Ջրակենսաբանությունը հայաստանում և Հայաստանի ձկների ցանկ

ՋրակենսաբանությունըՀայաստանում

Լուսինե Մայիլյան6-4 դասարան

• Ջրակենսաբանությունը Հայաստանում։ • Ջրակենսաբանական հետազոտությունները

Հայաստանում սկսվել են դեռևս 19- րդ դարի վերջերից՝ Սևանա լճի բուսականև

կենդանականաշխարհների առանձնահատկությունների բացահայտման

. , . , . նպատակով։ Լ Բերգի Կ Կեսլերի Ա Բրանդտի ևայլ գիտնականներիաշխատություններում

կանտեղեկություններ լճի ջրաբանական, , ռեժիմի ջրաքիմիական կազմի ինչպես նաև

ինքնատիպֆաունայի վերաբերյալ։ Սակայն կանոնավոր ջրակենսաբանական

հետազոտություններ հանրապետությունում սկսվել են 1923 , . թվականին երբ Ա Դերժավինի

նախաձեռնությամբ հիմնադրվել է Սևանի ջրակենսաբանական կայանը։

https://hy.wikipedia.org/wiki/19-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%A1_%D5%AC%D5%AB%D5%B3

https://hy.wikipedia.org/wiki/1923

• . Այս շրջանում ուշագրավ են Մ Ֆորտունատովի . և Լ Առնոլդիիաշխատությունները՝ Սևանա լճի

, ձկնաշխարհի բուսաշխարհի ու ջրային անողնաշարների վերաբերյալ։ Հետագայում

ուսումնասիրության շրջանակներն ընդգրկել , են նաև հանրապետությանայլ ջրամբարներ

Ակնա և Սև լճերը, Հրազդան գետը ևայլն։ Ձկնաբանության ոլորտում ձեռք բերված

հաջողություններից են Սևանա լճում Լադոգա ևՉուդ , լճերի սիգ ձկնատեսակի իսկ

հանրապետությանայլ ջրամբարներում՝ Սևանի իշխանի կլիմայավարժեցումը։ Այս

աշխատանքները մեծապես նպաստել են ոչ , միայն հայրենական այլև համաշխարհային

ջրակենսաբանության զարգացմանը։

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%AF%D5%B6%D5%A1_%D5%AC%D5%AB%D5%B3

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D6%87_%D5%AC%D5%AB%D5%B3

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%A4%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%A5%D5%BF

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%A4%D5%B8%D5%A3%D5%A1_%D5%AC%D5%AB%D5%B3

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%89%D5%B8%D6%82%D5%A4

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6

• ժողտնտեսության կարիքների համար Սևանա լճի ջրիպաշարների ինտենսիվ

օգտագործման հետևանքով 1960-1980- ական , թվականներին կտրուկ իջել է լճի մակարդակը

զգալիորենփոխվել են լճի ձևաչափիև , ջրաբանական ցուցանիշները ջերմային և

, , օպտիկ ռեժիմները ջրի քիմիական, բաղադրությունը բուսականև կենդանական

, աշխարհների որակական կազմը սիգի ևիշխանի , քանակական հարաբերությունը

վատացել է ջրի որակը։• Լիճը ենթարկվել է էվտրոֆացման։



https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%A3

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6

• Այդխնդիրների լուծման նպատակով ծավալվել են որակական նոր

( . , . հետազոտություններ Ս Կուզնեցով Գ, . , . , . Վինբերգ Գ Նիկոլսկի Տ Մեշկովա Մ

, . , . , . Համբարյան Ռ Մայիլյան Ա Մարկոսյան Մ, . ), Դադիկյան Ա Սմոլեյ և ուրիշներ մշակվել

. , նոր միջոցառումներ Սևանա լճի ինչպես նաևՀայաստանի այլ ջրամբարների

կենսաբանական վիճակի հետագա վատթարացումը կանխելու նպատակով

լուծվել են Սոթքի հանքանյութի մշակման , հետ կապված զանազան հարցեր ընդունվել

են համապետական նշանակության ( . որոշումներ օր ՝ -Արփա Սևան ջրատարի) կառուցումը ։

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%B8%D5%A9%D6%84

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%83%D5%A1-%D5%8D%D6%87%D5%A1%D5%B6

• Ջրակենսաբանության զարգացումը հանրապետությունում նոր վերելք էապրել

1970- ական թվականներից՝ Սևանի ( . ջրակենսաբանական կայանի տնօրեն՝ Ռ

) Հովհաննիսյան հետազոտական աշխատանքների հնարավորությունների

, , ընդարձակման շնորհիվ ծավալվել են լճաբան , համալիր հետազոտություններ մշակվել լճի

ջրի որակի գնահատման չափանիշներ։ Առավել մանրակրկիտ հետազոտվել ենայն, գետերը որոնց հոսքը նախատեսված էր շրջել

