พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑

? ปพเพกตปญตากถา ม. ๔ ดกอนมหานาม (ปรบจากสานวนพระไตรปฎก)

ยสส กสสจ มหานาม กลปตตสส ปจ ธมมา สวชชนต, ยท วา รโ ขตตยสส มทธาภสตตสส, ยท วา รฏกสส เปตตนกสส, ยท วา เสนาย เสนาปตกสส, ยท วา คาม‐ คามกสส, ยท วา ปคคามณกสส, เย วา ปน กเลส ปจเจกาธปจจ กาเรนต วฑฒเยว ปาฏกงขา โน ปรหาน,ฯเปฯ

ปน จปร มหานาม กลปตโต อฏานวรยาธคเตห โภเคห พาหาพลปรจเตห เสทา‐ วกขตเตห ธมมเกห ธมมลทเธห ยา ตา พลปฏคคาหกา เทวตา สกกโรต ครกโรต มาเนต ปเชต ตเมน พลปฏคคาหกา เทวตา สกกตา ครกตา มานตา ปชตา กลยาเณน มนสา อนกมปนต จร ชว ทฆมาย ปาเลหต เทวตานกมปตสส มหานาม กลปตตสส วฑฒเยว ปาฏกงขา โน ปรหาน ๑

ม. ๔ ดกอนคฤหบด (สานวนพระสตร สตต อง. (๓):ปจก‐ฉกกนปาตา ‐ หนาท 51 ปจเม คหปต ธมมา อฏา กนตา มนาปา ทลลภา โลกสม, กตเม ปจ, อาย คหปต

วณโณ สข ยโส สคคา สคคา อฏา กนตา มนาปา ทลลภา โลกสม, ปจนน ธมมาน อฏาน กนตาน มนาปาน ทลลภาน โลกสม น อายาจนเหต วา น ปตถนเหต วา ปฏลาภ วทาม, อเมสเจ คหปต ปจนน ธมมาน อฏาน กนตาน มนาปาน ทลลภาน โลกสม อายาจนเหต วา ปตถนเหต วา ปฏลาโภ อภวสส, โก อธ เกน หาเยถาต ม. ๕ สตวทงหลายลวนปรารถนา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๖)

กจาป ห สตตา ปจเม ธมเม อภปตเถนต อาย วณณ สข ยส สคค จาต, เอเต ปน อายนา วณเณน สเขน ยเสน สมปชเชยยฯ เตว กายสส เภทา ปรมมรณา สคตปรายนา โหนตฯ ต โข ปน น วชชต ย สตตา อายนา วณเณน สเขน ยเสน สมปชเชยยฯ น ห อเม ธมมา เอกนเตเนว ปตถนยาจนมตเตน ลพภาฯ โย อรยสาวโก อายอาทโย ปจเม ธมเม อจฉต โส เนว ปตเถยย น ยาเจยยฯ อรยสาวโก ปน อายอาทสวตตนก ปฏปท ปเรยยฯ อรยสาวเกน ห อาย‐ อาทสวตตนก ปฏปท ปตเถนเตน เอวรปเมว ปตถน กาต วฏฏตฯ สคคสวตตนก ปฏปท ปฏปชชต ปฏปตตยานรปโต สคตนทาน สคค ลภต อายวณณาทห จ วฑฒตฯ ปจวธคณสงขาตา ปฏปทา อปปชชมานา อายอาทห อปปชเชยยฯ กถฯ กสลจตต ห อโลภอโทสอโมหโต อปปนน ทานสล‐ ภาวนาวเสน กายกวาจาสกมานสกาส ปวตเตยยฯ การาปกพลวเหตภต อปปมาท นสสาย ต

๑ อง.ปจก. ๒๒/๕๘/๘๘, เทยบ ม. ๔๐.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒

ปฏปทาสงขาต ปญ ปวตเตตพพ ปรปเรตพพฯ ตสมา โข อนาวรณญาโณ สคโต อนาถ‐ ปณฑกานสาสเน อม นคมคาถมาห

อาย วณณ ยส กตต สคค อจจากลนต รตโย ปตถยาเนน อฬารา อปราปรา อปปมาท ปสสนต ปญกรยาส ปณฑตา อปปมตโต อโภ อตเถ อธคณหาต ปณฑโต ทฏเฐ ธมเม จ โย อตโถ โย จตโถ สมปรายโก อตถาภสมยา ธโร ปณฑโตต ปวจจตตฯ ๑

(ขาด ม. ๖ พระราชกศลบญราศ) ม. ๘ ปพเพกตปญญตานน (พระเมธวราภรณ ๒๕๕๔, ๐๐๔/๘ เทยบ ม. ๓๕๐)

ปพเพกตปญตาต ปเนตถฯ ปพเพ กต ปญ เยน โส ปพเพกตปโญฯ ตสส ภาโว ปพเพกตปญตาฯ สา ปเนสา ขตตเยน มหาราเชน อนปพเพน ปเรชาตโต ปฏฐาย ยาวชชตตนา ปรปรตา อโหสฯ อยห ปพเพกตปญตา โอฬาร วปากกขนธ ททมานา เยน สมนยชตา โหต ตสส ชาตสมปทา เจว อสสรยสมปทา จ โภคสมปทา จ ญาณสมปทา จาต จตสโส สมปทา สมปาเทตฯ ตสมา โส อเนกาน มนสสาน,  ย ย กรณย อตตโน เจว ปเรสจ อตถาย หตาย สขาย สวตตต,  ต ต อนกโรนตาน ปสสารโห โหต สพเพส โลกยชนาน ปรกขกชนาน จ สมโมทนโย คารวฏฐานโย นปจจการารโหฯ อาคารโก ห อคโค ปรโส อมาห จตห สมปทาห สมนนาคโต อกจเฉน อกสเรน มหนตามหนต กรณย อภนปผาเทต สกโกตฯ ม. ๘ ไดอาศยชาต (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๒๖ ธ.ค. ๕๔, พระมหานพพร เพมในวงเลบ)

กถฯ โส อตตโน ชาตสมปท อาคมม เย ชนา ชาตกลโต อตตนา สมา วา นจตรา วา โหนต, เต สเขน สททหาเปต อตตานจ อนวตตาเปต สกโกต, อสสรยสมปท อาคมม ย ย กจจ มหนเตน อานภาเวน นปผาเทตพพ, ต ต สเขน นปผาเทต สกโกต, (โภคสมปท อาคมม ย ย กจจ มหนเตห โภเคห นปผาเทตพพ, ต ต อกจเฉน นปผาเทต สกโกต), ญาณสมปทจ อาคมม ต ต อปสคคาภาเวน นปผาเทต สกโกต, (อจเจว อมา จตสโส สมปทาโย ปพเพกตปญตาสมภตา หตวา สเขน อตตโน มหนตาน กจจาน อภนปผาเทต สกโกนตฯ) เตน ภควา ตาย ปพเพกต‐ ปญตาย จตนน สมปตตจกกาน อญตรภาว ทสเสส ยาน สมนนาคเต เทวมนสเส นจรสเสว

๑ ส.ส. ๑๕/๓๘๐/๑๒๖.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๓

วเสสโต มหนตตต เวปลลตต ปาเปนต ยถาต รถจกกาน รถคต ยถจฉตฏฐาน ปาปยมานาน, (มงคลสตเต จ) เทวมนสสาน อฏฐตตสาย อตตมมงคลาน อญตร ทสเสสฯ อปจ ภยโยโส มตตาย ปพเพกตปญตานพรหนาย อสสาห ชเนนโต

อสาธารณมเส อโจรหรโณ นธ ๑

กยราถ ธโร ปาน โย นธ อนคามโก เอส เทวมนสสาน สพพกามทโท นธต

เอวมาทนา อเนกปรยาเยน โอวทฯ ม. ๙ ตอไปนทานบรรยายผล (พระมหามนตร ขนตสาโร, ๐๐๑/๙ เทยบ ม. ๓๕๐)

อโต ปร, ยาน ผลาน เทวมนสสาน สพพกามททาน โหนต, เตสเมเกก วณณยสสามฯ ตาน ผลาน “มนสสสมปตต สคคสมปตต นพพานสมปตตต ตวธาน สรปโต วตตาน โหนตฯ เตส เอเกก ปนธโน อานภาเวน ลภตพพ โหตฯ ปพเพกตปตา สภโสตถวปลผลานยา โหตฯ ชนสหสมพทโธ อเนกปรยาเยน, เย ป กโรนต, เตส อสสาหชนนตถาย โอวาท อทาสฯ พทโธวาโท ปเนส สงเขปโต “กสล ภกขเว ภาเวถาต เอเกน นเยน สมาหรตวา กถยเตฯ 

“สกกา ภกขเว กสล ภาเวต, โน เจต ภกขเว สกกา อภวสส กสล ภาเวต, นาห เอว วเทยย กสล ภกขเว ภาเวถาต, ยสมา จ โข ภกขเว สกกา กสล ภาเวต, ตสมาห เอว วทาม กสล ภกขเว ภาเวถาตฯ กสลจหท ภกขเว ภาวต อหตาย ทกขาย สวตเตยย, นาห เอว วเทยย กสล ภกขเว ภาเวถาต, ยสมา จ โข ภกขเว กสล ภาวต หตาย สขาย สวตตต, ตสมาห เอว วทาม กสล ภกขเว ภาเวถาตฯ ๒

ม. ๙ อกขอหนง (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๒) อถวาฯ พทโธ ภควา ปญกรเณ อสสาห ชเนนโต  “มา ภกขเว ปญาน ภายตถ,

สขสเสต อธวจน ยทท ปญานต ๓ อาหฯ ตตราย อธปปาโยฯ ยาน กานจ กมมาน ตทวาเรห กตาน, เตส ย อโลภาโทสาโมหสมฏฐาน โหต, ตเทว ปญนต กสลนตป โวหาร ลภตฯ อท ปญกมม โลกปวตตยา ปฏโสต ปวตตต น จ สกร โหต, ตถาป โย ปณฑโต โปโส ปญผล ปจจกขโต สมปสสมาโน อสสาเหน ขนตยา จ ต ปญ กโรต, ตสส วสย อนตต โหตฯ อทเมว

๑ ข.ธ. ๒๕/๙/๑๒. ๒ อง.ทก. ๒๐/๒๖๕/๗๕. ๓ อง.สตตก. ๒๓/๕๙/๙๐.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๔

สตตาน หนปปณตตาสงขาตสส อสมภาวสส การณ โหต ยถาห  “กมม สตเต วภชต ยทท หนปปณตตายาตฯ ๑ โย ห ปญผล ปจจกขโต สมปสสต, ปญกรเณ ปน โอสกกตป มนทฉนท‐ อสสาหปาโมชโช ภวต อตพเล โลภโทสโมหสงขาเต กเลสมาเร ยชฌต อปปฏพโล ภวตป โส ปญสส ภายต นามฯ ย สตถารา “มา ภกขเว ปญาน ภายตถาต ๒ วตต ต ตาทส ปญภายน สนธาย วตต, ตมห จ ปเญ ฉนทรจอปปาทนตถาย อสสาหกรณตถาย จ วตตฯ ยถาห  “ตมห ฉนท กยราถาตฯ ต ห เยน กต ตสส นธกณฑสตเต ยถาวตตาน มนสสสคคนพพานสมปตต‐ สงขาตาน ผลวเสสาน อาวหตฯ ม. ๑๐ พระราชกศลขนธ (พระมหามนตร ขนตสาโร, ๐๐๑/๑๐)

ตสมา มหาราชา อปจตาธกาโร อสสนนกสโล หตวา, ปพเพ อตตชาตโย อาท กตวา ยาว อตเต ปพเพกตปตา สมฏานภตปจจปปนนชาตโต ปารมโย ปเรตวา, ตาส ปารมน อานภาเวน วปากขนธ ปาปณนโต, จตห ชาตอาทสมปตตห สมปปโต โหต, ตาส จตนน ชาต‐ อาทสมปตตน อานภาเวน สเขน มหนตาน กจจาน สาเธตฯ อท โข ปรม วเสสมงคลนต วจจตฯ ม. ๑๑ พระราชจรยา (พระมหาสองสน ธมมรโต, ๒ ก.ค. ๒๕๕๕)

รฏฐาภปาลโนปาโยต ปเนตถฯ รฏฐ อภปาเลต เอเตนาต รฏฐาภปาลโน, รฏฐาภปาลโน จ โส อปาโย จาต รฏฐาภปาลโนปาโยฯ โส พทธจกก จ อาณาจกก จาต วภาเคน ทพพโธ โหตฯ เอกวโธป เจตถ อมสม กถามคเค สกล สวณณยต น สกโร, ตสมา อทาน รตนโกสนทมหา‐ นครสส อจจเยน การาปนโต ปฏฐาน สตสสปร อฏฐารสมสส สวจฉรสส โปฏฐปทมาเส ยาว ปจจปปนนกาลวเสน รตนโกสนทสกสส เอกนวสตตรสตสวจฉรสส อจจเยน สาวนมาสา ปวตตต รฏฐาภปาลโนปาย วณณยสสามเยวฯ

พทธจกเกป โย ธมมโก มหาเถโร ภกขสงฆ ปรหรต พยตโต โหต ปฏพโล สมตโถ, โส จกกวสเกน มหาราเชน สงฆนายกฏฐาเน ฐปโต โหต สยป มหาเถโร สพพฐาเน ธมมเกน อปาเยน ภกขสงฆ ปรหรตฯ

อาณาจกเก ปน โส รฏฐาภปาลโนปาโย ธมมการกขาปรยาปนเน นครมณฑเลป โปราณ‐ กาเล มหาราชสส ภาโร โหต, อถวา โส อปรหานยปฏปทา หตวา ภควตา อรหนตขณาสว‐ ทกขเณยเยส อาทร มนสกาต ลจฉวน ทนน ปรมพทโธวาท อนวตตตฯ ภควา ห ลจฉวน โอวาท

๑ ม.อ. ๑๔/๕๙๖/๓๘๕. ๒ อง.สตตก. ๒๓/๕๙/๙๐.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๕

ททมาโน เอตทโวจ ยาวกวจ ลจฉว วชชน อรหนเตส ธมมการกขาวรณคตต สสวหตา ภวสสต, กนต อนาคตา จ อรหนโต วชต อาคจเฉยย, อาคตา จ อรหนโต วชเต ผาส วหเรยยนต วทฒเยว ลจฉว วชชน ปาฏกงขา โน ปรหานตฯ ๑

อท ห อเญส อมานเตส อปชเตส ปพพชเตส ธมมการกขาทาน โปราณกาเล ราชปเวณ โหตฯ อท จ มาคธอชาตสตตวตถ เอตถ นทสสนฯ ราชา มาคโธ อชาตสตต เวเทหปตโต ภควนต อปสงกมตวา ปรณกสสปาทฯ ฉนน ตตถกราน สนตเก ปฏฐ ปหากมม อาจกขฯ กถฯ เตน โข ปน สมเยน ราชา มาคโธ อชาตสตต เวเทหปตโต ปรณกสสปาทน ฉนน ตตถกราน สนตก คโต เต ปพพชเตห อธคนตพพ สามญผล ปจฉ ยถา น โข อมาน โภ กสสป ปถสปปายตนาน เสยยถท หตถาโรหา อสสาโรหา รถกา ธนคคหา ฯเปฯ ยาน วา ปนญานป เอวคตาน ปถสปปายตนาน, เต ทฏเฐ ว ธมเม สนทฏฐก สปปผล อปชวนต, เต เตน อตตาน สเขนต ปเณนต ฯเปฯ สกกา น โข กสสป เอวเมว ทฏเฐว ธมเม สนทฏฐก สามญผล ปญเปตนตฯ ๒ ฉ สตถาโร สนทฏฐก สามญผล ปฏฐา สมานา อตตโน อตตโน ลทธยา อญถา สสารสทธ ๓

พยากาส, เตห วสชชตวจน ตสส ปจฉากถาย สทธ เนว โอตรต น สเมตฯ ตสส เอตทโหส กถ ห นาม มาทโส สมณ วา พราหมณ วา วชเต วสนต อปสาเทตพพ มเญยยาต ๔ , โส เอว จนเตตวา กสสปาทน ภาสต เนว อภนนท นปปฏกโกส อนภนนทตวา อปปกโกสตวา อนตตมโน อนตตมนวาจ อนจฉาเรตวา ตเมว วาจ อนคคณหนโต อนกกชเชนโต อฏฐายาสนา ปกกามฯ ๕ อท เจตถ วตตปปการวตถ สาธก โปราณกาเล ธมมเกน รญา อเญส อมานเตสป อปชเตสป ปพพชเตส ธมมการกขาทาน สมาจณณ โหตตฯ

อถวา จกกวโส สยามกานมนโท มหาราชา พทธสาสเน นวฏฐสทโธ นวฏฐเปโม เอกนตคโต หตวา จาตททส สงฆ อททสส ปจมปวตต นาม วหาร กาเรต จ ปรณายกสส นาม วหารสส ปฏสงขรณ กาเรต จฯ อทส วหารทาน มหาวชตสส นาม รโญ มหายญ ยชมานสส

๑ อง.สตตก. ๒๓/๑๗/๑๖. ๒ ท.ส. ๙/๙๓/๖๖. ๓ ครแตละทานพยากรณตางกนวา สสารสทธ, อกรย, วกเขป, อจเฉท, อเญน อญ ๔ ท.ส. ๙/๙๔/๖๙. ๕ ท.ส. ๙/๙๔/๖๙. (ปรบแก เนว อภนนท นปปฏกโกส ปกกม ใหตรงกบประธาน)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๖

ยญสมปทาย เจว นจจทาเนน อนกลยเญน จ อปปมารมภตรเจว มหปผลตรจ มหานสสตรจาตอาทนา ๑ นเยน กฏทนตสตเต สวณณตฯ ? รฏฐาภปาลโนปายกถา ม. ๑๓ ฝายพระราชอาณาจกร (สานวนท ๑ วดชนะสงคราม, ๐๐๙/๓๔)

รฏฐาภปาลนภาเค ห คณวเสเส ตมเห ปน กสกมมสวทหนวเสน เสนาปตนา สวทหตพพ‐ กจจ เขตตาธการาลย กาเรตวา ทงหลวง อต ทยยภาสาย ลทธนามนคมฏฐานภเต เจว เปรม‐ ประชา อต ประเวศบรรมย อต ๒ จ ทยยภาสาย ลทธนามมาตกาฏฐานภเต จ ภมภาเค อญ‐ มเญส เขตตปเทสสส อภยชนปฏพาหต ปรคคหณปฏพาหต เขตตปเทสสามกาน สามกภาว‐ การาปนวเสน วเสสโต ราชภฏ ปตฏฐเปถ ตโต อสสามกาน สามกภาวปฏพาหต ราชาณาวเสน ตาวกาลกภมปเทสวกกยปกาสน เทถฯ อทมป โว เขตตาธการปรยาปนนกจจ โหต ตจ สสสเมธ สงคหวตถต วจจตฯ

อถวา ตมเห ภมปเทสานโลมโต เจว อตพหสงกมเลน กสกมมกาน อปฬนโต จ อตตรปจฉม‐ ภาคมณฑเล สงกปรหาปนวเสน ภมปเทสสงกคหณราชปญตตจ ตตกมมการน อนตกลมนตถาย สงกปรหาปนวเสน ธมปานสงกคหณปรวตตนราชปญตตจ ตาลสงกคหณปรวตตนปกาสนจ ปตฏฐเปถฯ ตมเห จ พชมาตกาย ตปกมมการน สขกยากยอตถ สมเวกขนตา มณฑลภเกต อต ทยยภาสาย ลทธนาเม ภมภาเค ตปมลรปยคคหณปรยาปนนปกาสน กาเรตวา ราชาณาย

๑ ปรบจาก ท.ส. ๙/๒๓๑/๑๘๕. ๒ คลองเปรมประชากร (Khlong Prem Prachakon) เปนคลองขดทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหว โปรดเกลาฯ ใหขดเมอป พ.ศ. ๒๔๑๓ เชอมแมนาเจาพระยา จากคลองผดงกรงเกษมบรเวณหนาวด โสมนสวหาร กรงเทพมหานคร ไปทะลตาบลเกาะใหญ แขวงกรงเกา จงหวดพระนครศรอยธยา เปนระยะทาง ๑,๒๗๑ เสน ๓ วา (๕๐,๘๔๖ เมตร) เนองจากทรงเหนวาการเดนเรอขนลองตามแมนาเจาพระยานน เสนทางออม ไปมาทาใหเสยเวลาในการเดนทางมาก

คลองประเวศบรรมย (Khlong  Prawet  Buri  Rom)  เปนคลองขดทพระบาทสมเดจ พระจลจอมเกลาเจาอยหว โปรดเกลาฯ ใหเจาพระยาสรวงศไวยวฒนบญชาการขดตอจากคลองพระโขนงไปเชอมกบ คลองดาน ออกสแมนาบางปะกง จงหวดฉะเชงเทรา เรยกคลองทขดตอออกไปวา "คลองประเวศบรรมย" และใหขด คลองแยกจากคลองประเวศบรรมย อก ๔ คลอง คอ คลองหนง คลองสอง คลองสาม และคลองส เรมขดตงแต พ.ศ. ๒๔๒๑ แลวเสรจในป พ.ศ. ๒๔๒๓ มความยาวทงสน ๑,๑๕๐ เสน (๔๖ กโลเมตร) (วกพเดย สารานกรมเสร, คน ต.ค. ๒๕๕๔)

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๗

สวทหตพพภาร เสนาปต สพพาการาลยกมมการน อาณ กาเรถฯ อทมป โว วาณชกมมปรยาปนน‐ กจจ โหต ตจ สมมาปาส สงคหวตถน วจจตฯ ม. ๑๓ ฝายพระราชอาณาจกร (สานวนท ๒, พระมหาอภวตร, ๐๐๕/๔, มพรธวาผดมากแหง)

อาณาจกเกป, สพพปฐม ทยยานมนโท มหาราชา ปน เขตตาธการาลย ปฏฐเปตวา ยตถ เสนาปต ธรคคาโห หตวา กสกมม อปตถมเภส, วเสสราชภฏเชฏฐ ฐาเปต, สกขภาวตถ ทยย‐ ภาสาย  “ตาบลทงหลวง คลองเปรมประชา คลองประเวศบรรมย”  อต ลทธนาเมส ชนปเทส นวาสน ทยยาน สกเขตตาสามกภาวปรทปนภตสทธปตตสส นยยาทนตถาย เจว พลกกาเรน ปรเขตต คณหนตาน พาลชนาน อญมญ อภตพภกขานสส ปฏพาหนตถาย จฯ โส จ ปรวกกณาปนวตถมห ปรยาปนน อาณตต นเวเสส ปรภณฑ คณหต โอตาร ปรเยสนตาน ปรสทธปตตหตถภตาน อสสามกาน ปฏพาหนตถายฯ เอเต เขตตาธการสมทายา โหนต, ปราณ‐ โวหารโต วา  “สสสเมธตา สงคหวตถต วจจนตฯ ปน จปร, โส ปจฉมาย อนทสาย มณฑเล เขตตพลปญตต ปญาเปส ภมภาคสสานโลมโต กสกมมปชวกาน อตตนา อาภฏโภคโต อตเรก รฏฐสส ทาตพพพลกาน ชนาน รฏฐพลยา โอหรณตถายฯ

โส ธมฆายน นสสาย โภคพลสวธานปญตตเจว คฬพลสวธานปญตตจ ปฏรป อกาส ชนาน สงคหาย โส จ ทปมณฑเล รฏฐตปภณฑมลานตถาย ธนวลชนปรยาปนนปญตต นเวเทส สเขน กยวกกยาย ตปภณฑาน หรมานาน ตปวตถกมมการน สงคหายฯ โส จ ธน‐ ปรยาปนนกมมาธการาน ราชภฏานมาณตตยาโรปนตถาย กมมเธยย กตวา เสนาปต อนชานฯ อเม  “วณชชกมมสมทายา โหนต, ปราณโวหารโต วา สมมาปาโส สงคหวตถต วจจนตฯ ปน จปร, มหาราชา อตตราย อนทสาย มณฑเลส, เย ห สกชวตกปปนตถาย กมมการโน โหนต, น ทาสพยปคตตาย กมมการโน โหนต, เตส ธนทานปรยาปนนปญตต ทาสพยลกขณปญตต จาต เทว อมา ปญตตโย ปญาเปส, เย พาหาพลมนวาย กมม กโรนต, เย จ รฏฐสส อตตมา อาภฏโภคโต อธกทาตพพพลกา โหนต, เตส ทาสพยโต วโมจนตถายฯ โส จ ทหราน อาย‐ วฑฒนปรยาปนนวตถเจว ชราชชชรตาน อายสงขปนปรยาปนนวตถจ นเวเทสฯ โส จ ชาย‐ ปตกาน ววาหมงคเล กญาย ทาตพพธนสวณณมยมณฑนปรยาปนนวตถ นเวเทส เตส วปปวตถ‐ กาเล ปตโน อปปฏทานตถายฯ โส จ กมมเธยย ฐาเปนโต นเวเทส นคมโภชกสส เจว คาม‐ โภชกสส จ วภวตพพภมลฉนสสาณตตยาโรปนตถายฯ

โส จ ทยยภาสาย  “พระองคเจาในสมเดจพระเจานองยาเธอ”  อต ลทธนามาน ทวนน อสสราทน ทยยภาสาย “พระเจาวรวงศเธอ” ลทธนามาน เตส อภธานาทวจนสส ปยชน นเวเทสฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๘

โส จ อาทโต ยถาวตตนเยน ลทธนามาน เตส ปตตธตน ทยยภาสาย  “หมอมเจา”  อต ลทธนา มาน อสสราทน อภธานาทวจนสส ปยชน นเวเทสฯ โส จ มหามณฑเล ราชภฏาน สตต‐ ปรยาปนนเจว สตตภาวปรทปนปรทหนวตถปรยาปนนจ ปญตต ปญาเปสฯ อเม สงคหปายสมยาทา โหนต (ปราณโวหารโต วา) ปรสเมธตา สงหควตถต วจจนตฯ

ปน จปรฯ โส จ สกขภาวปญตตเจว อฏฏนตวนจฉยจ ปฏรป อกาส, ปน สภาย รฏฐมนตนมาณตตเจ ฐเปสฯ อเม อฏฏวนจฉยสมทายา โหนตฯ โส จ อาณตตยาโรปเน เสนาปต ฐาเปส ปจฉมาย อนทสาย มณฑลนวาสน ชนาน ปสาสนตถายฯ อเม รฏฐปปสาสน‐ สมทายา โหนตฯ เทวเม (อฏฏวนจฉยสมทายา เจว รฏฐปปสาสนสมทายา จ) ปราณโวหารโต นรคคล สงคหวตถต วจจนตฯ ปน จปรฯ โส จ ทยยภาสาย  “ถนนราชดาเนน”  อต ลทธนาม ราชสจรณมคคเจว วชรปร คตมคคสงขาต ธมรถมคคจ กาเรสฯ เทวเม โยธกมมการก‐ สมทายา โหนตฯ ปน จปรฯ โส จ วเทเสส อสสนนกาฬโรคสส ปฏพาหนตถาย สวทหนปญตต ปญาเปส ทยยรฏฐสส เทวนคเร อวฑฒนตถายฯ โส จ วาหนาน อสสนนโรค ตกจฉาเปส เจว ปฏพาห จ สพพตถ อวฑฒนตถายฯ โส จ ราชภฏ อาณาเปส อนทพนธนาทพทธาน ทณฑ‐ ปตตชนาน ยาปนยผาสกวหาราย พนธนาคารสส อลโลกนตถายฯ อเม สขาภปาลสมทายา โหนต

ราชกรณยาน ห พทธจกเก เจว อาณาจกเก จ รญา กตาน มยา อาหรตวา สวณณยมานาน (ปรหตปฏปตตปรยาปนโน) รฏฐาภปาลโนปาโยต สงข คจฉต ตตยมงคลวเสส‐ ภตาน โหนตฯ อยห วเสสตตมมงคลกสภสรสวตถฐานยา อตตสมปตตปรหตปฏปตต‐ ปรยาปนนา ราชจรยา เอกเทสโต สวณณยมานา นฏฐตาฯ ? อปจายนธมมกถา ม. ๑๕ แลอปจายธรรมนน (ปรบจาก พระธรรมวโรดม, น. ๓๒๑ ซา ม. ๒๕๙)

อปจายนธมโม จ นาม วโยวฑฒานจ กลยาณธมมสส จ คารวอปจตกรณสงขาตา ปญกรยาวตถภตา สมมาปฏปตตฯ สยามนเทน จาย นจจ อาจณณสมาจณโณ โหตฯ ยสมา เจส มหาราชา ปพเพ กตปโญ อปจตกสโล ตสมา อาทโต ชาตสมปนนตาทสมปตตยา สมนนาคตตตา มหาชเนน สกกโต โหต ครกโต มานโต ปชโตฯ ยถาหฯ อภโต สชาโต มาตโต จ ปตโต จ สสทธคหณโก อกขโต อนปกฏโฐ ชาตวาเทนาตฯ ๑ ตปปจจยา ห สกลสยามวาสน อสสรยาธปจจภาวโต รชช กาเรสฯ วตตมป เจต

๑ วนย. ๒/๗๓๕/๔๘๖.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๙

ขตตโย เสฏโฐ ชเนตสม เย โคตตปฏสารโนตฯ ๑

กจาป ห โส ชาตสมปนโน โหต ยสสมปนโน วโยวฑฒาน ปน ปรมวสานวสกาน อปจต กโรต ครกโรต มาเนตฯ เย เต กร ปรมวสานวสกา วโยวฑฒา โหนต เตส ราชกลเชฏ‐ ภาวฏาเน สกการสมมาน กโรต น จ เกวล กทาจ ยถารห เตส วเสสโต ปจจฏฐานาทน อปจายกน‐ กมมาน กโรตฯ เอวห กโรนโต กลเชฏาปจายนธมเม ปตฏฐโต นาม โหตฯ

วตตปปาโรย มาตาปตปฏฐานานมนตร สปปรสาน ทตย วตตปทนต เวทตพโพฯ วตตเหต ภควตา

มาตาเปตภร ชนต กเลเชฏฐาปจายน สณห สขลสมภาส เปสเณยยปปหายน มจเฉรวนเย ยตต สจจ โกธาภภ นร ต เว เทวา ตาวตสา อาห สปปรโส อตตฯ ๒

เย ปน ตสเสว ปรมวสานวสกา เจว เสวกามจจา จ วโยวฑฒตรา โหนต เตส ตสม ตสม กาเล ยถารห ธนวตถาน ทาเปตฯ อทมป กเลเชฏฐาปจายนธมเมน ปรยาปนน นาม โหตฯ ยถาห

เย วฑฒมปจายนต นรา ธมมสส โกวทา ทฏเ ธมเม จ ปาสสา สมปราโย จ สคคตตฯ ๓

ตสสตโถฯ กจาป หธ วฑฒปคคลา อนยเมน ทสสตา ปเภทโต ปน ตปปการา โหนต ชาตวฑโฒ จ วโยวฑโฒ จ คณวฑโฒ จาตฯ

ตตถ ชาตวฑโฒ ตาวฯ โย จ ขตตยมหาสาลาทโก ชาตสมปนโน สพเพห ชเนห เสฏฐสมมตภาวโต ปคคหโต โหต มานโต อปจโต โส ชาตวฑโฒ นามฯ โย จ วเย ฐโต โส วโยวฑโฒ นามฯ โย จ สทธาสลาทสมปนโน โหต โส คณวฑโฒ นามฯ ตโยเม ห สกการครการวนทนาท‐ อปจายนกมมารหา โหนตฯ เยเกจ ปน ชนา ยถาวตตปปการา วฑฒาน สามจกมมมตตวเสน อปจายนธมม กโรนต, เต ปเรส อปวาทโต อตตทธภาวโต ๔ จ มจจนต ตาทสา กลยาณชฌาสย‐ สมปนนา หตวา ปรส นาม โหนต ตสมา เต ปสสตพพาเยวาตฯ ม. ๑๗ เมอมาราพงถงกศลจรยา (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๗ ซา ม. ๒๖๐)

๑ ท.ปา. ๑๑/๗๒/๑๐๗. ๒ ส.ส. ๑๕/๙๐๗/๓๓๖. ๓ ข.ชา. ๒๗/๓๗/๑๒. ๔ คาครหาและกรยาไมสภาพ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๐

โส จ วฑฒาน สมมาปฏปตตปรยาปนน กสลกรย อนสสรนโต เสฏฐชาตวฑโฒ เจว อจจ‐ กเล ชาโต จ ทฆายโก จ โหตฯ นโร จ สจรตสงขาตกสลสส อาธารภาชนภาเวน เจว ธมมคารว‐ ธมมปชาภาเวน จ เต ตห ทวาเรห ครกโรต อปจายตฯ อท โข อปจายนมยกสลนต สงข คจฉตฯ เกจ ทฏฐธมเม อฏฐวปลผลทท เอตนต วทนตฯ วตตเหต ภควตา

อภวาทนสลสส นจจ วฑฒาปจายโน จตตาโร ธมมา วฑฒนต อาย วณโณ สข พลนตฯ ๑

อตโถ ปเนตถ เวทตพโพ, อปจายนมยกสลมปเนต ปโยคสมปตตภตเจว เตส อปปฬก‐ กมมสส เจว อปฆาตกกมมสส จ, โย วฑเฒ อปจายต, ตสส อนฏฐวปาก ปฏลาภนภตโอตาร อทตวา เตส วทธสเน พลวปปจจยภต โหต โย จ อปจายนมยกสเลห สมนนาคโต โหต, โส นานปททเวห ปรมจจต, โส จ ทฆายโก โหต, ตโต ทฆายตา สมฏฐานาน ตณ วณณสขพลาน ตสส วฑฒนตฯ โส กายสส เภทา ปรมมรณา สคตสมปราโย โหตฯ วตตเจต ภควตา สมปราโย จ สคตตฯ ? อตถจรยากถา ม. ๑๘ อรรถจรยา คอราชกจททรงประกอบ (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๘)

อตถจรยาต ปเนตถฯ ทยยานมนโท ห มหาราชา ราชวสกานเจว มหามจจาทโปสานจ ทยยรฏฐนวาสนจ หตตถปเรกขารภโต โหตฯ กถฯ โส เตส หเตส สมาโน สมมาอาชวปรยาปนน‐ กจจปยชเน สพพทยเย นโยเชต จ วเนต จ กสลจรยาย จ เต ปตฏฐาเปตฯ อย โข รฏฐา‐ ภปาลโนปาโยต สงข คจฉตฯ อทานาห โสตนมตถาย กสลจรยาปรยาปนน รฏฐาภปาลโนปาย กเถสสามฯ อหมปนมสม โอกาเส กสลจรยา ปรยาปนนกสลสมาทาปนมตต วณณยสสามฯ ม. ๑๘ สมเดจบรมบพตร (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๔, ๐๑๑/๑๕)

ทยยานมนโท ห มหาราชา นจจ ทยยรฏฐวาสน หต ปรปเรต อธฏฐหต, ตสมา น เกวล รฏฐาภปาลโนปายภต ราชกจจ กโรต, เต ปน กาลานรป สขาวห อนวชชกจจ กาต สมาทเปตฯ ยทา ห อตตนา ทาน เทต ตทา วสานวสกาน ราชภฏาน อเญสจ ชนาน อตตาน อนวตเตต โอตาร เทตฯ ชนาน วตถณณ ทานชฌาสย ปาตกโรต ทยาลจตตสส ทานปตโน ปฏปท ทฏฐานคต ปฏปชชตฯ กถฯ โส ห อตตนา ทาน ททนโต อเญป ทาต สมาทเปตฯ

ยถาห เอโก อตตนา จ เทต ปรจ สมาทเปต โส นพพตตนพพตตฏฐาเน โภคสมปทจ ลภต ปรวารสมปทจาตฯ มหาชโน ปารมธมม เจว ลภต กสลธมม จ วฑฒตฯ วตตเหต ภควตา

๑ ข.ธ. ๒๕/๑๘/๒๙.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๑

ยถา ห ปพพโต เสโล อรญสม พรหาวเน ต รกขา อปนสสาย วฑฒนเตเต วนปปต ตเถว สลสมปนน สทธ กลปตต อธ อปนสสาย วฑฒนต ปตตทารา จ พนธวา อมจจา ญาตสงฆา จ เย จสส อนชวโน ตยสส สลวโต สล จาค สจรตาน จ ปสสมานานกพพนต เย ภวนต วจกขณา อธ ธมม จรตวาน สคค สคตคามน นนทโน เทวโลกสม โมทนต กามกามโนตฯ ๑

อท ปรหตปฏปตตสงขาต ทตย มงคลวเสส นาม โหตฯ ? สทธาสมปทากถา ม. ๒๒ สทธาสมปทานน (พระธรรมกตตวงศ ขอสอบป ๒๕๔๗, ๐๐๓/๑)

สทธาสมปทาต เจตถฯ สทเธยยวตถสม าณสมปยตต สททหน สทธา นามฯ สา สทเธยยวตถวภาคโต จตพพธา โหต กมมสทธา วปากสทธา กมมสสกตา ตถาคตโพธสทธา จาตฯ ย ห สตเตห กาเยน วาจาย มนสา วา เจตนาย กต, ต กมม นามฯ ตจ ปเภทโต ทวธ โหต กสลกมม อกสลกมมจาตฯ ตตถ กสลกมม อโลภอโทสอโมหมลฯ อกสลกมม ปน โลภ‐ โทสโมหมลฯ ตทภย ปจจยสมวาเย เจว โอกาเส จ สต วปาก เทตฯ กสลกมม อโลภาทมลานรป อฏ กนต มนาป วปาก เทต,  อกสลกมม ปน ตพพปรต วปากฯ ย ห เวชชสส  “อท สรรสส อผาสกมป โรคป อปปาเทสสตต ปเรตร โรคสมฏาน วชานตวา ตสส อปนยนตกจฉนปายสส ปยชนมว กสลสส ปคคลสส  “กมม นาม เยน กต ตสส อทสจทสจ มลานรป ผล ทสสตต ปเรตร กมม วชานตวา สททหน อท กมมสทธา นามฯ กมมช วปกกผล วปาโก นามฯ อย วภาคโต ทวโธ โหต อฏโ กนโต มนาโป วปาโก กสลกมมวปาโก ตพพปรโต วปาโก อกสลกมมวปาโกฯ ตทภโย วปาโก กมมมลสจโก เจว โหต กมมปาโณ จฯ

ย เวชชสส โรค วจนตวา ตสส โรคสส สมฏานสส วชานนมว วปาก อนภวตวา ตสส มล วจนนตสส อย อทสมทสกมมมลโกต วชานตวา สททหน, อท วปากสทธา นามฯ ย  “กเลสานคตา สตตา กาเยน วาจาย มนสา วา ย กมม กโรนต, ตสส วปาก ปฏลภนตตป  “สพเพ สตตา กมมสสกา

๑ อง.ปจก. ๒๒/๔๐/๔๗‐๔๘, ธ.อ. ๑/๗๐, เอโก สยป เทต ปรป สมาทเปต ....ฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๒

กมมทายาทา กมมโยน กมมพนธ กมมปฏสรณา, ย กมม กรสสนต กลยาณ วา ปาปก วา, ตสส ทายาทา ภวสสนตตป ๑  “กลยาณการ กลยาณ ปาปการ จ ปาปกนตป  “กมม สตเต วภชต ยทท หนปปณตตายาตป ๒ เอวมาทน วชานตวา สททหน,  อท กมมสสกตาสทธา นามฯ ย  “อตป โส ภควา อรห สมมาสมพทโธ วชชาจรณสมปนโน สคโต โลกวท อนตตโร ปรสทมมสารถ สตถา เทวนสสาน พทโธ ภควาต  “สวากขาโต ภควตา ธมโมต  “สปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆต จาทห นเยห พทธสส สธมมสส สสงฆสส คเณ วชานตวา สททหน, อท ตถาคตโพธสทธา นามฯ อถวาฯ ย  “โส ภควา อรห อารกา สพพกเลสปาเปห สวทรทเร โต สพพตถ สปรสทโธ เวเนยเย ปรสทธ ปาเปต ปโพเธตา เทวมนสสาน สตถภาเวน ครฏานโย มหาชนสส ปชนโย จ โหต,  โส ภควา สมมา สาม สจจาน พชฌตา โหต, อสตถโก หตวา ตถ ภต อวปรต อตตโน เจว ปเรสจ อตถาวห สพพธมม อพภาสต  “สวากขาโต ภควตา ธมโมต  “สปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆต จาทห นเยห พทธสส สธมมสส คเณ วชานตวา สททหน, อท ตถาคตโพธสทธา นามฯ ม. ๒๓ สมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา (ไมปรากฏผแตง, ๐๐๙/๗๙)

มหาราชา ห ราชธานยา ธมเมน รชช กาเรนโต อมาย สทธาสมปทาย สมนนาคโต สทธมเม อภปสทตวา นจจ พทธสาสเน ภกขน สมณสารปารเห จตปจจเย อทาสฯ ตตราย อตโถ เวทตพโพฯ ปพเพ ปน ทยยานมนโท พทธสาสเน ลทธปสมปโท สมณธมมปรเณ นนนปนสสโย หตวา สหสสกขตต เตปฏก มททาเปตวา โลเก ปากฏกตตคโณ พหเก วาเร มหาทาน ปรจจชตวา ยถา ปเสนทโกสโล นาม ราชา สตถร พลวสทโธ วราชทธโก หตวา อสทสทาน อทาส เอว กตวา อสสาหปตโต หตวา อทธ วณหโลกนคร อคมาสฯ ยา ห พทธปฏมา ชเนห สวณณปฏเฏห อาลมปตวา โหต กสกตา มานตา ปชตา ครกตา สา อมสม รฏเฐ เสฏฐพทธปฏมา วณหโลก‐ นคเร อโปสถาคารสส นสนนพทธชนราชปฏมาสทสรปา โหต ตรยโต ปจงคลอตตรวทตถอธกา ปจรตนปปมาณาฯ อยห เสฏโฐ มหาราชา ต พทธปฏม สมาหรตวา อลงกาเรตวา สวณณ‐ ปฏเฏห ต อาลมเปตวา มหามห เทวมหานคเร ปจมปวรตสตวนารามสส อโปสถาคาเร ปตฏฐาเปสฯ

อยห สงฆาราโม ทยยภาสาย  “สวนดสต”  อต ลทธนาเม ภมภาเค ฐาปโต โหตฯ มหาราชา มหกมมเจว อมสสาย จ มหฬารปช กาเรส พทธสาสนกาน พทธานสสตภาวนา‐

๑ เทยบ อง.ปจก ๒๒/๕๗/๘๒. ๒ ม.อ. ๑๔/๕๙๖/๓๘๕.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๓

สงขาตาย เจว สคตคามนทกขนสสรโณปายคามนยา จ กสลสมมาปฏปตตสงขาตาย ปชนตถาย อตถาย ปตฏฐาเปสฯ อยห พทธชนราชปฏมา สมมาสมพทธสส อทเทสกเจตยนต สงข คตา โหตฯ ? พทธเจตยกถา ม. ๒๔ แทจรงพทธเจดย (สานวนท ๑ พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๐)

พทธสาสเน ห พทธเจตย ตปปเภท โหต สารรกเจตย ปรโภคเจตย อทเทสกเจตย จฯ ๑

ตตถ สารรกเจตย นาม พทธสส สารรกธาตน นธานเจตย ย พทโธ ปรนพพานสส อาสนนกาเล มหาชนสส ปชนตถาย เจว ทฆรตต หตาย สขาย สวตตนกสส กสลกมมสส ปรณตถาย จ จตปปเถ กาต อนญาสฯ ตโต ภควต ปรนพพเต โกสนารกา มลลา ภควโต สรร ฌาเปตวา สตตธา ภควโต สารรกธาตโย วภชตวา ตา ยาจต อาคตาน นคราธปาน พทธสาสนกาน ขตตย‐ พราหมณาน อทสฯ เต สพเพ ปฏลทธสารรกธาตโย คเหตวา อาโท อตตโน อตตโน นคเร ถป กาเรตวา ตา ตตถ ปกขปสฯ ยมป ปปผลวนเยห โมรเยห สารรกธาตน วภตตกาเล อาคนตวา ปฏลทธสส ภควโต องคารสส นธานถปสงขาต องคารเจตย ต สารรกเจตยนต สงข คจฉต ตทภยมป พทธเจตย โหตฯ ปรโภคเจตย นาม, เย ภควโต ปรภตตาน ปตตาทปรกขาราน นธาน‐ ภตา ถปา, ยา จ เชตวนาทส ภควโต นวาสฏฐาเนส คนธกฏโยฯ อทมป พทธเจตย โหตฯ อทเทสกเจตย นาม ย พทธานสสตฏฐานภต เจตยฏฐานมป เจตยวตถมป ปรนพพานสส อาสนน‐ กาเลเยว พทเธนานญาตฯ ตทา ห พทเธน ภควตา อมาน จตตาร สทธสส กลปตตสส ทสสนยาน สเวชนยาน ฐานาน ทสสตาน ย ตถาคตสส ชาตฏฐาน ย ตถาคตสส อนตตราย สมมาสมโพธยา อภสมพทธฏฐาน ย ตถาคตสส อนตตรสส ธมมจกกสส ปวตตตฏฐาน ย ตถาคตสส อนปาทเสสาย นพพานธาตยา ปรนพพตฏฐานฯ ม. ๒๔ แทจรงพทธเจดย (สานวนท ๒ พระเมธวราภรณ, ๐๐๔/๑๐)

พทธเจตยาน ห ตปปเภทาน โหนต สารรกเจตยเจว ปรโภคเจตยจ อทเทสกเจตยจฯ ตตถ สารรกเจตย นาม พทธสส สารรกธาตน นธานเจตยฯ อท พทเธน ปรนพพานกาเล มหา‐ ชนสสาภปชนตถาย ทฆรตตจ หตสขสวตตนกาน ปญานมปจนนตถาย จาตมมหาปเถ กาต อนญาตฯ ภควต ปรนพพเต โกสนารกา มลลขตตยา พทธสรร ฌาเปตวา พทธสาสนกาน นคราธปตน ขตตยพราหมณาน สารรกธาตโย สตตธา สม สวภตต (กตวา) อทสฯ เตส เอเกโก สพพปปฐม อตตโน นคร สารรกธาตโย อพภาหรตวา ถป กาเรตวา ตตถ ปตฏฐาเปสฯ องคาร‐ เจตยจ นาม พทธสรรงคารสส นธานถโปฯ ปปผลวนยา กร โมรยา (โมรยขตตยา) สารรกธาตน

๑ ด สารตถ.ฏกา. ๑/๒๖๓‐๒๖๔.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๔

วภตตกาเลเยว องคารมตตเมว ลภนตา ต อพภาหรตวา เอวรเป เจตเย ปตฏฐาเปสฯ อทมป สารรกธาตเจตยนต วจจตฯ อท พทธเจตยานมญตร โหตฯ ปรโภคเจตย นาม พทเธน ปรภตตาน ปตตาทน ปรกขาราน นธานถโป เจว เชตวนวหาราทส พทธสส นวาสฏฐานคนธกฏโย จฯ อท พทธเจตยานมญตร โหตฯ อทเทสกเจตย นาม พทธานสสตฏฐาน เจตยฏฐาน วา เจตยวตถ วา อท จตตาร สเวชนยฏฐานาน สนธาย วตตฯ สมมาสมพทเธน กร ปรนพพานกาเล จตตารมาน อานนท สทธสส กลปตตสส ทสสยาน สเวชนยาน ฐานานตอาทวจนโต ๑

ปสตฏฐานเจว อภสมโพธฏฐานจ ธมมจกกปปวตตนฏฐานจ ปรนพพานฏฐานจาต จตตาร สเวชนยฏฐานาน อนญาตานฯ ม. ๒๔ ในกาลเปนลาดบมา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๑๘)

อถาปรภาเค พทธสส ภควโต ตจฉภตา สารรกธาตโย สทลลภา อเหสฯ ตสมา ปจฉมาย ชนตาย เจตย การต เย ธมมาตอาทกคาถายตถปรทปกสส สาสนธมมสส โปตถเก ปตฏฐาเปตฯ อทเมว อทเทสกเจตยนต วจจตฯ ปจฉาปรภาเค ทฆทสสโน ชนา โปตถเก วตต‐ นเยเนว ยถาสตต ยถาพล สลาโลหาทห ขททก วา มหนต วา พทธปฏรปก กาเรสฯ อทเมว อทเทสกเจตยนต วจจตฯ ม. ๒๕ และการสรางพระพทธปฏมากรนน (พระเมธวราภรณ, ๔ ม.ค. ๒๕๕๖)

พทธปฏมากรณ มหปผล โหต มหานสส ย ขตตเยน มหาราเชน ทยยานมนเทน อนปพเพน ปรต (พทธปฏมากรณ ขตตเยน มหาราเชน ทยยานมนเทน วเสสภต มหากสล อากงขมาเนน อนปพเพน ปรต)ฯ วตตเหต วสารตาเร (โปราณคนเถ), สรธมมตปฏโก กร ขตตโย มหาราชา อตตรปเทเส ทยยภาสาย ลานนา อต ลทธนามสส รฏฐสส ทยยภาสาย เชยงแสน ๒ ลทธนาเม นคเร ธมเมน เอกรชช กาเรสฯ โส จาตรงคก เสน อาทาย วสสโลก นาม นว ปร มาเปตวา พทธชนราชา พทธชนสโห สตถมน จาต ตสโส พทธปฏมา กาเรตวา ตา อพภาหรตวา ตตเถว สรรตนมหาธาตอารามสส มหาวหาเร ปตฏฐาเปสฯ ตา พทธปฏมา สกกตา ครกตา มานตา ราชวสาวตาเร ปากฏนามา โหนตฯ ? สามตถยกถา

๑ ท.ม. ๑๐/๑๓๑/๑๖๓ ๒ ในหนงสอบางเลมทานใช ชยเสนปร เชน พระรตนปญญาเถระ, ศ. ร.ต.ท. แสง มนวทร แปล,

ชนกาลมาลปกรณ, พมพครงท ๒, พมพในการออกเมรพระราชทานเพลงศพ พระพรหมคณาภรณ (เจยม จรปโญ), กรงเทพ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๐, หนา ๑๑๓.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๕

ม. ๒๕ สามตถยะนน (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๒) เอตถ ห สามตถย นาม กจจากจเจส สมตถภาโวฯ อท ยสสตถ, ตสส ต ต กจจ

นรปสคค หตวา สฏ สมทธ ปปโปต, อตตโน เจว ปเรสจ อตโถป ยถจฉต สมชฌตฯ ตตร พทธาธปปาเยน จวรรป สวทหตวา ทสเสตวา สตถ สนตกา ปสส ลภมานสส อานนทตเถรสส วตถ นทสสน โหตฯ นทาน เจตถ มหาวคคสส จวรขนธเก ปากฏฯ ตตราย วตถารกถาฯ เอกทา ภควา ทกขณาครสม จารกจรมาโน อจจพทธ ปาลพทธ มรยาพทธ สงฆาฏกพทธ ๑ มคธกเขตต ทสวา “อสสหส อานนท ภกขน เอวรปาน จวราน สวทหตนต ปจฉฯ เถโร หตถกสลตาย “อสสหาม ภนเตตฯ โส สตถร ปนเทว ราชคห ปจฉาคเต ตถารปาน จวราน สวทหตวา สตถ ทสเสสฯ

สตถา ต ปสสนโต ภกข อามนเตส ปณฑโต ภกขเว อานนโท มหาปโ ภกขเว อานนโท ยตร ห นาม มยา สงขตเตน ภาสตสส วตถาเรน อตถ อาชานสสต ๒ , กสมป นาม กรสสต อฑฒ‐ กสมป นาม มณฑลมป นาม อฑฒมณฑลมป นาม ววฏฏมป นาม อนววฏฏมป นาม คเวยยกมป นาม ชงเฆยยกมป นาม พาหนตมป นาม กรสสต, ฉนนกจ ภวสสต สตถลข สมณสารปป ปจจตถกานจ อนภชฌากตนตฯ ตตถฯ กส นาม อายามโต จ วตถารโต จ ปาลสทสทฆปฏฯ อฑฒกส นาม อนตรนตรา รสสปฏฯ มณฑล นาม มหามรยาทสทเส เอเกกสม ขณเฑ มณฑลฯ อฑฒมณฑล นาม ขททกมณฑลฯ ตโต ภควา ภกขน ปรโภคตถาย ตถารปสณฐาน ตจวร อนญาส  “อนชานาม ภกขเว ฉนนก สงฆาฏ ฉนนก อตตราสงค ฉนนก อนตรวาสกนตฯ ๓

ยถาวตต หท สามตถย นาตสาย กจจป ปวตเตต, เอว ปกตวสเยน อตตโน เจว ปเรสจ อตถ สาเธตฯ สเจ ปน มหนเตส อตสเยส กจเจส ปวตตต สยา, มหนโต อตโถ ภยโยโส มตตาย ปาตภวตฯ ม. ๒๕ ถามขมาตยาธบดมสามารถ (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๒๔)

สเจ ห เสนาปต วา อมจโจ วา อมนา สามตถเยน สมนนาคโต ภวสสต โส ราชกรณย อนากลปปตต กตวา อนยชต เจว ตเมว อปสคคาภาเวน อภนปผาเทต จ สมตโถ อภวสส ปฏพโล พยตโตฯ อทโส ปนาย ยสส พลนกาโย โหต ตสเสว รโญ อสสรยยสเจว

๑ วนย. ๕/๑๔๙/๒๐๒, วนย.อ. ๓/๒๖๓;  อธบายวา อจจพทธนต จตรสสเกทารกพทธฯ ปาลพทธนต อายามโต จ วตถารโต จ ทฆมรยาทพทธฯ มรยาทพทธนต อนตรนตรา รสสมรยาทาย มรยาทพทธฯ สงฆาฏก‐ พทธนต มรยาทาย มรยาท วนวชฌตวา คตฏาเน สงฆาฏกพทธ จตกกสณานนต อตโถฯ

๒ ห นาม กรยาตองเปนหมวด ภวสสนต เทานน, ยตถ ในทน มคาเทากบ โย ๓ มงคล. ๑/๑๕๐.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๖

กตตสททจ นานารฏเฐส ปวตตาเปต สกโกต จกกวตตรโญ อสสรยยสเจว กตตสททจ นานารฏเฐส ปวตตาเปต สกโกนโต วยฯ สเจ ราชา สามตถยสมนนาคโต ภวสสต, อตตโน อนโตรฏฐสส เอกรชช รกขต โคเปต สมตโถ อสกขสส เจว ปจจตถเก ปฏพาหตจ, ตปปจจยา ปน อนโตรฏฐวาสน ปรมนาโถ อภวสสเยวฯ

ขตตโย ห สยามกานมนโท รฏฐปปสาสโนปาย สามตถเยน สมนนาคโต ยาวชชตตนา สยามรฏฐสส เอกรชช ปตฏฐาเปตเจว รฏฐ นรภย เขม เวปลล จ ปาเปตจ สมตโถ อโหสฯ ย ย กรณย รฏฐสส จ รฏฐวาสนจ พหปการ โหต อตถสาธก, ต ต อาณาจกเก อปปาเทส, ยา จาย ตนตปเวณ กาลาตตา โหต ตนต ยถากาล ปรวตเตส ยมปน รฏฐสส จ รฏฐวาสนจ อนตถาวห โหต ตสส อนปปาทาย อารกข สสวหต อกาส, เย จเม อปปนนา โหนต เต สพเพป วนาเสต ปฏจเจว อปาย คเวสฯ นทสสนเจตถ ทฏฐพพฯ ยทา ปน โจรา ปาจนทสาย วา พายพพทสาย วา ปจจนตชนปเทส ขนธวาร พนธตวา วคควคคา หตวา ตตถ ตตเถว คาม วลมปตวา วจรนต, ตทา มหาราชา สยามกานมนโท อมนา ว สามตถเยน สมนนาคโต ขปปเมว วปสเมต อสกขฯ จรยาป จสส สามตถยสงขาโต คโณเตวว สงขาต คจฉตฯ เอวมย ทตโย มงคลวเสโสฯ ม. ๒๖ ฝายพระพทธจกร (ไมปรากฏผแตง, ๐๐๙/๖๐)

พทธจกเก ห เสฏโฐ มหาราชา ภกขสงฆปสาสนตถาย ราชปญตตสงขาต ตนต ฐเปตวา สเขน สาสนธร ปตฏฐาเปต อาวาสาธปตโน ภกขโน เจว ทสาภาคปมขสส จ มหาเถรสส ภกขสงฆปปสาสน อทาสฯ ภกขสงฆปปสาสโนปาโย อลชชภกขนคคโห เปสลภกขปคคโห จาต ทวโธ โหตฯ

อาวาสาธปตภกขอาทโย อปตถมภต ฆราวาสเก ราชภเฏ ฐเปสฯ ราชอาณาจกก‐ ปฏสยตตา ราชปญตต เจว ภกขสงฆปปสาสนปฏสยตตา จ วนยปญตต ภกขสงฆปปสาสน‐ ตนตปเวณอปตถมภกา ทฆกาล พทธสาสนจรฏฐตอาวหา โหนตฯ

วนยมหาวภงเค ห อท สาธก เวทตพพฯ สารปตตตเถโร สตถาร วปสสสขเวสสภ‐ สงขาตาน ตณณ พทธาน สาสนสส อจรฏฐตปจจยการณเจว อตเรสจ กกสนธ‐ โกนาคมนกสสปสงขาตาน ตณณ พทธาน สาสนสส จรฏฐตปจจยการณ ปจฉฯ สตถา เอวส เทเสสฯ เสยยถาป นานาวธาน สพพปปผาน ปคคเลน ราส กตวา สตเตน อคณฐตาน วาเตน จ ปหรตาน เอกสตตกาคณฐตตตา อโตจโต จ วกรนต, เอวเมว อาโท ตโย พทธา วตถารโต

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๗

สาวกาน ธมม เทสต อปโปสสกกา ๑ น โหนต เตส พทธวจน อปปก โหต ปรตตก อปปญตต สาวกาน สกขาปท ปาฏโมกข อนททฏฐ อโหส เตส พทเธส เจว สาวเกส จ ปรนพพเตส ปจฉา ปพพชตา สาวกา นานานามา นานาโคตตา นานาชจจา นานากลา วา ขปปเมว ต สาสน อนตรธาเปส สงคห อาโรเปตวา น รกขสฯ ๒

? พาหสจจกถา ม. ๒๙ พาหสจจะนน (สานวนท ๑ ไมปรากฏผแตง พมพรวมในแบบฝกหดสวนกลาง ๒๕๕๔)

สททรปโต ห พห อสส สต พหสสโต, ตสส ภาโว พาหสจจ, อท สพพกาล อทธปปเทเสส ชนาน ปย วา โหต สมภาวต วาฯ อท พาหรกลทธกรณภเต หโตปเทเส กถาย สาเธตพพฯ อตเต กร ย ปาตลปตตนคร ภาครถนทยา ตเร ปตฏฐาต, ตตถ ราชา สทสสโน รชช กาเรส, โส สพพกจเจส โกวโท อโหสฯ โส เอกทวส อเนกปรยาเยน สกขนวณณนก คตสโลกสทท สตวา, ยสมา สกปตตา สกขเน อนาทรา (สกขานภรตา) อปปถจรย จรนต, ตสมา สเวคปปตโต หตวา นานปปกาเร อญาณโทเส จ สกขานสเส จ สมนปสสตวา สกปตเต อตถปปตต อารพภ ปณฑเต สนนปาเตตวา เตห สทธ มนเตสฯ สกปตตาน สาสเน อาจรยารห ปคคล อจจน, เต จ นตสตถ สกขาเปสฯ ม. ๒๙ พาหสจจะนน (สานวนท ๒ ไมปรากฏผแตง ๐๐๖/๘ ซา ม. ๒๘๑)

พาหสจจนต ปเนตถฯ พห อสส สต นวงคสตถสาสนนต พหสสโต, ปาลอนสนธปพพาปร‐ วเสน อคคหต โหตต อตโถฯ ตสส ภาโว พาหสจจฯ อธ ปเนต อตถโต พทธวจน วา พาหรสปป วา อคคณหตวา สตวา อปปนน ตตถ ตตเถว โกสลลฯ ๓ ตจ โลกโต จ ธมมโต จ สาตถ โหต สารตถก มหานสสฯ

ตตถ โลกโต ตาวฯ ต ปเนต อตตกาลโต ปฏาย ยาวชชตนา สพพกาล เตส อทธปปเทเสส ชนนกาเยน ภยโย สมภาวต อโหสฯ ตตถ จ พทธสาสนโต พหรา ปากเฎ หโตปเทสปกรเณ วตถกถา สาเธตพพาฯ ภาครถนทยา กร ปาฏลปตตนครมโหสฯ ตตถ จ สทสสโน นาม ราชา รชช กาเรสฯ โส สพพกจเจส พยตโต อโหส ปฏพโล ปณฑโตฯ ยสมา ปนสส ปตตา สปปคคหเณ นกขตตธรา อโธรยหสลา หตวา ธมมปถ ปหาย อปปถจรยาย จรนต, ตสมา คายนตาน

๑ ใน วนย. ๑/๗/๑๒ ทานใช กลาสโน ๒ ดรายละเอยดใน วนย. ๑/๗/๑๒ เทยบ ม. ๑๗๖. ๓ มงคล. ๑/๑๓๕.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๘

ชนาน อเนกปปกาเรน สกขานสสปรทปนภต สโลก สณนตสส สเวโค อปปชชฯ ตโต จ โส นานปปกาเร อญาณโทสสกขานสเส สมนปสสตวา ปตเต อารพภ เตส อาจรย อจจนต ปณฑเต มหามจเจ สนนปาเตสฯ ตตถ จ วสสกมโม นาม มหามจโจ ปณฑโต อโหส นตสตถปารคฯ โส มหาราช ปตตา เต ราชกเล ชาตภตา ขปปเมว นานาสปปาน สกขต สกขสสนต มเต วตวา ธรคคาห คณหฯ อถสส ราชา โสมนสสปปตโต ปตเต นยยาเทส เจว ตเมว เตส อาจรยฏาเน เปส จฯ เต จสส สนตเก นานาสปปาน สกขมานา เตเสวว พยตตา อเหส ปฏพลา ปณฑตาฯ เตเนว รา ย ย อจฉต ปตถต ต ต ตสเสว สมชฌตฯ

ธมมโตป เหต พาหสจจ พทธสาสนเกห อตวย สมภาวต อโหส ตสมา ยถา นาม ยงกจ คลานสส สปปาย มธเตลผาณตาท สพพเภสชเชส สโมธาน คจฉต, เอวเมว สตตส อรยธนธมเมส ปจส เวสารชชกรณธมเมส สตตส สปปรสธมเมส ทสส นาถกรณธมเมสตอาทส อเนเกส ธมม‐ วภาเคส สโมธาน คจฉตฯ กามจ พหสสโต ปคคโล นทธโนป โหต, ตถาป อทลทโท นาม โหต อโมฆ จสส ชวตฯ ยเทว เจส ปรส อปสงกมต ยท ขตตยปรส ยท พราหมณปรส ยท คหปต‐ ปรส ยท สมณปรส วสารโท อปสงกมต อมงกภโต ๑ ปวา ธมม อตถ จ หตวา อตตาน สมมาปฏปทาย ปตฏาเปต สปปรโส จ หตวา ปเร อตเถ นโยเชตฯ ม. ๓๐ เหตดงนน (ปรบจาก พระมหามนตร ขนตสาโร, ๐๐๑/๒๙ ซา ม. ๒๘๒)

ตสมาตห สตถา ธมมเทสน เทเสนโต อเนกปรยาเยน ต พาหสจจ ปสเสสฯ ทฏพพ‐ เจตถ ทสกงคตตเร สลาททสนาถกรณธมมกถาย สาธก โหต, ปน จปร ภกขเว ภกข พหสสโต โหต สตธโร สตสนนจโย, เย เต ธมมา อาทกลยาณา มชเฌกลยาณา ปรโยสานกลยาณา, สาตถ สพยชน เกวลปรปณณ ปรสทธ พรหมจรย อภวทนต, ตถารปาสส ธมมา พหสสตา โหนต ธตา วจสา ปรจตา มนสานเปกขตา ทฏยา สปปฏวทธา, อยป ธมโม นาถกรโณ สพรหมจารนนตฯ ๒

อานนทตเถโรป อตตโน พาหสจจ นสสาย เอตทคค ภกขเว มม สาวกาน ภกขน พหสสตาน ยทท อานนโทต ๓ สตถปปสสตตต ปตโต (ธมมสสเรน ทสพเลน ปสสตตต ปตโต)ฯ ม. ๓๐ ดงไดสดบมา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๓๐ ทายเลม ซา ม. ๒๘๒)

นทสสน เจตถ ธมมรตนสส ปช กตตกามสส พรหมณสส วตถฯ โส กร จนเตส พทธ‐ รตนสส เจว สงฆรตนสส จ ปชา ปากฏกาต สกโก โหต ธมมรตนสสาป ปช กรสสาม กนน โข

๑ วสทธ. ๑/๑๑. ๒ ท.ปา. ๑๑/๔๖๖/๓๓๔. ๓ อง.เอก. ๒๐/๑๔๙/๓๒.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๙

ตสส ปช กโรนเตน กาตพพนตฯ โส สตถาร อปสงกมตวา ปจฉฯ สตถ สเจ ธมมรตนสส ปช กตตกาโม ภเวยย, พหสสต ปเชตต อาหฯ พราหมโณ โก น โข พหสสโตต ปจฉตวา สงฆ ปจฉาหต วตเต ภกขสงฆ อปสงกมตวา ปจฉตวา อานนทตเถโร สาวกสงเฆ อคคพหสสโต โหตต สตวา สหสสคฆนเกน ปณตจวเรน เถร ปเชสฯ ม. ๓๐ ในเวลาทสมเดจ (ปรบจาก พระมหามนตร ขนตสาโร, ๐๐๑/๒๙ ซา ม. ๒๘๒)

โลกนาถสส ห ธรมานกกาเล เถโร โอวาทานสาสนยา ธมมกถาย ภกขภกขน อปาสกปาสกาโย จตสโส ปรสาโย อนคคเหสฯ สตถร ปรนพพเต, ปฐมมหาสงคตย อานนทตเถโร มหากสสปปมขาน ธมมสงคตการกาน ภกขน ธมม วสชเชส, ตนตภต พทธสาสน ปตฏาเปสฯ

อาคารเยสป, พหสสโต จ นาเมส สพเพส อวสสโย โหตเยวฯ คามวาสกาทส มนสเสส เอกกลเชฏโ คหปต, อสสราทส อกกฏเส มทธาภเสกปปตโต ขตตโย, พหสสโต สมาโนป สเขน สกวสานเค ชเน อภปาเลตฯ

ยมปน อปายโกสลล พาหรกาทปรสสยาน ปฏพาหาย เจว อมสส สขปปวตตา ปนตถาย จ ตตกรณยปปโยเค อปายภต โหต, ตเยว พาหสจจสมฏฐาน โหตฯ

ทยยานมนโท ห มหาราชา สกปร (สกนตร) สมยภตาน อตถธมมานเจว อเนกวธ‐ สตถานจ ปรชภโต หตวา, เย จ ราชนตสตถาน โกวทา โหนต, เตสมคโค โหต อสโมฯ รฏฐนวาสโน อาท กตวา ราชวสกาน อคคภโต อวสสโย โหต วตตเหต ภควตา

หโต พหนน ปฏปชช โภเค ต เทวตา รกขต ธมมคตต พหสสต สลวตปปนน ธมเม ต น วชหาต กตต

ธมมฏ สลสมปนน สจจวาท หรมน เนกข ชมโพนทสเสว โก ต นนทตมรหต เทวาป น ปสสนต พรหมนาป ปสสโตตฯ ๑

ตสมา ห อท มหาราชสส พาหสจจ ปรมวเสสมงคลนต วจจตฯ ? อปายโกสลลกถา ม. ๓๒ อบายโกศลนน (ขอสอบป ๒๕๔๙, พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๖ ซา ม. ๒๖๒)

๑ อง.ปจก. ๒๒/๔๒/๕๑.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๐

อปายโกสลลห นาเมต วภาคโต อายาปายโกสลลวเสน ทวธ โหตฯ ตเจต ยสสตถ, โส ปคคโล พยตโต โหต ปฏพโล ยมตตโน กรณยมสส, ตเมว อนากลปปตต กตวา อนยชต ยถาสตต ยถาพล อตตทตถเจว ปรตถจ อภนปผาเทต สปปฎภยกาเลป จ โสตถนา ว อตตานเจว ปเร จ ตโต ปรโมเจตฯ ๑ นทสสนเจตถ ทฆนกายสส มหาวคเค มหาปรนพพาน‐ สตตกถาฯ

ยทา ห ปรนพพเต ภควต โกสนารกา มลลา พทธสส สรร ฌาเปส, ตทา โข ต ภควนต กตตสทโท อญาสป ราชธานส อพภคคโต ภควา กร กสนาราย ปรนพพโต ตสส จ สรร ฌาปตนตฯ ต สตวา ว มาคธอชาตสตตราชปปมขา สตต ขตตยา ราชาโน พทเธ อภปปสนนา ราชฑเต สปรวาเร โกสนารากาน มลลาน กสนาร ปาเหส พทธสารรกธาตโย อภยาจตวา อตตโน อตตโน ปเทเส อพภาหรตวา มหาชนสสาภปชนตถาย ถเปส ปตฏฐาเปตฯ

สเจ ปน โกสนารกา มลลา อมนาว อปายโกสลเลน สมนนาคตา นาภสสส ทฆทสสโน จ อาคตาคตสเสว เอเกกสส ราชฑตสส พทธสารรกธาตโย วภชตวา อทสสส, ยท วา พทธ‐ สารรกธาตโย ปรกขณา อภวสสส, โย วา ขตตโย ราชา อตตโน ราชฑต สปรวาร กสนาร ปาเหสส ปนป พทธสารรกธาตโย อภยาจต เสวว จ พทธสารรกธาตโย นาลภสส, โกจ วา ขตตโย ราชา วภตตพทธสารรกธาตโย ลภตวา ยถาลทธ อสนตฏโฐ หตวา ตโตป ปฏลภต อภปตถสส, สพเพเปเต ยถจฉต พทธสารรกธาตโย เนวาลภสสส, เตเนว จ เนส ภณฑนาทน อภวสสส, เต จ เอกโต หตวา สยเมว วา มหตยา จาตรงคนยา เสนาย อาคจฉสสส พลกกาเรน พทธสารรกธาตน อจฉนทนตถาย โกสนารเกห มลเลห สงคาม กาตฯ

กโต ปเนต ภวสสต ย โกสนารกา มลลา อปปพลนกายา อปปเสนา หตวา สกกเณยย มหพพลนกาเย มหาเสเน อรโย ปฏพาหตฯ อปปฏรป โข ปเนต โหต ยเมตถ สงคาโม อปปชเชยยฯ เอว มนสกโรนตา โกสนารกา มลลา เตส พทธสารรกธาตโย อวภชตวา ยาว นานาราชธานน ราชฑตา สมาคตา อเหส พทธสารรกธาตโย จ วภชาเปส วายมสเยว, ตาว อาคเมสฯ

เอวห สต โทโณ นาม พราหมโณ ตาส สตตนน ราชธานน ราชฑตาน สนทรกถ กเถตวา เตเยว ราชฑเต โกสนารเกห มลเลห สทธ สมคเค กตวา สญาเปตวา พทธสารรกธาตโย อฏฐธา สม สวภตต วภชตวา เตสเยว เอเกก ยถจฉต นยยาเทสฯ เอวห สต สเจ โย โกจ ขตตโย

๑ บณฑตพงทราบไวเปนความรประกอบ ทานอธบายอกนยหนงวา ตณ โกสลลาน อายโกสลล อปาย‐ โกสลล อปายโกสลลฯ ท.ปา. ๑๑/๒๒๘/๒๓๑ ดคาอธบายใน อภ.ว. ๓๕/๘๐๗/๔๓๙, ท.อ. ๓/๓๑๕, วสทธ. ๓/๕, วสทธ.ฏกา. ๓/๑๒

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๑

ราชา ปจฉา อตตโน ราชฑต สปรวาร กสนาร ปาเหสส พทธสารรกธาตโย อภยาจตฯ เตเนว จสส โกสนารกา มลลา นสสสยเมว วทสสส วภชตาเยว พทธสารรกธาตโยตฯ โส เจ ขตตโย ราชา โกสนารเกห มลเลห สทธ ยทธมสชชสส พทธสารรกธาตโย อจฉนทตฯ เต โกสนารกา มลลา เตห สตตห ขตตเยห ราชห สทธ สมานจตตา สมานฉจฉนทา สมคคา หตวา เตเนว สทธ ยทธ กเรยยฯ

ตถา ห วภตตาสเยว พทธสารรกธาตส อสโสส โข ปปผลวนยา โมรยา ภควา กร กสนาราย ปรนพพโตต ทตจ สปรวาร โกสนารกาน มลลาน กสนาร ปาเหส พทธสารรกธาตโย อภยาจต, ยสมา จ นาสกขส โกสนารเก มลเล ปนป เตสเยว สนตกา พทธสารรกธาตโย วภชาเปต, ตสมา ตโต อวเสส องคาร อภหรสฯ อจเจว โกสนารกา เจว มลลา โทโณ จ นาม พราหมโณ อมนาว อปายโกสลเลน สมนนาคตา อเหส ทฆทสสโน จ, กาลานรป รฏฐปปสาสโนปาย อนยชมานา อตตโน กสนารานคร ตถารปมหพภยโต โสตถภาวปปตตมกสตฯ ม. ๓๓ ถาอานาจใหญ (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๑๙ ส.ค. ๕๔, ซา ม. ๒๖๔)

สเจ ห อสสรชโน อปายโกสลลปทฏฐาเนน อสสรยพเลน สมนนาคโต หตวา รฏฐวาส‐ อาทน อตถสาธกาน กจจาน อนยเชยย, อตตโน อานภาว วปผาเรต สกโกตฯ นทสสนเจตถ ทฆนกายสส ปาฏกวคเค จกกวตตสตตฯ ๑ ทฬหเนมสส กร มหาราชสส เชฏฐปตโต กมาโร ปต โอวาเท สปตฏฐโต หตวา จกกวตตวตต ปรปเรสฯ กถฯ ธมมก รกขาวรณคตต สวทหต อนโต‐ ชนสม พลกายสม ขตตเยส อนยนเตส พราหมณคหปตเกส เนคมชานปเทส สมณพราหมเณส มคปกขส จ, ๒ เต สขเต เจว นรนตราเย จ กตวา อารกขต โคเปต, เตส ภยาน อาวรต นปปวตเตต, เย วชเต อธนา โหนต เตส ธน อนปปเทต ย นสสาย เต ปรวหสาสมฏฐาปก มจฉา‐ ชว น ปโยเชนต, เย สมณพราหมณา ธมมกา โหนต ๓ มทปปมาทา ปฏวรตา, เต กาเลน กาล อปสงกมตวา กสลากสลมป สาวชชานวชชมป อตถานตถมป ปรปจฉต ปรปหต ๔ ย อกสล สาวชชจ ต ปชหต, ย กสล อนวชชจ ต วตตสมาทาน กตวา ภาเวตฯ ๕ ตโต ตสส เตชานภาโว

๑ ดรายละเอยด ท.ปา. ๑๑/๓๕/๖๕. ๒ อนโตชน พลกาย กษตรย อนยนต พราหมคหบด ประชา ช มคปกษ ๓ ขนตโสรจเจ นวฏฐา ๔ สานวนพระสตรวา ก ภนเต กสล ก อกสล ก สาวชช ก อนวชชนต ปรปจฉต ปรปหตฯ ๕ สานวนพระสตรวา ต สมาทาย วตเตตฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๒

เจว กตตสทโท จ สพพทสาส อภปตถรสฯ ๑ เย เต นคเรส ขตตยา วา ปฏราชาโน วา ต ปวตต ปชานนต, เตส เอโกป เตน สทธ ยคคาห คหมาโน วา นปจจการ อกโรนโต วา นตถฯ โส จาตรงคก เสน อากฑฒตวา ย ย นคร ภชต, ตตถ ตตถ อนวตตน ปฏลภฯ โส ธมมเกน อปาเยน จกกวตตรชช อปาปณ สมททปรยนต ปฐว ปสาสต อสกข จ, โน อาณายฯ อท กจาป ปรมปราภต ตตอสสรยาภวฑฒนภตสส ปน อปายโกสลลสส อตถปรทปก สาธก โหตฯ ม. ๓๓ ในฝายศาสนธรรม (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๔ ซา ม. ๒๖๔)

พทโธ ภควา อท อปายโกสลล ปทฏฐาน กตวา เวเนยยาน ธมม ปกาเสนโต อชฌาสย‐ กาลานรเปน อท อปายโกสลล อนวตตตฯ กถฯ เย ชนา อกสเลห ธมเมห อสสนนสนตานา โหนต, เตส สเวค อปปาเทตวา อกสลาน ธมมาน ปหานตถาย ทจจรต ตสส จ วปาก ทสเสต, เย ชนา กสเลห ธมเมห อสสนนสนตานา โหนต เตส ปตปาโมชช อปปาเทตวา ภยโยโส มตตาย กสลาน ธมมาน สมาทานตถาย สจรต ตสส จ วปาก ทสเสต, เย มทกาธมตตกา โหนต, เตส ทฏฐ‐ ธมมกตถ เทเสต, เย มชฌมาธมตตกา โหนต เตส สมปรายกตถ เทเสต, ยทา เต ตกขาธมตตกา โหนต ตทา เตส ปรมตถ เทเสตฯ อปจ ยาทเส กาเล ยาทโส ธมโม เทเสตพโพ ตาทเส กาเล อนรป ตาทส ธมม เทเสตฯ เตน หสส ภควโต สาสน สปปาฏหารยคณ โหต ย อนปฏปชชนโต ปฏปตตยานรป ผล ลภตฯ ตปปจจยา จ ภควต สทธาสมปนนา ภควโต อนตตโร ปรสทมมสารถต เนมตตกนาม อกสฯ อต โส ภควา อท อปายโกสลล ปฏจจ ยาวชชตนา เทวมนสสาน อตถาย หตาย สขาย จ พทธสาสน โลเก ปตฏฐาเปต สกโกตฯ ม. ๓๔ สมเดจพระบรมบพตร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๘)

มหาราชา ปน อมนา อปายโกสลเลน สมนนาคโต รฏฐสสาภวฑฒ อจฉมาโน สมยานรเปส เนตปเวณรฏฐปปสาสเนส กสโล หตวา อตตโน รฏฐสส เจว ทยยาน จ อปปชชตพพ‐ ภยนตราย ปฏเสธต กสโลปาย อจนตยฯ ย ย หตานหต โหต สาตถ ต ต อปายโกสลเลน อปปาเทตวา จรฏฐตก เอกรชช กาเรตฯ ตสมา ห สพเพ ทยยรฏฐนวาสโน ทยยา อทสส มหาราชวรสส เมตตาทปารม นสสาย สขตา หตวา วฑฒ วรฬห เวปลล ปาปณสฯ

องคตตรนกาเย จตกกนปาเต วตตเจต ๒ ภควตา คนนเจ ตรมานาน อช คจฉต ปงคโว

๑ ขอสงเกต: ทานแตงจกรวรรดวตร เปนปจจบนกาล แทรกไวระหวางอตตกาล ๒ บณฑตพงพจารณา จ ศพททเรยงไวเปนลาดบท ๔

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๓

สพพา ตา อช คจฉนต เนตเต อช คเต สต เอวเมว มนสเสส โย โหต เสฏฐสมมโต โส เจ ธมม จรต ปเคว อตรา ปชา สพพ รฏฐ สข เสต ราชา เจ โหต ธมมโกตฯ ๑

อย โข ปเนตถ ทตยมงคลวเสสกถา โหตฯ (ขาด ม. ๓๔ พระราชจรยา) ? รฏฐาภปาลโนปายกถา ม. ๓๔ พระราชจรยารฏฐาภปาลโนบายนน (ปรบจาก พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๒๐)

รฏฐาภปาลโนปาโยต ปเนตถฯ รฏฐ อภปาลต เอเตนาต รฏฐาภปาลโน, รฏฐาภปาลโน จ โส อปาโย จาต รฏฐาภปาลโนปาโยฯ ทยยานมนทสส ปเนวรโป ราชจรยารฏฐาภปาลโนปาโย ราชาณาจกกสส เจว สพพปชาย จ หตาย สขาย ปรมเตชานภาเวน กตราชกจจ นาม โหตฯ อทจ ตสส รตนโกสนทมหานครการาปนโต ปฏฐาย สตสสปร เอกวสตมสส สวจฉรสส โปฏฐ‐ ปทมาสโต ปฏฐาย ยาว รตนโกสนทมหานครการาปนโต ปฏฐาย สตตสสปร ทวาวสตมสส สวจฉรสส สาวนมาสา ๒ กตราชกจจ อาหรตวา วณเณตพพฯ

พทธจกกภาเค ปน ยทา อคค มตโต ราชเคหปปรเวเณ สรรตนสตถาราเม พทธ‐ มหามณรตนปฏมากรโปสถาคารสส สมป ฐต มหาชเนน สกกต ปชต พทธวรงคถปปาสาท ฑหต, ตทา โส ทยยานมนโท อคคภยา ปมจเจตวา เอต พทธมหามณรตนปฏมากร หราเปตวา อคค‐ ภยกเขมฏฐาเน อมรนทวนจฉเย นาม ภททปเฐ ปตฏฐาเปตวา ปนทวเส อคคภยปสมกาเล ปน ยถาปตฏฐตฏฐาเน ปตฏฐาเปส, ตสส จ มหามห กาเรสฯ เอวรเป สปปฏภยกาเลป โส พทธ‐ สาสนสสมาหโต หตวา พทธสาสนเกห มานต ปชต พทธมหามณรตนปฏมากร ว มนสกโรต อนสสรต อาวชเชตฯ อทมป พทธสาสนกาน ปตปาโมชชมาวหตเยวฯ

น เจส เกวล พทธสาสนสสมาหโต โหต, อถโข พทธสาสนาภปนโน หตวา นครราชสมามณฑลสสรสส อฏฐงคเตชาวธสส นาม ปตตสส พทธสาสเน สามเณรภาเวน ปพพชช ทาเปสฯ อทมป กลยาเณ นเวเสนตต ฐานสงคห คจฉต ชนานจ  “อยมป มหาราชา พทธ‐ าสนปสนโน โหต พทธมามโกเยวาต อภนเวสมาวหตฯ

๑ อง.จตกก. ๒๑/๗๐/๙๙. ๒ ตงแต กนยายน ศก ๑๒๑ ถง สงหาคม ศก ๑๒๒.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๔

ราชาจกกภาเค เจส ปตตาน วฑฒ อากงขนโต สงคห กโรนโต สปปคคหณตถาย ปตเต ยโรปเทส เปเสสฯ เตปสส สปปคคหณตถาย เปสตปตตา กาลานรเปน อคคหตสปปา หตวา ทยยรฏฐ นวตตสฯ นทานวตถมหป วตต ขตตยมหาสาลาป คหปตมหาสาลาป ปตตนตตน สงคห กโรนตา ตกกสลาย ทสาปาโมกขสสาจรยสส สนตก สปปคคหณตถาย อเปสยตถาตฯ เอว มาตาปตโร นาม ปตตานมนกมปนตา สงคห กโรนตา สปป สกขาเปนตเยวฯ เอวรโปย ปตต‐ สงคโห สปป สกขาเปนตต ฐานสงคห คจฉต นามฯ ๑

สพเพปสส ปตตา อคคหตสปปา อตตโน อตตโน สมปตตฏฐาเน ฐตา, ยาน สมปปนนาน กจจาน, ตาน อนกขตตธรา หตวา กโรนตฯ เตปสส ปตตา จกกวตตโน รโญ ปารมธมมา‐ ลงการปมปตตา วย ปรมเตชานภาวาลงการปมา ปรเสนปปมททนา โหนต ทยยรฏฐมณฑลโคปกา ทยยรฏฐวาสโคปกาฯ จกกวตตสตเตป ปโรสหสส โข ปนสส ปตตา อเหส สรา วรงครปา ปรเสนปปมททนาต ๒ วณณตเมวฯ อจเจว ราชจรยวตต มหานสส โหต รฏฐาภปาลโนปาย‐ ปทฏฐานภตฯ ม. ๓๕ ฝายราชอาณาจกร (พระมหาสองสน, แตงปการศกษา ๒๕๕๕‐๕๖)

อาณาจกเก ห ปพเพ ขตตโย มหาราชา ทยยานมนโท ธมมก รฏฐาภปาลโนปาย ปรปเรนโต อตตโน โอรเส ปรสมยสงขาต สปป สกขาเปต ยโรปปเทส เปเสสฯ ยทา จ โอรสา สพพสปปปารค โหนต ตทา สพเพ อนปพเพน โปราณกทฏฐานคต คณหนตา อตตโน อตตโน นคร ปจจาคมสฯ วตตเหต ตสม ตสม วตถนทาเน  “เย ขตตยมหาสาลา วา พราหมณมหาสาลา วา คหปตมหาสาลา วา สพพกจเจส ปณฑตา โหนต สมตถา, เตส เอเกโก, ย ตกกสลานคร นคเมส มหาชน อนสาสนตสส ทสาปาโมกขาจรยสส วสนฏฐานภต ตทา สพพชเนห จ อตวย ครกต โหต มานต,  ตสม สปปสกขนตถาย อตตโน อตตโน โอรสนตตาโร เปเสสตฯ กจาปท ปตรา ปตตาน กาตพพกจจสงขาต ปตตสงคหมตต  “สกข สกขาเปนตต สงข คจฉต, สพเพ ปเนเต โอรสา เอว อคคหตสพพสปปา มหนเตส ฐานนตเรส ราชกจจกรณตถาย ธร

๑ กลยาเณ นเวเสนต กด สปป สกขาเปนต กด เปนหนาทของบดามารดาทพงปฏบตตอบตร ตาม หลกทศ ๖ ดงบาลวา อเมห โข คหปตปตต ปจห าเนห ปตเตน ปรตถมา ทสา มาตาปตโร ปจจปฏตา ปจห โข าเนห ปตต อนกมปนต ปาปา นวาเรนต กลยาเณ นเวเสนต สปป สกขาเปนต ปฏรเปน ทาเรน สโเชนต สมเย ทายชช นยยาเทนตฯ (ท.ปา. ๑๑/๑๙๙/๒๐๓)

๒ ท.ปา. ๑๑/๓๕/๖๕.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๕

คณหนตา ปฏปกขปรมททเน เจว สปชสส รฏฐสส รกขาวรณคตตย จ รโ กจจาน สาธนา อปตถมเถส สวทหสฯ เต ห,  รโญ จกกวตตสส โอรสา ตสส ปรวารา อเหส วย ปญายสฯ วตตเหต จกกวตตสตเต  “ปโรสหสส โข ปนสส ปตตา อเหส สราวรงครปา ปรเสนปปมททนาต ฯ เอวมปท ตสเสว รฏฐาภปาลโนปายสส มหโต อตถาย จ หตาย จ สวตตต นาม ฯ ? สมานตตตากถา ม. ๓๗ สมานตตตนานน (ขอสอบป ๒๕๕๐, พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๘ เทยบ ม. ๒๘๘)

สมานตตตาต ปเนตถฯ สมาโน ปรสส อตตา เตนาต สมานตโต, ตสส ภาโว สมานตตาฯ ตตราย อธปปาโยฯ ตสม ตสม ปคคเล ยถารห ปวตตตธมเมส สมจรยา สมานตตตา นามฯ ตตราย จรยาวเสโสฯ โย อตตโน ญาตโก โหต, ตสม ปคคเล ยถารห มานนายป อสมานสสรย‐ ยสวสธนปรวารเหต อนวมญนายป ญาตกฏฐานานรปโต สม จรตฯ อย ญาตธมเม สมจรยา นามฯ อยจ ยสสตถ, ตสส วปลผลาวห อตตมมงคล โหตฯ ตสมา ภควาป คหโน เจว ปพพชเต จ อมสส สมจรยาย ปตฏฐาเปต โอวทฯ กถฯ ฆรมาวสต คหน โภควลชนกจจ ทสเสนโต ญาตสงคหสงขาต ญาตพล กรณย อททส, ย กตวา โภคาน อาทเย อาทยต นาม น จ นรตถกฏฐาเนน โภเค วลเชต นามฯ ปพพชตานมป ยถารห ญาตตถจรย กาต โอกาส อทาสฯ กถฯ ภกขสส ญาตกาน เภสชชกมม น นวารต, อตตโน สนตก ญาตกาน ททนตสส กลทสกกมม น โหต, น สทธาเทยยวนปาตน, ญาตกภตาย ภกขนยา จวร ททนตสส วา ตสสา หตถโต สหตถา ปณฑปาต ปฏคคเหตวา ภชนตสส วา อาปตต วา น โหต, ญาตกภต คหปต วา คหปตาน วา จวราทปจจย วญาเปนตสส กตวญตต น โหตฯ ภควตาป อย ญาตตถจรยา อวชหตาเยวฯ ม. ๓๗ และมเรองเลาในอรรถกถา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๒/๑๕๒ เทยบ ม. ๒๘๘)

นทสสนเจตถ ธมมปทฏฐกถาวตถฯ โส ยทา ญาตกาน ภณฑนกลหวคคหววาทา อปปชชนต ตทา เต วปเสตฯ โส จ ยทา โกสลราชา วฑฑโภ สกยวส วนาเสตกาโม จาตรงคกเสนโย ยทธสชโช กตปาสโน เยน สากยา ตทาภมโข คจฉต ตทา ทวกขตต กสโลปาเยน ต ปฏกขป นวารยฯ ๑

