรยนวธเรยน (Metacognition) เพอเรยนรตลอดชวต• เรยนใหบรรล Transformative

Learning เรยนรสการเปลยนแปลง งอกงามความเปน ผนำาการ“เปลยนแปลง ” (Change Agent)

การศกษาในศตวรรษท ๒๑

• สรางคนทำางานตามรปแบบ Content

• เนนเนอหา ตอบคำาถาม• สถานศกษาเพอ

ถายทอดความร

• สรางคนทำางานสราง สรรค แตกตาง Creativity

• เนน inquiry ตงคำาถาม• สถานศกษาเพอ

ปฏสมพนธทางสงคม เรยนรจากการปฏบต Action + Reflection

20 21

การศกษาในศตวรรษท ๒๑

• เพอความร • เพอความร • ความรเปนสจจะ

Constant

• เรยนจากการสอน Learning from Teaching

• เรยนจากโรงเรยน มหาฯ

• เพอฝกทกษะการเรยนร • เพอพฒนารอบดาน• ความรเลอนไหล

Dynamic

• เรยนจากการทำา Learning by Doing (and Reflecting)

• เรยนจากททำางาน

20 21

ลกษณะของศตวรรษท ๒๑• ความร และทกสงทกอยาง เปลยนเรว

และไมแนนอน• ความเขาใจ กลไกการเรยนร/กลไกสมอง

เปลยน• ตวชวย / ตวขดขวาง (ICT) เปลยน• เดกเปลยน• สงคม/โลกเปลยน • เปาหมายของการเรยนรเปลยน

Root Cause

การเรยนรแหงศตวรรษท ๒๑• กาวขาม ความร ส ทกษะ• กาวขาม พฒนาการดานวชาการ ส พฒนาการ

รอบดาน ... ทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ (รวมลกษณะนสย)• ส ฉนทะ / แรงบนดาลใจ ในการทำาเพอผอน

สงคม มตดานใน

• เรยนรสการเปลยนแปลง (Transformative Learning) ส การเปนผนำาการเปลยนแปลง (Change Agent)

เปาหมายการศกษาในศตวรรษท ๒๑• เรยนใหได (ความรและ) ทกษะ และ อปนสย เพอชวตท

เปลยนแปลง เรยนใหรจรง (mastery learning) เปนฐานทมนคงในการตอยอด เรยนเพออนาคตของตนเอง ไมใชเรยนเพอสอบ ไมใชเรยนเพออวด • เรยนโดยลงมอทำา และคด ทงในหองเรยน และ ในสภาพ

จรง• ครไมสอนความรสำาเรจรป ทำาหนาทออกแบบโจทย(ปฏบต)

ตงคำาถาม เอออำานวย (facilitate) หรอโคช ประเมน (formative assessment) และใหคำาแนะนำาปอนกลบ (feedback)• สอนนอย เรยนรมาก (Teach less, Learn more)

21st Century Skills

• Interdisciplinary Themes• Learning Skills• Life & Career Skills

www.p21.org

Interdisciplinary Themes

• Global Awareness, Local Awareness• Financial, Economic, Business, &

Entrepreneurial Literacy• Civic Literacy• Health Literacy, Social Literacy• Environmental Literacy

Learning Skills

• Creativity & Innovation• Critical Thinking & Problem Solving• Communication & Collaboration

Life & Career Skills• Flexibility & Adaptability• Initiative & Self-direction• Social & Cross-cultural Skills• Productivity & Accountability• Leadership & Responsibility• Integrity• Inner Skills / Self-discipline / Emotional /

Spiritual

ลกษณะนสย - Executive Function (EF)

ความมมานะ (เชอพรแสวง - Growth Mindset) ความใฝร อดทนรอเพอสงทดกวา การควบคมตนเอง มวนยในตนเอง สำานกผดชอบชวด ความรบผดชอบ ความมนคงทางอารมณ ความมนใจในตนเอง (self-esteem) ความขยนหมนเพยร ความกระตอรอรน เหนอกเหนใจผอน (empathy)

Non-cognitive Developmentไมสามารถฝกไดดวยการสอนแบบถายทอดความร (Passive Learning)

Characters

เรยนรสการเปลยนแปลง

https://www.gotoknow.org/posts/tags/Mezirowhttps://cdn.gotoknow.org/assets/media/files/001/118/349/original_8a511172e210f2942a79c400363f4033.jpg