դեպի Սևանա լիճ։ Ոաումնասիրվել են դրանց , ջրաքիմիական ցուցանիշները Սևանա լճի և

դոնոր գետերի կենսաբանական համատեղելիության հարցերը։


• Ոաումնասիրվել է նաև Սևանի ջրհավաք ( ավազանից լիճ լցվող նյութերի ծանր

, , մետաղներ պարարտանյութեր ) թունաքիմիկատներ ևայլն

ազդեցությունը լճի ջրի որակի ու զանազան օրգանիզմների

վրաԱստիճանաբարառաջինպլան են մղվել Սևանա լճի և հանրապետության

այլ ջրամբարների ջրաէկոլոգիական ռեժիմը բարելավելու միջոցառումների

մշակման հարցերը։

• Այդ նպատակով ընդլայնվել են Սևանա լճի ու , մյուս ջրամբարների ջրաֆիզիկայի

, ջրաքիմիայի առաջնային, , արգասաբերության մանրէաբանության

, ջրայինանողնաշարների ձկների և լճի, կենսաբանության լճահամակարգի ու

ջրհավաքավազանի փոխհարաբերությունների

, հետազոտությունները հիմնավորվել է Սևանա լճի մակարդակի բարձրացման

անհրաժեշտությունը։

• 1990 թվականին Սևանի ջրակենսաբանական կայանը վերակազմավորվել է ՀՀ ԳԱԱ

Հիդրոէկոլոզիայի և ձկնաբանության ( . ), ինստիտուտի տնօրեն՝ Բ Գաբրիելյան որը

կովկասյանտարածաշրջանի միակ մասնագիտացված գիտական

, կազմակերպությունն է 2007 թվականին ընդգրկվել է ՀՀ ԳԱԱ Կենդանաբանության և

ջրաէկոլոգիայի գիտական կենտրոնի կազմի մեջ։ԻնստիտուտըՌԳԱՊապանինիանվան

ներքին ջրերի կենսաբանության ինստիտուտի հետ 2005 թվականից սկսել է

, Սևանա լճի համալիր հետազոտություններ որոնցարդյունքներնամփոփվել են

մենագրության մեջ։




• Գիտական համագործակցության պայմանագիր է կնքվել նաև Բելառուսի ԳԱ

Կենսապաշարների գիտագործնական կենտրոնի հետ։ Ներկայումս ուշադրության

կենտրոնում են լճի կենսաբազմազանության, պահպանության կենսապաշարների վերականգնմանև լիճ ներթափանցած

օտարածինտեսակների կառավարման հարցերը։ ՀՀ- ի ջրակենսաբանության

առաջնահերթխնդիրը Սևանա լճի էկոհամակարգի մեջ մտնող

ենթահամակարգերի մաթեմատիկական , մոդելավորումն է դրանց

, , փոխհարաբերությունների քանակ փոփոխությունների կանխատեսումը։

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B2%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%80

• Առանձնակի ուշադրություն է դարձվում , ջրի որակի բարելավմանը որովհետև

Սևանա լիճը Կովկասում խմելու ջրի միակ հեռանկարայինաղբյուրն է։

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD

Հայաստանի ձկների ցանկ

• Հայաստանիտարածքում հանդիպողձկնատեսակները 5 պատկանում ենկարգի՝

• Սաղմոնազգիներ - Salmoniformes• Ծածանազգիներ - Cypriniformes• Լոքոազգիներ - Siluriformes• Ծածանատամազգիներ -

Cyprinodontiformes• Պերկեսազգիներ - Perciformes

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B2%D5%B4%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%B1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BC%D5%B8%D6%84%D5%B8%D5%B5%D5%A1%D5%B1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80

https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80

• Հայաստանի էնդեմիկ ձկնատեսակներ են՝ Սևանի իշխան 4 ՝ իր

, ենթատեսակներով Հայկական կարմրակն , Հայկականտառեխիկ , Սևանի կողակ ,

Սևանի բեղլու , Հայկական գուստերա Հայաստանում կիսագաղթող ձկների

էկոլոգիականխմբին ենպատկանում, , , , ծածանը հաշամը բրամը ճանառը

լոքոն։ Այսխմբի ձկները կարող ենապրել , ինչպես քաղցրահամ այնպես էլ աղի

ջրերում՝ ծով թափվող գետերի գետաբերաններում։

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%B6

https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%A1%D5%BC%D5%A5%D5%AD%D5%AB%D5%AF&action=edit&redlink=1

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A2%D5%A5%D5%B2%D5%AC%D5%B8%D6%82

https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1&action=edit&redlink=1

https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1&action=edit&redlink=1

• Դրանց սաղմի զարգացումը ընթանում է միայն քաղցրահամ ջրերում։ Այս խմբին

, անվանում են նաև նստակյաց ձկներ նրանք մեծտեղաշարժեր չեն կատարում։

Հայաստանի ձկնատեսակները բոլորը պատկանում են քաղցրահամ ջրերի ձկների

, , խմբին։ Դրանք են՝ Սևանի իշխան կողակ, , , բեղլու Հայկականտառեխիկ կարմրակն

գուստերա։ Հայաստանում միայն մեկ . տեսակի կենդանածին ձկնատեսակ կա

, 1930- համբուզիան որին ական թվականներին կլիմայավարժեցրել են

Արարատյան դաշտի դանդաղ հոսող գետերում և լճակներում՝ մալարիայի

մոծակի դեմպայքարելու նպատակով։

Education

Ջրակենսաբանությունը հայաստանում և Հայաստանի ձկների ցանկ