อปจ สตถา เย ญาตกา ตตถยปกกนตา, เตส ปจเจก ปรหาร อทาสฯ เตห ญาตเกห ธมมวนเย ปพพชตกาเมห ยถา อเญห ตตถเยห ธมมวนเย ปพพชตกาเมห จาตมมาเส ตตถย‐

๑ ธ.อ. ๓/๕.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๖

ปรวาโส จรตพโพ ตถา น ตตถยปรวาโสฯ ๑ ยทา เต ญาตกา ปพพชชายตถาย อาคจฉนต ตทา เต ปพพาเชสฯ ตสมา ห ญาตกา อเญห วสสาสปรมา โหนต สขทกเขส จ สหภาค สขานทาย โน กรณเยส พลานปปทายโนฯ ยถา ห อสมปนนสาโข รกโข วาเตน ปหโต สณฐาต น สกโกต น จรสเสว วนาส ปาปณาต ตถาเยว อญาตโก ชโนฯ จกกวตตราชาป ยตถ กตถจ คจฉนโต ญาตสาโลหเตห เจว อมจเจห จ ปรวโต หตวา อคมาสฯ

โก ปน วาโท อเญส ชเนสฯ ยสส ปน ญาตสงคโห อกตปพพโก โหต โส อโยนโส มนสการกตตา อตตโน พลมปจฉนทตฯ เอตมสส ปราภวโต มขฯ วตตเหต ภควตา ปราภวสตเต

ชาตถทโธ ธนถทโธ โคตตถทโธ จ โย นโร สญาตมตมเญต ต ปราภวโต มขนต ๒

ตสมา ห ญาตสงคเห สมานตตา ฐานานรปโต ปวตเตตพพาฯ ม. ๓๘ อกประการหนง ชนผเปนมตร (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๒๑ ทายเลม ซา ม. ๒๘๙)

อปจ ย โย อตตโน มตโต โหต, ตสส อตตนา อธกตรวฑฒนปปตตกาเล วา หายนปปตต‐ กาเล วา อญถาภาวาคมเนน อวฏฐตจตโต หตวา มตตฏฐานานรปโต สม จรต, อท มตตธมเม สมจรยา นามฯ มตโต จ นาเมส กจาป อตตโน ญาตโก น โหต, อตตนา ปน สทธ เสวตวา ทฬห วสสาส อาปชชนโต ทฬหญาตสทโส โหตฯ ยถาห วสสาสา ปรมา ญาตตฯ โส ห มตโต อตตโน มตตสส กจเจส อปปนเนส สหายภาว ปตวา ตาน กตวา สาเธต, อตตโน จ มตตสส สมปตตยา วปตต ปตตาย เตน สมานทกขภาว ปตวา สมสสาเสตฯ มตตา จ โข พหปปเภทาว โหนต, อตถ มตตปฏรปกาต อรยโวหาเรน วจจมานา ปาปมตตา, อตถ สหทาต อรยโวหาเรน วจจมานา กลยาณมตตาฯ อต มตตา สงเขปโต ทปปเภทาเยว โหนต, อปจ มตตภชนา จ ญาตกมานนา จ นานา โหนตฯ กถฯ โย โกจ มาตโต วา ปตโต วา ยาว สตตมา ปตามหยคา สมพนธตาย ญาตกฏฐาเน มานโต โหต, ตตกจเจส ปน สห อยนภาเวน มตตฏฐาเน ภชโต โหตฯ สา จ โข มตตภชนา เตสมญตโร พลวพาหรปจจโย โหต เยห ปรหาน วา วฑฒ วา ปาปณาตฯ ตสมา ห พทธาทโย มหาชนสส ปาปมตตววชชนกลยาณมตตภชนตถาย เอว โอวทส

น ภเช ปาปเก มตเต น ภเช ปรสาธเม ภเชถ มตเต กลยาเณ ภเชถ ปรสตตเมตฯ ๓

๑ ดรายละเอยดใน วนย. ๑/๑๐๐/๑๔๗. ๒ ข.ธ. ๒๕/๓๐๔/๓๔๗. ๓ ข.ธ. ๒๕/๑๖/๒๕.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๗

ม. ๓๘ แลกลยาณมตรนน (พระมหามนตร ขนตสาโร, ๐๐๑/๓๘ ซา ม. ๒๘๙) เต  “โภคสมปตตยา เจว โลกยโลกตตรสงขาตาย จ คณสมปตตยา วฑฒปปจจภตาต

สวณณตา โหนตฯ ตสมา โย กลยาณมตต เสวต, โส านานรเปน ทานาทสงคหวตถวธาเนน ตสส จตต คณเหยยฯ อทห สนนฏาน ทฏพพฯ ภควา สงคาลมาณว นาม คหปตปตต โอวทนโต สงคาลสตเต เอตทโวจ  “ปจห โข คหปตปตต าเนห กลปตเตน อตตรา ทสา มตตามจจา ปจจปปฏาตพพา ทาเนน ปยวชเชน อตถจรยาย สมานตตตาย อวสวาทนตาย จาตฯ ๑ อจเจว มตตธมเม สมานตตตา ยถารห มตตภเตส ปคคเลส ปวตเตตพพาฯ ม. ๓๙ อกประการหนง ชนผนบเนอง (พระธรรมกตตวงศ, ๑๕ ธ.ค. ๕๕ เทยบ ม. ๒๙๐)

อปจ ย เอกคเณ ปรยาปนนา ชนา เอกภาวานรปโต สม จรนต, น สทตถปสตา หตวา ปเรส วเหสาย พหก สทตถ ลทธ วายมนต, สพเพ ปน เอกโต หตวา อญมญสส อตถ รกขนต, อท ตปปรยาปนนธมเม สมจรยา นามฯ คณปรยาปนเนห นาม สทตถ รกขนเตห ปรตโถป รกขตพโพเยว โหต, เอว สต สทตโถป ถโร โหต จรฏฐตโกฯ สเจ ปน อตตตถปญา หตวา ปรตถภชกา ภเวยย, สทตโถป น จรฏฐตโก สยาฯ ตตราย อปมาฯ เสยยถาป นาม ตโย วา จตตาโร วา ทารทณฑกา อญมญ นสสาย ฐปตา โหนต เตส เอโก วา เทว วา เกนจ อปนตา โหนต, เสสา ทพพลา หตวา อญมญ สนธาเรต น สกโกนต, เอว สต สพเพ เอกเสน นปตนตเยว, เอว สมปทมท ทฏฐพพฯ ธมมปทคาถาย ปกณณกวคเค อยมตโถป นททฏโฐ

ปรทกขปธาเนน โย อตตโน สขมจฉต เวรสสคคสสฏโฐ เวรา โส น ปรมจจตตฯ ๒

เตน ภควา อญมญสส อตถ อนรกขต ภกขสงฆสสป คหฏฐคณสสป โอวาทมทาสฯ ตตถ ภกขสงฆสส ทนโนวาทโต สนนฏฐาน ทฏฐพพฯ กถฯ ภควา ห  “อธ ภกขเว ภกขนา เมตต กายกมม...เมตต วจกมม...เมตต มโนกมม ปจจปฏฐต โหต สพรหมจารส อาว เจว รโห จ...เย เต ลาภา ธมมกา ธมมลทธา อนตมโส ปตตปรยาปนนมตตมป ตถารปเห ลาเภห อปปฏวภตตโภค โหต, สลวนเตห สพรหมจารห สาธารณโภค,...สลสามญคโต วหรต

๑ ท.ปา. ๑๑/๒๐๒/๒๐๔. ๒ ข.ธ. ๒๕/๓๑/๕๓.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๘

สพรหมจารห อาว จ รโห จ...ทฏฐสามญคโต วหรต สพรหมจารห อาว เจว รโห จาต อาทส ๑

เจว  “ยาวกวจ ภกขเว ภกข เย เต ภกข เถรา รตต จรปพพชตา สงฆปตโร สงฆปรนายกา เต สกกรสสนต ครกรสสนต มาเนสสนต ปเชสสนตต...ปจจตตเญว สต อปฏฐเปสสนต กนต อนาคตา จ เปสลา สพรหมจาร อาคจเฉยย อาคตา จ เปสลา สพรหมจาร ผาส วหเรยยนตอาทส ๒

จ อาคตนเยห ภกขสงฆ โอวทฯ คหฏฐาน ปน ทนโนวาเท สนนฏฐาน วชชน ลจฉวราชน เทสเต อปรหานยธมมสตเต ทฏฐพพฯ ตตถ เอกจโจ ธมโม คณานสาสโนปายวธนา ปวตต วชชรฏฐปปสาสน อนโลเมนตฯ ? สมานตตตากถา ม. ๓๙ เจาลจฉวทงหลาย (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๒๓, ซา ม. ๒๙๐)

ตตราย สงเขปตโถฯ วชช กร สมคคา คณภาเวน รฏฐกจจ กโรนต, วชช อนภสสรา หตวา วาเรน รชช ปาปณนต, สณฐาคาเร กรณยาน วนจฉต สนนปตนตฯ วชช สมคคา สนนปตนต, สมคคา วฏฐหนต, สมคคา วชชกรณยาน กโรนต, วชช อปญตต น ปญเปนต ปญตต น สมจฉนทนต, ยถาปญตเต โปราเณ วชชธมเม สมาทาย วตตนต, วชช เย เต วชชน วชช‐ มหลลกา เต สกกโรนต ครกโรนต มาเนนต ปเชนต เตสจ โสตพพ มญนต, วชช ยา ตา กลตถโย กลกมารโย, ตา น โอกกสส ปสยห วา เสนต, วชช ยาน ตาน วชชเจตยาน อพภนตราน เจว พาหราน จ ตาน สกกโรนต ครกโรนต มาเนนต ปเชนต, เตสจ ทนนปพพ กตปพพ ธมมก พล โน ปรหาเปนตฯ ตทภย เจตถ สาธก โหตฯ วตตนเยเนว ภควา อญมญสส อตถ อนรกขต นกายปรยาปนนาน ชนาน โอวาท อทาสฯ ม. ๔๐ สมานตตตา (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๒๗ ส.ค. ๒๕๕๔ ซา ม. ๒๙๑)

อต ตปปรยาปนนธมเมส สมานตตตา เอกนกายปรยาปนเนส ชเนส ยถารห ปวตเตตพพา วฯ อย พหปปยต ชเนตฯ พหปปยตา ปนาย สพเพส นกายปรยาปนนาน ชนาน อตถาย หตาย ปวตตต, น เกวล ยสส กสสจ นกายสเสว อตถาย หตาย ปวตเตยยฯ กถฯ ๓ เย ห สมานตตตา‐ สมนนาคตา โหนต, เต เจ อปปฏฐานา สย, อสสราน ปยา โหนต, เตส สนตกา สงคห ลภนต, สเจ สมานฏฐานา สย, อญมญสส ปตฏฐา ภวต สกโกนต, สเจ อสสรา สย, อปปฏฐานาน

๑ สาราณยธรรม ๖ เมตตากายกมม เมตตาวจกมม เมตตมโนกมม สาธารณโภค/อปปฏวภตตโภค สลสามญคโต ทฏฐสามญคโต (ท.ปา. ๑๑/๓๑๗/๒๕๗)

๒ อปรหานยธรรม ขอ ๔, ๗ (อง.สตตก. ๒๓/๒๑/๒๒) ๓ ใช อถโข แทน กถ กได เปน น เกวล..., อถโข เย สมานตตตาสมนนาคตา โหนต เต...ฯ

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๙

ปกขภาว ลภนต, เต ยาน กานจ อสสราน กจจาน สมปปนนาน ภเวยย, ตาน ภตตวเสน สกกจจ กตวา สาธก นปผาเทนตฯ ตโต เนส กายกาป มนสกาป สามคค อญมญสส ปยภาวการณา สาธก ปวตตตฯ อย ห สามคค เยน สงเฆน ปวตตตา โหต, ตตถ วฑฒ วรฬห เวปลล ปวตเตตฯ วตตเหต ราชสภาสตภต

สพเพส สงฆภตาน สามคค วฑฒสาธกาต สงเขปโต ปน, โย พหนน ชนาน ปโย โหต, ตสส วฑฒเยว ปาฏกงขา โน ปรหานฯ ภควาป

ปจกงคตตรสส อปรหานยธมมสตเต ๑ มหานามสส ลจฉวโน เอตทตถาย ฆรมาวสมาเนห กตตพพกจจ อททสฯ ตตราย สรปตโถฯ เย เกจ ราชาน ขตตย มทธาภสตต อาท กตวา ยาว กเล ส ปจเจกาธปจจ กาเรนต, ตาว อสสรชนา อตถ, เตส โย โกจ กลปตโต อฏานวรยาธคเตห โภเคห พาหาพลปรจเตห เสทาวกขตเตห ธมมเกห ธมมลทเธห มาตาปตโร เจว ปตตทารทาส‐ กมมกรโปรเส จ เขตตกมมนตสามนตสโพยหาเร จ พลปฏคคาหกา เทวตา จ สมณพราหมเณ จ สกกโรต ครกโรต มาเนต ปเชต, ตเมน มาตาปตอาทโย สกกตา ครกตา มานตา ปชตา กลยาเณน มนสา อนกมปนต จร ชว ทฆมาย ปาเลหต มาตาปตอาทห อนกมปตสส กลปตตสส วฑฒเยว ปาฏกงขา โน ปรหานตฯ ม. ๔๐ แมพระเจาจกรพรรดราช (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๒๔ ซา ม. ๒๙๒)

ปสาสนการ ห ราชา จกกวตต จาตสมททปรยนต ปฐว อภวชนโต สพเพส จกกวตตวตต ปวตตาเปส, สเมน ธมมเกน มหาชน เมตต ทตวา รชช กาเรตวา อปาเยน จกกวตตรชช อปาปณ สมททปรยนต ปฐว ปสาสต อสกข โน ทณเฑน สตเถนฯ อยจ พหปปยตา ปฏพาหนกรกขเณ สามคคยา อาวหนปจจโย โหตฯ นทสสน เจตถ ทกนปาเต อลนจตตชาตกฯ ๒ ตตราย สงเขปตโถฯ ม. ๔๑ ในอดตกาล พระเจาพรหมทต (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๒/๓๐ ซา ม. ๒๙๒)

อตเต กร ราชา พรหมทตโต พาราณสย รชช กาเรนโต เอก สพพเสต ราชโภคค หตถา‐ ชานยโปตก ลภ, ตทาสส กตตสทโท สกลชมพทเป อพภคคโตฯ อปรภาเค ตสส อคคมเหส คพภน อโหสฯ ตสสา ปรปากคพภกาเล พาราณสราชา ทวงคโตฯ โกสลราชา ปนสส กาลกตภาว สตวา  “ตจฉ กร รชชนต มหตยา เสนาย อาคนตวา นคร ปรวาเรสฯ นครวาสโน นครทวาราน ปทหตวา ทฬห นครารกข อกสฯ ตสม สมเย เทว ปตต วชายฯ โส มหาชนสส ลนจตต ปคคณหนโต

๑ กมารลจฉวสตร อง.ปจก. ๒๒/๕๘/๘๘. เทยบ ม. ๔ ๒ ดรายละเอยดใน ข.ชา. ๒๗/๑๖๑/๕๒, ชา.อ. ๓/๒๗.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๓๐

ชาโต, ตสมา  “อลนจตตกมาโรต นาม กรสฯ ชาตทวสโต ปฏฐาย ปนสส นาครา อโนสกกตวา สมคคา หตวา ราชกมาร มงคลหตถโน กมเภ นสทาเปตวา อาทาย โกสลรญา สทธ ยชฌตวา ปจจามตเต ปราชย ปาเปตวา โกสลราชาน ชวคคาห คเหตวา กรมร กตวา อาเนตวา ราชกมารสส นยยาเทสฯ ราชกมาโร ต โอวทตวา อยโยเชสฯ ตโต ปฏฐาย ราชกมารสส อานภาโว สกลชมพ‐ ทป ปตถรฯ อโญ ปฏสตต นาม อฏฐาต สมตโถ นาโหสฯ (กาสกรฏฐสส อนนตรสามนโต) ม. ๔๑ และพระราชกมารกไดรบ (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๒๔, ๐๑๐/๑๐๓, ซา ม. ๒๙๒)

พาราณสย จ ปน ราชกมาโร สตตวสสกกาเล อภเสก ปตวา อลนจตตราชา นาม หตวา สเมน ธมเมน รชช กาเรตวา ยาวชว สขปปตโต อโหสฯ สตถา อม อตต อาหรตวา ภกขสงฆสส โอวาท อทาสฯ

อลนจตต นสสาย ปหฏฐา มหต จม โกสล เสนาสนตฏฐ ชวคคาห อคาหย เอว นสสยสมปนโน ภกข อารทธวรโย ภาวย กสล ธมม โยคกเขมสส ปตตยา ปาปเณ อนปพเพน สพพสโยชนกขยนตฯ ๑

? กรณากถา ม. ๔๓ ความมกรณาไดชอวา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๒๒)

กรณากถา ปนายฯ การญตา นาม กรณาย ภาโวฯ กรณา เหสา พยชนโต อตถโต จ เวทตพพาเยวฯ พยชนโต ปรทกเข สต สาธน หทยกมปน กโรต ก สข รนธตต วา กรณาฯ อตถโต ปน ปรทกขาปนยนกามตา กรณา นามฯ ๒ อย ห วเหสาย อชวปจจนกภตา อญมญสส อตถจรยาย พลวปปจจยภตา โหต ยาย สมนนาคโต ปคคโล อเญห วเสสตโร โหตฯ ปกตยา ห ชนนกาเยส อสสรา อนตมโส กลเชฏฐกาป กรณาวหารโน โหนตฯ อย กรณา ปคคลวเสน อปรมาณา ว ปวตตตฯ ตตถ อกกฏฐโต ตาวฯ อาณาจกเก ขตตโย ราชา กรณาการณาเยว รฏฐวาสห อตกกนโต โหต อตมานโตฯ ยถา มาตาปตโร อตตโน ปตเตส กรณายนต เตส หตกกรา โหนต, เอวเมว โสป ราชา รฏฐวาสส กรณายต, เตห สทธ สมานทกขสโข โหต, ยสมา เจส กรณาสมาคโต โหต ตสมา ธมมฏฐโต โหต อปกขปาต น ฉนทา โทสา โมหา ภยา อคต คจฉต รฏฐนวาสน จ สขทกขเยว มนสกโรตฯ อนตมโส กทาจป โส สยว รฏฐวาสโน ปรคคหต

๑ ข.ชา. ๒๗/๑๖๑/๕๒. ๒ นท.อ. ๒/๔๒๙; สงหค.ฏกา. ๑/๑๐๖‐๗. วสทธ. ๒/๑๒๒, ๑๔๐; อภ.วตาร. ๑/๗๖ เทยบ ม. ๑๔๙.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๓๑

อญาตกเวเสน นกขมตวา วจรตฯ (นทสสนเจตถ กตถจ อฏฐกถาย วตถ) ยทา ปจจามตตา ปจจปฏฐตา นคร ปรวาเรนต ตทา รฏฐวาสน ภย สวรต เสน อากฑฒตวา นกขมตวา ยทธ กโรตฯ อทสเมต ปนปปน ภวตฯ เอว หสส กรณา อปรมาณาว ปวตตต ตสมา โส รฏฐนวาสห อตกกนโต โหต อตมานโตฯ ม. ๔๔ ควรไดรบอภยและรบความยกยอง (พระธรรมวโรดม, น.๒๙๓, ๓๒๙)

ปชาย อภยทานเจว อภสมภาวนจ ลภต ยตโต, เสยยถาป มานสกาน เทวตาฯ ตปปจจยา เจส โลเกห สมมตเทวราชาต สมมานโต โหต, ย ย กสล มหาชเนน ตสเสว มหาราชสส ภยโยโส มตตาย วฑฒภาวาย อททสส กต โหต อปจต, ตสส ตสเสว ปตตยา อรหภโตฯ ม. ๔๔ ในฝายศาสนจกร (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๒ ก.ย. ๕๔)

พทธจกเก ปน ภควาป เอตเทว กรณ ปฏจจ ธรมานกกาลโต ปฏฐาย ยาวชชตนา พทธ‐ สาสนกาน สรณ โหต สกกโต ครกโต มานโต ปชโตฯ กรณา เจสา ภควโต โพธสตตกาลโต ปฏฐาย ปารมปรณสส ปจจโย โหต, ย เหตสมปทาย เอกเทสภโต มหากรณาสมาโยโคต สงข คจฉต, ผลสมปทาภตสส จ อนตตรสพพตญาณาวโพธสส ปจจโย โหตฯ โส ภควา อภสมโพธโต ปฏฐาย ยาว ปรนพพานา มหากรณาย นยตโต หตวา เตส เตส นครคามนคมาทส จารกจรมาโน เวเนยยาน ธมม เทเสตวา เต อปนสสยานรปโต โลกยสมปตตมป โลกตตรสมปตตมป ปาเปสฯ อายหปรโยสาเนป พาฬหคลาโน ปรนพพานมจเก นปนโน หตวา กจาป ตสส รตตยา ปรนพพายสสต, สภททปรพพาชกสส ปน ธมม เทเสตวา อรหตต ปาเปส ปจฉมสาวกภาว ปฏลาเภสฯ อยมปน ยถาวตโต อตโถ ภควโต สตเตส ปวตตมหากรณาย ยาวมหนตภาวปรทปโกฯ ม. ๔๔ เพราะเหตนพระองค (พระธรรมวโรดม, น. ๒๙๓, ๓๒๙)

อตป โส ภควา ยาวชชตตนา พทธสาสนกาน สรณมตตม โหต, อมเมวตถ สนธาเยต มงคลกรยาย วจสจจาธฏฐาเน วตต

มหาการณโก นาโถ อตถาย หตาย สขาย สพพปาณน ปเรตวา ปารม สพพา ปตโต สมโพธมตตม เอเตน สจจวชเชน มา โหนต สพพปททวาฯ

ม. ๔๕ ฝายพทธจกร (ปรบจาก พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๒๗) พทธจกเก ปน ขตตโย มหาราชา พทธสาสเน ภกขภาเวน ปรมโอรสาธราชสส มหา‐

วชราวธสส มกฏราชกมารสส เจว สามเณรภาเวน มหตลอตลยเตชสส ราชปตตสส จ ปพพชช‐ มนญาสฯ กจาป เอวรปาปสส ราชจรยา กลยาเณ นเวเสนตต สงคห คจฉต นาม มหโต ปนตถาย สวตตตฯ กถฯ อาณาจกกสส เจว พทธจกกสส จตถการ อโหสฯ โส จ เจตยวหาร‐

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๓๒

ทานาท มหาทาน พหห จ ปจจเยห ภกขสงฆสสปฏฐาน อกาสฯ กจาป เจวรป มหตถก โหต พทธสาสเน ปนสส ปตตปพพชชาย ๑ กล นคฆต (นาคฆต)

เตนาห โปราณา อโสเกน มหาราเชน ปฏฐา วสสชเชนตา ตมเห มหาราชา พทธสาสนสส มหาปรจจาค กโรนตา คณนาปมาณโต ธมมกขนธสม จตราสตสหสสสงขย พห ถปมาวาสจ อการยตถฯ เอวรปมป กโรนตา พทธสาสนญาตกา นาม น โหถ, ราชปตตปสมปท ปน ททนตา อนชานนตา ปพพชตกาเล พทธสาสนญาตกา นาม โหถาตฯ ๒ อถ อโสโก มหาราชา พทธสาสเน ภกขภาเวน มหนทกมารสส ราชปตตสส เจว ภกขนภาเวน สงฆมตตากมารกาย ราชธต จปสมปทมนญาสฯ ปพพชตกาเล เจเต เทว ลงกาทเป พทธสาสน ปตฏฐาเปสฯ กจาป อจเรน ปพพชตา, มหนต ปนตถเมว สมปาเปสฯ ? เมตตากถา ม. ๔๘ เมตตานน (ปรบจาก พระธรรมวโรดม น. ๔๗๙)

ยา ปน เมตตา อญมญสส ผรตวา ภาเวตพพา, สา ทพพธา โหต โอทสสผรณา อโนทสสผรณาตฯ ตตถ โอทสสผรณา นามฯ ยา เมตตา อตตโน ญาตกาทโย อททสส ผรตวา ภาเวตพพา, สา วจจต โอทสสผรณาฯ นทสสนเจตถ ทฏฐพพฯ เสยยถาป นาม มาตาปตโร เมตตาสหคเตน เจตสา อตตโน ปตตธตส เมตตายนต, ตาสจ วฑฒ อภกงขนต, เอวเมว โอทสสผรณา เมตตา ผรตวา ภาเวตพพาฯ อโนทสสผรณา ปเนสาฯ ยา ปน เมตตา มโขโลกนาภาวโต สพพสตเต อโนทสส อารพภ ผรตวา ภาเวตพพา สา วจจต อโนทสสผรณาฯ นทสสน เจตถ ขตตเยน มหาราเชน อตตโน รฏฐนวาสน ผรตวา ภาเวตพพา เมตตาฯ อยมป อโนทสสผรณา เมตตา ปคคลชฌาสยวเสน อปปมาณ อปรยนต ผรตวา ภาเวตพพา โหต, ปฏฆวตถภตโต จ นวรณโต ๓ วมตตจตตตตา เมตตา เจโตวมตต นามฯ ม. ๔๘ เมตตาคณ (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๒๓๒๔, พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๒๘)

อย เมตตา เยน อาเสวตา โหต ภาวตา พหลกตา, ตสส สนตาเน ปตฏฐตพลวปปจจโย โหต, ย ปฏจจ โส อตตโน จตตวาเร ปวตตเมตตานรปโต โอธโสป อโนธโสป ปรหตาน ปโยเชตฯ กถฯ ตาส โอทสสกผรณา เมตตา พลวปจจโย โหต, ย ปฏจจ มาตาปตโร อตตโน ปตตธตโร

๑ ปพพชชา อต., ปพพชน นป., ปพพาชน นป. ๒ โย ห โกจ มหาราช อฑโฒ วา ทลทโท วา อตตโน โอรส ปตต ปพพาเชต, อย วจจต มหาราช ทายาโท

สาสนสสาตฯ (วนย.อ. ๑/๕๐) ๓ อาฆาตวตถสมภตโต พยาปาทนวรณโต

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๓๓

โปเสนต, ปตตธตโร จ อตตโน มาตาปตน ปฏการ กโรนตฯ อโนทสสกผรณา ปน เมตตา พลวปจจโย โหต, ย ปฏจจ ราชาโน รฏฐนวาสโน สขเต กตวา โคเปนต อภปาเลนต วฑฒ วรฬห เวปลล ปาเปนตฯ อปจ โอทสสกผรณา เมตตา ยสมา ธมมตาย อปปชชต ตโต จ อตตร ภาเวต สกกา โหต, ตสมา อนจฉรยา โหตฯ อโนทสสผรณา ปน เมตตา ยสมา กลยาณชฌาสเยเนว อปปชชต อสสามจฉรยาทห จ อารกา โหต ตสมา อจฉรยา โหตฯ กถฯ ปกตยา เหตถ สตตา อตตตถปญา โหนต กทรยา, อตตานจ โปเสตกามาเยว โหนต, กทาจ ปเรส หต จรนตาป ญาตกาทน สมพนธนเมว จรนตฯ ว ปน ปรโส สพเพ สตตา สขกามทกขปฏกลภาเวน สมานปตถนา โหนต, ตถาป เต อตตโน อตตโน จรยาสามตถยาน เจว กาลเทสานจ กสลากสลานจ วเสน นานา โหนต สข อธคจฉนตป ทกข อธคจฉนตปต สมปสสมาโน ยทา อตตนา ยาทส สข ปฏลภต, ปเรสมป ตาทสส สขสส ปฏลาภตถาย เมตตจตต อปปาเทต, ตทาสส เมตตา อตตนา สทธ อสมพนธภตาน ปเรส อโนธโส ผรตา นาม โหตฯ ม. ๔๙ แตนนจงพาบคคล (ปรบจากขอสอบป ๒๕๒๓, พระธรรมวโรดม น. ๔๘๑)

เอวรปา ห เมตตา ยสสตถ, โส ปคคโล อชฌาสยวเสน ปเรส สขวตถมป ตปาปณโนปายป อปปาเทต, ยถาวตตปปการา โข ทพพธา เมตตา เยสมตถ, เต ปคคลา ปฏรปเก พทธสตต คเหตวา อโตจโต จ อากฑฒนโต วย ตสม ตสม กรณเย อญมญสส สงคห กโรนตฯ สา จ ทพพธา ปพเพกตกสลวเสน มนสเส เสฏฐภาวปปตเต กตวา วภชตฯ ม. ๔๙ เมตตานนเปนคณ (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๒ ก.ย. ๕๔)

เมตตา ปเนสา พรหมวหารานมญตโร โหตฯ ๑ พราหมเณห กตตาตป ปตา ภตภพยานนตป ๒

สมภาวโต, เอโก เทววเสโส พรหมา นาม โส เมตตจตโต หตวา สกพนธภต ปช อภปาเลตฯ อปจ โข มาตาปตโรป เมตตาวหารธมมภาวโต ปตตาน พรหมาต ๓ วจจนต, ตเถว ปฐวสสรา ราชาโนป เมตตาวหารธมมภาวโต ปชาย เทวาต สมมตา โหนต, ตสมา เต สมมตเทวาต วจจนตฯ

๑ เมตตา ปเนสา จตนน พรหมวหาราน อญตโร (พรหมวหาโร) โหตฯ ให อญตโร โยค พรหม‐ วหาโร มาเปนวกตกตตานาม นไดความและถกสภาวธรรม แตถาแตงเปน เมตตา ปเนสา จตนน พรหม‐ วหาราน อญตรา (เมตตา) โหตฯ ให อญตรา โยค เมตตา มาเปนวกตกตตานาม จะทาใหเนอความผดไป วา มเมตตาหลายอยางในพรหมวหาร ซงผดความมงหมายในทน

๒ ท.ส. ๙/๓๓/๒๔. ๓ แตงเปน พรหมาต เปนเอกวจนะ เพราะมงทพระพรหมผสรางเทานน ไมไดมงพระพรหมทวๆ ไป

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๓๔

ม. ๔๙ คณขอนเปนสาคญ (พระเมธวราภรณ, เฉลยในสานก ๒๘ ม.ย.๕๔) อย เมตตา พทธสาสเน อจฉตพพาเยว โหต, ธมโม จ วนโย จ สวากขาโตต ปรทปกา

โหตฯ วตตมป เอต สวากขาโต ภควตา ธมโมตฯ สา สาสนปฏปตตยา มลภตาต ปสสตพพาฯ ม. ๔๙ คณธรรมขอน (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๓๐)

อย ห เมตตา พทธสาสเน อจฉตพพา โหต, สา จ ภควตา เทสโต ปญตโต ธมมวนโย สวากขาโต โหตต อตถปรทปกา สาย เมตตา ภควตา ธมมปฏปตตยา ปทฏฐกภาเวน  “อจฉรา‐ สงฆาตมตตป เจ ภกขเว ภกข เมตตจตต อาเสวต ภาเวต มนสกโรต ภกขเว ภกข อรตตชฌาโน วหรต สตถสาสนกโร โอวาทกโร อโมฆ รฏฐปณฑ ภชต โก ปน วาโท เย น พหลกโรนตต ๑

ปสสฏฐา โหตฯ ตสมา เมตตจตต มนสกโรนโต สตถ โอวาทานสาสนยา อนรปปฏปท ปฏปชชต นามฯ ม. ๔๙ สมเดจพระสมมาสมพทธเจา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๕ ทายเลม)

สมมาสมพทโธ ห ธมมเทสนาชนนตถาย อตถปปตตยา อนรปโต เวเนยเย อมสม ทวธ‐ เมตตาสงขาเต ธมเม นโยเชตฯ กถฯ ย โอทสสผรณา เมตตา ภาเวตพพาต วตต, ตตรท นทสสน โหตฯ ปพพชตปกเข ตาว อท ทฏฐพพฯ สมมาสมพทโธ  “อปชฌาเยน ภกขเว สทธ‐ วหารกมห สมมา วตตตพพนตอาทกาน ๒ วตตาน ปญาเปสฯ ตตราย สรปตโถฯ อปชฌาโย ห ปตา ปตเตว อตตโน สทธวหารเก สมมา วตเตยย, ต เมตตาเยยย ปยาเยยย, ตถา อาจรโยป อนเตวาสเก, สทธวหารกาทโยป อปชฌายาทส สมมา วตเตยยเยว เต สพเพว อตตนา กาตพพวตตภาเวน อญมญสส ภารคคาหา ภเวยยฯ คหฏฐปกเขป ทฏฐพพฯ สมมา‐ สมพทโธป ปตตาทน คหน  “ปตเตน ปรตถมา ทสา มาตาปตโร ปจจปฏฐาตพพาตอาทก ๓ โอวาท อทาสฯ ตตราย สรปตโถฯ ปตโต ภรณาทห อตตโน มาตาปตน ปจจปฏฐาน กเรยย, มาตา‐ ปตโรป ปาปา นวารณาทห อตตโน ปตต อนกมเปยย, ตถา อนเตวาสป อปฏฐานาทห อตตโน อาจรยาน, อาจรยาป วนยนาทห อตตโน อนเตวาส, สามโก สมมานนาทห อตตโน ภรยาย, ภรยาป กมมนตสสวทหนาทห อตตโน สามก, กลปตโต ทานาทห อตตโน มตตามจจาน, มตตามจจาป ปมตตรกขณาทห กลปตต, อยรโก ยถาพล กมมนตสวธานาทห อตตโน ทาส‐

๑ อง.เอก. ๒๐/๔๔‐๔๕/๑๒. ๒ วนย. ๑/๘๒/๙๑. ๓ ท.ปา. ๑๑/๑๙๙/๒๐๓.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๓๕

กมมกราน, ทาสกมมกราป ปพพฏฐานาทห อตตโน อยรก, กลปตโต เมตตากายกมมาทห สมณพราหมนาน ปจจฏฐาน กเรยย, สมณพราหมณาป ปาปา นวารณาทห กลปตต อนกมเปยยฯ

ย อโนทสสผรณา เมตตา ภาเวตพพาต วตต, ตตรท นทสสน โหตฯ สมมาสมพทโธ ห “อนาคตา จ เปสลา สพรหมจาร อาคจเฉยย, อาคตา จ เปสลา สพรหมจาร ผาส วหเรยยนต ๑

ปจจตตเญว สต อปฏฐเปยยนต อาทนา นเยน สพเพ ตสนต ทณฑสส สพเพส ชวต ปย อตตาน อปม กตวา น หเนยย น ฆาตเยต ๒

อาทนา นเยน จ ภกข อนสาสตฯ อต สมมาสมพทโธ เวเนยเย อมสส ทวธเมตตาย นโยเชต กาเลน กาล ธมมเทสน อกาสฯ

อานสสโต ปเนสา เมตตา อตตโน เจว ปเรสจ อตเถ สาเธตฯ กถฯ เยน ห เมตตา อาเสวตา โหต ภาวตา พหลกตา, โส สข เสต ปฏวนตาฆาโต อปสนตปฏโฆ อปปฏหโต จ โหต อคคยาทสชาตนตรายโต อารกา โหต มนสสาทน จ ปโย โหตฯ ม. ๕๐ เมอพรรณนาถงผล (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๒๖)

อานสสโต ปเนสา เมตตา อตตโน เจว ปเรสจ อตเถ สาเธตฯ อตตโน ตาวฯ เยน ห เมตตา อาเสวตา โหต ภาวตา พหลกตา, โส สข เสต พยาปาเทนาสมผฏโฐ โหต สมาหตจตโต อปปฏหตจตโต อคคยาทปฏปกขสชาเตห อนตราเยห ปรมจจต มนสสาทนจ ปโย โหตฯ เย ปน ปรชนา ผรตเมตตาย พเลน อนคคหตา โหนต, เต สขวตถมป ตปาปณโนปายมป ปฏลภนต, ย อตตโน อตตโนเยว พเลน ปฏลทธ น สกกา โหตฯ ตโต เต เมตตาย อตตโน อนคคหก‐ ปคคลสส ปฏการ อากงขมานา ต เมตตายนตฯ อท เมตตาสรกขโก อานสโสฯ

วตตเหต เตมเยน นาม โพธสตเตน ปชโก ลภเต ปช วนทโก ปฏวนทนนตฯ ๓

อานสสเภโท ปนสสาเยว ปเภทโต โหตฯ กถฯ เมตตา ห ทพพธา โหต โอธโส ผรณา เมตตา อโนธโส ผรณา เมตตาฯ ตตถ โอธโส ผรณา เมตตา ตกขพลา โหต สมา ปนสสา สมพาธาฯ อตรา วตถาราสมา มนทพลา ปน โหตฯ เสยยถาป นาม ขลาทพทธ รสส‐

๑ ข.ธ. ๒๕/๒๐/๓๒. ๒ ข.ธ. ๒๕/๒๐/๓๒. ๓ ข.ชา. ๒๘/๔๐๑/๑๕๔.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๓๖

โยตต อากฑฒยมาน ทฆโยตตโต ทฬหตรภาว คจฉต รสสตาย ปน อสกเมว ผรต สกกา โหต, เอว สมปทมท ทฏฐพพฯ ตทภยมปน อตถ สมปสสมาเนห วห กาเลน ปวตเตตพพฯ ม. ๕๐ สมเดจบรมบพตร (พระมหาสองสน ๙ ก.ค. ๒๕๕๕ ตดความไทยบางสวนออก)

ยสมา ห อมหาก มหาราชา ทยยานมนโท เมตตาชฌาสโย สมาโน ราชภเฏ อมจจเสวเก เจว ราชวสานวสเก จ โปเสนโต ยถานรป เตส อสสรยยสกตตปรวารวเสน วฑฒ วรฬห เวปลล อปปาเทต อนตมโส อนโตชนสม ธมมก รกขาวรณคตต สวทหต ตสมา เมตตานภาเวนสส สพเพ ชนา อภยา อเหส สขตา นรนตรายา, เต จ โอกาส ลภตวา อกสเรน ชวตกปปนอปายภตาน กจจาน ปโชยต สมตถา โหนต ฐานานรเปน อตตโน อตตโน โภคสมปทาทห วฑฒ วรฬห เวปลล วนทนตฯ ตถา เหโส กโรนโต วา วาเจนโต วา ย ย เมตตาวเสน จนตต ต ตป เมตตาสมฏฐาน จนเตตฯ ตตราย อธปปาโยฯ อมหาก ห มหาราชา สยามกานมนโท ทาเส ปเรส ทาสภาวโต โมเจตกาโม เตส ภชสสภาว กโรต ตสมา รฏเฐ ทาสพยโมจนปรยาปนน ราชปญตต ปกาเสสฯ โส มหาราชา  “อมนา อปาเยน ทยยรฏเฐ กลปตตา เจว กลธตโร จ อตตโน อตตโน สพพกจจาน โกวทา โหนต สมตถา, สพเพห กลยาณชเนห ภวตพพ, สกกา อตตโน ชาตภมย ภตตยา ปาตกมมาย จาต จนเตนโต ยวชนาทน สกขาย มลนธ ฐเปสฯ อนตมโส เย วเทสกา ชนา อตตโน อตตโน ชวต กปเปตมป วณชชกมม กาตมป ทยยรฏฐ อาคตา เต ตตถ รญา ทนน ธมมก รกขาวรณคตต ลภตวา นรปสคคา หตวา ผาส วสนตฯ สาสนปถมภเน โส มหาราชา พทธมามโก หตวา มหชฌาสโย พาหรสาสนกสส อนคคหนตถ สาสนกจจปยตต อาราม การาเปต สก ภม ปรจจชฯ เนว เกวลฯ เกจป หตถอสสาทโย ตรจฉานา อตถ, โส ห สพพฏฐาเนส เตส ธมมก อภยทาน อทาสฯ เสยยถทฯ นตปญตต เตน  “เกนจ หตถอสสาทโย ทพพลกาเล น ฆาเตตพพา กจเจส จ น ปโยเชตพพาต ปกาสตา โหตฯ

อปร ปน สพเพส สมโมทนย โหตฯ กถฯ ตสส ปพเพ สวณณโต สพเพส ปตปาโมชช‐ สงขาตสมโมทนชนนสมตถโก ญาตวสสนนปาโต เจว สหชาตโปสนจ อตถ,  “ต สตถ ญาต‐ สนนปาเต ปากฏ ภวสสตเยว ปจจปปนนาตตกาเล จท มหจฉรย โหต จรสส ทสสตต เวสสนตร‐ ชาตเก ทสสต โปกขรวสสธาราปวสสาปน วยฯ เย เตน เมตตาย อนคคหตา โหนต เตสป ตสม ตพพา ภตต เจว คารโว จ อตถ, เอวรโป เหส กลยาโณ คโณ นานาปเทเสส อพภคคจฉต, ตสมา โส ขตตโย มหาราชา มหาชเนน  “อทโส รฏฐวาสห สทธ วสสาสโก ราชา น สลโภต ปสสโต โหต ปคคหโตฯ

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๓๗

? ปฏสนถารกถา

ม. ๕๑ ปฏสนถารกสลตาตน (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๒๘+ทายเลม หนา ๙) ปฏสนถารกสลตาต ปเนตถฯ อยมสสา อตถวณณนาฯ ปฏสนถาเร กสโล ปฏสนถาร‐

กสโล, ตสส ภาโว ปฏสนถารกสลตาฯ ปฏสนถาโร นาม สงคโห ปฏสนถรณ กถาสลลาโป จ, กรยโต ปนาย อตตโน สนตก อาคตสส อาคนตกสส อนตมโส กถายป กาตพโพ โหต ยา สมโมทนาต วจจตฯ เอตตกาป สมโมทนา ปฏสนถารกจจ สาเธต, อาคนตกสส ตฏฐ อปปาเทต, ภยโย มตตสณฐตยตถาย สนถวพรหนตถาย จ สงคโหปาโย โหต ๑ , ตสมา มตเตน มตตสส กาตพพกจจภาเวน ปยวชชนต นาม จตสงคเหส สงคหตา โหตฯ

สา จ น เกวล มตเตน มตตสส กาตพพาเยว, อถโข อสสเรหป อตตโน สนตเก อนโต‐ ชนาน อสสาทปฏลาภาย อเญสมป สมภาวนชนนาย จ ๒ กาตพพา, ตสมา ราชธมมภาเวน อปเรสป จตสงคเหส วาจาเปยยนต นาเมน สงคหตา โหตฯ อปจ น เกวล กถาย ปฏสนถาโรเยว, ปฏรปกาเล ปน วตถห ปฏสนถาโร กาตพโพฯ โส ห ปฏสนถาโร ยถากามานรปาน ปาน‐ โภชนาวสถาทน ทานวเสน วตถห กาตพโพ โหต, อย วจจต อามสปฏสนถาโร, อปจ สงคหสงขาต ปฏสนถาร ธมเมน ปวตตาเปต ยชชตฯ

อท เจตถ นทสสนฯ ย ปฏสนถารการโก อาคนตกสส อตตโน สนตก อาคตสส ยถาสภาวโต สมานตตตาย สงคณหาต, ตจ อตตโน อนรป สมมานนมป อาทรมป ปฏลาเภต, อท ธมมปปฏสนถาโร นามฯ ๓

ม. ๕๒ การปฏสนถารน (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๓๒) อย พทธปปาทปพพกาเลป โปราณกาน ปณฑตาน สมาจณณธมโม ว โหตฯ ๔ นทสสน

เจตถ โพธสตเตน เวสสนตเรน ชชกสส นาม พราหมณสส อตตโน เทว ทารเก ยาจต อาคตสส

๑ เปนอบายเครองยดเหนยวนาใจ เพอตงอยในไมตร และทวความสนทยงขน ๒ ปลกความนยม ๓ โส ปเนส ปฏสนถาโร  “ปฏสนถารโก อาคนตกาน ฐานานรเปน อตตาน ทสเสยย, เต จ อาคนตเก

ฐานานรเปน สมภาวนมานนาทราทภาว ปฏลาเภตต เอวมาทนเยห กาตพโพ โหต, อย วจจต ธมมปฏสนถาโรฯ (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๕/๓๑)

๔ โส อาคนตโกป กลยาณจตโต วา โหต ปทฏฐจตโต วา, ตสส กจจวเสน กตตพโพเยว โหตฯ (พระเมธวราภรณ, เฉลยในสานกวดโมลฯ ๒๕๕๔)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๓๘

เจว สกกสส เทวราชสส มทท นาม ราชเทว ยาจต พราหมณวณเณน ๑ อาคตสส จ กโต ปฏสนถาโร ฯ ตทา ห โส เวสสนตโร ตสส ตสส นานปปการ ปฏสนถาร อกาสฯ กถฯ โส เตน เตน สทธ มธร สมโมทนย กถ กเถส, ปาเท ปกขาเลส, อสสปทสส อนโต ปเวเสส, วราน วนมลผลาน โภเชส ครคพภราภต สต ปานย ปาเยสฯ ๒

พทธปปาทกาเลป พทเธน ภควตา ปฏสนถารคารโว เทสโตเยวฯ ตสมา อย ปฏสนถาโร ปพพชเตนป กาตพโพ โหตฯ กถฯ อาคนตกสส วหาร สมปตตสส อาวาสกภเตน ภกขนา วตต‐ ภาเวน โส กาตพโพฯ กจาป อนนญาตาน อนามฏฐปณฑปาตาททาเน สทธาเทยยวนปาตน เจว เภสชชกรณสงขาต เวชชกมม จ ปฏกขตตาน โหนต, สเจ ปน เต อาคนตกา หตวา อาวาส อาคจเฉยย, เต ปฏสนถารารหาเยว โหนต, ภกข อเฉห วา อเญห วา ยถจฉเตห อามเสห เต สงคหต ลภนต, ยท วา ปน เต คลานา ภเวยย, เตส ย วา ต วา เภสชช กตวา ทาต ๓ ลภนตฯ โทโส ว เหตถ นตถฯ สเจ ปน ภกขห เมตตจตเตห หตวา ปจโจปการภต อามส อนาสสมาเนห ตถารป กต สยา, เอต กสล สยาฯ ม. ๕๒ แมสมเดจพระบรมศาสดาจารยเอง (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๕/๓๒)

ปฏสนถาโร จ นาเมส ปกตยา สมมาสมพทเธนป วตตวเสน อาคนตกาน กรยเตเยวฯ นทสสนเจตถ ทฏฐพพฯ ทสาวาสโน ภกข นาม วตถวสสา หตวา ปวารณาย สตถ ทสสนตถาย อาคมส, สพเพ เต สตถารา กตปฏสนถารา อเหสฯ สตถา เตห สทธ สลลปมาโน  “กจจ โว ภกขเว ขมนย, กจจ ยาปนย, กจจ คมนยาทนต ๔ เอวมาทนเยเนว การณานรปโต ปจฉตวา, เตห อาโรจเต, ตมตถ ญตวา, เอกทา ปน สกขาปทปญตต ปญาเปสป, เอกทา โส ทฬห‐

๑ คนปลอมตวใช ‐เวเสน, เทวตาปลอมตวใช ‐วณเณน (พระมหาชยศร กตตปโญ, น. ๓๗) ๒ ดรายละเอยดใน ชาตกฏฐกถา มหานปาตวณณนา (ชา.อ. ๑๐/๕๕๙) ทานเลาไวในคาถาวา

สวาคตนเต มหาพรหเม อโถ เต อทราคต อนโต ปวส ภททนเต ปาเท ปกขาลยสส เต ตณฑกาน ปยาลาน มธเก กาสมารโย ผลาน ขททกปปาน ภช พรหเม วร วร อทป ปานย สต อาภต ครคพภรา ตโต ปว มหาพรหเม สเจ ตว อภกงขสตฯ

๓ ประกอบยาใหตามความรความเขาใจ ๔ กจจ ภกขเว ขมนย กจจ ยาปนย กจจตถ อปปกลมเถน อทธาน อาคตาต (เชน วนย. ๔/๙๐/๑๐๘)

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๓๙

กรณตถาย อนปญตต ปญาเปสป, ครกเจ ภเวยย, ลหก ปญาเปสฯ เอกทา โส อตถานรเปน อเนกปรยาเยน อาคนตกาน โอวาทานสาสน อทาส, เอกทา วเสสปฏสนถารวเสน เตส เสนาสนาน ปญาเปสฯ เอกทา ปฏสนถาโร นาเมส สมมาสมพทเธนป อวเสสโต สนตกสมปตตาน ตตถยานป กรยเตเยวฯ

อาคารเยป, โส ปเนส ปฏสนถาโร กจจวเสน อาคารเยห กาตพโพเยวฯ อย ปจ‐ พลนมญตรา อตถพลต วจจตฯ อตถพล จ นาเมสา ๑ , อตถโต, ยทา อาคนตกา อตตโน สนตก อาคจฉนต, ตทา ฐานานรเปน เคหสามนา เตส กาตพพาฯ โส ปเนส ปฏสนถาโร อตถพล สนธาย วตโต อรยสาวเกห อปปนนโภคาน พลสสานปทานวเสน กาตพโพ, อนวชชกมมสส ปโยเค อฏฐานวเสน, อนสสารภาวโต สมปตตยา สารสสาทยนวเสน กาตพโพฯ ๒

ม. ๕๓ แลปฏสนถารนน (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๑๐ ก.ย. ๕๔) กจาป เหส ปฏสนถาโร ยสส กโต ตสส สงคหปาโย โหต, สเจ ปน อกสเลน กโต

ภเวยย, ฐานเมต วชชต ย โส อนตถชนโก ภเวยย สกเยห ราชห ปเสนทโกสลสส กมารสส วฑฑภสส นาม กโต วยฯ เตห กร กตปฏสนถาโร อนนรโป หตวา ตสส อเม ม อวมญนตต มญนาปจจโย โหต เยน โส เตส อาฆาต พนธ, ตสมา ห ปจฉาภาเค รชช กาเรตวา เสน อากฑฒตวา สกยชนปท คนตวา สกเยห สทธ ยทธ กตวา เต วนาสปปตเต อกาสฯ เตส ปน อทโส อนตโถ ปฏสนถารกสลตาย อภาวโต ปวตโตฯ โส ห ปฏสนถาโร อตถชนโกเยว สยา, ปฏสนถารากสลตาย ปน อนตถชนโก ชาโตฯ ตสมา ห ปฏสนถารกสลตา อจฉตพพา, ตปปจจยา โส อตถสาธโกเยวฯ ? ปฏสนถารกถา

ม. ๕๓ แลปฏสนถารอนบคคล (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๑๗ ก.ย. ๕๕, เกา ด ๐๐๘/๓๔) กสเลน ห ปคคเลน อนรปกาเล โกสลเลน กโต ปฏสนถาโร กโรโต มงคลภต ผล

อาวหตฯ นทสสน เจตถ สหฬวสาวตารภเต มหาวเส วตถฯ สหฬทเป กร โกลาหเล อปปนเน

๑ พจนานกรมฯ พนตร. ป. วา พล ป. เครองบชา, พล. ค. ผมกาลง, อตถ ป. แขก; นาสงสยวา ทาไมทานแตงเปน พล ในทนแกใหมเปนปงลงค อย ปจพลนมญตโร อตถพลต วจจตฯ อตถพล จ นาเมส, อตถโต ยทา อาคนตกา อตตโน สนตก อาคจฉนต, ตทา ฐานานรเปน เคหสามนา เตส กาตพโพฯ (มโนรถ‐ ปรณ ๒/๕๒๓, อาคนตกาน พล)

๒ อตถพล จ นาเมสา โภคานมตถคหนตถ อรยสาวเกห อนวชชกมเมส อฏฐานวเสน อปปนนาน โภคาน พเลห กาตพพาฯ (พระเมธวราภรณ, วดโมลโลกยาราม, ๒๕๕๔ ควรแก พล เปน พล ทเปน ปงลงค)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๔๐

วฏฏคามณอภโย ราชา ทมเฬห สทธ ยชฌตวา ปราชโต สปตตทาโร อนราธปร ปหาย ปลายตวา เวสสครวหารสส อปวเน นลยฯ โส ตตถ วสนโต เวสสครวหาเร เนวาสเกน มหาตสสตเถเรน กต อนามฏฐปณฑทานาทก ปฏสนถาร ปฏลภฯ ปจฉา โส อนราธปร ปจจาคนตวา ทมฬราชาน ฆาเตตวา ปน ราชา หตวา เถรสส อปการ อนสสรนโต อภยครวหาร กาเรตวา อทาสฯ

กทาจ โย โกจ ปทฏฐจตโต หตวา อาคโตป โหต, ปฏสนถาโร ปนสส ทฏฐจตต วปสเมตวา ต กลยาณจตตชาต กาต สกโกตฯ นทสสน เจตถ สหฬทเป โกลาหลสส อปปนนกาเล อปปนน เจตยครวหาเร เนวาสกสส อภยตเถรสส วตถฯ ตทา กร เอกสม ฐาเน ขนธาวาร พนธตวา วสนตา อภยปมขา โจรา  “เจตยคร วลมปสสามาต อาคมสฯ เถโร ต ปวตต สตวา ภตตสปป‐ อาทน สชชาเปตวา เตส สมปตตาน โจราน ทาเปตวา สนตปเปสฯ เต ตาทส ปฏสนถาร ปฏลภตวา อปปนนเมตตจตตา หตวา, ย  “วลมปสสามาต ปเร อปปนนจตต, ต ปฏสหรตวา ตสม วหาเร ธมมการกข อกส, อเญส จ โจราน ภกขวหสาย โอกาส นาทสฯ กจาป อท วตถ อวภตตถ โหต ๑ , อท ปน เอตมตถ ปรทเปต อล โหต  “ปฏสนถาโร นาม อสาธ การณ สาธชาต กาต สกโกต, มหพพลสส ชนนกายสส อาสนนฏฐาเน นวาสโน อปปพลสส ชนนกายสส ชยปจจโย โหต ยถาต มหนตสส โจรนกายสส อาสนนฏฐาเน ปตฏฐตอปสสยสส อภยตเถรสส, วตตมป เจต อสาธ สาธนา ชเนต

เอตถ ห โย อสสรชโน โหต, โส เจ ปฏสนถารคารโว เจว ปฏสนถารกสโล จ สยา, ตสส ปฏสนถารานสโส ภยโยโส มตตาย ปวตตต, มหาชโน ต ปสสตป มาเนตป, ตสส กตต สพพทสาส ปกาเสตป, เอว มหาชเน ตสม อสสรชเน เมตตจตเต ชาเต ตสส วฑฒ อนปวตตตฯ ม. ๕๓ เหตดงนน โบราณบณฑต (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๓๔)

ตสมา โปราณกปณฑตา ราชธมมภาเวน จตตาร สงคหวตถน อททสส ยาน ปรปเรตวา ราชา รฏฐวาสห ครกโต โหต มานโตฯ อยมสส กลยาโณ กตตสทโท ทสาส อพภคคจฉตฯ เอว สต วเทสกา ตสส รฏฐ อาคจฉนต ตสม รฏเฐ กสกมมวาณชชกมมาน ปโยเชนตฯ เตน ตเมว รฏฐ อากณณมนสส โหต มหาโภค ตจ พหชน มหนตโภคจ นสสาย มหพพล โหต สนตร‐ พาหราน จ ปจจตถกาน ภรฉมภตฯ รฏฐนวาสนมนโท ห มหาราชา สพเพส ชนาน ปฏสนถาร‐

๑ สานวนไทยวา  “เรองเปนอยางไรอย”. สานวนเดมใช กงขนยตถ

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๔๑

กสโล โหตฯ เต ราชาน อปสงกมตวา ว, เตน จ วจจมาน วจน สตวา, โสมนสสชาตา โหนต, อย โข อจฉรยคโณ รเญ สวชชตฯ ๑

ทฏฐพพเหต โหต มหาปรนพพานสตเต ภควตา ยถาเทสเตน รโญ จกกวตตสส อจฉรยภตธมเมน  “ขตตยปรสา พราหมณปรสา คหปตปรสา สมณปรสา จาต จตปปรสา ราชาน จกกวตต ทสสนาย อปสงกมต ทสสเนน ตา อตตมนา โหนต ตตร เจ ราชา จกกวตต ภาสต ภาสเตนป ตา อตตมนา โหนต อตตตา ว จตปปรสา โหนต, อถ ราชา จกกวตต ตณห โหตตฯ ๒

สเจป จตปปรสา ราชปถมภน ปฏลเภยย, เตน ตา อตตมนา ภวสสนต เจว รเญ สภตตจตตา ภวสสนต จฯ เตน ห ราชปถมภเนน จตปปรสา สขตา โหนต, เตน จ ตา นรนตรายา โหนตฯ ตปปจจยา ห, เย วเทสกา ชนา รฏฐ อาคตา โหนต, เย จ ราชเตเชน สขวหารโน โหนต, เต ปเนเต ยถจฉต สมมาอาชว ปยชนตา นานาภณเฑห รฏฐ สมทธภาว ปาเปนตฯ

วตตห ปฏเภทนนต ๓ โปราณกสส วาณชปถนครสส ๔ โถมนวจน โหต, อท โข ตทา รฏฐสส เอก องคสมปนนคณ โหตฯ ย คณวเสสมาคมม ตสส รโญ กตตสทโท นานารฏเฐส อพภคคจฉต, โส คณวเสโส โอปานนต โปราณกโวหารวเสน วจจต, ยถาต มจฉาทน ชลาลโย, ยตถ สพเพ ชลจรา นวสนต เจว ปวนต จฯ

รฏฐปาลห กตมตตสมพนธภเต รฏเฐ รโญ ทายาทภาวโต ปตตาภเสเก ราโชรเส อาท กตวา ยาว ฐานนตรปปตตเสวกามตตภตชนโต มเหสกขา อาคนตกา อม ทส อาคจฉนตา ราชปฏสนถาเร ตสสนต เจว สกสกรฏเฐส นวตตมานกาเลป อตตมนา โหนต จ ปากฏภต จ รโญ กตตสทท ปกาเสนตฯ วตตเหต ภควตา

ทเร สนโต ปกาเสนต หมวนโต ว ปพพโต อสนเตตถ น ทสสนต รตต ขตตา ยถา สราตฯ ๕

อย ห รโญ ปฏสนถารสส กสลภาโว ปฏสนถารกสลตาต วจจต, สา ปเนสา ทตย‐ มงคลวเสสภตา โหตฯ

๑ เต รฏฐนวาสโน ราชาน ทสสนาย อปสงกมตวา ทสสเนน อตตมนา โหนต, เตน ภาสต วจน สตวา ว อตตมนา โหนตฯ

๒ ท.ม. ๑๐/๑๓๖/๑๖๘. ๓ ข.อ. ๒๕/๑๗๒/๒๒๐. (ด ม. ๓๐๕) ๔ วาณช ป. พอคา, วาณชช นป. ความเปนพอคา, การคาขาย, วณชชา อต. การคาขาย ๕ ข.ธ. ๒๕/๓๑/๕๕.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๔๒

? กาลตากถา ม. ๕๗ กาลญตาขอตนนน (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๓๑ ต.ค. ๕๔ เทยบ ม. ๒๔๗)

กาลตาต ปเนตถฯ เอตถ ห กาโล นาม ตตกรณยปปโยคานรปา เวลา วา โอกาโส วาฯ ตาทส กาล ชานาต สเลนาต กาล, ตสส ภาโว กาลตาฯ สา สพพกรณยปโยเค อจฉตพพา โหตฯ สเจ ห อกาล ภเวยย, โส กรณยสส กาตพพกาเล สมปตเต ต น กโรต, เอว สต โย อตโถ อตตนา ปฏลภตพโพ โหต ปาปณตพโพ, ต เนว ปฏลภต น ปาปณาต, โย อตโถ อตตนา ปฏลทโธ โหต โส ปรหายต, อตตโน จ อนปปนนปพพ ภยป อนตราโยป อปปชชนตฯ นทสสนเจตถ ทฆาวกมารสส ปพพภาควตถฯ ๑

อตเต กร พรหมทตโต นาม กาสกราชา มหนต เสนาพยห อาทาย โกสลรฏฐ หตถคต กาต อคมาสฯ ตทา เจตถ ทฆต นาม ราชา รชช กาเรส, ต สตวา ตสส เอตทโหส  “โกสลรฏฐ เม ขททก เจว โหต อปปธน จ, เอตถ จ โยธาป วาหนานป อปปกาน โหนต, อาวธาทโกโสป ยทธภณฑานป ปรพพยาคารานป ๒ อนกาน โหนต อปรปราน, น สกกา เอกวารมตตมป มหาพเลน พรหมทตเตน สทธ ยชฌตนตฯ โส เอว สนนฏฐาน กตวา ราชน อาทาย อญาตกเวเสน นครโต นกขมตวา ปลายฯ พรหมทตโต ปน ยทธาภาวโต สเขน โกสลรฏฐ หตถคต อกาส, ปจฉา จ ต ทฆตราชาน สราชน ชวคคาห อคาหยฯ อยมปเนตถ อตถทปนาฯ

โกสลรฏฐ ห ขททก โหต มหนตภตสส จ กาสรฏฐสส สามนตสมาย ฐต โหต, เอว สนเต, เตน โกสลรญา อตตโน รฏเฐ อสสรภาว ธาเรนเตน โยธาป วาหนานป พหน สชเชตพพาน โหนต, อปโภคปรโภคาป อาวธยทธภณฑานป ปรพพยวตถนป ปรปราน อจจนตพพาน โหนต, รฏฐาวรณารกขาป ภยโยโส มตตาย รฏฐพลานพรหนาย โยธพลานมปปทานานป สวทหตพพาน โหนตฯ ยถาวตตเมต สพพกรณย อรน อปจจปฏฐตกาเล ปรปร กาตพพ โหตฯ สเจ ต ต กรณย อมนสกาเรนป วชหเนนป อนก กเรยย, อรส ปจจปฏฐเตสเยว สวทเหยย, กถจรห ต ต กรณย ขปปเมว สมปาเทต สกขสสตฯ อรโย สเขน ปรมททนตฯ เอว กาลตาภาวโต กาลาตกกมน ปจฉา หายนปจจโย โหตฯ

๑ ดรายละเอยดใน วนย. ๕/๒๔๓/๓๒๒. ๒ ปรพพย ป. เสบยง

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๔๓

ม. ๕๗ อกประการหนง (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๐๒ เทยบ ม. ๒๔๘) อปจ อกาล ปคคโล กจจ กโรนโตป อกาเล กโรต ตสส กจจสส กาตพพกาเล

อสมปตเต ตรมาโน ว ต กโรต, เอว สต, ตสส กจจ น สาธก สมชฌตฯ นทสสน เหตถ อชาต‐ สตตวตถฯ โส ห มคธรฏเฐ ราชา หตวา วชชรฏฐสส ลจฉวห สทธ สงคาม อกาสฯ ตทา ห เต ลจฉวโน สามคคธมเม ปตฏฐตา อเหส อรส ปจจปฏฐเตส สมคคา สมานฉนทา หตวา สามตถเยน สกรฏฐสส ปาลนตถาย อรห สทธ ยทธ อกส, ตสมา ราชา อชาตสตต ยถจฉต ชย นาลภฯ อถาปรภาเค กสโลปาย ลภตวา ตตถ เตส ปรเภท กาเรต วสสการ พราหมณ มคธมหามตต เปเสส เตน อปาเยน ชย ลภตวา วชชรฏฐ อตตโน หตถคต อกาสฯ ๑

อทเมตถ สนนฏฐาน ทฏฐพพฯ อาทกาเล อกาโล สงคาม กาต, ตสมา รโญ อชาตสตตสส สงคาเม ชยสงขาต ผล น ยถจฉต สมชฌต, ปจฉากาเล ปเนส กาลานรป กสโลปาย ปยช, ตสมา ผล สมชฌตฯ อทเมตถ สาธก โหตฯ อยมตโถ ชาตกปกรเณป คามณราชสส ภาสตภาเวน คาถาย ปาททวเยน อททฏโฐ

อป อตรมานาน ผลสาว สมชฌตตฯ ๒

ม. ๕๘ อกฝายหนง (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๓๕ ซา ม. ๒๔๘) อปโร นโยฯ โย อกาลตาย, สมปตเต กตตพพกาเล, กรณย น กโรต, โส ปน

กตตพพกาล อตกกาเมนโต ตโต ปจฉา กาต อารภต, เอว สนเต, โย โย อตโถ อตตนา ปฏลภตพโพ โหต ปาปณตพโพ, ต ต เนว ปฏลภต น ปาปณาต, โย อตโถ ปฏลทโธ, โส ปรหายตฯ ทฏฐพพเจตถ เทวทตตสส วตถนา นทสสน โหตฯ โส สมตถกาเล พทธ‐ สาสนสส สตถภตสส ภควโต โอวาทานสาสน นากาสฯ โส สตถารา สทธ เวร หตวา วจรนโต สตถร อาฆาต พนธตวา สตถ ปทฏฐจตโต หตวา, อตตโน มโนรเถ อนปผนเน, อถา‐ ปรภาเค คยาสสปเทเส วหรนโต ครกาพาธโก หตวา สตถ คณ สสรนโต  “เชตวน คมสสาม นยถ ม ตนต สสเส ยาจตวา สตถาร ทฏ อสกโกนโต ชวตกขย ปาปณฯ ยถาห โปราณา  “เทวทตโต ปฐว ปาวสตฯ

๑ อห อเม วชช เอวมหทธเก เอวมหานภาเว อจเฉชชสสาม วชช วนาเสสสาม วชช อนยพยสน อาปาเทสสามต...ฯ ท.ปา. ๑๑/๖๘/๘๖.

๒ ข.ชา. ๒๗/๘/๓.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๔๔

โส เจ สมตถกาเล กตตพพกาล น อตกกาเมสสต, ภควโต ปน โอวาทานสาสน กรสสต, โส ธมมานธมมปฏปตตยานรป โลกยโลกตตรสงขาต วเสส อปาปณสสตฯ ยสมา ห โส กตตพพกาเล กรณยสส กรณตถาย สมาหตจตโต อโหส, ตสมา, โย โย อตตนา ปฏลภตพโพ โหต ปตตพโพ, ต ต เนว ปฏลภต น ปาปณาต, ปฏลทโธ จตโถ ปรหายตฯ ชาตกฏฐกถายป ตกกสลาย ปจนน มาณวกสตาน โอวาท ททนตสส ทสา ปาโมกขาจรยสส ภาสตภาเวน คาถาย อททฏฐมท โหตฯ อตเต กร ตกกสลาย ทสา ปาโมกขาจรโย ปจมาณวสตาน ๑ สปป อคคณหาเปสฯ เตสมพภนตเร เอโก มาณโว เอกทวส ทารอาหรณตถาย อรญ คนตวา ทารน อทธรฯ โส กสตตาย โอหโน อโหส, สายณหสมเย ยาวทตถ สกขทารน อทธรต อสกโกนโต อลลทารน ภชตวา ตาน อทธรตวา อคมาสฯ ทสาปาโมกขาจรโย ห อตถปปตต กตวา อท วตถ อททสฯ ตโต โส สพเพส มาณวกาน โอวาทตถาย ต มาณว วครหนโต อม คาถมาห

โย ปพเพ กรณยาน ปจฉา โส กาตมจฉต วรณกฏฐ ภโชว ส ปจฉา อนตปปตตฯ ๒

ม. ๕๘ แมสมเดจ (พระมหานพพร แตง ซา ม. ๒๔๙) ภาสตมท ภควตา กาลาตกกมนเหต อตถาปคมนภาว ทสเสนเตน

อฏฐานกาลมห อนฏฐหาโน ยวา พล อาลสย อเปโต สสนนสงกปปมโน กสโต ปญายมคค อลโส น วนทตต ๓

ตตรายมตโถฯ ปฐมโยพพเนป ฐโต พลสมปนโน ปคคโล อลสภาว อเปโต สมเปโต น สยา, เอวห โลกโต เจว ธมมโต จ ลทธพพอตตตถปรตถสมปาทเนน นาตกกาเมตพโพ สยาฯ ยถาวตตปปกาโร ห อกาล กรณยสส กาตพพกาเล สมปตเต กจจาน น กโรตป, ตสส กาตพพกาเล อสมปตเต ตรมาโน ว กจจาน กโรตป, ตสส กาตพพกาเล สมปตเต ตโต ปจฉา

๑ ใน พระมงคลวเสสกถา หนา ๕๘ วา มาณพ ๕๐ แตสานวนตวอยางนทานแตงเปน มาณพ ๕๐๐ (ปจมาณวสตาน) ทาใหแยงกนเอง แตเมอตรวจดใน ธมมปทฏฐกถา สตตโม ภาโค (ธ.อ. ๗/๖๔) พบวา ทานกลาวถง มาณพ ๕๐๐.

๒ ข.ชา. ๒๗/๗๑/๒๓. ๓ ข.ธ. ๒๕/๓๐/๕๒.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๔๕

ตาน กจจาน กาต อารภต, อตตนา ปฏลทธพพ อตถ น ปฏลภต, โสปสส ปฏลทโธ อตโถ ปรหายตฯ เตนาห ภควา อตตโคปนวเสน

นคร ยถา ปจจนต คตต สนตรพาหร เอว โคเปถ อตตาน ขโณ โว มา อปจจคา ขณาตตา ห โสจนต นรยมห สมปตาตฯ ๑

? กาลตากถา ม. ๕๙ บคคลผเปนกาลญ (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๐๔, ๐๑๑/๗๖, ซา ๒๕๐)

โย ห กาล หตวา กาลสส ปฏรป ธร กโรต โส ปฏรปการ นามฯ ปฏรปการ โภเค อาท กตวา วปลาห ๒ สมปตตห วฑฒ ปาปณาตฯ อมมตถ วภาเวต ชาตกวณณนาย จลลก‐ เสฏฐวตถ อาหรตวา กถตฯ ตตถ ห อฏฐาเนน เจว ปญาย จ วณชชกมม กาลานรป กตวา นยชมานสส น จรสเสว พห ธน สมฏฐาเปตวา ปจฉาภาเค มหาเสฏฐฏฐาน ลภนตสส จฬกนเตวาสกสส อสถลปรกกโม ปสสโตฯ ยถาหฯ

อปปเกนป เมธาว ปาภเฏน วจกขโณ สมฏฐาเปต อตตาน อณ อคค ว สนธมนตฯ ๓

ภควาป ปฏรปการ ธรวา อฏฐาตา วนทเต ธนนต ๔

อมนา เอวรป ปคคล ปสสตฯ กจาป ปเนต อาทมห วจน การก ปคคล สนธาย วตต, สมหภตาน ปน ชนาน สาธารณ โหตฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ เย พหกาว เอกโต หตวา เอกฏฐาเน ปถภต กตวา นวสนต, ย ปเทโสต โวหาเรน วจจต ขททก วา โหต มหนต วา ๕ , ตตถ เจ ชนา สมคคา เอกฉนทา เอกจตตา อฏฐานสมปนนา อสถลปรกกมา หตวา อตตโน อตตโน กมมนตสงขาต ธร กาลเทสานรป เจว อนากลจ กตวา นยเชยย ปฏรปการโน จ ภเวยย, โส อทโธ ภเวยย ผโต (เตห) โภเคห จ สมปนโน, เย (โภเค) พลวปปจจยภาเวน นสสาย ตสม ปเทเส นวาสโน อตตโน ปเทส สวทหต ปาเลต ตโต จ อตตร วรฬห เวปลล ปาเปต สกโกนตฯ

๑ ข.ธ. ๒๕/๓๒/๕๖. ๒ วปล ค. กวางขวาง, มาก เวปลล นป. ความไพบลย ๓ ข.ชา. ๒๗/๔/๒. ๔ ส.ส. ๑๕/๘๔๕/๓๑๖. ๕ โย ภมภาโค ปเทโสต โวหาเรน วจจต ขททโก วา โหต มหนโต วา, ตตถ...ฯ (พระมหานพพร)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๔๖

ตโต ปเทโส อนปพเพน กตตยสวสาทนา อภวฑฒต, วเทสเกห ครกโต โหต มานโต ปเทส สมฏฐาเปต สกโกต, อตตนา ว อตตาน อนรกขต สกโกต สพเพส ปรปณณสงขาตา วฑฒ อปปชชต อทป สมมาปยชนตาน ปจจโย โหตฯ เหฏฐา วตตทฆาวชาตเก กาสรฏฐ นทสสนฯ ยถาวตตปปการา กาลตา กาลกกรณยสส ปฏรปา โหตฯ ม. ๖๐ อกบรรยายหนง (อ.ชรนทร, ๐๐๗/๑๒, ซา ๒๕๑)

อปโร นโยฯ ตตกาลานรปกจจปปโยคชานนภาโว กาลตาต วจจตฯ กาลตาต ปเนตถฯ กาล ชานาตต กาลฯ กาล วา ชานาต สเลนาต กาล กาล วา ชานต สลมสสาต กาลฯ ตสส ภาโว กาลตาฯ สา จ นพทธกจเจส อจฉตพพาฯ ยตตโก ห กจจปปโยค‐ กาโล อตกกมต, ตตตโก อตโถ ปรหายต (วนสสต), ตสมา ภควา ภกขน อปปมาท อปปาเทนโต “กถมถตสส เม รตตนทวา วตปตนตต ปพพชเตน อภณห ปจจเวกขตพพนตอาทนา ๑ นเยน ทสกงคตตเร ทสมสตเต อาหฯ ยสมา ปน อตโต กาโล อสกมป นวตตต, ตสมา อตตโน วฑฒมากงขมาเนน สมมา อตกกาเมตพโพฯ ภควา ปพพชตาน อนกล เอตถ ตนตภต ธมม เทเสนโต  “กาล จ กถ โหต อธ ภกขเว ภกข กาล ชานาต อย กาโล อทเทสสส อย กาโล ปรปจฉาย อย กาโล โยคสส อย กาโล ปฏสลลานายาต ๒ เอว ปรมสม วกปเป กาลตานทเทส วภชฯ

คหฏเฐส ปน สตถา อตสต อตอณห อตสายมท อห อต วสสฏฐกมมนเต อตถา อจเจนต มาณเวต ๓

หานปกเข (เจว อม คาถมาห) โย จ สตจ อณหจ ตณา ภยโย น มเญต กร ปรสกจจาน โส สขา น วหายตต ๔

วฑฒปกเข จ อม คาถมาหฯ

๑ อง.ทสก. ๒๔/๔๘/๙๒. ๒ อง.สตตก. ๒๓/๖๕/๑๑๕. ๓ ท.ปา. ๑๑/๑๘๕/๑๙๙. ๔ เรองเดยวกน.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๔๗

ม. ๖๑ บคคลผรจกใชกาล (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๕/๓๘ ซา ม. ๒๕๑) โย ห ปคคโล กาลจจยสสานรเปน อตถ อปปาเทต โส  “ปฏรปการต วจจตฯ

เอวรโป อนากลภาเวน กจจ สาเธต สกโกต, ธร จ วหตวา อกาลนา อธกตร เวปลล ปาเปต สกโกตฯ วจกขณา ห ปณฑตาป พหกาน ตตอปกรณาน กตวา กาลานรเปน ธร สาเธต อจฉนตฯ เวลาย อชกปวตต ตเถว อจฉตพพา โหตฯ ตสมา อมสม อตถวกปเป กาลตา นพนธกจจสส ปฏรปา โหตฯ ม. ๖๑ บคคลผอกาลญ (พระธรรมกตตวงศ, แบบฝกหด ๑๕ พ.ย. ๕๕ ซา ม. ๒๕๒)

โย ห อกาล หตวา กาล น ชานาต อกาเล จ กจจ กโรต โส น เกวล อตตโนเยว ปรหาน อาเนต อเญส อตตปรยาปนนาน ชนานมปฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ อกาล เสนโย อนนจฉวเก กาเล โยเธห สทธ อภตกกนโต อรโย อพภยยาต, เอว สต อนายตนโส อตตโน พหเก โยเธ ปรกขย ปาเปยย, ฐานเมต วชชต ย กทาจ ปราชย ปตวา สกเทส อรน วสคต ปาเปยยฯ ชาตกปกรเณป อย อตโถ สนตเก เอก อกาลราว กกกฏ มนตชฌายเก มาณเว อกาเล วสสตสทเทน ๑ อฏฐาเปตวา เต มนตสชฌาโยกาสา ปรหาเปนต ครหนตสส ทสาปาโมกขสส อาจรยสส ภาสตภาเวน ชนตาย ปวตตยา สสนทน กตวา อททฏโฐ

อมาตปตสวฑโฒ อนาจรยกเล วส นาย กาลมกาล วา อภชานาต กกกโฏตฯ ๒

พทธาทโย ห สปปรสา กาลตาย ปตฏฐหนต กจจ กาลานรป นยชนต อตถปปาทเนน จ กาล วตนาเมนต, อต เต อตตโน เจว ปเรสจ อตถาย หตาย สขาย จ ปฏปชชนต นามฯ เตนาย กาลตา สตตนน สปปรสธมมานมญตโร โหตฯ

อยมปน กาโล โลกสนนสสตสตตนกาย สงขาตสส โลกสนนวาสสส วปรณาม ปฏจจ วปรณามธมโมต สงข คจฉตฯ อยจ โลกสนนวาโส สงขโต โหต ธมมตาย วสเย ปตฏฐาต ชรา‐

๑ อพภยยาต เขาโจมต, อนายตนโส โดยเหตไมสมควร, วสสตสทเทน เสยงขน; ขอควรคานง วกาล กบ อกาล มความหมายตางกน ในเรองนไมควรใชแทนกน, อนรป คณ., ปรกขณ กรยา, วเสสนะ, ปรกขย นาม., พหล คณ., พาหลล นาม., ปรณาม นอมไป, วปรณาม เปลยนแปลง, กปโต กาเรบ, กปปโต โกรธ, ปราชโย นาม. ปราชโต คณ., ในประโยค ย‐ต เฉพาะประโยค ย ตองแตงเปนปจจบนกาลเทานน ในประโยค ต ตองเรยง ต ทรบ ย ไวเปนตวแรกเสมอ, ประโยค สเจ หรอ เจ ตองมประโยครบอกหนงประโยค ระหวางประโยค สเจ กบ ประโยครบนน ไมใช “ฯ” ใหใช “,” 

๒ ข.ชา. ๒๗/๑๑๙/๓๘.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๔๘

ทกขาทส ปตนสโล จ โหต, ตสมา อปตถมภกปจจยภตาน พลาน ปฏจจ สนธาเรต สกโกตฯ ตาน ปนสส สนธารณภตาน พลาน อสมปกตกาน โหนตฯ โน เจ เอวรปาน พลาน ภเวยย, โส โลกสนนวาโส สนธาเรต สกโกตฯ ยถา ก วยฯ ยถา ยงกจ วตถ เกนจ อธารยมาน ปฐวตเล ปตนสล โหต, เอว สมปทมท ทฏฐพพฯ ม. ๖๒ ทสดจนชน (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๑๐ ก.ย. ๕๔ ซา ม. ๒๕๒)

อนตมโส กจาป โยโกจ เอกเทสโต สพพโลกสส คณ วา โทส วา ทาต สมตถ ยงกจ อปกรณวตถ กาต สกโกต ต ปน โลกสส วปรณามการณ ภวต สกกา โหต, เตน การเณน กาโล วปรณาเมต มเญฯ ตสมา เหตถ ปจจยสงขตา สงขารวเสสา ยถากาล วปรณาเมนตฯ กถฯ กทาจ ปณตา หตวา ปาตภวนต กทาจ หนาฯ ม. ๖๒ สมเดจบรมบพตร (ปรบจากฉนท, พระธรรมคณาภรณ ซา ม. ๒๕๒)

ทยยานมนโท ห มหาราชา กาลานรป ปรมาณ วชานตวา กาลาตต ปราณจารตต สมหนตวา สมปตเต อนรปกาเล ปเนว สาธก ปญาเปส, รฏฐสส ถรภาวาย เนคมชานปทาทส ธมมการกขาวรณคตต สวทห, ตสมา ยาวชชตนา เอกรชช ปตฏฐาเปต สกโกตฯ อยมป ปรม‐ มงคลวเสโสต วจจต ? ปตตสงคหกถา ม. ๖๓ ปตตสงคหะขอ ๒ นน (ปรบจาก พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๓๙ ขอสอบป ๒๔๙๘)

ปตตสงคโหต เอตถ อยมตถวณณนาฯ อาทมห ปตโต นาม มาตาปตห ชาโต โหต ปจฉา ปเนต ทนนปตตาทสส ตทฏฐนยสส ปรสสาป อธวจนฯ เอตถ ปน โอรสสงขาโตเยว อตรโช ปตโต อธปเปโตฯ โลกสนนวาเส ชาโต ปตโต นาม มาตาปตโร นสสาย ยาว วยปปตตา มาตาปตห โปสโต โหตฯ อยห ชลาพชอณฑชาทโยนส สาธารโณ โหตฯ ตสมา อาทมห อตตโน ปตตสส โปสนรกขณ มาตาปตน ภาโร โหตฯ มาตาปตโร อตตโน ปตต โปสต โภเค ปรเยสนต, ย กตวา โภคาน อาทเย อาทยนต นาม, โภเค สฏ วลเชนต, ครหา จ มจจนตฯ สตเตส ภควาป ปตตสงคห ฆรมาวสนตาน อรยสาวกาน กรณย อททสฯ กถฯ อธ อรยสาวโก อฏฐานวรยาธคเตห โภเคห พาหาพลปรจเตห เสทาวกขตเตห ธมมเกห ธมมลทเธห ปตตทาร สเขต ปเณต สมมา สข ปรหรตตอาทนา ๑ นเยน อททสฯ ภควา จ  “ปตตา วตถ มนสสานนต ๒ อาทมาหฯ ตตรายมตโถ

๑ เทยบ อง.ปจก. ๒๒/๕๘/๘๘. ๒ ส.ส. ๑๕/๑๖๔/๕๑.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๔๙

เวทตพโพฯ ยถา ห ปฐว รกขาน วรหนฏฐาน โหต, พหกา รกขา ปฐว นสสาย วฑฒตวา วรหตวา มหาวนภาว คจฉนต, เอวเมว ปตตาป อนกกเมน ปชาย กลวส วฑเฒนตฯ ปตตา นาม ตโย โหนตฯ กตเม ตโยฯ อตชาโต อนชาโต อวชาโต จาตฯ

ตตถ อตชาโตต อตตโน คเณห มาตาปตโร อตกกมตวา ชาโต เตห อธกคโณต อตโถฯ อนชาโตต คเณห มาตาปตน อนรโป หตวา ชาโต เตห สมาคโณต อตโถฯ อวชาโตต คเณห มาตาปตน อสโม หตวา ชาโต เตห นหนคโณต อตโถฯ ๑

ตตถ อตชาโต ปตโต กลวส ฐเปตเจว ภยโยโส มตตาย วฑเฒตจ สกโกตฯ อนชาโต ยถารห กลวส อนรกขต สกโกตฯ อวชาโต ปน เอกนเตน กลวส วนาเสตฯ ตตราย อปมาฯ เสยยถาป นาม อคค พช สามเกน สรกขต จร วฑฒต วรหต, มชฌม พช ยถารห วฑฒต, หน พช ปปผผเลห อสมปตต สามก น โตเสต ฉนทตพพ จ โหต, เอว สมปทมท ทฏฐพพฯ ตสมา มาตาปตโร อตตโน ปตต เหฏฐวตตนเยน ปกตโปสนโต สฏตร โปเสยยฯ โส ปตโต มาตาปตห สโปสโต อวชาตา ปรมจจต, จร จ กลวส อนรกขต สมตโถ โหตฯ ม. ๖๔ สมเดจพระโลกนาถเจา (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๔๐ ด พระธรรมวโรดม น. ๑๑๐)

ตสมา ภควา สงคาลมาณว โอวทนโต ปจห ฐาเนห มาตาปตน กจจ ทสเสส  “อเมห โข คหปตปตต ปจห าเนห ปตเตน ปรตถมา ทสา มาตาปตโร ปจจปฏตา ปจห โข าเนห ปตต อนกมปนต ปาปา นวาเรนต กลยาเณ นเวเสนต สปป สกขาเปนต ปฏรเปน ทาเรน สโเชนต สมเย ทายชช นยยาเทนตฯ ๒

ตตราย อธปปาโยฯ ตตถ ปรเมห ทวห ฐาเนห มาตาปตโร ปตต ปจจปฏเฐนต, ย นสสาย ปตโต ธมเมห สมนนาคโต หตวา อภชาโต วา อนชาโต วา โหต ตตเยน ฐาเนน ปตต ปจจปฏเฐนต, ย นสสาย ปตโต อตตาน สมฏฐาเปต สมตโถ โหตฯ ปจฉเมห ทวห ฐาเนห ปตต ปจจปฏเฐนต, มาตาปตโร เตน เตน ปกาเรน ปตต อปตถมเภนต นามฯ

เอวห ญตวา ปณฑตา มาตาปตโร สกปตต อตตโน อตตโน สามตถยานรปโต อปตถมภนต, สมมา สข ปรหรนต สมมา วเนนต, ปาปธมเมส น ปาเตนตฯ ปตโต ปน นาเมส มาตาปตห สมมา ปรหรตพพตาย อรยโวหาเรน คหปตคคต สงข คจฉตฯ เสยยถาป นาม ปกตยา อคค, โย ตสสตถ คณหต กสโล โหต, ตสส อณหาโลกกรณาทก อตถ สาเธต, สเจ ปน

๑ เฉพาะยอหนาน คดมาจากมงคลตถทปน (มงคล. ๑/๓๗๗/๓๔๖) ๒ ท.ปา. ๑๑/๑๙๙/๒๐๓.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๕๐

อกสโล สยา, นานปปการ อนตถ อปปาเทต, ตสมา อย อคค สาตถโก เจว โหต อนตถโก จ, เอวเมว ปตโต มาตาปตห ปจห ฐาเนห อนคคหโต ปรหรโต เตส อตถ อาวหต, ปตต‐ สมนนาคตตตปรยาปนนผลภต จ อภนนทน อปปาเทต (ตสมา เต มาตาปตโร ปตเตห อภนนทนต)ฯ วตตเหต  “นนทต ปตเตห ปตตมาตฯ ๑ อถวา ปตโต นาเมส กลวสมป อทธนย จรฏฐตก กโรตฯ สเจ ปน มาตาปตห ปจห ฐาเนห ยถารห อนนคคหโต พาลภาว อาปชเชยเยว, เอว สต มาตาป ตน ทกขโทมนสส อปปาเทตฯ วตตเหต ภควตา  “โสจต ปตเตห ปตตมาตฯ ๒ อถวา เอวรโป ปตโต นาเมส กลวสมป นจรสเสว วนาเสตฯ ตสมา เอว มาตาปตโร เหฏฐา ยถาวตตปปกาเรห สงคหวธาเนห สกปตต สมมา ปรหเรยย อปตถมเภยยฯ (ขาด ม. ๖๔‐๖๕ สมเดจบรมบพตร) ? รฏฐาภปาลโนปายกถา, วณณกถา ม. ๖๕ ในฝายพระราชอาณาจกร (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๓๗ ทายเลม, ซา ม. ๒๖๕)

อาณาจกเก ห ทยยานมนเทน รญา อารกขาภาคภตาย รชชสนตอาวรณคตตยา พลานกปรหารปญตตป ปญตตาฯ อท (กจจ) มนสเสส ขตตยพราหมณเวสสสททวเสน จตวณณาน วภตตกาลโต ปฏฐาย ขตตยภตาน ภาโร โหตฯ ตตถ ขตตยา นาม เย รฏฐสนต‐ อาวรณคตตกจจ กโรนต, เย ปสาสกา เจว เย จ เนส ทายาทา, เตป ขตตโยต สงข คจฉนตฯ พราหมณา นาม เย สาสนกจจพยาวฏา เวทงคกสลา หตวา กลปตตาน อาจรยฏฐาเน ฐตวา เต สปปาน สกขาเปนต, นานายญวธมห จ อธการโน (อธการา) โหนตฯ เวสสา นาม เย วณชชกมม ปโยเชนต, สพเพส จ สขวตถน สวทหนตฯ สททา นาม เย หนชจจา หตวา กายพเลน ปเรส ภตกมมาทก กตวา ชวนตฯ ๓ เย ห ชนา รฏฐนตป ปเทโสตป ลทธปจารโวหาเร ยสม กสมจ ฐาเน สมหภมภาเวน ปฏวสนต, เตส กจจสวภาโค ต (ฐาน) ถร กตวา อารกขต  อจฉตพโพ โหตฯ จกกวตตสตเตป อยมตโถ ทปโต โหตฯ กถฯ ภตปพพ ทฬหเนม นาม ราชา จกกวตต อโหส, ตสส เตชานภาวปฏมณฑนภาเวน จกกรตนปโยคภตาย หตถอสสรถปตตวเสน จาตรงคน เสนา อโหส, โส สพเพส อนโตชนปรชเนส อนตมโสป มคปกขส อารกขตพพตรจฉานคเตส ธมมก อารกขาวรณคตต สวทหฯ ตเถว เอเกกสม รฏเฐป ขตตโย สมปาทตพลนกาโย อโหส เหฏฐา

๑ ส.ส. ๑๕/๒๖/๙. ๒ ส.ส. ๑๕/๒๗/๙. ๓ คมภรอภธานวรรณนา (พระมหาสมปอง, น. ๔๓๙, ๕๑๙, ๕๖๐, ๖๒๙) วเคราะหไววา

ขตตสสาปจจ ขตตโย, เขตตาน อธปตภตตตา วา ขตตโย, พราหมโณ อปจจ พราหมโณ, วสตต เวสโส ธนคทเธน อโต จโต วสต จรตต เวสโส, สทตต สทโท ลามเกห ภต สทต ปคฆรตต สทโท.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๕๑