การทาทายระบบโลกทศน

เปลยนระบบคณคาและ

โลกทศน

ประสบการณตรง + ไตรตรองสะทอนคด+ อารมณ

เรยนรสการเปลยนแปลง

https://www.gotoknow.org/posts/tags/Mezirowhttps://cdn.gotoknow.org/assets/media/files/001/118/349/original_8a511172e210f2942a79c400363f4033.jpg

การทาทายระบบโลกทศน

เปลยนทงเนอทงตว

ประสบการณตรง + ไตรตรองสะทอนคด

ใจ คด พฤตกรรม

+ อารมณพลงทงหก

พลงทงหก• ประสบการณของปจเจก• การสะทอนคดอยางจรงจง• สนทรยสนทนา• มมมอง/วธการทครบดาน (holistic) • บรบท• ความสมพนธทจรงใจ

การเรยนรสการเปลยนแปลง• Individual Learning + Social Learning• Action Learning + Reflection Learning• Integrated Learning

ร เขาใจ

นำาไปใช

วเคราะห

สงเคราะห

ประเมน/เปรยบเทยบ

เปลยนวธเรยนร

เปลยนกระบวนทศน/ตวตน

Transformative Learning

การเรยนร ๘ ระดบ

Modified Bloom’s Taxonomy

ทงหมดนนไมเกดหากจดการเรยนรแบบเกา

• ไมไดเกดจากการเรยนแบบรบถายทอดความรสำาเรจรป• แตเกดจากการเรยนโดยการลงมอปฏบต (action) ตามดวยการไตรตรองสะทอนคด (reflection) • การเรยนแบบลงมอปฏบตทดทสดคอ

ปฏบตในสถานการณจรง ในทามกลางความซบซอนและไมแนนอน

การเรยนรทดทสด• คอการเรยนรจากการปฏบตในสถานการณจรง• เรยนเปนทม• ตามดวย critical reflection• คร/อาจารย ทำาหนาท (๑) กำาหนดเปาหมายรวม

กบศษย (๒) สรางบรรยากาศอสระจากความกลว และ (๓) ตงคำาถามใหเกด critical reflection เชอมโยงกบความรทฤษฎ เชอมโยง

กบความดงาม (๔) คร/อาจารยเรยนรจากการทำาหนาทดงกลาว โดยเรยนเปนทม/ชมชน … PLC (Professional Learning Community)

สถาบน กศ. ตองการ สถานการณจรง “ ”

• การเรยนรจากการปฏบตของศษย• และอาจารย/คร • การสรางความรใหมจากฐานความรเดมของ

ทองถน ... วจย• เปน ภาครวมพฒนา “ ” (development

partner) • ทำางานหารายไดเลยงตว

เพอ

สถาบน กศ. ตองการ สถานการณจรง “ ”

• การเรยนรจากการปฏบตของศษย• และอาจารย/คร • การสรางความรใหมจากฐานความรเดมของทอง

ถน ... วจย• เปน ภาครวมพฒนา “ ” (development

partner)• ทำางานหารายไดเลยงตว

เพอ

University – Community Engagement

การฝกงาน/สหกจศกษา• ตองมการกำาหนดเปาหมายการเรยนรชดเจน• ม reflection / AAR เปนระยะๆ เพอให

อาจารยใช Embedded Formative Assessment ตามดวย Constructive Feedback• ใหเกดการเรยนรบรณาการ ของ นศ. และ อจ. • และเกดคณประโยชนตอสถานฝกงาน• เกดความผกพนทดตอเนอง ไดฝกดานจตใจ

https://www.gotoknow.org/posts/tags/ประเมนเพอมอบอำานาจ

เครอขายมหาวทยาลยสรางสรรคสงคม

https://www.gotoknow.org/posts/608280https://www.gotoknow.org/posts/591178

คายสรางเสรมประสบการณนกศกษาแพทย ครงท ๖๔

https://www.youtube.com/watch?v=Uj3Grc8tOPw

ศนยแพทยศาสตรศกษาชนคลนก โรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา

https://www.gotoknow.org/posts/452037

การจดการศกษาเพอพฒนาทองถน

• การเรยนรของเยาวชน อาย ๑๗ - ๒๔ ป• การเรยนรของคนวยทำางาน• การเรยนรของผสงอาย• สถาบนการศกษากบการประกอบธรกจ ของ .... • สถาบนการศกษาในบทบาทสงเสรม

entrepreneur (ผประกอบการ), producer (ผผลต), provider (ผให), Consumer (ผบรโภค), ผดอยโอกาส