ยถาวตเต ทฆาวชาตเก กาสกราชา วยฯ ม. ๖๕ อนมหาชนผตงอยในชมชน (พระธรรมกตตวงศ, แบบฝกหด ๒๔ ม.ย. ๕๕ ซา ม. ๒๖๕)

โย โกจ ภมภาโค  “รฏฐนต วา  “ปเทโสต วา ลทธปจารโวหาโร โหต, ตตถ สมหตาคเตห ชเนห อตตโน รฏฐสส ถรภาวาย อภปาลนตถาย กจจวภาโค อจฉตพโพฯ ตตรท จกกวตตสตเตป วตตฯ กถฯ อตเต ทฬหเนม นาม ราชา จกกวตต จกกรตนโยคคภตาย หตถอสสรถปตต‐ สงขาตาย จาตรงคนยา เสนาย สมนนาคโต อโหส, โส อนโตชนาทส สพพชเนส อนตมโสป โคปนยมคปกขส ธมมก รกขาวรณคตต สวทหฯ เอเกกสส รฏฐสส ราชาป สมพหลาน โยธาท‐ พลาน สวทหต ทฆาวชาตกปกรเณ กาสราชา วย พทธกาลโต ปพเพ พมพสาราทโย ราชาโน วย จฯ เตส ราชา มาคโธ พมพสาโร กจาป พทธสาสเน อภสทโธ โหต อภปปสนโน, ราชกจจปปโยเค ปน ราชธมเมน กจจาน ปยชตฯ อยมตโถ วนยปฏเก มหาวคคสส ปพพชชาขนธเก อาวภโต โหตฯ กถฯ เอกสม ห สมเย ตสส รโญ มาคธสส พมพสารสส ปจจนโต กปโต โหต ย ปฏจจ โส วปสมตถาย เปเสต โยเธ สวทหาเปสฯ อาณาปตา โยธา สมพหลาว คนต อนจฉกา โหนต, เต ปลาตา ภกขน สนตก คนตวา ปพพชสฯ ราชา มาคโธ พมพสาโร ตมตถ ญตวา โวหารเก มหามตเต ปจฉ โย ภเณ ราชภฏ ปพพาเชต, ก โส ปสวตตฯ เต อปชฌายสส เทว สส เฉเทตพพนต อาหสฯ โส เอต นทาน เอต ปกรณ อาโรเปตวา ภควนต อปสงกมตวา เอตทโวจ ภนเต อยยา ราชภฏ น ปพพาเชยยนตฯ ภควาป อนชานฯ ตโต จ เอต นทาน เอต ปกรณ อารพภ วตกกมนตสส ทกกฏาปตตภาเวน สกขาปท ปญาเปส น ภกขเว ราชภโฏ ปพพาเชตพโพ, โย ปพพาเชยย อาปตต ทกกฏสสาตฯ ๑

ม. ๖๖ อนหนาทรกษาความสงบน (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๓๘, ๐๐๒/๑๒๓ ซา ม. ๒๖๖) อท ห รฏฐสส สนตภาวรกขณกจจ โลเก ขตตเยห อาเสวต พหลกต โหตฯ ตสมา ห เนส

ปพพนามาน อาทมหป อนเตป เนมตตกนามาน อเหสฯ นทสสน เจตถ  “เสนโยต วจน รโญ พมพสารสส เนมตตกนาม อโหส  “อถโข ราชา มาคโธ เสนโย พมพสาโรตอาทส วย, เสนาปตต วจน เวสาลย สหราชกมารสส เนมตตกนาม อโหส  “เตน โข ปน สมเยน สโห เสนาปต นคคณฐ สาวโกตอาทส วยฯ โส จ โข สนตภาโว อญมญปจจโย โหตฯ ยทา พาหรสนตภาโว ปเรตร ปวตตต, ตทา สนตรสนตภาโว ปจฉา อนปวตตตฯ ตโต ตตถ ตตถ ชนา กโต ภยนตรายาภาวโต น พยาปชชนต, อภรกา โหนต อจฉมภโน อนตตราสโน, ตปปจจยา ปกตยา อตตโน อตตโน

๑ วนย. ๑/๑๐๒/๑๕๒.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๕๒

กมมนเต ปโยเชต กรณยาน จ กาต ลภนตฯ สนตภาวรกขเณ ห อสสารณนวารณปโหนก พล อจฉตพพ, เยน อปปนนสส อสสารณสส ๑ นวารณ สมชฌต, กณฏเกน กณฏกทธรณ วยฯ “กณฏเกนาตอาทก เหต ปภวภตภเวน สทสาการ ภยนวารณวธาน สนธาย อฏฐกถาย วตตฯ เตน วจกขณา ขตตยา, ยถา รฏฐสส สพพพล สมปชชสสต, ตถา พยาวฏา หตวา รฏฐ‐ ปสาสโนปาย ปโยเชนตฯ (ขาด ม. ๖๗ สมเดจบรมบพตร) ? วรยกถา, ทปกถา ม. ๖๘ จะพรรณาพระคณ (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๘๒, ซา ม. ๒๗๑)

วรย ๒ ห กจจปปโยเค จตตสส ปคคณหนภต ๓ อสถลกรณภตจ โหตฯ ตจ ปาลย วรย อฏฐาน อสสาโห ธต อฏฐต วายาโม ปรกกโม อปปฏวาณ ปธาน ปคคโห จาต อาคตลกขณาทห อากาเรห ลทธนาม โหตฯ ตตราย อธปปาโยฯ วรภาวเหต วรย ๔ วฏฐานเหต อฏฐาน อสสหนเหต อสสาโห ๕ ธรณเหต ธต ๖ อฏฐานเหต อฏฐต วายมนเหต วายาโม ปรกกมนเหต ปรกกโม อปปฏกกมนเหต อปปฏวาณ ปคคหณเหต ปธาน วา ปคคโห วาต วตตปปการ เจต วรยฯ วรย ปเนต ย ธมมกป อธมมกป กจจ ปคคณหาต ต ทฬห กโรตฯ ตสมา ต วรย ธมมเกเยว กจเจ ปยชตพพ, เอว สต อฏฐ วปลผล สาเธตฯ

อปจ ต เกนจ อธมมเกเยว กจเจ ปโยชต ตสเสว วนาสาย วปตตยา จ สวตตตฯ นทสสนเจตถ ทฏพพฯ ยถา ห วฑฒกน วาสผรสอาทน ปเรส ปหรณาทห มจฉากมมนเตส ๑

ปยชยมานาน อตตโน จ ปเรสจ อนตถมาวหนต, กฏาทน ปน ฉนทนาทส สมมากมมนเตส ปยชยมานาน ต ต ยถจฉต กมมนต อภนปผาเทนต, เอวเมว วรยมปฯ สมมาปโยชต ห วรย สพเพส อตถสาธก โหตฯ นทสสนเจตถ ทฏพพฯ เอโก กร จลลกเสฏสส อปฏาโก วรเยน สมนนาคโต กาเลน กาล วณชช ปยชต ทกโข อนลโส หตวา น จรสเสว มหทธนภาว ปาปณาต, ปจฉาป มหาเสฏภโต โหตฯ

๑ อสสารณ นป. ความวนวาย ๒ เนองจากคดลอกจากตางแหลง บทบาลจงลกลนไมลงเปนแบบเดยว เปน วรย บาง วรย บาง ๓ ย ปจจย ถา ‐ ห/ร อยหนา แปลงเปน อณ, ‐ห อยหนาเปน อน ไดบาง ๔ วรสส ภาโว วรย. (วมาน.อ. ๑/๑๒๙) ๕ ทกขลาภ อทธ วา สหต ขมตต อสสาโห. (อภธานวรรณา, น. ๒๑๔) ๖ ตฏฐต เอตถ สภาสภผลนต ธต, ปวตตนวเสน กสลสนตาน ธาเรตต ธต. (สงคณ.อ. ๑/๓๐๖) ๑ พระธรรมวโรดม (น. ๒๕๙) แตงอปมาน ใชศพทวา สาวชชกมเมส ตรงขามกบ อนวชชกมเมส

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๕๓

โส ห อปปเกนป เมธาว ปาภเฏน วจกขโณ สมฏาเปต อตตาน อณ อคคว สนธมนตฯ ๑

เอวมาทนา นเยน ปสสนยภาว ปาปณาตฯ นทสสนเจตถ ทฆาวกมารวตถ ทฏพพฯ ม. ๖๙ ทฆาวกมาร (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๔๒, ซา ม. ๒๗๒)

อตเต กร ทฆตสส โกสลรโญ โอรสภโต ทฆาว นาม กมาโร ปต รฏสส พรหมทตตสส กาสรโญ หตถงคตกาลโต ปจฉากาเล ปสโตฯ ปตสนตก รชช อภนคคณหต อฏฐานสงขาต วรย อารภฯ อาทมห พาราณสย หตถาจรยสส สนตเก สปป สกขต อตตาน นยยาเทสฯ ปจฉา หตถ‐ สาลาย มชนา สเรน คาย วณจ วาเทสฯ ต สตวา พรหมทตโต กาสราชา อภรโต หตวา ตสส อมตตปตตภาว อชานนโตว ต ปกโกสาเปตวา วสสฏโฐ นราสงโก หตวา อนเตปเร กจจ กาเรสฯ ทฆาว กมาโร อนปพเพน อตตโน ภตตเจว สามตถยจ ตสส ปากฏ กตวา ทสเสสฯ พรหมทตโต กาสราชาป ปโมทโต หตวา อพภนตรเก วสสาสกฏฐาเน ฐเปสฯ ตโต ปฏฐาย โส กมาโร ตสส วลลโภ หตวา ต ฐาเนส อนจรฯ เอกทา พรหมทตต กาสราชาน ชวตา โวโรเปต โอตาร ปฏลภฯ ตขณ ปน  “ทฆ ปสส มา รสสนตยาทก ๒ ปตรา ทนโนวาท อนสสรนโต ตสส อตตราสมตตเมว อปปาเทตวา ตสส ชวต อทาสฯ

เตน โส อตตโน กลสนตก โกสลรฏฐ ปฏลภ พรหมทตตสส จ กาสรโญ ธตร ลภตวา มเหสฏฐาเน ฐเปสฯ ปจฉา กาสรฏฐ เจว โกสลรฏฐจ เอกโต กตวา ปสาสฯ ม. ๖๙ ความเพยรเปนองคอนหนง (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๒๗ พ.ย. ๕๔ ซา ม. ๒๗๒)

วรย ปน เย ธมเม นสสาย เมธาว อตตาน โภเค อสสรเย จ สมฏฐาเปต เย จ นสสาย อตตาน ทปสทส กโรต เตส เอกมงค โหต, ตสมา ห ภควา เอวมาห

อฏฐาเนนปปมาเทน สญเมน ทเมน จ ทป กยราถ เมธาว ย โอโฆ นาภกรตต ๓

๑ ข.ชา. ๒๗/๔/๒. ๒ สานวนพระไตรปฎกวา “มา โข ตว ตาต ทฆาว ทฆ ปสส มา รสส น ห ตาต ทฆาว เวเรน เวรา สมมนต

อเวเรน ห ตาต ทฆาว เวรา สมมนตต (วนย. ๕/๒๔๔/๓๒๗) ๓ ข.ธ. ๒๕/๑๒/๑๘.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๕๔

เอตถ ห ทวห นเยห สนนฏฐาน ลพภต พยชนโต เจว อตถโต จฯ พยชนโต ตาวฯ ตตถ ทโป นาม อตตโน นวาสนฏฐานภโต ทปโก วา คามนคมปเทสาน วา ปตฏฐาโนกาโส วาฯ อย นวาสนฏฐานตตา สามกภาเวน ตตถ ชาตาน ชนาน ปตฏฐาสงขาโต ทโป โหตฯ โอโฆ นาม โย สนตรพาหโร อนตราโย นวาสนฏฐานสส อปปชเชยยฯ เสยยถาป นาม สมทเท ทปโก อคค‐ ภธรพภชชนาทห อปปนนการเณห สย อทรยต เอว สต โอโฆ ต อภกรนโต สมทท กโรต โส วา ปน อทกสมฏฐาเน ฐโต โหต ยทา มหาวาโต อปปนโน สาคร โขเภต ตทา โอโฆ ต อภกรนโต ตตถ ชาตาน ชนาน อทกภย อปปาเทต เอวเมว อนตราโย นวาสนฏฐานสส อปปชชนโต ทวห การเณห อปปชชตฯ กถฯ สามคคเภทอญมญปรสงกาทห อพภนตรกการเณห อปปชชตป ปจจามตตวมททนาทห พาหรกการเณห อปปชชตปฯ อนตรายา เหเต นวาสนฏฐาน สามกาน อนสสย กโรนต ต ทปก สมททชาต กโรนโต วยฯ ม. ๗๐ สมเดจพระโลกนาถเจา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๘๘ เทยบ ม. ๒๗๓)

สมมาสมพทโธ ห อตตโน นวาสนฏฐานสส ทปสส อารกขาภปาลนปปฏสงขรณ กตวา อนตรายสงขาตสส โอฆสส อนาภกรเณ นร นโยชต อฏฐาเนนปปมาเทน สญเมน ทเมน จาต ๑

จตพพธาย องคสมปตตยา โอวาท อทาสฯ สเจ ห ปเทสสามโก อนฏฐาโน โหต กสโต อลโส ปมตโต อสญโต วนาสจ น วปสเมต,

อนปปชชมาโน อนตราโย อปปชชตฯ สเจ เหส ยถาวตตาย จตพพธาย องคสมปตตยา สมนนาคโต โหตฯ กถฯ วรยสมปนโน โหต ทกโข อนลโส, ย กจจ อสวทหต ต สวธาต, ยจ กจจ อกต ต กาต ต ต รกขตวา สม สตต ปวตเตต อปมชชตวา อนเปกขตวา ต ต ปรหาเปตวา, ยา ปรหาน อนปปนนา ตาย สญม นเสธน กโรนโต, ยา จ ปรหาน อปปนนา ต วนาเสต อภกงขมาโน โหต, อนปปชชมาโน อนตราโย น อปปชชต, อปปนโน จ อนตราโย วปสเมตฯ ยถา ห มหาชโน ทเป วา นนนฏฐาเน วา นวสนโต นนนฏฐาน ถล กโรต อาวรณพนธ พนธต, ย โอโฆ นาภกรต, อปปมาเทน จ สญมต รกขต โคเปต ปรวตตน กโรตฯ อต อมสม ภาสตตเถ พยชนโต ย โอโฆ นาภกรต, ต กโรต นามฯ

อตถโต ปน กสลธมโม สสารสาคเร สสรนตสส สตตโลกสส ทโป นาม โหตฯ กสล‐ อนตรายกโร สงกเลสธมโม โอโฆต วจจตฯ เอเต ห สตตา อตตโน นาถกรณภต กสลมาคมม สสารวฏเฏ อตตาน สมฏฐาเปต สกโกนต อปาเย นมคคา น โหนต, โภคอสสรยยสาทกาส ตาส

๑ ข.ธ. ๒๕/๑๒/๑๘.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๕๕

ตาส สมปตตส อตตาน สมฏฐาเปนต, อตตภาว โสตถนา ยาเปต สมตถา โหนต ปฏพลาฯ เนว ชวตเหต อปายคามภตาน ตณ ทจจรตาน จรนตตฯ ม. ๗๐ โดยอรรถนน (พระธรรมกตตวงศ ปญหา ๖ ธ.ค. ๕๔ ซา ม. ๒๗๓)

อตถโต ปนฯ เยเกจ กสลา ธมมา, สพเพเปเต สสารสาครสงขาเต โอเฆ ปตมานาน สตตาน นาถภตตตา ทโปต วจจนตฯ เยเกจ ปน สงกเลสสงขาตา อกสลา ธมมา กสลาน วทธสกา โหนต, สพเพเต โอโฆต วจจนตฯ เมธาวโน สตตา อเม อฏฐานาทโย ธมเม นาถภาเวน อาคมม โภคอสสรยาทส สมปตตส อตตาน สมฏฐาเปนต โสตถนา ยาเปต สกโกนต, ชวตการณา จ อปายคมนยาทน กายทจจรตาทน อกสลาน ธมมาน จรย นาปชชนตฯ

สเจ ห กตกสลา สตตา สงกเลเสห อชโฌตถรตวา ภเวยย, เต สงกเลสา เตห กตาน กายสจรตาทน กสลาน ธมมาน อนตราย กโรนต, เต จ อปาเยป วฏฏทกเขป ปาเตนตฯ ยถา กฯ ยถา ห โยโกจ สมททมชเฌ ภนนนาโว ชโน ทปตร ปตโต โหต, อถ น โอโฆ โอตถรตวา อาทาย ปน สาคเร ปาเตต, เอว สมปทมท ทฏฐพพฯ

ตสมา ห สตถา เมธาวโน ทปกรณธมโมต ลทธโวหาเรห จตห ธมเมห ย โอโฆ นาภกรต ต ทป กาต โอวท สวรปปธาน อนรกขนาปปธาน ภาวนาปปธาน ปหานปปธาน จฯ วตตเหต ภควตาฯ อธ ภกขเว ภกข อนปปนนาน ปาปกาน อกสลาน ธมมาน อนปปาทาย ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อปปนนาน ปาปกาน อกสลาน ธมมาน ปหานาย ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อนปปนนาน กสลาน ธมมาน อปปาทาย ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อปปนนาน กสลาน ธมมาน ฐตยา อสมโมสาย ภยโยภาวาย เวปลลาย ภาวนาย ปารปรยา ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหตตฯ ๑ อตถโต ห อมสส พทธวจนสส วกปเปน เอว ปฏปชชมาโน ย โอโฆ นาภกรต ต ทป กโรต นามฯ

อเมส อภนน วกปปาน อตโถ มหาปรนพพานสตเต อานนทาทน ภกขน พทเธน เทสต‐ ธมเมน สทธ สสนทตฯ กถฯ ตตถ วตต ตสมาตหานนท ภกขเว อตตทปา วหรถ อตตสรณา อนญสรณา ธมมทปา ธมมสรณา อนญสรณาตอาทกฯ ๒ อท ห กจาป ภกขน อนจฉวกปฏปทาย ปรทปก โหต, เอว ปน สนนฏฐานทสสนสส อปเทสภต โหต  “โยโกจ อตตโน

๑ ท.ม. ๑๐/๒๙๙/๓๔๔. ๒ ท.ม. ๑๐/๙๓/๑๑๙.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๕๖

เทสสงขาต ทป กาต อจฉต ย อนตรายสงขาโต โอโฆ อภกรต น สกโกต, โสป อตตสรโณ ภเวยย, น อญสรโณ เหฏฐา จ ยถาวตเต อฏฐานาทโย จตตาโร อาท กตวา ธมเม ปรปเรยยาตฯ ? วรยกถา ม. ๗๑ ตนของตนแล (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๔๔, ซา ม. ๒๗๔)

เตน วตตฯ อตตา ห อตตโน นาโถ โก ห นาโถ ปโร สยาต ๑ วรเยน ทกขมจเจตต ๒ จฯ นทสสน เจตถ

วฏฏคามณอภยราชาฯ พทธปรนพพานา สตตสสาธกาน จตวสสตานมจจเยน วฏฏคามณอภโย ราชา ลงกาทเป รชช กาเรส เอกทา ทมฬาน ปราชโย อโหส, ปลายตวา วเน นลยฯ โส วรยสมปนโน อตตโน นคร ลภตกาโม หตวา ปณณรส วสสาน ชเน สงคณหนโต ทมฬราชาโน ปราเชตวา สนตก นคร ปฏลภตวา นพพเยน รชช กาเรสฯ อจเจว วรย มหนตพล หตวา อจฉต ผล สาเธตฯ เตน วตต วายเมเถว ปรโส ยาว อตถสส นปปาทาต กยรา เจ กรยาเถนนต จฯ เอว กโรนโต น อตถสส นปปทา, ปจนา นานตปปตฯ

ภควาป ปพพชตาน จตรงคก มหาปธาน ปสส กาม ตโจ จ นหาร จ อฏฐ จ อวสสสต สรเร อวสสต มสโลหต, ยนต ปรสถาเมน ปรสวรเยน ปรสปรกกเมน ปตตพพ, น ต อปาปณตวา วรยสส สณฐาน ภวสสนตตฯ ๓ ภควาป ห วรย ปฏจจ อนตตรสมมาสมโพธ อภสมพชฌตวา เอก‐ โลกคโค อโหสฯ กถ อภนกขมน อภกขนโต ปฏฐาย ฉ วสสาน ทกกรกรย กตวา นานาวธาเนน โพธญาณ คเวสนโต ปรโยสาเน อนตตรสมมาสมโพธ อภสมพชฌตวา อตตโน จตตปรสทธ อกาสฯ

มหาเตชานภาโว ห มหาราชา จกกวตต ปฐวมณฑล อภวชนโต นานาปเทส อตตโน วเส กตวา วรย ปฏจจ จกกวตตวตต ปรปร จร, รฏฐาพลานพรหนาย โยธวาหนพลานปทานาย จ สพพกจจาน สวทห, อตตาน สจรเต ปตฏฐาเปสฯ เอว วรย อตตมปรสสส สมปตตภต โหตฯ อท วรย สมมาสมพทธสส ทสนน ปารมนมญตร โหต ย  “วรยปารมต โวหาเรน วตตฯ อทจ ขตตยสส ทสวธาน ราชธมมานมญตร โหต ย ตโปต โวหาเรน วตตฯ ยถา ภควา สมมา‐

๑ ข.ธ. ๒๕/๒๒/๓๖. ๒ ส.ส. ๑๕/๘๔๓/๓๑๕. ๓ อง.ทก. ๒๐/๒๕๑/๖๔.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๕๗

สมโพธ อภสมพชฌตวา คามชนปทนคมาทส จารก จรมาโน เวเนยยาน ธมมเทสน เทเสส, อยมสส จรยา ปรหตปฏปตต โหต สตตปการสมปทา เอว ขตตโย ราชา มทธาภสตโต วรเยน สมนนาคโต รฏฐวาสน อตถาย หตาย สขาย สพพกรณยาน กโรตฯ ม. ๗๑ วรเยน (พระมหาสองสน ปการศกษา ๒๕๕๕‐๕๖)

วตตเหต ภควตา วรเยน ทกขมจเจตตฯ ปคคโล ห ทกข วนทนโต วรเยเนว ต อตกกมต สกโกตฯ นทสสน เจตถ วฏฏคามณอภยรโ วตถฯ โส กร พทธปรนพพานโต ปฏาย จตนน สวจฉรสตานมปร สตตตสสวจฉรสสจจเยน ลงกาทเป รชช กาเรสฯ ตสส รชเช ทมเฬห อจฉนเน โส ปลายตวา อรเ นลยฯ โส อโนสทตจตโต ปน รชช อตตโน หตถคต กาต มจฉตฯ มหสสาเหน สมนนาคโต ปณณรส วสสาน มหาชน สมาทเปตวา พลนกาย สหรนโต สก รชช อจฉนทตกาโม ทมเฬน ยทธ กตวา ทมฬราชาน มาเรตวา นรภเยน รชช กาเรสฯ ตถา ห วรย มหพพล โหต อจฉตตถสาธกฯ วตตมป เจต วายเมเถว ปรโส ยาว อตถสส นปปทา กยรา เจ กยราเถน ทฬหเมน ปรกกเมตฯ ตตราย อปปาโยฯ ปรโส เอว กโรนโต,  อจฉต ผล สมชฌต วา น วา สมชฌต ปจฉา อวปปฏสาร โหตฯ ปพพชเตส ธมมสาม ภควา จตนน องคปจจงคาน อคณนโต มหาวรยสงขาต จตรงคมหาปธาน ปสสนโต  “อปปฏวาณ สทาห ภกขเว ปทหาม กาม ตโจ นหาร จ อฏ จ อวสสสต สรเร อปสสสต มสโลหต ยนต ปรสตถาเมน ปรสวรเยน ปรสปรกกเมน ปตตพพ น ต อปาปณตวา วรยสส สณฐาน ภวสสตต วจนโต ภกขน ทสเสสฯ ชโนป สมมาสมพทโธ มหาวรย ปฏจจ สมมาสมโพธญาณ อภสมพทโธ โลเก เอโก อคโคต วจจตฯ กถฯ โส มหาภนกขมนโต ปฏาย สมมาสมโพธญาณ คเวเสนโต ฉ วสสาน ทกกรกรย ปเรตวา ปรโยสาเน จตตภาวนาย สมมาสมโพธ อภสมพชฌฯ ม. ๗๒ สมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา (๐๐๙/๔๕, พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๔๖)

จกกวเส ห ปจโม จฬาลงกรโณ มหาราชา อมสม ปรตถมทสาภาเค (ปเทเส กปปเต) อสสาหปปตโต สยามาน อภวฑฒน กตตกาโม สฏ ราชอาณาจกก โคเปต รกขต ปาเลต จ สมตเถ ราชภเฏ ฐเปตวา ย ย อนปปนน การณ ราชอาณาจกกสส อนตถ โหต สภย ตสม ตสม การเณ อปปมตโต อนโต โกลาหล เจว พหทธา จ ปจจามตเต ปฏเสธต พลนกาเย จตสงคห‐ วตถห สงคณหนโต โรคอคคยาทปฏปกขสชาเต อนตราเย สยามาน อปปนเน ต วปสเมต ฆเฏนโต วายมนโต ทยยภาสาย พายพ อต เจว อสาน อต จ มณฑเลส อปปนน โกลาหล วปสเมนโต วย

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๕๘

อนโต เจว พหทธา จ โจเร วทธเสสฯ ๑ เสฎโฐ ห มหาการณโก มหาราชา ทาสพยโต ธนกกเต ทาสพยปตเต ชเน เจว ชนาน คว จ อธมมก ราชอาณ จ ปโมเจส ย สยามรฏฐสส อภวฑฒยา ปวตตต ต กตวา อนกขตตธโร หตวา สเมน ธมเมน กรณยาน อกาสฯ โส กจจานกจเจส ปสโต ธมมเก ฐานคเค อฏฏ อปธาเรนโต วนจฉยามจเจ ฐเปสฯ ราชธร กโรนตาน ราชภฏาน นานาตนต ววฏฐเปตวา กลปตตาน สกขเจว กสกมมวาณชกมมจ อภวฑเฒส สยามรฏเฐ ปฐม ถม‐ รถมคคสาสนเปสนาทน กาเรตวา ตสม นฏฐเต สจร สพพาน ตาน ปตฏฐาเปต อจฉนโต นจจ อตตโน กรณยาน โอโลเกสฯ

มหาปโญ ต มหาราชา อตตโน เขท อจนตมาโน ยถา มหาชนโก นาม โพธสตโต นาวาย มหาสมทท ปกขนทตวา นาวาย ภนนาย มหาสมททตร อทสวา ตตถ ฆเฏนโต วายมนโต โอสทน อปปตวา มณเมขลาเทวธตาย รกขโต เจว โคปโต จ โสตถนา ตร อคมาส เอว กตวา เสฏฐ ทลลภ ราชธมม ปเรสฯ ตปปจจยา โส สวรโย วสารโท หตวา ยถจฉต อทธ อคจฉฯ เสฏโฐ วรยาทมงคลธมโม อมหาก มหาราชวรสส อปปชชฯ ? โลกตถจรยากถา ม. ๗๓ โลกตถจรยานน (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๒๖ ก.ย. ๕๕)

โลกตถจรยา นาม โลกสส อตถาย จรณฯ ตตถ โลโกต พยชนโต สพพาวตยา ปฐวยา เอตสสา วา เอกเทสสเสต อธวจน, อปจารโวหารโต ปน ตตถ นวตถสตตนกายสสฯ ตสมา ปรยายโต นวาสนฏฐานภตปฐวยา เจว สตตนกายสส จ อตถาย ปวตตตา จรยา โลกตถจรยาต สงข คจฉตฯ อย พทธาทน ปรสรตนภตาน ปคคลาน นมตตปฏปทา โหตฯ อมหาก ห ภควา สมโพธปตตกาลโต ปฏฐาย อปปมาณ โลกตถจรยาปรยาปนน พทธกจจ ปรปเรสฯ กถฯ โส ห ภควา ปจจสสมเย เจว สายณหสมเย จ ญาณชาล ปตถรตวา โลก โวโลเกนโต ๒ , เย พทธ‐ เวเนยยา มคคผลาธคมาย วา ตรตนคมนาย วา อญคณปฏลาภาย วา อปนสสยสมปนนา โหนต, เต ญาณชาลอนโตคเธ ๓ ทสวา มหากรณ ปฏจจ เต อปคมตวา ๔ ธมม เทเสสฯ อท พทธ‐ กจจ ปจวคคยาน ภกขน ธมมเทสน อาท กตวา ปวตตต โหตฯ ยทา จ สาวกา พหกา ภวนต, ตทา เต ทสาส สตถสาสนสงขาตสส พรหมจรยสส ปกาสนตถาย เปเสสฯ อทมป โลกสส อตถ‐

๑ ย อธมมก กาลาตต, ต สมหน. ๒ ในทนควรแตงเปน ทรงแผขายคอพระญาณกอนตรวจดโลก ๓ ศพทเฉพาะ, สานวนนยม ๔ รปศพท อปคมตวา คลาย อปสงกมตวา แตไมเหมอนกน ไมควรสบสน

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๕๙

หตสข อารพภ ปวตตต โหตฯ อยมตโถ ตปฏเก พทธวจเน ปากฏภโต โหตฯ วตตเหต ภควตา “จรถ ภกขเว จารก พหชนหตาย พหชนสขาย โลกานกมปาย อตถาย หตาย สขาย เทวมนสสาน มา เอเกน เทว อคมตถ เทเสถ ภกขเว ธมม อาทกลยาณ มชเฌกลยาณ ปรโยสานกลยาณ สาตถ สพยชน เกวลปรปณณ ปรสทธ พรหมจรย ปกาเสถ, สนต สตตา อปปรชกขชาตกา อสสวนตา ธมมสส ปรหายนต ภวสสนต ธมมสส อญาตาโร อหมป ภกขเว เยน อรเวลาเสนา‐ นคโม เตนปสงกมสสาม ธมมเทสนายาตฯ ๑ ตโต ปฏฐาย ยาวชว ตตถ ตตเถว จารก จรตวา โลกสส ธมม เทเสตวา พรหมจรย ปกาเสตวา สาสนธมม วฑฒ วรฬห เวปลล ปาเปสฯ ม. ๗๓ พระคนถรจนาจารย (สามเณรอทย, ๐๐๗/๑๓, ๐๐๖/๖)

อจเจวมยห อตถจรยา คนถกาเรห ตส พทธจรยาส โลกตถจรยาต ตส จ สมปทาส สตตปการสมปทาต วณณตา โหต ปสสตาฯ ม. ๗๓ พระมหากษตรยเจาผครองแผนดน (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๔๗)

ขตตยราชหป จกกวตตราชหป อเญห ราชหป พหชนหตสขาวหา ราชจรยา จรตาเยว โหต ปรปรตาฯ เตส เจตถ จกกวตตวตตปรณสงคหวตถจรณาทราชจรยา นทสสนฯ ม. ๗๔ จกรวรรดวตรนน (พระมหานพพร แตงตามอรรถกถา)

จกกวตตวตต ห ทวาทสวธ โหตฯ เสยยถทฯ จกกวตตสตตนเยน  “อนโตชนสม พลกาเย เอก ขตตเยส เอก อนยนเตส เอก พราหมณคหปตเกส เอก เนคมชานปเทส เอก สมณพราหมเณส เอก มคปกขส เอก อธมมการปฏกเขโป เอก อธนาน ธนานปปทาน เอก สมณพราหมเณ อปสงกมตวา ปหปจฉน เอกนต เอวเมต ทสวธ โหต, ตพพณณนานเยน  “อธมมราคสส จ วสมโลภสส จ ปหานนต เอวเมต ทพพธ โหต อจเจว เตน จกกวตตสตตนเยน สทธ ทวาทสวธ โหตฯ ๒ (ขาด ม. ๗๔‐๗๘) ม. ๗๖ สมเดจบรมบพตร (พระมหาสองสน ปการศกษา ๒๕๕๕‐๕๖)

ขตตโย ห มหาราชา ทยยานมนโท วรยสมปตตยา สมนนาคโต ธมเมน รชช กาเรนโต พทธสาสเน อปตถมภน กโรนโต อนโตชนสมป ราชวสานวสเกส พลกายสมป ขตตเยส อนยนเตส พราหมณคหปตเกส เนคมชานปเทส สมณพราหมเณส มคปกขส ธมมก รกขาวรณคตต สวทหต สพเพเต สขเต นรนตราเย กตวา รกขต โคเปตฯ อย จรยา เหฏา วตตนเยเนว จกกวตตวตเต

๑ วนย. ๔/๓๒/๓๙‐๔๐. ๒ ท.อ. ๓/๕๖.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๖๐

เจว สงคหวตถธมเม จ อนโลเมตฯ ยสมา โส กจจกรเณ อตวย อสสาหปปตโต ตสมา โส อนปพเพน ทพพโล อาพาธโก โหต ตปปจจยา  “สพพชนาน หตานหตาย กจจ ปรยมาเนน มยา ชวต รกขต สกพล อนทาต วฏฏตต ปรวสยภต ยโรปทป อคมาส เอว โส นครราชวสปรวาร‐ ชนรชชทยยเกห ปรพาหรตตา ลนจตโต เจว ปพเพ อปตถมภนปรจารสงขาเตน อปฏาเนน อปรปณณตาย กลนตจตโต จ โหตฯ อย ปเนเตน จรยา สมาจณณา โหต พทเธน วยฯ ปมโพธย กร พทโธ เวเนยยสตตานมปนสสย ปจจเวกขนโต  “สนต สตตา อปปรกขชาตกา ภวสสนต ธมมสส อาตาโรต ชานตวา ธมมเทสนาย นฏงคโต  “น ตาวาห ปรนพพายสสาม ยาว เม ภกขอาทโย น พทธปรสา ภวสสนต วยตตา วนตา วสารทา พหสสตา ธมมธรา ธมมานธมมปฏปนนา สามจปฏปนนา อนธมมจารโน สก อาจรยก อคคเหตวา อาจกขสสนต เทเสสสนต ปญเปสสนต ปฏเปสสนต ววรสสนต วภชสสนต อตตานกรสสนต อปปนน ปรปปวาท สหธมเมน สนคคหต นคคเหตวา สปปาฏหารย ธมม เทเสสสนต,  น ตาวาห ปรนพพายสสาม ยาว เม อท พรหมจรย น อทธเจว ภวสสต ผตจ วตถารต พาหช ปถ ภต ยาว เทวมนสเสห สปปกาสตนต อายสงขาร อธฏหฯ สเจ อายสงขารปจเฉทโก อาพาโธ ภควโต อปปชเชยย เอว สนเต โส อทธปาทพเลน ต วโนเทต วายมนโต ยาว ตสส จตปรสา เจว พรหมจรย จ น อทธเจว ภวสสต ผตจ วตถารต พาหช ปถภต น ตาว ชวต รกขนโต ปรนพพายสสฯ ? มตตสมปตตกถา ม. ๗๙ มตรสมบต (สานวนท ๑ พระมหาวรชย ตนตปาโล วดสามพระยา, เฉลย ๒๗ ม.ย. ๕๔ )

ปฐมา ปเนสา มตตสมปตต มตตสมปทาต วจจตฯ โย ห ปคคโล สาธารณโต สนทฏโฐ เจว สมภตโต จ โหต, โส มาตา มตต สเก ฆเรตอาทส วจเนส มตตภโต นาม โหตฯ โย ปน อญมญสส เมตตจตโต โหต, โส อรยมตตกโร สยาตอาทส มตตภโตเยวฯ โย จ อสาธารณโต อญมญสส ปยสหาโย เมตตจตโต จ, ๑ โส ปาปมตโต กลยาณมตโตตอาทส มตตภโต โหตฯ โย สหาโยป อมจโจป หตวา เอกฏฐาเน กมม กโรต, โส น มตตภโต นาม, ยทา ปน โส สจรมป เอว เสวนโต อญมญสส ปยมตโต เมตตจตโต จ, ตทา อญมญสส อตปปยมตโตเยว โหตฯ โส ห มตโต ปาป กลยาโณปต ทวโธ โหตฯ ปาโป ปาปมตโตต วจจต, กลยาโณ กลยาณมตโตต

๑ อรรถกถาปรมตถโชตกา วา; มชชต ตายต จาต มตโต, สมปชชต เอตาย คณวภต ปาปณาตต สมปทา, มตโต เอว สมปทา มตตสมปทาฯ (ขททก.อ. ๑/๓๑๔, ๓๔๓)

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๖๑

วจจตฯ โส จ มตโต พาหโร พลวปจจโย หตวา เสวก ปรหาน วา อภวฑฒ วา ปาเปต สกโกตฯ เตน โลกนาโถ ภควา เอว กเถส พาหร ภกขเว องคนต กรตวา นาญ เอกงคมป สมนปปสสาม, ย เอว มหโต อนตถาย สวตตต ยถยท ภกขเว ปาปมตตา ปาปมตตตา ภกขเว มหโต อนตถาย สวตตต พาหร ภกขเว องคนต กรตวา นาญ เอกงคมป สมนปสสาม, ย เอว มหโต อนตถาย สวตตต ยถยท ภกขเว กลยาณมตตา กลยาณมตตตา ภกขเว มหโต อนตถาย สวตตตฯ ๑ กณห‐ ปกเข เหตถ ยถาวตโต อตโถ มคธรฏฐสสรสส อชาตสตตมหาราชสส วตถนา เวทตพโพฯ โส กร อชาตสตต ราชกมารกาเล รชช น กาเรสฯ โส ทฏฐจตต เทวทตตภกข นสสาย ตสส วจน สททหตวา ครกกมม ปตฆาตกมม อกาส, ทฏเฐว ธมเม เจว ปรสม โลเก จ ภยโย มหา‐ วปปฏสาร ปตโต, ตสม จ อตตภาเว ปาปณตพพอคคปปฐมผลสส อปนสสยคค อปจฉนทฯ ม. ๗๙ มตรสมบต (สานวนท ๒, พนโทชรนทร ตรวจแก, ๐๐๗/๑๔)

มตตสมปตต ปเนตถฯ มชชตต มตโตฯ สมปชชต เอตายาต สมปตตฯ มตเตน สมปตต มตตสมปตตฯ สา จ สพพชนสส พหปการา โหต อตถสาธกาฯ

ปรยาเยน จ เย ชนา อตวย อญมญ ปยายนต, เต มตตาต วจจนต มาตา มตต สเก ฆเรตอาทส วยฯ เย ชนา อญมญ เมชชนต สนยหนต, เต มตตาต วจจนต อรยมตตกกโร สยาตอาทส วยฯ

นปปรยาเยน ปน เย สนทฏฐา โหนต สมภตตา สหชชา เมตตจตตา (อตปปยสหายกา โหนต, สหชช เมตตจตตา) เต มตตาต วจจนต ปาปมตโต กลยาณมตโตตอาทส วยฯ สหกมม‐ การโน ปน ชนา สหาโยต วจจนต, โน ปน มตโตต วจจนตฯ ยทา จ เต อญมญ ปยายนต เมตตายนต, ตทา มตโตเตวว วจจนตฯ มตโต จาย ปเภทโต  “ปาปมตโต กลยาณมตโตต ทวโธ โหตฯ ตตถ โย กายทจจรตาทส อภรมต อนตเถเยว จ นโยเชต, โส ปาปมตโต นามฯ เอกนต‐ หเตส ปน วฑฒปปกเข ฐโต กลยาณมตโต นามฯ มตโต ห พาหโร พลวปจจโย โหต โส ตเสวก วฑฒน วา หายน วา ปาปาต สกโกตฯ ยถาหฯ (วตตเหต ภควตา) พาหร ภกขเว องคนต กรตวา นาญ เอกงคมป สมนปปสสาม, ย เอว มหโต อนตถาย สวตตต ยถยท ภกขเว ปาป‐ มตตา ปาปมตตตา ภกขเว มหโต อนตถาย สวตตต พาหร ภกขเว องคนต กรตวา นาญ เอกงคมป สมนปสสาม, ย เอว มหโต อนตถาย สวตตต ยถยท ภกขเว กลยาณมตตา กลยาณ‐

๑ อง.เอก. ๒๐/๑๑๒/๒๒.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๖๒

มตตตา ภกขเว มหโต อนตถาย สวตตตฯ ๑

หานปกเข เจตถ อชาตสตตวตถ กเถตพพฯ อลทธาภเสกกาเล กเรส ปาปเกน เทว‐ ทตเตน สทธ มนเตตวา ตสส วจน คเหตวา ปตฆาตมกาสฯ ตปปจยา ทฏเฐว ธมเม สมปราเย อตกฏก ทกข อนภว, อปจฉนนมคคปนสสยาตา จ โสตาปตตผลโต ปรหายฯ โส ห กจาป สกลเมทนภชโก ราชา หตวา (สมาโน) สพพ อาณ อตกกมต น จ สกกา โหต ทณเฑน นเสเธต ปตร ปน กตาปราธตาย นจจ วปปฏสาร โหต สตตพพคโค, รชเช จ สข น วนทตฯ น เกวลเจตถ, อถโข ปนสส ปาปโก กตตสทโท สพพตถ อพภคคโตฯ โส ห ทฏเฐว ธมเม ตนทาน ทกข ปปโปส สมปราเย กถาเยว นตถฯ เอว จ ราชา ปาปมตตสสคคเหตเยว เอวรป นาม วนาส ปาปณฯ ม. ๘๐ ในศกลปกษ (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๔๙ เทยบ ม. ๓๐๐)

สกกปกเข ห เอกนปาต ภรกชาตเก ๒ พาราณสรโญ ปตตสส ตกกสลรโญ วตถ สาธกฯ ตตราย สงเขปตโถฯ กมารกมาเลป กร ตกกสลราชา กนตารมคเคน ตกกสล คนตวา ตตถ รชช กาเรส, อนตรามคเค โส กลยาณมตต ปจเจกพทธ ลภตวา ตสส โอวาเท ฐโต ปโลภยมานาน ยกขน วส น อคม โสตถนา ตกกสล ปาปณฯ โส รชชปตโต อทาน อทาเนส

กสลปเทเส ธตยา ทฬหาย จ อวตถตตตา ภยภรตาย จ น รกขสน วสมาคมมห เส ส โสตถภาโว มหตา ภเยน เมตฯ ๓

เตน วตต โปราณาจรเยห ยถา กมารกมาเล กลปตโต อตตโน สามตถยานรป สปป สกขตวา วยปปตโต กลาธปต โหต ยโสโภคสมปปโต เอว พาราณสราชสส ปตโต กมารภโต อปปมตโต หตวา ตกกสล คนตวา รชชาภเสกปตโต อโหสฯ ตกกสลราชปตโต วา กลปตโต วา ทวนน นครานมนตเร กนตารมคคปฏปนโน ตตถ อตเขทปสคค ปาปณตวา อนกขตตธโร หตวา อนปพเพน ตเมว อตกกมฯ

เอตถ ห รป สทโท คนธ รโส โผฏฐพพ จาต ปจวโธ กามคโณ  “ยกขนต วจจตฯ สา

๑ อง.เอก. ๒๐/๑๑๒/๒๒. ๒ ข.ชา. ๒๗/๑๓๒/๔๓, ชา.อ. ๒/๔๐๒. ๓ เรองเดยวกน.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๖๓

ยกขณ อนตรามคเค อตตโน วส ปาเปต ราชกมาร ปโลเภตวา ตกกสล ปาปณต น เทต ย กลปตตา วนตเร ปสเวยยฯ กถฯ เย กลปตตา อปายมขภเตน นจจคตวาทตวสกทสสนคนธ‐ วเลปนขชชสายนวภสยเนน รชชนยสส จ ผสสปกาเรน อเญน รชชนต, อตตโน อตตโน วาสนาย มตถก ปาปณต น สกโกนต, วยสส อนตเร ปตนต, เต มฬหา ตสส ยกขนยา วส ปตตา นาม โหนตฯ ยถา ห อสมมฬโห ราชกมาโร ยกขนยา วส อปตโต หตวา โสตถภาเวน ตกกสล ปตโต ตตถ รชช กาเรส, เอว กลปตตา สตสมปชเญน สมนนาคตา หตวา เตส ปจส กามคเณส น มยหนต, ยกขนยา วสโต ปรมจจาเปตวา อตตโน อตตโน วาสนาย มตถก ปาปณนตฯ ยถา จ ราชกมาโร ตสส ปจเจกพทธสส โอวาเท ปตฏฐตตาย เอวรป ผล อธคจฉ, เอว กลปตตา ปณฑตสส โอวาท คเหตวา ต อนจรตวา อตตโน อตตโน ฐานานรป ต ต กลยาณธมม อธคจฉนตฯ อจเจว ปาปมตตา หายนเหตกา โหต, กลยาณมตตตา วฑฒนเหตกา โหตฯ ตสมา กลยาณ‐ มตตา อเธว อจฉตพพา โหตฯ ม. ๘๑ ขอนพงสาธกดวยเรองอนมาในสงยตตนกาย (๐๐๕/๕๐, คดจากพระไตรปฎก)

สาธกเจตถ สงยตตนกาเย มหาวารวคเค อาคตเมต ทฏฐพพฯ อถ โข อายสมา อานนโท ภควนต เอตทโวจ อปฑฒมท ภนเต พรหมจรย ยทท กลยาณมตตตา กลยาณสหายตา กลยาณสมปวงกตาตฯ (ภควา เอตทโวจ) มา เหว อานนท อวจ สกลเมว หท อานนท พรหมจรย ยทท กลยาณมตตตา กลยาณสหายตา กลยาณสมปวงกตาฯ กลยาณมตตสเสต อานนท ภกขโน ปาฏกงข กลยาณสหายกสส กลยาณสมปวงกสส อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตตฯ (ตโต อฏฐงคก มคค วภชตวา ภควา อาห) ตทมนาเปต อานนท ปรยาเยน เวทตพพ ยถา สกลเมวท พรหมจรย ยทท กลยาณมตตตา กลยาณสหายตา กลยาณสมปวงกตาตฯ มมห อานนท กลยาณมตต อาคมม ชาตธมมา สตตา ชาตยา ปรมจจนต ชราธมมา สตตา ชราย ปรมจจนต มรณธมมา สตตา มรเณน ปรมจจนต โสกปรเทวทกขโทมนสสปายาสธมมา สตตา โสกปรเทวทกข โทมนสสปายาเสห ปรมจจนตฯ อมนา โข เอต อานนท ปรยาเยน เวทตพพ ยถา สกลเมวท พรหมจรย ยทท กลยาณมตตตา กลยาณสหายตา กลยาณสมปวงกตาตฯ

องคลมาโร ปน ปพเพ จณฑโจโร หตวา ปจฉา กลยาณมตต สมมาสมพทธ ลภตวา ทจจรตาน ชหตวา อมสม ธมมวนเย ปพพชตวา อรหตต ปาปณฯ อทาน ภกข สจจาธฏฐาเนน ตสส เมตตจตต อปทสตวา ภพภนยา อตถยา สพเพสจ ชนาน โสตถมงคลสส ปรตต สชฌายนตฯ ตจ ปรตต ปรมปราย องคลมาลปรตต นามฯ อท เหฏฐวตตตถสาธก โหตฯ เอว กลยาณ‐ มตตตา พทธสาสเน อจฉตพพา โหตฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๖๔

ม. ๘๒ ในสงหาโลวาทสตร (พระมหานพพร แตงตามพระไตรปฎก เทยบ ม. ๓๕๕) วตตเหต ภควตา สงคาโลวาทสตเตฯ ๑ ปาปมตโต อมตโต มตตปฏรปโกต วจจต โส

อญทตถหโร วจปรโม อนปปยภาณ อปายสหาโย จาต จตพพโธ โหตฯ กลยาณมตโต ปน สหโทต วจจต โสป อปการโก สมานสขทกโข อตถกขาย อนกมปโก จาต จตพพโธ โหตฯ อจเจว สตถา ปาปมตตเจว กลยาณมตตจ ทสเสสฯ ตสมา ห ปณฑโต กลยาณมตตเมว สกกจจ ปยรปาเสยย มาตา ปตตว โอรส, ปาปมตต อารกา ปรวชเชยย มคค ปฏภย วย ปรวชชนโตฯ

ทวาทสนปาเต ห มตตามตตชาตเก อาคตา มตตสม สปตฏฐตา โสฬสาการา เวทตพพาฯ ปวตถจสส สรต อาคต อภนนทต ตโต เกลายโก โหต วาจาย ปฏนนทตฯ มตเต ตสเสว ภชต อมตเต ตสส น เสวต อกโกสนเต นวาเรต วณณกาเม ปสสตฯ คยหจ ตสส อกขาต ตสส คยหจ คหต กมมจ ตสส วณเณต ปญมสส ปส สตฯ ภเว จ นนทต ตสส อภเว ตสส น นนทต อจฉรย โภชน ลทธา ตสส อปปชชเต สต ตโต น อนกมปต ปหาโสป ลเภยยโตฯ อจเจเต โสฬสาการา มตตสม สปตฏฐตา เยห มตตจ ชาเนยย ทสวา สตวา จ ปณฑโตตฯ ๒

วตตเหต สหาโย อตถชาตสส โหต มตต ปนปปน สกกตวา สกกโต โหต คร โหต สคารโวตฯ

ภควาป สงคาลมาณวสส โอวาท อทาส  “ปจห โข คหปตปตต ฐาเนห กลปตเตน อตตรา ทสา มตตามจจา ปจจปฏฐาตพพา ทาเนน ปยวชเชน อตถจรยาย สมานตตตาย อวส วาทนตายฯ อเมห โข คหปตปตต ปจห ฐาเนห กลปตเตน อตตรา ทสา มตตามจจา ปจจปฏฐตา ป จห ฐาเนห กลปตต อนกมปนต ปมตต รกขนต ปมตตสส สาปเตยย รกขนต ภตสส สรณ โหนต

๑ ท.ปา. ๑๑/๑๘๖/๑๙๙. ๒ ข.ชา. ๒๗/๑๗๑๓/๓๔๐.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๖๕

อาปทาส น วชหนต อปรปช ปสส ปฏปเชนตฯ ? มตตตากถา ม. ๘๓ สมเดจพระผมพระภาคเจาประทานโอวาทไวให (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๕๑)

อต ภควา มตตสงคหปาย ญาเปต โอวาท อทาสฯ มตตมจจตา จ ทฏฐธมมกตเถ อจฉตพพาเยว โหตฯ สเจ มตตมจจาตา น สยา, ปคคโล อนาโถ อตาโณ หตวา เสยยถาป นาม อสมปนนมลสาโข รกโข มหนวาเตน ปหรยมาโน มหนตวาเตน ปหรยมาโน วาตพล ตาเณต อสกโกนโต ปฐวตเล ปเตยย, เอว อตตาน สณฐาต น สกโกตฯ

ตสมา สคโต ทฏฐธมมกตถเทสนาย อรยสาวเก โอวทนโต ฆรมาวสนตานมรยสาวกาน จตสงควตถนมญตร มตตสงคหปรยาปนนกจจ ทสเสสฯ มตตสงคโห ห นาเมส, กจาป โภคาน วลชนภโต โหต, เยน ปเนเต มตตานมตถาย วลชตา โหต, โส โภคโต สมปปนน สาร อาทยต นามฯ มตตา ห นาเมเต ปคคลวเสน ภนนปปเภทา โหนต, ตสมา มตตาน สงคโห ปคคลปเปกขวเสน กาตพโพฯ ม. ๘๓ คนเดยวกนความตองการกยงตางไป (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๕๒)

โลกสม ห สพเพสเมกสส อตโถ กาลาทวเสน นานปปกาเรน ปวตตต, ตสมา มตตสงคโห อปายโกสเลน ปคคลสส เจว กายสส จ อนรปโต กาตพโพ โหตฯ มตตสงคหโกวโท เจป มตตสงคห กเรยย, โส ปรวารวา ภวสสสต, ตสส จ ปรวารา สกปปเรส อตถาย กจจปปยชเน พลวปปจจยา ภวสสนตฯ ตสมา มตตสงคโห ปรวารยสเจว ปรวารสมปทจ สมปาเทต, อมสสตถสสาวภาวนตถาย จ ทฏฐพพเมตถ อาฬววาสโน หตถกสส อปาลกสส มตตสงคหสส วตถนา นทสสนฯ

ภควา กร, ยทา อาฬวย วหรต, ตทา หตถโก อาฬวโก มหาปรวาเรห อปาสเกห ปรวโต, เยน ภควา, เตนปสงกม, อปสงกมตวา ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสท, เอกมนต นสนน โข หตถก อาฬวก ภควา เอตทโวจ  “มหต โข ตยาย หตถก ปรสา, กถมปน ตว หตถก อม มหต ปรส สงคณหสต, เตน  “สตถารา เม วตตาสสาสนนเยน ทานาทจตสงคเหห ปรวาเร สงคณหาม, โสห ห  “โย ห นโร ยาทเสน อากาเรน มยา สงคณหตพโพ, ตาทเสน ต ต สงคณหามต สมนปสสนโต  “พหปรวาเร ทาเนน เปยยวชเชน วา อตถจรยาย วา สมานตตตาย วา สงคณหามต วตเต  “สาธ สาธ หตถก, โยน โข ตยาย หตถก มหต ปรส สงคเหต, เยป ห เกจ หตถก อตตมทธาน มหต ปรส สงคเหส, สพเพ เต อเมเหว จตห สงคหวตถห มหต ปรส สงคเหส, เยป ห เกจ หตถก ฯเปฯ สงคณหสสนต,ฯเปฯ สงคณหนตตฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๖๖

อถโข ภควา อจรปกกนเต หตถเก อาฬวเก, ภกข อามนเตส  “อฏฐห ภกขเว อจฉรเยห อพภตธมเมห สมนนาคต หตถก อาฬวก ธาเรถ, หตถโก ห นาเมส, โย อปาโย ปรสงคณหณตถาย สวตตต, ปคคลสส เจว ตขณสส จ อนจฉวเก ตสม (อปาเย) อาชานนโต ปรวาเรห เจว ยเสน จ วฑฒต, พหปรวารสมงค เจว อตตโน พลวปปจจโย จ ปเรสจ อวสสโย โหตฯ วตตเหต ภควตา ปจกนปาตงคตตเร

สาขาปตตผลเปโต ขนธมา ว มหาทโม มลวา ผลสมปนโน ปตฏฐา โหต ปกขนนตฯ ๑

อจเจว กลยาณมตตตา นาถกรณธมมภตา เจว โลกสนนวาเส จ สมปปตาย ปชาย ปตฏฐภตา โหตตฯ ม. ๘๔ สมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา (พระมหานพพร แตง)

ทยยานมนโท ห มหาราชา สงคโหปาเย พยตโต โหต ปฏพโล ตปปจจยา ราชวสกานเจว อเญสจ เสวกาทน จตตาน คเหต สกโกต อนปพเพน อตตโน อานภาเวน กจจานกจจาน สาเธต รฏฐาธปตสส มหาราชสส จ วเทสรโญ จ ปพนธน กโรต

สกลอาณาจกเกปสส กตตสทโท อพภคคจฉฯ กถฯ ยทา เจส ยโรป คจฉต ตทา ตตถ ตตถ มตตสมปทาย สมนนาคตตตา ปจจคคมน ลภตฯ ยถาห สนนทสารถ เตมยกมาโร โพธ‐ สตตภโต

ย ย ชนปท ยาต นคเม ราชธานโย สพพตถ ปชโต โหต โย มตตาน น ทพภต อกทโธ สฆร เอต สภาย ปฏนนทโต ญาตน อตตโม โหต โย มตตาน น ทพภตฯ ๒

ม. ๘๕ มตตญตาขอตนนน (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๔๖ ซา ม. ๒๗๘) มตตตา ปเนตถฯ มตต ชานาตต มตต ปมาณ ชานาตต อตโถ, ตสส ภาโว

มตตตาฯ วตถารโต เจสา “โภเคส กรณเยส อตตภาวปรหาเร ปคคเลส ธมเมส จ มตตตาต อาทนา นเยน สวณเณต สกกา โหตฯ สงเขปโต ปน อท ลพภต  “เย กจจาทปโยคา มตตตาย อปตถมภตา โหนต, เต สพเพว อฏฐ กนต มนาป ผล สาเธนตตฯ อทาน โข ปนาห นทสสน‐

๑ อง.ปจก. ๒๒/๓๘/๔๖. ๒ ข.ชา. ๒๘/๔๐๑/๑๕๔.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๖๗

มตตวเสน โภเคส มตตตเมว สวณณยสสามฯ สา จ กจจเภทโต ปรเยสนารกขปรโภควเสน ตวธา โหตฯ โภคา ห คหห กามโภคห สขสส อปการาย อจฉตา โหนตฯ กถฯ โภค นาม “อาทมห เม อตถ อฏฐานวรยาธคตา โภคา พาหาพลปรจตา เสทาวกขตตา ธมมกา ธมมลทธาต อธคจฉต สข อธคจฉต โสมนสส, อท  “อตถสขนต วจจต, ยทา เตห โภเคห อตตาน สเขต ปเณต มาตาปตอาทโย ภจเจ สเขต ปเณต, ตทา อธคจฉต สข อธคจฉต โสมนสส, อท  “โภค‐ สขนต วจจต, ยทา อานณยเหต อตตาน ภชสส นรปททวจ สมปสสต, ตทา อธคจฉต สข อธคจฉต โสมนสส อปปฏหตจตโต โหต, อท  “อนณสขนต วจจต, ยทา จ เต โภเค นสสาย อนวชเชห กายสจรตาทห สมนนาคโต หตวา สมมา ชวต กปเปต สาวชชาน กายทจจรตาทน อกาต ลภต, ตทา อธคจฉต สข อธคจฉต โสมนสส อฏฐ กนต มนาป ผล อนภวต ปฏลภต, อท “อนวชชสขนต วจจต ๑ เอว ธมมกา ธมมลทธา โภคา สขาวห ผล สาเธนตฯ น ปน อธมมกา อธมมทธา โภคา ตเถว สาเธนตฯ ตสมา โภคปรเยสนา สมมา ปวตเตตพพาฯ ยา สา โภค‐ ปรเยสนา ปรสส โภคสามกภาวภชเนน ปวตตตา โหต เถยเยน วา วจเนน วา อจฉนทเนน วา วสพเลน วา อธมมเกห วา ปนเญห อากาเรห, เอวรปา  “อเนสนาต วจจตฯ อเนสนา เหสา พทธาทห สาวชชาต ครหตา โหต เยน จ สมนยชตา ตสส อตถ น อปปาเทตฯ ม. ๘๕ ความแสวงหาเวนจากอาการ (พระธรรมกตตวงศ, แบบฝกหด ๘ ธ.ค. ๕๔ ซา ม. ๒๗๘)

ยา สา ปรเยสนา ตาทเสห เถยยาทอากาเรห วรหตา เจว อตตโน จ อฏฐานวรเยนป กายพเลนป ปญาพเลนป โภคพเลนป ปรสส โภคสามกภาวาภชเนนป ปวตตตา โหต, เอวรปา สปรเสนา นาม โหต, อฏฐานสมปทาตป วจจตฯ สา พทธาทห อนวชชาต ปสฏฐา โหต เยน จ สมนยชตา ตสส อตถ อปปาเทตฯ กมมนเตส ห โกจ กสมจ เทเส กสมจ กาเล จ กสสจ ปคคลสส ปฏรโปเยว, ตสมา ต ต กมมนต ปยชนโต มตตเยว ภเวยย, เอวรโป มตตเยว ปฏรปการ นามฯ เตน ปยชโต กมมนโต วปล ผล นปผาเทตฯ เย จ อฏฐาน‐ วรยาธคตา พาหาพลปรจตา เสทาวกขตตา ธมมกา ธมมลทธา โภคา อตถ, เต อารกขสมปทา‐ วเสน ถาวรา โหนตฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ ธน อตถ, ธนสามโก ปน ธนารกขวธ น ชานาต, ตสส ต ธน สนตราย หตวา น สณฐาตฯ เคห อตถ, เคหสามกสส ปน เคหารกขพล อปปโหนก โหต, ตสส เคห ชณณภาว คจฉต อนปพเพน โอลคควลคค โหตฯ วตถารก กสกมมเขตต อตถ, เขตตสามโก ปน ตสม สพพเขตเต กสกมม น กโรต, เย จสส เขตต กาลกคเหน คณหนต, เต

๑ กามโภคสข มาใน อง.จตกก. ๒๑/๖๒/๙๐.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๖๘

อปปกา โหนตป น สพพเขตเต กสกมม กโรนตป, เอว สต กจาป ตสส เขตเต สญฏฐาน ภเวยย, เตน ปน เขตตสามเกน สพพกเขตตสส สงกธน สม ทาตพพ โหตฯ อเญป ธนพเลน อารกขตพพโภคา สนตเยว, โภคสามโก ปน สมมา สวธาต น สกโกต, เอว สต ตสส ตตโภคารกขาย วลชต ธน เอกเสน ปรกขย คจฉต น จ ลทธพพตถ อาวหาตฯ อต อารกข‐ วรหตาป ทรารกขตาป โภคา ปรกขย คจฉนต, เนว จรฏฐตกา โหนต น จ โภคสามกสส ยถจฉตตถ สาเธนตฯ สเจป โภคาน กจ ทรารกขภยาทก น ตถา ภเวยย, โส ปน โภคสามโก อญทตถ ปนปปน โภคนทาน กกกจจมป มโนปโทสมป ลภตฯ อทสา ห เวกลลสมนนาคตา อารกขา “อนารกขาต วจจตฯ

อปจ โภคา สวชชนต, เตสมปน อารกขพล นปปโหต, เต อนปพเพน ปรกขย คจฉนตป, น จรสเสว อนตรธายนตป น ถาวรา สณฐหนตปฯ อถวา โภคสามโก สวชชมาเน สเก โภเค น รกขตป โภเค สมาตต ปรภชตป, เอว สต โภคา น ตฏฐนตฯ ม. ๘๖ ตอมสมบตเทาไร (พระธรรมกตตวงส, ๐๐๘/๕๐, ๐๑๑/๙๒ ซา ม. ๒๗๙)

อถโข โภคา ยาวตกา (ยาวตา) สนต, เตส อารกขพล ตาวกต (ตาวตา) สวธาตพพ, เอว สต, เต โภคา จร สณฐหนต, เต จ สณฐตา โภคา อปปกา วา โหนต พหกา วา, ต นปปมาณ, เต โภคสามกสส อารกขพยาปารานจฉวก อตถ อาวหนตฯ อทสา จ โข อารกขาย มตตมตา อารกขสมปทา นามฯ ปคคลาน ห สมตถภาโว นานา โหต, ตสมา โภคารกขา ปคคลาน พลานโลเมน ปวตเตตพพา, น โภคาน ปมาณานโลเมน โภคปปมาณ เหตถ คเหต น ยตตฯ ? กาลตากถา ม. ๘๖ บคคลทงหลายยอมมสามารถตางกน (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๕/๕๕ ซา ม. ๒๗๙)

เย ห โลกสนนวาเส อตถ, เตส เอกจจสส สามตถย พหก อตถ, เอกจจสส ตพพปรต อตถ, เตส สามตถยานรเปน อารกขา ปวตเตตพพา, ปคคลสส พลสงขาต สามตถย ปมาณนต วตตพพ, น โข ธน ปมาณนต วตตพพฯ อาวาโส วสาลภโต โหต, ภกข ปนสสานรกขกา อปปกา หตวา อารกขาย นปปโหนตฯ อาวาโส จ อวลาสภโต โหต, ภกข ปเนตถ พห นวสนต, เต สพเพส อปปโหนกเสนาสนตาย กลมนตฯ

ปฏรปภาโว เจ ภเวยย, โส อภนนป อตถสาธโก โหตฯ เย ห รฏฐสส เสนาย โยธา อปปกา โหนต, เต รฏฐสส วสาลภเตส ภมภาเคส กจจกรณตถาย เตส สสวหตพพตาย เอกภตา สมคคา หตวา สมาคนต น สกโกนต, ตสมา รปน รฏฐสส วลมปนกาเล เต โยธา รปห สทธ อภยชฌตเจว, รฏฐา จ เต ปลาเปต น สกโกนตฯ อจเจว โยธาธปต อฬารภาววเสน เสน

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๖๙

ปฏรป กเรยย, เอวห สนเต โยธา รฏฐสส วสาลภเตส ภมภาเคส กจจกรณวเสน รฏฐ โคเปต สกโกนต, โน เจ, โยธา รปน ปฏพาหน น สาเธนตฯ สเจ พลานรเปน ปวตเตตพพ อารกขกจจ ภเวยย, โยธา ยถาวตตตถ สาเธต สกโกนตฯ ม. ๘๖ อนงโภคทรพยทไดขวนขวายสงสมขนไว (พระมหาอภวตร รวบรวม,๐๐๕/๕๖ ซา ม. ๒๗๙)

เย จ โข อฏฐานวรยาธคตา พาหาพลปรจตา เสทาวกขตตา ธมมกา ธมมลทธา โภคา อตถ, อารกขสมปทา จ โหนต เต โภคสามกสส อตถสขเมว อปปาเทนตฯ ยทา เตห อตตาน สเขต ปเณต มาตาปตอาทโย ภจเจ สเขต ปเณต, ตทา อธคจฉต สข อธคจฉต โสมนสสฯ โภคสามโก ปน โภคปรโภเค มตต ชาเนยย, เอว สต เต โภคา อตถ สาเธนตฯ ตตราย อปมาฯ

เสยยถาป นาม ปคคโล เอกเสน ชลาสยโต อทก ปคฆเรต, น อญ อทก นคฆเรต, ชลาสโย สกขต, สเจ ปน อญ อทก นคฆราเปยย, ชลาสโย นจจ อทกสส ปรปเรต, เอวเมว โภคสามโก เอกเสน โภเค ปรภชต, น อเญ โภเค อปปาเทต, โภคา เอกเสน ปรกขย ปาปณนต สเจ ปเนส น เอกเสน โภเค ปรภเชยย, อเญ โภเค อปปาเทยย, โภคา ปรกขย น ปาปณนต ถาวรา โหนตฯ ม. ๘๖ ความรจกประมาณ (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๒๐ ทายเลม, ซา ม. ๒๘๐)

สมชวตาต ปเนตถฯ สมชวตา นาม ย อายวเยส ๑ มตต ชานนโต ลทธโภค วลชตโภคโต พหตร อปปาเทตวา อตตาน สเขต ปเณต เจว โภเค จ อนพรเหตฯ อย ปมาทชวตาอมตพพยตา สงขาตาย อสมชวตาย ปฏปกขภตาฯ โย ห โภคปรโภเค มตต ชานนโต โภคาน หายนมข ปรวชเชต โภคาน วฑฒนมข เสวต, โส โภคพลานรป สข อธคจฉตฯ ยถา ปรเยสนาย อารกเข ปรโภเค จ มตตตา ปคคลสส อตถาวหา โหต เอว รฏฐสสป ยตถ ชนตา ปถภาเวน นวสต ยสส จ อตตโน อสสรภาเวน ปสาสนสส อาณกเขตต อตถฯ กถฯ เย ต รฏฐ ปาเลนต, เต สปรเยสนาย ปตฏฐเปยย, สกรฏฐปวตตาปนตถาย โภเค สมมา ปรเยเสยย, รฏฐนวาสน อจฉตผลสมปชชนสส อปการภต อาชวปโยควธ อนสาเสยย, เตส อายโต พลมตตก คณเหยย, เนว อนวเสสโต คณเหยย น จ เตส พลคหณนทาน วเหส อปปาเทยย ยถา รฏฐจ รฏฐวาสโน จ อโภป อตถ ลภนต เอว กเรยยฯ ตตราย อปมาฯ ยถา ห เฉโก โคปาลโก คาวยา ขร ทหนโต อนวเสสโต

๑ อายวเยส ในรายไดและรายจาย อาย (ป.) รายได, การมา, การถง, การมาถง, ความเจรญ, สวย, อากร, ภาษ, สรระ วย (ป.) รายจาย, ความเสอม, ความสนไป, ความสนเปลอง, ความแปรไป อมตพพยตา ไมประหยด, สรยสราย, มการใชจายอนนบไมได

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๗๐

อคณหตวา วจฉสส อตถาย อวเสส กตวา ทหต เอว สมปทมท ทฏฐพพฯ ยา จ ตตถ ชนาน ชตปปมาทฏฐานานโยคาทอปายมขปรยาปนนา อนนจฉวกา โภคปรเยสนา, ต น อปตถมเภยย เจว ยถา เต สเขน ตาทส ปรเยสน กาต น สกโกนต ตถา นวาเรยย จฯ อปจ รฏฐปาลโน อารกขสมปทาย ปตฏฐเปยยฯ กถฯ รฏฐพลานคตาน รฏฐโภคาน อารกขโนปาย วชาเนยย, น จ รฏฐโภเค นรตถกวลชเนน ปรกขย ปาเปยยฯ ยถา ห รกขสส โทสภตา รกขาทนโย ยตตกา อตถ, ตตตโก ตสส รกขสส โปสกาหาโร เตน ตา โปเสต จชตพโพ โหต เอว เจ รฏฐสส นรตถกวลชเน ภาโร พหโก สยา, รฏฐสส พหกมป พลเจว โภคา จ ตสม ภาเร นรตถก วลชตพพา โหนตฯ ม. ๘๗ อนงโสด (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๕๖ ซา ม. ๒๘๐)

อถวา ปเทโส สมชวตาย ปตฏฐเหยยฯ กถฯ โส โภควลชเน ปมาณ ชาเนยย, น ลภตพพโภคโต อตเรกตร โภค วลเชยย, โภคานรเปน จ กรณยาน อภนปผาเทยยฯ เอว สนเต ปเทโส อทธ วรฬห เวปลล ปปโปตฯ ตสมา ปเทสส ปวฑฒป เวปลลป จรฏฐตป โหนต โน ปรหานฯ (ขาด ม. ๘๗ สมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา) ม. ๘๘ รฏฐาภปาลโนบายนน (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๕๗)

รฏฐาภปาลโนปาโยต ปเนตถฯ รฏฐ อภปาเลต เอเตนาต รฏฐาภปาลโน, รฏฐาภปาลโน จ โส อปาโย จาต รฏฐาภปาลโนปาโยฯ โส ปเนส รโญ เตชานภาวมาคมม เตน กตกรณโย เจว รฏฐสมายปตถมภนปาโย จ โหตฯ รฏฐาภปาลโนปาโย ห นาเมส รตนโกสนทสกสส สวจฉรสตสสปร ฉพพสตเม สวจฉเร โปฏฐปทมาสโต ปฏฐาย ยาว สวจฉรสตสสปร สตตวสตเม สวจฉเร สาวน‐ มาสา ปจฉเม สวจฉเร กตกรณโย โหตฯ เอวราชกรณย อททสตพพ โหต ม. ๘๘ ในฝายพทธจกร (พระมหานพพร อรยญาโณ ยงไมสงอาจารยเพอตรวจแก)

พทธจกเกป ทยยานมนโท มหาราชา ราชาธวาสอาราม ปฏสงขโรตฯ ตตราย สงเขปตโถฯ ยตถ หสส อสสรสนทโรต ๑ วสสโต ปตามโหป มหามกโฏต ๒ นามโก ปตาป พทธสาสเน ปพพชตวา วส, ยตถ จ ธมมยตตกนกาโย อาโท อปปาทโต อโหส ปตฏฐโต, โส ปเนส อาวาโส ราชาธวาโสต นาเมน ปากโฏ อโหส, ปจฉา โส กาลานรเปน ชณณภาว คจฉต โอลคควลคโค โหต, โสปสส มหาราชา ปฏสงขรณ กาต อารภฯ สเจ ปนสส ปฏสงขรณกจจ พลวตเรห กสลฉนทาทห ปวตตต

๑ พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย (ธงชย สมนจกร, รทนฉนทแตง, ๒๕๕๐  : ๑๙๔) ๒ พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (เรองเดยวกน)

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๗๑

สยา ตเมว ทฏฐธมเม อฏฐ กนต มนาป ผล สาเธตฯ ตตราย อธปปาโยฯ ตสสาป อารมภกาเล ปพพเจตนา โอทคย อปปาเทต, ตโตปสส กรณกาเล มจนเจตนา กายกสขเจว เจตสกสขจ อปปาเทต ตโตปสส กตกจจกาเล อปราปรเจตนา ปตปาโมชช อปปาเทต อรยสาวกสส วย วสตพรหมจรยสส, ตปปจจยา โส กต กรณยนต อาโภค กโรตฯ สเจ ตส กาเลส ปวตตตา เจตนา ปรปณณา ภเวยย, สา อายเขมสขาน อเญสจ กตตคณาทน พลวปจจโย โหตฯ อจเจว เตน รญา ปฏสงขรณกจจ เขตตสมปท อารพภ กต หตวา ปรปรต ปญานภาเวน โสตถภาวาย สวตตตฯ ม. ๘๘ ในฝายราชอาณาจกร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๕๗)

อาณาจกเกป ห เสฏโฐ มหาราชา อาณาลกขณเจว ถลกเสนานาวกเสนา ธมมนญ‐ สาลจ อกกฏฐนตจ ปญเปตวา ยตตธมมสงขาต วา ธมมนญสาล วนจฉยามจจาน วา อฏฏวนจฉยราชปญตต ฐเปสฯ โส อาณาเขตต โคเปต วา รกขต วา เอกชลปกขนทนพยคฆ นาม วฆาตนาว เจว ตสโส จ อนโตทกนาวาโย กาเรสฯ ปรตถมทสาภาเค ทยยภาสาย ฉะเชงเทรา อต เอว ลทธนาม นคร คตมคคสงขาต ธมรถมคค กาเรตวา อตตรทสาภาเค สเขน ชนาน วจรณตถาย วณหโลกนคร คตมคคสงขาต ธมรถมคค วฑฒาเปสฯ โส วเทสปกเข ราชาณาจกกสส สมนตา ปสาสนเตห ปรงคชเนห (ฝรงเศษ) สทธ อาณาเขตต วภชนเต มหา‐ อมจเจ ฐเปตวา สยามานเจว ปรงคชนานจ สามคค อปปาเทสฯ

รฏฐาภปาลโนปาโย ปน มหาราชสส กรณยปรเณ นทสสนภโต อโหส อย ตตโย มงคล‐ วเสโส นามฯ สยามานห มหาราชา สม กรณยาน กตวา สยาเมห เจว วเทสกชเนห จ มานโต อโหส ปคคหโตฯ อถาปรภาเค ยโรปนครโต เทวมหานคร นวตตตวา โลกนาโถ สตถา กปล‐ วตถนคร ปเวเสนโต วย มหาชนสส อตวย ปตปาโมชช อปปาเทสฯ

สยามานมนโท ห มหาราชา, เทวาน ปโย ปยทสสต ลทธนาโม อโสกมหาราชา วย, รโญ รฏฐนวาสน เมตตตาย เจว เตสจ รเญ ภตตตาย สมงคภโต ทฏฐพโพฯ เอว สาธ ปฏปตตย ปรยาปนนา ห รโญ จรยา สภสรโสตถเจวตตมมงคลวเสสจ สมฏฐาปกา ยถาสวณณตตถสสเสกเทสภตา โหตฯ ? กตตกมยตาฉนทกถา ม. ๙๐ กตตกมยตาฉนทะนน (พนโทชรนทร ตรวจแก ๐๐๗/๑๗)

กตตกมยตาฉนโทต ปเนตถฯ กตตกมยตาเอว ฉนโท กตตกมยตาฉนโทฯ โส ปเนโส, โย โย อตโถ อจฉโต ปฏฐโต อตตหโต วา ปรหโต วา, ตสส ตสส สมปาทนตถ มนสกาตพโพ โหต

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๗๒

เยวฯ กสมาฯ อยห อทธปาทงคนต วรยสสปตถมภกปจจโยต เจตโส อโนสกกนกรธมโมต จ วจจตฯ กตตกมยตาฉนโท จ นาเมส ยทาป นราโส อจฉตตถนปผตตปาร น ปสสต ตทา จตต ปคคณหาตเยวฯ มหาการณโก ห สมมาสมพทโธ อมป กตตกมมยตาฉนท ปฏจจ อนตตร สมมาสมโพธญาณ อภสมพชฌตวา คามนคมาทส จารก จรมาโน อปนสสยานรเปน เวเนยยาน ธมม เทเสส เตเยว สคคมคเค เจว โมกขมคเค จ ปตฏฐาปยมาโนฯ เอวห วตตนเยเนเตน ปาวจน ยาวชชตนา สปตฏฐาปตมโหสฯ มหาราชาป รฏฐปปสาสโนปายโกวโท อมสม กตต‐ กมยตาฉนเท ปตฏฐาย อนกกเมน ทยยวาสน อตถาย หตาย สขาย ทยยรฏฐ อภปาเลส เจว โคปส จฯ

ปคคลตาต ปเนตถฯ ปคคล วจนต ชานาตต ปคคลฯ ตสส ภาโว ปคคลตาฯ สา เจสา ตตกจจานยชเน นจจ ปตถยตพพา อจฉตพพาฯ อสสโรป ห กจเจส ปคคล นโยเชนโต ปคคล ภเวยย, ตสม ตสม กจเจ นโยเชตพพานโยเชตพเพ ปคคเล วจนต ชาเนยยฯ กจจ‐ ปโยเค จ ปฏรป ปคคล วจนต ยชชต เอวมสส วจนตวา นโยชน กจจสาธก โหต โน เจ วจเนยย ต น กจจสาธกฯ นทสสนเจตถ ทฏฐพพฯ มลลขตตยา ห กสนาราย กสนาราวาสนมสสรา ปโรหตฏฐานนตเร โทณพราหมณ ฐเปสฯ โทโณ นาเมโส ตาส สตตนน ราชธานน ราชทตาน สนทรกถ กเถตวา เตเยว ราชทเต โกสนารเกห มลเลห สทธ สมคเค กตวา สญาเปตวา พทธ‐ สารรกธาตโย อฏฐธา สม สวภตตา วภชตวา เตสเมว เอเกก ยถจฉต นยยาเทสฯ ๑

อต ยถาวตตปปการมสส ปณฑตสส โทณสส กมม อตตโน นครสส อปปชชนกนตราย‐ วปสมสวตตนก โหตเยวฯ มหาราชา ห ปคคลตาย สมนนาคโต รฏฐปปสาสโนปายโกวโท หตวา กจจนโยชนสม ปฏรเป ราชภเฏ วจนนโต ยตตฏฐาเน ปตฏฐาเปตวา อปเนตพพปคคเล อปเนตวา อปเนตพพปคคเล อปเนตวา ราชกจจ อนปพเพน วฑฒ วรฬห เวปลล ปาเปสฯ

เสฏโฐ ปน มหาราชา มงคลวเสเส ยถาวตเตห ทวห คเณห เจว ปพเพว ยถาวตเตห อปเรห จ สมนนาคโต สมปปโต หตวา อนปพเพน รฏฐาภปาลโนปายสงขาต ราชธมม ปรปเรตฯ กถฯ

๑ สพพทเตส อาคเตส, โทณพราหมโณ สตตนน นครทตาน มชเฌ ปย มนาป วาจ กเถตวา เต สมสสาเสสฯ อถ สารรกธาตโย อฏฐโกฏฐาเส กตวา วภชตวา สตตนน นคราน ทตาน อทาสฯ (เฉลยขอสอบ ป ๒๕๔๙)

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๗๓

อถาปรภาเค ปนาย อาณาภต นตปท ปญาเปส (สวณณคฆปปญตตปท) สวณณ อคฆาเปสฯ เทวมหานคเร ปชาย นามสส อาโรปนปณณ ๑ กาเรส จฯ มหาชนสส จาย อจฉ วมล ปรสทธจ ปานย ปวนตถาย ปป อมสม มณฑเล กาเรส วสสโลกนครโต ปฏฐาย ยาว วชยนคเร ตาราคามา (ตโต ยาว) อตตรตตถนครา ธมรถมคค วฑฒาเปสฯ ตาราคามโต จ ปฏฐาย ยาว สคคโลกนครา อปร วฑฒาเปสฯ อจเจต นฏฐาปต อยจ วชรปรโต ปฏฐาย ยาว ทกขณมณฑลา ทกขณทสาย ธมรถมคค การาเปสตฯ (ขาด ม. ๙๑‐๙๓) ม. ๙๔ กตตกมยตาฉนทะ (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๖/๗๔, ๐๐๘/๕๒, ซา ม. ๓๗๗)

กตตกมยตาเอว ฉนโท กตตกมยตาฉนโทฯ โส วรยสส อปตถมภกปจจโย วรยวนตสส จ อโนสกกนกโร โหตฯ ชาตกปกรณกเรห กตตกมยตาฉนทสส เจว ตกขวรยสส จ อนตราย‐ ปรโมจนภาว ปคคลาธฏฐานมเขน ทเปต มหาชนกชาตเก มหาชนโก นาม โพธสตโต วาณชชตถาย นาวาย มหาสมทท ปกขนทตวา นาวาย ภนนาย สตต ทวเส พาหาพเลน มหาสมทท ตรต, ตทา มณเมขลา นาม สมททรกขกา เทวธตา อาคนตวา ต อโภห พาหาห อกขปตวา เนตวา เขมภม ปาเปสตอาทก วตตฯ สจสส กตตกมยตาฉนโท น ภเวยย, กโต ตสส ยาว เทวธตยาคมนา มหาสมทเท วายมนตสส วรย ภวสสตฯ โย จ อตตโน อธปปายพล สมปสสต โส วายาเมเนว กสกมมาทน กมมาน ปโยเชตฯ ม. ๙๔ บคคลผมความหวง (พระธรรมกตตวงศ ปญหา ๑๔ ก.ย. ๕๔ ซา ม. ๓๗๗)

โย ห สาโส โหต, โส ยาว อตถสส นปปทา วายมตเยว, อทเมตถ ปกตฯ เอกจโจ ปน ปน นราโสป หตวา อมเมว กตตกมยตาฉนท ปฏจจ วรย น โอสสชตฯ โส วายมมาโนเยว, สเจ อจฉตตโถ น นปปชเชยย, ปฏรป เม กตนต อสสาท ลภต, อตตาป อตตาน ครหต น ลภต, วป ต อนวจจ ปสสนตฯ อตตโน เจว ปเรสจ อปวาทวรหต กมม ปจฉา วปปฏสารฐานย น โหตฯ โย นราโส หตวา วรย โอสสชต, โส สพพปกาเรน อปวาทโต น มจจตฯ ปเรส อปวาโท นปปมาณ โหต, อตตโน ปน ปมาณฯ ต ห ปจฉา วปปฏสาร อปปาเทตฯ พทโธป อม โอวาท อทาส

สจ ภกข อม นาว สตตา เต ลหเมสสตตฯ ๒

๑ ปชาย อภธานปปณณ ๒ ข.ธ. ๒๕/๓๕/๖๕.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๗๔

โอวาโท เหส โสตน ภกขน กตตกมยตาฉนท ชเนต วตโต อตตโน เจว ปเรสจ อตถสวตตนก กจจ ปยชนตาน พทธสาสนกาน อทาหรณภตารโห จ โหตฯ เอตถ นาวาวจน อปมามตตเยวฯ กถฯ เสยยถาป นาม นาวา ชลมคเคน คตาน ปารมตร วา คตาน นสสยวาหน โหต, สเจ นาวาย ฉทท ภเวยย, ตตถ อทกสส ปเวโส โหต, ตปปจจยา สา น สเขน คจฉต ทนธคมน ชเนต อทเก วา ปน โอสทต, สเจ ปน ตนาวาคตา ชนา วายามสมาคตา หตวา นาว สเจยย ฉทท จ ปทหต ยงกจ อปาย จนเตตวา เตน ต อจฉทท กาต สกกเณยย, สา สตตา นาวา สลลหกา เจว นรนตรายา จ หตวา สฆ คจฉต, เอวเมว อตตภาโวป กมมนโตป วสนฏฐานมป อนตมโสป รฏฐ ภวาภเวส สสรนตาน สตตาน นสสยวเสน นาวาสทสา โหนต, สเจ เต อตตภาวาทโย น ถรา ภเวยย วา เยน เกนจ การเณน วปตต คจเฉยย วา, ทนธากาเรน ปวตตนต สพพปกาเรน วา วฑฒ ปาปณต น สกโกนต, สเจป เตส นสสตภตา สามกา อนกขตตธรา หตวา อนปปนนาน ฉททาน อนปปาทาย สวเรยย อปปนนาน อปายโส ปชเหยย กาเลน เตส อปฏฐานปฏสงขรณาทน ปยเชยย เต จ อปรหาเปนตา ปฏชคเคยย, เอว เต ตสม ตสม ภเว ขปป วฑฒปาร คจฉนต หนภาว น คจฉนตฯ อต กตตกมยตาฉนโท อตถสทธยา วรยสส อปตถมภกปจจโย โหตฯ ม. ๙๕ แมสมเดจพระผมพระภาค (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๕๔, สงเกต  “กาล”, ซา ม. ๓๗๘)

ภควาป มหากรณาชนต กตตกมยตาฉนท ปฏจจ สมมาสมโพธ อภสมพชฌ พทธ‐ กจจจ ปเรนโต สาสน ปตฏฐาเปสฯ โน เจ ตสส ภควโต กตตกมยตาฉนโท อภวสส, กถ นาม โส ภควา วสารโท หตวา อภนกขมน อนกขมสส, ทกกรกรยากาเล กลมถสส ขโม อภวสส, เอว สนเต ฆราวาสาย อาวตตสส, น โมกขปตตยา อปรกกมสส มารวส อปาปณสสฯ อถวา โพธญาณ ปตวา ภควา ปฏสจกขมาโน  “อธคโต โข มยาย ธมโม คมภโร ทททโส ทรนโพโธ สนโต ปณโต อตกกาวจโร นปโณ ปณฑตเวทนโยต ๑ อปปนนปรวตกโก อโหสฯ อต ภควโต ปฏสจกขโต จตต อปโปสสกกตาย นมเยว โน ธมมเทสนายฯ ยสมา ปนสส ภควโต มหากรณาพเลน อปตถมภโต กตตกมยตาฉนโท ตกข ปวตตต ตสมา ธมมเทสนาย ธร น นกขปฯ

อถโข ภควา พทธจกขนา โลก โวโลเกนโต อททส  “สนตเยว สตตา, เย ตกขนทรยา ธมม อาชานต สกโกนต, อปเรป จ สตตา ฐเปตวา อภพพสตเต กจาป มทนทรยา โหนต ธมม ปน สตวา โลกยผลาน ปาปณต สกขสสนต, อภพพาเยว ห สตตา ธมม โสต น มนสกโรนต, เตน

๑ ม.ม. ๑๓/๕๐๙/๔๖๑.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๗๕

เต ยงกจ ผล ปาปณต น สกขสสนตเยวฯ เสยยถาป นาม ยาน กานจ อปปลาทน อตถ, เตส อปเปกจจาน อทก อจจคคมม ตฏฐนต, สรยรสมสมผสส อาคมยมานาน ฐตาน, ตาน อชช ปปผนกาน, อปเปกจจาน สโมทก ฐตาน, ตาน เสว ปปผนกาน, อปเปกจจาน อทกานคคตาน อนโต‐ นมมคคโปสน, ตาน ตตยทวเส ปปผนกาน, เตสป อปเปกจจาน สโรคาน อตถ, ตาน เนว ปปผสสนต มจฉกจฉปภกขาเนว ภวสสนต, เอว อธ สตตา นานปปเภทา โหนต, เตส อปเปกจเจ อปปรชกขา อปเปกจเก มหารชกขา อปเปกจเจ ตกขนทรยา อปเปกจเจ มทนทรยา โหนตต ๑ ฯ เอว ปฏสจกขตวา ปน ภควา ธมม เทเสต อธฏฐห, โลกสส จ อตถาย หตาย สขาย ธมม เทเสส, อตตโน กายเขท อคเณนโต ว พรหมจรย ปกาเสตวา อตตร วตถาเรสฯ อต ภควา อตตโน โลเก อปปาท โลกสส อตถสาธก อกาสฯ ม. ๙๕ กตตกมยตาฉนทะ (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๒ ต.ค. ๒๕๕๕ ซา ม. ๓๗๙)

กตตกมยตาฉนโทต ปเนตถฯ อย ห ทกกรมป อจฉตตถ สาเธตฯ สาธก เจตถ ตตย‐ สงคตยา อาคตวตถฯ ๒ ตทา กร โมคคลลปตตตเถโร มจฉาทฏฐเก พราหมณกเล ชาโตฯ สคควตเถโร อตเรกสตตวสสาน วรเยน ต กล ปโลเภต คนตวา ต กลปตต อาเนตวา สาสเน ปพพาเชต อสกขฯ ตตราย สงเขปตโถฯ อาทมห เถโร ตสส กลสส เคหทวาร ปณฑาย ปาวสฯ น ปน เอกทวสมป กฏจฉมตต อลตถฯ ปนปปน ปวสนโต เอกทวส อตจฉถ ภนเตต วจนมตต อลตถฯ ตโต ภตต อลตถ ตโต วสสาส ตโต เคเห ภตตกจจ กาต ปเวส (อลตถ)ฯ ตปปจจยา โมคคลลปตเตน มาณเวน สทธ วสสาส อาปชชตวา ตณณ เวทาน ปารคตาย เตส คณฐฏฐาเนส สกพทธ ทสเสตวา ต ปฏชานาเปสฯ ตโต น จตตยมเก พทธธมมปรยาปนน ปห ปจฉ ย มาณโว วสชเชต อสกโกนโต ยสส จ วสชชน ชานต อจฉนโต เถร อนคนตวา ปพพชช ยาจตฯ ปพพชตวาน โส พทธวจน อคคเหตวา ตตถ ปเภทปปตโต หตวา ปจฉาภาเค ลทธปสมปโท หตวา กมมฏฐาน วฑเฒตวา อรหตต ปาปณฯ อปรภาเค อโสกมหาราชสส รชชสมเย ชมพทเป สงฆ‐ ปาโมกโข อโหสฯ ตทา จ พหกา ตตถยา ลาภสกการ ปฏฐยมานา พทธสาสเน ปพพชตวา สกาน สกาน ทฏฐคตาน ทเปสฯ เถโร ตถา พทธสาสเน อปปนนสส อพพทสส กณฏกสส จ วทธสเน อโสกมหาราชสส พหปกาโร อโหสฯ อถาปรภาเค ตสม สมเย สนนปตตวา ตตยสงคต กโรนตสส

๑ สานวนนเปนมตจากคมภรอรรถกถา; ในพระไตรปฎก (เชน ม.ม. ๑๓/๕๑๑/๔๖๓) พระพทธเจา ตรสเปรยบสตวทงหลายดวยบว ๓ เหลา แตในอรรถกถา เชน สมงคลวลาสน เลม ๒ (ท.อ. ๒/๑๐๕) ทาน อธบายขยายออกไปอก จงเปรยบสตวทงหลายดวยบว ๔ เหลา

๒ ดรายละเอยดใน วนย.อ. ๑/๓๙.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๗๖

ภกขสงฆสส ปมโข อโหสฯ ตโต ปร ปจจนตเมส ปเทเสส สาสนธมมสส ปกาสนตถาย เถเร เปเสสฯ อต สคควตเถโร กตตกมยตาฉนท ปฏจจ วรเยน ต พราหมกล คนตวา โมคคลลปตต‐ มาณว ปโลเภตวา ต ยถจฉต ปพพาเชต อสกขฯ ม. ๙๖ อกเรองหนง (ปรบจากพระไตรปฎก, เทยบ ๐๐๘/๔๒, ๐๐๑/๙๕ ซา ม. ๓๗๙)

อปรเจตถ ทฏฐพพฯ อตเต กร ทฆตสส โกสลรโญ โอรสภโต ทฆาว นาม กมาโร ปต รฏฐสส พรหมทตตสส กาสรโญ หตถงคตกาลโต ปจฉากาเล ปสโตฯ ปตสนตก รชช อภนคคณหต กตตกมยตาฉนท อารภ ตสเสว สนตเก วสนตถาย โอตาร คเวส ปจฉา เตน พรหมทตเตน วสสาสกสารถฏฐาเน ฐปโตฯ อถโข พรหมทตโต กาสราชา มคว คมตกาโม ทฆาว รถ โยชาเปตวา ต รถ อภรยห นกขม, ทฆาว กมาโร รถ เปเสสฯ ตถา ตถา รถ เปเสส, ยถา ยถา อเญเนว เสนา อคมาส, อเญเนว รโถ ๑ ฯ อถโข พรหมทตโต กาสราชา ทร คนตวา ทฆาว กมาร เอตทโวจ  “เตนห ภเณ มาณวก รถ มจสส กลนโตมห นปชชสสามต ทฆาวสส กมารสส อจฉงเค สส กตวา เสยย กปเปสฯ ตสส กลนตสส มหตตเกเนว นทท โอกกมฯ ตทา โส พรห มทตต กาสราชาน ชวตา โวโรเปต โอตาร ปฏลภตวา โกสยา ขคค นพพาหตวา ต ปโพเธตวา “ปตา เม เตน มารโต อทานาหนต มาเรสสามต รโญ อตตโน ปฏปกขภาว ทสเสสฯ พรหมทตโต อตราสโต หตวา กมาร อตตโน ชวต ยาจตวา “ทมม เต โกสลรฏฐนต สจจ อทาสฯ ตขณ ปเนส  “มา โข ตว ตาต ทฆาว ทฆ ปสส มา รสสนตยาทก ปตรา ทนโนวาท อนสสรนโต ต เวร วปสเมตวา ตสส ชวต อทาสฯ เตน โส อตตโน กลสนตก โกสลรฏฐ ปฏลภ พรหมทตตสส จ กาสรโญ ธตร ลภตวา มเหสฏฐาเน ฐเปส ปจฉา กาสรชชป กาเรสฯ อจเจว ทฆาว กตต‐ กมยตาฉนทาคมม ยถจฉตตถ อภนปผาเทสฯ ม. ๙๖ สวนพระมหาชนก (พระมหามนตร ขนตสาโร ๐๐๑/๙๖, ซา ม. ๓๗๙)

มหาชนเกน หสส อาสาย อภนปผตตภาเว อาสเสเถว ปรโส นพพนเทยย ปณฑโต ปสสาม โวห อตตาน ยถา อจฉ ตถา อหต ๒

อมาย โอวาทภตาย คาถาย อททฏมท (นทสสน) โหตฯ พทธสาสเน, กตตกมยตาฉนโท นาเมส สตถารา อทธปาทธมโมต ปสสโต, อยห อทธปาทภโต โหต, อยจ ฉนททธปาท‐

๑ วนย. ๕/๒๔๔/๓๓๐. ๒ ข.ชา. ๒๘/๔๕๐/๑๖๗.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๗๗

ธมโมต วจจตฯ โส ปเนส โพธปกขยธมมสมทาเย สงคห คโต โหตฯ อมมาคมม สมมาสมพทโธ สมมาสมโพธญาณ อภสมพชฌ เตเนเวโส สพพต วจจตฯ ? ปคคลตากถา ม. ๙๗ สมเดจบรมบพตร (พระมหามนตร ขนตสาโร ๐๐๑/๙๗, ซา ม. ๓๘๐)

ทยยานมนโท ห มหาราชา กตตกมยตาฉนเทน สมงคภโต หตวา อนปพเพน นานปสคคโต รฏสส เจว รฏนวาสนจ วโมจเน สมตถภโต, ปจจกขโต จตตสสสสาทมนปปทาต รฏา‐ ภปาลโนปายปรยาปนน ทานาททสวธ ราชธมม ปรปเรต นามฯ อย โข มงคลวเสโสต วจจตฯ ม. ๙๗ ปคคลญตานน (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๒/๕๒, เทยบ ม. ๓๘๐)

ปคคลตาต ปเนตถฯ ปคคล วจนต ชานาตต ปคคล, ตสส ภาโว ปคคลตาฯ วภาคโต เจสา อตตรอสสราทวเสน ทสเสตพพา น เกวลเยว เสวตพพา เสวตพพปคคลวเสน, อสสโรป กจเจส ปคคล นโยเชนโต ปคคล ภเวยย,

นโยเชตพพานโยเชตพพปคคเล วจนต ชาเนยยฯ กจจปปโยคปฏรเป ปรวารปคคเล วจนต ชานน ปคคลตาย อธปเปตตโถ โหตฯ ปคคลนโยชเน ห ปฏรป ปคคล วจนต ยชชต เอว วจนตวา นโยชน กจจสาธก โหต, โน เจ วจเนยย, ต น กจจสาธกฯ นทสสนเจตถ ทฏฐพพฯ

อนตตร อภสมโพธ สมพชฌตวา ตถาคโต พทธกจจ ปรปเรต คามนคมาทส จารกจรมาโน ชนาน ธมม เทเสตวา ราชคห อนปปตโต ตตเถว วหาสฯ ต สตวา กปลวตถสม สทโธทโน นาม มหาราชา โพธญาณปปตต สพพภต อตตโน ปตต ปสสตกาโม โลกนาถ กปลวตถ อาเนต อมจจ เปเสสฯ

โส สตถ สนตก ปตวา ธมม สตวา อรหตตปปตโต อธ ปพพช, น ปน สตถาร อาราเธสฯ สทโธทโน ปน ตโต สาสน อสสณตวา ปน ทเต เปเสสฯ นว วาเร อมนา นยาเมน ทเต เปเสสฯ ทสเม วาเร กาฬทาย นาม อมจจ เปเสสฯ โส กจาป คนตวา สตถ สนตเก ธมม สตวา อรหตตปปตโต ปรมามจจา วย อธ ปพพช, กปลวตถคมนตถาย ปน สตถาร อาราเธสฯ สทโธทนจ ราชาน ยถจฉต ปตตทสสน ธมมสสวนจ อลาเภสฯ กจจปโยเค อปปฏรปสส ปคคลสส นโยชน น กจจสาธก โหตฯ ม. ๙๗ บางคราวหาเปนแตเพยง (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๖๐, ซา ม. ๓๘๑)

โน เจ วจเนยย ต น กจจสาธกฯ นทสสน เจตถฯ อโสกราชกาเล, ยทา ตตถยา สย มณเทตวา พทธสาสเน ปพพชตา วหาเรส วจรนตา อโปสถาทนป ปวสส, ตทา ภกขสงโฆ เตห สทธ อโปสถาทน นากาสฯ อโสกมหาราชา อตถปปตต อชานตวา  “ภกขสงโฆ สมคโค เอกภโต

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๗๘

หตวา เตห สทธ อโปสถ น กโรตต อมจเจห วตตตถมตต ญตวา,  “อโสการาม คนตวา ภกขสงฆ อโปสถ กาเรหต ๑ เอก อมจจ อาณาเปสฯ ต คนตวา  “อทาน ภนเต ภกขสงโฆ สนนปตตต รโญ อาณาปเนน รญา เปสโตมหต วตวา สงฆตเถร อาท กตวา ภกข ปจฉ, โส, ตตถ โย ตสส วจน นากาส อย รญา อาณตตวจน น กโรตต ต มญตวา อสนา เตสเมเกกสส สส ปาเตต อารภฯ เอว กจจปโยเค อปปฏรปสส ปคคลสส นโยชน น กจจสาธกฯ ม. ๙๗ ครงนนตสสกมาร (ปรบจาก พระมหาสมหมาย ๐๐๖/๑๐๙, ดอรรถกถา ซา ม. ๓๘๑)

ตโต เจตถ รโญ เอกมาตโก ภาตา ตสสกมาโร สาสเน ปพพชตวา วหาสฯ โส ต อมจจ ตถา วปฏปนน ทสวา คนตวา สย ตสส อาสนเน อาสเน นสทฯ โส เถร สชานตวา สตถ นปาเตต อวสหนโต คนตวา รโญ อาโรเจสฯ ราชา สตวา ว ตาวเทว สรเร อปปนนทาโห หตวา ปาป เม ภวสสตต จนเตตวา ต อธกรณ วนจฉต พยตต ปคคล อจจนฯ อมสมจาย อธกาเร โมคคลล‐ ปตตตเถโร ธรคคาโห หตวา ต อธกรณ วปสเมต สมตโถ นทยา อปร ปาตลปตต อาคนตวา เตส ตตถยาน เสตกาน วตถาน ทตวา อปปพพาเชตวา ตปฏกปรยตตธเร ปภนนปฏสมภเท ภกข อจจนตวา สพพ สาสเน มล วโสเธสฯ ตสมา ห ปฏรปสส ปคคลสส อจจนตวา นโยชน ขททเกส จ มหนเตส จ กจเจส อตถสาธก โหต สสวตตนกนตฯ ๒

ม. ๙๘ แมสมเดจพระสมมาสมพทธเจา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๙๘, ซา ม. ๓๘๑) สมมาสมพทโธป อภสมโพธ สมพชฌตวา ปฐมเทสน โสต อนรป เวเนยย วจนนโต 

[อธคโต โข มยาย ธมโม คมภโร ทททโส ทรนโพโธ สนโต ปณโต อตกกาวจโร นปโณ ปณฑต‐ เวทนโย ๓ , น มนทพทธห ญาตเจว ทฏจ สกกา, เอว สนเต, พทธสส อภสมโพธ โลกาน อตถาวหา น โหต, ยทา ห พทธานพทโธ เจ อรโย สาวกสงโฆ ภเวยย, อจเจว ตรตน พทธธมมสงฆวเสน ปรปณณ ภวสสต, ตทา พทธภม เวปลล ปาปณสสตต]  จนเตตวา อาฬาโร กาลาโม เจว อททโก จ รามปตโตต อโภ ตาปสา ตกขพทธโน โหนต,

๑ วหาร คนตวา อธกรณ วปสเมตวา อโปสถ การาเปหต. วนย.อ. ๑/๕๓ ๒ วนย.อ. ๑/๕๕, ๖๑ ๓ ม.ม. ๑๓/๕๐๙/๔๖๑.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๗๙

สเจ เต มยา อธคต ธมม สณสสส, ขปป ธมม อสมพชฌสสสต สมนปสสนโต อโภ กาลมกสต ๑ ญตวา ตโต โส ปจวคคยา ธมมจกกปปวตตนนนาม ปฐม อนตตร ธมมเทสน โสต อนรปา โหนตต สมนปสสนโต เต ปจวคคเย วจนฯ สมมาสมพทโธ จ มคธรฏเฐ พทธสาสน ปตฏฐาตกาโม หตวา อรเวลกสสโป ห พหห มคธวาสห สกกโต โหต ครกโต มานโต ปชโต อปจโต, เอว สนเต, ปฐมตร สยป อรเวลกสสปาทน ธมมเทสนาย คมสสามต จนเตตวา เตส ธมมเทสนาย คนตวา เต อมต ปาเยตวา อรเวลกสสป วจนตวา ต คเหตวา อคมาสฯ ม. ๙๘ ขอความในประถมสมโพธ (พนโทชรนทร ตรวจแก, ๐๐๗/๒๑, ซา ม. ๓๘๒)

ตถา ห อท ปฐมโพธกถาย วตต สตถา อนจฉวกาน ปคคลาน อจจนตตตา พทธกจจ นฏฐาเปส, ยสมา ห สตถา อภญาย เจว ทสพลญาณสส จ องคภเตน กตตกมยตา‐ ฉนทปการเกน จ เจโตปรยญาเณน สมนนาคโต ว, ตสมา สพพกจจเมว อภนปผาเทสฯ สเจ ปน ฉนทสมนนาคโตป ปคคโล สพพกจเจส อนรป นาลภ, โส สพพกจจ อภนปผาเทต น สกโกตฯ

ธมมปทฏฐกถายมป อท ธมมสงคาหกาจรเยห วตต สารปตตโมคคลลานาป ลทธปสมปทา หตวา นจรสเสว สตถารา สพเพส ภกขน อคคสาวกฏฐาเน ปสสตา, ภกข อชฌายส สตถา มโขโลกเนน สารปตตโมคคลลาน อคคสาวกฏฐาน เทต, อคคสาวกฏฐาน เทนเตน นาม ปฐม ปพพชตาน ภกขน ทาต วฏฏตต, สตถา ต ปวตต ญตวา ตมตถ อาห อย ภกขเว มม ปตเตห ตทา ปตถตปตถนา, เต ยถาปตถตเมว ลภส, นาห มข โอโลเกตวา เทมตฯ ๒ เอตตาวตาว สตถา ตตกรณเยสเยว อนจฉวก ปคคล อจจนต สมตโถ นามาต วจจต

ทยยานมนโท ห ราชา ทฆทสส กจจานกจเจส อนจฉวเก ราชภเฏ วา ราชปรเส วา ราช‐ ยตตเก วา อจจนาต, อจจนตวาน จ ปน โส ตตกรณยาน อนจฉวก สปป อตตโน คามทารเกป ราชปตตาทเกป สกขาเปต, โส จ ราชกจเจส อนจฉวเก ปคคเล อจจนาต เจว, ฐานโต จ อนนจฉวเก นหรต, เอวห สนเต, โส โสตถนา ราชกจจ นฏฐาเปสฯ อยเมว ปคคลตา‐ ปรยาปนนา ทตยา มงคลวเสสกถา โหตตฯ (ขาด ม. ๙๙ สวนราชกจ)

๑ สานวนพระไตรปฎกวา  “อย โข อาฬาโร กาลาโม ปณฑโต วยตโต เมธาว ทฆรตต อปปรชกข‐ ชาตโก ยนนนาห อาฬารสส กาลามสส ปม ธมม เทเสยย โส อม ธมม ขปปเมว อาชานสสตต...สตตาห กาลกโต อาฬาโร กาลาโมตฯ และแสดงถงทาน อททโก รามปตโต ขอความเหมอนกบทแสดงแลว (ม.ม. ๑๓/ ๕๑๒/๔๖๕)

๒ สชยวตถ ธมมปทฏฐกถา ปฐโม ภาโค (ธ.อ. ๑/๑๐๓)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๘๐

? สหกรณกถา ม. ๑๐๖ สหกรณ นน (พระธรรมวโรดม, น.๒๗๒, ๐๐๖/๕๖, เทยบ พระธรรมกตตวงศ ม. ๓๐๘)

สหกรณนต เอตถฯ สห กรณภาโว สหกรณฯ ตจ สภาวกจจวเสน สงขาเรส เจว สพพกมมนเตส จ ปวตตต สหปปโยคโต ปฏาย ยาว ปจจตตปโยคา สพพกมมนตาน สสชฌนตถฯ อทมปน สหกรณ เหตผลปปฏพทธภาวโต ปวตตยมาน ยถจฉต อตถหต สฏ สาเธตฯ ตตถ สงขารา ตาวฯ สงขารงคาน ห สรรภาวโต สมสสตาน หตวา ปจจตตกรณย กจจ กโรนต, ยาว จ ตาน สรรปปวตตยา อปตถมภนภตาน สามคคยา สมมา ปวตตนต, ตาว สรรสส ผาส โหตฯ สรรสส ผาสกตาย สต, สรรงคาน อตตโน อตตโน กจจ สฏ กาต สกโกนต, สเจ ตตเถก สรรงค ตโต อตเรกตร อปากตก หตวา อตตโน อตตโน กจจ น กโรต, อญานป อปากตกาน‐ เยว โหนตฯ เตสจ อปากตกภาโว ย สรรปปวตตยา อปการภต นฏฐ ตสส ปมาณโต วตตตฯ เตส ย สรรสส ปวตตยา พลวปจจยภต โหต, ตญเจ ยสส กสสจ โรคสส วเสน อปากตก หตวา อปรานป ทพพลภาวจ วการภาวจ ปาเปตฯ ตโต ตปปจจยา อปปนนโรควเสน สรรสส อผาส ภวสสตฯ โส จ โรโค ต สรร ทพพล กตวา ชวตนตรายป กรสสตฯ ตสมา เอว สรรงคาน ยถา ธมมตาย อญมญสส สหกรณ อจฉนตฯ เตนาห ภควา เตส สหกรณพล นทสสต อปปาพาโธ อปปาตงโก สมเวปากนยา คหณยา สมนนาคโต นาตสตาย นาจจณหาย มชฌมาย ปธานกขมายาตฯ ๑

อทมป อาโรคยปรมา ลาภาต ๒ วจนโต ปรมลาภภต อททฏ โหต ต ลภมานกภกข วเนตวา กาลานตกกมนโต อนธคตธมมาน อธคมาย ปธาน ปฏกจเจว กาเรตฯ ม. ๑๐๗ สวนทงหลายยอมรวมกนเขา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๖๒)

ยถา ห หตถาทโย อวยวา สโมสรตวา สรรนต สงข คจฉนต, เอว  “อาหาโร อจฉาทน สยนาสน คลานปจจยเภสชช จาต จตตาโร สงขารนสสยภตา ปจจยา สหการนเจว เตส เตส วตถนจ สหกรณ ปฏจจ ยถจฉตาน สกสกกจจาน สาเธนตฯ เย เกจ ปคคลา วา ยา กาจ วา ชนตา สรรสส อวยวา วย สหกรณ ปฏจจ คณภาเวน อนตมโส รฏฐภาเวนป สโมสรต สกโกนตฯ ปคคลโต ตาว กเลป คเณป กจจกรเณ อญมญสส กจจวภาโค ปฐม อจฉตพโพ, ตทนนตรา สหกรณ อจฉตพพฯ ตทภย เจ สมพนธภาเวน ปวตเตยย, ยถา อวยวาน สหกรณ สรร ผาส‐ ภาเวน ปวตตาเปต, เอว ต กล วา คณ วา ปตฏฐาเปต วทฒ วรฬห เวปลลจ ปาเปตฯ

๑ ท.ม. ๑๐/๑๗๓/๒๐๕. ๒ ม.ม. ๑๓/๒๘๗/๒๘๑.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๘๑

สตถา ห โปราณก รฏฐปปสาสนนยภต สหกรณวธ ทสเสตกาโม ทฆนกาเย สลขนธวคคสส กฏทนตสตเต รโญ มหาวชตสส วตถ กเถสฯ ตตรายมตโถฯ โส กร ราชา มหาวชโต สหกรณปสคคสงขาตรฏฐกณฏกภต อญมญสส วเหฐน วทธเสต มหายญสงขาต รฏฐปปสาสโนปาย ปเรส, กถ, เย ปน รโญ ชนปเท อสสหส กสโครกเข เตส ราชา มหาวชโต พชภตต อนปปทาส, เย รโญ ชนปเท อสสหส วาณชชาย เตส ราชา มหาวชโต ปาภฏ อนปปทาส, เย รโญ ชนปเท อสสหส ราชโปรสา เตส ราชา มหาวชโต ภตตเวตตน อนปปทาส, เตว มนสสา สกมมปสตา รโญ ชนปท น วเหเฐส, มหา จ รโญ ราสโก อโหส, เขมฏฐตา ชนปทา อกณฏกา อนปปฬา, มนสสา มทา โมทมานา อเร ปตเต นจเจนตา อปารตฆรา มเญ วหรสตฯ ๑

ม. ๑๐๗ บคคลหรอคณะ (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๒๓ ก.ย. ๕๔ เทยบ ม. ๓๑๐) สหกรณปรยาปนโน ห ปคคโล วา โหต คโณ วา โส เจ คณา วปกฏโฐ อเญห สห กจจาน

น กเรยย, ยถา ห สกกจจ อกโรนตา วา อนก กโรนตา วา สรรสส อวยวา อจลา นาม ภวนต, ตเถว โหต, สรเร อปปนนโรคสทสตตา ตสม สหกรเณ อปปนนโรโคต สงข คจฉตฯ กถฯ ยถา ห สรเร อปปนนโรโค พล หาเปตป วปตต ปาเปตป, ตเถว โหตฯ

ธมมโต ปน ตเถว สหกรณ อจฉตพพเยว โหตฯ สจรตกมม เจตถ นทสสน ทฏฐพพฯ ต เจ ตทวาเรห สมปโยค น คจฉต น สจรตภาว สมปาเทตฯ กสมาฯ สเจ ห กกกจจปกโต หตวา กาเยน สจรต กเรยย, วาจา ปนสส น อนโลเมยย มโน จสส ทจจรตปเรกขาโร ภเวยย, เตน กต สจรต น สาตตก ๒ สจรตกมม โหต, ยทา ปเนต ตทวาเรห สมปโยค คจฉต, ตทา สจรตภาว สมปาเทตฯ ธมมจารนาป อเญส สหกรณ อจฉตพพ โหตเยวฯ ตเจ น ภเวยย, สาตตกา ธมมจรยา ทกกรา โหตฯ สเจป อนกป อธกมป หตวา น สเมน ธมเมน ปวตเตยย, เอว สนเต เอกภาโว น ภเวยยฯ เตน ภควตา ภกข สลสามญตาย ปตฏฐาเปนเตน เตส จรณปทฏฐานตถาย การณานรปาน สกขาปทาน ปญตตาน, ต ต ปญตตสกขาปท ยสมา เอตถ ภกข สหชวนต เอกชวกา สภาคชวกา สภาควตตโน โหนต, ตสมา สาชวนต วจจตฯ ๓ ต ปรปเรนโต ภกข สกขาสาชวสมาปนโนต วจจต, โส สหกรณสมนนาคตานมญตโร โหตฯ สตถา เจว สาวกา จ สหกรเณ สมานจฉนทา หตวา สาสน ปกาเสนตา มหาชน อธมมโต อปเนตวา ธมเม ปตฏฐาเปส, ตสส วปตต ปฏหนตวา ต โสตถ ปาปยส นามฯ ยถา ห ยทธเสนา ย ย ปาปณนต ตตถ ตตถ อนตถ กโรนต, ตถา เต ยตถ ยตถ

๑ ท.ส. ๙/๒๐๖/๑๗๓. ๒ เปนไปตอเนอง ๓  วนย.อ. ๑/๒๙๑.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๘๒

จารก จรนต ตตถ ตตถ หต สขจ อปปาเทนต, เตน สตถา ธมมราชาต โวหรยต, สารปตโต ธมมเสนาปตต โวหรยต, สงโฆ จ ธมมเสนาต โวหรยตฯ อต สตถา เจว สาวกา จ สหกรณ นสสาย เอกภตา หตวา พหชนหตาย พหชนสขาย โลกานกมปาย สาสน ปตฏฐาเปนตฯ ม. ๑๐๘ สมเดจบรมบพตร (ไมปรากฏผแตง ๐๐๙/๘๒)

เสฏโฐ ห ทยยนมนโท ราชา คมภรปญาย สรฏฐปาล ราชมหามตต ฐเปส รฏฐปาล อตตโน สหกรณ สเมน ธมเมน ปวตตาเปต สกขสสต โสตถนา วฑฒ วรฬห เวปลล จ อาวหสสตตฯ โส มหามจจาลยาทก ฐาน กาเรต ราชปญตต ปญาเปตวา เจว ตตถ ตตเถว ราชภฏาน เสฏฐ กตก กาเรตวา จ สเขน เตส สหกรณ อปฏฐาเปตวา กลยาเณ สเล วา ธมเม วา ปช ปตฏฐาเปต วฑฒนธมมาลย เจว สหกรณาลย จ กาเรสฯ ทยยรฏเฐ ห ปชา ราชภเฏห ปนปปน โอวทตป อนสสาสตป สหกรณตถ ญตวา อนปพเพน ตเมว วฑเฒตวา อตตานมป ปรมป อปเฬตวา ธมเมน โภเค สมปณเฑตวา อาทเรน อญมญ สงคณหาต อท อนโตสหกรณ นามฯ

มหาราชา วเทเสห สทธ สามคค เจว สมพนธเมตต จ กตวา อญมญสส อภยมป อตถ อปปาเทต อท (พหสหกรณสงขาต) รฏฐสสนตเร สหกรณ นามฯ มหาราชสส จ รฏฐปาล สหปชาชาตยา สนนปาตนสงขย คนตวา เจว อตตโน จ กรณยารห ภาร กตวา สนตผลาภมข สหกรณปฏพทธ ทยยรฏฐ ปสาสต, อทาน สหกรณปฏสยตต ปชาธปเตยยปสาสน สหปชาชาตยา เจว ทยยรฏฐปาลนา จ สม อตจนตต โหต อตอจฉตฯ อภยมเปต อนโตสหกรณเจว พหสหกรณจ มหาราชสส รฏฐปาลนา รฏฐสส วฑฒกาเมน มหสสาเหน อปปาทต มหพพล อภนปผาเทสสต รฏฐ สมทธเจว จรฏฐตจ เขมสวตถภาวจ ปาเปสสต จฯ อท โข ทยยานมนทสส มหาราชสส กตาภนหารปารมยา ปรปรณภต โหตฯ อยป ปรมมงคลวเสสภโต โหตฯ ? สนตกถา ม. ๑๐๙ สนต นน (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๒๕ ก.ย. ๕๔, ๐๐๘/๑๓๘‐๑๔๐, เทยบ ม. ๓๑๑)

สนตต ปเนตถฯ ๑ สา ห สหกรณสมฏฐานา โหต โลกโต เจว ธมมโต จ อจฉตพพาฯ ตตถ โลกโต ตาวฯ กลสสรสสป คณสสรสสป อนตมโส รฏฐปาลนมป ปสาสโนปาโย สนตปรายโน โหต สนตภาวาย สวตตตเยวฯ กถฯ ยทา กลวาสโน ชนา อญมญ กลหนตป ววทนตป, คณวาสโน ชนา อญมญ วเหเฐนตป ตปปจจยา น เตส สขสวาโส, ตทา กลสสเรนป คณสสเรนป เตส อนปปนนาน กลหาทน อนปปาทาย ปฏพาหน เจว เตส อปปนนาน วปสมน จ มนสกาตพพาน โหนต นจจจ เตส สนตวาโส รกขตพโพ โหตฯ น โข เอตตก กาตพพกจจ อตถ, อญมป

๑ สมน สนต นามฯ (อภธานวรรณนา น. ๓๑)

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๘๓

อตถเยวฯ กถฯ อตตโน กเล วา คเณ วา ปรชนา อเญส กเลน วา คเณน วา สทธ สามนต‐ ฆรวาสโนป สหกมมนตการโนป อตถ, กทาจ ปเนเต อสมคคา โหนต กลหววาทาปนนา ตปปจจยาป น เตส สขสวาโส, เอว ตตถ สพเพห อสสเรห อญมญสส เมตต ๑ เจว วสสาโส จ ปเรตร กาตพพา โหนตฯ ตโต สพเพส สขสวาโส ภวสสตเยวฯ

อาณาจกเกป กทาจ สมพหลา โจรา โจรก กโรนตาป วโลป กโรนตาป วฆาต กโรนตาป อปฆาต กโรนตาป วจรนต, ตปปจจยา พหชนา นจจ อพพคคหทยา โหนต, น จ อตตโน กาเย เจว ชวเต จ โภเคส จ วสสาส อาปชชต สกโกนต, เต โจรา รฏฐกณฏกสทสา หตวา รฏฐปาลห ปฏกจเจว วปสเมตพพา โหนตฯ

ตสมา ห รฏฐปาลโน อนโตรฏเฐ สนตรกขณตถาย กตาปราธาน ๒ ทณฑ ปเณต ชนาน ธนนทาน ววาท วปสเมต เตส อสสรยาทน โคเปต จ นตปญตตโย ปฏฐเปนต อฏเฏ ตเรต วนจฉยสาล กาเรนตป โจราทห อปปชชมานาน ภยาทน ปฏพาหต อารกข สสวหต กโรนตป ยาน วา ปนญาน กรณยาน สวทหนต, พหรฏเฐ จ สนตรกขณตถาย จตรงคน เสน สวทหนตป อายธาทยทธภณฑาน สมพลาน วาหนาน อเญ จ อปโภคาทโย สหรนตป วเทเสห สทธ มตต‐ ภาว กโรนตป เอกปกขกภาเวน สหภาคโน โหนตปฯ สา จ สนต รฏฐาภปาลนสส อธปเปตตโถ โหต อเนเกห ธเนห ปญาย วรเยน สามตถเยน สหกรเณน อภนปผาเทตพพา สพพปฐมจ กาตพพาฯ ม. ๑๐๙ ในทางคดธรรม (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๓๖ ซา ม. ๓๑๒)

ธมมโต ปเนสา สนต พทธสาสนสส อาท โหตฯ วตตเหต ภควตา สนตเมว สสกเขยยาตฯ ปน จ ปรมป สนตมคคเมว พรหยาตฯ ตตราย อธปปาโยฯ พทธสาสนกา จ กาเยน วา วาจาย วา มนสา วา ยงกจ กมม กโรนตา สนตเปกขา สนตปรายนา ภเวยยฯ ภควาป ภกขน สกขาปทาน ปญาเปนโต อปปนนาน อาสวฏฐานยาน ธมมาน ปฏฆาตาย อายตจ อปปชชมานาน สวราย ปญาเปต, อตถโต ปน ภกขน สนตวหาราย ปญาเปตฯ สงเฆน อนวฑฒมาส อททฏฐสส ปาฏโมกขสสาวสาเน อยมตโถ อททฏโฐ ตตถ สพเพเหว สมคเคห สมโมทมาเนห อววทมาเนห สกขตพพนตฯ ๑

๑ เมตต, เมตตา อต. ความเอนด, เมตตาจตต ค. ผมจตเมตตา ๒  อปราธน กใชได กตาปราธน ใชไมได เพราะเปนวเคราะหซอนวเคราะห ๑ วนย. ๒/๘๘๑/๕๗๑.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๘๔

ม. ๑๑๐ ฝายคฤหสถ (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๕๘ ซา ม. ๓๑๒) อาคารเยป นจจสลวเสน ปจงคสมนนาคตาน ปจ สลาน ปญตตาน โหนตฯ กตมาน

ปจฯ ปาณาตปาตา เวรมณ อทนนาทานา เวรม กาเมส มจฉาจารา เวรมณ มสาวาทา เวรมณ สราเมรยมชชปปมาทฏฐานา เวรมณ เอตาน พหชนาน ผาสวหารตาย ปญตตาน โหนตฯ จตต‐ สกขาย ภาวนาต จตตภาวนาสงขาตา จตตสกขาฯ สา ปเนสา จตตสส สมถสสานรกขนตถาย เจว จตตสส จ อวกเขปนตถาย อาเสวตา โหต ภาวตา พหลกตาฯ ปญาสกขาย ภาวนาต วปสสนาภาวนาสงขาตา ปญาสกขาฯ สา ปเนสา จตตสส สมถสส ปฏปกขภตาน กเลสาสวาน ปฏฆาตาย อาเสวตา โหต ภาวตา พหลกตาฯ โย สมโถ พหทธภโต เจว อชฌตตภโต จ โหต, โส เจตถ (จตตสมเถ) อธปเปโต โหตฯ ตสมา เอว ปฏปชชมาโน อปสนโตต วจจตฯ วตตมป เหต

สนตกาโย สนตวาโจ สนตมโน สสมาหโต วนตโลกามโส ภกข อปสนโตต วจจตฯ ๑

(ขาด ม. ๑๑๐ สนตยอมเปนผล) ? ขตตยสมปตตกถา ม. ๑๑๒ โปราณบณฑตได (พระมหามนตร ขนตสาโร ๐๐๑/๑๑๒, ดเทยบ ๐๐๙/๖๒)

ขตตยสมปตตโย ห โปราณกปณฑเตห รโ วจกขณานรกขนปปฏปตตนมตถาย อททฏาฯ เอตา ห รฏนวาสน อตถาย หตาย สขาย จ สวตตนตฯ กตมา ฉฯ อาโรคยสมปตต อารกข‐ สมปตต ปรวารสมปตต อภยสมปตต ทารสมปตต ปตตสมปตต จาต ฉ อมา ขตตยสมปตตโยฯ เอตาส อาโรคยสมปตต ตาว วจจเตฯ

อาโรคยสมปตตต รโ อโรคภาเวน สมปตตฯ สา ปเนสา รโ ปธานภาเวน มหา‐ สมปตตภตา โหตฯ ยทา ห ราชา สขโต โหต อโรโค พลปปตโต, ตทา โส รฏสส วฑฒยา เจว รฏนวาสนจ อตถาย หตาย สขาย จ นรปสคคภาเวน กจจานกจจาน กโรตฯ ตสมา รโ สขวาโส ขตตยสมปตต โหตฯ

อารกขสมปตตต รโ ธมเมน สเมน รฏปปสาสนฯ ต ปเนต รโ ปธานภาเวน มหาสมปตตภต โหตฯ รฏนวาสโน ห, โย รฏาธโป ธมเม โต โหต, ตมาคมม สขวหารโน โหนต, สพเพเต, โย ปน รฏสสโร ธมมปรพาหโร โหต วโรธนสมนนาคโต ตมาคมม ทกขตา โหนต

๑ ข.ธ. ๒๕/๓๖/๖๖.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๘๕

สปปฏภยาฯ ตปปจจยา รฏสส วฑฒ วา หาน วา โหตฯ ตสมา รโ ธมเมน สเมน รฏ‐ ปสาสน ขตตยสมปตต โหตฯ

ปรวารสมปตตต ปรวาเรห สมปตตฯ สา ปเนสา รโ ปธานภาเวน มหาสมปตตภตา โหตฯ กถฯ เย ห อมจจา เจว เสวกา จ รโ กจจานกจจาน ปยชเน สหภาคโน อชตาธมม‐ ฐตตาเมตตาสรตาห เจว พทธสจเจห จ ราชภตตยา จ สมนนาคตา โหนต, เย จ ยาวชว สจรเต สมาหตา หตวา รฏสส วฑฒยา กจจานกจจาน กโรนต, เตส สามตถยเจว พลจ ถามจ ปฏจจ เอกเสน รฏสส อภวฑฒน โหต, ตปปจจยา ราชาภนหาโร รฏนวาสน สนตสข อปปาเทตฯ ตสมา รโ ปรวารสมปตต ขตตยสมปตต โหตฯ

อภยสมปตตต อภยภาเวน สมปตตฯ สา ปเนสา พาหรกา รฏเ วคตปฏปกขตาสงขาต‐ นพภยภตา โหตฯ สเจ ขตตโย ราชานภาเวน ปจจามตตาน วปสมนตถาย อปายกสโล วา วเทเสห วา สทธ มตตสมพนธนกสโล โหต, รฏ เขม โหต สขต นพภยฯ ตสมา รโ รฏเ วคตปฏปกขตาสงขาตนพภยภาโว ขตตยสมปตต โหตฯ

ทารสมปตตต ขตตยนารยา สมปตตฯ สา ปเนสา รฏสสาภวฑฒยา วรฬหยา เวปลลาย จ กจจานกจจาน ปยญชเน สรนารรตเนน สมปตตภตา โหตฯ ตสมา รโ ทารสมปตต ขตตยสมปตต โหตฯ

ปตตสมปตตต ขตตยงกเรห สมปตตฯ สา ปเนสา รโ ขตตยวสานเคห ปตเตห สมปตตภตา โหตฯ ตสมา รโ ปตตสมปตต ขตตยสมปตต โหตฯ ? ขนตกถา ม. ๑๑๙ ขนตเปนธรรมเครองทาใหงาม (สานวนท ๑ พระเมธวราภรณ, เฉลย ๙ ก.ย.๕๔)

ขนตต ปเนตถฯ ขมตต ขนต ขมน วา ขนต อธวาสนกขนตต อตโถฯ สรตสส ภาโว โสรจจฯ ๑ ขนต จ โสรจจจ ขนตโสรจจฯ ตทภย ยคนทธธมโม โหตฯ เทว หเม ธมมา ยสส ปคคลสสตถ โส อมสม โลเก โสภโณ นาม โหตฯ อโภเปเต ธมมา ขตตเยน มหาราเชน ทยยกานมนเทน นจจ อาเสวตา โหนต ภาวตา พหลกตาฯ ยาน ห นานปปการาน กลยาณานป

๑ ปโรปวาท ปโรปการ สตณหาทเภทจ คโณปโรธ ขมต สหต อธวาเสตต ขนตฯ (สารตถ.ฏ. ๑/๖๘๘) ขนตต อธวาสนกขนตฯ โสรจจนต สสลภาโว สรตภาโวฯ (อง.อ. ๒/๙๙) โสรจจ สจสลตาเยว อปปฏกล‐ สมาจารตาฯ (อง.อ. ๓/๑๒๖, สตต.อ. ๒/๑๗๕) ปาปโต สฏ โอรตตตา โสรจจ (สงคณ.อ. ๑/๖๙๘) บางแหง มงถงพระอรหตผลวา อรหตตผล ปน อธปเปตฯ ตมป ห สนทเร นพพาเน รตภาวโต โสรจจนต วจจตฯ (สตต.อ. ๑/๒๐๒), บางแหงมงถงศล วา โสรจจนต สลฯ (เถร.อ. ๑/๔๒๐)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๘๖

ปาปกานป ปวตตการณาน ตสส อปปชชนต ตาน สพพาเนว น สกกา สวณเณตฯ ตาน จ สพเพส รฏฐวาสน ปญายนตฯ

กจาป ปวตตการณาน ทกขาวหาน อนตถาน ทกขมาน จ หตวา อปปชชนต โส ปน ขตตโย มหาราชา อตตโน ขนตวเสน เนว สงกมปต น สมปกมปต น สมปเวธตฯ เตน ห อาเสวโต ขนตธมโม ปจจกขโต สพเพส ทยยรฏฐวาสน ปญายต, คจฉนเต คจฉนเต ๑ กาเล ภยโยโส มตตาย ปรปรโต โหตฯ ยทา ห เยส เกสจ รฏฐวาสน วนาสกร ภณฑนกลหวคคหววาทาทก โกลาหล รฏเฐ อปปชชต ตทา พห ชนา ขนตยา อสมนนาคตตตา มรณภยภตา หตวา สเขน ชวต กปเปต นาสกขสฯ อจฉรย โข ปเนต ย โส นานปปกาเร โกลาหเล ปจจปฏฐเต ขนตโสรจจวเสน อปสมมต น สมรต, เยเกจ ปน ชนา อญมญ อพภาจกขนต อสกจ อสกจ อปวทนตฯ ยห โส สพพ โกลาหล วปสเมนโต อตโสภต, ต ปจจกขโต สพเพส ทยยรฏฐวาสน ญายต  “โส ภยโยโส มตตาย ปตตเก มาตาปตโร วย สพเพ ทยยรฏฐวาสโน เมตตายต กรณายตตฯ ม. ๑๑๙ ขนตเปนธรรมเครองทาใหงาม (สานวนท ๒ สามเณรอทย ขะกจ, ๐๐๗/๒๓)

พทธสาสเน ปน กลยาณภาวกรโณ ธมโม ขนต โสรจจ จาต ทพพโธฯ ตตถ ขนตต ขมน สมปตเตห วา ทสห อกโกสวตถห ขมตต ขนต สหตต อตโถฯ อธวาสนลกขณา ขนตฯ กถฯ ขนต ขมนตา อธวาสนตา อจณฑกก อนสสโรโป อตตมนตา จตตสสาตฯ สตาทเก อปคเต สหนต ขนต เต อตตโน อปร วาเสนต วย โหตต วตตฯ โสรจจนต สรตสส ภาโวฯ กลยาณธมเมส โสมนสสภาโวต อตโถฯ ตทภยจ เอกปรยาปนน เอกาพทธ หตวา สามนตา ธมมกลยาณตาย จรนตาน กลยาณภาวกรณ โหต ปตฏฐากรณฯ ทยยกานมนโท ห อคคสาสนปตถมภโก มหาราชา วเสเสน ตทภย จร ปรปเรสฯ ยมปน สมปตตปฏฆวตถ มมมจเฉทกวจกมม วา อนตถาวหวจกมม วา โหต, ต สพพโส สพเพน น สกกา วตตฯ อยจ มหาราชา ขนตยา เจว โสรจเจน จ สมนนาคโต หตวา พลวปฏฆวตถส ปจจปฏฐเตส เนว สงกมป น สมปกมป น สมปเวธฯ ๒

๑ หรอ วตวตเต (เชน วสทธ. ๒/๒๕๙) ๒ อรรถกถาสมงคลวลาสน (ท.อ. ๓/๒๗๕) วา ขนต ขมนตา อธวาสนตา อจณฑกก อนสสโรโป

อตตมนตา จตตสสาฯ ขนต คอ ความอดทน ความกลน ความไมเดอดดาล ความไมหนหนพลนแลน ความใจ เยนแหงจตฯ โสรจจนต กายโก อวตกกโม วาจสโก อวตกกโม กายกวาจาสโก อวตกกโมฯ โสรจจะ คอ ความ เสงยม ความไมลวงลนออกมาทางกาย ความไมลวงลนออกมาทางวาจา ความไมลวงลนออกมาทางกายและ วาจา

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๘๗

โย ปน น ขนตยา เจว โสรจเจน จ สมาคโต โหต, โส สเขน สณฐาต น สกโกตฯ อทจภย สพพาวนตาน ทยยรฏฐวาสน ปาตรโหสฯ เย เกจ ขนตยา อสมนนาคตา มนสสา, ย สพพตถ ทยยรฏฐวาสน วนาสกร ปฏฆวตถการณ โกลาหล จ เอกนนนาท อโหส, ต สหต อสกโกนตา ภตา จตตตราสคตา หตวา กจเฉน กสเรน ชวต กปเปนตฯ สเจ ขนตยา เจว โสรจเจน จ สมาคตา ภเวยย, ตโต ปร น จตตตราโส ภวสสตฯ ตตถ ทยยกานนโท มหาราชา อตวย ขนตโสรจเจน สมนนาคโต กสมจ วนาสกเร ปฏฆวตถมห ปจจปฏฐเต น สมรต สณฐาต สกโกตฯ

ตตถ ปน มนสสา อญมญ อพภาจกขนตฯ เอวมป สต โส มหาราชา ขนต‐ โสรจจสมปนโน หตวา นานาการณาน สหต สนธาเรต สฏ สกโกตฯ เอวเจส หตชฌาสโย หตวา สพพาวนตาน ทยยรฏฐวาสน วรเยน เจว พทธยา จ อปปมาณ หตเจว สขจ ปจจาสสนตตฯ ม. ๑๒๐ ขนตเปนประธาน (ขอสอบป ๒๕๕๑ พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๖๔)

ขนตต ปเนตถฯ สา สล สมาธ จาต ทวนน คณาน ปธานเจว อปปาทการณจฯ วตตมป เจต

สลสมาธคณาน ขนต ปธานการณนตฯ ๑

ตตราย อธปปาโยฯ สลมป สมาธป อกขนต ปฏจจ น อปปชชนต, ขนต ปน ปฏจจ อปปชชนตฯ เตส สล ตาวฯ เอตถ ห ปจ สกขาปทสงขาตาน สลาน ปวจจเรฯ ขนต ปเนสา ปาณาตปาตานเสธสส การณฯ ขนตสมนนาคโต ห ปคคโล โกธาทปฬนสส เจว ยาวเทว อตตโน อจฉาปสทธยา ปาณาตปาตสมตถาย อธมมกาย อตรจฉาย จ ขโม โหตฯ ขนต อมนากาเรน ปาณาตปาตาเวรมณสงขาตสส ปฐมสลสส รกขณการณฯ สา จ อทนนาทานาเวรมณสงขาตสส ทตยสลสส รกขณการณ โหตฯ ยทา ห อธมมกา ปรภณฑาทาเน อตรจฉา อปปชชต, ตทา เจ ขนต น ภเวยย, อท สล อชฌาจรต, ขนต ปน ปฏจจ อท รกขต สกโกตฯ ขนต อมนากาเรน ทตยสลสส รกขณาการณฯ สา จ ตเถว กาเมสมจฉาจาราเวรมณสงขาตสส ตตยสลสส รกขณ‐ การณฯ กถฯ อธมมกาน กามาน อกขโม ปคคโล อท สล รกขต น สกโกตฯ ยทา ห ขนต‐ สมนนาคโต หตวา ยาว อธมมเก กาเม เชต สกโกต ตาว ขโม โหต, ตทา ตตยสล รกขต สกโกตฯ ขนต อมนากาเรน ตตยสลสส รกขณการณฯ สา จ มสาวาทาเวรมณสงขาตสส จตตถสลสส รกขณการณฯ กถฯ โย ยาว ปรวสวาทนาธปปาเยน มสาวาทเจตน เชต สกโกต ตาว ขโม โหต,

๑ บอกวตร, สวดมนตฉบบหลวง พมพครงท ๑๒/๒๕๒๒, น. ๒๒๑.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๘๘

โส อท สล รกขต สกโกตฯ ฐาน โข ปเนต วชชต, ย สพเพ กทาจ อตตทตถาย วสวาทกา ภเวยยฯ สเจ ปน ยาว ตวสวาทนาธปปาย เชต สกโกต ตาว ขโม ภเวยย, อท จตตถสล รกขต สกโกต, สจจวาโจ โหต ปณฑตานจ ปสสนโยฯ ขนต อมนากาเรน จตตถสลสส รกขณการณฯ สา จ สราเมรยมชชปมาทฏฐานา เวรมณสงขาตสส ปจมสลสส รกขณการณฯ กถฯ ขนตยา มชชปานเจตน เชต อสกโกนโต มชชปาย โหต, น อท สล รกขต สกโกต, โย ปน มชชรส นานาวธมชชปานสขปฏสเวท วา ภตปพโพ, สเจ ปจฉา ขนตโก หตวา ตตมชชปานเจตน เชต สกกเณยย, โส อท สล รกขต สกโกต นานาวธมชชปานา วรมตฯ ขนต อมนากาเรน ปจม‐ สลสส รกขณการณฯ

โย ปน โกธสส เจว อธมมกอตรจฉาย จ อธมมกกามสส จ ปรวสวาทนกาย วจ‐ ปโยคสมฏฐาปกเจตนาย จ มชชปานสขกามตาย จ ขโม โหต ขนตยา จ เต โกธาทโย เชต สกโกต, ตสส สล เจว สมาธ จ สเขน ภวนตฯ ปรสทธสลสส ห จตต สเขน สมาธยต, เอว จตตสส สมาธ ภวตฯ ขนตยา ห อปปนเนห สลสมาธคเณห สมปนโน ปคคโล สพเพ กสลธมเม วฑเฒต สกโกต, เตน วตต

สพเพป กสลา ธมมา ขนตยาเยว วฑเฒนต เตต ๑

? จตจกกกถา ม. ๑๒๕ ลาดบน (พระมหามนตร ขนตสาโร, ๐๐๑/๑๒๕)

อทานาห มงคลวเสโสต ลทธนาม วเสสสวตถมงคลสมฏาน สพพคณสมปตต อาหรตวา กเถสสาม ปาปารมยานพรหนตถายฯ อมห สตป มงคลวเสส ปฏจจ อตตมปาพเลน ปจจเวกขณเจว เตสจ สพพคณสมปตตน ปฏปชชนตถาย ราชปณธานจ เสฏสส ทยยาน‐ มนทสส มหาราชสส อตตรตร ปรปรภต หตวา อปปชเชยยฯ เอว อปปนเน ราชปณธาเน, มหาราชา สมมาวายามสมงค หตวา ราชกรณย ปยชต อสมปนนาน ตตคณสมปตตน สมปาทนตถาย เจว ภยโยโส เตส สวทหตาน อนพรหนตถาย จฯ มหาราชา ห ธมเมน ย กจจ ปยชต, ต ปฏจจ อคคภตสรสวตถวฑฒนมงคลาน เสฏสส ทยยานมนทสส มหาราชสส สมชฌสสนตฯ

อมสมญจ พทธสเก พทธปรนพพานโต ปฏาย ปจสตาธกเทวสวจฉรสหสสานมปร‐ อฏตตสตเม สวจฉเร ปฏรปเทสวาสาทจตจกเกส ปรยาปนน อตตสมปตต กเถสสาม, ยา จ รฏาภปาลโนปาเย ปรยาปนนา ปรหตสมปตต, ทฏพพ ปเนตถ อรหนตธมเมน นทสสนมตตฯ

๑ บอกวตร, สวดมนตฉบบหลวง พมพครงท ๑๒/๒๕๒๒, น. ๒๒๒.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๘๙

ปฏรปเทสวาโส สปปรสปสสโย อตตสมมาปณธ ปพเพกตปตา จาต เอว วฑฒนา วหจกก‐ สงขาตาน จตตาร จกกาน โหนตฯ ม. ๑๒๖ จกร ๔ (พระมหานพพร, ๒๕๕๔)

จกกกถา ปนายฯ จตตารมาน จกกาน นาเมตถฯ ปฏรปเทสวาโส สปปรสปสสโย อตต‐ สมมาปณธ ปพเพกตปญตา จาต จตตารมาน จกกาน เยห สมนนาคตา เทวมนสสา นจรสเสว มหนตตต เวปลลตต ปาปณนต โภเคสฯ ๑

ตตถ ปฏรปเทสวาโสต ปฏรเป อนจฉวเก เทเส วาโสฯ ยตถ จตสโส ปรสา สนทสสนต, ตตถ นวาโสฯ สยามปเทโสป ปฏรปเทสวาโสต สงข คจฉตฯ กสมาฯ สยามวาสโน ห เยภยเยน พทธมามกา หตวา สนทสสนต, เต พทธสาสน สยามรฏฐสส สาสน โหตต เอว นฏฐงคตา โหนต, โย โส สวากขาโต นยยานโก อปสมโก ธมโม มหาการณเกน สมมาสมพทเธน พหชนหตาย พห‐ ชนสขาย โลกานกมปาย เทสโต, ต อตตน อตตน อปนาเมนต, อถวา สยานมนโทป มหาราชา พทธมามโก โหต ภควตา จ สเทสต ทสพพธราชธมม สม ปรปเรตฯ ตสมา สยามปเทโส ปฏรป‐ เทสวาโสต สงข คจฉตฯ ๒

สปปรสปสสโยต พทธาทน สปปรสาน อปสสยน ภชนฯ โส เหตถ สตตสปปรสธมเม สนธาย วตโตฯ ธมมตา อตถตา อตตตา มตตตา กาลตา ปรสตา ปคคลตา จาต อเม สตต สปปรสธมมาฯ อตตสมมาปณธต อตตโน สมมา ปณธาน ฐปน ยชนฯ สเจ ปพเพ อสสทธาทห สมนนาคโต โหต ตาน ปหาย สทธาทส ปตฏาปนฯ ปพเพกต‐ ปญตาตฯ ปพเพ กต ปญ เยน โส ปพเพกตปโญ, ตสส ภาโว ปพพกตปญตาฯ ๓

ม. ๑๒๖ ความประกอบพรอม (ไมปรากฏผแตง ๐๐๖/๙๒) ตสมา อมนา จตจกเกน สมนนาคโต ปคคโล สฏ วฑฒ วรฬห เวปลล ปาปณาต จกกว

ยถจฉตฏาน วหนตฯ วตตเหต ภควตา

๑ อง.จตกก. ๒๑/๓๑/๔๑; อง.อ. ๒/๔๘๓; ๒ ยถาวตตปปการมท ทวธ การณ ปฏรปเทโสต เอตถ สโมสรณ คจฉต (๐๐๙/๔๗) ๓ สานวนนแตงเตมตามแนวอรรถกถามโนรถปรณ (อง.อ. ๒/๔๘๓);  สวนในมงคลตถทปน ภาค ๑

(มงคล. ๑/๘๖) วา ปฏรปเทสวาโสต อนจฉวเก เทเส วาโสฯ ยตถ จตสโส ปรสา วจรนต ทานาทน ปญกรยาวตถน ปวตตนต นวงคสตถสาสน ทปปต ตตถ นวาโสฯ อตตสมมาปณธ นาม อเธกจโจ อตตาน ทสสล สเล ปตฏฐเปต อสสทธ สทธาสมปทาย มจฉร จาคสมปทาย ปตฏฐเปต อย วจจต อตตสมมาปณธฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๙๐

คาเม วา ยทวา รเญ นนเน วา ยทวา ถเล ยตถ อรหนโต วหรนต ต ภมรามเณยยกนตฯ ๑

ตตถ กจาป อรหนโตต นรงคณ ขณาสว สนธาเยต วตต,  มาตาปตโร ปน นพภยตตา ปตตธตน อรหนโตต สงคหตาฯ กเลสนทาน ห ภย อปปชชตฯ ตเจต ยสส นปปชชต, โสเยว นกกเลโส นาม โหตฯ ยสมา ห มาตาปตโร ปตตธตน นพภยา โหนต, ตสมา เต ตทภาเวน ปตตธตน อรหนโตต วจจนตฯ เอวห ยตถ ตถาทเสห มาตาปตห สหวาสน ปตตโร สขตา โหนต, ต าน ตาส ภมรามเณยยก โหตตฯ ม. ๑๒๗ อนคาวาพระอรหนต (พระมหาสองสน ปการศกษา ๒๕๕๕‐๕๖)

กจาป อรหนโตต เอต นปปรยาเยน สพพกเลเสห สวทรวทเร ฐต ขณาสว สนธาย วตต ,  เอตถ ปน มาตาปตโร อภยตตา อโทสตตา จ  “ปตตาน อรหนโตต อททฏาฯ กถฯ เต ห อตตโน ปตตธตราน อปปมตตกป ภย โทส น อปปาเทนตฯ ยสมา กเลสนทาน ภย อปปชชต, ตสมา ยสส ภย นตถ โส นกกเลโส โหตฯ เอว มาตาปตโร เอกนเยน อภยตตา ปตตาน อรหนโตต อททฏาฯ ปตตา ยตถ มาตาปตห สหวาสโน โหนต,  ต าน เตส ภมรามเณยยกฯ ยสมา ขตตโย มหาราชา ทยยานมนโท เมตตาทคณสมปนโน โหต นพภโย โส จ กรณ ปฏจจ ทยยกาน หต สข จ ปเรนโต สพพชเนส จ โลภโทสโมหวส น คจฉต,  ตสมา เม  “น เกวล สกปตตาน อรหา โหต อนตมโส รฏวาสนนต เอว วตต วฏฏตฯ ตถา ห โส รฏวาสโน เมตตายต กรณายต มาตาปตโร สปตตเก วย,  ยสม คาเม วา อรเ วา นนเน วา ถเล วา คจฉต,  ต ภมรามเณยยก โหตฯ อท ตเถว ภต โหต เกนจ จ ปฏเสเธต น สกกาฯ ยสมา โส เหฏา วตตนเยเนว อรหนตาน คณวเสสธมเมห สมนนาคโต ทยยวาสน หตาย สขาย รฏ ปสาสต,  ตสมา ทยยวาสน อาณาจกก โลเก อาณาจกเกห อตตร สข วฑฒ วรฬห เวปลล อปคจฉตฯ ? ตสรณคมนกถา ม. ๑๓๒ ไตรสรณคมน (พระธรรมกตตวงศ สานวนท ๑, ๐๐๘/๖๘)

ตสรณคมน นาม พทธธมมสงฆวเสน ตณณ รตนาน สรณ คมนฯ ตตถ สรณ นาม วรา ปตฏา อวสสโย ปรตตฯ อญตร พทธาทรตนตตยา โย ปคคโล วา ย วา ปนญมป กจ วตถ สรณ คนตพพ ต นตถฯ สรณวจน เหตถ อญวจนโต วเสสตรตถ โหตฯ อท อญตร

๑ ส.ส. ๑๕/๑๙๑/๓๔๑.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๙๑

รตนตตยา อญ ปคคล วา วตถ วา สนธาย น ปยชตพพฯ รตนตตย เหต กจาป ปเภทโต พทธธมมสงฆภาเวน ปภนน โหต, อตถโต ปน เอกภาวคตเยว, ตสส อตโถ น สกกา โหต วภาเชตฯ กถฯ อาทมห พทโธ อนตตร นยยานก ธมม อภสมพชฌ, ตโต ชนตาย สยเมว ต ธมม ปกาเสส, สงฆจ อปปาเทส เยน ธมโม ยาวชชตนา ปรมปราภโต โหต ๑ ฯ พทธสาสนกา ห อทาน วย ธมม ปฏปชชนตา พทเธน สวากขาต ปรมปราภต ธมม ปฏปชชนต นามฯ อต ตสรณสส เอกภาโว โหตฯ ย ตสรณสส อปปมตโตป โทโส นตถ, ต สรณวจนารหสส รตนตตยสส วเสโส โหตฯ โส ห พท เธน เทสโต สงเฆน ปรมปราภโต จ ธมโม เอกนเตน ภโต โหต ตโถ ตจโฉ, ตสส อปปมตตกาป อภต ตา วา อตถตา วา อตจฉตา วา นตถเยวฯ อเญสมปน สาสนธมโม สรณนต สงขาต น ลพภต, โส ห วปรตตโถป วกลลตโถป หตวา น เกวลปรปณโณ ปรสทโธ โหต เตน ปากตก‐ปตฏฐามตต ภโต ว โหต น ยถาวตตตถ สรณฯ ม. ๑๓๒ ไตรสรณคมน (พระธรรมกตตวงศ สานวนท ๒, ๐๐๘/๗๒)

ตสรณคมน นาม พทโธ ธมโม สงโฆ จาต ตรตนสงขาตสส สรณสส คมนฯ ตตถ สรณ นาม วรา ปตฏฐา อวสสโย ตาณฯ อญตร พทธาทรตนตตยา อโญ โย โกจ ปคคโล วา อญ วา ยงกจ วตถ สรณ ภวต อนจฉวก โหต, ต นตถฯ เตนาห  “นตถ เม สรณ อญนต อาทกฯ สรณวจน เหตถ อเญห ปตฏฐาตถวจเนห วเสสตรตถ, ตสมา อท อญตร พทธาท‐ รตนตตยา อเญน ปคคเลน วา วจเนน วา สทธ น โยเชตพพฯ รตนตตย ห กจาป พทธาท‐ ภาเวน วภาคมาปชชต, อตถโต ปน เอกภาว คจฉตฯ กถฯ พทโธ ทกขนสสรณภต ธมม ปกาเสส, สาวกสมหสงขาต จ สงฆ อปปาเทส โย ยาวชชตนา ธมม สนธาเรต ย พทธสาสนกา อทาน ปฏปชชมานา วย ปฏปชชนต, ต สงฆสส เทสนาย ปฏลทธ พทเธน สวากขาตธมม ปฏปชชนต นามฯ อต ตณณ รตนาน เอกภาโว ปวตตตฯ ย ตสรณสส อปปมตตกมป วชช นตถ, ต สรณ‐ วจนารหสส รตนตตยสส วเสสภาโว โหต, สมมาสมพทธสส ห สาสนธมโม เอกนเตน ตโถ อวปรโต โหต, น เจตถ อนมตตมป วชช ภวต, อเญส ปน ตตถกราน สาสนธมโม ยสมา วปรตตโถป วกลตโถป โหต น เกวลปรปณโณ ปรสทโธ โหต, ตสมา ยถาวตตตถ สรณ ภวต น ลพภตฯ ตโต ห เตส สาสนธมโม ปากตกปตฏฐา ภวต ลพภต, น ปน สรณ โหตฯ

๑ โย ห สาวกสงโฆ ธมมทธโร โหต วนยธโร เตน ธมโม อตตกาลโต ปภต ยาวชชตนา ปรมปราภโต โหตฯ (๐๐๖/๕๘)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๙๒

ม. ๑๓๒ พระพทธศาสนสภาษต (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๗๐) ยมปเนต วจน พทธจ ธมมจ สงฆจ อนสสรต ยมภวสสต ภย วา ฉมภตตต วา

โลมหโส โส ปหยยสสตตอาทก วตต ๑ , ต พทธาทรตนตตยสส เทวมนสสาน สรณนต สโมธาน คจฉตเยวฯ ตตราย อธปปาโย โหตฯ อเธกจโจ ปคคโล พทธ สรณ คโต ธมม สรณ คโต สงฆ สรณ คโต โหต เอโส มรณภยตชชโตป ต สรณมาคมม กาเยน เจว วาจาย จ มนสา จ สพพ‐ ภเยห ปมจจตฯ เสยยถทฯ โย พทธจสส ธมมจสส สงฆจสส ๒ อนสสรต นาม โส ภยานเกส ฐาเนส อภร อจฉมภ อนตราส อปลาย จ โหตฯ อตป โส ภควา อรห สมมาสมพทโธ วตราโค วตโทโส วตโมโห ปชาย ธมม เทเสต เตเยว สคคมคเค เจว โมกขมคเค จ ปตฏฐาปยมาโนตฯ ม. ๑๓๓ สมเดจบรมบพตร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๗๗)

วโร จ มหาราชา พทธจ ธมมจ สงฆจ สรณเมว คโต, ภเย วา ฉมภตตเต วา โลมหเส วา อตตโน ปจจปฏฐเต อภร อจฉมภ อนตราส อปลาย จ โหต, สพพทา จ สพพภยาน ชนาตฯ ? พาหสจจธมมกถา, กลยาณมตตตากถา ม. ๑๓๘ พาหสจจธรรม (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๗๔)

พหสสตสส ๓ ภาโว พาหสจจ, พาหสจจเอว ธมโม พาหสจจธมโมฯ ตตถ สตวจน ธมมสสวน สนธาย วตตฯ ตจ ธมมสสวน อตถโต ธมมวาจนธารณปนปรกขณนชฌานาทกจจาน อนโตเยว กตวา วตตฯ ย ต ต ธมม สตวา วา วาเจตวา วา ปน มนส น กโรต, น ธารณาทกจจาน กโรต สวนวาจนกจจาเนว ปรโยสาเปต ต น พาหสจจ นามฯ อทมปน พาหสจจ นาม ย สตมป วาจตมป ธมม ธาเรตวา ยาว ตสส ธมมสส ปชานนเจว อวโพโธ จ อตตโน ปญายต ปญา ปจจกขโต อปปชชต ตาว ต นชฌายต อปปรกขต, สา จ โข ปญา สกภตา อตตโน สชาตา โหต, น ปรปญาธารณสงขาตา สญา โหต, กถ, น ตาทส โหต, ย สตถโน โพธมยธมม สชานตวา วจสา ปรจนตวา มนสานเปกขตวา สญานสาเรน ตสส กถน วา ลขน วา อปทสน

๑ คาถาในธชคคสตร (ส.ส. ๑๕/๘๖๖/๓๒๓) วา เอวมพทธ สรนตาน ธมม สงฆจ ภกขโว ภย วา ฉมภตตต วา โลมหโส น เหสสตตฯ

๒ นาจะเปน พทธจ ธมมจ สงฆจ ๓ พห อสส สตนต พหสสโต, ตสส ภาโว พาหสจจฯ (มงคล. ๑/๑๓๕)

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๙๓

วาฯ ตถาป ปญา ทวนน ปจจยาน สมปโยเคน อปปชชต สตสงขาตปรยตต ปฏปตต จาตฯ เอว สตสงขาตปรยตต พหปการา โหตฯ

วตตเหต ภควตา พหสสต อปาเสยย สตจ น วนาสเย ต มล พรหมจรยสส ตสมา ธมมธโร สยาตฯ ๑

ม. ๑๓๙ สมเดจบรมบพตร (ไมปรากฏผแตง ๐๐๕/๗๘) ขตตโย จ มหาราชา สเตน เจว วาเจน จ ธมม อคคณหตวา ต มนสกโรต นชฌายต

อปปรกขต เยน ปญา อปปชชต, สา จ โข โลกคตโต เจว ธมมคตโต จ ตสส มหาราชสส จ รฏฐวาสน จ รฏฐสส จ วฑฒ วรฬห เวปลล อาวหตฯ ม. ๑๓๙ กลยาณมตตตาธรรม (สานวนท ๑ พระมหาสองสน ๒๓ ม.ค. ๒๕๕๖)

กลยาณมตตตาธมโมต ปเนตถฯ กลยาโณ จ โส มตโต จาต กลยาณมตโต, ตสส ภาโว กลยาณมตตตา, กลยาณมตตตา เอว ธมโม กลยาณมตตตาธมโมฯ น เกวลเจตถ กลยาณมตโตต วจน สนทฏฐมตต วา สมภตตมตต วา สหาย วา สนธาเยต วตต, อถโข สหาโยต เอต กลยาณมตตป ปาปมตตป สมภตตมตตป อสมภตตมตตป มตตสนถวป มตตปฏรปกป สนธาย วตตฯ อท กลยาณนต วจน สนทรโสภณมงคลตเถน ทสสตฯ กลยาณวจน เยน วจเนน นหรตวา ปโยชต ต สนทรภาเวน วเสสตถปยตต โหตฯ กถฯ กลยาณปถชชโนต อท อนรยปคคลภต สจนตตจนต ปรสส อตถกขาย สามญชน สนธาย วตตฯ กลยาณจตตนต ปรสส สนทรวฑฒมงคลเปกข จตต สนธาย วตตฯ กลยาณมตโตต วจน อตตโน สนทฏฐสมภตตมตตสส มตต สหท อตถกขาย สนธาย วตตฯ กลยาณมตโต ห อตถกขาย หตวา สาตถเกน สหาย สงคณหาต ปมตต สหาย กายทจจรตาทน จรนต ปสสมาโน โอวทนโต ตโต ปาปา นวาเรต กลยาเณ นเวเสต อสสต สาเวต สคคสส มคค อาจกขต สหายสส อปปชชตพพ ภยพยสน ปฏ พาหตต วตต วฏฏตฯ เอว โย สหายโก วา อสหายโก วา ปพเพ วตตคเณหป สมนนาคโต โส กลยาณมตโตต วจจตฯ กถฯ โย ห อสนทฏโฐ วา อสมภตโต วา ทเรป วสตวา อตถกขาย มตโต สหายสส วฑฒ อจฉต โส กลยาณมตโตต วจจตฯ อปจ มตโต ย ย จนเตนโต ภาสนโต กโรนโต ๑

๑ ข.เถร. ๒๖/๓๙๗/๔๐๖. ๑ ย ต ไมควรอยในประโยคเดยวกน, ต ควรเรยงเปนอนดบแรกของประโยค

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๙๔

อตตโน สตปญาสามตถยพเลน ต ต จนเตต ภาสต กโรต เอกเสน สหายสส อปปชชตพพาน ภยาทน สวราย ปฏพาหาย, เอว กลยาณมตโตเยว นาม โหตฯ

อปจ อห  “กลยาณมตโต น สลโภ โหต ปเรส จ อสาธารณนต ปวกขามฯ กถฯ ยา ห สามกาน ภรยา โหนต สพพา ตา ๑ เตส น กลยาณมตตา โหนต, เย ห ภรยาน สามกา โหนต สพเพ เต ตาส น กลยาณมตตา โหนต, เย ห มตตาน มตตา โหนต สพเพ เต เตส น กลยาณมตตา โหนตฯ โย ธมมโก สตปญาสมนนาคโต โส กลยาณมตโตต สงข คจฉตฯ เย โลเก ชาตปตโย มาตาปตโร ปตตธตโร มตตา จ โหนต, สเจ เต ปพเพ วตตนเยน ปยครอาทห สมนนาคตา น โหนต, เอตตาวตา สพเพหป อญมญสส กลยาณมตเตห ภวต น สกกาฯ กจ ภยโย ยสสป กลยาณมตโต อตถ โส ตสส กลยาณมตตต ปฏเสเธต, เอว สนเตป ตสส กลยาณมตโต โหต กลยาณมตโต ตสส น โหตต ปญายต ยถานรเปน ปฏลภตพโพ อตโถ น ปาฏกงโขต เวทตพพฯ

ยสมา ห ขตตโย มหาราชา ทยยานมนโท กตาธกาโร โหต อตตสมปตตยา สมปปโต ตส มา ปยครภาวนยาทห กลยาณมตตธมเมห สมนนาคโต, โส จ สพพตถ ชนาน กลยาณมตโต โหต เย กลยาณการ ปเรส สนทรโสภณมงคลกามา สตปญาสมนนาคตา โหนต เตส กลยาณมตตต สมปฏจฉต, กลยาณมตตธมเมน สมนนาคตตตา ยสส กสสจ กลยาณมตตต น ปฏเสเธต, ตปปจจยา อกจเฉน ธมมตาย รฏเฐ ปเรส หต สข อปปาเทต สกโกต เนว อนตตมโน ปเรส หตาย สขาย จ กจจาน สาเธตฯ ม. ๑๓๙ กลยาณมตตตาธรรม (สานวนท ๒ ไมปรากฏผแตง, ๐๐๕/๗๘)

กลยาโณ มตโต จาต ๒ กลยาณมตโต, ตสส ภาโว กลยาณมตตตา, กลยาณมตตตาเอว ธมโม กลยาณมตตตาธมโมฯ เนส กลยาณมตโต  “มตโต วา สหาโย วาต วตตมตต ปคคล สนธาย วตโตฯ เอตมปน  “มตตนต ๓ วจน กลยาณมตตป ปาปมตตป สมภตตป อสมภตตป สหทป มตตปฏรปป สนธาย วตตฯ อท  “กลยาณนต วจน สนทรภาว ภททภาว มงคลภาว

๑ ต ควรเรยงเปนอนดบแรกของประโยค, แกเปน ตา สพพา หรอ สพพาเปตา ๒ แกใหถกหลกไวยากรณ เปน กลยาโณ จ โส มตโต จาต กลยาณมตโต ๓ ทานแตงบทตงเปน ทตยาวภตต เชน มตตนต, กลยาณมตตนต นาจะแตงเปนปฐมาวภตต เพราะ

กอนหนานทานไดกลาววา กลยาโณ มตโต จาต กลยาณมตโต ซงเปนปฐมาวภตตไวแลว บณฑตพงพจารณาด เถด

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๙๕

สนธาย วตตฯ ตสมา อท เยน เกนจ สทธ ปยชต ตเมว สนทรมงคลาทห อตถวเสส กโรตฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ กลยาณปถชโนต วจน ภททตถกามจตต อนรย สพพชน สนธาย วตตฯ กลยาณจตตนต วจน มงคลภาเวน ผรนต ภททตถกาม จตต สนธาย วตตฯ กลยาณจตตนต วจน วเสสโต มตตสส มงคลภาเวน ผรนต ภททตถกามจตต ปคคล สนธาย วตตฯ โส จ กลยาณมตโต ปรตถกาโม หตวา มตต อนกมปต โอวทต, ปมตต รกขต มตตสส อปปชชตพพ ภย เจว หาน จ ปฏพาหตฯ โยป ปคคโล ยถาวตตคเณน สมนนาคโต หตวา มตโต วา อมตโต วา โหต, โสเยว กลยาณมตโต นามฯ ตตรายมตโถฯ โย ปคคโล อสญโตป อวสสาสโตป ทเร ฐโตป อทฏฐ‐ ปพโพป โหต, ภททตถกามจตโต หตวา มตต ยถาสตต ยถาพล ปฏพาหต อนคคหต สพพ กจจ จนเตต ภาสต กโรต, ต สพพโส ปรหานโต โมกเขต, โสป  “กลยาณมตโตต สงข คจฉตฯ ม. ๑๔๐ อยางไรกตาม (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๗๙)

กลยาณมตโต ห นาเมส โกจ โลเก วชชต, ตสมา สพพตถ ทลลโภ โหตฯ ยา ห สาม‐ กาน ภรยา โหนต, น สพพา ๑ กลยาณมตตา โหนตฯ เย จ ภรยาน สามกา โหนต, น สพเพ กลยาณมตตา โหนตฯ เย จ สพเพส มตตา โหนต, น สพเพ กลยาณมตตา โหนตฯ โย กลยาณมงคลภโต โหต กลยาณธมโม พทธสมงค, โส กลยาณมตโตต วจจตฯ เย เกจ, ชายปตกา วา มาตาปตโร วา มตตา วา, ยถาวตตคณสมงคโน น โหนต, สพเพเต กลยาณมตตาต น วจจนตฯ

ปน จปร วตตพพมตถฯ โย กลยาณมตโตป โหต, กลยาณมตตภาว น สมปฏจฉตฯ โส กลยาณมตตภโตป กลยาณมตตภโตเยวาต วตตพพภาว น อเปตฯ อห สกลมหาสงฆปรณายโก ญาณสวรนาโม สงฆราชภโต หตวา โย กสลปาโย รฏฐาภปาลสส หตสขสนต อาวหาต ตเมว มหาราชวรสส โลกธมมคตสมทธอาวห เสฏฐ ปญาพลธมมานาน วสชเชสสามฯ วตตเหต ภควตา

ปญวา พทธสมปนโน วธานวธโกวโท กาล สมย จ ส ราชาวสต วเสตฯ ๒

ตสสตโถ เวทตพโพฯ มหาราชา ต วจกขโณ สชาตกปญาย สมนนาคโต ปจจกขโต กาล‐ สมายานรปเมว อนโต เจว พหทธา จ อปปนนนานกรณ วมสต สมตโถ หตวา รฏฐาภปาลโนปาย‐

๑ โดยทวไป เมอมประโยค ย ตองมประโยค ต รบ และเรยง ต ไวเปนอนดบแรกของประโยค ในทน เปน น สพพา ถาจะเลยงปญหา ควรตด ยา ออกจะไดหรอไม บณฑตพงพจารณา

๒ ข.ชา. ๒๘/๙๖๙/๓๓๙.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๙๖

โกสลเลน เจว ปญาพเลน จ อปปนนภยนตรายปสคค นวาเรตวา ยตถ ทยยา ทกขตา โหนต กจฉชวกา ภยตชชตา, ตตถ นพทธ ทยยาน สนตสขปตโสมนสส อปปาเทตตฯ ม. ๑๔๑ การปรบปรงหมบาน (ไมปรากฏผแตง ๐๐๙/๔๗)

ภมพโล นาม มหาราชา มหาการณโก ๑ คามนคมนวาสโน ทยเย สขเจว วฑฒจ ปาเปตวา ย ฐาน อปโปทก วา นรทก วา เขตเต สสสาน เจว กสกมมพชาน จ ปปผโรปนฏฐานาน จ อตถาย น ปวตตต สพพนต ตนต กตวา เวเคน ทยยรฏฐนวาสน สข อปเนตฯ โส ห ชนปเท ทยยาน สงคห กาต ราชวฏฐวตถกสเล เจว กสกมมอากาสยานกสเล จ ราชภเฏ ปกโกสาเปตวา นวปรสส อากาสยานนวตตนฏฐานสส อวทเร วาปย ๒ เจว ตากมณฑเล ภมพลอทกมยวชชวาปย จ วฏฐ วสสาเปส (ปาวสส)

มหาราชา ปน กรณยปสโต มหาการณโก หตวา ทยเยห ทกข อปเนต เจว ทยยาน สข อปเนต จ ราชภเฏ นานาสปปาน อทกปวตตวตถวสภาวปปตเต กตวา สกขาเปสฯ อยจ คาม วา นคม วา คนตวา ทพพฏฐกาทภย ปฏพาหต นวปรสส ชนปเท ราชวฏฐสลลกขณปกรณ‐ นวตตนฏฐาน ททาต ทยยภาสาย แมนาปง อต เอว ลทธนาเม นทสนตเก สรกตตวาปย วฏฐ วสสาเปสฯ โส มตตตา กสกมมกราน สชชตทโก หตวา อทก ปวนตาน ทยยาน โทสาวห ปฐวมลวส สมนปสสนโต อโต จโต จ ปฐวคหณตถาย กเส ๓ โรปาเปตฯ อทส กรณ นปปรยายโต ปฐวยา สาตถ สผล โหตฯ ? พรหมวหารธมมกถา ม. ๑๔๙ ธรรม ๔ ขอน (สานวนท ๑ พระมหานพพร, รวมตวอยางวเคราะหและอธบายจากคมภร)

พรหมวหารธมโมต ปเนตถฯ ๔ โส จตพพโธ โหต เมตตา กรณา มทตา อเปกขา จาตฯ ตตถ เมตตาต เมชชต สเนหตต เมตตาฯ มตเต วา ภวา มตตสส วา เอสา ปวตตตป เมตตาฯ สา หตสขปสหรณลกขณา ฯ กรณาต ก วา สข รนธตต กรณา, ปรทกเข วา สต สาธน กมปน กโรตต กรณา, กณาต วา ปรทกข หสต วนาเสตต กรณา, กรยต วา ทกขเตส ผรณาวเสน ปสารยตต กรณา;  สา ปรทกขาปนยนกามตาลกขณาฯ มทตาต โมทนต ตาย ตสมงคโน สย วา โมทต

๑ มหาการณโก นาจะสงวนไวใชสาหรบพระพทธเจา ๒ วาป อต. ถงเกบนา, หนองนา ในทนทานผแตงคงจะหมายถง เขอน ๓ กส ป. หญาคา ในทนทานผแตงคงมงถง หญาแฝกทปลกตามพระราชดาร ๔ อตตมวหารภาวโต อตตมาน วา วหารภาวโต พรหมวหาโร (สงคห.ฏกา. ๑/๒๖๐)

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๙๗

โมทนมตตเมว วา ตนต มทตา,  โมทนต เอตายาต มทตา;  สา ปรสมปตตอนโมทนลกขณาฯ อเปกขาต อเวรา โหนตตอาทพยาปารปปหาเนน มชฌตตภาวปคมเนน จ อเปกขตต อเปกขาฯ สา อฏฐานฏฐมชฌตตาการปปวตตลกขณาฯ ๑

ม. ๑๔๙ ธรรม ๔ ขอน (สานวนท ๒ พระมหาสองสน ปการศกษา ๒๕๕๕‐๕๖) พรหมวหารธมโมต ปเนตถฯ พรหมวหารธมโมต เจต พรหมโน วหารสส อธวจนฯ

สาธารณโต เหตถ โย เมตตาทห สมนนาคโต โส พรหมาต ปสสฏโ โหตฯ โส พรหมวหารธมโม จตพพโธ เมตตา กรณา มทตา อเปกขา จาตฯ ตตถ เมตตาต เมชชต สนยหตต เมตตา,  สา ปเนสา ปรสขปนยนาการปวตตลกขณา หตปสหรณรสา วฆาตปจจปฏานาฯ กรณาต ปรทกเข สต สาธน หทยกมปน กโรตต กรณา,  สา ปรทกขาปนยนาการปวตตลกขณา อวหสารสา พยาปาทปสมปทฏานาฯ มทตาต โมทนต เอตายาต มทตา,  สา ปรสมปตตโมทนาการ‐ ปวตตลกขณา อนสสายนรสา อรตสมภาวปทฏานาฯ อเปกขาต อเปกขตต อเปกขา, สา สตเตส มชฌตตาการปวตตลกขณา จตตสส ราคปฏเฆส อปตตวา ปฏฆานนยวปสมปฏปฏานาฯ อยห พรหมวหารธมโม อปปมาณสตตารมมณตตา อปปมาต วจจตฯ ยถาห อย เอตถ จกกวตตสตเต ภควตา โภควฑฒนภาเวน อททฏโตฯ พรหมวหารธมโม ห กรณาสเสน พทธคเณส ปากโฏ โหตฯ วตตเหต รตนตตยปปณามคาถาย จกกวสสส จตตถมหาราเชน พทโธ สสทโธ กรณามหณณโวตฯ

๑ บณฑตพงคนดใน นท.อ. ๒/๔๒๙; ท.ฏ.อภนว. ๑/๘,๔๐๐, สงหค.ฏกา. ๑/๑๐๖‐๗, ๒๕๙‐๒๖๐, วสทธ. ๒/๑๒๒, ๑๔๐; อภธานวรรณนา น. ๒๒๐, ๒๒๑; สานวน พระธรรมกตตวงศ วา

พรหมวหารา ห จตพพธา โหนต  “เมตตา กรณา มทตา อเปกขาตฯ ตตถ เมตตา สตตาน หตาการปปวตตลกขณา สขปนยนาการปปวตตา, กรณา สตตาน ทกขาปนยนาการปปวตตลกขณา, มทตา สตตาน สมปตตยา ปโมทนลกขณาฯ อเปกขา สตเตส มชฌตตาการปปวตตลกขณาฯ จตตสส ราคปฏเฆส อปตตวา สตเตส มชฌตตาการปปวตต อเปกขา นาม (๐๐๘/๗๖)

ใน คมภรอภธมมาวตาร (อภ.วตาร. ๑/๗๖ ฉบบภมพโลภกข) วา กรณาต ปรทกเข สต สาธน ทหยกมปน ชเนตต กรณา กณาต วนาเสต วา ปรสส ทกขนต กรณา, สา ปรทกขาปนยนาการปปวตตลกขณา ปรทกขาสหนรสา อวหสาปจจปฏฐานา ทกขาภภตาน อนาถภาวทสสนปทฏฐานาฯ มทตาต โมทนต ตาย, สย วา โมทตต มทตา, สา ปโมทนลกขณา อนสสายนรสา อรตวฆาตปจจปฏฐานา สตตาน สมปตต‐ ทสสนปทฏฐานาฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๙๘

ขอมลประกอบ หตาการปปวตตลกขณา เมตตา หตปสหารรสา อาฆาตวนยปจจปฏานา สตตาน มนาป‐

ภาวทสสนปทฏานา พยาปาทปสโม เอตสสา สมปตต สเนหสมภโว วปตตฯ ทกขาปนยนา‐ การปปวตตลกขณา กรณา ปรทกขาสหนรสา อวหสาปจจปฏานา ทกขาภภตาน อนาถภาว‐ ทสสน ปทฏานา วหสปสโม ตสสา สมปตต โสกสมภโว วปตต ปโมทนลกขณา มทตา อนสสายนรสา อรตวฆาตปจจปฏานา สตตาน สมปตตทสสนปทฏานา อรตวปสโม ตสสา สมปตต ปหาสสมภโว วปตตฯ สตเตส มชฌตตาการปปวตตลกขณา อเปกขา สตเตส สมภาว‐ ทสสนรสา ปฏฆานนยวปสมปจจปฏานา กมมสสกา สตตา เต กมมสส รจยา สขตา วา ภวสสนต ทกขโต วา มจจสสนต ปตตสมปตตโต วา น ปรหายสสนตต เอว ปวตตกมมสส‐ กตาทสสนปทฏานา ปฏฆานนยวปสโม ตสสา สมปตต เคหสตาย อาณเปกขาย สมภโว วปตตฯ ๑

? พลวฑฒนธมมกถา ม. ๑๕๐ สวน พลวฑฒนธรรม (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๘๒)

พลวฑฒนธมมาต ปเนตถฯ ทยยานมนทสส ๒ ห มหาราชสส พทธสาสเน อาคตานสานภตาน ปจวธาน พลาน ทสสตาน กายพล โภคพล อมจจพล อภชจจพล ปญาพลจาตฯ ๓

ตตถ กายพลนต กายสส พลฯ อทจ สรรผาสกสภาวสมฏฐาน โหตฯ โส ห มหาราชา พเลน สมนนาคโต หตวา ทยยานมตถาย หตาย สขาย จ สเขน ราชกรณยาน ปยชตฯ อท ปฐม พลฯ

โภคพลนต โภคาน พลฯ อทจ รโญ มหาการญสมฏฐาน โหตฯ โส ห นานปปกาเรห ปสโต หตวา (ฆเฏนโต วายมนโต) กสวณชชาทน กมมาน อปตถมเภต, ตาน ปฏจจ โภคสมปทา สมปชชต เจว เวปลลจ คจฉตฯ โภคสมปทา ห นาเมสา ราชกรณยานเจว ราชภฏานจ

๑ วสทธ. ๒/๑๒๓. ๒ นาจะมงพระราชาทวไป ไมเจาะจงเฉพาะพระราชาแหงชาวไทย ๓ ในพระไตรปฎก (ข.ชา. ๒๗/๒๔๔๔/๕๓๒) ทานใชศพทวา พาหพล แตในอรรถกถา (ชา.อ. ๗/

๓๕๕) ไขความวา กายพล ดงน พาหพลนต กายพลฯ โภคพลนต อปตถมภนวเสน สพพ หรสวณณาท‐ อปโภคชาต โภคพล นามฯ อมจจพลนต อเภชชมนตสส สรสส สหทยสส อมจจมณฑลสส อตถตาฯ อภชจจพลนต ตณ กลาน อตกกมตวา ขตตยกลวเสน ชาตสมปตตฯ และอธบายตอไปวา ปญญาพละ ประเสรฐกวาพละ ๔ ขอตน

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๙๙

อตถาย ปโหนกา โหต เจว ราชภฏราชปรวาราทนเจว สพพรฏฐนวาสนจ ผาสวหาราย สมปชชต จฯ อท ทตย พลฯ

อมจจพลนต อมจจาน พลฯ รโญ ห อมจจา เชฏฐฐานนตรปปตตา เจว ตนนจ‐ ตรานนตรปปตตา จ นตปญตตยา เจว รฏฐปปสาสนสส จ อฏฏวนจฉยสส จ นานปปกาเรห พลวปปจจยา โหนต อท ตตย พลฯ

อภชจจพลนต อภชาตภาวสส พลฯ โส ตมาคมม มหาชเนน สกกโต โหต ครกโต มานโต ปชโต อปจโตฯ รโญ อภชาตภาโว ปพเพกตปญตาสมฏฐานภโต โหตฯ ตปปจจยา โส สฏ ธมมจาร สมจาร โหตฯ โส จ สมมาปฏปตตย สมาจณณปพพตาย หโรตตปปสมงค หตวา ปาปาน อกรเณ วสาโท โหต กสลปเรกขารภโต ยถาต รโญ หตถอสสตรสภาชาเนยย สกรฏฐสส สร‐ สวตถฐานยา โหนตฯ ๑ อท จตตถ พลฯ

ปญาพลนต ปญาย พลฯ โส ห ญาเณน เจว สตสมปชเญน จ สมงคภโต เจว รฏฐสส จ ตสม ตสม สมเย อปปชชตพพาย อชฌตตกาพาหรกาย ปวตตยา วจารณสมตโถ โหต ปจจกขโต การณาการเณส ญาณปฏลาภนตถายฯ โส จ นานปสคคมตกกมนโต ราโชปาย ปยชต เจว ราชนโยปายสมทธปตโต โหต จ ยถจฉต รโญ สมารมภนโยปาเย สฏ อภนปผาเทต จฯ อท ปจม พลฯ ม. ๑๕๑ กายพละ คอ กาลงพระกาย (สานวนท ๑, ไมปรากฏผแตง ๐๐๖/๘๖)

พลวฑฒนธมโม ห อนปพเพน มหาขตตยาธราชห ปรปโต ปเภทโต กายโภคา‐ มจจาภชจจปญาพลวเสน ปจวโธ โหตฯ ตตถ กายพลนต กายสส พลฯ โส ห มหาราชา อมนา สมนนาคโต พหกจโจ พหกรณโย หตวา อตตโน เขท กลมถ อจนเตตวา สพพกจจาน กโรตฯ ตสมา รฏวาส ตสส เขท คเณนต เจว กายพลสมปตต จ อจฉนตฯ เอว สต ราชา อตตโน กาย‐ เขท อคเณตวา ยาน รฏวาสน สพพกรณยาน อตถ ตานเยว สพพตถ นรปสคเคน นรปททเวน ปวตเตตฯ อทเมวสส กายพลนต วจจตฯ

โภคพลนต โภคสส พลฯ โส จ อมนา สมนนาคโต ธมมโก หตวา ตเมวาคมม รฏสส พทธสาสนาย ปชาย จ วฑฒวรฬหเวปลลตถ ย ย กจจ วณชชกมม วา กสกมม วา สวตตนก โหต ต ต สเขน อภนปผาเทตฯ อทเมวสส โภคพลนต วจจตฯ

๑ ยถาต ใชเหมอน วย กรยาเปน อนต, มาน ปจจย ประกอบธาตเดยวกบกรยาคมพากย แตในทน เปน โหนต ซงผดหลกดงกลาว บณฑตพงพจารณาดเถด