ในมมมองใหมๆ / แหวกแนว

การจดการศกษาเพอพฒนาทองถน

• การเรยนรของเยาวชน อาย ๑๗ - ๒๔ ป• การเรยนรของคนวยทำางาน• การเรยนรของผสงอาย• สถาบนการศกษากบการประกอบธรกจ ของ .... • สถาบนการศกษาในบทบาทสงเสรม entrepreneur (ผ

ประกอบการ), producer (ผผลต), provider (ผให), Consumer (ผบรโภค), ผดอยโอกาส

ในมมมองใหมๆ / แหวกแนว

ใชหลกการ engagement ไดทงสน

ตองการ ๕ เปลยน (innovation)

• ภารกจ• โครงสราง• กตกา กฎ ระเบยบ• การบรหารการเปลยนแปลง• การบรหารคน

เปลยนภารกจ• จากโรงสอน เปน โรงพฒนา• จากบรการเยาวชน เปน บรการคนทงชวต • จากถายทอดความร เปน รวมทำา รวมเรยน

ร รวมสรางความร (engagement) • จากตงรบในรว เปน รกออกไปสทองถน• จากแกปญหา (reactive) เปน สรางโอกาส

(proactive)

เปลยนโครงสราง (structure) ?• มสวนงานพหสาขา ตงตามภารกจ ไมใช

ตามสาขาวชาการ• ม Community Enagagement Coordination Unit มพนกงานทมทกษะเหมาะสม มการเรยนร

• ม Adult Learning Management Unit • Etc.

เปลยนขอบงคบ ระเบยบ• อาจไมเปลยน แตเพมขอบงคบ/ระเบยบ

สำาหรบเออตองานในรปแบบใหม • ยกยอง/ยอมรบ Scholarship of Teaching and Learning, Scholarship of Implementation / Application

บรหารการเปลยนแปลง• จดการกตกาใหม ทใหคณคา Scholarship of

T&L, Scholarship of Implementation สการปฏบต• ตงคณะทำางานตความกตกาสการปฏบต• หาตวอยางผลงานทงสองดาน ทมคณภาพสงมา

ทำาความเขาใจมตดานคณภาพ และวธตรวจสอบคณภาพ• จดการประชมปฏบตการผทอยในรายชอ reader

ผลงานสำาหรบเขาสตำาแหนงวชาการ เพอทำาความเขาใจกตกาใหมในระดบปฏบต

เปลยนการบรหารคน (HRM)

• กำาหนดลกษณะการทำางาน และภาระงานของอาจารย และบคลากรอนใหเออตอการทำางาน community engagement • ใหความยดหยน บนฐานของขอตกลง

เปนรายคน และมการรายงานการทำางาน กจกรรม และผลกระทบทเกดขน

เปลยนการบรหารคน (HRM)

• ใหคณคางานสรางสรรคหลากหลายรปแบบ ดงกลาวแลว

• พฒนาเกณฑคณภาพผลงานหลากหลายแบบ• พฒนาเกณฑและวธการใหคณประโยชนแกผ

ทำางาน และมผลงานวชาการหลากหลายรปแบบ• ฯลฯ

หวใจสำาคญ• ไมยดมนถอมนในกตกาเดม• สรางกตกาใหม เพอรองรบภารกจแนว

ใหม• มการจดการกตกา และภารกจแนวใหม• มการพฒนาทกษะทตองการ เพอการ

บรรลเปาหมายใหม

สรป การศกษาเพอพฒนาทองถน • ตองเปน Education for All, All can

achieve Mastery / Transformative Learning • เนนเรยนจากการปฏบตในสถานการณจรง ... ในทองถน

• ตามดวยการไตรตรองสะทอนคด (Reflection) เนนเรยนทฤษฎจากการปฏบต• ใชหลก Engagement• เปลยน/เพม กตกา และมการจดการการเปลยนแปลง

สรป อาจารยทำาหนาท

• สราง ecosystem ของการเรยนร • ออกแบบการเรยนรจากการปฏบต ทำาให นศ. เปน

เจาของ• เปน Facilitator, Coach, Scaffolding เนนตง

คำาถาม• ออกไป engage กบทองถน• สราง Scholarship of T&L / Implementation • เรยนรรวมกบเพอนอาจารย … PLC (Professional

Learning Community)