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๐๐

อมจจพลนต อมจจาน พลฯ โส จ ปมขฏโต โหต อมจจปรวโตฯ สปรวาโร ห นายโก อปปนนาน กจจานกจจาน สฏ อภนปผาเทต สมตโถ โหต ปฏพโลฯ ตโต เจส ราชา ย ย อจฉต ปตถต ต ต อมจจพลวเสน อกสเรน สาเธตฯ เต ปนสส อมจจา อตตโน อตตโน วรเยน เจว พทธยา จ รฏวาสน หตสขาวห กมมเจว รฏาภวฑฒโนปายจ สฏ สาเธนตฯ อทเมวสส อมจจพลนต วจจตฯ

อภชจจพลนตต อภชจจสส พลฯ วตตเหตฯ โย โกจ ยโสสมปปเต อจจกเล ชาโต โหต อตเต กเลส วโยวฑฒาน อปจายกมม ปเรสฯ ตปปจจยา เอตรห สขมาโล โหต สณหวาโจฯ โส ห ราชา สยามานมนโท อาจารสมปนโน สพเพห สยามเกห สกกโต โหต ครกโตฯ อทเมวสส อภชจจพลนต วจจตฯ

ปาพลนต ปญาย พลฯ สพพตถ ห ปา เสฏาต วจจตฯ ต กสส เหตฯ สปปโญ ห ปคคโล ขททก วา มหนต วา กจจ สเขน สาเธตฯ นทสสนเจตถ สยามานมนโท ราชาฯ โส จ ตตรปายาย วมสาย สมนนาคโต หตวา ย สกร ต ขปปเมว กโรต ย ทกกร ตสม อนกขตตธโร ชวตวตตปจจยภต อปาย อาจกขตฯ ราชา ห ขตตโย ยาน อเนกวหตกรณยาน รฏสส เจว รฏ‐ วาสน จ อตถหตสขาวหาน อตถ ตานเยว กโรตฯ อทเมวสส “ปาพลนต วจจตฯ ม. ๑๕๑ กายพละ คอ กาลงพระกาย (สานวนท ๒, ๐๐๕/๑๕๑, ๐๐๗/๒๖ อ.ชรนทร แก)

พลวฑฒนธมโม ห อนปพเพน ทยยวาสน ปพพมหาขตตยาธราชห ปรปรโต ปเภทโต กายโภคามจจาภชจจปญาพลวเสน ปจวโธ โหตฯ

ตตถ กตม กายพลฯ กายสส พล กายพลฯ ตมปเนต จกกวสเกน มหาราเชน ทยยกานมนเทน ปญาสามตถยานรเปน สฏ อนพรหต มนสานเปกขต มนสกตฯ เตน จ ทยยกานมนเทน ย ย อตตโน เจว ทยยวาสนจ รฏฐสส จ หตสขาวหมสส ตตปเรจารก กตวา วจารณปญาย กายพล สพพทา ปวตตตเมวฯ อทจสส สพเพสมป ทยยกาน ปากฏ โหตฯ ตปปจจยา สพเพป ทยยา สพพทา มหาราชสส อตตโน เขท กลมถ อจนเตตวา สพพกจจาน กรโต เขท คเณนต เจว ตสส จ กายพลสมปตต อจฉนตฯ เอวมป สต ปเนสป อตตโน กายเขท อคเณตวา ยาน ทยยรฏฐสส สพพกรณยาน อตถ ตานเยว สพพตถ นรปสคเคน นรปททเวน ปวตเตตฯ ตสมา เหส กายสมปนโนต วจจตฯ (ตสมา เหส กายสมปนโน นาม โหต)

กตม โภคพลฯ โภคสส พล โภคพลฯ ตมปเนต สพพาวนตาน ปมขาน นายกาน ชนาน พหปการเมว โหตฯ กถฯ เย เย โภคปฏพทธา รฏฐาภวฑฒโนปายา อนตมโส โภคสมปตตอากร กมมป อตถเยว เต เต ธมเมน สเมน จ รฏฐสสเจว พทธสาสนสส จ ทยยวาสน จ วฑฒยา

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๐๑

วรฬหยา เวปลลาย ปรปรตา ปวตตตาฯ อมหากเจส มหาราชา ทสธมมสมปนโน หตวา ย ย กจจ วณชชกมม วา กสกมม วา หตสขสวตตนก โหตเยว ต ต สพพาวนตาน ทยยกาน อตถาย หตาย สขาย สฏ ปวตเตตฯ ตสมา เหส โภคพลสมปนโนต วจจตฯ

กตม อมจจพลฯ อมจจสส พลฯ ตมปเนต ตเถว สพพาวนตาน นายกาน พหปการ โหตฯ กถฯ ปรวารสมนนาคตา ห นายกา อปปนนาน กจจานกจจาน อภนปผาเทต สมตถา เจว โหนต ปฏพลา จฯ อมหากเจส มหาราชา ย ย อจฉต ปฏฐต ต ต อกสเรน สาเธตฯ ต กสส เหตฯ โส เหส อมจจสงขาตปรวารสมปนโนว โหตฯ เต ปนสส อมจจา อตตโน อตตโน วรเยน เจว พทธยา จ ทยยวาสน หตสขาวห กมมเจว รฏฐาภวฑฒโนปายจ สฏ สาเธตฯ ตสมา เหส อมจจ‐ พลสมปนโนต วจจตฯ

กตม อภชจจพลฯ อภชจจสส พล อภชจจพลฯ ตมปเนต ยสสตถ ตสส สวตถ สพพทา โหตเยวฯ ต กสส เหตฯ โส เหส กเลส วโยวฑฒาน อปจายนการโก เทวมนสสาน ปโย โหตเยว มนาโปฯ ภควาปจ อมมตถมาห โส เยน ปคคเลน วโยวฑฒานเจว กลยาณธมมสส จ คารวอปจต‐ กรณสงขาตา ปญกรยาวตถกา สมมาปฏปตต ปวตตตาเยว ตปปจจยา ชาตสมปนนตาท‐ สมปตตยา สมนนาคโต โหต สนตกาโย สนตวาโจ สนตมโนตฯ เอตถ จ อมหาก มหาราชา ชาตสมปนโน ยสสมปนโน กลยาณชฌาสยสมปนโน หตวา ยสมา อปจายธมโม วโยวฑฒาน นจจ‐ กาล อาจณณสมาจณโณ โหตเยว ตสมา สพพาวนเตห ทยยเกห สกกโต โหต ครกโต มานโต ปชโตฯ สพเพเปเต จ สมานจตตา สมานจฉนทา สมคคา ย ย กจจ ทยยกาน อตถาย หตาย สขาย ปวตตต ต ต สฏ อภนปผาเทนตฯ ตสมา เหส อภชจจพลสมปนโนต วจจตฯ

กตม ปญาพลฯ ปญาย พลฯ เตส ปน พลวฑฒนธมเมส อยมป ปญา อธกา โหเตว อตตมาฯ ปญา จ นาเมสา สพพกรณเยส อจฉตพพา อตถยตพพาฯ ปญสมปนโน ห อกจเฉน อกสเรน อปป วา พห วา กมมนต สฏ อภนปผาเทตฯ อมหากเจส มหาราชา ทยยกานมนโท ตตรปายาย วมสาย สมนนาคโต หตวา ย สกร ต ขปปเมว กโรต ย ทกกร ตสม อนกขตตธโร ชวตวตตปจจยภต อปาย อาโรเจส ปรทปฯ กถฯ เตน จ โข ทยยกานมนเทน เย เอตถ รฏฐาภวฑฒโนปายา รฏฐสส เจว รฏฐวาสน จ อตถาย หตาย สขาย สวตตนต สพเพเปเต รฏฐปาลน วนตา ปรทปตา วฯ ตสมา เหส ปญาพลสมปนโนต วจจตฯ (ขาด ม. ๑๕๒ โครงการ พฒนา)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๐๒

ม. ๑๕๓ สมเดจบรมบพตร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๘๕) ภมพลอตลยเตโช นาม นวโม มหาราชา สสรกตตราชน พทธปรนพพานโต ปฏฐาย

ปจสตาธกาน ทวนน สหสสานมปร ปจตสตมสส สวจฉรสสจจเยน ครวารภเต มาคสรมาสสส ตตเย ทเน มหาราชวรสส ปสตทวเส สมปตเต องครกขกาน สรโยธาน สจจปฏญาทานเจว สามคคจ โอโลเกต ราชตสตราชงคณสส ปรเวณ คจฉตฯ

มหาราชา ห พทธปรนพพานโต ปฏฐาย ปจสตาธกาน ทวนน สหสสานปร ปจ‐ ตสตมสส สวจฉรสสจจเยน มาคสรมาสสส จตตเถ ทเน ตสตราชนเวสนสส อนโตจตตลตารโหฐาเน ตสตาลยสาล คนตวา ชนต เจว นายกรฏฐมนต จ สนนปาเตตฯ สทยโย นายกรฏฐมนต ตสม มหาสนนปาเต มหาราชวเร อภภตต ปเวทตวา ภยโยโส มตตาย อปปนนปตปาโมชโช โหตฯ

สาสนจกเก เหส สพพกรณยสาธโก พทธมามโก เอกคคสาสนปถมภโก จ หตวา นานาอตถธมม สกขตวา นจจ ธมมานธมมปฏปตต มนสกโรนโต พทธสาสเน อจลสทโธ โหต โส อทเส ปสตกาลสมมเต มงคลทวเส สมปตเต ฐานนตเร อาจารวตตาทสมปนเน ภกข ฐเปส อมสมจ กาเล ปพพมหาขตตยาธราชน ทกขณาทานสงขาต อเนกปญ ททาตฯ

อาณาจกเก ยห ราชกรณย เหฏฐา ยถาวตต กต สพเพสเมกเทสมตต โหต, ต จกก‐ วตตวตตปรยาปนเนห สขวฑฒนโภควฑฒนธมเมห สมปณณตาย รญา กต, สพพนต ปารมนเจว ราชธมมจรยาย จ อนพรหนตถาย อภนปผาทต โหตฯ ? จกกวตตสตตกถา ม. ๑๖๐ ในพระสตรน (ปรบจากพระไตรปฎก ดแนวจากพระมหาอภวตร, ๐๐๕/๘๖)

อมสมห สตเต (จกกวตตสตเต) ภควา สพเพส ชนาน อกสลกมมปถสงขาต อายสสาป วณณสสาป ปรหายนการณ ๑ อททส, โส จ กสลกมมปถสงขาต อายสสาป วณณสสาป วฑฒนการณ อททสฯ ราชน ห ปสาสโนปาโย เตส อายปรหายนาทน ปพพภาโค โหตฯ ตตราย อธปปาโยฯ

อธนาน ธเน นานปปทยมาเน ทาฬททย เวปลลมคมาส ทาฬททเย เวปลล คเต อทนนา‐ ทาน เวปลลมคมาส อทนนาทาเน เวปลล คเต สตถ เวปลลมคมาส สตเถ เวปลล คเต ปาณาตปาโต เวปลลมคมาส ปาณาตปาเต เวปลล คเต มสาวาโท เวปลลมคมาส มสาวาเท เวปลล คเต ปสณา วาจา เวปลลมคมาส ปสณาย วาจาย เวปลล คตาย กาเมส มจฉาจาโร

๑ หายน นป. ความเสอม, หาน ปรหาน อต. ความเสอม, ปรหาย ก. เสอมแลว

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๐๓

เวปลลมคมาส กาเมส มจฉาจาเร เวปลล คเต เทว ธมมา เวปลลมคมส ผรสา จ วาจา สมผปปลาโป จ ทวส ธมเมส เวปลล คเตส อภชฌาพยาปาทา เวปลลมคมส อภชฌาพยาปาเทส เวปลล คเตส มจฉาทฏ เวปลลมคมาส มจฉาทฏยา เวปลล คตาย ตโย ธมมา เวปลลมคมส อธมมราโค วสมโลโภ มจฉาธมโม ตส ธมเมส เวปลล คเตส อเม ธมมา เวปลลมคมส อมตเตยยตา อเปตเตยยตา อสามตา อพรหมตา นกเลเชฏาปจายตา อเมส ธมเมส เวปลล คเตส เตส สตตาน อายป ปรหาย วณโณป ปรหายฯ ๑

(อกสลกมมปเถส จ อมาส อธมมปฏปตตส จ เวปลล คตาส) เตส สตตาน อม มห ตพโพ อาฆาโต ปจจปฏโต ภวสสต ตพโพ พยาปาโท ตพโพ มโนปโทโส ตพพ วธกจตต ๒

เสยยถาป ภกขเว มาควกสส ๓ มค ทสวา ตพโพ อาฆาโต ปจจปฏโต โหต ตพโพ พยาปาโท ตพโพ มโนปโทโส ตพพ วธกจตต เอวเมว โข เตส สตตาน อมมห ตพโพ อาฆาโต ปจจปฏโต ภวสสต ตพโพ พยาปาโท ตพโพ มโนปโทโส ตพพ วธกจตต สตตาห สตถนตรกปโป ภวสสต เต อม มคส ปฏลภสสนต เตส ตณหาน สตถาน หตเถส ปาตภวสสนต เต ตณเหน สตเถน เอส มโคต อม ชวตา โวโรปสสนตฯ อถโข เตส สตตาน เอกจเจ ปลายตวา ตณคหณ วา วนคหณ วา รกขคหณ วา นทวทคค ๔ วา ปพพตวสม วา ปวสตวา ภยา มจจสฯ

อถโข เตส ภกขเว สตตาน เอว ภวสสต มย โข อกสลาน ธมมาน สมาทานเหต เอวรป อายต าตกขย ปตตา ยนนน มย กสล กเรยยาม ก กสล กเรยยาม ยนนน มย ปาณาตปาตา วรเมยยาม อท กสล ธมม สมาทาย วตเตยยามาตฯ เต ปาณาตปาตา วรมสสนต อท กสล ธมม สมาทาย วตตสสนต เต กสลาน ธมมาน สมาทานเหต อายนาป วฑฒสสนต วณเณนป วฑฒสสนต (เตส อายนา วฑฒมานาน วณเณนป วฑฒมานาน เอตทโหส)

ยนนน มย ภยโยโส มตตาย กสล กเรยยาม ก กสล กเรยยาม ยนนน มย อทนนาทานา วรเมยยาม กาเมส มจฉาจารา วรเมยยาม มสาวาทา วรเมยยาม ปสณาย วาจาย วรเมยยาม ผรสาย วาจาย วรเมยยาม สมผปปลาปา วรเมยยาม อภชฌ ปชเหยยาม พยาปาท ปชเหยยาม มจฉาทฏ ปชเหยยาม ตโย ธมเม ปชเหยยาม อธมมราค วสมโลภ มจฉาธมม ยนนน มย มตเตยยา

๑ ท.ปา. ๑๑/๓๕/๗๗. ๒ ท.ปา. ๑๑/๓๕/๗๙. ๓ มาควก ป. พรานเนอ ๔ นทวทคค นป. สถานทซงเขาไมถงเพราะมนา, หลม.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๐๔

อสสาม เปตเตยยา สามา พรหมา กเลเชฏาปจายโน อท กสล ธมม สมาทาย วตเตยยามาตฯ เต มตเตยยา ภวสสนต เปตเตยยา สามา พรหมา กเลเชฏาปจายโน อท กสล ธมม สมาทาย วตตสสนต เตส กสลาน ธมมาน สมาทานเหต อายนาป วฑฒสสนต วณเณนป วฑฒสสนต ๑

ม. ๑๖๑ สรปความวา (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๘๗) สรปโต ทสอกสลกมมปถาทโย สพเพ อกสลา ธมมา เตส ชนาน อายวณณาน ปรหาน‐

เหตกา โหนต, สพเพ ปน กสลา ธมมา เตส อายวณณาน วฑฒเหตกาฯ วณณวฑฒวตต สล ทสกสลกมมปเถสเยว อนโตคธ โหตฯ ม. ๑๖๒ พระราชจรยารฏฐาภปาลโนบาย (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๘๘)

รฏฐาภปาลโนปาโยต ปเนตถฯ รฏฐ อภปาเลต เอเตนาต รฏฐาภปาลโน, รฏฐาภปาลโน จ โส อปาโย จาต รฏฐาภปาลโนปาโยฯ อมสม ปนาห ปพพภาเค ต จกกวตตสตเตน วสสชเชสสามฯ ตตราย สงเขปตโถฯ

ราชา ทลหเนม นาม อโหส จกกวตต ธมมโก ธมมราชา จาตรนโต วชตาว ชนปทฏา‐ วรยปปตโต สตตรตนสมนนาคโตฯ ตสสมาน สตต รตนาน อเหส เสยยถท จกกรตน หตถรตน อสสรตน มณรตน อตถรตน คหปตรตน ปรณายกรตนเมว สตตมฯ ปโรสหสส โข ปนสส ปตตา อเหส สรา วรงครปา ปรเสนปปมททนาฯ โส อม ปว สาครปรยนต อทณเฑน อสตเถน ธมเมน สเมน อภวชย อชฌาวสฯ ๒

โส ธมมเยว นสสาย ธมม สกกโรนโต ธมม ครกโรนโต ธมม มาเนนโต ธมม ปเชนโต ธมม อปจายมาโน ธมมทธโช ธมมเกต ธมมาธปเตยโย ธมมก รกขาวรณคตต สวทหต อนโต‐ ชนสม พลกายสม ขตตเยส อนยนเตส พราหมณคหปตเกส เนคมชานปเทส สมณพราหมเณส มคปกขส น ตสส วชเต อธมมกาโร ปวตตต เย จ เต วชเต อธนา เตสจ ธน อนปปทาส เย จ เต วชเต สมณพราหมณา มทปปมาทา ปฏวรตา ขนตโสรจเจ นวฏา เอกมตตาน ทเมนต เอก‐ มตตาน สเมนต เอกมตตาน ปรนพพาเปนต เต กาเลน กาล อปสงกมตวา ปรปจฉต ปรปหต ก ภนเต กสล ก ภนเต อกสล ก สาวชช ก อนวชช ก เสวตพพ ก น เสวตพพ ก เม กรยมาน

๑ ท.ปา. ๑๑/๓๕/๘๑. ๒ ท.ปา. ๑๑/๓๕/๖๕.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๐๕

ทฆรตต อหตาย ทกขาย อสส ก วา ปน เม กรยมาน ทฆรตต หตาย สขาย อสสาต เตส สตวา ย อกสล ต อภนวชเชต ย กสล ต สมาทาย วตเตต อท โข ต อรย จกกวตตวตตนต ๑

ม. ๑๖๒ จกรวตตวตร (พระมหานพพร แตงตามแนวอรรถกถา) จกกวตตวตต ห ทวาทสวธ โหตฯ จกกวตตสตตนเยน (๑) อนโตชนสม เอก (๒)พลกาเย

เอก (๓) ขตตเยส เอก (๔) อนยนเตส เอก (๕) พราหมณคหปตเกส เอก (๖) เนคมชานปเทส เอก (๗) สมณพราหมเณส เอก (๘) มคปกขส เอก (๙) อธมมการปฏกเขโป เอก (๑๐) อธนาน ธนานปปทาน เอก (๑๑) สมณพราหมเณ อปสงกมตวา ปหปจฉน เอก (๑๒) อกสล ธมม ปหาย กสล ธมม สมาทาย วตตน เอกนต เอวเมต ทวาทสวธ โหตฯ

พราหมณคหปตเกส เอกนต ปเนตถ พราหมเณส เอก คหปตเกส เอกนต เอว ทวธ กตวา วตตฯ มคปกขส เอกนต ปเนต มเคส เอก ปกขส เอกนต เอว ทวธ กตวา วตตฯ อจเจว จกกวตตวตต จตททสวธ โหตฯ ๒

ม. ๑๖๓ สมเดจบรมบพตร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๘๘) ขตตโย จ มหาราชา ทสวเธส ราชธมเมส สปตฏฐโต ยถจฉก ปารมธมมกถ ปฏปชชต

ธมมราชา สพพ กรณย กรมาโน ธมมเยว นสสาย ธมม สกกโรนโต ธมม ครกโรนโต ธมม มาเนนโต ธมม ปเชนโต ธมม อปจายมาโน ธมมทธโช ธมมเกต ธมมาธปเตยโย ธมมก รกขาวรณคตต สวทหตฯ ๓ ราชา จกกวตต จ จกกวตตวตต จ อายวฑฒนธมโม จ วณณวฑฒนธมโม จ วย วตโตฯ ๔ เอว ขตตโย จ มหาราชา จกกวตตสตตวตตนเยน สพเพห ธมเมห สมาคโต โหตฯ (ขาด ม. ๑๖๓ ในพระราชปฏบต) ม. ๑๖๖ สมเดจพระนางเจาฯ (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๘๙)

อมสมห โลกสนนวาเส ปคคลา สรกตตปรมราชนนาถา ปตตธตโร สรนครนทนาปรม‐ ราชชนน เชฏฐภคน ปรมวสานวสกญาตกา รฏฐปาล จาต วสานวสปรยาปนนา เจว รฏฐาภปาล‐ ปรยาปนนา จ โหตฯ สพเพเต สพพทยยรฏฐนวาสน หตาย สขาย มหาราชวรสส สพพกจจาน เจว เตน จ จนตตกจจาน สาเธนตฯ เอว อทส สพพกจจ รญา ปฏปชชต รฏฐาภปาลโนปาโยต สงขย คจฉตฯ อตตสมปตตสงขาตา ราชจรยา อายวฑฒนธมโม เจว วณณวฑฒนธมโม จาต ทวธา โหต

๑ ท.ปา. ๑๑/๓๕/๖๓. ๒ แตงตามแนวอรรถกถา (ท.อ. ๓/๕๖) ๓ นย จกรวตตสตร (ท.ปา. ๑๑/๓๕/๖๕) ๔ ประโยคนทานแตงใหแปลและมงความหมายอะไร บณฑตพงแปลและพจารณาดเถด

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๐๖

รฏฐาภปาลโนปายสงขาตา ปน ปรหตปฏปตต วเสสสรมงคลวตถภตา โหต เอว อนปพเพน เอก‐ เทส วสชชามฯ

ภมพโล ห มหาราชา อตตสมปตตวเสสมงคลสงขาเต ทสธมเม ปเรตวา จร รชเช ปตฏฐหตวา ทยยรฏเฐ มหาชนสส หตาย สขาย จ ธมเมน รฏฐ ปาเลตฯ อย รฏฐาภปาลโนปาโย ปรหตปฏปตตปฏพทโธ มงคลวเสโสต วจจตฯ อมสมห วโรกาเส สพเพ ทยยา เจว ภกข จ พราหมณา จ รโญ มหาการญ อนสสรนตา ปสตทวเส สมปตเต นานาวธนา สกเล มหมณฑเล มหามห กโรนตฯ ? ธมมวนยกถา ม. ๑๗๑ ธรรม (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๘ ต.ค. ๕๔)

ธมโมต ๑ ปเนตถฯ สททรเปน ปน ธาเรตต ธมโม ยถาตถ สลกขณ ธาเรตต อตโถ, นทสสน เจตถ  “กสลา ธมมา อกสลา ธมมา อพยากตา ธมมาต อภธมเม วา  “พทโธ ธมม อภสมพชฌ จตตาร อรยสจจาน อภสมพชฌ ทกข อรยสจจ ทกขสมทโย อรยสจจ ทกขนโรโธ อรยสจจ ทกขนโรธคามนปฏปทา อรยสจจนตอาทส วา เทสโต ธมโมฯ อมนา วตตนเยน สจจเยว ธมโมต อยมตโถ ลพภต, กถ, ทกขสจจ อรยสจจธมโม โหต ทกขสมทยสจจ อรยสจจธมโม โหต ทกขนโรธสจจ อรยสจจธมโม โหต ทกขนโรธคามนปฏปทาสจจ อรยสจจธมโม โหตฯ อมนาป นยาเมน กสลสจจ กสลธมโม โหต อกสลสจจ อกสลธมโม โหต อพยากตสจจ อพยากตธมโม โหตฯ

ยมปน พทธธมมสงฆวเสน รตนตตย, ตตถ ธมโมต มคคผลนพพานาน เจว ปรยตต จ อธปเปตาฯ ตเทกชฌ อภสงขปตวา ปรยตตธมโม ปฏปตตธมโม ปฏเวธธมโมต ตโย ธมมา ลพภนตฯ ตตถ ปรยตตธมโม นาม ปรยาปณตพพธมโม ยทท พทธสส เจว พทธสาวกานจ โอวาทานสาสน, สา ห สวนวาจนธารณวจสาปรจยมนสานเปกขาทฏฐปฏเวธวเสน ปรยาปณตพพาฯ ปฏปตตธมโม นาม ปฏปชชตพพธมโม ปรยาปณตธมมาน กาเยน วาจาย มนสา วา อนปฏปตต, สรปโต ปเนตถ สพพปาปสส อกรณ กสลสสปสมปทา สจตตปรโยทปน จาต ตวธา ปฏปทา ลพภตฯ ปฏเวธธมโม นาม ปฏวทธธมโม อาทโต ปฏฐาย ปฏปตตธมมผลภโต

๑ สานวนอภธมมตถวภาวน วา อตตาน ธาเรนเต จตส อปาเยส วฏฏทกเขส จ อปตมาเน กตวา ธาเรตต ธมโมฯ ธารณจ ปเนตสส อปายาทนพพตตกกเลสวทธสนฯ ธมโม พงคนด สงคห.ฏกา. ๑/๖๕, สารตถ.ฏ. ๑/๒๕๐, ท.ฏ.อภนว. ๑/๘, ๔๐๐, ปรยตต พงคนด ท.ฏ.อภนว. ๑/๖๗, ๑๓๑, ปฏเวโธ พงคนด ท.ฏ.อภนว. ๑/๑๒๙.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๐๗

สจจปฏเวโธฯ ตตถาย อธปปาโยฯ ปฏปตตธมม ปน อนปฏปชชมาโน อตตาน ปาปเกห อปเนตวา อนปพเพน สคคโลก อาโรเปตวา โลกตตรภาวสงขาต โลกสสนต ปตต สกโกต มคคผล‐ นพพานเมว ปาปณาตฯ เอว ห ปฏปชชมาโน อนปพเพน ยถาวตตผล ปาปณาต, ตโต อตตโน จตเต ปาตภตตตา ปจจกขโต ยถาลทธผล ชานาตฯ

อปจ โย ธมโม เยภยเยน เทสโต ธมม สณาต ธมม ปฏปชชต ธมม ปสสตตอาทส วย, โส สรปโต อม ปรยตตธมมาทก ธมมตตย สนธาย เทสโตฯ ยจ ธมม ปฏปชชตต วตต, ต อกสลากรณกสลสมปาทนสงขาต กลยาณธมม ปฏปชชตต อมเมว อตถ สนธาย วตตฯ เตน ภควตา สพพตถ สพเพส ธมมปฏปตตยา โอวทนเตน อนสาสนเตน กลยาณธมมสงขาตกสลตเถ ธมโม กถโต ปาปธมมสงขาตอกสลตเถ อธมโม กถโตฯ ม. ๑๗๒ ดงพระพทธภาษต (สามเณรอทย, ๐๐๗/๒๙) วตตเหต ภควตา

น ห ธมโม อธมโม จ อโภ สมวปากโน อธมโม นรย เนต ธมโม ปาเปต สคตนตฯ ๑

โย จ ปคคโล ยถาวตตนเยน ธมมานธมมจารโน โหต สตถาป ตเมว ปสสตวา ปน อม คาถมาหฯ

ธมโม หเว รกขต ธมมจาร ธมโม สจณโณ สขมาวหาต เอสานสโส ธมเม สจณเณ น ทคคต คจฉต ธมมจารตฯ ๒

ม. ๑๗๖ วนย (พระธรรมกตตวงศ, ทดสอบในสานกสวนกลาง ๒๖ ต.ค. ๒๕๕๕) วนโยต ปเนตถฯ วนโย นาม อาสวฏฐานย กายกวาจสกอชฌาจาร กโรนต ภกข อาปตต

อาโรเปต อาณตตภตา พทธสส ปญตตฯ ๓ อย ห พทเธน ภควตา ยสส กสสจ ภกขโน ตาทส อชฌาจาร นทาน ปฏจจ สกขาปทภาเวน ปญตโต โหตฯ โส อาทกมมโก ภกข เอตสม นทาเน สกขาปทสส อปปญตตภาวโต น อาปตต อาปชชตฯ โย ปน ตสส ตสส สกขาปทสส ปญตตกาลโต ปจฉา ตาทส อชฌาจาร กโรต โส อาปตต อาปชชตฯ กายกวาจสกอชฌาจาร‐

๑ ข.ชา. ๒๗/๒๒๘๔/๔๗๓. ๒ ข.เถร. ๒๖/๓๓๒/๓๑๔. ๓ วนย.อ. ๑/๑๘, มหลายสานวน เชน ใน ท.ฏ.อภนว. ๒/๒๔๑ วา วเนต สตเต เอเตนาต วนโยฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๐๘

นเสธนโต เจว กายวาจาน วนยนโต จ วนโย นามฯ วนโย จาย สงฆสฏตาชนโก โหตฯ ยถาห ภควา  “เตนห ภกขเว ภกขน สกขาปท ปญาเปสสาม ทส อตถวเส ปฏจจ สงฆสฏตาย ฯเปฯ วนยานคคหายต ๑

วนยปฏเก ปนาย อตถทปนาฯ ๒ เอกทา ห อายสมา สารปตโต ภควนต เอตทโวจ กตเมส น โข พทธาน ภควนตาน พรหมจรย น จรฏตก อโหส, กตเมสาน พทธาน ภควนตาน จรฏฐตก อโหส, โก น โข ภนเต เหต โก ปจจโย เยน พรหมจรย น จรฏตก อโหส, โก น โข เหต โก ปจจโย เยน พรหมจรย จรฏตกนตฯ ภควา อทมโวจ  “ภควโต จ สารปตต วปสสสส ภควโต จ สขสส ภควโต จ เวสสภสส พรหมจรย น จรฏตก อโหส, ภควา จ สารปตต วปสส ภควา จ สข ภควา จ เวสสภ กลาสโน อเหส สาวกาน วตถาเรน ธมม ทสเสต, อปปกจ เนส อโหส สตต ฯเปฯ เวทลล ๓ (นวงคสตถสาสน), อปปตต สาวกาน สกขาปท, อนททฏ ปาตโมกข, เตส พทธาน ภควนตาน อนตรธาเนน พทธานพทธาน สาวกาน อนตรธาเนน, เย เต ปจฉมา สาวกา นานานามา นานาโคตตา นานาชจจา นานากลา ปพพชตา, เต ต พรหมจรย ขปปเว อนตรธาเปส, เสยยถาป สารปตต นานาปปผาน ผลเก นกขตตาน สตเตน อสงคหตาน, ตาน วาโต วกรต วธมต วทธเสต, ต กสส เหต, ยถาต สตเตน อสงคหตตตา ๔ , เอวเมว โข สารปตต เตส พทธาน ฯเปฯ อนตรธาเปส, ภควโต จ สารปตต กกสนธสส ภควโต จ โกนาคมนสส ภควโต จ กสสปสส พรหมจรย จรฏฐตก อโหส, ภควา จ กกสนโธ ภควา จ โกนาคมโน ภควา จ กสสโป อกลาสโน อเหส สาวกาน วตถาเรน ธมม เทเสต ฯเปฯ อททฏฐ ปาฏโมกข, เตส พทธาน ภควนตาน อนตรธาเนน พทธานพทธาน สาวกาน อนตรธาเนน, เย เต ปจฉมา สาวกา นานานามา นานาโคตตา นานาชจจา นานากลา ปพพชตา, เต ต พรหมจรย จร ทฆมทธาน ฐเปส, เสยยถาป สารปตต นานาปปผาน ผลเก นกขตตาน สตเตน สสงคหตาน, ตาน วาโต น

๑ บาลวา เตนห ภกขเว ภกขน สกขาปท ปาเปสสาม ทส อตถวเส ปฏจจ สงฆสฏตาย สงฆผาสตาย ทมมงกน ปคคลาน นคคหาย เปสลาน ภกขน ผาสวหาราย ทฏธมมกาน อาสวาน สวราย สมปรายกาน อาสวาน ปฏฆาตาย อปปสนนาน ปสาทาย ปสนนาน ภยโยภาวาย สทธมมฏตยา วนยานคคหายาตฯ (วนย. ๑/๒๐/๓๗)

๒ ดรายละเอยดใน วนย. ๑/๗/๑๒. ๓ สตต เคยย เวยยากรณ คาถา อทาน อตวตตก ชาตก อพภตธมม เวทลล ๔ แตงเปนกรรมวาจกวา เสยยถาป สารปตต นานาปปผาน ผลเก นกขตตาน สตเตน อสงคหตาน

วาเตน วกรยนต วทธสยนต, เอวเมว ฯเปฯ อนตรธาเปส

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๐๙

วกรต น วธมต น วทธเสต, ต กสส เหต, ยถาน สตเตน สสงคหตตตา, เอวเมว โข สารปตต เตส พทธาน ฯเปฯ ทฆมทธาน ฐเปสนตฯ (ขาด ม. ๑๗๗ ทานพระ)

ขอมลประกอบ คดจากพระไตรปฎก อถโข อายสมา สารปตโต สายณหสมย ปฏสลลานา วฏโต เยน ภควา เตนปสงกม

อปสงกมตวา ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสทฯ เอกมนต นสนโน โข อายสมา สารปตโต ภควนต เอตทโวจ อธ มยห ภนเต รโหคตสส ปฏสลลนสส เอว เจตโส ปรวตกโก อทปาท กตเมสาน โข พทธาน ภควนตาน พรหมจรย น จรฏตก อโหส กตเมสาน พทธาน ภควนตาน พรหมจรย จรฏฐตก อโหสตฯ ภควโต จ สารปตต วปสสสส ภควโต จ สขสส ภควโต จ เวสสภสส พรหมจรย น จรฏตก อโหส ภควโต จ สารปตต กกสนธสส ภควโต จ โกนาคมนสส ภควโต จ กสสปสส พรหมจรย จรฏตก อโหสตฯ โก น โข ภนเต เหต โก ปจจโย เยน ภควโต จ วปสสสส ภควโต จ สขสส ภควโต จ เวสสภสส พรหมจรย น จรฏตก อโหสตฯ ภควา จ สารปตต วปสส ภควา จ สข ภควา จ เวสสภ กลาสโน อเหส สาวกาน วตถาเรน ธมม ทสเสต อปปกจ เนส อโหส สตต เคยย เวยยากรณ คาถา อทาน อตวตตก ชาตก อพภตธมม เวทลล อปปตต สาวกาน สกขาปท อนททฏ ปาตโมกข เตส พทธาน ภควนตาน อนตรธาเนน พทธานพทธาน สาวกาน อนตรธาเนน เย เต ปจฉมา สาวกา นานานามา นานาโคตตา นานา‐ ชจจา นานากลา ปพพชตา เต ต พรหมจรย ขปปเว อนตรธาเปส เสยยถาป สารปตต นานา‐ ปปผาน ผลเก นกขตตาน สตเตน อสงคหตาน ตาน วาโต วกรต วธมต วทธเสต ต กสส เหต ยถาต สตเตน อสงคหตตตา เอวเมว โข สารปตต เตส พทธาน ภควนตาน อนตรธาเนน พทธานพทธาน สาวกาน อนตรธาเนน เย เต ปจฉมา สาวกา นานานามา นานาโคตตา นานา‐ ชจจา นานากลา ปพพชตา เต ต พรหมจรย ขปปเว อนตรธาเปสฯ ๑

ม. ๑๗๗ อนง ไดทรงบญญต (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๒๓ ต.ค. ๕๔) อปจ พทโธ ภควา คหฏฐาน สกขาปทาน ปญาเปตวา เต ตาน สมาทเปส กมตถาย

ปจสลาทนามเกห ปจเวเรห วรมณสงขาตาย เวรมณยา ปตฏฐาปนตถายฯ เตน วนโย อนาคารยวนโย อาคารยวนโย จาต ทวโธ วภตโต, อตถาธปปาโย จ นททฏโฐฯ อยเมตถ วตถาโรฯ อนาคารยวนโย นาม สตตาปตตกขนธาน อนาปชชน, จตปารสทธสล วา อนาคารยวนโย ปาตโมกขสวโร อนทรยสวโร อาชวปารสทธ ปจจยสนนสต จาตฯ (ตตถ ปาตโมกขสวโร สล,

๑ วนย. ๑/๗/๑๒.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๑๐

อนทรยสวโร ฉทวารารกขมตตเมว, อาชวปารสทธ ธมเมน สเมน ปจจปปาทนมตตเมว, ปจจย‐ สนนสสต ปฏลทธปปจจเย อทมตถนต ปจจเวกขตวา ปรภชนมตตเมวฯ)

อาคารยวนโย นาม ทสอกสลกมมปถวรมณ ปาณาตปาโต อทนนาทาน กาเมส มจฉาจาโรต อเมห ตห อกสเลห กายกมเมห วรมณ มสาวาโท ปสณวาจา ผรสวาจา สมผปปลาโปต อเมห จตห อกสเลห วจกมเมห วรมณ อภชฌา พยาปาโท มจฉาทฏฐต อเมห ตห อกสเลห มโนกมเมห วรมณ จฯ ยาน ปจสลาทน คหฏฐสลาน ตาน สพพาน อาคารย‐ วนเยเยว อนโตคธานฯ โส วนโย อสงกเสลาปชชเนน อาจารคณววตถาเนน จ สสกขโต อภยโลก‐ หตสขาวหนโต มงคลฯ ? รฏฐาภปาลโนปายกถา ม. ๑๗๙ พระราชจรยารฏฐาภปาลโนบาย (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๙๓)

รฏฐาภปาลโนปาโยต เอตถ ปนฯ ๑ รฏฐ อภปาเลต เอเตนาต รฏฐาภปาลโน, รฏฐาภปาลโน จ โส อปาโย จาต รฏฐาภปาลโนปาโยฯ ทยยานมนโท ห ธมมวนยปฏสรโณ หตวา ธมมวนย สกกโรต เจว ครกโรต จฯ

กถมปเนตฯ ยทา ห ภควา ปรนพพานมจเก นปชชต, ตทา โส อาทนทมาห  “โย โว อานนท มยา ธมโม จ วนโย จ เทสโต ปญตโต โส โว มมจจเยน สตถาต ๒ สตถ อภเธยเยน ธมมวนยสส ฐปนตถายฯ สทธมมนยตถโต, เตส ธมโมต พทธสสานสาสน, วนโยต พทธสส ปญตต, ตทภย พทธสาสนนต วจจต, พทธานสาสน นาเมสา สตถสาสน, ต อาทวาเร ปรยาปณตพพตเถน ปรยตตธมโม, ตสมา ธมมวนโย ปฏปตตธมโม โหตฯ ทยยานมนโท ห มหา‐ ราชา ปรยตตภาเวน เจว ปฏปตตภาเวน จ ธมมวนย อนสกขตวา อย รโญ อตตสมปตตต วตตพพภาว ปาปณาต, ยสมา จ โส ต ธมมวนย ปฏจจ สพพ รฏฐาภปาลโนปาย อารภต, ตสมา โส ธมมวนยสกขน ปฏจจ รฏฐมขภาเวน เจว พหลจ อารมภราชนโยปายฐปเนน รฏฐนตราช‐ ปเวณส สมาหตตาย ปจจกขโต ปฏปตตยา สมทธปตโต โหตฯ อารมภราชนโยปาโย ห นาเมส ทยยรฏฐนวาสน ตปปนทกขสส วโนทนตถาย เจว อตถาย หตาย สขาย จ สวตตตฯ ยาน ห ราช‐ กรณยาน รญา กตาน เจว กรยมานาน จ อาจตจ กตตพพาน อารมภราชนโยปายภตาน โหนต,

๑ รฏฐาภปาลโนปาโยต ปเนตถฯ ๒ ท.ม. ๑๐/๑๔๑/๑๗๘.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๑๑

สพเพสเมกป อมสม กถามคเค มยา นฏฐาปต ทกกร โหต, ตสมา อทาน สงเขปโต สพเพสเมกจจ‐ มตตป กเถสสามฯ

ทยยานมนโท ห มหาราชา มนสกโรต  “กสมา ยจ อปปนนภต ยจ ปากฏชาต ปจจปปนเน โลเก สวชชนต, เอเตสเมกกมาคมม โลกสส ปรหานภาโว ขปป อปปชชสสต เจวสส สวสภตภาโว อนปพพโต ทคณ ปญายต จ, เอว สนเต, เย โลกสส สพพภาเคส ปณฑตา โหนต, อถ ๑ เนส เอตทโหส  “สเจ โลเก มนสสา, ยจ อปปนนภต ยจ ปากฏชาต ปจจปปนเน โลเก สวชชนต, สพเพส วโนทนตถาย สมคคา เอกฉนทา น ภเวยย, ตปปจจยา โลเก มนสสา อายต โลกนสสตา หตวา ผาสวหารโน น ภวสสนตตฯ อจเจว จนตยตวา โส พหกาน ราชกรณยาน ปยชตกาโม โหต, ยจ รฏเฐ อปปนนภต ยจ ปากฏชาต รญา สฏ กตาน, ปากตภาวโต เตสมนรกขนตถาย สทธ เตสมนรกขเนน สทธ อทฏฐปพเพ พหเก สาตเถ รกขพชพนธเว คเวสต‐ กาโม โหตฯ มหาราชา จ นทสเสต  “สพเพ, ยถา โลกสส มลภาว นปปาเทนต, เอว มนสกโรนตตฯ มหาราชา จ สพเพ ญาเปตกาโม โหต  “สพเพ, ยถา อนตมโสป ทายาลมปนาน ทารน ญาเปนตา อนตถ อปปาเทนต, มา เอว กโรนตตฯ

มหาราชา จ รกเข โรปาเปนตถาย ๒ ทยเย นโยเชต “เย ห อรญานรกขเน ทกขภตา โหนต, เต นทสเสยย  “เย พชพนธโว สาตถา โหนตต เอว สนเต สพเพ ทยยา, ยสม อรเญ รกขา ฉนนภตา โหนต, ตสม อรเญ พหเก รกเข โรเปนต, ยจ ทยยภาสาย  “กาช”  ลทธนาม กตตกปรมาณ ปญายสสต, ตสส สมภาว อปปาทนตถาย อนาคเตตฯ ม. ๑๘๐ สมเดจบรมบพตร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๙๔ ผดมากแหง) ๓

ทยยานมนโท ห มหาราชา, ย กสกมมการน พชโรปนสส อหตภเต เขตเต กสกมมสส ปยชนปรยาปนน โหต, ต อปร ปหากมม อททสฯ อท ราชา ทฆทสสาว โหตต ทเปตฯ กถฯ เอเกก ปหากมม วารสส อนกกเมน ปรโยทาปต ภเวยยฯ โส จ ทฆทสสาวตาย ปจจปฏฐต ปหากมม ปรโยทาปต สมตถภโต โหตฯ

ตตถ  “ทฆทสสาวตายาต วจเน ทฆทสสาวต ทรฏฐานโต เจว ทรฏฐาเน จ ทสสนสมตโถต อตโถฯ เตส ทรฏฐานโต ทสสนสมตโถต วจเน เอวมตโถ ทฏฐพโพ ย ภมภาคปเทสสส ทรทสสน‐

๑ อถ ขวางประโยค ต ๒ รกขสส/รกขาน โรปนตถาย ๓ สานวนนมพรธหลายแหง บณฑตพงพจารณาใหมาก

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๑๒

สมตถภตเจว โลก จสส ฉายสส เปสนสมตถภตจ อปกรณ ๑ อากาสฏฐ, ทยยภาสาย “ดาวเทยม”  ลทธนาม โหต, โย ทฆทสสาว โหต, โส ตมปาทาย ภมภาคสส ฉายากมม กาต สมตถภโต โหต เจว สยจ ภมภาค ทฏกามตาย ต คจฉต กสกมมการน เขตตสวภาคตถายฯ

ทรฏฐาเน ทสสนสมตโถต วจเน เอวมตโถ เวทตพโพ, ยสมา ห อนสวจฉเร ทยยาน สมพหลภาโว ปญายต, กสกมมการน ปน พชสสาทโรปนเขตตาน นปปโหนต, ตสมา เต อรเญ รกขเฉทโน โหนตฯ รฏฐาธโป วมสาย สมนนาคโต หตวา  “ทยยรฏเฐทาน ปากฏภตาน พชสสสาทโรปนเขตตาน อนกกเมน อนสวจฉเร ทคณภตาน รฏฐนวาสน ปโหนกทคณผลานมปปาทน‐ ภตาน โหนตต จนเตตฯ

ทยยานมนโท ห มหาราชา อจเจว จนเตนโต กจจสส สสชฌนตถ ผลานมปปาทนโนปาย วชานาตฯ วตตเหต รโญ ทยยภาสาย  “หวยฮองไคร”  อต ลทธนามสส ภมภาคสส วฑฒาปน‐ สกขนสโมสรณสส กจจกมม ทฏ คมนกาเล, อย (นโยปาโย) ปเนตถ สกขตพโพ เจว ปจจกขโต จ วจนตพโพ  “โย อรญปฐวยา ตนตภาวสงขาโต อนโป ๒ วา สลลปปาโย วา อตถ, โส น หาเปตพโพฯ อนโป ห นาเมส อรญปฐวยานรกขนปเรกขารภโต โหตตฯ

ราชา ห ผลสส สสชฌนตถเจว  “อรญชลาลยวเสน อรญสสานรกขน วา ชลาปทาน‐ นโนปายวเสน สหสา อรญสสานรกขน วา อตถ, เตส กตม สาธตร โหตต ปรทปนตถจ นานาวธโย วเนตฯ

มหาราชา ห ทฆทสสาว หตวา  “อทห มนสสาน ชวตสส ฐตยา มหฬา รหตภต โหตฯ อทกเจ น สมมา วลชต ภเวยย, อท วลชต วลชมานาน มหฬารมหต อปปาเทสสตต อทกปรยาปนน ปหากมม สมนปสสมาโน, อท ปหากมม วสสชชต ยถาจนตต อทกนโยปาย ฐเปนโต เจว อทกปฏสยตต ราโชวาทกถ กเถนโต จ  “อทห ทยยรฏฐนวานน ชวตสส ฐตยา มหฬารหตภต โหต, ปจจปปนเน ห ปหากมม โหต  “อทก วลชต วลชมานาน นปปโหตตฯ กถฯ ยสมา ห รฏฐนวาสโน สหสาทคณภตา โหนตฯ ตปปจจยา พห อตตนา อาวตถปพพภมภาคโต นกขมม  “มหานคร”  มหาปรจาตอาทภมภาเคส นวสนต, ตสมา อทก วลชต มนสสาน

๑ ผดลงค ฉายา เปน อตถลงค บณฑตพงแก ฉายสส เปน ฉายาย, จ ศพท เรยงสบสน, โลก ไม ชดวา สมพนธเขากบอะไร, ย ทาหนาทอะไร สมพนธกบ ต ไหน

๒ ไดคนด อนโป พบวาเปนคณนาม ทาไมทานใชเปนนามนามได บณฑตพงคนดดวยเถด

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๑๓

อทกายตนภตอรเญ รกขเฉทนการณา อนปรมารภต โหต เจว เตเยว นานปปกาเรห นทอาท‐ ชลาลเยส อหตภาว อปปาเทนต, อท อธมตต ปหากมม โหตต ปจจกขโต อมมตถ ชานาตฯ

มหาราชา ห อหตภตมทก มนสกโรนโต ปชาย หตาย สขาย ต วโนทต ตปปเภทาน อทก‐ วโสธนยนตปกรณาน กาเรตวา วมสนตถาย ชลาปทานาลยสส ราชภฏาน ตาน เทตฯ

โส จ  “คมภรปญาย อเนวสมานา เอเตสเมเกก ปสทธภาวสสปปาทนสมตถภตสงขาต ปฏรป กโรถ, กถ, ตสส อหตภตสส อทกสส สสฏวโสธนตถาย ตสม อทเก อธมตตาน อากาสมสสกเผณาน ผราเปถาต ชลาปทานาลยสส ราชภเฎ อาณาเปตฯ ? เมตตาปารมกถา, สวณณสามชาตกกถา ม. ๑๘๙ เมตตาบารม (พระมหาสองสน, ๒๕ ม.ค. ๒๕๕๖)

เมตตาปารมต ปเนตถฯ เมตตาเอว ปารม เมตตาปารมฯ ตตถ เมตตาต เมชชต สนยหตต เมตตาฯ สา ปรหตสขอปสหรณลกขณา วฆาตปจจปฏานาฯ อยจ ยสสตถ โส อตตานมโข สขโล  “สพเพ สตตา อเวรา โหนต อภยาต ปเรส หตสข อปปาเทตฯ สา เมตตา พรหมวหารานมตโร โหต,  อย ห อตตโน จตเต ภาเวตพพาฯ ตตรท ภาวนาวธานฯ ตห ภาเวตกาโม ยทา จตตสส โกโธป ปฏฆป อาฆาโตป พยาปาโทป อปปนโน, ตทา ต ต วปสเมต ฆเฏต วายมตฯ เมตตายนโต ปน  “ยถา อห สขกาโม ทกขปฏกโล ชวตกาโม อมรตกาโม จ เอว อเป สตตา ยถา จ อตตา เอก ปคคล ปย มนาป ทสวา เมตตาเยยย เอวเมว สพพสตเต เมตตาย ผรตต เอว อตตาน สกข กตวา โกธาทก วปสเมยยฯ เตส วปสนเตส ตโต อปปนน‐ เมตตจตโต เมตตาสหคเตน เจตสา  “สพเพ สตตา อเวรา โหนต อพยาปชฌา อนฆา สข อตตาน ปรหรนตต โอธโส วา อโนธโส วา อทธมโธ ตรย สพพธ สพพตตตาย สพพาวนต โลก เมตตาย ผเรยยฯ

ตตรท สวณณชาตก สาเธตพพฯ อยมปเนตถ สงเขปตโถฯ ทวนน กร เนสาทกลาน ปตตธตโร อเหสฯ มาตาปตโร ปเนตาส ฆรวาส อาสสมานา เต ฆรพนธเนน พนธสฯ ปตตธตโร ปน ปพพชชาย นนนจตตา หตวา ปาเณ ชวตา น โวโรเปส อปรภาเค เคหโต นกขมตวา อสปพพชช ปพพชสฯ เตส ตาปสาน เอโก สาโม นาม ปตโต อโหสฯ อเถกทวส ห เต สปปวเสน อนธจกขกา ชาตาฯ สาโม ปน อรเ สกกจจ เต ปฏชคคฯ โส กร สตเตส เมตตาสหคเตน เจตสา เมตตาย ผร,  ตสมา ห สตตา จณฑา วา อจณฑา วา โหนต เต เตส เมตตานภาเวน มทจตตา อนนตรายกรา วสสาสกา อเหส ปยา สหายกา วยฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๑๔

สตหา ห สามสส ปานยโภชนยาหรณตถ คตาคตกาเล ต ปรวาเรตวา โคเปนต อภปาเลนตฯ อรเญ เตส ตณณ ผาสวหาโร อโหสฯ เอกสม สมเญ พาราณสย ปลยกโข นาม ราชา มคมสโลเภน มาต รชช นยยาเทตวา เอกโกว หมวนต คนตวา มเค วธตวา มส ขาทนโต วจรนโต ต ฐาน ปตวา สามสส ปานยคคหณตตเถ มคปทวลช ทสวา สาขาห โกฏฐก กตวา นลยตวา สายนหสมเย มคคณปรวต สาม อาคนตวา นหาตวา คจฉนต ทสวา วสปเตน สเรน วชฌฯ โพธสตโน ปตตวา นปนโน อปราธการก ปรเยสนโต มทก วาจ อภาสฯ ราชา ต สตวา อย มยา วชฌตวา ปาตโตป เนว ม อกโกสต น ปรภาสต ปจวจเนน สมทาจรตต จนเตตวา มทกจต โต ตสส สนตก คนตวา  “อโตทาน มโข โก มยห มาตาปตโร ปฏชคคสสตต, ต ทกขต ปรเทวนต ทสวา ปวตต ปจฉตวา ต สตวา อตตนา กตาปราธสม สวคคจตโต โทมนสสปปตโต ปจฉา จ ราชา สามสส ยาจตวจเนน เต อปฏฐหต อสสม คโตฯ ม. ๑๘๙ เมตตาบารม (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๙๖)

เมตตาปารมต ปเนตถฯ เมชชตต เมตตา สนยหตต อตโถฯ เมตตาเอว ปารม เมตตา‐ ปารมฯ สา จ เมตตา ปเรส หตาการปปวตตลกขณา หตปสหารรสา อาฆาตวนยปจจปฏฐานา สตตาน มนาปภาวทสสนปทฏฐานาฯ ๑ สา จ ยสสตถ โส อตตานมโข ปสนนมขวณโณ หตวา ปเรส หตสขกาเมน จตเตน เอกนเตน หตสข อจฉต, ปเรสจ สพพาน เวรภยาน น อปปาเทตฯ สา ห จตนน พรหมวหาราน อญตรา ๒ โหต ย ๓ จตเต ภาเวตพพาฯ ตตรท ภาวนาวธานฯ โย ปน เมตต ภาเวตกาโม โส อตตโน อาฆาตาทโย อนปปาเทต สวเรยย, อถวา เอวรปสส อาฆาตาทส อปปนเนส  “ยถาห สขกาโมมห ทกขปฏกโล เอวเมว อเญต ๔ วปสเมต ฆเฏยย วายเมยยฯ โส วา  “ยถา ปยมนาปสส ปคคลสส หตสข อจฉต เอวเมว สยมป อเญส หตสข อจเฉยยาต มนสกเรยยฯ เตส อาฆาตาทส วปสมเตส สมาเนส โส เมตตจตต อปปาเทยย, ตโต  “สพเพ สตตา

๑ วสทธ. ๑/๑๒๓. ๒ พระธรรมกตตวงศ เฉลยปญหาเรอง เมตตา เมอ ๘ ก.ย. ๒๕๕๔ ในประโยคเชนน ทานใช อญตโร

และเมอจะแปลกใหโยค พรหมวหาโร ขนมาเปนวกตกตตานาม และถอนจาก พรหมวหาราน ซงเปนปงลงค จง ปรบใหมเปน สา ห จตนน พรหมวหาราน อญตโร โหตฯ (เทยบ ม. ๔๙)

๓ อาจจะเปน ยา จตเต ภาเวตพพาฯ ๔ ในวสทธมรรคฯ (วสทธ. ๒/๙๓) วา ยถา อห สขกาโม ทกขปฏกโล ชวตกาโม อมรตกาโม จ เอว

อเญป สตตาต

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๑๕

อเวรา โหนต อพยาปชฌา อนฆา สข อตตาน ปรหรนตต ๑ เอวเมวาทนา นเยน โอธโส วา อโนธโส วา สตเตส เมตตาย ผเรยยฯ ม. ๑๘๙ ชาดกททานยกขน (ไมปรากฏผแตง ๐๐๖/๑๑๖)

สวณณสามชาตก ๒ ปเนตถฯ อตเต กร อภนน เนสาทกลาน ปตตธตโร อเหสฯ ตตถ ปน มาตาปตโร ตา ฆรพนธเนน พนธตกามา อเหสฯ ๓ เต ปน ฆรสวาส อปตเถนตา ปพพชชาย อภนนนจตตา ปาณาตปาตาทห วรหตา หตวา ๔ เคหโต นกขมตวา อสปพพชช ปพพชสฯ เตสจ สาโม นาเมโก ปตโต นจจ สวณณสาโมต วสสโตฯ อถสส มาตาปตโร สปเปน อกขส ขปตวสวเสน อนธา อเหสฯ ๕ ตสมา ห สวณณสาโม อรเญ อนธเก มาตาปตโร สกกจจ ปฏชคคฯ ตโย เจเต จณฑาจณฑสตเตส เมตต ภาเวนตฯ เมตตานภาเวน จณฑา วา อจณฑา วา สตตา สพเพ ว มทก‐ จตตา หตวา เตส อนตราย อกรตวา เตสจ วสสาส กตวา อตปปยสหายกา โหนต สวณณ‐ สามสส จ อรญ คนตวา ปานยาหารปฏคคหณาทน นานากจจาน กรณกาเล อรเญ มคคณา ตเมว ปรวาเรส โคปยสฯ เตส ตณณ ผาสก อโหสฯ ตทา จ ปน พาราณสย ราชา นครา นกขมตวา มควธตถาย อรญ คนตวา มคคณปรวต สวณณสาม ปานยคคหณตถ ตตถ คจฉนต ทสวา สาขาโย ปรโต กตวา ๖ นลยตวา ตเมว วสปเตน สเรน วชฌฯ สวณณสาโม ตขณเญว มจจตวา ปตโต ว อปราธการก ปรเยสนโต อญสส อโกธจตโต ว มธรวาจ กเถสฯ ๑ พาราณสย จ ราชา เตน กถตวจน สตวา โทมนสสชาโต ตสส กนทนตสเสว ปฏวจน สมปฏจฉตวา ตสส มาตาปตโร ปฏชคคฯ สวณณสามสส มจฉตกขเณเยว โส เตส อสสม คนตวา อปการ อกาส มาตาปตโร

๑ วสทธ. ๒/๑๑๑. ๒ ดรายละเอยดใน ข.ชา. ๒๘/๔๘๒/๑๘๕, ชา.อ. ๑๓๒‐๑๗๒.๙/ ๓ เต ทหรกาเลเยว เอว กตก กรส สเจ อมเหส เอกสส ธตา โหต เอกสส ปตโต เตส อาวาหววาห

กโรมาต, ชา.อ. ๙/๑๓๓. ๔ เต เนสาทกเล ชาตาป ปาณาตปาตนนาม น กรสฯ (ชา.อ. ๙/๑๓๓) ๕ อเถกทวส เตส วนมลผลาผล อาทาย สายณหสมเย นวตตนตาน อสสมปทโต อวทเร สมปตตาน

มหาเมโฆ อฏหฯ เต เอก รกขมล ปวสตวา วมมกมตถเก อฏสฯ ตสส จ อพภนตเร อาสวโส อตถฯ เตส สรรโต เสทคนธมสสก อทก โอตรตวา ตสส นาสปฏ ปาวสฯ โส กชฌตวา นาสวาเตน ปหรฯ โส เตส จกขน ปาปณฯ เตน เทวป ชนา อนธา หตวา อม น ปสสสฯ (ชา.อ. ๙/๑๓๖‐๗)

๖ สาขาห โกฏฐก กตวา (ชา.อ. ๙/๑๓๙) ๑ ปยวจเนน สมทาจร (ชา.อ. ๙/๑๔๒)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๑๖

ปนสส กรยาทน วการ ววฏฐเปตวา โส น สวณณสาโมต ญตวา ต การณ ปจฉสฯ ราชา เตส ปจจกขโต ปวตต อาโรเจตวา เตห สณตวา เตนห มหาราช อมเห ตตเถว เนถาต กถเต ตเถว อกรฯ เต อโภ ทมมนา ว อาคนตวา

เยน สจเจนย สาโม ธมมจาร ปน อห เอเตน สจจวชเชน วส สามสส หยตตฯ ๑

เอวมาทกาห สตตคาถาห สจจกรย อกสฯ ตโต วสนธร นาม คนธมาทนวาสน เทวธตา มหาสตตสส อตตภวเน มาตภตปพพา ว ต การณ ญตวา

น เม ปยตโร โกจ อโญ สาโม ห วชชตตฯ ๒

สจจกรย อกาสฯ ตสสา สจจกรยาวสาเน สาโม อโรโค หตวา สมฏฐหฯ อต อโรคภาโว มาตาปตน จกขปฏลาโภ อรณคคมน เทวตานภาเวน เตส จตนน อสสเม ปากฎภาโว จาต สพพ อจฉรย เอกกขเณเยว อโหสฯ เอวห เตส อผาสก อโหสฯ ราชาป อปปมตโต หตวา ปจสล คเหตวา ทานาทก ปญ กตวา ปจสลจ รกขตวา ธมเมน รชช กาเรสฯ (ขาด ม. ๑๙๐ ตามเรอง)

ขอมลประกอบ: อรรถกถาสวณณสามชาดก ๓

อตเต ภกขเว พาราณสนครโต อวทเร นทยา โอรมตเร เอโก เนสาทคาโม อโหสฯ ปรตเรป เอโก เนสาทคาโม อโหสฯ เอเกกสม คาเม ปจ ปจ กลสตาน วสนต ทวส คาเมส เทว เนสาทเชฏกา สหายกา อเหสฯ เต ทหรกาเลเยว เอว กตก กรส สเจ อมเหส เอกสส ธตา โหต เอกสส ปตโต เตส อาวาหววาห กโรมาตฯ อถ โอรมตเร คามเชฏกสส เคเห ปตโต วชายฯ ชาตกขเณเยวสส ทกเลน ปฏคคหตตตา ทกโล ตเวว นาม กรสฯ อตรสส เคเห ธตา วชายฯ ตสสา ปรตเร ชาตตตา ปารกาต นาม กรสฯ เต อโภป อภรปา ปาสาทกา สวณณวณณา อเหส เต เนสาทกเล ชาตาป ปาณาตปาตนนาม น กรสฯ อปรภาเค โสฬสวสสทเทสก ทกลกมาร มาตาปตโร อาหส ตาต กมารก เต อาเนสสามาตฯ โส ปน พรหมโลกโต อาคโต สทธสตโต อโภป กณเณ ปทหตวา น เม ฆราวาเสน อตโถ อมมตาต มา เอว อวจตถาต วตวา ยาว ทตยมป ตตยมป วจจมาโนป น อจฉฯ ปารกาป มาตาปตห อมม อมหาก สหายกสส ปตโต อตถ โส อภรโป ปาสาทโก สวณณวณโณ ตสส ต ทสสามาต วตตาป ตเถว วตวา อโภ กณเณ ปทหฯ

๑ ชา.อ. ๙/๑๖๗. ๒ ชา.อ. ๙/๑๖๙. ๓ ชา.อ. ๙/๑๓๒.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๑๗

สาป พรหมโลกโต อาคตา สทธสตตาฯ ตทา ทกลกมาโรป ตสสา รหสเสน สาสน ปหณ สเจ ปารกา เมถนธมเมน อตถกา อสส เคห คจฉต มม เมถนฉนโท นตถตฯ สาป ตสส ตเถว สาสน เปเสสฯ มาตาปตโร ปน เตส อนจฉมานานเว อาวาหววาห กรสฯ.... ? อเปกขากถา ม. ๑๙๑ อเบกขาในพรหมวหาร (สานวนท ๑ พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๘๐ ใหม)

อเปกขาต ปเนตถฯ จตตสส ราคปฏเฆส อปตตวา สตเตส มชฌตตภาวปคมน อเปกขา นามฯ สา พรหมวหารานมญตโร ๑ โหตฯ พรหมวหารา ห จตพพธา โหนต เมตตา กรณา มทตา อเปกขาตฯ ตตถ เมตตา สตตาน หตาการปปวตตลกขณา หตปสหารรสา ๒ , กรณา สตตาน ทกขาปนยนาการปปวตตลกขณา ปรทกขาสหนรสา, มทตา ปรสมปตตยา ปโมทนลกขณา อนสสายนรสา ๓ , อเปกขา สตเตส มชฌตตาการปปวตตลกขณา สมภาวทสสนรสาฯ ยถาวตตาย อเปกขา อธาธปเปตา โหตฯ อเปกขา ปนาย ยทา เมตตาทก ปรมพรหมวหารตตย ภาเวต น สกกา ตทา ภาเวตพพาฯ ตตรท ภาวนาวธานฯ อเปกขาภาวน อารภตกาเมน ปยปคคลาทส ยงกจ อชฌเปกขตวา  “อย กมมสสโก โหต กมมทายาโทต อาทนา นเยน ตสส กมมสสกตา กมมทายาทตา จ ปจจเวกขตพพาฯ อชฌเปกขตวา ตสส กมมสสกตาทภาเวน ปจจเวกขโต พรหมวหารเปกขา อาเสวตพพา ภาเวตพพา พหลกาตพพาฯ อเปกขาภาวน ห ภาเวตกาโม อตตโน สมปตตปตตกาเลป วปตตปตตกาเลป ปฏฆานนยวเสน เนว อณณเมยย น โอณเมยย ยทา ปฏโฆ วา อนนโย วา จตเต อปปนโน ตทา ต วปสเมต วายเมยย, อาทมห กมมเจว กมมวปากจ ปจจเวกขตวา อท กมมนทาน กมเมน ปวตตต โหตต นเยน กมมสส กจจ กตวา ธร นกขเปยย กมม ธร วหาเปนโต วย ภเวยยฯ โส เอว อปปนนเปกขาจตโต หตวา ตโต อเปกขา‐ สหคเตน เจตสา  “สพเพ สตตา กมมสสกา กมมทายาทา กมมโยน กมมพนธ กมมปฏสสรณา ย กมม กรสสนต กลยาณ วา ปาปก วา ตสส ทายาทา ภวสสนตต ๑ นเยน โอธโส วา อโนธโส วา อทธมโธ ตรย สพพธ สพพตตตาย สพพาวนต โลก ๒ อเปกขาย ผเรยยฯ ปฏฆานนเยห ห

๑ ขอความเชนน พระธรรมกตตวงศ แตงไว ๒ นย ไดแก อญตโร บาง อญตรา บาง ในป การศกษา ๒๕๕๔ ใหถอยตท อญตโร (เทยบ ม. ๔๙)

๒ นวาตามคมภร อภธมมาวตาร แตในบางคมภร เชน สงคห.ฏกา. ๑/๒๕๙ วา หตสขปสหรณลกขณา ๓ อภ.วตาร. ๑/๗๗‐๗๘ (ฉบบภมพโลภกข), เทยบ ม. ๑๔๙. ๑ เทยบ อง.ปจก ๒๒/๕๗/๘๒. ๒ วสทธ. ๒/๑๐๙.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๑๘

อปปฏหตสส จตตสส อเปกขาภาโว ปกตยา ปวตตต, เอวรปา ปน อเปกขา อญาณสหคตา โหต ยา อญาณเปกขาต วจจต สเขน จ ปฏฆานนยภาเวน วปรณาม คจฉตฯ ม. ๑๙๑ อเปกขาในพรหมวหาร (สานวนท ๒, พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๗๖ เกา)

อเปกขา พรหมวหารานมญตรา ๑ โหนตฯ จตตสส ราคปฏเฆส อปตตวา สตเตสฯ มชฌตตาการปปวตต อเปกขา นามฯ พรหมวหารา ห จตพพธา โหนต  “เมตตา กรณา มทตา อเปกขาตฯ ตตถ เมตตา สตตาน หตาการปปวตตลกขณา สขปนยนาการปปวตตา, กรณา สตตาน ทกขาปนยนาการปปวตตลกขณา, มทตา สตตาน สมปตตยา ปโมทนลกขณา, อเปกขา สตเตส มชฌตตาการปปวตตลกขณาฯ อเปกขา นามาย ยทา อตเร เมตตาทโย น สกกา ภาเวต ตทา ภเวตพพาฯ ตตรท ภาวนาวธานฯ อาทมห ต ภาเวตกาโม ตสม ปคคเล วา สพเพส วา ปคคเลส  “อย กมมสสโก โหต กมมทายาโทตอาทนา นเยน ปจจเวกขตวา ภเวยยฯ เอว กมมสสกต ปจจเวกขโต จตเต มชฌตตาสงขาตา อเปกขา อปปชชตฯ อมนา นยาเมน อเปกขา จตเต อปปาเทตพพาฯ กถฯ ตสส สมปตตปตตกาเลป วปตตปตตกาเลป จตต สวรตวา ราค‐ ปฏฆวเสน อจจาวจาการ น ทสเสยยฯ ตสส สมปตตปตตสส วา วปตตปตตสส วา ต อชฌเปกเขยย, ตสส กมม กมมวปากจ ปจจเวกเขยย “อท กมม โหต, อท กมเมน ปวตตต โหตต‐ อาทนา นเยน จนเตยยฯ เอว สนเต อเปกขา จตเต อปปชชตฯ ตโต เอว อปปนนเปกขาสหคเตน เจตสา  “สพเพ สตตา กมมสสกา กมมทายาทา กมมโยน กมมพนธ กมมปฏสรณา ย กมม กรสสนต กลยาณ วา ปาปก วา ตสส ทายาทา ภวสสนตต ๒ โอธโส วา อโนธโส วา อทธมโธ ตรย สพพธ สพพตตตาย สพพาวนต โลก ผเรยยฯ อเปกขา ห ราคปฏเฆห อนปหเต จตเต ปกตยา ปวตตต, อญาเณน ปน สหคตา โหต สเขน จ ราคปฏฆภาเวน ปรณาม คจฉตฯ ม. ๑๙๒ อนทจรงภาวะ (พระธรรมกตตวงศ, แบบฝกหด ๑๑ ต.ค. ๕๕ ดสานวนเกาท ๐๐๘/๗๘)

ยถาวตตนเยน ห จตตสส อเปกขาภาโว ปกตยา สวตตตฯ จตเต ราคปฏเฆห อปปหเต อเปกขา ปากตกา โหตฯ เอวรปา ปน อญาณสหคตา หตวา อญาณเปกขาต วจจต, สเขน จ ปฏฆานนยภาเวน วปรณาม คจฉตฯ อมหาก ห สตถา สาวเก อทสเมว จตตสส อเปกขาภาว ภยโย หตกกรภตปรสทธภาวสงขาต ธมมปฏปตตภาว อาโรปาเปต อนสาสตฯ น เกวลเยว อปปฏหตจตตกาเล อเปกขโก โหต, อถโข ยทาป เยน เกนจ ปฏหตจตโต หตวา ราคปฏม อปปาเทต ตทา ญาณวเสน ต นวาเรต จตต อปสเมต จตต จ อเปกขาสหคต กาต สกโกตฯ

๑ ขอความเชนน พระธรรมกตตวงศ แตงไว ๒ นย ไดแก อญตโร บาง อญตรา บาง ในป การศกษา ๒๕๕๔ ใหถอยตท อญตโร (เทยบ ม. ๔๙)

๒ เทยบ อง.ปจก ๒๒/๕๗/๘๒.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๑๙

อเปกขาย ห ราคสงขาโต อนโรโธ ปฏฆสงขาโต วโรโธ จ ทรปจจตถกา โหนต, อญาณเปกขาต ปเนตถ อญาณ อาสนนปจจตถกฯ ตสมา อเปกขาภาวนากาเล อตตาน อปม กตวา ภาเวตพพาฯ กถฯ ยถา ห เนว ปเรส สกภณฑสส อนโรธภต อภชฌ อจฉต น จ ปเรส อตตน วโรธภต พยาปาท, ตถา สยมป ปเรส ตาทส อนโรธวโรธ น อปปาเทยย, เตส ปน มชฌตตจตโต สยาฯ อถวา มชฌตตปคคล อปม กตวา อเปกขา ภาเวตพพาฯ กถฯ ยถาห เสยยถาป นาม เอก ปคคล เนว มนาป น อมนาป ทสวา อเปกขโก อสส, เอวเมว สพเพ สตตา อเปกขาย ผรตตฯ ๑

? อเปกขากถา, นารทชาตกกถา ม. ๑๙๓ อเบกขาในปญญา (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๙๙)

ยา วจยปรเสนวจนนคหณากาเรน ปวตตา ปญา, สา น อเปกขา โหต, อย ปญา เหตกา โหตฯ ยา ปน ปรเยสนคหณาภาเวน วชนนมชชตตากาเรน ปวตตา ปญา, สา อเปกขา โหต, อย ปญา ผลภตา โหตฯ โพชฌงคเปกขา เอวมากาเรน ปวตตตฯ เอตถ ปน ปญานเปกขาสงขารเปกขาสเสน วตตนเยน วปสสนเปกขา อธปเปตาฯ ๒ ตตราย อปมาฯ

ยถา ห ปรสสส สาย เคห ปวฏ สปป อชปททณฑ คเหตวา ปรเยสมานสส ต ถสโกฏเก นปนน ทสวา สปโป นโข โนต อวโลเกนตสส โสวตถกตตย ทสวา นพเพมตกสส สปโป น สปโปต วจนเน มชฌตตตา โหต, เอวเมว ยา อารทธวปสสกสส วปสสนาาเณน ลกขณตตเย ทฏเ สงขาราน อนจจภาวาทวจนเน มชฌตตตา อปปชชต อย วปสสนเปกขา นามฯ ยถา ปน ตสส ปรสสส อชปททณเฑน คาฬห สปป คเหตวา กนตาห อม สปป อวเหเนโต อตตานจ อมนา อฑสาเปนโต มเจยยนต มจนาการเมว ปรเยสโต คหเณ มชฌตตตา โหต, เอวเมว ยา ลกขณตตยสส ทฏตตา อาทตเต วย ตโย ภเว ปสสโต สงขารคคหเณ มชฌตตตา อย สงขารเปกขา นามฯ อต วปสสนเปกขาย สทธาย สงขารเปกขาป สทธาว โหตฯ ๑

จตตเถ สตปฏฐาเน อนปพเพน สตปฏฐาน ปฏปชชนตสส  “ปญาย ต อนโรธวโรธปหาน ทสวา อเปกขโก สฏ วหรตต ทสสตา อเปกขา อปปชชต, อย สตปฏฐานเปกขา นามฯ

อตรา อเปกขาป เวทตพพาฯ ยา ปน กาเลน กาล อเปกขานมตต มนสกโรตต เอวมาคตา อนจจารทธนาตสถลวรยสงขาตา อเปกขา, อย วรยเปกขา นามฯ ยา ปน  “ยสม สมเย กามาวจร กสล จตต อปปนน โหต อเปกขาสหคตนต เอวมาคตา อทกขมสขสญตา

๑ อภ.ว. ๓๕/๗๔๘/๓๗๔, วสทธ. ๒/๙๓. ๒ เอตถ ปน สงขารเปกขาวปสสนเปกขา อธปเปตาฯ ๑ วสทธ. ๑/๒๐๖‐๒๐๗.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๒๐

อเปกขา, อย เวทนเปกขา นามฯ ยา ฉนทาทส เยวาปนเกส อาคตา สหชาตาน สมวาหตภตา อเปกขา, อย ตตรมชฌตตเปกขา นามฯ ๑ ปจฉมาย ทพพธา อเปกขา ปกตยา สวชชตฯ

นารทชาตกสงขาเตเยส ๒ ทสชาตชาตกคนเถ อเปกขาปารม อททฏฐาฯ ตตราย สงเขปตโถฯ อตเต วเทหรฏเฐ องคต นาม ราชา คณสส นาม ชวกสส วจน สตวา นตถ ปญ นตถ ปาปนต เอวมาทนา นเยน มจฉาทฏฐ คณหฯ โสป รจาย นาม ธตยา สมมา ธมม กถโต ๓ ต มจฉาทฏฐ น ปชหฯ นารโท นาม พรหมา ตสสา รจาย ราชธตยา อธฏฐาน ญตวา พรหมโลกโต อาโรหตวา องคตรโญ ธมม เทเสตวา ตสส มจฉาทฏฐ อทธรฯ อท วตถ  “นารโท นาม พรหมา สมาธ วฑเฒตวา อเปกขาปารสทธ จตตถ ฌาน อปาปณต ปรทปก โหต, ตสมา อท นารทชาตก อเปกขาปารมปรทปก โหตฯ ตตรายมตโถฯ

น ห ปคคโล อเปกขาย สมนนาคโต อญานเปกขาย อชฌเปกขาต, โส ปน ยทา ย กาตพพ ตทา ต กโรต, ธมมปปเรโต จ อคตอภาเวน อเปกขาย อสมนนาคโต สาธกตร กโรตฯ ยห เหฏฐา  “ปคคโล สตเตส มชฌตตาการภโต ก ทจจรต ก สจรต, สตตา กมมสสกา กมม‐ ทายาทา กมมโยน กมมพนธ กมมปฏสรณา ย กมม กรสสนต กลยาณ วา ปาปก วา ตสส ทายาทา ภวสสนตต ๑ สตตาน กมม ปจจเวกขต, ยถาภต วจนาตต อท  “ยตตต วจจตฯ ตสมา อย อเปกขา อจฉตพพา โหตฯ ? ขนตกถา ม. ๑๙๔ ขนตความอดทน (พระธรรมกตตวงศ, แบบฝกหด ๒๘ ต.ค. ๕๔)

ขนต นาม ขมน รปาทน ผฏฐกาเล โลภสสป โทสสสป โมหสสป ขมนตาฯ ๒ ตตราย อธปปาโยฯ ย เตส ขโม โหต ยาน รปาทน จกขวาทน อาปาถมาคนตวา โลภ อปปาเทนตป วนาส

๑ วสทธ. ๑/๒๐๕. ๒ พงตรวจดใน ข.ชา. ๒๘/๘๓๔/๒๙๒, ชา.อ. ๑๐/๑๖๘. ๓ ผดหลกการแตงกรรมวาจก บณฑตพงพจารณา เพราะในทนกรรมซอนกรรม คอ ทง โส ซงเปน

วเสสนะของกรรมแตถกนาไปเปนประธานในประโยค และ ธมม ซงเปน อวตตกมม ใน กถโต แตมกรณยกเวน บาง เชน ปฏฐ ทม อวตตกมม มารบอกขนหนง ตวอยางในคมภรวสทธมรรค (วสทธ. ๑/๒๙๐) วา นสสย‐ วหาร ปฏเฐน ภควตา  –พระผมพระภาคเจาอนเขาทลถามซงนสสยวหารแลว หรอในบพพภาคปาฏโมกขวา อห อายสมา (อตถนนาเมน) วนย ปฏโฐ วสชเชยย

๑ เทยบ อง.ปจก ๒๒/๕๗/๘๒. ๒ เทยบ ม. ๑๑๙, ๒๓๔.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๒๑

อปปาเทนตป วเหส อปปาเทนตป โลภาทน วเสน กายวาจาห วการ น ทสเสต, ย สตณหาทห อปปาทตาน ทกขาน เวทนาน ขโม โหต, ย อเนกวธกรณยปรปรเณ สารรกาน ทกขาน เวทนาน ขโม โหต, ย จ ทรตตาน ทราคตาน อมนาปาน วจนปถาน ขโม โหต, อท ขนตต สงข คจฉตฯ ๑

รฏฐปสาสเน ห ราชา มหาขตตโย รฏฐาน หตาย สขาย ขนต ปรปเรตฯ โอธโส ปนาย วจจเตฯ ย โส วรชาโต ขโม โหต จกขวาทปถมาคตารมมณาน ผสนโต อปปนนาน โลภโทสโมหาน, ขโม สตณหาทน ทกขาน, ขโม ทรตตาน ทราคตาน วจนปถาน, อเนกวธกรณยปรปรเณ สารรกาน ทกขาน ตพพาน ขราน กฏกาน อสาตาน อมนาปาน ปาณหราน อธวาสกชาตโก โหต กายาท‐ ตทวาร อาการจ สฏ สยเมต, อท ขนตต สงข คจฉตฯ

ยา จ ทสนน ปารมน นวมภตา เมตตา ยา จ ทสวธาน ราชธมมาน นวมภตา ขนต, ตทภย นาเมน นานาป โหต อญมญสส ปน ปจจโย โหต, ตทภยสส จ ปฏปตต อญมญ‐ มสสตา โหตฯ กถฯ ขนตปรภาวตา ขนตอนคคหตา (ขนโตปตถมภตา) เมตตา สฏ สมจ ปวตตต, เมตตาปรภาวตา เมตตานคคหตา (เมตโตปตถมภตา) ขนตป สฏ สมจ ปวตตตเยวฯ (สา เมตตา ขนตอปตถมภตา อจฉตพพา, สา ขนต เมตตาอปตถมภตา อจฉตพพา) ๒

ตตราย อธปปาโยฯ มชชต สนยหต เอตายาต เมตตาฯ อถวา เมตตา นาม สตเตส เมตตายนา เมตตายตตต สตตาน วา สขกามตาฯ สา พยาปาทปจจนกา โหตฯ ตสมา ห ยทา พยาปาโท อปปนโน โหต, ตทา ต วปสเมต ขนต อปปาเทตพพา พยาปาทนยาน จ อารมมณาน อธวาสนขนต อปปาเทตพพาฯ อปจ เมตตาภาวนากาเล น เกวล พยาปาทสมปยตต จตต น อปปาเทตพพ, อถโข เมตตาสนนลกขโณ ราโคป น อปปาเทตพโพฯ ตสมา ตทา อปปชชมานก‐ ราคสส เจว ราคนยาน อารมมณานจ ขนต อจฉตพพาฯ เอว สต เมตตาภาวนา สฏ ปวตตตฯ ม. ๑๙๕ ในขอวา (สานวนท ๑, พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๑๓๖)

ขนโตปตถมภตา เมตตาต เจตถ โทสพยาปาทปฏปกขภตา เมตตา ขนโตปนสสยา อปปชชตฯ กถฯ ขนตปรภาวตา ขนตอนคคหตา เมตตา สฏ ปวตตต, เมตตาปรภาวตา เมตตา‐ นคคหตา ขนตป สฏ ปวตตตเยวฯ ตตราย อธปปาโยฯ มชชต สนยหต เอตายาต เมตตาฯ อถวา เมตตา นาม สตเตส เมตตายนา เมตตายตตต สตตาน วา สขกามตาฯ ๑ สา พยาปาทปจจนกา

๑ ขมนตา‐เปน อธวาสน อธวาสนตา กได/ มชชต สนยหต เอตายาต เมตตา. (ท.ฏ.อภนว. ๑/๒๕๙)/ ย แปลวา ขอทบคคลเปน...

๒ ผรวบรวมเพมขอความในวงเลบ เพอใหสอดคลองกบเนอหาใน ม. ๑๙๕. ๑ ดคาอธบาย เมตตา ใน ม. ๑๔๙.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๒๒

โหตฯ ตสมา ห ยทา พยาปาโท อปปนโน โหต, ตทา ต วปสเมต ขนต อปปาเทตพพา พยาปาทนยาน จ อารมมณาน อธวาสนขนต อปปาเทตพพาฯ อปจ เมตตาภาวนากาเล น เกวล พยาปาทสมปยตต จตต น อปปาเทตพพ, อถโข เมตตาสนนลกขโณ ราโคป น อปปาเทตพโพฯ ตสมา ตทา อปปชชมานกราคสส เจว ราคนยาน อารมมณานจ ขนต อจฉตพพาฯ เอว สต เมตตาภาวนา สฏ ปวตตตฯ

เมตโตปตถมภตา ขนตต ปเนตถ สเจ ขนต ภาเวนตสส ขนตเยว สยา เมตตา น สยา, ขนตภาวนา ทลลภา ทกกราฯ ตสมา พลวต ขนต อจฉตพพาฯ ขนตจ ภาเวนเตน โลภาทส อปปนเนส วา โลภาทน ปทฏฐานารมมเณส อาปถ อาคจฉนเตส วา พลวต ขนต อจฉตพพา เต วกขมภตฯ สเจ ขนต ทพพลา สยา, โลภาทโย วกขมภต น สกโกต วา เตส น ชนาต วาฯ เอว โลภาทโย ภยโยโส อปปชชนต สวตตนต, ตสสา ขนตยา ทพพลาย ชนนตฯ เมตตปตถมภตา ห ขนต พลวต หตวา กเลเส วปสเมต สกโกตฯ ตสมา โย อมเมว ขนต พลวนต กาต อจฉต เตน โลภาทกกเลเส เจว กเลสวตถภตาน จ อารมมณาน วปสเมต เมตตา ภาเวตพพาฯ อปจ  “สพเพ สตตา สขตา โหนต อพยาปชฌาต เอว สพพสตเต เมตตา ผรตพพาฯ ยถา ห กเลสคควเสน ตตต จตต เมตโตทเกน สจยมาน ขปปเมว สนต โหต วปสนต, เอว โลภาทกเลสาน วปสมาย อโนธโส เมตตา ผรตพพาฯ เอว เมตตปตถมภตา ขนต พลวต หตวา กเลเส วปสเมต สกโกตฯ ขนต ทสวธาน ราชธมมาน นวมา โหตฯ ม. ๑๙๕ ในขอวา (สานวนท ๒, พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๑๓๘, ๑๔๐)

ย สา เมตตา ขนตอปตถมภตา อจฉตพพาต วตต, ตตราย อธปปาโยฯ มชชต สนยหต เอตายาต เมตตาฯ อถวา เมตตา นาม สตเตส เมตตายนา เมตตายตตต สตตาน วา สขกามตาฯ สา พยาปาทปจจนกา โหตฯ ตสมา ห ยทา พยาปาโท อปปนโน โหต, ตทา ต วปสเมต ขนต อปปาเทตพพา พยาปาทนยาน จ อารมมณาน อธวาสนขนต อปปาเทตพพาฯ อปจ เมตตา‐ ภาวนากาเล น เกวล พยาปาทสมปยตต จตต น อปปาเทตพพ, อถโข เมตตาสนนลกขโณ ราโคป น อปปาเทตพโพฯ ตสมา ตทา อปปชชมานกราคสส เจว ราคนยาน อารมมณานจ ขนต อจฉตพพาฯ เอว สต เมตตาภาวนา สฏ ปวตตตฯ

ย สา ขนต เมตโตปตถมภตา อจฉตพพาต วตต, ตตราย อธปปาโยฯ สเจ ห ขนต‐ สมนนาคโต เอกนเตน ขเมยเยว ตสส อปตถมภกปจจยภเตน เมตตาธมเมน จตตสสาโท น ภเวยย, จร ขมต เจว ต ขนต สาเธต จ ทกกร โหตฯ เอตถ โลภโทสโมหสงขาตาน กเลสาน อปปนนกาเล วา โลภนยาทห อารมมเณห สมปโยคกาเล วา ขนตโกมหต อปปชชมานเจตนา

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๒๓

นทสสน หตวา ทฏฐพพาฯ ตสมา กเลสอธวาสนสงขาตา เจตสกขนต อจฉตพพาฯ สา จ พลวต อจฉตพพาฯ สเจ ปเนสา ขนต ทพพลา ภเวยย, ปราชย ปาปณาต น กเลเส วปสเมต สกโกต, เอว สต กเลสาน ชโย นาม ภวตฯ สเจ ขนต มหพพลา ภเวยย, ขมนกจจ กาต สกโกต จรจ ฐาต สกโกตฯ อปจ ขนตยา มหพพลภาว อจฉนเตน ปรสขปสหารกามตาสงขาต เมตต ปฏจจ โลภโทสโมหสงขาตา กเลสา นคคณหตพพา โหนต โลภนยาทน อารมมณาน จฯ เตนสส จตต ผรตพพฯ

เอวรโป ห กเลสนคคโห ปรสขปสหารกามตาสงขาต เมตต ปฏจจ สมชฌตฯ กถฯ โลภาทกเลสาน ปน โลภนยาทนจ อารมมณาน วเสน อาตรจตต อทเกน ปรปโผเสนโต วย เมตตาย ผเรยยฯ กเลสา ห อฏฐหตวา จตต ฑยหมาโน อคค วย โหนต เต เมตโตทเกน ปรปโผสยมานา นพพายนต เตส วา ปน อนตาโปป พลป ปรหายนต, ตโต ขนต ภยโยโส ขมน‐ กจจ กาต สกโกต, เมตตาปรภาวตา ห ขนต โลภาทกเลเส เตสจ อารมมณาน นพพาเปต สกโกตฯ ขนต ทสวธาน ราชธมมาน นวมา โหตฯ ? อวโรธนกถา ม. ๑๙๖ อธโรธนะ (พระธรรมกตตวงศ, แบบฝกหด ๑๓ ต.ค. ๒๕๕๕ )

อวโรธนนต ปเนตถฯ เอต เอว อตถโต เวทตพพฯ อวโรธน นาม ย วรทธ วรทธภาเวน ชานตวา น อภวตรตวา ๑ ปน วรทธ กโรต น ชาน วรทธ กโรต วาฯ วรทธนต เหตถ อคตวเสน ยตตธมมโต ๒ วรทธ อาท กตวา สพพสมมตตโต วรทธ สนธาเยต วตตฯ อทเมตถ นทสสน โหต ย อฏฐารมมณภต วฑฒนมป อนฏฐารมมณภต หายนมป ปฏลภนโต กายาทน ตาทภาว รกขต สกโกต, น อนโรธวโรธวเสน ๓ อจจาวจ อาการ ทสเสตฯ ปถชชนา นาม อาทมห  “อท วรทธนต อญาเณน วรทธ กโรนตฯ สเจ ปน สสต ตเถว กเรยย, น จ  “อท วรทธ อท อวรทธนต ชานต สกเขยย, เอว สต เต เนว สมมตต ชานนต น มจฉตต น จ สมมา ปฏปชชต สกโกนตฯ อปรมป นทสสน ทฏฐพพฯ สเจ คณเชฏฐกภโต ปสาสนการ ฉนทาคตวเสนป โทสาคตวเสนป โมหาคต‐ วเสนป ภยาคตวเสนป วรทธ กเรยย, เย ชเน ปสาสต, เต วหญนต ทกข เสนต จฯ สเจป เต ชนา ตเถว วรทธ กเรยย สพเพเต อนตมโส ปสาสนการป ตถา วหญนต ทกข เสนต จฯ สเจ

๑ เชน อภวตรต ก. ขาม, กาวลวง, สงเกต ในทนแปลวา ขนดอ ๒ ยตต อต. (นาม.), ยตต กต. (คณ.) ๓ เชน อนโรธวโรธปปหาน (วสทธ. ๑/๙๘)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๒๔

ปน ปสาสนการ ธมมกจตโต สมมตตปรายโน หตวา สมมตตมจฉตต ชานต สกขตวา อตตโน กจจาน ธมมปถานคตาน เจว อวรทธาน จ กเรยย, อตตโน จ ชเน ตถา กาเรต อนสาเสยยฯ เตป ชนา ยถานสฏฐ ปฏปชชนตา อตตโน กจจาน ธมมปถานคตาน เจว อวรทธาน จ กเรยย, เอว สต สพเพเยว สข เสนตฯ ม. ๑๙๖ กลาวโดยเฉพาะขอ (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๘๔, ๐๑๑/๑๔๒)

อวโรธน ห ทสวธาน ราชธมมานมญตโร โหตฯ ตตราย สงเขปตโถฯ ย ราชา ขตตยปเวณภเตส ราชธมเมส ปตฏฐาต, ราชธมมโต เจว นตสตถโต จ อวรทธจรย จรต, ยตตโต อวราเธตวา จรต, โย กตกลยาโณ โหต ปคคหารโห, ต อนรปโต ปคคณหาต อปตถมเถต, โย กตปาโป โหต นคคหารโห, ต ธมมเกน นคคเหน นคคณหาต, ต ต ฉนทาทคมนวเสน เนว อปตถมเภต น ปคคณหาต น นคคณหาต, ย จ ราชา ลาภยสปสสาสขสงขาตาน อฏฐารมมณาน อนภวนโต น อนโรธาการมป โสมนสสาการมป ปาตกโรต ย ทสวา ชนา  “อย อฏฐารมมเณส ปมตโต โหตต อวมญนต อลาภอยสนนทาทกขสงขาตาน วา อนฏฐารมมณาน ปฏลภนโต น วโรธาการมป โทมนสสาราการมป ปาตกโรต ย ทสวา ชนา “อย น ขนตโก โหตต อวมญนต, ย วา ทสวา อมจจาภจจาทโย อตตโน ปรชนา อตตสนตป โกลาหลชาตา โหนตป ตาทภาเว ปน สณฐาต, อปากตกจ อจจาวจาการ น ทสเสต, อท อวโรธน นามฯ อท โยนโส ปจจเวกขตา สกกา ญาต  “อวโรธน สพเพสเยว ราชธมมาน สโมธาน โหตตฯ กสมาฯ เย ห ทสวธา ราชธมมา สพเพเปเต อวรทธปฏปทา โหนต อนโลมปฏปทา อนรปปฏปทาฯ กถฯ สเจ เตส ยงกจ น ปฏปชเชยย, ตสม วรทธปฏปท ปฏปชชต นามฯ สเจ ปน ตเทว ราชธมม วา สพเพ วา ปฏปชเชยย อวรทธปฏปท ปฏปชชต นามฯ ตสมา สรปโต ย  “อปณณกภต อวโรธนภตนต วจจต, อท เตส ทานาททสราชธมเมส ปธานภต โหตฯ (ขาด ม. ๑๙๗ อนง ทศบารม) ม. ๒๐๑ อนง ในวโรกาส (สานวนท ๑, ไมปรากฏผแตง ๐๐๖/๕๙)

อมสมห วโรกาเส จกกวสสส นวมนโท ภมพลอตลยเตโช มหาราชา อมรนทวนจฉย‐ ราชสณฐาคารปรเวเณ มหาสมาคมฏฐาน คนตวา ปรนพพานโต ปฏฐาย ปจสตาธกาน ทวนน สหสสานมปร เอกตสตมสส สวจฉรสสจจเยน มาคสรมาสสส ปจเม ทเน สมปตเต เอตทโวจ ต โข ปเนต มยห ปรมปตปาโมชชาวห โหต ย สพเพว ทยยรฏฐวาส สมานจตตา สมานจฉนทา สมคคา หตวา มยห สมภวทนสมมเต มงคลทวเส สมปตเต สมาคนตวา นจจกาล มยห วร เทถ สมภตตจ ทสเสถ อทเส โอกาเส ตมเห วร ทมมฯ

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๒๕

ทยยรฏฐวาส ห อตตโน อตตโน ปญาสามตถเยน เจว สจรตธมเมน จ อตตโน ทยยรฏฐสสสสรยเจว ภชชสจ อทธนยจ จรฏฐตกจ กตวา อภรกขต สมตถาเยว โหนต อทาน ปน สพพาภวฑฒห สทธ อสสรยจ สนตสขจ

ตานป โน อตตโน อตตโน รฏฐสส อภสมภตตพหเลห ปพพการห อภรกขตาน โหนต พหลกตานฯ ตสมา ห เอตรห สพเพป มย ทยยรฏฐสสรยจ ภชสสจ อทธนยเจว จรฏฐตจ กตวา อภรกขต อตภารา จสสาม ธรคคาหา จ ตปปจจยา ปน ทยยรฏฐ สกขสสต ทฆมทธาน นรนตร ทยยรฏฐสสสรย อภรกขตตฯ

อมสมมปนาห กถาปรโยสาเน รตนตตยานภาว อาทสส สพเพส ตมหาก ปสทธวร ททาม รตนตตยานภาเวน รตนตตยเตชสา ยจ โว สกกต โหต เอตสสธานภาวโต สขตา โหถ นททกขา อนฆา นรปททวา พลปปตตา จ สปปญา สพพตโต จ นคคตา พยตตา โหถ สมตถา จ หตาวหาน สพพทา อจจาวจาน กจจาน ยถจฉต ปยชตนตฯ

ม. ๒๐๑ อนง ในวโรกาส (สานวนท ๒, ไมปรากฏผแตง ๐๐๙/๕๐) อมสมห วโรกาเส ภมพลอตลยเตโช มหาราชา ปจจสสมเย อมรนทวนจฉยราช‐

สณฐาคารปรเวเณ มหาสมาคมฏฐาน คนตวา ปรนพพานโต ปฏฐาย ปจสตาธกาน ทวนน สหสสานปร เอกตสมสส สวจฉรสสจจเยน มาคสรมาสสส ปจเม ทเน สมปตเต ปฐมวจน อภาส ตมเหส ปสนโนมห ตมเห สมานจตตา สมานจฉนทา สมคคา หตวา มยห สมภวทนสมมเต มงคลทวเส สมปตเต สมาคนตวา นจจกาล มยห วร เทถ สมภตตจ ทสเสถ อทเส โอกาเส ตมเห วราส ทมมฯ

ทยยรฏฐวาส ห ทยยา อตตโน อตตโน รฏฐสส อภสมภตตพหลา โหนต สพเพว สมานจฉนทา สมคคา หตวา ปญาย สมนนาคตา ย กรณยเจว โหต สจรตจ สพพนต กตวา กลยาณธมมจ ทยยรฏฐสสรยจ สขสนตจ สพพาภวฑฒจ อภรกขนตฯ ปพพาธขตตยา เจว ปพพาธมตตา จ ทยยรฏฐาภสมภตตกา หตวา ยาวชชกาลา ทยยรฏฐสสรย อนรกขนตฯ ปจจปปนเน ห ทยยา สมานจฉนทา สมคคา หตวา ทฆมทธาน นรนตร ทยยรฏฐสสรย อนรกขต สกขสสนตฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๒๖

สพเพว ตมเห กายจตตพลสมปนนา สมาทหตจตตา สมคคา หตวา รฏฐสส เจว อตตโน จ ปเรส จ หตสขาวห กลยาณมนยเชถ ยาน กมมาน กรณยาน สจรตาน จ โหนต ตาน กตวา ฉนทชาตา อสสาหปปตตา หตวา อนปพเพน สาตถ สผลจ สพพกรณย อภนปผาเทถ สทา อทธ วรฬห เวปลล จ ปปโปถ จร สพเพส ทยยาน จรฐต เจว ทยยรฏฐาภวฑฒ จ ทยยรฏฐสสรย ภวนตตฯ ม. ๒๐๑ อนง ในวโรกาส (สานวนท ๓, พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๐๕)

อมสมห วโรกาเส ทยยานมนโท มหาราชา ปพพณหสมเย อมรนทวนจฉยราช‐ สณฐาคารปรเวเณ มหาสมาคมฏฐาน คนตวา พทธปรนพพานโต ปฏฐาย ปจสตาธกาน เทวสวจฉรสหสสานมปร เอกตตสมสส สวจฉรสสจจเยน มาคสรมาสสส ปจเม ทวเส สมปตเต ปรมวจน อภาสฯ ตมเหส ปสนโนสม, ตมเห สมานจตตา สมานจฉนทา สมคคา หตวา, มยห สมภวทนสมมเต มงคลทวเส สมปตเต, สมาคนตวา นจจกาล มยห วราสวฑฒปรทปน วร เทถ สมภตตจ เทเสถ อทเส โอกาเส ตมเหเยว เม เมตตธมม ปฏคคณหถ จฯ

ทยยรฏฐนวาสโน ห รฏฐกามา โหนต รฏฐสส จรฏฐตกามา, เตส ปญาย เจว สามตถเยน จ รฏฐกามตาย จ ธมเมส ปตฏฐตตาย จ อสสรเยน จ ผาสวหารตาย จ กลยาณ‐ ธมเมน จ สพเพ ว รฏฐ วฑฒ ปาเปนตฯ ปพพาธขตตยา เจว ปพพาธมจจา จ ทยย‐ รฏฐสสาภสมภตตกา หตวา ปพพกาลโต ปฏฐาย ยาวชชโต ทยยรฏฐสสสสรย อนรกขนตฯ ปจจปปนเน ห ทยยา ทยยภาเว สมาหเตน เจตสา ทฆมทธาน นรนตร ทยยรฏฐสสสสรย อภรกขต สกขสสนตฯ

สพเพ ว ตมเห กายจตตพลสมปนนา สมคคา หตวา สกพทธสามตถเยห รฏฐสส เจว อตตโน จ ปเรสจ หตสขาวห กลยาณมนยชถ, สพเพ จ สจรตสณฐเตน ธมมสมาหเตน จ เจตสา อฏฐาเนน ปรกกเมน สามคคยา รฏฐสส เจว รฏฐนวาสนจ สหตตถ สผล สพพ กรณย อภนปผาเทถ, สพเพ จ สมทธ รฏฐจรฏฐตสงขาต เวปลล วฑฒ วรฬห ผาสวหารภาว รฏฐสสสสรย ทยยรฏฐ ปาเปถ โสตถนาฯ

พทโธ จ ธมโม อรโย จ สงโฆ อจเจวเมต รตนตตยจ สมมานตา ทยยชเนห เทวา สพเพ ว ทยเย อภปาลยนต ทยยา สข โหนต อกจฉชว

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๒๗

เต นพภยา สพพธ นจจกาล กายสส จตตสส พเลนเปตา ปญาย สพเพ พลสมปยตตา อตถาย รฏฐสส จ ทยยกาน กมม ปยชนต จ รฏฐวาส เขม อนฆจ อนตภาว ปาเปนต รฏฐจ สวตถภาวนตฯ

? สจจปารมกถา, วธรชาตกกถา ม. ๒๑๑ สจจบารม (สานวนท ๑ พระมหาสองสน, ปการศกษา ๒๕๕๕‐๕๖)

สจจปารมต ปเนตถฯ สจจเอว ปารม สจจปารมฯ ตตราย สจจสส วจนตโถฯ โย ยถาวาท ตถาการ โส สจจานรกขต วจจต, โย ยถาการ ตถาวาท โส สจจวาทต วจจต, โย จ ย ย ปสสต วา สณาต วา ต ต ยถาภต วทต โส ภตวาทต วจจตฯ วตตปปการาน ปน อมาน สจจาน อชตาลกขณานฯ ยา ห สจจวเสน ภาสตา วาจา สา สจจวาจา โหต, ตพพปรตา วาจา มสาวาจา โหตฯ นโร จ สจจ ปฏจจ อตตโน วจน เจว กจจ จ รกขตฯ กถฯ สจจวาท ยสม กจจสม นยยาท โต โหต, ต สฏ กโรตฯ อถวา โย ตจโฉ โหต ภโต ยตตธมโม, ต อนรกขต ปรเยสต จฯ ม. ๒๑๑ สจจบารม (สานวนท ๒ พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๐๖)

สจจปารมต ปเนตถฯ สจจเอว ปารม สจจปารมฯ อท ห สจจวจน  “ปคคโล ยถาวาท โหต ตถาวาท อนรกขต อย  “สญานรกขตต วจจตตป ปคคโล ยถาการ โหต ตถาการต วทต อย ตถาการต วจจตตป ๑ ปคคโล ยถาทสส วา ยถาภโต วา โหต ตถาทสส  “ตถาภโตต วทต อย “สจจวาทต วจจตตป อตเถส ปวตตตฯ อมาน สจจาน อชกาลตาลกขณาน โหนตฯ เอวรปา วาจา สจจวาจา โหต, มสาวาทโต วปรตาฯ สจจจาร จ ปคคโล วาจ เจว กจจ จ รกขต, ย ห กจจ คณห, ต ยาว ตกรณโต สฏ รกขตฯ อปจ อท สจจวจน สจจกรณ สนธาย วตตฯ

๑ บณฑตพงพจารณาสานวนนใหรอบคอบและพงตรวจสอบกบคมภร เทาทคนพบในคมภรทานจบค ศพทใหเขาชดกน ตางจากสานวนน วา ยถาวาท ตถาการ ยถาการ ตถาวาท (ท.ม. ๑๐/๒๑๑/๒๕๕) นกศกษา บางทานแตงวา โย ยถาวาท ตถาการ โส สจจานรกข นาม โหต, โย ยถาการ ตถาวาท โส สจจวาท นาม, โย ยงกจ ปสสตวา ยถาภต ภาสต โส ภตวาท นาม โหตฯ สจจ นาเมต ตถลกขณฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๒๘

ตตรายมตโถฯ สจจการ ย ตถ โหต อวตถ อนญถ, ต ปรเยเสต ตจ อนรกขตฯ นทสสนเจตถ ทฏฐพพฯ

ทสชาตชาตกคนเถ ๑ สจจปารมปรทปก วธรชาตก ๒ อททฏฐฯ อยเมตถ สงเขปตโถฯ อตเต กร วธรปณฑโต นาม อมจโจ อนทปตตนคเร โกรพยสส รโญ อตถธมมานสาสโก อโหส ปญวา อสมสโมฯ ๓ เอกทวส สกโกป วรณนาคราชาป สปณณราชาป ธนชยราชาป กรรฏเฐ อนทปตตนคเร อยยาน คนตวา อโปสถ สมาทยส เตป จตตาโร ราชาโนว สมาทนนโปสถา อมเหส ปน กสส สล มหนตนต อาหสฯ ๔ เตป อญมญ สญาเปต อสกโกนตา อตตโน อตตโน ทฏฐ วนจฉยต วธรปณฑต อชเฌสฯ

เตส นาคราชา โกปเนยเยป ปคคเล อกโกธ ๕ วณเณต, ครโฬ อปปาหารปรโภค วณเณต, สกโก ปจกามคเณ รตวปปหาน วณเณต, ธนชยราชา นปปลโพธภาว วณเณตฯ ๑ เตส กถ สตวา มหาสตโต  “ยสมจ เอตาน ปตฏฐตาน, ต นร ปณฑตา สมณ อาห โลเกต อาหฯ วธรปณฑโต จตนนป สล เอกสมเมว อกาสฯ ต สตวา จตตาโร ชนา หฏฐตฏฐา ตสส  “ตว เสฏโฐ ตว อนตตโรป ตว ธมมค ธมมวท สเมโธ ปญาย ปห สมวคคหตวา อมหาก วจกจฉตาน เจว

๑ ในคมภรบาล ทานเรยกชาดกชดน (๑๐ ชาดก) วา มหานบาตชาดก (มหานปาตชาตก) ๒ ดรายละเอยดใน ข.ชา. ๒๘/๘๙๓/๓๑๕, ชา.อ. ๑๐/๒๕๒. (สานวนนทานคดมาจากอรรถกถา) ๓ อตเต กรรฏเ อนทปตตนคเร ธนชยโกรโพย นาม ราชา รชช กาเรสฯ วธรปณฑโต นาม อมจโจ

ตสส อตถธมมานสาสโก อโหสฯ โส มธรกโถ มหาธมมกถโก ... อสมธโร... (ชา.อ. ๑๐/๒๔๒, ๒๕๐) ๔ สานวนอรรถกถา (ชา.อ. ๑๐/๒๔๖) ๕ อรรถกถาแนะใหใชศพทวา อกโกปน หรอ อกปปน (ดเชงอรรถตอจากน) ๑ ขอใหพจารณาคาถาสรปคาสรรเสรญของราชาทง ๔ ททานแสดงไวในอรรถกถา (ชา.อ. ๑๐/๒๕๒) วา

ขนต หเว ภาสต นาคราชา อปปาหาร ครโฬ เวนเตยโย คนธพพราชา รตวปปหาน อกจน กรน ราชเสฏโนฯ (ฉบบพมาวา ราชเสฏโฐ)

ตสสตโถ ปณฑต นาคราชา ตาว โกปเนยเยป ปคคเล อกโกปนสงขาต (อกปปนสงขาต) อธวาสน‐ ขนต วณเณต, ครโฬ อปปาหารสงขาต อาหารเหต ปาปสส อกรณ วณเณต, สกโก ปจกามคเณ รต‐ วปปหาน (ปจกามคณรตน วปปหาน) วณเณต, กรราชา นปปลโพธภาว วณเณตตฯ

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๒๙

กงข จ ฉนทส, ตว วจกจฉตาน ฉนทนโต ยถา ทนตกาโร กกเจน หตถทนต ฉนเทยย เอว ฉนทสต ถต อกสฯ ๑

นาคราชา อตตโน ภรยา วมลาเทวยา  “โส วธรปณฑโต มธรธมมกถโกต ตสส คณ วณเณสฯ สา วธรปณฑตสส คณกถ สตวา ตสส ธมมกถ โสตกามา หตวา คลานาลย ทสเสตวา “อห ธมเมน สเมน อสาหสยกมเมน อาหฏ วธรสส หทย อภปตถยาม, ต เม ลภมานาย ชวต อตถ, อลภมานาย อเธว มรณนต ๒ อาหฯ อถสส ธตา อรนทต นาม นาคกญา ตมตถ ญตวา “โย มม มาต มโนรถ มตถก ปาเปต สมตโถ โหต, โส มยห ภตตา ภวสสตต ปกาเสสฯ ปณณโก นาม ยกโข อรนทต  “ตยห วธรปณฑตสส หทย อาหรสสามต วตวา คนตวา ธนชเยน สทธ ชต กฬตวา ธนชย ชนตวา วธรปณฑต ยาจฯ ธนชโย ปน ราชา ปราชโต  “อย วธรปณฑโต มม ชวตสทโส โหตต อาหฯ วธรปณฑโต วนจฉยต อชเฌสโต  “อมสม โลเก สจจสโม อวสสโย นาม นตถ, สจจเมว กเถต วฏฏต, อห เทวสส ทาโสมห, ตยา ปราชยนเตน ชยนตสส ทาส ม ทาต วฏฏตต ๓ อาหฯ ตสส สจจวชเชน ปณณโก วธรปณฑต ลภตวา นาคภวน เนสฯ วมลาเทว ปน ตสส มธร ธมมกถ อสโสสฯ อทมป วธรปณฑตสส อตถสาธก เจว อตธมมกถ ๑ จ สจจานรกข‐ ปรทปก โหตฯ ม. ๒๑๒ อนง ทานอปมาสจจะ (ไมปรากฏผแตง ๐๐๙/๕๐)

สจจห ปณฑเตห ปพพปรตธมมภต สกลอตมห สพพทสา โอภาเสนต นกขตต วย สจจปารมสจจอปปารมสจจปรมตถปารมวเสน ตวธ โหตฯ เอว เตส ตส สจเจส อตโถ เวทตพโพฯ สมาหตปนสสยปรตปารม ปคคโล ปยปคคลโต เจว ธนโภคโต จ อธกตรโพธญาณเปโม สจจปารม นามฯ สมาหตปนสสยปรตปารม ปคคโล อตตโน กายงคโต อธกตรโพธญาณเปโม สจจอปปารม นามฯ สมาหตปนสสยปรตปารม ปคคโล อตตโน ชวตโต อธกตรโพธญาณเปโม สจจปรมตถปารม นามฯ

๑ วจกจฉา อต. บทวา วจกจฉตาน น ทานนามาจากอรรถกถา (ชา.อ. ๑๐/๒๕๓‐๔) ทานมงแตงให สมพนธกบ เอตาน ปตฏฐตาน (แตงเปนวเสสนะ) นกศกษาอาจจะปรบเปน วจกจฉ (แตงเปนนาม)

๒ ชา.อ. ๑๐/๒๕๗. ๓ ชา.อ. ๑๐/๒๙๙. ๑ ควรแตงเปนคณนาม อาจจะเปน ธมมก, อตธมมก, อตธมมกถาภต

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๓๐

? อธฏฐานปารมกถา, เนมราชชาตกกถา ม. ๒๑๒ อธษฐานบารม (พระธรรมกตตวงศ, แบบฝกหด,  ? ๒๕๕๕)

อธฏฐานปารมต ปเนตถฯ ๑ ย ทยยภาสาย อธษฐาน อต วลชต อธฏฐานวจน, ต อตถโต จตตสส ปตฏฐานฯ ต อธฏฐาน สพเพส สพพกจจปปโยเค อจฉตพพ โหตฯ กถฯ สพเพ ห ชนา อธยาปนกมมนตปโยคกสลกรณาทส ๒ ยงกจ กจจ กโรนตา ตโต ปฏลภตพพผล อาสสนตฯ ตสส อาสสตผลสส นปผตตสงขาตา สมทธ ต ยถาวตต อธฏฐาน ปฏจจ ลพภตฯ ตจ โข อธฏฐาน ผเล เจว เหตมห จ อจฉตพพ โหตฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ อธยาปเน ตาว สกขา‐ ปารคมนสงขาเต ผเล อวจเฉทโต อธยาปนสงขาเต เหตมห จ อธฏฐาน อจฉตพพ โหต, กมมนตปโยเคป ธนยสาทลาภสงขาเต ผเล กมมนตสาธกกรณสงขาเต เหตมห จ อธฏฐาน อจฉตพพ โหต, กสลกรเณป จ กลยาณสชาตกตตสมปทาสงขาเต ผเล ปาปวรตกลยาณกรณ‐ สงขาเต เหตมห จ อธฏฐาน อจฉตพพ โหตฯ สมพหลา ห ชนา อตตโน รจจนกผเลเยว อธฏฐหนต, เสยยถท, ปณฑตภาว ปตเถนตป เสฏฐภาว ปตเถนตป เอวรป วา เอวรป วา ลาภ ปตเถนตป เอวรป วา เอวรป วา ภาว ปตเถนตป; เตสมปน อาสสตผลสมปาทกเหตปปโยเค อธฏฐาน นตถ, นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ เตส โกจ อตตนา อธยาปเน กสโต โหต, ปณฑตภาว ปน สย อปปาเทตกาโม โหตป;  โกจ สมมากมมนต ปยชตวา อณ อคค สนธม สมฏฐาเปตวา มหคคกขนธกรณสทสภเต อนกกเมน ธนสจนเน กสโต โหต, สหสา ปน มหาธนราส อปปาเทตกาโม โหตป;  โกจ ปาปา วรมตเจว กลยาณ กาตจ น ปตเถต, อถวา ปาปกรณ โรเจต น กลยาณกรณ, กตตมา ปน ภวตมป สชชโน ๓ ภวตมป ปตเถต, โย  “อย ทชชโนต ต สนธาย วทต, ตสม นาภรมตปฯ ตสมา ห เหตมห อธฏฐาน อจฉตพพ โหตตฯ

เอว สต ปณฑโต โปโส อตตโน อตถ สมปสสมาโน เอวรเปน อธฏฐาเนน อาสสตผล‐ อปปาทก เหต กเรยย, ต วรย ขนต สจจ จาต อเมห ธมเมห สม สม ปวตเตยย, สม สม รกเขยย จฯ ๔

๑ อธตฏฐต เอเตน เอตถ วา อธตฏฐต อธฏฐาน (ท.ฏ.อภนว. ๑/๓๕๔) ดอธบายคาวา ปารม ใน (ท.ฏ.อภนว. ๑/๓๐๐)

๒ อธยาปน นป. เลาเรยน ๓ สชชน ป. คนผงาม, คนงาม ๔ เฉพาะยอหนาน สานวนเกา พระธรรมกตตวงศ, เฉลย ๑๓ ตลาคม ๒๕๕๓

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๓๑

ม. ๒๑๓ ตามทกลาวมาน (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๐๙) ยถาวตตนเยน  “วรย ขนต สจจ อธฏฐาน จาต จตตาโรเม ธมมา อญมญนสสตา

โหนต, เตส เอโก ธมโม ปฏปชชโต, อตเร ตโย ธมมาป ปฏปชชตาเยว โหนต, เอว อสต, เอโกป ธมโม อจฉตผล สาเธต น สกโกตฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ เอตถ อธฏฐาน, สเจ ตโย ธมมา น อปตถมภส ๑ อธฏฐาน น โหตฯ อททฏฐชาตเก อย อธฏฐานปารม โพธสตเตน อเนกชาตส ปรปรตา โหตฯ ทสชาตชาตกคนเถ เนมราชชาตก ๒ อธฏฐานปารมยา นทสสนวเสน อททฏฐฯ

อยเมตถ สงเขปตโถฯ อตเต กร วเทหรฏเฐ มถลาย เนม นาม ราชา อโหสฯ โส กสลตถโก ทาเน จ สเล จ อโปสถกมเม จ อภรโต อโหสฯ ขตตยปเวณยา ห มถลาย ราชา รชช กาเรนโต ชร ปตโต ปตตสส รชช นยยาเทตวา ปพพชฯ เนมราชา ปน นจจ ทาน ทตวา  “ทานสส นโข ผล มหนต อทาห พรหมจรยวาสสส ผลนต จนเตตวา อตตโน กงข ฉนทต นาสกขฯ ๓ โกจป รโญ กงข ฉนทต นาสกขฯ ตสม ขเณ สกกสส ภวน อณหาการ ทสเสสฯ

สกโก อาคนตวา  “มหาราช ทานโต สตคเณน สหสสคเณน สตสหสสคเณน พรหมจรย‐ วาโส มหปผโลต วณเณสฯ ๔ เทวคณา จ ราชาน ทฏกามา หตวา สกก  “ต เทวโลก อาเนหต ๕ วทสฯ สกโก มาตล เนมราชาน นมนเตต เปเสสฯ มาตล สงหาโค ๖ มถล คนตวา เนมราชาน นมนเตตวา ตาว นรย ปสสต เนส, ปจฉา เทวโลก เนสฯ นรย สคค จ ทสวา เนมราชาป  “มยาป มหาชนสส มหาทาน ทนน, พรหมจรยวาสสส ปน ปพพชต วฏฏตต จนเตตวา ปรมราชาโน วย ปพพชฯ อท ชาตก  “เนมราชา กตตพพเหตมห อธฏฐาเนน เจว ปญาย ลทธพพผเล อธฏฐาเนน จ สมนนาคโต โหตต ปรทเปตฯ

๑ แตงใหมวา สเจ อธฏฐาน เตห ธมเมห สม สม น ปวตเตยย ต อาสสตผล สาเธตฯ ๒ พงดรายละเอยดใน ข.ชา. ๒๘/๕๒๕/๑๙๘, ชา.อ. ๙/๑๗๕. (สานวนนทานแตงตามนยอรรถกถา) ๓ ชา.อ. ๙/๑๗๙, มถลนคเร (ชา.อ. ๙/๑๗๕) ๔ ชา.อ. ๙/๑๗๗, ๑๘๑. ๕ ในอรรถกถาทานใชคาวา เทวคณา ต ทฏกามมหา ต ปกโกสาเปห มหาราชาต วทสฯ (ชา.อ. ๙/๑๘๑) ๖ เทวปตโต

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๓๒

? อกโกธกถา, อวหสากถา ม. ๒๑๔ อกโกธะ (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๑๐)

อกโกโธต อกโกธนฯ อกโกโธ นาม โทสอนโตคธสส โกธสส อคมน เยน สมนนาคโต กตาปราธสส ปคคลสส ทณฑ ปเณนโตป การณวเสน ทณฑ ปเณต, โกธวเสน ทณฑ น ปเณตฯ ๑ เอกนกาเย ห นวาสโน ชนา อตถเยวฯ กทาจ อญมญ ภณฑนกลหาทโย กโรนตฯ จตต ขมต อสกโกนตาน โกโธ อปปชชต, เต โกธาภภตา อญมญ เวร อปนยหนตฯ ต เวร ตาว มนสา กาเยน วาจาย จ อญมญ ปโทสนภต โทสสมฏฐาน โหต, อท วจจต พยาปาโทฯ ตสมา เตส ผาสวหาโร นตถฯ เตส ปน จตต ขมนตาน อกโกโธ อปปชชต, โกเธ วา จตเต อปปนเน ต วปสเมต ฆเฏนต วายมนต ต ปากฏ น ทสเสนต น โกธวสคามโน โหนตฯ เอว สนเต เตส ผาสวหาโรป ภวสสตฯ ปคคโล จ เมตตาวเสน อตตโน จ ปเรสเจว วฑฒ อากงขต ตาเยว เมตตาย อกโกโธ อปปชชสสตฯ ปาสนการป จ ปสาสตปรชโนป โกธ ปากฏ ทสเสนโต โกธวสคาม นาม โหต, เตส โกธสส นทสสน น โสภต นามฯ

ย ห ราชา เมตตาชฌาสโย หตวา ยสม กสมจ เวร อปนยหต น อจฉต, อการเณน น กชฌต, ย โกธการณป อตถ, ต ขมต วปสเมต อนตรธาเปต เหตปจจเวกขณสงขาเตน มนสกาเรน ปฏปชชต, อท อกโกโธ นามฯ โส จ ทสวธาน ราชธมมาน สตตโม โหตฯ ม. ๒๑๕ อนงในขอท ๗ (พระธรรมกตตวงศ, แบบฝกหด ๑๐ พ.ย. ๒๕๕๕)

สจจปารม ห ทสปารมน สตตมา โหต, เมตตาสยตโต ปน อกโกโธ ทสวธราชธมมาน สตตโมฯ กจาป อเม เทว ธมมา พยชนโต นานา โหนต, ปฏปตตภาเค ปน อญมญ‐ นสสตา โหนตฯ กถฯ โย ห เมตตาสงขาตอกโกธสส อปปาทนตถาย ปฏปชชตกาโม โหต, เตน เมตตาอปปาทาย จตตาธฏฐานสงขาเตน สจเจน สมปยตตจตเตน ภวตพพ, ตถเมตตา จตเต อปปาเทตพพา เอว สต โกธวปรต อกโกธ อปปาเทต สกโกตฯ โส อกโกธ อปปาเทตวาน เมตตาปยตโต ภวต ลภต, ปเรส หตกาโม โหต อเปกขโก ภวต น สกโกต, ย จ เมตตายต, ตสส เมตตาธปปายภต หต สขจ อปปาเทต พยาปาร กโรตฯ ตถเมตตาสมปนโน ห อเปกขโก ภวต น สกโกต, ตตถ ตตเถว คนตวา หตกจจาน วจาเรตวา วฑฒ วรฬห เวปลล อปปาเทตฯ ตเถว ทยยานมนโทป นวโม มหาราชา ยสมา รฏฐวาสโน เมตตายต, ตสมา ตตถ ตตเถว คนตวา อเนกกรณยาน ปเรตวา เตส วฑฒ วรฬห เวปลล อปปาเทต พยาปาร กโรตฯ อท ห

๑ เทยบเฉลยขอสอบป ๒๕๕๓, อกโกโธ ห ทสวธาน ราชธมมาน สตตโม โหตฯ อกโกโธ นาม โทสอนโตคธสส โกธสส วสสส อคมน เยห สมนนาคโต โกธวเสนป โทสวเสนป อเญ วหสตฯ

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๓๓

เมตตาอปปาทาย จตตาธฏฐานสงขาต สจจ ปฏจจ ปวตตตฯ ตสมา เมตตา อกโกธ ปฏจจ ตถเมตตาภาว อาปชชต, อกโกโธป สจจ ปฏจจ ตถอกโกธภาว อาปชชตฯ ยา เมตตา สจจวรหตา โหต, สา อตถเมตตา โหต พหทธา ปากฏกตเมตตามตตา ยถาต (ชนาน เมตตาย โกหนต) ๑ วาจามตตเมว กเถตวา วา กรยามตเตน เมตตายกภาว ทสเสตวา วา ปน อมนสกรตวา อเญส กจ สารภต อกโรนตสสฯ สเจ ปน เมตตา ตถภตา สจจสมปยตตา สยา, กถ, เมตตายนโต สจจ เมตตายโก สยา, อกชฌนโตป สจจ น กชเฌยย, สา ปเรส นานปปการหต‐ สขตถาย พยาปาราวหปจจโย โหตฯ ม. ๒๑๕ เพราะฉะนน (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๑๐)

ตสมา  “สจจ เมตตาสงขาโต อกโกโธ จาต เทว ธมมา อญมญ นสสาย ปวตตนตฯ อยจ อกโกโธ ทสวธาน ราชธมมาน สตตโม โหตฯ

อวหสา อวหสนฯ อวหสา นาม โมหวเสน อตตเทเวน ๒ อญสส ปคคลสส วา สตตสส วา ทกขสส อนปปาทนฯ เอกนกาเยน นวาสโน ชนา อตถเยวฯ ปสาสนการป ปสาสตปรชโนป อญมญ อวหสเนน สข เสตฯ เตส ปสาสนการเยว ปเทส อปตถมภต ปสาสตปรชเนห พล คณเหต ๓ , กทาจ ปสาสตปรชเน รฏฐกจจ กาเรตฯ สเจ อตพหก พล คณเหยย, ปสาสตปรชนา ทกขตา โหนต พยาปชชนต ทกข เสนตฯ ภตปพพ ปสาสตปรชนา ปสาสนการนา วเหฐตา ปลายตวา อญสม ปเทเส ปฏวสสฯ สา อวหสา ปเรจารกภต การญ ปฏจจ ปวตตตฯ อย อวหสา เจว อกโกโธ จ อตถโต เภทา โหนตป อญมญ สมพนธนตปฯ ? อกโกธกถา ม. ๒๑๖ อนอกโกธะ (ขอสอบป ๒๕๕๓, พระธรรมกตตวงศ ๐๑๑/๑๕๔, ๑๕๖)

อกโกโธ ห ทสวธาน ราชธมมาน สตตโม โหตฯ อกโกโธ นาม โทสอนโตคธสส โกธสส วสสส อคมน เยห สมนนาคโต โกธวเสนป โทสวเสนป อเญ วหสตฯ อตถโต ปน เมตตาเอว อกโกโธ นามฯ เอว สนเต กสมา สสวเสน เมตตา น อททฏฐา อกโกโธ ปน อททฏโฐตฯ วสสมปนนาน ปสาสนการน ปากตกจรยาย นทสสนตถายฯ อตตกาลโต ห ปฏฐาย เต โกธวส‐ คานโน โหนต, ยสส จ กชฌนต, ตสส ทารณ ทณฑ กาเรนตฯ โปราณกา ปสาสนการโน เอวรป‐

๑ ผพมพไมแนใจวา คดลอกมาถกตองหรอไม ๒ ความไทยวา ดวยเหนเปนสนกของตน ทานแตงวา อตตเทเวน บณฑตพงวนจฉย ๓ คณหาเปต

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๓๔

จารโนเยวฯ ตสมา อตตโน โสตถมากงขมานา, ยถา เต น กชฌนต, ตถา เตส ยถารจตาน กตวา อนวตตนตฯ อต เย วสสมปนนา โหนต เนว ปน ธมมกา น ธมมจารโน, เต วตตนเยเนว โกธนา โหนต โกธปเรตา อตตโน จ รจยา อเญส ทณฑ กาเรนตฯ เตน ภควา ปสาสนการน ปากตกจรย นทสเสต ปสาสโนปายภต ธมม เทเสนโต วตตนเยน เมตตาสเสน อกโกธ อททสฯ เอตถ จ กรณาสเสน อวหสาป อททฏฐาฯ กสมาฯ โปราณกา ห ลทธวสา ปสาสนการโน อกโกธนาป โหนต, เยภยเยน ปน โลภสสป โมหสสป วส คจฉนตฯ กถฯ อนนวจจ อปรโยคาเหตวา โลภวเสนป โมหวเสนป พหชเน อาณาเปตวา ปรตาเปนตฯ เอต เหตถ นทสสน โหต ย ปสาสน‐ การโน ย ย คจฉนต ตตถ ตตถ อเญส รจจนกาน ธนาน วา อตถโย วา มณโย วา ยาน วา ปนญาน กานจ รตนชาตาน ทสวา โลภชาตา หตวา ตาน นานาวเธห อปาเยห อตตโน อตถาย อาหราเปนตฯ เตน ตาน ธนาทน เยสมตถ, เต เตส ปสาสนการน อทสสตถาย ตาน ปฏสาเมนตฯ

ตสมา สสวเสน อวหสา อททสตพพา โหตฯ อตถโต ปน กรณาเยว อวหสา นาม วหสาย ปฏปกขภตตตาฯ กรณา นาม ย การญจตโต หตวา อเญส ทกข อปเนตกาโม โหต เจว ยถา เต ตโต มจจนต ตถา ปฏปชชต จฯ ตสมา เหสา กรณา ตณณ พทธคณาน อญตรสส อตตม‐ คณสส ภาเวน ทสสตา ปญาคโณ วสทธคโณ กรณาคโณ จฯ เตส กรณาคโณ ตตโย โหตฯ กรณาคโณ นาม ย พทโธ คามนคามทส จารก จรนโต ตตต ตตถ เวเนยยาน ธมม เทเสส เต จ อตตโน อตตโน สมมาปฏปตตยานรเป อตเถ ปฏลาเภสฯ

อปจาย กรณา ทยยภาสาย พระมหากรณาธคณ อต นาเมน ทยยรฏเฐ ราชส สวชชต เตส จ การญ ทสเสต ทยยภาสาย ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหนอม อต อาทวจน กตวา วลชตา โหต ย ราชาโน รฏฐวาสน ทกขโต ปโมจนาย นานปปกาเรน ปสาสโนปาเยน นานปปการ อนคคห กโรนต ต กรณา นามฯ

กรณาป จาย เมตตาปรยาปนนาเยว โหตฯ กถฯ ยทา ห หตาการปปวตตลกขณา เมตตา ปคคลาน จตตสส ภม หตวา ปาตภวต ตทา ทกขาปนยนาการปปวตตลกขณา กรณา ปาตภวตฯ เย เต ธมมกขนธา กรณาย วเสน ปาตภวนต เต พหกา อตถฯ นทสสน เจตถ จตตาร สงคห‐ วตถนฯ ตสมา กรณา วหสาย ปฏปกขภตา โหต, เอตถ จ เทสตา อวหสา กรณาต อธปเปตาฯ ม. ๒๑๗ กลาวโดยเฉพาะขอท (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๑๒)

ย ขตตโย มหาราชา มหากรณาชฌาสโย หตวา ยสส กสสจ ทกข อปปาเทต น อจฉต, อการเณน วสานวสเก ญาตเก เจว รฏฐวาสโน จ น วเหเฐต, อตพหก วา พล น คณหาต, ปตา ปตต วย รฏฐวาสโน ปสาสต, อท อวหสา นามฯ

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๓๕

ม. ๒๑๗ ในทศพธราชธรรม (ท ๑ พระมหาสงทอง แตง, พระมหาสองสน, ตรวจ ๒๖ ก.ย. ๕๕) ทสวเธส ห ราชธมเมส อวหสา อฏฐมภตา, ทสวธาส ปน ปารมส อธฏฐาน อฏฐมภตฯ

สททรปโต ปจจเวกขนเตน ทสวธาส ปารมส อวหสา กรณ สนธาย วตตาต ตทภย นานา โหตฯ อตถโต ปน ปจจเวกขนเตน  “อภนน สมพนโธ อตถเยวาต ทฏฐพพฯ กถฯ เยส เกสจ สมาธตพพธมเมส สมาธานสงขาต อธฏฐาน อนตมโส กรณาภาวนาย สมาธานสงขาต อธฏฐานฯ กรณา นาม สตตาน ทกขาปยนาการปวตตลกขนา สขปนยนาการปจจปฏฐานาฯ อยห กรณา กรณาสมนนาคต อธฏฐาน ปฏจจ ปวตตต, อธฏฐานสมนนาคต วา อวหส ปฏจจ ปวตตตฯ เอว สต, กรณาสมนนาคตา วหสาสงขาตา ปฏปทา อปปชชต, ตจ กรณ นสสาย อธฏฐาน อปปชชตฯ ตสมา อธฏฐาน กรณ ชเนต  “กรณา อธฏฐาน ชเนตต วตตมป วฏฏตฯ ปรยาเยน “ตทภย อญมญ นสสาย อปปชชตต ทฏฐพพฯ กถฯ ชโน อธฏฐาน ปฏปชชนโตป อวหส วา กรณ วา ปฏปชชต นามฯ กรณาสงขาต วา อวหส ปฏปชชนโตป อธฏฐาน ปฏปชชต นามฯ ม. ๒๑๗ ในทศพธราชธรรม (ท ๒ พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๑๒)

อย ห อวหสา ทสวธาน ราชธมมาน อฏฐมา โหนตฯ อธฏฐาน ปน ทสนน ปารมน อฏฐม โหตฯ อมา เทว ธมมา พยชนโต เภทาฯ ปารมย อธฏฐาน จตตสส สมาธาน โหตฯ ทสวธ‐ ราชธมเมส ปน อวหสา กรณาเยว นามฯ อท โยนโส ปจจเวกขตา สกกา  “อมา เทว อมา ธมมา อญมญ พนธนตต ญาตฯ กถฯ ต อธฏฐาน สมาธตพพธมเม ๑ ปตฏฐต นาม, อนตมโส กรณเย อธฏฐหนตฯ สา กรณา ทกขาปนยนาการปปวตตลกขณา ปรทกขาสหนรสาฯ สา จ กรณยจตต‐ สมาธานสงขาต อธฏฐาน ปฏจจ ปวตตตฯ อวหสา จ กรณาย ปทฏฐานา อวหสาจตตสมาธาน‐ สงขาต อธฏฐาน ปฏจจ ปวตตฯ เอว สต กรณาสงขาตา อวหสา อปปชชต, ตาย จ กรณาเยว อนคคหสงขาต อธฏฐาน อปปชชตฯ ม. ๒๑๘ เพราะฉะนนอธษฐานะ (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๑๒)

ตสมา ห อธฏฐาน กรณ ชเนต “กรณา อธฏฐาน ชเนตต วา วตต วฏฏตฯ เอว อเม เทว ธมมา อญมญ พนธนตฯ ปคคโล อธฏฐานปารม ปฏปชชนโตป กรณาสงขาต อวหส ปฏปชชต นาม, กรณาสงขาต วา อวหส ปฏปชชนโตป อธฏฐาน ปฏปชชต นามฯ ตสมา ราชา อมสม อวหสาสงขาเต ทสราชธมเม ปตฏฐโต สพเพ รฏฐวาสโน กรณาย ผรต นาม, อธฏฐานปารม จ ปฏปชชต นามฯ สพเพ ปสาสนการโน ชนา วา ปสาสตปรชนา วา กรณาสงขาต อวหส

๑ สมาหตพพธมเม

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๓๖

ปฏปชชนตาป อธฏฐานปารม ปฏปชชนต นาม, อธฏฐานปารม จ ปฏปชชนตาป กรณาสงขาต อวหส ปฏปชชนตา นามฯ อย วหสา ทสวธาน ราชธมมาน อฏฐมา โหตฯ

ทยยานมนโท ห มหาราชา อมสม กถามคเค อททฏฐาหเยว ปารมห เจว ราชธมมจรยาย จ สมนนาคโต โหตฯ อยจ อตตสมปตต  “สจจ อธฏฐานจาต ทวห ปารมห อททฏฐา อยจ ปรหตปฏปตต  “อกโกโธ อวหสา จาต ทวห ราชธมเมห อททฏฐา โหนตฯ อกโกธเจว อวหสจ ปฏจจ โส ปเรส หตาย สขาย อกกฏฐโต ราชกรณยาน ปยชตฯ อย โข ราชจรยา ปรหต‐ ปฏปตตยา ปรยาปนนรฏฐาภปาลโนปาโย โหตฯ

โส ห มหาราชา อตตสมปตตเจว ปรหตปฏปตตจ ปฏจจ รฏฐ อภปาเลนโต ต วฑฒเจว ถรตจ ปาเปตฯ ทฏฐพพเจตถ นจจ กเตห นานาปปกาเรห ราชกรณเยห นทสสนฯ ราชกรณยาน ห เอเกเนว กถามคเคน อททสต น สกกาฯ อทานาห ปตโสมนสสสหคต‐ หทยสสาภวฑฒนตถาย รเญ ปตฏฐตาน “ปารมราชจรยา จาต ๑ ธมมาน สมมา ปฏสจกขนตถาย อตตสมปตตอาทเอกเทสเมว กเถสสามฯ (ขาด ม. ๒๑๘ จากการเสดจพระราชดาเนน) ม. ๒๒๓ สมเดจบรมบพตร (ไมปรากฏผแตง ๐๐๙/๕๑)

เสฏโฐ ห นวโม มหาราชา ทสห ธมเมห สมนนาคโต เทวมหานคเร ทยยาน จรณาจรณ มนสกโรนโต ราชปรเส เอว อาณาเปส อห คมนกาเล สกล มคค ปทเหต น อจฉาม ราชปรสา มยห คมนาคมน สเขเนว ปวตเตนต วปรตมคคโต ปน ปกตยา จรณาจรณ ววรนต มยห คมนาคมน สฏ ปวตเตนต ทยยาน จรณาจรณตถาย สกล มคค มา ปทหนตตฯ

สรปโต เจตถ กรณยปวตต เวทตพพาฯ ภมพลอตลยเตโช ห มหาราชา จตตาฬส วสสาน อตตโน กายเขทเจว จตตเขทจ อจนตมาโน ทยเยส การญมนวาย ปจจนตคาเม ทยยรฏฐ‐ นวาสน สมมาอาชวกมมนเต วเนตเจว ทกขโต ทกขเต ทยเย ปโมเจตจ กรณยาน กโรตฯ โส วเทสเกหป มจเจห โถมโต ปสสโต หตวา อตตโน สข จชตวา สพพทยยานมตถาย สพพกรณยาน ปเรตฯ เสฏโฐ มหาราชา ทสธมมธาร ปฐมราโชวาท อโวจ สยามาน อตถาย หตาย สขาย สเมน ธมเมน รชช กาเรมตฯ ม. ๒๒๔ สมเดจบรมบพตร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๑๔)

ทยยานมนโท ห นวโม มหาราชา เจว  “ปรมราชน ปตตธตโร ปรมราชชนน กลยาณ‐ วฑฒนา นาม เชฏฐภคน จาต ราชวสกา จ สพเพ ทานาททสวธราชธมเมห สมนนาคตา โหนต,

๑ จ เกนมา

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๓๗

อย โข สพพทยยานมตถาย หตาย สขาย สวตตตฯ สพเพห ทยเยห สทธ รโญ ทฬหสมพนธ‐ ภาโว โปราณกาลโต ปฏฐาย ยาวชชโต ปากฏภโต โหต เจวายตจ ๑ ภยโยโส มตตาย ปตฏฐหสสตฯ สพเพป ทยยา ปกตยา รโญ สราชวสกสส มหาการญมนวาย ตสม สภตต เจวสส กตกตเวทโน จ โหนตฯ ทยยานมนโท ห มหาราชา ปสนเนน เจตสา อมสม กถามคเค ยถาเทสเตห ทานาททสวธราชธมเมห เจว ราชธมมจรยาย จ สมนนาคโต โหตฯ อย โข  “สจจ อธฏฐานจาต ทพพธธมมปฏสยตโต  “อกโกโธ อวหสา จาต ทพพธรฏฐาภปาลโนปายปรยาปนโน ปรหตปฏปตตภโต โหตฯ

กโต ปน อทโสเยวฯ ปรมลาภา วต ทยยรฏฐวาสน โหต ปญมตตมจ อทโส ห ขตตโย มหาราชา เสฏฐคณสมงค โหตฯ โส ห ทยยาน อตถหตสขปเรกขารตาย เตส สขทกขาน มนสกโรต เจว เตสจ อตถาย หตาย สขาย สมมา กจจานกจจาน ปยชเน รฏฐปาลโน นโยเชตฯ ม. ๒๒๕ สมเดจบรมบพตร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๑๕)

ทยยานมนโท ห มหาราชา อตตสมปตตปรยาปนเนน มงคลวเสสธมเมน ภาวตตโต หตวา รฏฐสสาภวฑฒยา เจว ทยยรฏฐนวาสนจ อตถาย หตาย สขาย ธมเมน รชช กาเรตฯ อย โข สพพตถ สพพทา รฏฐวฑฒนภโต รฏฐาภปาลโนปายปรยาปนโน มงคลวเสโส โหตฯ มหาราชา ห “อายนา วณเณน สเขน พเลน สพพธนสารสมปตตยา จาต อเมห ทยยรฏฐสสาภวฑฒยา สพพาน ราชกรณยาน กโรตฯ อย โข ปรหตปรยาปนโน โหตฯ

สาสนจกเก มหาราชา อคคสาสโนปตถมภโก หตวา ราชสมภวสมมตทเน สมปตเต ฐานนตเรส อาจารวตตาทสมปนเน เถรานเถเร ฐาเปต เจว สพพตถ สพพทา นานปปกาเรห สงคหวตถห พทธสาสเน ภกขสงฆเจว สงคหารเห จ ทยเย อปตถมภต จฯ ตปปจจยา อทเส ราชสฏฐวสสายกาลสงขาเต มหามงคลกวาเร สพเพ ทยยรฏฐนวาสโน เจว ภกข จ รโญ มหา‐ การญคณ สรนตา นานปปกาเรน รเญ ภตตธมม ทสเสต รฏฐสส สพพภาเคส มหามห กโรนต เจว สพเพ จ รฏฐปาลปพพงคมา รญานญาตา, ราชา อตตโน มตยา ยาทส พทธปฏม กาเรตกาโม โหต, ตาทส กาเรนตฯ มหาราชา พทธสาสเน พลวสทธาปสาทสมงค หตวา โปราณราชปเวณยา อนโลมโต ราชปสตทนปรยาปนน พทธปฏม กาเรตกาโม โหตฯ สา ปเนสา ทยยภาสาย ปางหามญาต อต ลทธนามา ทฆโต นวงคลปมาณา โหต โสวณณมยรชตกตาฯ

๑ โหต เจว อายตจ ภยโย โส มตตาย

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๓๘

โสปจ ราชวสสายคณนวเสน ราชปสตสมมตกาลปรยาปนนา สฏฐ มหามงคลกพทธปฏมา กาเรตกาโม หตวา อมสม ปน ๑ วสเส ราชปสตสมมตวาเร เอกเมว กาเรตกาโม โหตฯ สา ปเนสา ตรยโต ราชกปปรปปมาณสงขาตา อฏฐารสงคลปมาณา โหต พทธนวราชปวตรปฏมาสทสรปาฯ ๒

อยมปน พทธปฏมา ทยยภาสาย ปางสมาธ อต ลทธนามพทธปฏมาสทสรปา โหต โสวณณมยรชตกตาฯ ตโต โส สย ปทมปลลงกนามสส พทธปฏมายาธารสส อนโต กตคพภฏฐาเน จตตลตาพมพคตกนยาเมน อลงกตภต จณณมย พทธปฏม ปกขปตฯ

เทวมา ห พทธปฏมา พทธปรนพพานโต ปฏฐาย ปจสตาธกาน เทวสวจฉรสหสสานมปร ตสตมสส สวจฉรสสจจเยน สาวนมาสสส ทสเม ทเน สรรตนสตถาราเม มหาราชวเรน สวณณ‐ ปฏเฏห สวณณกตา โหตฯ อยห ราชสฏฐวสสายกาลปรยาปนนา มหามงคลกพทธปฏมา สรรตนสตถารามสส อโปสถาคาเร สมพทธพณณนามพทธปฏมาย สมเป ปตฏฐานฏฐาเน ปตฏฐาปตา โหตฯ

อจเจว รฏฐปาล ราชสฏฐวสสายกาลปรยาปนนมหามงคลกกาลสส ราชานสสรณภาวตถ รโญ ปตตยา อปปาทนตถาย โสวณณมยฉตตยคลเจว โสวณณรชตมยมาลาทามยคลจ ทาต ราชาน อนชานาเปสสนตฯ ตาน จ (พทธปรนพพานโต ปฏฐาย ปจวสาธกาน เทวสวจฉร‐ สหสสานมปร ตสตมสส สวจฉรสสจจเยน มคสรมาสสส สตตเม ทเน) ทยยรฏฐสส สพพภาเคส ทยยรฏฐนวาสน ราชภตตนทสสนสส สกขภาวตถ สรรตนสตถารามสส อโปสถาคาเร พทธ‐ ปชนตถาย ปตฏฐาปตาน โหนตฯ

มหาราชา ห พทธปรนพพานโต ปฏฐาย ปจสตาธกาน เทวสวจฉรสหสสานมปร ตสตมสสส สวจฉรสสจจเยน มคสรมาสสส จตตเถ ทเน สรรตนสตถารามสส อโปสถาคาเร ราช‐ ปสตทนปรยาปนนาย พทธปฏมาย เจว ราชสฏฐวสสายกาลปรยาปนนาย มหามงคลกพทธปฏมาย จ ราชสฏฐวสสายมหามงคลกสงคตเตปฏกโปตถกานจ มหามหภต ยญวธาน กาต คโต โหตฯ มหาราชา จ พทธปรนพพานโต ปฏฐาย ปจสตาธกาน เทวสวจฉรสสหสสานมปรตสตมสส สวจฉรสสจจเยน ชยธชตถสงขาเต วธวารภเต กตตกมาสสส เอกาทสเม ทเน ทยยภาสาย “๑๓.๓๐ น.”  อต สญตกาลภเต มชฌณหสมเย, เย รฏฐสส สพพภาเคส มหทธสญตา

๑ บณฑตพงพจารณา ปน ศพททเรยงไวกลางประโยค ๒ พระพทธนวราชบพตร/ พทธนวราชปวตร เฉพาะศพทวา ปวตร ไมพบในพจนานกรมบาล พบแต

ปวตต ในคาวา ปจมปปวตตตสตวนาราม (วดเบญจมบพตรดสตวนาราม) ดในหนา ราชปปเวทน สวนตน คมภร สมนตปาสาทกา ภาค ๑

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๓๙

มงคลกนามา ตยตตรสตชลาลยา ๑ โปราณกาลโต ปฏฐาย พหชเนห ครกตา มานตา จ อตถ, เตห สพเพห ชลาลเยห พลกมมวธานารห มหทธอทก อพภาหรตวา สชเชตฯ

โส จ พทธปรนพพานโต ปฏฐาย ปจสตาธกาน เทวสวจฉรสสหสสานมปร ตสตมสส สวจฉรสสจจเยน ชยธชตถสงขาเต วธวารภเต มคสรมาสสส ทตเย ทเน ทยยภาสาย  “๑๓.๓๐ น.”  อต สญตกาลภเตมชฌนหสมเย, เทวมหานคเร สทสสนเทววรารามสส มหาวหาเร มหทธ‐ พทธมนเตห สชฌายนมยมทก อพภาหรตวา สรมงคลกยญวธานปยชนตถาย มหทธเอก‐ ภาชเน สชเชตฯ มหทธยญวธานการกยต เจตถ มหาราชา สกลมหาสงฆปรณายโก ปธานภโต เจว ราชทนนาภธานภตา ฐานนตรปตตา มหาเถรา จ  “ภาวนาจรยาต ปสสารหา เถรานเถรา จ สพเพ เอกสฏฐ โหนตฯ

โส จ (พทธปรนพพานโต ปฏฐาย ปจวสาธกาน เทวสวจฉรสสหสสานมปร ตสตมสส สสจฉรสสจจเยน) ราชสฏฐวสสายกาลปรยาปนน มหตตมมงคลวเสสภเต มคสรมาสสส โสรวาร‐ ภเต ปจเม ทเน ราชทนนสสรยภตาน ราชวสกานเจว ราชปรสานจ สมทาโย ปฏมณฑเตห มหฬาราลงกาเรห สทสสนเทววรารามโต ชยมงคลาภเสกนามราชวธมณฑลภต ราชงคณปรเวณ มหทธพทธมนเตห สชฌายนมยมทก อพภาหรตฯ

โส จ ราชมหากรณาธคณมาคมม, ราชชยมงคลกถ กเถตเจว ปพพณหสมเย ทยยานมนมตยา ราชภเฏน ทนน มหทธพทธมนเตห สชฌายนมยมทก มทธาภเสกาธารภาชเน ปคฆราเปตจ ชยมงคลาภเสกนามราชวธมณฑลภเต ราชงคณปรเวเณ มหาสมาคม คมนตถาย อชฌฏโฐ โหตฯ ? วรยกถา, มหาชนกชาตกกถา ม. ๒๓๓ วรยะ (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๔ ม.ค. ๕๔)

วรย ๒ ห ทสนน ปารมน ปจมา ๑ โหต ย โพธสตเตน อเนกชาตส ทฬห ปรต โหต พหลกตฯ ทสชาตนามเก ปกรเณ ปากฏภต มหาชนกชาตก ๒ โพธสตตสส วรยาธกภาเว นทสสน หตวา ทสสตฯ ตตราย วตถาโรฯ อตเต มหาชนโก นาม โพธสตโต มถลาย รโญ ปตโต หตวา มาตคพภ‐ คตกาลโต ปฏฐาย วเทเส วาส กปเปสฯ โส วโร ทฬหวรโย ภณฑปร นาว อภรยห วณชชตถาย

๑ แหลงนาศกดสทธทมชอเปนมงคล ๑๐๓ แหง ๒ เนองจากคดลอกจากตางแหลง บทบาลจงลกลนไมลงเปนแบบเดยว เปน วรย บาง วรย บาง ๑ ถอนจาก ปารมน จงคงรปอตถลงคเปน ปจมา ถาแตงเปน ปจม แสดงวา วรยะ มหลายขอ ๒ พงดรายละเอยดใน ข.ชา. ๒๘/๔๔๒/๑๖๕, ชา.อ. ๙/๕๘.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๔๐

สวณณภมยาภมโข หตวา มหาสมทท ปกขนทฯ นาวา อตจณฑอมเวเคน ปหฏา มหาสมททมชเฌ นมมคคาฯ มหาชนโก มถลามโข หตวา อโนสกกเนน พาหาพเลน มหาสมทท ตรตฯ สตตเม ทวเส มณเมขลา นาม สมททรกขกา เทวธตา อาคนตวา ต ทสวา “กมตถ สมทท ตรต วรย กโรส, มรณ เต สมทธผล ภวสสตต ปจฉฯ มหาชนโก เอตทโวจ  “ยสมา ห โลกสส วตต นสมม อปธาเรตวา วายามสส จ อานสส นสมม ปสสตวา วหราม, ตสมา ตร อปสสนโตป มหาสมทเท วรย กโรม, วายาเมน ห ปรสกจจาน กโรนโต ญาตน อนโณ นาม โหต เทวาน อนโณ มาตาปตน อนโณ จ โหต นป ปจฉานตปปต, อเธกจเจ ปรสา กสวณชชาทน กมมาน ปโยเชนต ตาน สมชฌนตป น สมชฌนตป, อท ทสสตเยว, อเญป ชนา มหาสมทเท นมมคคา โหนต, อห ปน เอกโตว ตราม, ตจ อมนา ทพพตตภาเวน มม สนตเก ฐต ปสสาม, ตถาป สมททตร ปตต ยถาสต ยถาพล วายมสสามตฯ อทมสส วจน ปรสกจจ กาต วรเย อวฏฐตสส เจว สมททตร จ ปตต อโนสกกสส จตตสส ปรทปน โหตฯ ต สตวา เทวธตา มหาชนก อกขปตวา อโภห พาหาห ปคคยห เนตวา โสตถนา มถลานคร ปาเปสฯ

เอตถาย วเสสโต สารตโถ ทฏฐพโพฯ มหาชนโก นาม โพธสตโต อาทโต เทวต นาถ กาต น อจฉต, อตตาน ปน อตตโน นาถ กาต อจฉตฯ ตสมา นาว มหาสมทเท นมชชมาน ทสวา มหาสมทท โอลงเฆต สชเชตวา นาวาย ภนนาย ตราภมโข หตวา อเนกทวเส พาหาพเลน มหาสมทท ตรตฯ ตทา โส เทวธตาย ๑ อาคนตวา วรย วสสชเชต สมาทเปนตยาป น วสสชเชต, อปปฏวาณ ปน อโนสกกตวรโย หตวา ยาว ชวตโอสานา ตรต วายมตเยวฯ โส ต เทวธตร สมมขฏฐาเนเยว ปญายนต ทสวาป ต อปตถมภน น ยาจต, อตตาน ว อตตโน นาถ กโรตฯ เอว สต เทวธตา ต อปตถมภฯ เอวรโป ห ปคคโล  “เทวคตโตต วจจตฯ วรยเมว เทวภต ทฏฐพพฯ ม. ๒๓๔ เมอจบทางานทแรก (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๙๐)

กมมนตโก ห อาทวาเร วรเยน กมมนต กโรนโต  “วรยเมต ทกกรนต จนเตต, ปจฉา ปน ฆเฏนโต วายมนโต ต กมมนต กตวาเนว, ยทา โส  “สมทธ คมสสตต สงข คจฉต, ตทา “วรยเมต เทวตา โหตต อาชานาต, มนาปย กมมนตผล ปสสนโต นกกลมโถ โหตฯ เย ทฬห‐ วรเยน อคคผล กมมนต กโรนตา กลนตปพพา โหนต, สพเพเต ตสม สมทธ คจฉมาเน ตเถว วชานนตฯ นยต ห นปปชชมานสส กมมนตสส ปโถ วภโต โหต อท ตกกรานเมว วภโต

๑ เทวธตยา (ตามแบบ มาต) ไมนยมใช แตนยมใช เทวธตาย แทน

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๔๑

วรยานสโส โหตฯ โกสชชปกตกา ปน หนวรยา ตถารป วรยานสสสงขาต เทวต อญาต โอกาส น ลภนตฯ ม. ๒๓๔ วรยบารม (ปรบจาก ไมปรากฏผแตง ๐๐๙/๕๐)

วรยปารม จ นาเมสา วรยปารมวรยอปปารมวรยปรมตถปารมวเสน ตพพธา โหตฯ ตตถ สมาหตปนสสยปรตปารม ปคคโล ปยปคคลโต เจว ธนโภคโต จ อธกตรโพธญาณเปโม วรยปารม นามฯ สมาหตปนสสยปรตปารม ปคคโล อตตโน กายงคโต อธกตรโพธญาณเปโม วรยอปปารม นามฯ สมาหตปนสสยปรตปารม ปคคโล อตตโน ชวตโต อธกตรโพธญาณเปโม วรยปรมตถปารม นามฯ ? ขนตกถา, จนทกมารชาตกกถา ม. ๒๓๔ ขนต (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๙๔)

ขนตต ปเนตถฯ ขนต นาม ขมน สหนฯ สามญโต ห อธวาสนลกขณา ขนต อธวาสน‐ ขนตต วจจต, ยทท, ขโม โหต สตสส อณหสส ชฆจฉาย ปปาสาย ฑสมกสวาตาตปสรสป‐ สมผสสาน ทรตตาน ทราคตาน วจนปถาน อปปนนาน สารรกาน เวทนาน ทกขานนตอาทนา นเยน วตตา ขนตฯ ๑ ยสมา ห อเม ธมมา กาเยป จตเตป ปาตภวนต, กทาจ สตาทโย ปาตภวนต กทาจ กายกทกขเวทนา ปาตภวต กทาจ เจตสกทกขเวทนา ปาตภวต ตสมา เต อธวาเสตฯ กถฯ สตาทส ปาตภเตส ตทนรปกาเรน อธวาเสต, กายกทกขเวทนาย อธวาเสต อวหญมาโน อปรปผนทมาโน, เจตสกทกขเวทนาย ปาตภตาย อธวาเสต กาเยน วา วาจาย วา โกป อปาต‐ กโรนโต อธวาเสต อชฌตตเมว นคคยหมาโน, ตโต ต ทกขเวทน วมต ๒ พยนตกโรต, เตน วมเนน จตต ปสสมภต จตตกโขโภ น อปปชชต ตปปจจยา จตต วปปสทต กาโยป สมภต อท โสรจจนต วจจตฯ โสรจจ นาม สรตสส ภาโว สสลภาโวฯ เตน ห ขนต ปรปณณภาวตถาย โสรจจสมปยตตา สยาฯ อนฏฐารมมณสมาโยคกาเล ห อธวาเสตมป จตต อปสเมตมป ปรจโย อาทวาเร ทกกโร โหต, นรนตร ปน ปรจย กโรนโต สเขน กาต สกโกต ยาวเทว อวสาเน จตต อปสเมต สกโกต อนฏฐารมมเณ ตาท โหต เยน เกนจ อนฏฐารมมเณน ผฏโฐป นปปเวธต ขนตป ตตกขาลกขณ‐ ภาว อปคจฉต ยา ตตกขาขนตต วจจต ยถาห โอวาทปาฏโมกเข ขนต ปรม ตโป ตตกขาตฯ ๑

๑ เทยบ ม. ๑๑๙, ๒๓๔. ๒ วมต ก. คาย, ปลอยออก ๑ ดรายละเอยดใน ท.ม. ๑๐/๕๔/๕๗.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๔๒

ขนต ปเนสา อลงการวเสโส โหต ยสส จตถ ตสส หตสาธกา โหต ยถาห ขนต ธรสส ลงกาโร ขนต หตสขาวหาตฯ โย ห ถรจตโต สตาทน ขโม เจว โสรโต จ โหต สตาทโย ธมเม อธวาเสต โส ถรปตฏฐาน ลภต นาม ตตถ จ ชยปปตโต โหตฯ ตโต ย ย กจจ กโรต ต ต สฏ สาเธต สกโกตฯ ม. ขนตเปนอลงการวเศษ (พระมหาสองสน ปการศกษา ๒๕๕๕‐๕๖)

ขนตต ปเนตถฯ ขนต นามขมน วา สหน วา อธวาสนนต อตโถฯ ขนต ธรสส วเสสาลงกาโร โหต,  เยสจ ขนต อตถ,  เตส สพเพส สทา หตสขาน อาวหตฯ กสมาฯ โย ห ถรจตโต ขนตวหาร หตวา สตณหาทน อธวาสนชาตโก โหต ขมต โส เจว ทฬห ตาณ ปตฏ ลภต นาม สพพตถ ชย ปตโต โหต, สฏ จ สพพกจจาน นปผาเทต สกโกตฯ สา จ ขนต ทสนน ปารมน ฉฏภตา โหต,  ยา โพธสตเตน ภาวตา โหต ปรตา พหลกตาฯ ทสชาตชาตเก ปรมขนตวเสน จนทกมารชาตก อททฏ โหตฯ อยเมตถ สงเขปตโถฯ จนทกมาโร กร ปปผวตนคเร รโ โอรโส ขนตยาทส ธมเมส สปตฏโต หตวา ธมเมน อฏเฏ วนจฉย อกาส, ตปปจจยา โย ยตตธมมวรหโต ปโรหโต อโหส,  โส ลทธพพลาภสกการโต ปรหาย,  เอว สนเตป ปโรหโต จนทกมาร มาเรตกาโม หตวา ตสส มรณปาย ปรเยสตฯ อปรภาเค จนทกมาร ฌาเปต ย สชชาเปสฯ กมาโร ปน ขนตยา สมนนาคตตตา เตน ฌาปโต ชวต อคเณตวา อธมม เนว จรตฯ ย จนทกมาโร ธมม รกขมาโน ชวต จชต พหชนหตาย จ พหชนสขาย ขนต ปเรต มนสสา ปจจกขโต เตน อาจณณขนต ทสวา เอกฉนทา ต มรณโต ปรโมเจสฯ ยา โพธสตตสส ขนต สา ต วธา โหต ขนตปารม จ ขนตอปปารม จ ขนตปรมตถปารม จาตฯ ตตร ย โพธสตโต ปารมโย ป เรนโต โพธาณเปกขโก ปยชนโต จ โภคโต จ อธกตร (กตวา) ขนต รกขต อท ขนตปารมต วจจ ต, ยา อปปารม ปเรนเตน โพธาณเปกขเกน อวยวโต เจว สรรโต จ อธกตร (กตวา) ขนต รกข ตา สา ขนตอปปารมต วจจต,  โส จ ปรมตถปารม ปเรนโต โพธาณเปกขโก อตตโต ชวตโต อธกตร (กตวา) ขนต รกขต อย ขนตปรมตถปารมต วจจตฯ ม. ๒๓๕ ขนตเปนบารมขอท ๖ (พระมหาสาราญ, ๐๐๗/๓๘)

ขนต จ นาเมสา ฉฏฐปารมต สงข คจฉตฯ โพธสตโต ห อเนกชาตส อมเมว ขนตปารม ปเรสฯ ทสชาตชาตเก ปน จนทกมารวตถ ๑ ทสสตฯ ตสสาย สงเขปตโถฯ ปพพวตย กร เอกราชา รชช กาเรสฯ ตสส ปตโต จนทกมาโร นาม อปรชช กาเรสฯ กณฑหาโล นาม พราหมโณ ปโรหโต

๑ พงดรายละเอยดใน ข.ชา. ๒๘/๗๗๕/๒๗๒, ชา.อ. ๑๐/๑๑๕.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๔๓

อโหสฯ โส จ รญา วนจฉยฏฐาเน ปตฏฐาปโต หตวา ลจจตตกตาย ลจ คเหตวา อสสามก สามก สามก จ อสสามก อกาสฯ ปจฉา จนทกมาโร ต สตวา ปน วนจฉย กตวา สามกเมว สามก อสสามกเมว อสสามก อกาสฯ ต สตวา ราชา ปตโสมนสสชาโต หตวา ตสส วนจฉยฏฐาน อทาสฯ กณฑหาลสส อาโย ปจฉชชฯ โส ตโต ปฏฐาย กมาเร อาฆาต พนธตวา โอตาราเปกโข วจรฯ อเถกทวส กมาร ฆาเตตวา ยญปช กาต โอตาร อลภฯ จนทกมาโร ปน สทา ขนตโก หตวา ยญปชนตถาย ฌาปยมาโนป ปาปกสส กณฑหาลสส อปราชโต อโหสฯ นาครา จสส ขนตสมปนนต ปจจกขโต สมปสสมานา ธมมรกขณตถาย เจว อายตจ มหาชนสส หตาย สขาย กมาร อนตรายา ปรโมจยสฯ

โพธสตตาน จ ขนตปารม วภาคโต ขนตปารม ขนตอปปารม ขนตปรมตถปารม จาต ตวธา โหตฯ ตตถ ย โพธสตตา โพธญาณ อากงขมานา ขนต ปเรนต, ยจ ปยชนโตเจว ธนโต จ อธกตร โพธญาณสวตตนกขนต สนยหนต, อย ขนตปารม นามฯ ย โพธสตตา โพธญาณ ปเร จารก อากงขมานา ขนต ปเรนต, ยจ อตตโน สรรงคโต อธกตร โพธญาณสวตตนกขนต สนยหนต, อย ขนตอปปารม นามฯ ย โพธสตตา โพธญาณ ปเรจารก อากงขมานา ขนต ปเรนต ยจ อตตโน ชวตโต อธกตร โพธญาณสวตตนกขนต สนยหนต, อย ขนตปรมตถปารม นามฯ ม. ๒๓๕ สมเดจบรมบพตร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๒๒)

ทยยานมนโท ห มหาราชา ราชปเวณยเจว รฏฐสส สพเพส ภมภาเคส รฏฐ‐ นวาสมตถาย สขาย รญารทธนโยปาเย จ สพเพส โลกวตตคตโลกธมมคตธมเมส ปรยาปนเนส สพเพส ราชกรณเยส วรย ปเรตฯ

ยจ วรย รญา ปรต, ต เวปลลคต โหต, วรยปารมต วตตพพภาว อเปต, มหาชนก‐ ชาตเก มหาชนเกน ปรตวรยปารมสทสฯ โส กร, มหาสมทเท อตตโน นาวาย ภนนาย, พาหาพเลน มหาสมทท ตรตวา มถลานคราภมโข หตวา อคมาสฯ โส เหตถ ปชาย อตถาย หตาย สขาย ธมเมน รชช กาเรสฯ โส เจตถ ขนตปารมยา สมนนาคโต หตวา สตณหชฆจฉา‐ ปปาสาทนเจว ราชกรณยปยชนกาเล ทกขเวทนยจ เคลเญนาภภตกาเล อาพาธาทนจ อฏฐารมมณาทห อภภตกาเล ปคคลาน ทรตตวจนปถาทนจ นานาการณานจ ขมต สหตฯ โส ห สพพฏฐาเนส พลขนตสมงค เจว สนตจตโต จ ทฬหจตโต โหตฯ โส ห สพพฏฐาเนส พลขนต‐ สมงค เจว สนตจตโต จ ทฬหฐตภโต จ โหตฯ

ยห รญา ปรต, ต เวปลลคต โหต, วรยปารมต วตตพพภาว อเปต, จนทกมาร‐ ชาตเก จนทกมาเรน ปรตวรยปารมสทสฯ โส กร ขนตโก หตวา ธมเมน อฏฏ วนจฉยฯ นานปปกาเรห

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๔๔

ปโรหเตห ปทฏฐตาขโม หตวา ยญกรณตถาย เตห นยมาโนป ธมม น ชหาย, ปชาย ธมม‐ ปเรกขารภโต เจว ชวตนตราเยห อกมปยภโต โหตฯ อย โข วรยสงขาตา อตตสมปตตปรยาปนนา ราชปฏปทา โหตฯ อทจ วรย ปฐมมงคลวเสโสต วจจต, อยจ ขนต ทตยมงคลวเสโสต วจจต (ขาด ม. ๒๓๖ พระราชจรยา) ม. ๒๓๖ ขอทพระมหากษตรย (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๒๓)

ย ห ขตตโย มหาราชา มททวชฌาสโย หตวา ปณฑตาวสเยน เหตผลยตต ธมมตถ วทนเต น นวาเรต, วจารณาปญาย ปจจเวกขต, สเจ ย กสล ต อนโมทต ตจ อนวตตต, มานวเสน อนาตมาโน นวาโต สคารโว จ หตวา วยวฑฒสส คณวฑฒสส, เต น อตมญต, อท มททว นามฯ วรย จ ทสนน ปารมน ปจม โหตฯ มททว ปน ทสวธาน ราชธมมาน ปจม โหตฯ ตทภย พยชนโต เภท โหตฯ ตทภย ปน โยนโส สตเตส ปจจเวกขตวา สกกา ญาต  “อตถโต อญมญ ปรยาปนนนตฯ

นทสสน เจตถ กนทรกสตตฯ ตห  “โส เอว สมาหเต จตเต ปรสทเธ ปรโยทาเต อนงคเณ วคตปกกเลเส มทภเต กมมนเย ฐเต อาเนชปปตเต ปพเพนวาสานสสตญาณาย จตต อภนนนาเมตต ๑ อาทนา นเยน เทสตฯ

ตตรายมตโถฯ ต กมมนย จตต สมาหต มทภต อภญาย อภนนนมต อรหตฯ ตสมา ตตถ  “มทภเต วตตฯ อสมาหต ห จตต นวรณาห ปรยฏฐต ถทธ โหต กมปน อกมมนย, อภญาย อภนนทต น สกกา โหตฯ เอว สต เอวรป จตต วรย ปวตเตต น สกโกต, น จ วรยปคคหพลว โหตฯ ตสมา เอวรป จตต อกมมนย นามฯ นปปรยาเยน สมาหต จตต มทภเตน กมเม วรยปคคหารหสงขาต กมมนย โหต, เอวรป กมมสส อภนนทต อรหต นามฯ วรเยน สพพกมมกรเณป จตตมทภต กมมวรย ปคคหต สฏ อภนนนมตฯ ตสมา ปคคโล เอว สมาหเต จตเต ปรสทเธ ปรโยทาเต อนงคเณ วคตปกกเลเส มทภต ฐเต อาเนชปปตเต, กมมสมชฌนตถ จตต อภนนนาเมตฯ ธานวภงคสตเต ๑ สวณณการปมา สปสสต ทสสตาฯ ยถา ห สวณณกาโร อกก พนธตวา อกกามข อาลมเปยย อกกามข อาลมเปตวา สณฑาเสน ชาตรป คเหตวา อกกามเข ปกขเปยยฯ ตเมน กาเลน กาล อภธเมยย กาเลน กาล อทเกน ปรปโผเสยยฯ ต โหต ชาตรป นหต นนนตกสาว มท จ กมมญ จ ปภสสรจ ต ยถจฉก ปลนธวกต กโรต, เอว สมปทมท

๑ ม.ม. ๑๓/๑๕/๑๕, ด ขอมลประกอบ: กนทรกสตร ๑ ขอความดงกลาวมาใน ธาตวภงคสตร (ม.อ ๑๔/๖๙๑/๔๔๑) ดขอมลประกอบ: ธาตวภงคสตร

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๔๕

ทฏฐพพฯ เอว วรย เจว มททว จ อญมญ ปยชนตฯ มททวจ ทสวธาน ราชธมมาน ปจม โหตฯ

ขอมลประกอบ: กนทรกสตร บาล วา โส เอว สมาหเต จตเต ปรสทเธ ปรโยทาเต อนงคเณ วคตปกกเลเส มทภเต

กมมนเย ฐเต อาเนชปปตเต ปพเพนวาสานสสตญาณาย จตต อภนนนาเมตฯ อรรถกถา วา สมาหเตต อมนา จตตถชฌาน สมาธนา สมาหเตฯ ปรสทเธตอาทส ปน

อเปกขาสตปารสทธภาเวน ปรสทเธฯ ปรสทธตตาเยว ปรโยทาเต ปภสสเรต วตต โหตฯ สขาทน ปจจยาน ฆาเตน วหตราคาทองคณตตา อนงคเณฯ อนงคณตตาเยว จ วคตปกกเลเสฯ องคเณน ห จตต อปกกลสสตฯ สภาวตตตา มทภเต วสภาวปปตเตต วตต โหตฯ วเส วตตมาน ห จตต มทต วจจตฯ มทตตาเยว จ กมมนเย กมมกขเม กมมโยคเคต วตต โหตฯ มทห จตต กมมนย โหต สทธนตมว สวณณฯ ....เอเตส ห ปรสทธภาวาทส ตตตา เตฯ ตตตาเยว อาเนชปปตเต อจเล นรชเนต วตต โหตฯ มทกมมภาเวน วา อตตโน วเส ตตตา เตฯ สทธาทห ปรคคหตตตา อาเนชปปตเตฯ สทธาปรคคหตห จตต อสสทธเยน น อชต วรยปรคคหต โกสชเชน น อชต สตปรคคหต ปมาเทน น อชต สมาธปรคคหต อทธจเจน น อชต ปาปรคคหต อวชชาย น อชต โอภาสปรคคหต กเลสนธกาเรน น อชตฯ อเมห ฉห ธมเมห ปรคคหต อาเนชปปตต โหตฯ เอว อฏงคสมนนาคต จตต อภนหารกขม โหต อากาสานจายตนสมาปตตปฏลาภตถายฯ

อปโร นโย จตตถชฌานสมาธนา สมาหเตฯ นวรณทรภาเวน ปรสทเธฯ วตกกาท‐ สมตกกเมน ปรโยทาเตฯ ฌานปฏลาภปจจนกาน ปาปกาน อจฉาวจรานจ อภาเวน อนงคเณฯ อจฉาวจรานนต อจฉาย อวจราน อจฉาวเสน โอตณณาน ปวตตาน นานปปการาน โกธ‐ อปปจจยานนต อตโถฯ อภชฌาทนจ จตตปกกเลสาน คเมน วคตปกกเลเสฯ อภยมป เจต อนงคณสตตวตถสตตานสาเรน เวทตพพฯ วสภาวปปตตยา มทภเตฯ อทธปาทภาวปคมเนน กมมนเยฯ ภาวนาปารปรยา ปณตภาวปคเมน เต อาเนชปปตเต ยถา อาเนชภาว อาเนชปปตต โหต เอว เตต อตโถฯ เอวมป อฏงค สมนนาคต จตต อภนหารกขม โหต อากาสานจายตน สมาปตตปฏลาภตถาย ปาทก ปทฏานภตฯ ๑

๑ บาลมาใน ม.ม. ๑๓/๑๕/๑๕, สวนในอรรถกถากนทรกสตร (ม.อ. ๓/๑) ทานไมไดอธบายบาลท ยกมาอางน จงคนหาทอน พบคาอธบาย ในสทธมมปชโชตกา (นท.อ. ๒/๖๙)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๔๖

ขอมลประกอบ: ธาตวภงคสตร เสยยถาป ภกข ทกโข สวณณกาโร วา สวณณการนเตวาส วา อกก พนเธยย อกก

พนธตวา อกกามข อาลมเปยย อกกามข อาลมเปตวา สณฑาเสน ชาตรป คเหตวา อกกามเข ปกขเปยยฯ ตเมน กาเลน กาล อภธเมยย กาเลน กาล อทเกน ปรปโผเสยย กาเลน กาล อชฌเปกเขยยฯ ต โหต ชาตรป นหต นนนตกสาว มท จ กมม จ ปภสสรจ ยสสา ยสสาว ปลนธนวกตยา อากงขต ยท ปวฏฏกาย ยท กณฑลาย ยท คเวยยกาย ยท สวณณมาลาย ตจสส อตถ อนโภต เอวเมว โข ภกข อถาปร อเปกขาเยว อวสสสต ปรสทธา ปรโยทาตา มท จ กมมา จ ปภสสรา จฯ ๑

? ตปกถา ม. ๒๓๗ ตปะ หรอ ตบะ (สานวนท ๑, พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๒๓)

ตโปต ปเนตถฯ ตปตต ตโป อกสลวตกกาทโย ปาปธมเม สนตาเปตต อตโถฯ ตตรายมตโถฯ เอกกขเณป ปญตตวตตสมาทาน อกสลวตกกปาปธมมวทธสมปายภโต ตโป นาม โหตฯ พราหมสมเย ปน รฏฐวาสปสาสนสงขาตา สมมาปฏปตต มหาขตตยสส ตโป นาม โหตฯ

วตตเหต ภควตา ทวา ตปต อาทจโจ รตตมาภาต จนทมา สนนทโธ ขตตโย ตปต ฌาย ตปต พราหมโณ อถ สพพมโหรตต พทโธ ตปต เตชสาตฯ ๒

ปคคโล กจจ สฏ สาธยามาโน ตปส นาม โหต ปากฏสร เตชส  “ตปส เตชสตอาทส วยฯ ปคคโล ปน อตตโน ฐานานรเปน กจจ อปฏปชชนโต ตถา น ตปส โหต ปากฏสร เตชสฯ ม. ๒๓๗ ตปะ หรอ ตบะ (สานวนท ๒, พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๒๔)

ตโปต เอตถ ปนฯ ปาปเก ธมเม ตาเปตต ตโป, กสลสมาทาน ตโป นาม, อกสลวตกก‐ ปาปธมเม ตาเปตต ตโปต อตโถฯ โวหารโต ตโป สมาทานวตต โหต, โส จ เอกกขณป วา เอก‐ สมยป วา อกสลวตกกปาปธมมาตาปนปาโย โหตฯ โส (ตโป) พราหมณสมเย สมมาปฏปทาต วจจต  “รโญ ตโป รฏฐปสาสนนตอาทสฯ วตตเหต ภควตาฯ

๑ ม.อ. ๑๔/๖๙๑/๔๔๑. ๒ ส.น. ๑๖/๗๒๔/๓๓๑.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๔๗

ทวา ตปต อาทจโจ รตตมาภาต จนทมาตฯ ๑

โย กจจ กโรนโต สฏ ต สาเธต, โส ตปส โหต, ตปส นาเมส วโรจต, อปจายโต โหต มหโต ปชโต อรหโต อจจโต มานโต อปจโตต ปญายตต อตโถ, วตตเจต ตโป เยน ปรโต โส ตปสฯ โย ปน ตพพปรโต โหต, กจจ กโรนโต น สฏ ต สาเธต, เนโส ตปส โหต, โส เนว วโรจต, น อปจายโต โหต มหโตต ปญายตฯ

วตตเหต มหาสตโสมชาตเกน โส ราชา โย อเชยย ชนาต น โส สขา โย สขาร ชนาต น สา ภรยา ยา ปตโน น วเภต น เต ปตตา เย น ภรนต ชณณฯ น สา สภา ยตถ น สนต สนโต น เต สนโต เย น ภณนต ธมม ราคจ โทสจ ปหาย โมห ธมม ภณนตาว ภวนต สนโตตฯ ๒

ตสมา โย กจจ กโรนโต โกสชชสส เจว อสกกจจกรยตาย จ ตาปนวรย ปฏจจ สฏ ต สาเธต, โส ตปส โหตฯ เอตสส จ วภาวนตถาย วรยปารมย วตตนเยเนว วรยสหตตโป นททสเสตพโพฯ

ทยยานมนโท ห มหาราชา วรยสมปนโน หตวา ขนตยา สมนนาคโต รฏฐปปสาสเน มนส‐ กโรนโต ทยยรฏฐนวาสนมตถาย หตาย สขาย ธมเมน สเมน รชช กาเรต, ตสส เตชานภาเวน สพเพ ทยยา นพภยา โหนต ผาสวหารโนฯ

โสปจ ตปสมปนโน สพเพห อปจายโต โหต มานโต, ตสส เตชานภาเวน น เกหจ อวมญตพโพฯ มหาราชา ห สมาทนนกสลวตโต หตวา ตปธมเมน ทมตกายจตโต โหต อนปปนนาน ปาปากสลาน อนปปาทาย เจว อปปนนาน ปาปากสลาน อนนตรานายฯ ตโป นาเมสฯ (ขาด ม. ๒๓๘ บารมขอท ๖)

๑ เรองเดยวกน. ๒ ข.ชา. ๒๘/๓๙๓/๑๕๑.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๔๘

ม. ๒๓๘ สมเดจบรมบพตร (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๙๘) จกกวสสส ห นวมนโท ภมพโล มหาราชา อเนเกห ปารมธมเมห เจว ราชจรยาธมเมห จ

สมนนาคโต โหตฯ อมสม กถามคเค เตส ธมมาน เอกเทส วณณยสสามฯ โส ห มหาราชา  “วรย ขนต มททโว ตโป จาต จตห อตตสมปตตภเตห ธมเมห สมนนาคโต โหต, โย จ ปรหตปฏปตต‐ ภโต รฏฐาภปาลโนปาโย รฏฐปปสาสเน สมทธสมปาปณนสส พลวปปจจโย โหต ต ธรคคาห คเหตวา สฏ ปฏปชชตฯ นทสสน เจตถฯ เตน ทยยวาสน ชนาน อตถาย หตาย สขาย จ กตาน อเนกปปการาน กรณยาน อตถ ยาน อมนา เอกกถามคเคน พยนตกตวา อททสต น สกโกมฯ

โส ห มหาราชา พทธปรนพพานา จตสตกาน ทวสหสสานมปร ปจนวตมวสสโต ปฏฐาย ยาวชชตนา รฏฐวาสน ชวตวตต โอโลเกต นพทธ คามนคมาทส จรต, ธมมกาน ทกขาปนยโนปายาทน อนสาสนปปทาเนน ตตถ ตตถ ชนาน อนคคห กโรตฯ กการณาฯ เอว กรสส โหตฯ

รฏฐวาสน กร อนคคโห นาม ราชน นพทธกจจ โหต, ทกขตาน จ กโต อนคคโห พทธ‐ สาสน อนโลเมต, เยน ห กโต, โส ปญ กโรต นาม, กตปโญ จ ปญานสสภต ปต ลภตตฯ 

“รฏฐวฑฒนา ห อนกกเมน กาตพพา โหต, กถ, สพพปฐม พหชชนาน อปโภคปรโภคาน อตถภาวนสงขาต ชวตมลฏฐาน ธมมโกปาเยห จ มตตยตเตห สตถลกขณสมปนเนห อปกรเณห จ ปวตเตตพพ, ยโต เต ตาทสส ชวตมลฏฐานสส ถรภาว ปาปณนต อตตนา จ อปโภคปรโภเค อปปาเทต สกโกนต, ตโต ปฏฐาย เตส อปรปร อปโภคปรโภควฑฒ เจว อายานพรหนา จ อนปปทาตพพาต 

“โย ขตตยวโส เจว ยจ ราชจนตาปรยาปนนกจจนต ลทธนาเมห รฏฐวฑฒนา กจเจห ปรยาปนน นานปปการ ขตตเยน กตกรณย, ตทภย ปจจปนนกาเลป อนาคตกาเลป ทยยรฏฐสส สณฐตยา เจว ทยยรฏฐวาสน สนตสขาย จ อาวหนปจจโย โหตต ม. ๒๓๙ โครงการอนเนองพระราชดาร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๒๖)

โส ห มหาราชา พทธปรนพพานา จตสตาธกาน ทวสหสสานมปร จตนวตมวสสสส วา ปจนวตมวสสสส วา อนตรราชจนตาปรยาปนนกจจ อารภตฯ ตจ ราชจนตาปรยาปนนกจจ ยาวชชตนา วตถารโต ทยยรฏฐสส เจว ทยยรฏฐวาสน จ วฑฒยา วรฬหยา เวปลลาย อาวหนปจจโย โหตฯ สรปโต จ ตมป รฏฐสส สณฐตยา ปจจยภตเมว วภชตวา วจารณาปญาย ปจจเวกขนเตน  “อปปชชมานกภยปสคคาปนยนตถาย ปากตวฑฒโนปายปตถมภนตถาย วฑฒโน ปายาภรณตถาย ตตวฑฒโนปายปรหรณพลปทานตถาย รฏฐสณฐตอนคคหาย สวตตตต ทฏฐพพฯ โส จ ตเมว ราชจนตาปรยาปนนกจจ กรมาโน สม มนสกโรนโต รฏฐสส กมม วา ตสส วา

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๔๙

กมเมน สทส อญ กมม กาต น ปตเถตฯ โส ห ตาน กมมาน ฐาเปต วา วนาเสต วา น อจฉต, เย รฏฐสส ปากตนโยปายา อตถ, ยาน วา กตกมมาน สฏ สมชฌนต, ตาเนว รปาน วชเชต, อญสม อนรเป ฐาเน ต กโรตฯ เตเนว ต ทยยรฏฐสส สณฐตยา เจว ทยยรฏฐวาสน สนตสขาย จ อาวหนปจจโย โหตฯ ม. ๒๓๙ เราจะครองแผนดนโดยธรรม (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๐๐)

ย ห  “ธมเมน รชช กาเรม สยามกมหาชนสส อตถาย สขายาต วจน ปญาต โหต, อท จกกวสสส นวมนเทน ภมพเลน มหาราเชน พทธปรนพพานโต ปฏฐาย จตสตาธกาน ทวนน สหสสานปร ตนวตมสวจฉรสสมจจเยน ไพศาลทกษณ อต นามเก ราชมณฑเร รชชาภเสกวธาเน ทยยวาสน วตตา ปฐมวาจา โหตฯ ตโต ปฏฐาย ยาน กรณยาน เตน ทยยาน อตถาย สขาย กตาน โหนต ตาน สพพาน ตสสา ปฐมวาจานสาเรน ปวตตานฯ อถวา สกกา วตต  “อย ปฐม‐ วาจา เตน สมมา ปณหต เจว รชชปปตตกาลโต ปฏฐาย อนกต จ ปณธาน โหตตฯ เตน โข ปเนต ปฐมวาจาภาเวน ปากฏ ปณธาน  “สจจ เว อมตา วาจาต พทธวจนสสานสาเรน สจจาธฏฐาน เจว สจจวาจา จ ชาต โหต ตเมว ปฏจจ ทยยรฏฐ พทธสาสน ขตตยวโสต ตณงคาน เจว ทยยวาสโน จ ตสส ตสสา ปฐมวาจาย ปกาสตธมมทธชภตาย ถร ตฏฐนต, อยนเตส ถรฏฐต, ธมโม หเว รกขต ธมมจารนต พทธวจนสสานสาเรน ปวตตานสโส โหต น อปจสส ปรมราชนป ปตตธตโรป ปรมชนนป เชฏฐกภคนป ทยยวาสน อตถาย หตาย เตนานจรต ธมม อนวตตนตฯ ตสมา โปราณโต ปฏฐาย ถร ปวตโต ขตตยวสสส เจว ทยยวาสนจ สมพนโธ สนตฏฐต อปรปร จ วฑฒตฯ กถฯ ราชา ขตตยวสโก ทสวเธห ราชธมเมห อเญห จ ธมเมห สหตจตโต พหห วตตจรยาห สมาปนโน จ หตวา ทยยวาสน อตถาย สขาย อธมตตมหากรณาย ปตฏฐต, ทยย‐ วาสโนป ตสม รเญ อธมตตกตตาวเสน ภตตสทธาย ปตฏฐนตฯ ม. ๒๔๐ ดงทรบพระราชทาน (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๒๗)

ย ห รฏฐาภปาลโนปาโย ทพพโธ โหต วรเยน สโยชโต มททโว ขนตยา สโยชโต ตโป จาต, ย จ รฏฐปาล สพพาน รฏฐกจจาน กรมานา ทยยรฏฐวาสน ทกข อปสหรนต จ สข อปสหรนต, ย จ ราชวโร มหาขตตโย มหาการณโก หตวา ทยยรฏฐวาสน หตสข อากงขมาโนเยว สขทกข โอโลเกนโต เตส ผาสวหาราย ว รฏฐปาลน รฏฐกจจานคคห กโรต, สพพเมต สพเพส ทยยกานเมว อตถ หต สข จ อาวหตฯ ตสมา วรเยน สโยชโต มททโว เจว ขนตยา สโยชโต ตโป จ  “ปรหตปฏปตตภโต รฏฐาภปาลโนปาโยต สงข คจฉนตฯ อยมป ตตยมงคลวเสสกถาภโตฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๕๐

? กาลตากถา ม. ๒๔๗ กาลญตาขอตนนน (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๐๒ เทยบ ม. ๕๗)

กาลตาต ปเนตถฯ เอตถ ห กาโล นาม ตตกรณยปปโยคานรปา เวลา วา โอกาโส วาฯ ตาทส กาล ชานาต สเลนาต กาล, ตสส ภาโว กาลตาฯ สา สพพกรณยปโยเค อจฉตพพา โหตฯ สเจ ห อกาล ภเวยย, โส กรณยสส กาตพพกาเล สมปตเต ต น กโรต, เอว สต โย อตโถ อตตนา ปฏลภตพโพ โหต ปาปณตพโพ, ต เนว ปฏลภต น ปาปณาต, โย อตโถ อตตนา ปฏลทโธ โหต โส ปรหายต, อตตโน จ อนปปนนปพพ ภยป อนตราโยป อปปชชนตฯ นทสสนเจตถ ทฆาวกมารสส ปพพภาควตถฯ ๑

อตเต กร พรหมทตโต นาม กาสกราชา มหนต เสนาพยห อาทาย โกสลรฏฐ หตถคต กาต อคมาสฯ ตทา เจตถ ทฆต นาม ราชา รชช กาเรส, ต สตวา ตสส เอตทโหส  “โกสลรฏฐ เม ขททก เจว โหต อปปธน จ, เอตถ จ โยธาป วาหนานป อปปกาน โหนต, อาวธาทโกโสป ยทธภณฑานป ปรพพยาคารานป ๒ อนกาน โหนต อปรปราน, น สกกา เอกวารมตตมป มหาพเลน พรหมทตเตน สทธ ยชฌตนตฯ โส เอว สนนฏฐาน กตวา ราชน อาทาย อญาตกเวเสน นครโต นกขมตวา ปลายฯ พรหมทตโต ปน ยทธาภาวโต สเขน โกสลรฏฐ หตถคต อกาส, ปจฉา จ ต ทฆตราชาน สราชน ชวคคาห อคาหยฯ อยมปเนตถ อตถทปนาฯ

โกสลรฏฐ ห ขททก โหต มหนตภตสส จ กาสรฏฐสส สามนตสมาย ฐต โหต, เอว สนเต, เตน โกสลรญา อตตโน รฏเฐ อสสรภาว ธาเรนเตน โยธาป วาหนานป พหน สชเชตพพาน โหนต, อปโภคปรโภคาป อาวธยทธภณฑานป ปรพพยวตถนป ปรปราน อจจนตพพาน โหนต, รฏฐาวรณารกขาป ภยโยโส มตตาย รฏฐพลานพรหนาย โยธพลานมปปทานานป สวทหตพพาน โหนตฯ ยถาวตตเมต สพพกรณย อรน อปจจปฏฐตกาเล ปรปร กาตพพ โหตฯ สเจ ต ต กรณย อมนสกาเรนป วชหเนนป อนก กเรยย, อรส ปจจปฏฐเตสเยว สวทเหยย, กถจรห ต ต กรณย ขปปเมว สมปาเทต สกขสสตฯ อรโย สเขน ปรมททนตฯ เอว กาลตาภาวโต กาลาตกกมน ปจฉา หายนปจจโย โหตฯ

๑ ดรายละเอยดใน วนย. ๕/๒๔๓/๓๒๒. ๒ ปรพพย ป. เสบยง

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๕๑

ม. ๒๔๘ อนง ชนผไมรจกกาล (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๐๒ เทยบ ม. ๕๗) อปจ อกาล ปคคโล กจจ กโรนโตป อกาเล กโรต ตสส กจจสส กาตพพกาเล

อสมปตเต ตรมาโน ว ต กโรต, เอว สต, ตสส กจจ น สาธก สมชฌตฯ นทสสน เหตถ อชาต‐ สตตวตถฯ โส ห มคธรฏเฐ ราชา หตวา วชชรฏฐสส ลจฉวห สทธ สงคาม อกาสฯ ตทา ห เต ลจฉวโน สามคคธมเม ปตฏฐตา อเหส อรส ปจจปฏฐเตส สมคคา สมานฉนทา หตวา สามตถเยน สกรฏฐสส ปาลนตถาย อรห สทธ ยทธ อกส, ตสมา ราชา อชาตสตต ยถจฉต ชย นาลภฯ อถาปรภาเค กสโลปาย ลภตวา ตตถ เตส ปรเภท กาเรต วสสการ พราหมณ มคธมหามตต เปเสส เตน อปาเยน ชย ลภตวา วชชรฏฐ อตตโน หตถคต อกาสฯ ๑

อทเมตถ สนนฏฐาน ทฏฐพพฯ อาทกาเล อกาโล สงคาม กาต, ตสมา รโญ อชาตสตตสส สงคาเม ชยสงขาต ผล น ยถจฉต สมชฌต, ปจฉากาเล ปเนส กาลานรป กสโลปาย ปยช, ตสมา ผล สมชฌตฯ อทเมตถ สาธก โหตฯ อยมตโถ ชาตกปกรเณป คามณราชสส ภาสตภาเวน คาถาย ปาททวเยน อททฏโฐ

อป อตรมานาน ผลสาว สมชฌตตฯ ๒

ม. ๒๔๘ อกฝายหนง (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๓๕ ซา ม. ๕๘) อปโร นโยฯ โย อกาลตาย, สมปตเต กตตพพกาเล, กรณย น กโรต, โส ปน

กตตพพกาล อตกกาเมนโต ตโต ปจฉา กาต อารภต, เอว สนเต, โย โย อตโถ อตตนา ปฏลภตพโพ โหต ปาปณตพโพ, ต ต เนว ปฏลภต น ปาปณาต, โย อตโถ ปฏลทโธ, โส ปรหายตฯ ทฏฐพพเจตถ เทวทตตสส วตถนา นทสสน โหตฯ โส สมตถกาเล พทธสาสนสส สตถภตสส ภควโต โอวาทานสาสน นากาสฯ โส สตถารา สทธ เวร หตวา วจรนโต สตถร อาฆาต พนธตวา สตถ ปทฏฐจตโต หตวา, อตตโน มโนรเถ อนปผนเนฯ อถาปรภาเค คยาสส‐ ปเทเส วหรนโต ครกาพาธโก หตวา สตถ คณ สสรนโต  “เชตวน คมสสาม นยถ ม ตนต สสเส ยาจตวา สตถาร ทฏ อสกโกนโต ชวตกขย ปาปณฯ ยถาห โปราณา “เทวทตโต ปฐว ปาวสตฯ

โส เจ สมตถกาเล กตตพพกาล น อตกกาเมสสต, ภควโต ปน โอวาทานสาสน กรสสต, โส ธมมานธมมปฏปตตยานรป โลกยโลกตตรสงขาต วเสส อปาปณสสตฯ ยสมา ห โส

๑ อห อเม วชช เอวมหทธเก เอวมหานภาเว อจเฉชชสสาม วชช วนาเสสสาม วชช อนยพยสน อาปาเทสสามต...ฯ ท.ปา. ๑๑/๖๘/๘๖.

๒ ข.ชา. ๒๗/๘/๓.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๕๒

กตตพพกาเล กรณยสส กรณตถาย สมาหตจตโต อโหส, ตสมา, โย โย อตตนา ปฏลภตพโพ โหต ปตตพโพ, ต ต เนว ปฏลภต น ปาปณาต, ปฏลทโธ จตโถ ปรหายตฯ ชาตกฏฐกถายป ตกกสลาย ปจนน มาณวกสตาน โอวาท ททนตสส ทสาปาโมกขาจรยสส ภาสตภาเวน คาถาย อททฏฐมท โหตฯ อตเต กร ตกกสลาย ทสาปาโมกขาจรโย ปจมาณวสตาน สปป อคคณหาเปสฯ เตสมพภนตเร เอโก มาณโว เอกทวส ทารอาหรณตถาย อรญ คนตวา ทารน อทธรฯ โส กสตตาย โอหโน อโหส, สายณหสมเย ยาวทตถ สกขทารน อทธรต อสกโกนโต อลลทารน ภชตวา ตาน อทธรตวา อคมาสฯ ทสาปาโมกขาจรโย ห อตถปปตต กตวา อท วตถ อททสฯ ตโต โส สพเพส มาณวกาน โอวาทตถาย ต มาณว วครหนโต อม คาถมาห

โย ปพเพ กรณยาน ปจฉา โส กาตมจฉต วรณกฏฐ ภโชว ส ปจฉา อนตปปตต ๑

ม. ๒๔๙ แมสมเดจ (พระมหานพพร แตง ซา ม. ๕๘) ภาสตมท ภควตา กาลาตกกมนเหต อตถาปคมนภาว ทสเสนเตน

อฏฐานกาลมห อนฏฐหาโน ยวา พล อาลสย อเปโต สสนนสงกปปมโน กสโต ปญายมคค อลโส น วนทตต ๒

ตตรายมตโถฯ ปฐมโยพพเนป ฐโต พลสมปนโน ปคคโล อลสภาว อเปโต สมเปโต น สยา, เอวห โลกโต เจว ธมมโต จ ลทธพพอตตตถปรตถสมปาทเนน นาตกกาเมตพโพ สยาฯ ยถาวตตปปกาโร ห อกาล กรณยสส กาตพพกาเล สมปตเต กจจาน น กโรตป, ตสส กาตพพกาเล อสมปตเต ตรมาโน ว กจจาน กโรตป, ตสส กาตพพกาเล สมปตเต ตโต ปจฉา ตาน กจจาน กาต อารภต, อตตนา ปฏลทธพพ อตถ น ปฏลภต, โสปสส ปฏลทโธ อตโถ ปรหายตฯ เตนาห ภควา อตตโคปนวเสน

นคร ยถา ปจจนต คตต สนตรพาหร เอว โคเปถ อตตาน ขโณ โว มา อปจจคา ขณาตตา ห โสจนต นรยมห สมปตาตฯ ๓

๑ ข.ชา. ๒๗/๗๑/๒๓. ๒ ข.ธ. ๒๕/๓๐/๕๒. ๓ ข.ธ. ๒๕/๓๒/๕๖.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๕๓

ม. ๒๕๐ บคคลผเปนกาลญ (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๐๔ ซา ม. ๕๙) โย ห กาล หตวา กาลสส ปฏรป ธร กโรต โส ปฏรปการ นามฯ ปฏรปการ โภเค

อาท กตวา วปลาห ๑ สมปตตห วฑฒ ปาปณาตฯ อมมตถ วภาเวต ชาตกวณณนาย จลลก‐ เสฏฐวตถ อาหรตวา กถตฯ ตตถ ห อฏฐาเนน เจว ปญาย จ วณชชกมม กาลานรป กตวา นยชมานสส น จรสเสว พห ธน สมฏฐาเปตวา ปจฉาภาเค มหาเสฏฐฏฐาน ลภนตสส จฬกนเตวาสกสส อสถลปรกกโม ปสสโตฯ ยถาหฯ

อปปเกนป เมธาว ปาภเฏน วจกขโณ สมฏฐาเปต อตตาน อณ อคค ว สนธมนตฯ ๒

ภควาป ปฏรปการ ธรวา อฏฐาตา วนทเต ธนนต ๓

อมนา เอวรป ปคคล ปสสตฯ กจาป ปเนต อาทมห วจน การก ปคคล สนธาย วตต, สมหภตาน ปน ชนาน สาธารณ โหตฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ เย พหกาว เอกโต หตวา เอกฏฐาเน ปถภต กตวา นวสนต, ย ปเทโสต โวหาเรน วจจต ขททก วา โหต มหนต วา ๔ , ตตถ เจ ชนา สมคคา เอกฉนทา เอกจตตา อฏฐานสมปนนา อสถลปรกกมา หตวา อตตโน อตตโน กมมนตสงขาต ธร กาลเทสานรป เจว อนากลจ กตวา นยเชยย ปฏรปการโน จ ภเวยย, โส อทโธ ภเวยย ผโต (เตห) โภเคห จ สมปนโน, เย (โภเค) พลวปปจจยภาเวน นสสาย ตสม ปเทเส นวาสโน อตตโน ปเทส สวทหต ปาเลต ตโต จ อตตร วรฬห เวปลล ปาเปต สกโกนตฯ (ขาด ม. ๒๕๐ แตนนเกยรต) ม. ๒๕๑ อกบรรยายหนง (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๓๗, อ.ชรนทร ๐๐๗/๑๒, ซา ม. ๖๐)

อปโร นโยฯ ตตกาลานรปกจจปปโยคชานนภาโว กาลตาต วจจตฯ กาลตาต ปเนตถฯ กาล ชานาตต กาลฯ กาล วา ชานาต สเลนาต กาล กาล วา ชานต สลมสสาต กาลฯ ตสส ภาโว กาลตาฯ สา จ นพทธกจเจส อจฉตพพาฯ ยตตโก ห กจจปปโยค‐ กาโล อตกกมต, ตตตโก อตโถ ปรหายต (วนสสต), ตสมา ภควา ภกขน อปปมาท อปปาเทนโต

๑ วปล ค. กวางขวาง, มาก เวปลล นป. ความไพบลย ๒ ข.ชา. ๒๗/๔/๒. ๓ ส.ส. ๑๕/๘๔๕/๓๑๖. ๔ โย ภมภาโค ปเทโสต โวหาเรน วจจต ขททโก วา โหต มหนโต วา, ตตถ...ฯ (พระมหานพพร)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๕๔ 

“กถมถตสส เม รตตนทวา วตปตนตต ปพพชเตน อภณห ปจจเวกขตพพนตอาทนา ๑ นเยน ทสกงคตตเร ทสมสตเต อาหฯ ยสมา ปน อตโต กาโล อสกมป นวตตต, ตสมา อตตโน วฑฒมากงขมาเนน สมมา อตกกาเมตพโพฯ ภควา ปพพชตาน อนกล เอตถ ตนตภต ธมม เทเสนโต  “กาล จ กถ โหต อธ ภกขเว ภกข กาล ชานาต อย กาโล อทเทสสส อย กาโล ปรปจฉาย อย กาโล โยคสส อย กาโล ปฏสลลานายาต ๒ เอว ปรมสม วกปเป กาลตานท เทส วภชฯ

คหฏเฐส ปน สตถา อตสต อตอณห อตสายมท อห อต วสสฏฐกมมนเต อตถา อจเจนต มาณเวต ๓

หานปกเข (เจว อม คาถมาห) โย จ สตจ อณหจ ตณา ภยโย น มเญต กร ปรสกจจาน โส สขา น วหายตต ๔

วฑฒปกเข จ อม คาถมาหฯ ม. ๒๕๑ บคคลผรจกใชกาล (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๕/๓๘ ซา ม. ๖๑)

โย ห ปคคโล กาลจจยสสานรเปน อตถ อปปาเทต โส  “ปฏรปการต วจจตฯ เอวรโป อนากลภาเวน กจจ สาเธต สกโกต, ธร จ วหตวา อกาลนา อธกตร เวปลล ปาเปต สกโกตฯ วจกขณา ห ปณฑตาป พหกาน ตตอปกรณาน กตวา กาลานรเปน ธร สาเธต อจฉนตฯ เวลาย อชกปวตต ตเถว อจฉตพพา โหตฯ ตสมา อมสม อตถวกปเป กาลตา นพนธกจจสส ปฏรปา โหตฯ ม. ๒๕๒ บคคลผอกาลญ (พระธรรมกตตวงศ, แบบฝกหด ๑๕ พ.ย. ๕๕ ซา ม. ๖๑)

โย ห อกาล หตวา กาล น ชานาต อกาเล จ กจจ กโรต โส น เกวล อตตโนเยว ปรหาน อาเนต อเญส อตตปรยาปนนาน ชนานมปฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ อกาล เสนโย อนนจฉวเก กาเล โยเธห สทธ อภตกกนโต อรโย อพภยยาต, เอว สต อนายตนโส อตตโน

๑ อง.ทสก. ๒๔/๔๘/๙๒. ๒ อง.สตตก. ๒๓/๖๕/๑๑๕. ๓ ท.ปา. ๑๑/๑๘๕/๑๙๙. ๔ เรองเดยวกน.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๕๕

พหเก โยเธ ปรกขย ปาเปยย, ฐานเมต วชชต ย กทาจ ปราชย ปตวา สกเทส อรน วสคต ปาเปยยฯ ชาตกปกรเณป อย อตโถ สนตเก เอก อกาลราว กกกฏ มนตชฌายเก มาณเว อกาเล วสสตสทเทน ๑ อฏฐาเปตวา เต มนตสชฌาโยกาสา ปรหาเปนต ครหนตสส ทสาปาโมกขสส อาจรยสส ภาสตภาเวน ชนตาย ปวตตยา สสนทน กตวา อททฏโฐ

อมาตปตสวฑโฒ อนาจรยกเล วส นาย กาลมกาล วา อภชานาต กกกโฏตฯ ๒

พทธาทโย ห สปปรสา กาลตาย ปตฏฐหนต กจจ กาลานรป นยชนต อตถปปาทเนน จ กาล วตนาเมนต, อต เต อตตโน เจว ปเรสจ อตถาย หตาย สขาย จ ปฏปชชนต นามฯ เตนาย กาลตา สตตนน สปปรสธมมานมญตโร โหตฯ

อยมปน กาโล โลกสนนสสตสตตนกาย สงขาตสส โลกสนนวาสสส วปรณาม ปฏจจ วปรณามธมโมต สงข คจฉตฯ อยจ โลกสนนวาโส สงขโต โหต ธมมตาย วสเย ปตฏฐาต ชรา‐ ทกขาทส ปตนสโล จ โหต, ตสมา อปตถมภกปจจยภตาน พลาน ปฏจจ สนธาเรต สกโกตฯ ตาน ปนสส สนธารณภตาน พลาน อสมปกตกาน โหนตฯ โน เจ เอวรปาน พลาน ภเวยย, โส โลกสนนวาโส สนธาเรต สกโกตฯ ยถา ก วยฯ ยถา ยงกจ วตถ เกนจ อธารยมาน ปฐวตเล ปตนสล โหต, เอว สมปทมท ทฏฐพพฯ ม. ๒๕๒ ทสดจนชน (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๑๐ ก.ย. ๕๔ ซา ม. ๖๒)

อนตมโส กจาป โยโกจ เอกเทสโต สพพโลกสส คณ วา โทส วา ทาต สมตถ ยงกจ อปกรณวตถ กาต สกโกต ต ปน โลกสส วปรณามการณ ภวต สกกา โหต, เตน การเณน กาโล วปรณาเมต มเญฯ ตสมา เหตถ ปจจยสงขตา สงขารวเสสา ยถากาล วปรณาเมนตฯ กถฯ กทาจ ปณตา หตวา ปาตภวนต กทาจ หนาฯ ม. ๒๕๒ สมเดจบรมบพตร (ปรบจากฉนท, พระธรรมคณาภรณ ซา ม. ๖๒)

ทยยานมนโท ห มหาราชา กาลานรป ปรมาณ วชานตวา กาลาตต ปราณจารตต สมหนตวา สมปตเต อนรปกาเล ปเนว สาธก ปญาเปส, รฏฐสส ถรภาวาย เนคมชานปทาทส ธมมการกขาวรณคตต สวทห, ตสมา ยาวชชตนา เอกรชช ปตฏฐาเปต สกโกตฯ อยมป ปรม‐ มงคลวเสโสต วจจต (ขาด ม. ๒๕๓ กาลตา)

๑ อพภยยาต เขาโจมต, อนายตนโส โดยเหตไมสมควร, วสสตสทเทน เสยงขน ๒ ข.ชา. ๒๗/๑๑๙/๓๘.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๕๖

ม. ๒๕๓ อรรถจรยา คอราชกจททรงประกอบ (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๘) อตถจรยาต ปเนตถฯ ทยยานมนโท ห มหาราชา ราชวสกานเจว มหามจจาทโปสานจ

ทยยรฏฐนวาสนจ หตตถปเรกขารภโต โหตฯ กถฯ โส เตส หเตส สมาโน สมมาอาชว‐ ปรยาปนนกจจปยชเน สพพทยเย นโยเชต จ วเนต จ กสลจรยาย จ เต ปตฏฐาเปตฯ

อย โข รฏฐาภปาลโนปาโยต สงข คจฉตฯ อทานาห โสตนมตถาย กสลจรยาปรยาปนน รฏฐาภปาลโนปาย กเถสสามฯ อหมปนมสม โอกาเส กสลจรยาปรยาปนนกสลสมาทาปนมตต วณณยสสามฯ ม. ๒๕๓ สมเดจบรมบพตร (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๔)

ทยยานมนโท ห มหาราชา นจจ ทยยรฏฐวาสน หต ปรปเรต อธฏฐหต, ตสมา น เกวล รฏฐาภปาลโนปายภต ราชกจจ กโรต, เต ปน กาลานรป สขาวห อนวชชกจจ กาต สมาทเปตฯ ยทา ห อตตนา ทาน เทต ตทา วสานวสกาน ราชภฏาน อเญสจ ชนาน อตตาน อนวตเตต โอตาร เทตฯ ชนาน วตถณณ ทานชฌาสย ปาตกโรต ทยาลจตตสส ทานปตโน ปฏปท ทฏฐานคต ปฏปชชตฯ กถฯ โส ห อตตนา ทาน ททนโต อเญป ทาต สมาทเปตฯ ม. ๒๕๓ ดงทสรรเสรญไวในเรองตางๆ (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๘)

วตตา ห การณานรเป นทาเน ปสสา  “เอโก อตตนา จ เทต ปรจ สมาทเปต โส นพพตตนพพตตฏฐาเน โภคสมปทจ ลภต ปรวารสมปทจาตฯ ตปปจจยา สพเพ ทยยา ทยยนทราชานมาคมม ผาสกวหารโน เจว สจรตสงขาตกสลาภวฑฒยา สมนนาคตา จ โหนตฯ

วตตเหต ภควตา ยถา ห ปพพโต เสโล อรญสม พรหาวเน ต รกขา อปนสสาย วฑฒนเตเต วนปปต ตเถว สลสมปนน สทธ กลปตต อธ อปนสสาย วฑฒนต ปตตทารา จ พนธวา อมจจา ญาตสงฆา จ เย จสส อนชวโน ตยสส สลวโต สล จาค สจรตาน จ ปสสมานานกพพนต เย ภวนต วจกขณา อธ ธมม จรตวาน สคค สคตคามน

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๕๗

นนทโน เทวโลกสม โมทนต กามกามโนต ๓ ฯ อย โข รโญ ปรหตปฏปตตปรยาปนนทตยมงคลวเสโสต สงข คจฉตตฯ ? รฏฐาภปาลโนปายกถา, ราชสงคหกถา ม. ๒๕๔ รฏฐาภปาลโนบายนน (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๐๘ ซา ม. ๓๑๓ เทยบ ม. ๓๔๔)

รฏฐาภปาลโนปาโยต เจตถฯ รฏฐ อภปาเลต เอเตนาต รฏฐาภปาลโน, รฏฐาภปาลโน จ โส อปาโย จาต รฏฐาภปาลโนปาโยฯ อย ห ชนตาย สามคค ปรปาเลต สนธาเรตจ พลวปปจจโย หตวา สวตตตฯ เตเนส โปราณกาจรเยห สงคหวตถกถาย จกกวตตวตตกถาย จ ราชกรณย‐ ภาเวน ทสสโต โหตฯ ตตถ สงคหวตถกถาย จตพพธาน สงคหวตถน ทสสตาน  “สสสเมธ ปรส‐ เมธ สมมาปาส วาจาเปยยจาตฯ เตส รฏเฐ สสสสมปาทเน เมธาวตา สสสเมธ นามฯ ภต ๔ ‐ เวตนาทอนปปทาเนน ราชปรสสงคณหเณ เมธาวตา ปรสเมธ นามฯ ทานาทห สมมา ชนหทย‐ ปาสเน เมธาวตา สมมาปาส นามฯ สณหาย ปยาย เปมนยาย หทยงคมาย วาจาย ภณน วาจาเปยย นามฯ อมาน ห รฏฐสส อทธ วรฬห เวปลล ปหตนนปานภาวจ อปปาเทต สวตตนต, นรคคลานต ปวจจนต ๕ ฯ โจรภยาทน นตถตาย ฆรทวาเรส อคคลาน ๖ อภาวโต นรคคล นามฯ อท ปจม สงคหวตถฯ กสกมม ปน ปรมทสฏฐตาน รฏฐาน พลวปปจจโย โหต ยถาห นตถ ธญสม ธนนตฯ สเจ ตสม ตสม รฏฐมห ชนาน กสกมม ปรปณณผล ภเวยย, ต ต อทธ วรฬห วปล ปหตนนปาน โหตฯ ตโต กสกมมสส อปตถมภน สสสเมธปรยาปนน ราชกรณย โหตฯ โยธาทโย จ ราชปรสา อตตโน อตตโน อายาวเห ๗ กมมนเต ปโยเชต โอตาร น ลภนต, ตสมา เต ชวตกปปนตถาย ธน ลทธ เจว ตตราชกจจปยชนตถาย จ อสสรยฐานนตเรส ฐาปเนน ปคคห ลทธ อรหนตฯ ตโต เตส ราชปรสาน อปตถมภน ปรสเมธปรยาปนน ราชกรณย โหตฯ ๘

๓ อง.ปจก. ๒๒/๔๐/๔๗‐๔๘. ๔ ภต อต. คาจาง, ภตต อต. การคบหา, การจงรกภกด ๕ สานวนใหมแตงเปน อมาน ห นรคคลนต ลทธนามก อทธวรฬหเวปลลสงขาตรฏฐสมปท อปปาเทต

สวตตนตฯ (เฉลยวนท ๑๗ ธ.ค. ๕๑) ๖ อคคล นป. ดาล, กลอนประต ๗ อายาวเห (อนนามาซงรายได) ๘ เฉพาะเรอง ราชสงคหวตถ มาในหลายแหง เชน ส.ส. ๑๕/๓๑๕/๑๑๐, อง.จตกก. ๒๑/๓๙/๕๔.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๕๘

ม. ๒๕๕ อกประการหนง พณชยกรรม (ไมปรากฏผแตง, ๐๐๖/๔๙ ซา ม. ๓๑๔) กสกมมยค ปน วณชชกมม รฏวาสน เอโก ๑ พลวปปจจโย โหตฯ สเจ ตสม ตสม รฏเ

วาณชา ธเนห กยวกกย รฏเฐ ปวตตาเปยย, รฏมป อฑฒ โหต มหทธน มหาโภคฯ ตโต อปสคคาภาเวน ตสส วณชชกมมสส อปตถมภน สมมาปาสปรยาปนน ราชกรณย โหตฯ ราชา ปน มนสสาน ปมโข หตวา มธรวาจาย มหาชน ภณต วา สพพตเถว ปชาย สทธ ปฏสนถาร กโรต วา, ตตถ ตตถ มหาชโน รโญ เมตตาทยตต กลยาณชฌาสย ทสวา ขตตเย อตทฬหภตตโก โหตฯ มธรกถน ห มหาราชวรสส เอก กรณยวเสสภต โหต อทมปสส วาจาเปยยนต วจจตฯ ม. ๒๕๕ เมอประชาชน (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๓๐ ซา ม. ๓๑๔)

ตสมา สพเพ ชนา อปตถมภน ลภตวา พลวนโต หตวา สเขน ชวต กปเปนต, โจรภยาทน รฏเฐ นตถฯ นทสสนเจตถ วชตราชวตถฯ ม. ๒๕๕ พระเจามหาวชต (พระมหานพพร แตงตามพระไตรปฎก ซา ม. ๓๑๔, ๓๔๕)

โส กร ราชา มหาวชโต คามนคมฆาตเก โจเร คณหต ปโรหต พราหมณ อามนเตตวา อหเมต ทสสขล วเธน วา พนเธน วา ชานยา วา ครหาย วา ปพพาชนาย วา สมหนสสามต ๒ อาหฯ ต สตวา ปโรหโต พราหมโณ ราชาน มหาวชต เอตทโวจ น โข ปเนตสส ทสสขลสส เอว สมมา สมคฆาโต โหต, เย เต หตาวเสสกา ภวสสนต เต ปจฉา รโญ ชนปเท วเหเฐสสนตตฯ ตโต ราชา มหาวชโต อญมญสส วเหฐน วทธเสต มหายญสงขาต รฏฐปปสาสโนปาย ปเรส, กถ, ม. ๒๕๕ ทรงสงเคราะหชนชาวนา (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๖๒ ซา ม. ๓๑๔, ๓๔๕)

เย ปน รโญ ชนปเท อสสหส กสโครกเข เตส ราชา มหาวชโต พชภตต อนปปทาส, เย รโญ ชนปเท อสสหส วาณชชาย เตส ราชา มหาวชโต ปาภฏ อนปปทาส, เย รโญ ชนปเท อสสหส ราชโปรสา ๓ เตส ราชา มหาวชโต ภตตเวตตน อนปปทาส, เตว มนสสา สกมมปสตา

๑ มพรธวา สมพนธเขากบ วกตกตตา ไดหรอไม ๒ นาศพทและขอความมาจากพระไตรปฎกบาล ฉบบ สยามรฏฐสส เตปฏก (ท.ส. ๙/๒๐๖/๑๗๓)

แปลตามสานวนพระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง (ท.ส. ๙/๒๐๖/๑๗๔) วา เราจกปราบปรามเสยนหนาม คอโจร ดวยการประหาร ดวยการจองจา ดวยการปรบไหม ดวยการตาหนโทษหรอเนรเทศ...อนการปราบปราม ดวยวธเชนน ไมชอวาเปนการปราบปรามโดยชอบ ...

๓ ราชปรสา ไมใช ราชปรเส นวาตามคมภร ท.ส. ๙/๒๐๖/๑๗๓.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๕๙

รโญ ชนปท น วเหเฐส, มหา จ รโญ ราสโก อโหส, เขมฏฐตา ชนปทา อกณฏกา อนปปฬา, มนสสา มทา โมทมานา อเร ปตเต นจเจนตา อปารตฆรา มเญ วหรสตฯ ๑

? อปจายนธมมกถา ม. ๒๕๙ แลอปจายธรรมนน (ปรบจาก พระธรรมวโรดม, น. ๓๒๑ ซา ม. ๑๕)

อปจายนธมโม จ นาม วโยวฑฒานจ กลยาณธมมสส จ คารวอปจตกรณสงขาตา ปญกรยาวตถภตา สมมาปฏปตตฯ สยามนเทน จาย นจจ อาจณณสมาจณโณ โหตฯ ยสมา เจส มหาราชา ปพเพ กตปโญ อปจตกสโล ตสมา อาทโต ชาตสมปนนตาทสมปตตยา สมนนาคตตตา มหาชเนน สกกโต โหต ครกโต มานโต ปชโตฯ ยถาหฯ อภโต สชาโต มาตโต จ ปตโต จ สสทธคหณโก อกขโต อนปกฏโฐ ชาตวาเทนาตฯ ๒ ตปปจจยา ห สกลสยามวาสน อสสรยาธปจจภาวโต รชช กาเรสฯ วตตมป เจต

ขตตโย เสฏโฐ ชเนตสม เย โคตตปฏสารโนตฯ ๓

กจาป ห โส ชาตสมปนโน โหต ยสสมปนโน วโยวฑฒาน ปน ปรมวสานวสกาน อปจต กโรต ครกโรต มาเนตฯ เย เต กร ปรมวสานวสกา วโยวฑฒา โหนต เตส ราชกลเชฏ‐ ภาวฏาเน สกการสมมาน กโรต น จ เกวล กทาจ ยถารห เตส วเสสโต ปจจฏฐานาทน อปจายกนกมมาน กโรตฯ เอวห กโรนโต กลเชฏาปจายนธมเม ปตฏฐโต นาม โหตฯ

วตตปปาโรย มาตาปตปฏฐานานมนตร สปปรสาน ทตย วตตปทนต เวทตพโพฯ วตตเหต ภควตา

มาตาเปตภร ชนต กเลเชฏฐาปจายน สณห สขลสมภาส เปสเณยยปปหายน มจเฉรวนเย ยตต สจจ โกธาภภ นร ต เว เทวา ตาวตสา อาห สปปรโส อตตฯ ๔

เย ปน ตสเสว ปรมวสานวสกา เจว เสวกามจจา จ วโยวฑฒตรา โหนต เตส ตสม ตสม กาเล ยถารห ธนวตถาน ทาเปตฯ อทมป กเลเชฏฐาปจายนธมเมน ปรยาปนน นาม โหตฯ ยถาห

เย วฑฒมปจายนต นรา ธมมสส โกวทา

๑ ท.ส. ๙/๒๐๖/๑๗๓. ๒ วนย. ๒/๗๓๕/๔๘๖. ๓ ท.ปา. ๑๑/๗๒/๑๐๗. ๔ ส.ส. ๑๕/๙๐๗/๓๓๖.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๖๐

ทฏเ ธมเม จ ปาสสา สมปราโย จ สคคตตฯ ๑

ตสสตโถฯ กจาป หธ วฑฒปคคลา อนยเมน ทสสตา ปเภทโต ปน ตปปการา โหนต ชาตวฑโฒ จ วโยวฑโฒ จ คณวฑโฒ จาตฯ

ตตถ ชาตวฑโฒ ตาวฯ โย จ ขตตยมหาสาลาทโก ชาตสมปนโน สพเพห ชเนห เสฏฐสมมตภาวโต ปคคหโต โหต มานโต อปจโต โส ชาตวฑโฒ นามฯ โย จ วเย ฐโต โส วโยวฑโฒ นามฯ โย จ สทธาสลาทสมปนโน โหต โส คณวฑโฒ นามฯ ตโยเม ห สกการ‐ ครการวนทนาทอปจายนกมมารหา โหนตฯ เยเกจ ปน ชนา ยถาวตตปปการา วฑฒาน สามจกมมมตตวเสน อปจายนธมม กโรนต, เต ปเรส อปวาทโต อตตทธภาวโต ๒ จ มจจนต ตาทสา กลยาณชฌาสยสมปนนา หตวา ปรส นาม โหนต ตสมา เต ปสสตพพาเยวาตฯ ม. ๒๖๐ เมอมาราพงถงกศลจรยา (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๗ ซา ม. ๑๗)

โส จ วฑฒาน สมมาปฏปตตปรยาปนน กสลกรย อนสสรนโต เสฏฐชาตวฑโฒ เจว อจจ‐ กเล ชาโต จ ทฆายโก จ โหตฯ นโร จ สจรตสงขาตกสลสส อาธารภาชนภาเวน เจว ธมมคารว‐ ธมมปชาภาเวน จ เต ตห ทวาเรห ครกโรต อปจายตฯ อท โข อปจายนมยกสลนต สงข คจฉตฯ เกจ ทฏฐธมเม อฏฐวปลผลทท เอตนต วทนตฯ วตตเหต ภควตา

อภวาทนสลสส นจจ วฑฒาปจายโน จตตาโร ธมมา วฑฒนต อาย วณโณ สข พลนตฯ ๓

อตโถ ปเนตถ เวทตพโพ, อปจายนมยกสลมปเนต ปโยคสมปตตภตเจว เตส อปปฬกกมมสส เจว อปฆาตกกมมสส จ, โย วฑเฒ อปจายต, ตสส อนฏฐวปาก ปฏลาภนภตโอตาร อทตวา เตส วทธสเน พลวปปจจยภต โหต โย จ อปจายนมยกสเลห สมนนาคโต โหต, โส นานปททเวห ปรมจจต, โส จ ทฆายโก โหต, ตโต ทฆายตา สมฏฐานาน ตณ วณณสขพลาน ตสส วฑฒนตฯ โส กายสส เภทา ปรมมรณา สคตสมปราโย โหตฯ วตตเจต ภควตา สมปราโย จ สคตตฯ (ขาด ม. ๒๖๑ อกประการหนง)

๑ ข.ชา. ๒๗/๓๗/๑๒. ๒ คาครหาและกรยาไมสภาพ ๓ ข.ธ. ๒๕/๑๘/๒๙.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๖๑

? อปายโกสลลกถา ม. ๒๖๒ อบายโกศลนน (ขอสอบป ๒๕๔๙ พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๐๐ ซา ม. ๓๒)

อปายโกสลลห นาเมต วภาคโต อายาปายโกสลลวเสน ทวธ โหตฯ ๑ ตเจต ยสสตถ, โส ปคคโล พยตโต โหต ปฏพโล ยมตตโน กรณยมสส, ตเมว อนากลปปตต กตวา อนยชต ยถาสตต ยถาพล อตตทตถเจว ปรตถจ อภนปผาเทต สปปฎภยกาเลป จ โสตถนา ว อตตานเจว ปเร จ ตโต ปรโมเจตฯ นทสสนเจตถ ทฆนกายสส มหาวคเค มหาปรนพพาน‐ สตตกถาฯ

ยทา ห ปรนพพเต ภควต โกสนารกา มลลา พทธสส สรร ฌาเปส, ตทา โข ต ภควนต กตตสทโท อญาสป ราชธานส อพภคคโต ภควา กร กสนาราย ปรนพพโต ตสส จ สรร ฌาปตนตฯ ต สตวา ว มาคธอชาตสตตราชปปมขา สตต ขตตยา ราชาโน พทเธ อภปปสนนา ราชฑเต สปรวาเร โกสนารากาน มลลาน กสนาร ปาเหส พทธสารรกธาตโย อภยาจตวา อตตโน อตตโน ปเทเส อพภาหรตวา มหาชนสสาภปชนตถาย ถเปส ปตฏฐาเปตฯ

สเจ ปน โกสนารกา มลลา อมนาว อปายโกสลเลน สมนนาคตา นาภสสส ทฆทสสโน จ, อาคตาคตสเสว เอเกกสส ราชฑตสส พทธสารรกธาตโย วภชตวา อทสสส, ยท วา พทธ‐ สารรกธาตโย ปรกขณา อภวสสส, โย วา ขตตโย ราชา อตตโน ราชฑต สปรวาร กสนาร ปาเหสส ปนป พทธสารรกธาตโย อภยาจต เสวว จ พทธสารรกธาตโย นาลภสส, โกจ วา ขตตโย ราชา วภตตพทธสารรกธาตโย ลภตวา ยถาลทธ อสนตฏโฐ หตวา ตโตป ปฏลภต อภปตถสส, สพเพเปเต ยถจฉต พทธสารรกธาตโย เนวาลภสสส, เตเนว จ เนส ภณฑนาทน อภวสสส, เต จ เอกโต หตวา สยเมว วา มหตยา จาตรงคนยา เสนาย อาคจฉสสส พลกกาเรน พทธสารรกธาตน อจฉนทนตถาย โกสนารเกห มลเลห สงคาม กาตฯ

กโต ปเนต ภวสสต, ย โกสนารกา มลลา อปปพลนกายา อปปเสนา หตวา สกกเณยย มหพพลนกาเย มหาเสน อรโย ปฏพาหตฯ อปปฏรป โข ปเนต โหต, ยเมตถ สงคาโม อปปชเชยยฯ เอว มนสกโรนตา โกสนารกา มลลา เตส พทธสารรกธาตโย อวภชตวา ยาว นานาราชธานน ราชฑตา สมาคตา อเหส พทธสารรกธาตโย จ วภชาเปส วายมสเยว, ตาว อาคเมสฯ

๑ บณฑตพงทราบไวเปนความรประกอบ ทานอธบายอกนยหนงวา ตณ โกสลลาน อายโกสลล อปาย‐ โกสลล อปายโกสลลฯ ท.ปา. ๑๑/๒๒๘/๒๓๑ ดคาอธบายใน อภ.ว. ๓๕/๘๐๗/๔๓๙, ท.อ. ๓/๓๑๕, วสทธ. ๓/๕, วสทธ.ฏกา. ๓/๑๒

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๖๒

เอวห สต โทโณ นาม พราหมโณ ตาส สตตนน ราชธานน ราชฑตาน สนทรกถ กเถตวา เตเยว ราชฑเต โกสนารเกห มลเลห สทธ สมคเค กตวา สญาเปตวา พทธสารรกธาตโย อฏฐธา สม สวภตต วภชตวา เตสเยว เอเกก ยถจฉต นยยาเทสฯ เอวห สต สเจ โย โกจ ขตตโย ราชา ปจฉา อตตโน ราชฑต สปรวาร กสนาร ปาเหสส พทธสารรกธาตโย อภยาจตฯ เตเนว จสส โกสนารกา มลลา นสสสยเมว วทสสส วภชตาเยว พทธสารรกธาตโยตฯ โส เจ ขตตโย ราชา โกสนารเกห มลเลห สทธ ยทธมสชชสส พทธสารรกธาตโย อจฉนทตฯ เต โกสนารกา มลลา เตห สตตห ขตตเยห ราชห สทธ สมานจตตา สมานฉจฉนทา สมคคา หตวา เตเนว สทธ ยทธ กเรยยฯ

ตถา ห วภตตาสเยว พทธสารรกธาตส อสโสส โข ปปผลวนยา โมรยา ภควา กร กสนาราย ปรนพพโตต ทตจ สปรวาร โกสนารกาน มลลาน กสนาร ปาเหส พทธสารรกธาตโย อภยาจต, ยสมา จ นาสกขส โกสนารเก มลเล ปนป เตสเยว สนตกา พทธสารรกธาตโย วภชาเปต, ตสมา ตโต อวเสส องคาร อภหรสฯ อจเจว โกสนารกา เจว มลลา โทโณ จ นาม พราหมโณ อมนาว อปายโกสลเลน สมนนาคตา อเหส ทฆทสสโน จ, กาลานรป รฏฐปปสาสโน ปาย อนยชมานา อตตโน กสนารานคร ตถารปมหพภยโต โสตถภาวปปตตมกสตฯ ? อปายโกสลลกถา, วณณกถา ม. ๒๖๔ ถาอานาจใหญ (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๑๙ ส.ค. ๕๔ ซา ม. ๓๓)

สเจ ห อสสรชโน อปายโกสลลปทฏฐาเนน อสสรยพเลน สมนนาคโต หตวา รฏฐวาส‐ อาทน อตถสาธกาน กจจาน อนยเชยย, อตตโน อานภาว วปผาเรต สกโกตฯ นทสสนเจตถ ทฆนกายสส ปาฏกวคเค จกกวตตสตตฯ ๑ ทฬหเนมสส กร มหาราชสส เชฏฐปตโต กมาโร ปต โอวาเท สปตฏฐโต หตวา จกกวตตวตต ปรปเรสฯ กถฯ ธมมก รกขาวรณคตต สวทหต อนโต‐ ชนสม พลกายสม ขตตเยส อนยนเตส พราหมณคหปตเกส เนคมชานปเทส สมณพราหมเณส มคปกขส จ, เต สขเต เจว นรนตราเย จ กตวา อารกขต โคเปต, เตส ภยาน อาวรต นปปวตเตต, เย วชเต อธนา โหนต เตส ธน อนปปเทต ย นสสาย เต ปรวหสาสมฏฐาปก มจฉา‐ ชว น ปโยเชนต, เย สมณพราหมณา ธมมกา โหนต ๒ มทปปมาทา ปฏวรตา, เต กาเลน กาล อปสงกมตวา กสลากสลมป สาวชชานวชชมป อตถานตถมป ปรปจฉต ปรปหต ๓ ย อกสล

๑ ดรายละเอยด ท.ปา. ๑๑/๓๕/๖๕. ๒ ขนตโสรจเจ นวฏฐา ๓ สานวนพระสตรวา ก ภนเต กสล ก อกสล ก สาวชช ก อนวชชนต ปรปจฉต ปรปหตฯ

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๖๓

สาวชชจ ต ปชหต, ย กสล อนวชชจ ต วตตสมาทาน กตวา ภาเวตฯ ๑ ตโต ตสส เตชานภาโว เจว กตตสทโท จ สพพทสาส อภปตถรสฯ ๒ เย เต นคเรส ขตตยา วา ปฏราชาโน วา ต ปวตต ปชานนต, เตส เอโกป เตน สทธ ยคคาห คหมาโน วา นปจจการ อกโรนโต วา นตถฯ โส จาตรงคก เสน อากฑฒตวา ย ย นคร ภชต, ตตถ ตตถ อนวตตน ปฏลภฯ โส ธมมเกน อปาเยน จกกวตตรชช อปาปณ สมททปรยนต ปฐว ปสาสต อสกข จ, โน อาณายฯ อท กจาป ปรมปราภต ตตอสสรยาภวฑฒนภตสส ปน อปายโกสลลสส อตถปรทปก สาธก โหตฯ ม. ๒๖๔ ในฝายศาสนธรรม (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๔ ซา ม. ๓๓)

พทโธ ภควา อท อปายโกสลล ปทฏฐาน กตวา เวเนยยาน ธมม ปกาเสนโต อชฌาสย‐ กาลานรเปน อท อปายโกสลล อนวตตตฯ กถฯ เย ชนา อกสเลห ธมเมห อสสนนสนตานา โหนต, เตส สเวค อปปาเทตวา อกสลาน ธมมาน ปหานตถาย ทจจรต ตสส จ วปาก ทสเสต, เย ชนา กสเลห ธมเมห อสสนนสนตานา โหนต เตส ปตปาโมชช อปปาเทตวา ภยโยโส มตตาย กสลาน ธมมาน สมาทานตถาย สจรต ตสส จ วปาก ทสเสต, เย มทกาธมตตกา โหนต, เตส ทฏฐ‐ ธมมกตถ เทเสต, เย มชฌมาธมตตกา โหนต เตส สมปรายกตถ เทเสต, ยทา เต ตกขาธมตตกา โหนต ตทา เตส ปรมตถ เทเสตฯ อปจ ยาทเส กาเล ยาทโส ธมโม เทเสตพโพ ตาทเส กาเล อนรป ตาทส ธมม เทเสตฯ เตน หสส ภควโต สาสน สปปาฏหารยคณ โหต ย อนปฏปชชนโต ปฏปตตยานรป ผล ลภตฯ ตปปจจยา จ ภควต สทธาสมปนนา ภควโต อนตตโร ปรสทมมสารถต เนมตตกนาม อกสฯ อต โส ภควา อท อปายโกสลล ปฏจจ ยาวชชตนา เทวมนสสาน อตถาย หตาย สขาย จ พทธสาสน โลเก ปตฏฐาเปต สกโกตฯ ม. ๒๖๕ สมเดจพระบรมบพตร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๘ ซา ม. ๓๔)

มหาราชา ปน อมนา อปายโกสลเลน สมนนาคโต รฏฐสสาภวฑฒ อจฉมาโน สมยานรเปส เนตปเวณรฏฐปปสาสเนส กสโล หตวา อตตโน รฏฐสส เจว ทยยาน จ อปปชชตพพ‐ ภยนตราย ปฏเสธต กสโลปาย อจนตยฯ ย ย หตานหต โหต สาตถ ต ต อปายโกสลเลย อปปาเทตวา จรฏฐตก เอกรชช กาเรตฯ ตสมา ห สพเพ ทยยรฏฐนวาสโน ทยยา อทสส มหาราชวรสส เมตตาทปารม นสสาย สขตา หตวา วฑฒ วรฬห เวปลล ปาปณสฯ

องคตตรนกาเย จตกกนปาเต วตตเจต ๓ ภควตา

๑ สานวนพระสตรวา ต สมาทาย วตเตตฯ ๒ ขอสงเกต: ทานแตงจกรวรรดวตร เปนปจจบนกาล แทรกไวระหวางอตตกาล ๓ บณฑตพงพจารณา จ ศพททเรยงไวเปนลาดบท ๔

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๖๔

คนนเจ ตรมานาน อช คจฉต ปงคโว สพพา ตา อช คจฉนต เนตเต อช คเต สต เอวเมว มนสเสส โย โหต เสฏฐสมมโต โส เจ ธมม จรต ปเคว อตรา ปชา สพพ รฏฐ สข เสต ราชา เจ โหต ธมมโกตฯ ๑

อย โข ปเนตถ ทตยมงคลวเสสกถา โหตฯ (ขาด ม. ๒๖๕ พระคณขอน) ม. ๒๖๕ ในฝายพระราชอาณาจกร (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๓๗ ทายเลม, ซา ม. ๖๕)

อาณาจกเก ห ทยยานมนเทน รญา อารกขาภาคภตาย รชชสนตอาวรณคตตยา พลานกปรหารปญตตป ปญตตาฯ อท (กจจ) มนสเสส ขตตยพราหมณเวสสสททวเสน จตวณณาน วภตตกาลโต ปฏฐาย ขตตยภตาน ภาโร โหตฯ ตตถ ขตตยา นาม เย รฏฐสนต‐ อาวรณคตตกจจ กโรนต, เย ปสาสกา เจว เย จ เนส ทายาทา, เตป ขตตโยต สงข คจฉนตฯ พราหมณา นาม เย สาสนกจจพยาวฏา เวทงคกสลา หตวา กลปตตาน อาจรยฏฐาเน ฐตวา เต สปปาน สกขาเปนต, นานายญวธมห จ อธการโน (อธการา) โหนตฯ เวสสา นาม เย วณชชกมม ปโยเชนต, สพเพส จ สขวตถน สวทหนตฯ สททา นาม เย หนชจจา หตวา กายพเลน ปเรส ภตกมมาทก กตวา ชวนตฯ เย ห ชนา รฏฐนตป ปเทโสตป ลทธปจารโวหาเร ยสม กสมจ ฐาเน สมหภมภาเวน ปฏวสนต, เตส กจจสวภาโค ต (ฐาน) ถร กตวา อารกขต  อจฉตพโพ โหตฯ จกกวตตสตเตป อยมตโถ ทปโต โหตฯ กถฯ ภตปพพ ทฬหเนม นาม ราชา จกกวตต อโหส, ตสส เตชานภาวปฏมณฑนภาเวน จกกรตนปโยคภตาย หตถอสสรถปตตวเสน จาตรงคน เสนา อโหส, โส สพเพส อนโตชนปรชเนส อนตมโสป มคปกขส อารกขตพพตรจฉานคเตส ธมมก อารกขาวรณคตต สวทหฯ ตเถว เอเกกสม รฏเฐป ขตตโย สมปาทตพลนกาโย อโหส เหฏฐา ยถาวตเต ทฆาวชาตเก กาสกราชา วยฯ ๒

ม. ๒๖๖ อนมหาชนผตงอยเปนชมชน (พระธรรมกตตวงศ, แบบฝกหด ๒๔ ม.ย. ๕๖ ซา ม. ๖๕) โย โกจ ภมภาโค  “รฏฐนต วา  “ปเทโสต วา ลทธปจารโวหาโร โหต, ตตถ สมหตาคเตห

ชเนห อตตโน รฏฐสส ถรภาวาย อภปาลนตถาย กจจวภาโค อจฉตพโพฯ ตตรท จกกวตตสตเตป

๑ อง.จตกก. ๒๑/๗๐/๙๙. ๒ คมภรอภธานวรรณนา (พระมหาสมปอง, น. ๔๓๙, ๕๑๙, ๕๖๐, ๖๒๙) วเคราะหไววา ขตตยสสาปจจ

ขตตโย, เขตตาน อธปตภตตตา วา ขตตโย, พรหมโณ อปจจ พราหมโณ, วสตต เวสโส ธนคทเธน อโต จโต วสต จรตต เวสโส, สทตต สทโท ลามเกห ภต สทต ปคฆรตต สทโท.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๖๕

วตตฯ กถฯ อตเต ทฬหเนม นาม ราชา จกกวตต จกกรตนโยคคภตาย หตถอสสรถปตต‐ สงขาตาย จาตรงคนยา เสนาย สมนนาคโต อโหส, โส อนโตชนาทส สพพชเนส อนตมโสป โคปนยมคปกขส ธมมก รกขาวรณคตต สวทหฯ เอเกกสส รฏฐสส ราชาป สมพหลาน โยธาท‐ พลาน สวทหต ทฆาวชาตกปกรเณ กาสราชา วย พทธกาลโต ปพเพ พมพสาราทโย ราชาโน วย จฯ เตส ราชา มาคโธ พมพสาโร กจาป พทธสาสเน อภสทโธ โหต อภปปสนโน, ราชกจจปปโยเค ปน ราชธมเมน กจจาน ปยชตฯ อยมตโถ วนยปฏเก มหาวคคสส ปพพชชาขนธเก อาวภโต โหตฯ กถฯ เอกสม ห สมเย ตสส รโญ มาคธสส พมพสารสส ปจจนโต กปโต โหต ย ปฏจจ โส วปสมตถาย เปเสต โยเธ สวทหาเปสฯ อาณาปตา โยธา สมพหลาว คนต อนจฉกา โหนต, เต ปลาตา ภกขน สนตก คนตวา ปพพชสฯ ราชา มาคโธ พมพสาโร ตมตถ ญตวา โวหารเก มหามตเต ปจฉ โย ภเณ ราชภฏ ปพพาเชต, ก โส ปสวตตฯ เต อปชฌายสส เทว สส เฉเทตพพนต อาหสฯ โส เอต นทาน เอต ปกรณ อาโรเปตวา ภควนต อปสงกมตวา เอตทโวจ ภนเต อยยา ราชภฏ น ปพพาเชยยนตฯ ภควาป อนชานฯ ตโต จ เอต นทาน เอต ปกรณ อารพภ วตกกมนตสส ทกกฏาปตตภาเวน สกขาปท ปญาเปส น ภกขเว ราชภโฏ ปพพาเชตพโพ, โย ปพพาเชยย อาปตต ทกกฏสสาตฯ ๑

ม. ๒๖๖ อนหนาทรกษาความสงบน (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๓๘, ๐๐๒/๑๒๓ ซา ม. ๖๖) อท ห รฏฐสส สนตภาวรกขณกจจ โลเก ขตตเยห อาเสวต พหลกต โหตฯ ตสมา ห เนส

ปพพนามาน อาทมหป อนเตป เนมตตกนามาน อเหสฯ นทสสน เจตถ  “เสนโยต วจน รโญ พมพสารสส เนมตตกนาม อโหส  “อถโข ราชา มาคโธ เสนโย พมพสาโรตอาทส วย, เสนาปตต วจน เวสาลย สหราชกมารสส เนมตตกนาม อโหส  “เตน โข ปน สมเยน สโห เสนาปต นคคณฐ‐ สาวโกตอาทส วยฯ โส จ โข สนตภาโว อญมญปจจโย โหตฯ ยทา พาหรสนตภาโว ปเรตร ปวตตต, ตทา สนตรสนตภาโว ปจฉา อนปวตตตฯ ตโต ตตถ ตตถ ชนา กโต ภยนตรายาภาวโต น พยาปชชนต, อภรกา โหนต อจฉมภโน อนตตราสโน, ตปปจจยา ปกตยา อตตโน อตตโน กมมนเต ปโยเชต กรณยาน จ กาต ลภนตฯ สนตภาวรกขเณ ห อสสารณนวารณปโหนก พล อจฉตพพ, เยน อปปนนสส อสสารณสส ๒ นวารณ สมชฌต, กณฏเกน กณฏกทธรณ วยฯ “กณฏเกนาตอาทก เหต ปภวภตภเวน สทสาการ ภยนวารณวธาน สนธาย อฏฐกถาย วตตฯ

๑ วนย. ๑/๑๐๒/๑๕๒. ๒ อสสารณ นป. ความวนวาย

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๖๖

เตน วจกขณา ขตตยา, ยถา รฏฐสส สพพพล สมปชชสสต, ตถา พยาวฏา หตวา รฏฐ‐ ปสาสโนปาย ปโยเชนตฯ (ขาด ม. ๒๖๗ สมเดจฯ ) ม. ๒๖๗ อนง ทรงพระมหากรณา (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๓๓)

ปจโม ห จฬาลงกรโณ มหาราชา สเมน ธมเมน รฏฐเจว ปชจ อภปาเลส มาตา‐ ปตโร ปยปตตธตโร วยฯ มหาราชวรสส ปรมราโชวาโท มหาราชเตชสงขาโต โกลาหลปสโม มหาราชคณสงขาโต นานปถมโภ จาต ทวโธ อโหสฯ ยถา มาตาปตห ปตตธตภรณาทอปฏฐาน ปาปนวารณกลยาณนเวสนสปปสกขาปนปปฏรปทารสโยชนทายชชทานวเสน กาตพพ เอว มหา‐ ราเชน ปฏรปรฏฐปสาสนวธ กาตพโพฯ

มาตาปตกจจภต ปตตธตภรณ ทฆนกายปาฏกวคเค สงคาลสตเต อาคต ปาปา นวาเรนตต ปาปโต นวารณฯ รฏฐปปสาสนการ ปน ราชา ชเน มจฉาปถภตาน กายวจทจรตาน ปฏปชชนเต เจว อญมญจ วเหเฐนเต ปฏเสเธต รฏฐนต ปญเปสฯ โส รฏฐปวตต ญตวา ยถา วสรกโข ปปผตปปโผ เจว ผลตผโล จ หตวา มหาชน ตเมว ขาทมาน ชวตกขย ปาเปส ตสส สามโก ต อปเมตวา อปปชชตพพ นานนตราย ปฏเสเธต นาม เอวเมว สพเพ ชเน จตห ปจจเยห สงคณหาตฯ

กลยาเณ นเวเสนตต สลสมาทานาทส กลยาณธมเมส นเวเสนต ปตฏฐาเปนตฯ สปป สกขาเปนตต นานสปป สกขาเปนตฯ เสฏโฐ ห มหาราชา สกลรฏเฐ อกขรสมยเจว ชวต‐ ภรณปายภต ตจฉกาทสปปจ วฑเฒตวา กลปตตกลธตโร นานาวชชาสปป สกขาเปส อาโท ตจฉกาทสปปจ วฑเฒตวา กลปตตกลธตโร วชชาวชชเจว อตถานจ สปปจ ชานาเปสฯ วยปปตต กลธตร อตตโน กตกตเวทนภเต กลธตวเส ฐตตต ชานาเปส เยภยเยน ปน วยปปตต กลปตต อตตโน พยคฆโปตกตต ชานาเปสตฯ ? อตตสมมาปณธกถา ม. ๒๖๙ อตตสมมาปณธนน (พระธรรมกตตวงศ, แบบฝกหด ๙ ธ.ค. ๒๕๕๕ ด ๐๐๘/๑๑๔)

อตตสมมาปณธ นาม อตตโน สมมา ปณธาน ฐปน ยชนฯ ๑ โย ห โลเก อปปนโน โหต โส สสารวฏฏมโหเฆ สสรต นามฯ เตนสส อตตา อตตโน ปฏรปฏฐาเน ปตฏฐาเปตพโพ โหตฯ

๑ อตตสมมาปณธต อตตโน สมมา ปณธาน ฐปน ยชนฯ สเจ ปพเพ อสสทธาทห สมนนาคโต โหต ตาน ปหาย สทธาทส ปตฏาปนฯ (อง.จตกก.อ. ๒/๔๘๓);  อตตสมมาปณธ นาม อเธกจโจ อตตาน ทสสล สเล ปตฏฐเปต อสสทธ สทธาสมปทาย มจฉร จาคสมปทาย ปตฏฐเปต อย วจจต อตตสมมาปณธฯ (มงคล. ๑/๘๖) เทยบ ม. ๑๒๖.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๖๗

กมตถายฯ อตตโน สพพปสคคโต วโมจนตถาย เจว ชวตสส สฏ ปวตตาปนตถาย จฯ โน เจ ตถา ปตฏฐาเปตพโพ สยา, ตสส ชวต เนว โสตถนา ปวตตต, น จ สขนทรย โหตฯ ตตราย อปมาฯ ยถา ห โย โกจ ขททกนาวาคโต โหต เตน สา อโต จโต จ ผยปาชเนน สมปคคเหตพพา โหต ตสสา อนปสชชนตถาย เจว โสตถนา ธาวนตถาย จ, โน เจ ตถา สมปคคหตา สยา, โสตถนา น ธาวต, เอว สมปทมท เวทตพพฯ อตตสมมาปณธโน ห วธาน พหก ว โหตฯ ตตถ จตตาร สมมปปธานาน นทสสนภตาน ทฏฐพพาน ยาน วตตาน ภควตา “จตตารมาน ภกขเว สมมปปธานาน กตมาน จตตาร อธ ภกขเว ภกข อนปปนนาน ปาปกาน อกสลาน ธมมาน อนปปาทาย ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อปปนนาน ปาปกาน อกสลาน ธมมาน ปหานาย ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อนปปนนาน กสลาน ธมมาน อปปาทาย ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อปปนนาน กสลาน ธมมาน ฐตยา อสมโมสาย ภยโยภาวาย เวปลลาย ภาวนาย ปารปรยา ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหตตฯ ๑

เอว อเมส จตส สมมปปธาเนส อตตโน ฐปน อตตสมมาปณธฯ ย จ กายวจมโนทวาเรห มจฉาจรณวเสน ตห ทจจรเตห วรมนโต อตตาน กายาททวาเรห สมมาจรณวเสน ตส สจรเตส ปตฏฐาเปต, ตาน สจรตาน สมปาเทต สมมขาป ปรมมขาป ปรสทธาน ปรปณณาน กตวา จรต อทมป อตตสมมาปณธ นามฯ ๒ อถวาฯ ย อตตาน อตตโน ปฏรปภาเว ปตฏฐาเปต, กถ, โย มหฏฐาโน อสสรชโน โหต โส ปฏรปการ หตวา อตตาน อปปฏฐานาน อตตรชนาน นาถ กตวา จรต เตส เมตตายตป กรณายตป, โย อเญห สมฏฐาโน โหต โส เตส มตตธมม สจจธมมจ จรต อตถจาร โหต, โย อปปฏฐาโน อตตรชโน โหต โส มหฏฐานาน อสสรชนาน อปจายนธมม จรต เตส อาทรจตโต โหต, อทมป อตตสมมาปณธ นามฯ ม. ๒๖๙ บคคลมความรงเรอง (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๗ ทายเลม) ๓

อตตมจฉาปณธ ปฏจจ โชตปพโพ หตวา ปจฉา ตโม ชาโตฯ อตตสมมาปณธ ปฏจจ ปน ตโมปพโพ หตวา ปจฉา โชต ชาโตฯ โย ปน ราชสภาสตภโต ธมมปรยาโย ฉฏฐเมน มหาราเชน รจโต, ตสสตโถ เอว ปากโฏ โหต  “อตตสมมาปณธ โลกโต เจว ธมมโต จ สนทรธมมสมมโต

๑ ท.ม. ๑๐/๒๙๙/๓๔๔, เทยบ ม. ๗๐, ๒๗๓ ถานกเรยนแตงเอง ควรรกษาใหมศพทเหลาน สวรปธาน, ปหานปธาน, ภาวนาปธาน, อนรกขนปธาน

๒ ปญหาทานตดขอความระหวางนออก ๓ เฉลยวนท ๓ พฤศจกายน ๒๕๕๓

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๖๘

โหต, โส อตคมภรภาเวน วจาเรตพพตถาภาวโต สเขน อตถ ทฏ สกกเณยโย โหต, โย อตตาน อตตโน ฐานสส เจว ภาวสส จ ปฏรป ปตฏฐเปต, โส สมมาปณหตตโตต ปสสนโยเยว, กถ, โลกโต ตาว เยน อาชเวน ชวก กปเปต ตสส เจ หตสวตตนก กจจ ปโยเชต, อย สมมา‐ ปณหตตโตต ปสสนยภาว คจฉต, อปจ โย มตต เจว กาล จ หตวา กจจปปโยคานรป มตตจ กาลจ ฐานจ ชานาต, ปหตตโต หตวา อตตโน เจว อนโตชนปรชนานจ รฏฐสาสน‐ ราชวสานจ อตถสวตตนก กจจ กโรต, อตต หตวา อคคตนโฬ อฏฐตตจฉมาโน ๑ น โหต, เอวรโปป สมมาปณหตตโตต วจจตฯ

ธมมโต ปนาย สงเขปตโถ, สมมาปณหตตโต นาม โย สเลส เจว ธมเมส จ ปตฏฐโต โหต, ตทวารกาน ทจจรตาน ปรวชเชต, ตทวารกาน สจรตาน จรต, ปาปกรณ ปรวชเชต ปญ‐ กรณ ปเรต, อปจ โย คารโว จ นวาโต จ สนตฏฐ จ กตตา จ กาเลน จ ธมมสสวนนต อเมห ปจห ธมเมห สมนนาคโต โหต, โส สมมาปณหตตโตต โวหารตพโพ โหต, อเม ธมมา นจจ สจรต จรต อากงขมาเนน อจฉตพพาเยว, โย จ อวฏฐตจตโต หตวา อตตาน อเมส ธมเมส ปตฏฐาเปต, โสป สมมาปณหตตโถต โวหารตพโพ โหตตฯ (ขาด ม. ๒๗๐ เมอสมเดจบรม) ? วรยกถา, ทปกถา ม. ๒๗๑ วรยสมบตนน (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๘๒ ซา ม. ๖๘)

วรย ๒ ห กจจปปโยเค จตตสส ปคคณหนภต ๓ อสถลกรณภตจ โหตฯ ตจ ปาลย วรย อฏฐาน อสสาโห ธต อฏฐต วายาโม ปรกกโม อปปฏวาณ ปธาน ปคคโห จาต อาคตลกขณาทห อากาเรห ลทธนาม โหตฯ ตตราย อธปปาโยฯ วรภาวเหต วรย ๔ วฏฐานเหต อฏฐาน อสสหนเหต อสสาโห ๕ ธรณเหต ธต ๖ อฏฐานเหต อฏฐต วายมนเหต วายาโม ปรกกมนเหต ปรกกโม อปปฏกกมนเหต อปปฏวาณ ปคคหณเหต ปธาน วา ปคคโห วาต วตตปปการ เจต วรยฯ วรย

๑ สานวนไทยวา ใฝสงเกนศกด แตงเปน อคคตนโฬ (อนนโฬ) อฏฐตตจฉมาโน ผมกเลสเพยงดงไมอออน ฟขนแลว คอเปนผมมานะเปลาอนตงขนแลว

๒ เนองจากคดลอกจากตางแหลง บทบาลลกลนไมลงเปนแบบเดยว เปน วรย บาง วรย บาง ๓ ย ปจจย ถา ‐ ห/ร อยหนา แปลงเปน อณ, ‐ห อยหนาเปน อน ไดบาง ๔ วรสส ภาโว วรย, (วมาน.อ. ๑/๑๒๙) ๕ ทกขลาภ อทธ วา สหต ขมตต อสสาโห, (อภธานวรรณา, น. ๒๑๔) ๖ ตฏฐต เอตถ สภาสภผลนต ธต, ปวตตนวเสน กสลสนตาน ธาเรตต ธต, (สงคณ.อ. ๑/๓๐๖)

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๖๙

ปเนต ย ธมมกป อธมมกป กจจ ปคคณหาต ต ทฬห กโรตฯ ตสมา ต วรย ธมมเกเยว กจเจ ปยชตพพ, เอว สต อฏฐ วปลผล สาเธตฯ

อปจ ต เกนจ อธมมเกเยว กจเจ ปโยชต ตสเสว วนาสาย วปตตยา จ สวตตตฯ นทสสนเจตถ ทฏพพฯ ยถา ห วฑฒกน วาสผรสอาทน ปเรส ปหรณาทห มจฉากมมนเตส ๑

ปยชยมานาน อตตโน จ ปเรสจ อนตถมาวหนต, กฏาทน ปน ฉนทนาทส สมมากมมนเตส ปยชยมานาน ต ต ยถจฉต กมมนต อภนปผาเทนต, เอวเมว วรยมปฯ สมมาปโยชต ห วรย สพเพส อตถสาธก โหตฯ นทสสนเจตถ ทฏพพฯ เอโก กร จลลกเสฏสส อปฏาโก วรเยน สมนนาคโต กาเลน กาล วณชช ปยชต ทกโข อนลโส หตวา น จรสเสว มหทธนภาว ปาปณาต, ปจฉาป มหาเสฏภโต โหตฯ โส ห

อปปเกนป เมธาว ปาภเฏน วจกขโณ สมฏาเปต อตตาน อณ อคคว สนธมนตฯ ๒

เอวมาทนา นเยน ปสสนยภาว ปาปณาตฯ นทสสนเจตถ ทฆาวกมารวตถ ทฏพพฯ ม. ๒๗๒ ทฆาวกมาร (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๔๒ ซา ม. ๖๙)

อตเต กร ทฆตสส โกสลรโญ โอรสภโต ทฆาว นาม กมาโร ปต รฏสส พรหมทตตสส กาสรโญ หตถงคตกาลโต ปจฉากาเล ปสโตฯ ปตสนตก รชช อภนคคณหต อฏฐานสงขาต วรย อารภฯ อาทมห พาราณสย หตถาจรยสส สนตเก สปป สกขต อตตาน นยยาเทสฯ ปจฉา หตถ‐ สาลาย มชนา สเรน คาย วณจ วาเทสฯ ต สตวา พรหมทตโต กาสราชา อภรโต หตวา ตสส อมตตปตตภาว อชานนโตว ต ปกโกสาเปตวา วสสฏโฐ นราสงโก หตวา อนเตปเร กจจ กาเรสฯ ทฆาว กมาโร อนปพเพน อตตโน ภตตเจว สามตถยจ ตสส ปากฏ กตวา ทสเสสฯ พรหมทตโต กาสราชาป ปโมทโต หตวา อพภนตรเก วสสาสกฏฐาเน ฐเปสฯ ตโต ปฏฐาย โส กมาโร ตสส วลลโภ หตวา ต ฐาเนส อนจรฯ เอกทา พรหมทตต กาสราชาน ชวตา โวโรเปต โอตาร ปฏลภฯ ตขณ ปน  “ทฆ ปสส มา รสสนตยาทก ๓ ปตรา ทนโนวาท อนสสรนโต ตสส อตตราสมตตเมว อปปาเทตวา ตสส ชวต อทาสฯ

๑ พระธรรมวโรดม (น.๒๕๙) แตงอปมาน ใชศพทวา สาวชชกมเมส ตรงขามกบ อนวชชกมเมส ๒ ข.ชา. ๒๗/๔/๒. ๓ สานวนพระไตรปฎกวา  “มา โข ตว ตาต ทฆาว ทฆ ปสส มา รสส, น ห ตาต ทฆาว เวเรน เวรา

สมมนต อเวเรน ห ตาต ทฆาว เวรา สมมนตต (วนย. ๕/๒๔๔/๓๒๗)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๗๐

เตน โส อตตโน กลสนตก โกสลรฏฐ ปฏลภ พรหมทตตสส จ กาสรโญ ธตร ลภตวา มเหสฏฐาเน ฐเปสฯ ปจฉา กาสรฏฐ เจว โกสลรฏฐจ เอกโต กตวา ปสาสฯ ม. ๒๗๒ ความเพยรเปนองคอนหนง (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๒๗ พ.ย. ๕๔ ซา ม. ๖๙)

วรย ปน เย ธมเม นสสาย เมธาว อตตาน โภเค อสสรเย จ สมฏฐาเปต เย จ นสสาย อตตาน ทปสทส กโรต เตส เอกมงค โหต, ตสมา ห ภควา เอวมาห

อฏฐาเนนปปมาเทน สญเมน ทเมน จ ทป กยราถ เมธาว ย โอโฆ นาภกรตต ๑

เอตถ ห ทวห นเยห สนนฏฐาน ลพภต พยชนโต เจว อตถโต จฯ พยชนโต ตาวฯ ตตถ ทโป นาม อตตโน นวาสนฏฐานภโต ทปโก วา คามนคมปเทสาน วา ปตฏฐาโนกาโส วาฯ อย นวาสนฏฐานตตา สามกภาเวน ตตต ชาตาน ชนาน ปตฏฐาสงขาโต ทโป โหตฯ โอโฆ นาม โย สนตรพาหโร อนตราโย นวาสนฏฐานสส อปปชเชยยฯ เสยยถาป นาม สมทเท ทปโก อคค‐ ภธรพภชชนาทห อปปนนการเณห สย อทรยต เอว สต โอโฆ ต อภกรนโต สมทท กโรต โส วา ปน อทกสมฏฐาเน ฐโต โหต, ยทา มหาวาโต อปปนโน สาคร โขเภต ตทา โอโฆ ต อภกรนโต ตตถ ชาตาน ชนาน อทกภย อปปาเทต เอวเมว อนตราโย นวาสนฏฐานสส อปปชชนโต ทวห การเณห อปปชชตฯ กถฯ สามคคเภทอญมญปรสงกาทห อพภนตรกการเณห อปปชชตป ปจจามตตวมททนาทห พาหรกการเณห อปปชชตปฯ อนตรายา เหเต นวาสนฏฐาน สามกาน อนสสย กโรนต ต ทปก สมททชาต กโรนโต วยฯ ม. ๒๗๓ สมเดจพระโลกนาถเจา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๔๔ ซา ม. ๗๐)

สมมาสมพทโธ ห อตตโน นวาสนฏฐานสส ทปสส อารกขาภปาลนปปฏสงขรณ กตวา อนตรายสงขาตสส โอฆสส อนาภกรเณ นร นโยชต อฏฐาเนนปปมาเทน สญเมน ทเมน จาต ๒

จตพพธาย องคสมปตตยา โอวาท อทาสฯ สเจ ห ปเทสสามโก อนฏฐาโน โหต กสโต อลโส ปมตโต อสญโต วนาสจ น วปสเมต,

อนปปชชมาโน อนตราโย อปปชชตฯ สเจ เหส ยถาวตตาย จตพพธาย องคสมปตตยา สมนนาคโต โหตฯ กถฯ วรยสมปนโน โหต ทกโข อนลโส, ย กจจ อสวทหต ต สวธาต, ยจ กจจ อกต ต กาต ต ต รกขตวา สม สตต ปวตเตต อปมชชตวา อนเปกขตวา ต ต ปรหาเปตวา, ยา ปรหาน

๑ ข.ธ. ๒๕/๑๒/๑๘. ๒ ข.ธ. ๒๕/๑๒/๑๘.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๗๑

อนปปนนา ตาย สญม นเสธน กโรนโต, ยา จ ปรหาน อปปนนา ต วนาเสต อภกงขมาโน โหต, อนปปชชมาโน อนตราโย น อปปชชต, อปปนโน จ อนตราโย วปสเมตฯ ยถา ห มหาชโน ทเป วา นนนฏฐาเน วา นวสนโต นนนฏฐาน ถล กโรต อาวรณพนธ พนธต, ย โอโฆ นาภกรต, อปปมาเทน จ สญมต รกขต โคเปต ปรวตตน กโรตฯ อต อมสม ภาสตตเถ พยชนโต ย โอโฆ นาภกรต, ต กโรต นามฯ

อตถโต ปน กสลธมโม สสารสาคเร สสรนตสส สตตโลกสส ทโป นาม โหตฯ กสล‐ อนตรายกโร สงกเลสธมโม โอโฆต วจจตฯ เอเต ห สตตา อตตโน นาถกรณภต กสลมาคมม สสารวฏเฏ อตตาน สมฏฐาเปต สกโกนต อปาเย นมคคา น โหนต, โภคอสสรยยสาทกาส ตาส ตาส สมปตตส อตตาน สมฏฐาเปนต, อตตภาว โสตถนา ยาเปต สมตถา โหนต ปฏพลาฯ เนว ชวตเหต อปายคามภตาน ตณ ทจจรตาน จรนตตฯ ม. ๒๗๒ โดยพยญชนะ (สานวนท ๒, พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๔๐ ซา ม. ๖๙)

สนนฏฐาน เจตถ พยชนโต เอว ทฏฐพพฯ ตตถ ทโป นาม มนสสาทน ปตฏฐาภาเวน ปตฏฐโต ทโปป ภมภาโคปฯ ตถารโปย ตตถ สชาตานเจว นวาสนจ สามกภาเวนป นวสนภาเวนป ปตฏฐา นามฯ โอโฆ นาม ตสส ทปสส อปปชชตพพา สนตรพาหรา อนตรายาฯ

ตตรายมตโถฯ เสยยถาป นาม อปเปกทา สมทเท ทโป อคคภธรปภชชนาทห สชาตปจจเยห สหสา ปตต, ตปปจจยา โอโฆ ต ทป อชโฌตถรตวา สมททชาต กเรยย เอโส วา ปน อทกสม ฐโต โหต, มหาวาเต อฏฐหตวา สาคร โขภยมาเน, โอโฆ อชโฌตถรตวา ตตถ ชนาน อทกภย อปปาเทยย, เอว ปตฏฐฏฐานสสาป อนตรายา อปปชเชยยฯ กถฯ เต ห อนตรายา อปปชชมานา สามคคเภทาทห สนตรปจจเยหป, ปจจามตตปรมททนาทห พาหรปจจเยหป อปปชชนตฯ อเม อนตรายา ต สามกาน ปตฏฐฏฐาน อปตฏฐาชาต กโรนต, โอโฆ ทป สมททชาต กโรนโต วยฯ ม. ๒๗๓ สมเดจพระโลกนาถเจา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๔๔ ซา ม. ๗๐)

สตถา  “เมธาว นโร อฏฐานาทห ๑ จตห ธมเมห, ยถา อนตรายสงขาโต โอโฆ นาภกรต, เอว อตตโน นวสนฏฐานสงขาต ทป มนสกเรยย อภปาเลยย อภวฑเฒยย จาตอาทนา นเยน โอวาท อทาสฯ ตตราย อธปปาโยฯ สเจ ห ตตถ นวาสสงขาโต สามโก อลโส ปมตโต หตวา อนปปนน อนตราย เนว นวาเรยย น จ อปปนน วปสเมยย, เอว อนปปนโน อนตราโย อปปชชต

๑ อฏฐาเนน อปปมาเทน สญเมน ทเมน จาต จตห ธมเมห

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๗๒

โอตาร ลภต อปปนโน จ ต อภภวต พหก อนตถ ปาเปตฯ สเจ ปเนส สามโก เมธาว หตวา อเมส จตส ปธานงเคส ปตฏฐเหยย ย อกตปพพ กจจ กาต สวธาต วายมต, ย กต วา กรยมาน วา กจจ อนรกขต สม ปวตเตต วายมต, ย มนสกาเรน ตสส กจจสส ปรหาน อนปปาเทต อนปปนน อนตราย สวรต วายมต, ย จ อปปนน อนตราย ปรกขย ปฏพาหต วายมต, เอว สต ภยป อนตราโยปสส อปปชชต โอตาร น ลภนตฯ

เสยยถาป นาม ทเปป นนนฏฐาเนป นวาสโน ชนา อตตโน โสตถ อาสสมานาว ต ฐาน ปสอาทห อนพรหเนน อจจ กเรยยป, อาลกรเณน ๑ โอฆ นวาเรยยป, อปปมาเทน สวเรน จ ต อภปาเลยยป, เอว สต เตส ภยป อนตราโยป น อปปชเชยย, เอว สมปทมท ทฏฐพพฯ อจเจว เมธาว “ทป กยราถ เมธาว ย โอโฆ นาภกรตตอาทก ๒ สตถโน โอวาท อนปฏปชชต นามฯ ม. ๒๗๓ โดยอรรถนน (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๖ ธ.ค. ๕๔ ซา ม. ๗๐)

อตถโต ปนฯ เยเกจ กสลา ธมมา, สพเพเปเต สสารสาครสงขาเต โอเฆ ปตมานาน สตตาน นาถภตตตา ทโปต วจจนตฯ เยเกจ ปน สงกเลสสงขาตา อกสลา ธมมา กสลาน วทธสกา โหนต, สพเพเต โอโฆต วจจนตฯ เมธาวโน สตตา อเม อฏฐานาทโย ธมเม นาถภาเวน อาคมม โภคอสสรยาทส สมปตตส อตตาน สมฏฐาเปนต โสตถนา ยาเปต สกโกนต, ชวตการณา จ อปายคมนยาทน กายทจจรตาทน อกสลาน ธมมาน จรย นาปชชนตฯ

สเจ ห กตกสลา สตตา สงกเลเสห อชโฌตถรตวา ภเวยย, เต สงกเลสา เตห กตาน กายสจรตาทน กสลาน ธมมาน อนตราย กโรนต, เต จ อปาเยป วฏฏทกเขป ปาเตนตฯ ยถา กฯ ยถา ห โยโกจ สมททมชเฌ ภนนนาโว ชโน ทปตร ปตโต โหต, อถ น โอโฆ โอตถรตวา อาทาย ปน สาคเร ปาเตต, เอว สมปทมท ทฏฐพพฯ

ตสมา ห สตถา เมธาวโน ทปกรณธมโมต ลทธโวหาเรห จตห ธมเมห ย โอโฆ นาภกรต ต ทป กาต โอวท สวรปปธาน อนรกขนาปปธาน ภาวนาปปธาน ปหานปปธาน จฯ วตตเหต ภควตาฯ อธ ภกขเว ภกข อนปปนนาน ปาปกาน อกสลาน ธมมาน อนปปาทาย ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อปปนนาน ปาปกาน อกสลาน ธมมาน ปหานาย ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อนปปนนาน กสลาน ธมมาน อปปาทาย ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อปปนนาน

๑ อาล, อต. เขอน ๒ ข.ธ. ๒๕/๑๒/๑๘.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๗๓

กสลาน ธมมาน ฐตยา อสมโมสาย ภยโยภาวาย เวปลลาย ภาวนาย ปารปรยา ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหตตฯ ๑ อตถโต ห อมสส พทธวจนสส วกปเปน เอว ปฏปชชมาโน ย โอโฆ นาภกรต ต ทป กโรต นามฯ

อเมส อภนน วกปปาน อตโถ มหาปรนพพานสตเต อานนทาทน ภกขน พทเธน เทสต‐ ธมเมน สทธ สสนทตฯ กถฯ ตตถ วตต ตสมาตหานนท ภกขเว อตตทปา วหรถ อตตสรณา อนญสรณา ธมมทปา ธมมสรณา อนญสรณาตอาทกฯ ๒ อท ห กจาป ภกขน อนจฉวกปฏปทาย ปรทปก โหต, เอว ปน สนนฏฐานทสสนสส อปเทสภต โหต  “โยโกจ อตตโน เทสสงขาต ทป กาต อจฉต ย อนตรายสงขาโต โอโฆ อภกรต น สกโกต, โสป อตตสรโณ ภเวยย, น อญสรโณ เหฏฐา จ ยถาวตเต อฏฐานาทโย จตตาโร อาท กตวา ธมเม ปรปเรยยาตฯ ม. ๒๗๔ ตนของตนแล (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๔๔, ซา ม. ๗๑)

เตน วตตฯ อตตา ห อตตโน นาโถ โก ห นาโถ ปโร สยาต ๓ วรเยน ทกขมจเจตต ๔ จฯ นทสสน เจตถ

วฏฏคามณอภยราชาฯ พทธปรนพพานา สตตสสาธกาน จตวสสตานมจจเยน วฏฏคามณอภโย ราชา ลงกาทเป รชช กาเรส เอกทา ทมฬาน ปราชโย อโหส, ปลายตวา วเน นลยฯ โส วรยสมปนโน อตตโน นคร ลภตกาโม หตวา ปณณรส วสสาน ชเน สงคณหนโต ทมฬราชาโน ปราเชตวา สนตก นคร ปฏลภตวา นพพเยน รชช กาเรสฯ อจเจว วรย มหนตพล หตวา อจฉต ผล สาเธตฯ เตน วตต วายเมเถว ปรโส ยาว อตถสส นปปาทาต กยรา เจ กรยาเถนนต จฯ เอว กโรนโต น อตถสส นปปทา, ปจนา นานตปปตฯ

ภควาป ปพพชตาน จตรงคก มหาปธาน ปสส กาม ตโจ จ นหาร จ อฏฐ จ อวสสสต สรเร อวสสต มสโลหต, ยนต ปรสถาเมน ปรสวรเยน ปรสปรกกเมน ปตตพพ, น ต อปาปณตวา วรยสส สณฐาน ภวสสนตตฯ ๕ ภควาป ห วรย ปฏจจ อนตตรสมมาสมโพธ อภสมพชฌตวา เอก‐ โลกคโค อโหสฯ กถ อภนกขมน อภกขนโต ปฏฐาย ฉ วสสาน ทกกรกรย กตวา นานาวธาเนน

๑ ท.ม. ๑๐/๒๙๙/๓๔๔. ๒ ท.ม. ๑๐/๙๓/๑๑๙. ๓ ข.ธ. ๒๕/๒๒/๓๖. ๔ ส.ส. ๑๕/๘๔๓/๓๕. ๕ อง.ทก. ๒๐/๒๕๑/๖๔.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๗๔

โพธญาณ คเวสนโต ปรโยสาเน อนตตรสมมาสมโพธ อภสมพชฌตวา อตตโน จตต ปรสทธ อกาสฯ

มหาเตชานภาโว ห มหาราชา จกกวตต ปฐวมณฑล อภวชนโต นานาปเทส อตตโน วเส กตวา วรย ปฏจจ จกกวตตวตต ปรปร จร, รฏฐาพลานพรหนาย โยธวาหนพลานปทานาย จ สพพกจจาน สวทห, อตตาน สจรเต ปตฏฐาเปสฯ เอว วรย อตตมปรสส สมปตตภต โหตฯ อท วรย สมมาสมพทธสส ทสนน ปารมนมญตร โหต ย  “วรยปารมต โวหาเรน วตตฯ อทจ ขตตยสส ทสวธาน ราชธมมานมญตร โหต ย ตโปต โวหาเรน วตตฯ ยถา ภควา สมมา‐ สมโพธ อภสมพชฌตวา คามชนปทนคมาทส จารก จรมาโน เวเนยยาน ธมมเทสน เทเสส, อยมสส จรยา ปรหตปฏปตต โหต สตตปการสมปทา เอว ขตตโย ราชา มทธาภสตโต วรเยน สมนนาคโต รฏฐวาสน อตถาย หตาย สขาย สพพกรณยาน กโรตฯ (ขาด ม. ๒๗๕ พระราชามหา กษตรย) ม. ๒๗๕ อาศยพระอตตสมมาปณธ (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๒๗๕)

ทยยานมนโท ห มหาราชา  “อตตสมมาปณธ วรยสมปทา จาต เทว ธมเม ปฏจจ ปรหตปฏปท ปรปเรนโต ตตยรฏฐาภปาลโนปาเย ปรยาปนน ราชกรณย กโรต รฏฐสส สพพภาเคส ทยยกานเจว รฏฐสส จ สขสวตถ วฑฒนมงคลสสานพรหนตถายฯ ม. ๒๗๕ สมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๑๙๖)

จกกวสสส ห ปจโม มหาราชา ทยยานมนโท รชชปปตตกาลโต ปฏฐาย ทยยรฏฐ ปฏพาหต โคเปต วฑฒ วรฬห เวปลล ปาเปต จ รฏฐปปสาสโนปายภเต ราชกจจสวทหเน พยาปารปปตโต อโหสฯ กถฯ ยาน รฏฐสส อนตถสวตตนกาน อหตาวหาน การณาน อนปปนนาน โหนต, เตส ปฏพาหน สวทหตฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ อพภนตรโกลาหล พาหรปจจตถเก จ ปฏพาหต พลนกาย อนคคณหาต อนตมโสป เย โรคา อคคภยาทน จ รฏฐวาสน อปปชเชยย เตป สวรต ปทหต, ยทา เต อปปชชนต ตทา วปสเมต อสสกก กโรต, อนโตนคเรป พหนคเรป โจรา อตถ เต นหนตฯ ย จ รฏเฐ อหตการณ อตถ ต อทธรต อธฏฐหตฯ กนตฯ สราเมรยสงขาต ชนาน เจว รฏฐสส จ อปายมขฯ ต สราเมรย เตส กลภต โหต กจจาน หานสวตตนก เยน ชนา อนธพาลชาตา อญมญ วเหเฐนตฯ อญานป ปราณาน อตตกาลกาน รฏฐวฑฒนอปสคค‐ ภตาน จ จารตตาน พหกาน อตถ ตานป อทธรต อธฏฐหตฯ ม. ๒๗๖ การณใดๆ (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๓๖)

โส จ ยมป การณ อายมคคภต โหต, ยมป วา กจเฉน สาเธตพพ โหต, สมปตเต

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๗๕

กตตพพกาเล, สอสสาโห อนกขตตธโร หตวา ต สาเธตกาโม โหต เจว สวทหตพพเจว กรณยจ ธร เนตตภต กโรต จฯ มหาราชา ห รฏเฐ สปปานมนคคหณเจว รฏฐนวาสนจ กสวณชชกมมาน อปตถมเภต, รฏฐสส สพพภาเคส ชนาน สจรณตถาย ธมรถมคเค เจว ทรเลขกมมจ ปรจ มาเปต, มาเปตวา จ ปน จรฏฐตภาวาย ตาน อนรกขตกาโม โหต เจว นจจ วจาเรต จฯ ม. ๒๗๖ สมเดจบรมบพตร (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๑๙๖)

โส รฏฐวชรสทสภโต มหาราชา อตตสมมาปณธนา เจว วรเยน จ สามตถเยน จ สมนนาคโต หตวา อปายโกสลลพเลน รฏฐปปสาสนกจจ ปฏปชชต วชรญาณสมปยตเตน น จตเตน อปเปว นาม รฏฐาวาสโน สข ชเวยย, ทกขปปตตา จ นททกขา ภยปปตตา จ นพภยา ภเวยย, กถ, น โข ชนาน อาชวปปโยโค สมปนนผโล ภเวยย สขปปตโต นรปสคโค, กถ น โข มหาชโน อฑโฒ ภเวยย มหทธโน มหาโภโค, อทนนาทานอจเฉทาทกสส โจรกสส กรณ นาปชเชยย, กถ น โข รฏเฐ พาลชนา เจว ทฏฐโจรา จ วคตภาว อาปชเชยย, กถ น โข ชนาน ปสนจ อปปนนา โรคา อนตรธาน อาปชเชยยนต เอวมาทก วตกเกตฯ ม. ๒๗๖ จะดาเนนวธอยางไร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๓๗)

เกนปาเยน สยามรฏฐสส ราชภฏา ปสนเนน เจตสา ธมเมส ปสนนา สจรเต ฐตา สกกจจ ปยชนต, รฏเฐ เจว สมพทธสาสเน จ ขตตเย จ สภตต โหนต, เต ปเรส เมตตาลกา โหนต จ, กถ น โข ทยยา รฏฐาภปาลเก รเญ สคารวา จ สภตต โหนต, เกนปาเยน ราชภฏาน สามคค สมมา ปวตตต, ตถา ปสาสกานเจว รฏฐนวาสนจ, เกนปาเยน ทยยา สมคคา สมนา จรฏฐตภาวโต เอกรชชเจว ราชวสจานรกขนต, กถ น โข โยธา เจว ราชปรสา จ รญา อปตถมภยมานา, ยทา จ รฏฐสส อชฌตตกพาหรกภาเคส รฏฐปปฏปกขกา สตตโว ย โกลาหล อปปาเทนต, ตทา ต วปสเมนต, ต วนาส ปาเปนต, ยทา จ เต รฏฐสส กปปนปเรกขารภตา โหนต, ตทา เต ปราเชนต, เกนปาเยน สพเพเปเต, ยถา โลเก รฏฐาน สมทธปตตาน โหนต, ตถา สยามรฏฐ สมทธภาว ปาเปนต, เกนปาเยน สพเพเปเต วเทเสห สทธ เมตตเจว จรสนถวจ สมพนธตตฯ

ทยยานมนโท ห มหาราชา เอว อเนกปรยาเยน มนสกโรนโต เหฏฐา ยถาวตต รฏฐาภปาลโนปายโกสลล ปฏจจ ปสนเนน เจตสา ราชกรณยาน กโรต รฏฐสส เจว รฏฐ‐ นวาสนจ อตถาย หตาย สขายฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๗๖

? มตตตากถา ม. ๒๗๘ มตตญตาขอตนนน (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๔๖ ซา ม. ๘๕)

มตตตา ปเนตถฯ มตต ชานาตต มตต ปมาณ ชานาตต อตโถ, ตสส ภาโว มตตตาฯ วตถารโต เจสา  “โภเคส กรณเยส อตตภาวปรหาเร ปคคเลส ธมเมส จ มตตตาต อาทนา นเยน สวณเณต สกกา โหตฯ สงเขปโต ปน อท ลพภต  “เย กจจาทปโยคา มตตตาย อปตถมภตา โหนต, เต สพเพว อฏฐ กนต มนาป ผล สาเธนตตฯ อทาน โข ปนาห นทสสนมตตวเสน โภเคส มตตตเมว สวณณยสสามฯ สา จ กจจเภทโต ปรเยสนารกข‐ ปรโภควเสน ตวธา โหตฯ โภคา ห คหห กามโภคห สขสส อปการาย อจฉตา โหนตฯ กถฯ โภค นาม  “อาทมห เม อตถ อฏฐานวรยาธคตา โภคา พาหาพลปรจตา เสทาวกขตตา ธมมกา ธมมลทธาต อธคจฉต สข อธคจฉต โสมนสส, อท  “อตถสขนต วจจต, ยทา เตห โภเคห อตตาน สเขต ปเณต มาตาปตอาทโย ภจเจ สเขต ปเณต, ตทา อธคจฉต สข อธคจฉต โสมนสส, อท  “โภคสขนต วจจต, ยทา อานณยเหต อตตาน ภชสส นรปททวจ สมปสสต, ตทา อธคจฉต สข อธคจฉต โสมนสส อปปฏหตจตโต โหต, อท  “อนณสขนต วจจต, ยทา จ เต โภเค นสสาย อนวชเชห กายสจรตาทห สมนนาคโต หตวา สมมา ชวต กปเปต สาวชชาน กายทจจรตาทน อกาต ลภต, ตทา อธคจฉต สข อธคจฉต โสมนสส อฏฐ กนต มนาป ผล อนภวต ปฏลภต, อท “อนวชชสขนต วจจต ๑

เอว ธมมกา ธมมลทธา โภคา สขาวห ผล สาเธนตฯ น ปน อธมมกา อธมมลทธา โภคา ตเถว สาเธนตฯ ตสมา โภคปรเยสนา สมมา ปวตเตตพพาฯ ยา สา โภคปรเยสนา ปรสส โภคสามกภาวภชเนน ปวตตตา โหต เถยเยน วา วจเนน วา อจฉนทเนน วา วสพเลน วา อธมมเกห วา ปนเญห อากาเรห, เอวรปา  “อเนสนาต วจจตฯ อเนสนา เหสา พทธาทห สาวชชาต ครหตา โหต เยน จ สมนยชตา ตสส อตถ น อปปาเทตฯ ม. ๒๗๘ ความแสวงหาโดยชอบเวน (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๘ ธ.ค. ๕๔ ซา ๘๕)

ยา สา ปรเยสนา ตาทเสห เถยยาทอากาเรห วรหตา เจว อตตโน จ อฏฐานวรเยนป กายพเลนป ปญาพเลนป โภคพเลนป ปรสส โภคสามกภาวาภชเนนป ปวตตตา โหต, เอวรปา สปรเสนา นาม โหต, อฏฐานสมปทาตป วจจตฯ สา พทธาทห อนวชชาต ปสฏฐา โหต เยน จ สมนยชตา ตสส อตถ อปปาเทตฯ กมมนเตส ห โกจ กสมจ เทเส กสมจ กาเล จ

๑ กามโภคสข มาใน อง.จตกก. ๒๑/๖๒/๙๐.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๗๗

กสสจ ปคคลสส ปฏรโปเยว, ตสมา ต ต กมมนต ปยชนโต มตตเยว ภเวยย, เอวรโป มตตเยว ปฏรปการ นามฯ เตน ปยชโต กมมนโต วปล ผล นปผาเทตฯ เย จ อฏฐาน‐ วรยาธคตา พาหาพลปรจตา เสทาวกขตตา ธมมกา ธมมลทธา โภคา อตถ, เต อารกขสมปทา‐ วเสน ถาวรา โหนตฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ ธน อตถ, ธนสามโก ปน ธนารกขวธ น ชานาต, ตสส ต ธน สนตราย หตวา น สณฐาตฯ เคห อตถ, เคหสามกสส ปน เคหารกขพล อปปโหนก โหต, ตสส เคห ชณณภาว คจฉต อนปพเพน โอลคควลคค โหตฯ วตถารก กสกมมเขตต อตถ, เขตตสามโก ปน ตสม สพพเขตเต กสกมม น กโรต, เย จสส เขตต กาลกคเหน คณหนต, เต อปปกา โหนตป น สพพเขตเต กสกมม กโรนตป, เอว สต กจาป ตสส เขตเต สญฏฐาน ภเวยย, เตน ปน เขตตสามเกน สพพกเขตตสส สงกธน สม ทาตพพ โหตฯ อเญป ธนพเลน อารกขตพพโภคา สนตเยว, โภคสามโก ปน สมมา สวธาต น สกโกต, เอว สต ตสส ตตโภคารกขาย วลชต ธน เอกเสน ปรกขย คจฉต น จ ลทธพพตถ อาวหาตฯ อต อารกข‐ วรหตาป ทรารกขตาป โภคา ปรกขย คจฉนต, เนว จรฏฐตกา โหนต น จ โภคสามกสส ยถจฉตตถ สาเธนตฯ สเจป โภคาน กจ ทรารกขภยาทก น ตถา ภเวยย, โส ปน โภคสามโก อญทตถ ปนปปน โภคนทาน กกกจจมป มโนปโทสมป ลภตฯ อทสา ห เวกลลสมนนาคตา อารกขา “อนารกขาต วจจตฯ

อปจ โภคา สวชชนต, เตสมปน อารกขพล นปปโหต, เต อนปพเพน ปรกขย คจฉนตป, น จรสเสว อนตรธายนตป น ถาวรา สณฐหนตปฯ อถวา โภคสามโก สวชชมาเน สเก โภเค น รกขตป โภเค สมาตต ปรภชตป, เอว สต โภคา น ตฏฐนตฯ ม. ๒๗๙ ตอมสมบตเทาไร (พระธรรมกตตวงส, ๐๐๘/๕๐, ๐๑๑/๙๒ ซา ม. ๘๖)

อถโข โภคา ยาวตกา (ยาวตา) สนต, เตส อารกขพล ตาวกต (ตาวตา) สวธาตพพ, เอว สต, เต โภคา จร สณฐหนต, เต จ สณฐตา โภคา อปปกา วา โหนต พหกา วา, ต นปปมาณ, เต โภคสามกสส อารกขพยาปารานจฉวก อตถ อาวหนตฯ อทสา จ โข อารกขาย มตตมตา อารกขสมปทา นามฯ ปคคลาน ห สมตถภาโว นานา โหต, ตสมา โภคารกขา ปคคลาน พลานโลเมน ปวตเตตพพา, น โภคาน ปมาณานโลเมน โภคปปมาณ เหตถ คเหต น ยตตฯ

ปคคลาน ห สมตถภาโว นานา โหต, ตสมา โภคารกขา ปคคลาน พลานโลเมน ปวตเตตพพา, น โภคาน ปมาณานโลเมน, โภคปปมาณ เหตถ คเหต น ยตตฯ ม. ๒๗๙ บคคลทงหลายยอมมสามารถตางกน (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๕/๕๕ ซา ม. ๘๖)

เย ห โลกสนนวาเส อตถ, เตส เอกจจสส สามตถย พหก อตถ, เอกจจสส ตพพปรต

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๗๘

อตถ, เตส สามตถยานรเปน อารกขา ปวตเตตพพา, ปคคลสส พลสงขาต สามตถย ปมาณนต วตตพพ, น โข ธน ปมาณนต วตตพพฯ อาวาโส วสาลภโต โหต, ภกข ปนสสานรกขกา อปปกา หตวา อารกขาย นปปโหนตฯ อาวาโส จ อวลาสภโต โหต, ภกข ปเนตถ พห นวสนต, เต สพเพส อปปโหนกเสนาสนตาย กลมนตฯ

ปฏรปภาโว เจ ภเวยย, โส อภนนป อตถสาธโก โหตฯ เย ห รฏฐสส เสนาย โยธา อปปกา โหนต, เต รฏฐสส วสาลภเตส ภมภาเคส กจจกรณตถาย เตส สสวหตพพตาย เอกภตา สมคคา หตวา สมาคนต น สกโกนต, ตสมา รปน รฏฐสส วลมปนกาเล เต โยธา รปห สทธ อภยชฌตเจว, รฏฐา จ เต ปลาเปต น สกโกนตฯ อจเจว โยธาธปต อฬารภาววเสน เสน ปฏรป กเรยย, เอวห สนเต โยธา รฏฐสส วสาลภเตส ภมภาเคส กจจกรณวเสน รฏฐ โคเปต สกโกนต, โน เจ, โยธา รปน ปฏพาหน น สาเธนตฯ สเจ พลานรเปน ปวตเตตพพ อารกขกจจ ภเวยย, โยธา ยถาวตตตถ สาเธต สกโกนตฯ ม. ๒๗๙ อนงโภคทรพยทไดขวนขวายสงสมขนไว (พระมหาอภวตร รวบรวม ๐๐๕/๕๖ ซา ม. ๘๖)

เย จ โข อฏฐานวรยาธคตา พาหาพลปรจตา เสทาวกขตตา ธมมกา ธมมลทธา โภคา อตถ, อารกขสมปทา จ โหนต เต โภคสามกสส อตถสขเมว อปปาเทนตฯ ยทา เตห อตตาน สเขต ปเณต มาตาปตอาทโย ภจเจ สเขต ปเณต, ตทา อธคจฉต สข อธคจฉต โสมนสสฯ โภคสามโก ปน โภคปรโภเค มตต ชาเนยย, เอว สต เต โภคา อตถ สาเธนตฯ ตตราย อปมาฯ

เสยยถาป นาม ปคคโล เอกเสน ชลาสยโต อทก ปคฆเรต, น อญ อทก นคฆเรต, ชลาสโย สกขต, สเจ ปน อญ อทก นคฆราเปยย, ชลาสโย นจจ อทกสส ปรปเรต, เอวเมว โภคสามโก เอกเสน โภเค ปรภชต, น อเญ โภเค อปปาเทต, โภคา เอกเสน ปรกขย ปาปณนต สเจ ปเนส น เอกเสน โภเค ปรภเชยย, อเญ โภเค อปปาเทยย, โภคา ปรกขย น ปาปณนต ถาวรา โหนตฯ ม. ๒๘๐ ความรจกประมาณ (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๒๐ ทายเลม, ซา ม. ๘๖)

สมชวตาต ปเนตถฯ สมชวตา นาม ย อายวเยส ๑ มตต ชานนโต ลทธโภค วลชตโภคโต พหตร อปปาเทตวา อตตาน สเขต ปเณต เจว โภเค จ อนพรเหตฯ อย ปมาทชวตาอมตพพยตา

๑ อายวเยส ในรายไดและรายจาย อาย (ป.) รายได, การมา, การถง, การมาถง, ความเจรญ, สวย, อากร, ภาษ, สรระ วย (ป.) รายจาย, ความเสอม, ความสนไป, ความสนเปลอง, ความแปรไป อมตพพยตา ไมประหยด, สรยสราย, มการใชจายอนนบไมได

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๗๙

สงขาตาย อสมชวตาย ปฏปกขภตาฯ โย ห โภคปรโภเค มตต ชานนโต โภคาน หายนมข ปรวชเชต โภคาน วฑฒนมข เสวต, โส โภคพลานรป สข อธคจฉตฯ ยถา ปรเยสนาย อารกเข ปรโภเค จ มตตตา ปคคลสส อตถาวหา โหต เอว รฏฐสสป ยตถ ชนตา ปถภาเวน นวสต ยสส จ อตตโน อสสรภาเวน ปสาสนสส อาณกเขตต อตถฯ กถฯ เย ต รฏฐ ปาเลนต, เต สปรเยสนาย ปตฏฐเปยย, สกรฏฐปวตตาปนตถาย โภเค สมมา ปรเยเสยย, รฏฐนวาสน อจฉตผลสมปชชนสส อปการภต อาชวปโยควธ อนสาเสยย, เตส อายโต พลมตตก คณเหยย, เนว อนวเสสโต คณเหยย น จ เตส พลคหณนทาน วเหส อปปาเทยย ยถา รฏฐจ รฏฐวาสโน จ อโภป อตถ ลภนต เอว กเรยยฯ ตตราย อปมาฯ ยถา ห เฉโก โคปาลโก คาวยา ขร ทหนโต อนวเสสโต อคณหตวา วจฉสส อตถาย อวเสส กตวา ทหต เอว สมปทมท ทฏฐพพฯ ยา จ ตตถ ชนาน ชตปปมาทฏฐานานโยคาทอปายมขปรยาปนนา อนนจฉวกา โภคปรเยสนา, ต น อปตถมเภยย เจว ยถา เต สเขน ตาทส ปรเยสน กาต น สกโกนต ตถา นวาเรยย จฯ อปจ รฏฐปาลโน อารกขสมปทาย ปตฏฐเปยยฯ กถฯ รฏฐพลานคตาน รฏฐโภคาน อารกขโนปาย วชาเนยย, น จ รฏฐโภเค นรตถกวลชเนน ปรกขย ปาเปยยฯ ยถา ห รกขสส โทสภตา รกขาทนโย ยตตกา อตถ, ตตตโก ตสส รกขสส โปสกาหาโร เตน ตา โปเสต จชตพโพ โหต เอว เจ รฏฐสส นรตถกวลชเน ภาโร พหโก สยา, รฏฐสส พหกมป พลเจว โภคา จ ตสม ภาเร นรตถก วลชตพพา โหนตฯ ม. ๒๘๐ อนงโสด (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๕๖ ซา ม. ๘๗)

อถวา ปเทโส สมชวตาย ปตฏฐเหยยฯ กถฯ โส โภควลชเน ปมาณ ชาเนยย, น ลภตพพโภคโต อตเรกตร โภค วลเชยย, โภคานรเปน จ กรณยาน อภนปผาเทยยฯ เอว สนเต ปเทโส อทธ วรฬห เวปลล ปปโปตฯ ตสมา ปเทสส ปวฑฒป เวปลลป จรฏฐตป โหนต โน ปรหานฯ ? พาหสจจกถา ม. ๒๘๑ พาหสจจะนน (สานวนท ๑ ไมปรากฏผแตง พมพรวมในแบบฝกหดสวนกลาง ๒๕๕๔)

สททรปโต ห พห อสส สต พหสสโต, ตสส ภาโว พาหสจจ, อท สพพกาล อทธปปเทเสส ชนาน ปย วา โหต สมภาวต วาฯ อท พาหรกลทธกรณภเต หโตปเทเส กถาย สาเธตพพฯ อตเต กร ย ปาตลปตตนคร ภาครถนทยา ตเร ปตฏฐาต, ตตถ ราชา สทสสโน รชช กาเรส, โส สพพกจเจส โกวโท อโหสฯ โส เอกทวส อเนกปรยาเยน สกขนวณณนก คตสโลกสทท สตวา, ยสมา สกปตตา สกขเน อนาทรา (สกขานภรตา) อปปถจรย จรนต, ตสมา สเวคปปตโต หตวา นานปปกาเร อญาณโทเส จ สกขานสเส จ สมนปสสตวา สกปตเต อตถปปตต อารพภ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๘๐

ปณฑเต สนนปาเตตวา เตห สทธ มนเตสฯ สกปตตาน สาสเน อาจรยารห ปคคล อจจน, เต จ นตสตถ สกขาเปสฯ ม. ๒๘๑ พาหสจจะนน (สานวนท ๒ไมปรากฏผแตง ๐๐๖/๘ ซา ม. ๒๙)

พาหสจจนต ปเนตถฯ พห อสส สต นวงคสตถสาสนนต พหสสโต, ปาลอนสนธปพพาปร‐ วเสน อคคหต โหตต อตโถฯ ตสส ภาโว พาหสจจฯ อธ ปเนต อตถโต พทธวจน วา พาหรสปป วา อคคณหตวา สตวา อปปนน ตตถ ตตเถว โกสลลฯ ๑ ตจ โลกโต จ ธมมโต จ สาตถ โหต สารตถก มหานสสฯ

ตตถ โลกโต ตาวฯ ต ปเนต อตตกาลโต ปฏาย ยาวชชตนา สพพกาล เตส อทธปปเทเสส ชนนกาเยน ภยโย สมภาวต อโหสฯ ตตถ จ พทธสาสนโต พหรา ปากเฎ หโตปเทสปกรเณ วตถกถา สาเธตพพาฯ ภาครถนทยา กร ปาฏลปตตนครมโหสฯ ตตถ จ สทสสโน นาม ราชา รชช กาเรสฯ โส สพพกจเจส พยตโต อโหส ปฏพโล ปณฑโตฯ ยสมา ปนสส ปตตา สปปคคหเณ นกขตตธรา อโธรยหสลา หตวา ธมมปถ ปหาย อปปถจรยาย จรนต, ตสมา คายนตาน ชนาน อเนกปปกาเรน สกขานสสปรทปนภต สโลก สณนตสส สเวโค อปปชชฯ ตโต จ โส นานปปกาเร อญาณโทสสกขานสเส สมนปสสตวา ปตเต อารพภ เตส อาจรย อจจนต ปณฑเต มหามจเจ สนนปาเตสฯ ตตถ จ วสสกมโม นาม มหามจโจ ปณฑโต อโหส นตสตถปารคฯ โส มหาราช ปตตา เต ราชกเล ชาตภตา ขปปเมว นานาสปปาน สกขต สกขสสนต มเต วตวา ธรคคาห คณหฯ อถสส ราชา โสมนสสปปตโต ปตเต นยยาเทส เจว ตเมว เตส อาจรยฏาเน เปส จฯ เต จสส สนตเก นานาสปปาน สกขมานา เตเสวว พยตตา อเหส ปฏพลา ปณฑตาฯ เตเนว รา ย ย อจฉต ปตถต ต ต ตสเสว สมชฌตฯ

ธมมโตป เหต พาหสจจ พทธสาสนเกห อตวย สมภาวต อโหส ตสมา ยถา นาม ยงกจ คลานสส สปปาย มธเตลผาณตาท สพพเภสชเชส สโมธาน คจฉต, เอวเมว สตตส อรยธนธมเมส ปจส เวสารชชกรณธมเมส สตตส สปปรสธมเมส ทสส นาถกรณธมเมสตอาทส อเนเกส ธมม‐ วภาเคส สโมธาน คจฉตฯ กามจ พหสสโต ปคคโล นทธโนป โหต, ตถาป อทลทโท นาม โหต อโมฆ จสส ชวตฯ ยเทว เจส ปรส อปสงกมต ยท ขตตยปรส ยท พราหมณปรส ยท คหปต‐

๑ มงคล. ๑/๑๓๕.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๘๑

ปรส ยท สมณปรส วสารโท อปสงกมต อมงกภโต ๑ ปวา ธมม อตถ จ หตวา อตตาน สมมาปฏปทาย ปตฏาเปต สปปรโส จ หตวา ปเร อตเถ นโยเชตฯ ม. ๒๘๒ เหตดงนน (ปรบจาก พระมหามนตร ขนตสาโร, ๐๐๑/๒๙ ซา ม. ๓๐)

ตสมาตห สตถา ธมมเทสน เทเสนโต อเนกปรยาเยน ต พาหสจจ ปสเสสฯ ทฏพพ‐ เจตถ ทสกงคตตเร สลาททสนาถกรณธมมกถาย สาธก โหต, ปน จปร ภกขเว ภกข พหสสโต โหต สตธโร สตสนนจโย, เย เต ธมมา อาทกลยาณา มชเฌกลยาณา ปรโยสานกลยาณา, สาตถ สพยชน เกวลปรปณณ ปรสทธ พรหมจรย อภวทนต, ตถารปาสส ธมมา พหสสตา โหนต ธตา วจสา ปรจตา มนสานเปกขตา ทฏยา สปปฏวทธา, อยป ธมโม นาถกรโณ สพรหมจารนนตฯ ๒

อานนทตเถโรป อตตโน พาหสจจ นสสาย เอตทคค ภกขเว มม สาวกาน ภกขน พหสสตาน ยทท อานนโทต ๓ สตถปปสสตตต ปตโต (ธมมสสเรน ทสพเลน ปสสตตต ปตโต)ฯ ม. ๒๘๒ ดงไดสดบมา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๓๐ ทายเลม ซา ม. ๓๐)

นทสสน เจตถ ธมมรตนสส ปช กตตกามสส พรหมณสส วตถฯ โส กร จนเตส พทธ‐ รตนสส เจว สงฆรตนสส จ ปชา ปากฏกาต สกโก โหต ธมมรตนสสาป ปช กรสสาม กนน โข ตสส ปช กโรนเตน กาตพพนตฯ โส สตถาร อปสงกมตวา ปจฉฯ สตถ สเจ ธมมรตนสส ปช กตตกาโม ภเวยย, พหสสต ปเชตต อาหฯ พราหมโณ โก น โข พหสสโตต ปจฉตวา สงฆ ปจฉาหต วตเต ภกขสงฆ อปสงกมตวา ปจฉตวา อานนทตเถโร สาวกสงเฆ อคคพหสสโต โหตต สตวา สหสสคฆนเกน ปณตจวเรน เถร ปเชสฯ ม. ๒๘๒ ในเวลาทสมเดจ (ปรบจาก พระมหามนตร ขนตสาโร, ๐๐๑/๒๙ ซา ม. ๓๐)

โลกนาถสส ห ธรมานกกาเล เถโร โอวาทานสาสนยา ธมมกถาย ภกขภกขน อปาสกปาสกาโย จตสโส ปรสาโย อนคคเหสฯ สตถร ปรนพพเต, ปฐมมหาสงคตย อานนทตเถโร มหากสสปปมขาน ธมมสงคตการกาน ภกขน ธมม วสชเชส, ตนตภต พทธสาสน ปตฏาเปสฯ

อาคารเยสป, พหสสโต จ นาเมส สพเพส อวสสโย โหตเยวฯ คามวาสกาทส มนสเสส เอกกลเชฏโ คหปต, อสสราทส อกกฏเส มทธาภเสกปปตโต ขตตโย, พหสสโต สมาโนป สเขน สกวสานเค ชเน อภปาเลตฯ

๑ วสทธ. ๑/๑๑. ๒ ท.ปา. ๑๑/๔๖๖/๓๓๔. ๓ อง.เอก. ๒๐/๑๔๙/๓๒.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๘๒

ยมปน อปายโกสลล พาหรกาทปรสสยาน ปฏพาหาย เจว อมสส สขปปวตตา ปนตถาย จ ตตกรณยปปโยเค อปายภต โหต, ตเยว พาหสจจสมฏฐาน โหตฯ

ทยยานมนโท ห มหาราชา สกปร (สกนตร) สมยภตาน อตถธมมานเจว อเนกวธ‐ สตถานจ ปรชภโต หตวา, เย จ ราชนตสตถาน โกวทา โหนต, เตสมคโค โหต อสโมฯ รฏฐนวาสโน อาท กตวา ราชวสกาน อคคภโต อวสสโย โหต วตตเหต ภควตา

หโต พหนน ปฏปชช โภเค ต เทวตา รกขต ธมมคตต พหสสต สลวตปปนน ธมเม ต น วชหาต กตต

ธมมฏ สลสมปนน สจจวาท หรมน เนกข ชมโพนทสเสว โก ต นนทตมรหต เทวาป น ปสสนต พรหมนาป ปสสโตตฯ ๑

ตสมา ห อท มหาราชสส พาหสจจ ปรมวเสสมงคลนต วจจตฯ (ขาด ม. ๒๘๔ อาศยพระ มตตญตา) ม. ๒๘๔ อนชนนกร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๔๑ ซา ม. ๓๖๔)

โย ห ชนนกาโย สหกมมการ โหต สหวาส, โย กทาจ กมมนเตนป โภเคนป ววาห กตวา มตตธมม วสาเสตฯ เตน ชนนกายสส ปสาสนการ ต ต ปจจเวกขตวา ต วปสเมตฯ ตสมจ นกาเย ชนา ทลททา อตถเยวฯ เต อทนนาทานาท โจรกมมป กโรนต, ปรฆาตกกมมป กโรนตฯ เตน อสสรชโน ชนาน อตถ สขเขม อนรกขต ต ต ปจจเวกขตวา กตาปราธสส ปคคลสส ทณฑ ปเณตฯ สเจ ปน อสสรชโน สมมา โทส อปจจเวกขตวา อธมเมน ทณฑ ปเณยย, ทกข เจว อสสารณ จ สพเพส ชนาน อปปชชนตฯ ตสมา ยตตสงขาโต ธมโม ชเนห อจฉตพโพ โหต, อยจ รฏฐา‐ ภปาลโนปาโยเยว โหตฯ โปราณกา ขตตยา อนกขตตธรา หตวา สยมป ปจจเวกขยส, ธมมเก อมจเจ วนจฉยฏฐาเนป ฐปยส, ราชปเวณยา จ โทสวจารณนตยา เจว ยตตอนคคหาย จ เนตปญตต ปญาเปสสฯ สาสนจกเก ปน สมมาสมพทโธป คตภาเวน ยตตนต อาหฯ ชาตก‐ สโมธาเน วตต

๑ อง.ปจก. ๒๒/๔๒/๕๑.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๘๓

นาทฏฐา ปรโต โทส อณถลาน สพพโส อสสโร ปณเย ทณฑ สาม อปปฏเวกขยาตฯ ๑

ธมมปทคาถาย วตต น เตน โหต ธมมฏโฐ เยนตถ สหสา นเย โย จ อตถ อนตถจ อโภ นจเฉยย ปณฑโต อสาหเสน ธมเมน สเมน นยต ปเร ธมมสส คตโต เมธาว ธมมฏโฐต ปวจจตตฯ ๒

(ขาด ม. ๒๘๕ อกขอหนง ตรสหลกคอ) ม. ๒๘๕ อนง ชนนกายผตง (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๑๖)

อปจ ปรวชตสส สามนตภมภาเคส นวาสโน ชนา อตถเยวฯ กทาจ ทวนน วชตาน สมนตรกวาสโน ชนา อาณกเขตตพภกขานการณาป อสสรยวสาตกกมนการณาป กยวกกยจฉนทน‐ การณาป อญมญสส ภณฑนกลหาทโย กโรนต ยถา เต เอวรปา โหนต ตเถว เอกสม รฏฐมห สหวาสโน ชนาป โหนตฯ เต กทาจ อญมญ ภณฑนาทโย กโรนตฯ ยทา เต สมคคา ภวต น สกโกนต ตตถ จ โกจ ตตการณาน วปสเมต สมตโถ นจฉยกโร นตถ, ตทา อตตโน วสพล ปฏจจ อจฉตกจจ สาเธต สมปหาร อปคจฉนตฯ กจาปทาน โลเก สมพหลา มนสสา วจารณปณณาทห วฑฒปปตตา โหนต เจว อญชนนกายสส นจฉยการาปนาทโย พหวเธ การณปรโมจโนปาเย ชานนต จ, เตส ปน ภณฑนาทการกาน อตตโน วสพเลน อปปนนการณาน นจฉโย รจจตเยวฯ เอว สนเต ตตถ ตตถ ชนา อตตโน ชนนกาย วภชตวา ตโต เอกจเจ ชเน ปรปกเขห สทธ สมปหารกจจ กาเรสฯ เต โปราณกาลโต ปฏฐาย  “ขตตยาต สมญ ลภนตเยวฯ เตสมปน ขตตยาน ปรวารภตา ชนา อตตโน สามกานสาเรน โยธ นาม โหนตฯ พาหราน ห ปรปกขาน อาวรณปรหาโร รฏฐาภปาลโนปาเย อนโตคโธเยว โหตฯ

สงคาโม จ นาม กทาจ สหสาว อปปชชตฯ ตสม สมปปนเน น เกวลเมว พหตราน พลาวธาทน นสสาย ชโย ภวต, อถโข อเม ธมมา อจฉตพพา โหนต ปญา เจว วรภาโว จ อาณตตยา อวฏฐตตา จฯ เตส ปรปณเณส สงคามคตา ชย ลทธ สกโกนตฯ ตสมา ยทา

๑ ข.ชา. ๒๗/๑๖๙๘/๓๓๘. ๒ ข.ธ. ๒๕/๒๙/๔๙.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๘๔

สงคาโม นตถ, ตทาป ยทธสชชา กาตพพา โหต, โน เจ ปรา ยทธสชช กเรยย, สงคาเม สมปปนเน ขปป พลาวธาทน สมปาเทต น สกโกนต, เอว สเขน ปรปกขสส เหฏฐาวส ปตนตฯ

นทสสนเจตถ ทฆาวกมารวตถฯ ๑ โกสลรฏฐ กร ขททก โหต กาสรฏฐสส จ สามนต‐ สมาย ฐต โหต, โยธาป อาวธยทธภณฑนานป ปรพพยานป วาหนานป อปปกาน โหนต, ตจ ปมาท ปตต อาวธยทธภณฑนานป น สวทหต, กาสรฏฐสส เสนาพยเห อาคนตวา นคร ปรวารเต เตน สทธ ยชฌต นาสกข, กาสรฏฐสส เหฏฐาวส ปตฯ ภควา อปปมาท ปตตสส นครสส สชช อททสตวา โอวาท อปมาย อทาส

นคร ยถา ปจจนต คตต สนตรพาหร เอว โคเปถ อตตาน ขโณ โว มา อปจจคา ขณาตตา ห โสจนต นรยมห สมปปตาตฯ ๒

อท ห สยามรฏฐ สยามรฏฐวาสน ยทธตาเยว ทฆมทธาน สณตฏฐตฯ ยทา ห สงคาโม อปปชชต ตทา สยามรฏฐวาส สมคคา สมานจตตา สมานฉนทา หตวา ปรปกเขห สทธ ยทธน กโรนตฯ ยทา ปน สงคาโม นตถ, ตทา อตตโน อตตโน กรณยาน วส วส กโรนต, เอว สต, เต “อเม รฏฐวาสต วภาค คจฉนตฯ ม. ๒๘๖ สยามรฐน (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๔๒)

อท ห สยามรฏฐ สยามรฏฐวาสน ยทธตาเยว ทฆททธาน สณตฏฐตฯ ยทา ห สงคาโม อปปชชต ตทา สยามรฏฐวาส สมคคา สมานจตตา สมานจฉนทา หตวา ปรปกเขห สทธ ยทธน กโรนตฯ ยทา ปน สงคาโม นตถ, ตทา อตตโน อตตโน กรณยาน วส วส กโรนต, เอว สต เต “อเม โยธา อเม รฏฐวาสต วภาค คจฉนตฯ โยธเตเชน จ สยามรฏฐ ทฆมทธาน วปสมตฯ ตสมา โยธา น ยทธทกขา โหนต, อเญป ปน น ยทธทกขาเยว โหนตฯ ปพเพ จกกวสสส ปจโม จฬาลงกรโณ มหาราชา ภยโยโส มตตาย เสน วฑเฒสฯ ปจจปปนนกาเลป ขตตโย มหาราชา ทยยกานมนโท อปปมาท อาปนโน เสน อภวฑเฒต, นาวกเสน จ ปน อภวฑเฒต อารภตฯ โส จ สยามรฏฐวาสน ปพพสทสยทธตตเมว อากงขมาโน สยามรฏฐวาสโน ยทธวธ ชานาเปต ชนเสน สวทหต, วยปตตาน จ ทารกาน ยทธปนสสยสมปนนตต อากงขมาโน พยคฆโปตกนามก ทารก‐ นกาย สวทหตฯ อมปสส กรณย รฏฐาภปาลโนปาโย อนโตคธเยว โหตฯ

๑ วนย. ๕/๒๔๓/๓๒๒. ๒ ข.ธ. ๒๕/๓๒/๕๖.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๘๕

? สมานตตตากถา ม. ๒๘๘ สมานตตตา นน (ขอสอบป ๒๕๕๐ พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๒๒ เทยบ ม. ๓๗)

สมานตตตาต ปเนตถฯ สมาโน ปรสส อตตา เตนาต สมานตโต, ตสส ภาโว สมานตตาฯ ตตราย อธปปาโยฯ ตสม ตสม ปคคเล ยถารห ปวตตตธมเมส สมจรยา สมานตตตา นามฯ ตตราย จรยาวเสโสฯ โย อตตโน ญาตโก โหต, ตสม ปคคเล ยถารห มานนายป อสมานสสรย‐ ยสวสธนปรวารเหต อนาวมญนายป ญาตกฏฐานานรปโต สม จรตฯ อย ญาตธมเม สมจรยา นามฯ อยจ ยสสตถ, ตสส วปลผลาวห อตตมมงคล โหตฯ ตสมา ภควาป คหโน เจว ปพพชเต จ อมสส สมจรยาย ปตฏฐาเปต โอวทฯ กถฯ ฆรมาวสต คหน โภควลชนกจจ ทสเสนโต ญาตสงคหสงขาต ญาตพล กรณย อททส ย กตวา โภคาน อาทเย อาทยต นาม น จ นรตถกฏฐาเนน โภเค ปรภชต นามฯ ปพพชตานมป ยถารห ญาตตถจรย กาต โอกาส อทาสฯ กถฯ ภกขสส ญาตกาน เภสชชกมม น นวารต, อตตโน สนตก ญาตกาน ททนตสส กลทสกกมม น โหต, น สทธาเทยยวนปาตน, ญาตกภตาย ภกขนยา จวร ททนตสส วา ตสสา หตถโต สหตถา ปณฑปาต ปฏคคเหตวา ภชนตสส วา อาปตต วา โหต, ญาตกภต คหปต วา คหปตาน วา จวราทปจจเย วญาเปนตสส กตวญตต น โหตฯ ภควตาป อย ญาตตถจรยา อวชหตาเยวฯ

นทสสน เจตถฯ พทโธ ภควา อภสมพทโธ กปลวตถ คนตวา ญาตกาน ธมม เทเสสฯ ธมมปทฏฐกถายเจต วตต  “โส ภควา อทกเหต ววาทาปนนาน ญาตกาน กลห วปสเมส สา กยวสจ วนาเสต มหนเตน พเลน นกขนต วฑฑภ โกสลราชาน อปาเยน ทวกขตต นวาเรสตฯ

โส จ ภควา โย ชาตยา สากยภโต ญาตโก อญตตถยปพพโก หตวา อาคนตวา อมสม ธมมวนเย อปสมปท อากงขต, ตสส อาเวณก ปรหาร อทาสฯ กถฯ เตน ญาตเกน ยถา อเญน อญตตถยปพพเกน อมสม ธมมวนเย อปสมปท อากงขมาเนน จตตาโร มาเส ปรวาโส ปเรตพโพ เอว น ปเรตพโพ, โส อาคตมตโตว อปสมปาเทตพโพฯ วตตมปเจต  “สเจ ภกขเว ชาตยา สากโย อญตตถยปพพโก อาคจฉต, โส อาคโต อปสมปาเทตพโพ, น ตสส ปรวาโส ทาตพโพ, อมาห ภกขเว ญาตน อาเวณก ปรหาร ทมมตฯ

ญาตกา นาม สนทธเมตตยตตา โหนต สมานสขทกขา กจเจส จ พลภตาฯ ยสส ญาตกา นตถ, โส สเขน วปตต ปาปณาตฯ เสยยถาป นาม โย รกโข นสสาโข โหต, ตสส วาต ตายต ปโหนก พล นตถ, โส สเขน วปตต ปาปณาต เอว สมปทมท ทฏฐพพฯ รโญป จกกวตตสส ญาตกา กจเจส อนยนตา อจฉตพพา โหนต ปเคว ชนานฯ โย สญาต อตมญตวา วชหาต น

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๘๖

มนสกโรต โส อตตโน พล อปจฉนทต นาม อท ปราภวโต มข โหตฯ วตตเหต ภควตา ปราภว‐ สตเต

ชาตถทโธ ธนถทโธ โคตตถทโธ จ โย นโร สญตาตมตมเญต ต ปราภวโต มขฯ ๑

ตสมา ห ญาตธมเม สมจรยาสงขาตา สมานตตตา ญาตภเตส ปคคเลส ยถารห ปวตเตตพพาฯ (จบขอสอบป ๒๕๕๐) ม. ๒๘๙ อกประการหนง ชนผเปนมตร (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๒๑ ทายเลม เทยบ ม. ๓๗)

อปจ ย โย อตตโน มตโต โหต, ตสส อตตนา อธกตรวฑฒนปปตตกาเล วา หายนปปตต‐ กาเล วา อญถาภาวาคมเนน อวฏฐตจตโต หตวา มตตฏฐานานรปโต สม จรต, อท มตตธมเม สมจรยา นามฯ มตโต จ นาเมส กจาป อตตโน ญาตโก น โหต, อตตนา ปน สทธ เสวตวา ทฬห วสสาส อาปชชนโต ทฬหญาตสทโส โหตฯ ยถาห วสสาสา ปรมา ญาตตฯ โส ห มตโต อตตโน มตตสส กจเจส อปปนเนส สหายภาว ปตวา ตาน กตวา สาเธต, อตตโน จ มตตสส สมปตตยา วปตต ปตตาย เตน สมานทกขภาว ปตวา สมสสาเสตฯ มตตา จ โข พหปปเภทาว โหนต, อตถ มตตปฏรปกาต อรยโวหาเรน วจจมานา ปาปมตตา, อตถ สหทาต อรยโวหาเรน วจจมานา กลยาณมตตาฯ อต มตตา สงเขปโต ทปปเภทาเยว โหนต, อปจ มตตภชนา จ ญาตกมานนา จ นานา โหนตฯ กถฯ โย โกจ มาตโต จ ปตโต วา ยาว สตตมา ปตามหยคา สมพนธตาย ญาตกฏฐาเน มานโต โหต, ตตกจเจส ปน สห อยนภาเวน มตตฏฐาเน ภชโต โหตฯ สา ข โข มตตภชนา เตสมญตโร พลวพาหรปจจโย โหต, เยห ปรหาน วา วฑฒ วา ปาปณาตฯ ตสมา ห พทธาทโย มหาชนสส ปาปมตตววชชนกลยาณมตตภชนตถาย เอว โอวทส

น ภเช ปาปเก มตเต น ภเช ปรสาธเม ภเชถ มตเต กลยาเณ ภเชถ ปรสตตเมตฯ ๒

ม. ๒๘๙ แลกลยาณมตรนน (พระมหามนตร ขนตสาโร, ๐๐๑/๓๘ ซา ม. ๓๘) เต  “โภคสมปตตยา เจว โลกยโลกตตรสงขาตาย จ คณสมปตตยา วฑฒปปจจภตาต

สวณณตา โหนตฯ ตสมา โย กลยาณมตต เสวต, โส านานรเปน ทานาทสงคหวตถวธาเนน ตสส จตต คณเหยยฯ อทห สนนฏาน ทฏพพฯ ภควา สงคาลมาณว นาม คหปตปตต โอวทนโต

๑ ข.ธ. ๒๕/๓๐๔/๓๔๗. ๒ ข.ธ. ๒๕/๑๖/๒๕.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๘๗

สงคาลสตเต เอตทโวจ  “ปจห โข คหปตปตต าเนห กลปตเตน อตตรา ทสา มตตามจจา ปจจปปฏาตพพา ทาเนน ปยวชเชน อตถจรยาย สมานตตตาย อวสวาทนตาย จาตฯ ๑ อจเจว มตตธมเม สมานตตตา ยถารห มตตภเตส ปคคเลส ปวตเตตพพาฯ ม. ๒๙๐ อกประการหนง (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๒๑ ทายเลม เทยบ ม. ๓๙)

อปจ ย เอกคเณ ปรยาปนนา ชนา เอกภาวานรปโต สม จรนต, น สทตถปสตา หตวา ปเรส วเหสาย พหก สทตถ ลทธ วายมนต, สพเพ ปน เอกโต หตวา อญมญสส อตถ รกขนต, อท ตปปรยาปนนธมเม สมจรยา นามฯ คณปรยาปนเนห นาม สทตถ รกขนเตห ปรตโถป รกขตพโพเยว โหต, เอว สต สทตโถป ถโร โหต จรฏฐตโกฯ สเจ ปน อตตตถปญา หตวา ปรตถภชกา ภเวยย, สทตโถป น จรฏฐตโก สยาฯ ตตราย อปมาฯ ยถา ห ตสโส อคค‐ นาฬโย อญมญสส อปสสยน กตวา ฐปตา ภเวยย, ตาส เอกา ตโต อปนตา สยา, เสสา ทพพลา หตวา อญมญ สณฐาเปต น สกโกนต, เอว สต เอกเสน นปตนตเยว, เอว สมปทมท ทฏฐพพฯ ม. ๒๙๐ แมพระพทธพจนประพนธ (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๒๖ ซา ม. ๓๙)

วตตเหต ภควตา ธมมปทคาถาย ปาฏกวคเค ปรทกขปธาเนน โย อตตโน สขมจฉต เวรสสคคสสฏโฐ เวรา โส น ปรมจจตตฯ ๒

เตน ภควา อญมญสส อตถ อนรกขต ภกขสงฆสสป คหฏฐคณสสป โอวาทมทาสฯ ตตถ ภกขสงฆสส ทนโนวาทโต สนนฏฐาน ทฏฐพพฯ กถฯ ภควา ห  “อธ ภกขเว ภกขนา เมตต กายกมม...เมตต วจกมม...เมตต มโนกมม ปจจปฏฐต โหต สพรหมจารส อาว เจว รโห จ...เย เต ลาภา ธมมกา ธมมลทธา อนตมโส ปตตปรยาปนนมตตมป ตถารปเห ลาเภห อปปฏวภตตโภค โหต, สลวนเตห สพรหมจารห สาธารณโภค,...สลสามญคโต วหรต สพรหมจารห อาว จ รโห จ...ทฏฐสามญคโต วหรต สพรหมจารห อาว เจว รโห จาต อาทส ๓

เจว  “ยาวกวจ ภกขเว ภกข เย เต ภกข เถรา รตต จรปพพชตา สงฆปตโร สงฆปรนายกา

๑ ท.ปา. ๑๑/๒๐๒/๒๐๔. ๒ ข.ธ. ๒๕/๓๑/๕๓. ๓ สาราณยธรรม ๖ เมตตากายกมม เมตตาวจกมม เมตตมโนกมม สาธารณโภค/อปปฏวภตตโภค

สลสามญคโต ทฏฐสามญคโต (ท.ปา. ๑๑/๓๑๗/๒๕๗)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๘๘

เต สกกรสสนต ครกรสสนต มาเนสสนต ปเชสสนตต...ปจจตตเญว สต อปฏฐเปสสนต กนต อนาคตา จ เปสลา สพรหมจาร อาคจเฉยย อาคตา จ เปสลา สพรหมจาร ผาส วหเรยยนตอาทส ๑

จ อาคตนเยห ภกขสงฆ โอวทฯ คหฏฐคณสส ปน ทนโนวาทโต สนนฏฐาน อปรหานยธมมสตเต ทฏฐพพฯ ยตถ ปากฏ‐

ภตา เอกจเจ วชชน ลจฉวราชน เทสตธมมา คณานสาสโนปายวธนา ปวตต วชชตรฏฐปสาสน อนโลเมนตฯ ม. ๒๙๐ เจาลจฉวทงหลาย (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๒๓, ซา ม. ๓๙)

ตตราย สงเขปตโถฯ วชช กร สมคคา คณภาเวน รฏฐกจจ กโรนต, วชช อนภสสรา หตวา วาเรน รชช ปาปณนต, สณฐาคาเร กรณยาน วนจฉต สนนปตนตฯ วชช สมคคา สนนปตนต, สมคคา วฏฐหนต, สมคคา วชชกรณยาน กโรนต, วชช อปญตต น ปญเปนต ปญตต น สมจฉนทนต, ยถาปญตเต โปราเณ วชชธมเม สมาทาย วตตนต, วชช เย เต วชชน วชช‐ มหลลกา เต สกกโรนต ครกโรนต มาเนนต ปเชนต เตสจ โสตพพ มญนต, วชช ยา ตา กลตถโย กลกมารโย, ตา น โอกกสส ปสยห วา เสนต, วชช ยาน ตาน วชชเจตยาน อพภนตราน เจว พาหราน จ ตาน สกกโรนต ครกโรนต มาเนนต ปเชนต, เตสจ ทนนปพพ กตปพพ ธมมก พล โน ปรหาเปนตฯ ตทภย เจตถ สาธก โหตฯ วตตนเยเนว ภควา อญมญสส อตถ อนรกขต นกายปรยาปนนาน ชนาน โอวาท อทาสฯ ม. ๒๙๑ สมานตตตา (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๒๗ ส.ค. ๕๔ ซา ม. ๔๐)

อต ตปปรยาปนนธมเมส สมานตตตา เอกนกายปรยาปนเนส ชเนส ยถารห ปวตเตตพพา วฯ อย พหปปยต ชเนตฯ พหปปยตา ปนาย สพเพส นกายปรยาปนนาน ชนาน อตถาย หตาย ปวตตต, น เกวล ยสส กสสจ นกายสเสว อตถาย หตาย ปวตเตยยฯ กถฯ ๒ เย ห สมานตตตา‐ สมนนาคตา โหนต, เต เจ อปปฏฐานา สย, อสสราน ปยา โหนต, เตส สนตกา สงคห ลภนต, สเจ สมานฏฐานา สย, อญมญสส ปตฏฐา ภวต สกโกนต, สเจ อสสรา สย, อปปฏฐานาน ปกขภาว ลภนต, เต ยาน กานจ อสสราน กจจาน สมปปนนาน ภเวยย, ตาน ภตตวเสน สกกจจ กตวา สาธก นปผาเทนตฯ ตโต เนส กายกาป มนสกาป สามคค อญมญสส ปยภาวการณา

๑ อปรหานยธรรม ขอ ๔, ๗ (อง.สตตก. ๒๓/๒๑/๒๒) ๒ ใช อถโข แทน กถ กได เปน น เกวล..., อถโข เย สมานตตตาสมนนาคตา โหนต เต...ฯ

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๘๙

สาธก ปวตตตฯ อย ห สามคค เยน สงเฆน ปวตตตา โหต, ตตถ วฑฒ วรฬห เวปลล ปวตเตตฯ วตตเหต ราชสภาสตภต

สพเพส สงฆภตาน สามคค วฑฒสาธกาต สงเขปโต ปน, โย พหนน ชนาน ปโย โหต, ตสส วฑฒเยว ปาฏกงขา โน ปรหานฯ ภควาป

ปจงคตตรสส อปรหานยธมมสตเต ๑ มหานามสส ลจฉวโน เอตทตถาย ฆรมาวสมาเนห กตตพพกจจ อททสฯ ตตราย สรปตโถฯ เย เกจ ราชาน ขตตย มทธาภสตต อาท กตวา ยาว กเลส ปจเจกาธปจจ กาเรนต, ตาว อสสรชนา อตถ, เตส โย โกจ กลปตโต อฏานวรยาธคเตห โภเคห พาหาพลปรจเตห เสทาวกขตเตห ธมมเกห ธมมลทเธห มาตาปตโร เจว ปตตทารทาส‐ กมมกรโปรเส จ เขตตกมมนตสามนตสโพยหาเร จ พลปฏคคาหกา เทวตา จ สมณพราหมเณ จ สกกโรต ครกโรต มาเนต ปเชต, ตเมน มาตาปตอาทโย สกกตา ครกตา มานตา ปชตา กล ยาเณน มนสา อนกมปนต จร ชว ทฆมาย ปาเลหต มาตาปตอาทห อนกมปตสส กลปตตสส วฑฒเยว ปาฏกงขา โน ปรหานตฯ ม. ๒๙๒ แมพระเจาจกรพรรดราช (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๒๔ ซา ม. ๔๐)

ปสาสนการ ห ราชา จกกวตต จาตสมททปรยนต ปฐว อภวชนโต สพเพส จกกวตตวตต ปวตตาเปส, สเมน ธมมเกน มหาชน เมตต ทตวา รชช กาเรตวา อปาเยน จกกวตตรชช อปาปณ สมททปรยนต ปฐว ปสาสต อสกข โน ทณเฑน สตเถนฯ อยจ พหปปยตา ปฏพาหนกรกขเณ สามคคยา อาวหนปจจโย โหตฯ นทสสน เจตถ ทกนปาเต อลนจตตชาตกฯ ๒ ตตราย สงเขปตโถฯ ม. ๒๙๒ ในอดตกาล พระเจาพรหมทต (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๒/๓๐ ซา ม. ๔๑)

อตเต กร ราชา พรหมทตโต พาราณสย รชช กาเรนโต เอก สพพเสต ราชโภคค หตถา‐ ชานยโปตก ลภ, ตทาสส กตตสทโท สกลชมพทเป อพภคคโตฯ อปรภาเค ตสส อคคมเหส คพภน อโหสฯ ตสสา ปรปากคพภกาเล พาราณสราชา ทวงคโตฯ โกสลราชา ปนสส กาลกตภาว สตวา  “ตจฉ กร รชชนต มหตยา เสนาย อาคนตวา นคร ปรวาเรสฯ นครวาสโน นครทวาราน ปทหตวา ทฬห นครารกข อกสฯ ตสม สมเย เทว ปตต วชายฯ โส มหาชนสส ลนจตต ปคคณหนโต ชาโต, ตสมา  “อลนจตตกมาโรต นาม กรสฯ ชาตทวสโต ปฏฐาย ปนสส นาครา อโนสกกตวา สมคคา หตวา ราชกมาร มงคลหตถโน กมเภ นสทาเปตวา อาทาย โกสลรญา สทธ ยชฌตวา

๑ กมารลจฉวสตร อง.ปจก. ๒๒/๕๘/๘๘. เทยบ ม. ๔ ๒ ดรายละเอยดใน ข.ชา. ๒๗/๑๖๑/๕๒, ชา.อ. ๓/๒๗.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๙๐

ปจจามตเต ปราชย ปาเปตวา โกสลราชาน ชวคคาห คเหตวา กรมร กตวา อาเนตวา ราชกมารสส นยยาเทสฯ ราชกมาโร ต โอวทตวา อยโยเชสฯ ตโต ปฏฐาย ราชกมารสส อานภาโว สกลชมพ‐ ทป ปตถรฯ อโญ ปฏสตต นาม อฏฐาต สมตโถ นาโหสฯ (กาสกรฏฐสส อนนตรสามนโต) ม. ๒๙๒ และพระราชกมารกไดรบ (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๒๔, ๐๑๐/๑๐๓, ซา ม. ๔๑)

พาราณสย จ ปน ราชกมาโร สตตวสสกกาเล อภเสก ปตวา อลนจตตราชา นาม หตวา สเมน ธมเมน รชช กาเรตวา ยาวชว สขปปตโต อโหสฯ สตถา อม อตต อาหรตวา ภกขสงฆสส โอวาท อทาสฯ

อลนจตต นสสาย ปหฏฐา มหต จม โกสล เสนาสนตฏฐ ชวคคาห อคาหย เอว นสสยสมปนโน ภกข อารทธวรโย ภาวย กสล ธมม โยคกเขมสส ปตตยา ปาปเณ อนปพเพน สพพสโยชนกขยนตฯ ๑

? ปาวจนมททาปนกถา ม. ๒๙๔ พระราชจรยารฏฐาภปาลโยบายท ๒ (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๔๗)

ทตยรฏฐาภปาลโนปาเย ปรยาปนนา ราชจรยาต พทธสาสนสส เจว รฏฐสส จ รฏฐ‐ นวาสนจ อตถาย รโญ เตชานภาว ปฏจจ การต ราชกรณยฯ ราชจรยา ห นาเมสา อาหรตวา เอกเทเสน วจจมานา โวหารโต อมนา กถามคคกณเฑน นฏฐาเปต ทกกราฯ อทานาห รโญ ปตตาภเสกสส สยามรฏเฐ รชช กาเรนตสส จกกวสราชสนตตภตสส กาลโต ปฏฐาย ยาว อมสส สวจฉรสส วจฉกมาสา ปวตตตสส ราชกรณยสส เอกเทสเมว กเถสสามฯ พทธจกกปกเก ห เสฏโฐ มหาราชา พทธสาสนคคปตถมภโก หตวา สยามรฏเฐ พทธสาสนจรฏฐตเจว วเทเส พทธ‐ สาสนวปผารจ สมจฉมาโน พทธสาสเน อจลสทโธ สมาหตจตโต หตวา สยามกขเรห เตปฎก‐ สงขาต พทธวจน มททาเปสฯ มหาราชวเรน ปน ปจสตาธกเตปฏกโปตถกสหสส สกลปาวจนาน สโมธานภต มททาปตฯ

มหาราชา ต พทธสาสเน อภปปสทตวา ทยยภาสาย พระเจาพยาเธอ กรมพระจนทรบร นฤนาถ อต เอว วสสตนาม ปรมวสานวสก มหามจจ เตปฏกโปตถก มททาเปส ภกขสงฆปมข จ ชนวรสรวฑฒน นาม สงฆราชมหาเถร นมนเตตวา มคธภาสาย ลขต เตปฏก วา อกขรวธ วา

๑ ข.ชา. ๒๗/๑๖๑/๕๒.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๙๑

วโสธาเปสฯ มหาราชา เจว ปรมวสานวสโก จ ญาตโก ปชา จ สเมกฉนทา สมานจตตา หตวา อตตโน มลธน ปรจจชตวา เตปฏกโปตถก มททาเปสฯ ปจฉา สวจฉรสส ผคคณมาเส ตโปตถกา นฏฐตาฯ รญา ปน เสสา โปตถกา ปฏปาฏยา มททาปตา เต ปนทาน นจรสเสว นฏฐาคตา โหนตฯ อยห ราชจรยา  “มหาราชา พทธสาสนเอกคคปตถมภโก โหต สกลภรมณฑเล อพภคคตกตตสทโท ยถาต อตเต อโสกมหาราชาต เอว นานปปการ ปารมอสสรยเตชานภาว อาวหตฯ ตถาห ยาว สตถ ปาวจนสงขาโต ปรยตตธมโม พทธสาสนเกเหว ธารโต โหต อาภโฏ ตาว พทธสาสน สจร ปตฏฐาตฯ ตสมา สมมาสมพทโธ ยทา ห มหาปรนพพานมจเก นปชชต, ตทา ภควโต อภธานเนน ธมมวนย ปฏฐเปตวา พทธปฏฐากภต อานนทตเถร เอตทโวจ โย โว อานนท มยา เทสโต ปญตโต ธมโม จ วนโย จ โส โว มมจจเยน สตถาตฯ ๑

อทหสส ภยโย ปรปรณภาวตถ สมนตนภต สตถปาวจน สโมธาเนตวา เตปฏกโปตถกสส มททาปน พทธสาสเน ธมมวนยสงคายเจว รโญ ปารมอสสรยเตชานภาวสสาวหนจ สทธมมวสจรฏฐตกจ โหตฯ ? อตถกามตากถา, ธตกถา ม. ๒๙๘ อตถกามตา (พระธรรมกตตวงศ, ขอสอบป ๒๕๔๘)

อตถกามตาต เอตถ ปเรส อตถเมว กาเมตต อตถกาโม ๒ , ตสส ภาโว อตถกามตาฯ สา มหชฌาสยสส อตตตถปรตาวรหตสส มหาปรสสส ปฏปทา โหตฯ ตตถ อตโถต โลกโต เจว ธมมโต จ ปเรส ทฏธมมกตถาทโย สนธาเยต วตตฯ โส เนส รจจต วา โน วา ต นปปมาณ, โย เตส หตาย สขาย จ สวตตต, โสป เตส น รจจต, ต มหาปรโส กโรตฯ นทสสน เจตถ ทฏพพฯ ยถา ห กจาป ปกตยา เภสชชสส รโส ทารกาน น รจจต สเจ ปน ต เภสชช เตส โรค วปสเมต สกกเณยย มาตาปตโร เต ต ปาเยนต,  เอว สมปทมท ทฏพพฯ เอกสม ห สมเย อภโย นาม รโ พมพสารสส กมาโร ภควนต อปสงกมตวา เอตทโวจ  “ภาเสยย น โข ภนเต ตถาคโต ต วาจ ยา สา วาจา ปเรส ปยา มนาปา, อทาห ภาเสยย ตมป วาจ ยา สา วาจา อปปยา อมนาปาตฯ ตทา กเรโส ราชกมาโร สปรวาเร นคณเ นาฏปตเต ปสทตฯ โส ห นคณโ ต ปห กตวา ภควนต ปจฉต ราชกมาร เปเสสฯ ตสส กราย อธปปาโย โหต  “สเจ ปน สมโณ โคตโม  “ภาสต‐ เยว ตถาคโต ต วาจ ยา ปเรส ปยา มนาปาต เอว พยากเรยย, “อตถเยว เอต ย สมโณ โคตโม

๑ ท.ม. ๑๐/๑๔๑/๑๗๘. ๒ อ.อ. ๑/๓๐๗; บางแหง เชน ชา.อ. ๕/๑๐๒. ไขความตอไปวา หตกาโม.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๙๒

นานปปกาเรน เทวทตต วครหตต เอว ปฏกโกสสสาม, สเจ ปน  “ภาสต ตถาคโต ตมป วาจ ยา สา วาจา ปเรส อปปยา อมนาปาต เอว พยากเรยย, “อถ กจรห สมณสส โคตมสส ปถชชเน นานากรณนต เอว นคคณหสสาม,  เอว อภโต โกฏเกส ปเหส อตเรน สมณสส โคตมสส วาท อาโรเปตวา ตเมว นคคณหต โอตาร ลภสสามตฯ ภควา เอว พยากาส  “ยา สา วาจา ภาสตา, สา ปเรส ปยา โหต มนาปา, ต นปปมาณ ตถาคโต ปเรส อตถเปกโขเยว โหต, ยา สา จ วาจา ตจฉา ภตา อตถสหตา, ตตร กาล ตถาคโต โหต ตสสา วาจาย พยากรณายาตฯ ๑

อย ปน จรยา สมมาสมพทธสส เวเนยยาน อตถกามตาย ปตฏตภาวปรทปนา โหต มหาปรสาทน จ พทธสาสนกาน ทฏานคตกา ภวต ยชชตฯ ภควา ห อมาย จรยาย สมปยตต อชฌาสย ปฏจจ ภกขสงฆสส ปตตวตกกมนปฏพาหนตถาย วนยปตตโย ปาเปส, ปตต วตกกนตสส ภกขโน อาปตตกรณวเสน อาณ เปส, วนยปตต วตกกนตสส อาณา‐ โรปนตถาย สงฆกมม กาต อนาสฯ อย นคคหจรยาฯ คหนเจว ปพพชตานจ ปฏปตต อปรปร ปณตภาว ปาเปต ปฏรป ธมม เทเสส, อนรปโต สาวกาน สาสนธมม อนสาสต สาสนกจจ กาตจ อนาส, ปคคหารเห สาวเก เอตทคเค ปคคณหฯ อย ปคคหจรยาฯ นคคหารห กจ ภกข นคคณหฯ พหนนเมว อตถ หต สขจ อเปกขฯ ตตรท วชชปตตกวตถฯ เวสาลกา กร วชช‐ ปตตกา ปาราชก สกขาปท อาปนนา ฉนนภกขภาวา หตวา ปน อปสมปท ลทธ นาสกขส, เอกทา ปเนเต ปน อปสมปท อจฉนตา, เยน ภควา เตนปสงกมส, อปสงกมตวา ภควนต อปสมปท ยาจส, ภควา เอตทโวจ  “อฏานเมต อนวกาโส ย ตถาคโต วชชน วา วชชปตตกาน วา การณา สาวกาน ปาราชก สกขาปท ปตต สมหเนยยาตฯ ๒ อต พทโธ ภควา พหนน อตถกามต ปเรจารก กโรนโต เวเนยยาน อตถาย หตาย สขาย จ พทธสาสน ปตฏาเปสฯ (จบขอสอบป ๒๕๔๘) ม. ๒๙๙ สมเดจบรมบพตร (พระธรรมกตตวงศ, ขอสอบป ๒๕๕๔)

มหาราชา ห (จกกวเส สตตโม) ทยยานมนโท พทธสาสนสส เจว อาณาจกกสส จ ทยย‐ ปชาย จ อนตมโสป ปจเจกชนาน อตถกาโม โหต, เตส อตถ สาเธต นจจ พยาปาร กโรตฯ กถฯ

๑ นยในอภยราชกมารสตร ม.ม. ๑๓/๘๕‐๘๖/๘๔‐๘๖. ๒ อายสมนต อานนท อปสงกมตวา เอว วเทนต  “ฯเปฯ สาธ ภนเต อานนท ภควโต เอตมตถ

อาโรเจหต เอวมาวโสต โข อายสมา อานนโท เวลาสกาน วชชปตตกาน ปฏสสณตวา เยน ภควา เตนปสงกม อปสงกมตวา ภควโต เอตมตถ อาโรเจสฯ อฏานเมต อานนท อนวกาโส ย ตถาคโต วชชน วา วชช‐ ปตตกาน วา การณา สาวกาน ปาราชก สกขาปท ปตต สมหเนยยาตฯ (วนย. ๑/๔๓/๓๔–๓๕)

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๙๓

ตตถ พทธสาสนสส ตาวฯ โส อคคสาสนปตถมภโก หตวา ภกขสงฆสส สงฆปปรหรเณ พลวปปจจโย โหต, สาสนธมมปรยาปณนวาจนาทน อปตถมเภต, ทยยวาสโน พทธสาสเน สมาทเปต ตตถ ภยโยโส มตตาย ปตฏฐาเปตฯ อาณาจกกสส ปน ธมมนยเมน กาลานรป ราชกจจ ปวตตาเปต, โย ราชภโฏ ทจจาร นคคหารโห โหต ต นคคณหาต, โย ธมมจาร ปคคหารโห โหต ต ปคคณหาตฯ ทยยปชาย สปปสกขนคลานพยาปาลวกกมชนนาทน อปตถมเภตฯ ปจเจกชนาน ยถากาม อตถจรยภาคภต อปตถมภ กโรตฯ อยมสส ปฏปทา พทธสาสนสสป อาณาจกกสสป วฑฒ วรฬห เวปลล เจว ทยยปชาย เขมภาว จ ปจเจกชนาน ภตต จ อาวเหยยฯ ปฐโม มงคลวเสโส สทโธฯ

อโต ปร ธต ๑ นาม ปวจจเตฯ เอสา ห ปญายป วรยสสป อวฏฐตยาป อธวจนฯ เอตถ ปน อวฏฐตสงขาตา ธต สวณณยเตฯ สา สพพกจเจส อจฉตพพา ปตถยตพพา วฯ ตาน วนา ธตยา กจเฉน สาเธตพพาน โหนต ผล น สาเธนตฯ โลกโตป เจตถ รฏฐปาลกาน ชนาน รฏฐาภปาลโนปาเยน สาธก ทฏฐพพฯ เตส จรกาล รฏฐ ปตฏฐาปน เจว อภวฑฒาปน จ น สกราน โหนต, ตาทสาน จ กจจาน เตส ปจฉมาชนตาย อวจเฉทโต สาตต กาตพพาน โหนตฯ เอเกกสม ห กาเล รฏฐปาลห ปพพรฏฐปาลน มตยา นยมโตป สย อารภโตป อตตโน สมเย กาตพพรฏฐาภปาลโนปายสส นโย มนสกาตพโพ โหต ตสม จ นเย อวฏฐต กาตพพา โหตฯ ย กจจ ปพเพ กาต สกกเณยยรป โหต ต ขปปเมว กาตพพ น ทนธายตพพ, ย ทกกร โหต อปสคคพหล, ตสม อนกขตตธเรห ภวตพพ, ต กาต โอกาส อาคมยมาเนห ยทา โอกาส ลภต ตทา กาตพพเยวฯ กจจกรเณ ห ยตตกา อปสคคา อตถ ตตถ ตตตกาว ธต อจฉตพพา ปตถยตพพา วฯ เอว ตาน กจจาน วนา ธตยา กจเฉน สาเธตพพาน โหนตฯ เตนาห ภควา

กยรา เจ กยราเถน ทฬหเมน ปรกกเมตฯ ๒

โส ห ธตสมปนโน มหาปรโส โหต, โส น สกกา โหต เกนจ จาเลต กสลสมาทาน วสสชชาเปต, ทฬหสมาทาโน อวฏฐตสมาทาโนต ๓ ปสสยภาว ลภตฯ ตตรท สกกสส เทวราชสส วตถ นทสสนฯ โส กร ยทา ปณฑกมพลสลาสน อณหาการ ทสเสต, ตทา โอโลเกนโต ทพเพน จกขนา ต การณ กตวา ตาวตสภวนา อาคนตวา ตาทส ทฬหสมาทาน อนคคณหาตป

๑ ตฏฐต เอตถ สภาสภผลนต ธต, ปวตตนวเสน กสลสนตาน ธาเรตต ธต. (สงคณ.อ. ๑/๓๐๖) ๒ ส.ส. ๑๕/๒๓๙/๖๗. ๓ ท.ปา. ๑๑/๑๓๑/๑๕๙.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๙๔

อปการมสส ททาตปฯ อท วตถ  “ทฬหสมาทานตาเยว อวสาเน วปจจตพพวปากสงขาตสส อณหาการสส การณ โหตต ธมมาธฏฐานวเสน อตถปรทปน โหตฯ (จบขอสอบป ๒๕๕๔) ม. ๓๐๐ ในปญจภรกชาดกนบาต (ปรบจาก พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๔๙ เทยบ ม. ๘๐)

เอกนปาต ห ภรกชาตเก ๑ พาราณสรโญ ปตตสส ตกกสลรโญ วตถ สาธกฯ ตตราย สงเขปตโถฯ กมารกมาเลป กร ตกกสลราชา กนตารมคเคน ตกกสล คนตวา ตตถ รชช กาเรส, อนตรามคเค โส กลยาณมตต ปจเจกพทธ ลภตวา ตสส โอวาเท ฐโต ปโลภยมานาน ยกขน วส น อคม โสตถนา ตกกสล ปาปณฯ โส รชชปตโต อทาน อทาเนส

กสลปเทเส ธตยา ทฬหาย จ อวตถตตตา ภยภรตาย จ น รกขสน วสมาคมมห เส ส โสตถภาโว มหตา ภเยน เมตฯ ๒

เตน วตต โปราณาจรเยห ยถา กมารกมาเล กลปตโต อตตโน สามตถยานรป สปป สกขตวา วยปปตโต กลาธปต โหต ยโสโภคสมปปโต เอว พาราณสราชสส ปตโต กมารภโต อปปมตโต หตวา ตกกสล คนตวา รชชาภเสกปตโต อโหสฯ ตกกสลราชปตโต วา กลปตโต วา ทวนน นครานมนตเร กนตารมคคปฏปนโน ตตถ อตเขทปสคค ปาปณตวา อนกขตตธโร หตวา อนปพเพน ตเมว อตกกมฯ เอตถ ห รป สทโท คนธ รโส โผฏฐพพ จาต ปจวโธ กามคโณ “ยกขนต วจจตฯ สา ยกขณ อนตรามคเค อตตโน วส ปาเปต ราชกมาร ปโลเภตวา ตกกสล ปาปณต น เทต ย กลปตตา วนตเร ปสเวยยฯ กถฯ เย กลปตตา อปายมขภเตน นจจคตวาทต‐ วสกทสสนคนธวเลปนขชชสายนวภสยเนน รชชนยสส จ ผสสปกาเรน อเญน รชชนต,  อตตโน อตตโน วาสนาย มตถก ปาปณต น สกโกนต, วยสส อนตเร ปตนต, เต มฬหา ตสส ยกขนยา วส ปตตา นาม โหนตฯ ยถา ห อสมมฬโห ราชกมาโร ยกขนยา วส อปตโต หตตา โสตถภาเวน ตกกสล ปตโต ตตถ รชช กาเรส, เอว กลปตตา สตสมปชเญน สมนนาคตา หตวา เตส ปจส กามคเณส น มยหนต, ยกขนยา วสโต ปรมจจาเปตวา อตตโน อตตโน วาสนาย มตถก ปาปณนตฯ ยถา จ ราชกมาโร ตสส ปจเจกพทธสส โอวาเท ปตฏฐตตาย เอวรป ผล อธคจฉ, เอว กลปตตา

๑ ข.ชา. ๒๗/๑๓๒/๔๓, ชา.อ. ๒/๔๐๒. ๒ เรองเดยวกน.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๙๕

ปณฑตสส โอวาท คเหตวา ต อนจรตวา อตตโน อตตโน ฐานานรป ต ต กลยาณธมม อธคจฉนตฯ ตสมา ธต อเธว อจฉตพพา โหตฯ (ขาด ม. ๓๐๑ ประกอบดวยธต) ? ธตกถา, พหปปยตากถา ม. ๓๐๑ ชนผประกอบดวยธต (พระมหาสองสน ธมมรโต, ปการศกษา ๒๕๕๕‐๕๖)

โย ห ชโน ธตยา สมนนาคโต โหต, โส ธโรต วจจตฯ ธโร ยตถ ยตถ นรสส ปมโข โหต, ตตถ ตตถ นจจ อตตาน นรสส นาถ ปตฏฐ กโรตฯ วตตมป เจต ธมมปทสส สขวคเค

ธโร จ สขสวาโส ญาตนว สมาคโมตฯ ตสมา ห พทโธ ธเรน สมาคเม นร สมาทเปนต  “ธตสมปนน ธรจ ปญาสมปนน

ปญจ อาคมาธคมสมปนน พหสสตจ ธรวหนสลตาย โธรยหสล สลวเตนป ธตงควเตนป วตวนต กเลเสห อารกตาย อรย สปปรส โสภนปญ, ยถา นมมล นกขตตปถ‐ สงขาต อากาส จนทมา ภชต, เอว ภเชถ ปยรปาสถาตฯ ๑

ธมมคตย ปน ฐเปตวา ธต พทธสเสว สมมาสมโพธญาณ น สมชฌสสตฯ ตถา ห, ยทา โพธสตโต สมมาสมโพธญาณคเวสนตถ อภนกขมต, ตทา เจ โส สฏ ธตยา อสมนนาคโต กลมถ ปฏสเวทนโตป จรสเสว โพธญาณสส มคค คเวสนโต อวนทนโตป นราโส นพพนนจตโต วรย โอสสชเชยย, กโต สมมาสมโพธญาณ ภวสสตฯ โพธสตตกาเล ห อโนสสกกนาย ฐโต สพพต ปฏเฐนโต ปฐม  “อนวตต ภวสสาม พรหมจรยปรายโนต จ, ปน จปร  “ยนต ปรสถาเมน ปรสวรเยน ปรสปรกกเมน ปตตพพ น ต อปาปณตวา วรยสส สณฐาน ภวสสตต ๒

ทฬเหน มนสา ปธาน อกาส, ๓ ตสมา โส สมมาสมโพธญาณ อภสมพทโธฯ เอตตาวตา อย ปจจกขโต โลกสส  “ทฬเหน จตเตน ธตยา สมนนาคโต โหตต ปากโฏ โหตฯ

๑ ทานคงวาง จ ศพทตามทปรากฏในคาถาวา ตสมา ห ธรจ ปญจ พหสสตจ โธรยหสล วตวนตมรย ต ตาทส สปปรส สเมธ ภเชถ นกขตตปถว จนทมาฯ (ยงไมตรวจดทมา)

๒ อง.ทก. ๒๐/๒๕๑/๖๔; ปรสถาเมน นวาตามพระไตรปฎก ในพระมงคลวเสสฯ วา ปรสตถาเมน ๓ ในมหานทเทสวา จตต ปคคณหาต ปทหต (ข.ม. ๒๙/๘๑/๗๘)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๙๖

โปราณาจรเยห โพธสตตกาเล อเนกชาตส โพธาณสส อธคมนตถเจว ปจฉมชาตส ธตยา ปรคคหนตถ จ ปารมโย ปเรนตสส ภควโต ธต อททฏาฯ กถฯ ตตราย อตถทปนาฯ โย ห เอวรปาย ธตยา สมนนาคโต โหต,  โส โพธาณ อปตวาป ยถาวตตนเยน มหาปรสสงขาโต โพธสตโตต วจจตฯ เปตวา สมมาโพธาณ อโป ธมโม ภาเวนเตน ธต ปหาย ปาปณต น สกกา ภเวยยฯ กกกจจ ห ธตยา ปฏปกขภตตตา วา ภาวนาย อนตรายกรตตา วา นวรณนต วจจต,  ตจ โยคโน ปหานงค โหตฯ ตโต โส สาสเน สปตฏโต หตวา อสตถเทสสงขาโต เนว อตตถยปกกนตโก โหตฯ ภควา ปน เอตทคเค อานนทตเถร เปส เอตทคค ภกขเว มม สาวกาน ภกขน พทธปฏากาน ยทท อานนโทตฯ  “กจาป โส อตตโน ปกเข เทวทตเตน สมาทปโต ภวสส น ปน ตสส วจน คณหาต,  ยาว พทธปรนพพานา ธตยา สปตฏโต หตวา ทฆรตต พทธปฏากกจจ กโรต, ยถา อโ กตปาห สกกจจ กโรต ตตถ โอสชชต, นาย เอว อานนโทต ตสส ภควโต จตต ภวสสต มเฯ ตปปจจยา สตถา อตตมโน สเขน กจจาน ปรปเรตฯ อจเจว ธต ธมมโต เจว โลกโต จ อจฉตพพาฯ

ขตตโย ห ราชา ทยยานมนโท อตตโน เชฏาธราชโต อาภตภาเคป สย จนตตภาเคป รฏาภปาลโนปาเย สปตฏโต หตวา รฏเ อนปปนนปพพาน อปสคคภตาน ภยาทน นวาเรตวา ปเทเส ธตยา อสสรย วฑฒ วรฬห เวปลล อปปาเทตฯ อย ทตยา มงคลวเสสสงขาตา โสตถภาวาวหเหตภตา อตตมา มงคลภตา โหตฯ ม. ๓๐๒ พหปปยตา (สานวนท ๑ พระมหานพพร เทยบ ม. ๓๗, ๓๘, ๔๐)

อยห พหปปยตา ปฏรปการตาสมฏฐานา โหตฯ ปฏรปการตา จ นาเมสา พหปปยต ชเนตฯ ตตรายมตโถฯ ปฏรปการตมาคมม โย อตตโน ญาตโก โหต ตสม ปคคเล ยถารห มานนายป อสมานสสรยยสวสธนปรวารเหต อนวมญนายป ญาตกฏฐานานรปโต สม จรต, เตส ญาตเกส โย เชฏฐโก โหต ต สกกโรต ครกโรต, โย กนฏโฐ โหต ต เมตตาสหคเตน เจตสา อนกมปตฯ

โย ปน อตตโน มตโต โหต ตสส อตตนา อธกตรวฑฒนปปตตกาเล วา หายนปปตต‐ กาเล วา อญถาภาวาคมเนน อวฏฐตจตโต หตวา มตตฏฐานานรปโต สม จรต, โส ห มตโต อตตโน มตตสส กจเจส อปปนเนส สหายภาว ปตวา ตาน กตวา ธาเรตฯ อปจ เย สามนตฆร‐ วาสโน โหนต สหกมมนตการโน เตส ฐานานรเปน สม จรต, ปรตถภชเนน พหตร อตตทตถ ลทธ น วายมต อญมญสส ปน อตถ อนรกขตฯ นกายปรยาปนเนส ชเนส เย ปฏรปการตา‐ สมนนาคตา โหนต เต เจ อปปฏฐานา สย, อสสราน ปยา โหนต, เตส สนตกา สงคห ลภนต,

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๙๗

สเจ สมานฏฐานา สย, อญมญสส ปตฏฐา ภวต สกโกนต, สเจ อสสรา สย, อปปฏฐานาน ปกขภาว ลภนต, เต ยาน กานจ อสสราน กจจาน สมปปนนาน ภเวยย, ตาน ภตตวเสน สกกจจ กตวา สาธก นปผาเทนตฯ ม. ๓๐๒ พหปปยตา (สานวนท ๒ พระมหาสาราญ แตง, พนโทชรนทร ตรวจ, ๐๐๗/๔๗)

พหปปยตาต ปเนตถฯ พห ชนา ปยายนต นนต พหปปโยฯ ตสส ภาโว พหปปยตาฯ สา จ ปฏรปการตาสงขาตปโยคสมปตตโต สมฏฐตาเยว โหตฯ นทสสนเจตถ ทฏฐพพฯ อมสม ห โลเก ชนา ญาตฏฐาเนน วา มตตฏฐาเนน วา อาสนนคามฏฐาเนน วา เอกคณปรยาปนนฏฐาเนน วาป อญมญ อปนพนธนต (ปรยาปนนา โหนต)ฯ เย ปเนเต ญาตภาวฏฐาเนน อญมญ อปนพนธา โหนต เต อตตาน ญาตภาวฏฐานสส ปฏรป กโรนต ยถารห อญมญ สมภาเวนตฯ เตส โย กนฏโฐ โหต, โส กลเชฏฐกญาตเก อปจายตฯ กลเชฏฐโก ปน กนฏฐญาตเกส เมตตา‐ กราสมนนาคโต โหตฯ อโภเปเต อสสรยยสวสปรวารเหตป อญมญ น อตมญนต (อวมญนต)ฯ

อญมญสส ปน มตตภตา ชนา (มตตฏฐาเนน ปน อญมญ อปนพนธา ชนา) อตตาน มตตภาวฏฐานสส ปฏรป กโรนต, ยทา กรณย โหต, ตทา ยถาสตต ยถาพล ต กาต สวธาต อยยตตปปยตตา โหนต, ยเถว ญาตกภตา ชนา อญมญ สมภาเวนต, เอว อญมญ สมภาเวนต มตตาน จ ทกขตกาเล วา สขตกาเล วา สสมาหตา โหนต, (วปรณามต น นคจฉนต)ฯ

เอกคณปรยาปนนา จ ชนา (เอกคณปรยาปนนฏฐาเนน จ อญมญ อปนพทธา ชนา) อตตาน เอกคณปรยาปนนภาวฏฐานสส ปฏรป กโรนตฯ เตส จ อสสรชโน ปรวารกชนาน สขทกข มนสกโรต, เตสจ กรณเยส อนกขตตธโร โหต นจจ อสสกก อาปชชต (พยาวโฏ โหต)ฯ ปรวารกชนา ปนสส เอว สงคห ลภมานา ว ตตถ นาถสโน โหนต วปเลน เปเมน ต สมปยายนต อตวย มาเนนต ปเชนตฯ ตโต เตน นยยาทตกจเจส อยยตตปปยตตา หตวา ตาน สกกจจ อภนปผาเทสสนตฯ

ยสมา ปน ขตตโย มหาราชา อภโต สชาโต โหต มาตโต ปตโต จ, อาทโต จ ปภต อตตาน ปฏรปการตาย ปตฏฐาเปต, ตสมา สพเพห รฏฐวาสห  “อมหาก นราธโป มหาราชา อภโต สชาโต โหต มาตโต จ ปตโต จาต เอว ชาตวาเทน มานโต โหต ปชโต สมภาวโตฯ วตตเหต ปาลย อภโต สชาโต มาตโต จ ปตโต จ สสทธคหณโก อกขตโต อนปกฏโฐ ชาต‐

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๑๙๘

วาเทนาตฯ ๑ โส ห กจาป สกลทยยรฏเฐ ราชาธปต หตวา รฏฐวาสยา ปชาย อตถาย หตาย สขาย ธมเมน สเมน รชช กาเรต, วโยวฑฒตราน ปน อปจต กโรตฯ นทสสนเจตถ ทฏฐพพฯ มหาราชา ห วโยวฑฒตเร ปรมวสานวสเก ญาตสาโลหเต กลเชฏฐกฏฐาเน ฐเปต วเสเสน จ เต ยถารห อปจายตฯ (สกกโรต ครกโรต มาเนต) วตตเหต กเล เชฏฐาปจายตฯ ๒ วโยทหรตเร จ ญาตสาโลหเต อนรเป ฐาเน ฐเปต, เต จ อสสรยยสาทน ปรปเรตฯ นทสสนเจตถ ทฏฐพพฯ มหาราชา จ ทยยภาสาย  “สมเดจ อต ลทธโวหาเร ฐาเน ปตฏฐตมาตาปตโต นพพตเต สพพ‐ กมาเร ทยยภาสาย “พระบรมวงศเธอ อต ลทธนามกฏฐาเน ฐเปตฯ ม. ๓๐๒ พหปปยตา (สานวนท ๓ พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๕๐)

พหนน ชนาน ปยสส ปคคลสส ภาโว พหปปยตาฯ พหปปยตา เหสา ปฏรปการตา สงขาตาย ปโยคสมปตตยา วปากภตาฯ ญาตกภโต ชโน ยถารห อตตโน ญาตกภตสส ชนสส มานน กโรต ญาตกภาวจฉนทวเสน จรตฯ กลกนฏฐโก ญาตโก กลเชฏฐกสส ญาตก‐ ภาวจฉนทวเสน มานน กโรต ครกโรตฯ กลเชฏฐโก กลกนฏฐกสส เมตตายต อสสรยยโสวสธน‐ ปรวาเรส อวมาน น กโรตฯ มตตภโต ชโนป อตตโน มตตภตสส มานน กโรต มตต‐ ภาวจฉนทวเสน จรต อตตโน มตตสส อปปนน กจจ สาเธต ปยญาตกสส วย มตตสส วสสาส ปาปณาตฯ อถวา มตตภโต อตตโน มตเต อนจฉต อนตถ วา สขาวห วา ปสวนเต อกมปโก อวฏฐตจตโต หตวา อญถตต น คจฉต มตตภาวจฉนทวเสน จรตเยวฯ อญมญาสนนคาเมส วสนตาป นาม สทตถปเรกขกา อหตวา อญมญส อตถ รกขนตวฯ เอกคณปรยาปนนา เอกคณปรยาปนนภาวจฉนทวเสน อญมญสส อช จรนต น อวมาน กโรนตฯ เชฏฐโก ชโน เมตตาวหาร หตวา กนฏฐกสส สข วา ทกข วา มนสกโรต อจฉตกขเณ กนฏฐกปตถมภโก อนกขตตธโร หตวา สหทกขภาววเสน กนฏฐกสส กจจ สาเธตฯ เอว สต กนฏฐโก เชฏฐก‐ ทฏฐานคตการ เชฏฐกาปจายนการ หตวา ตสส ภกตวเสน สกจจ สาเธตฯ เอวรโป  “ปฏรปการต วจจตฯ

ยสมา จ คณาธโก มหาราชา ปฏรปการ โหต ตสมา พหห ชเนเหว  “อปโต สชาโต มาตโต จ ปตโต จาต วจนโต ชาตสมปตตวเสน มานโต โหตฯ คณาธโก จ มหาราชา ญาตตถจรย

๑ วนย. ๒/๗๓๕/๔๘๖. ๒ ส.ส. ๑๕/๙๐๖/๓๓๕.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๑๙๙

ปเรนโต ปคคหารห ญาตก ปคคณหนโต ปคคหกจจวเสน ฐานานจฉวกสส ญาตกสส ฐาน เทต นคคหปายวเสน จ กลวสธมม อนนจรนต ญาตก นคคณหาตฯ

ทฏฐพพเจตถ นทสสนฯ มหาราชา วยวฑฒ เชฏฐ ปรมวสานวสก  “อย กลเชฏโฐต สมมาเนต  “อย กเล เชฏฐปาจายต ฐานานรปโต วเสเสน ครกโรตฯ มหาราชาปจ ฐานานรปโต อสสรยานปทาเนน กนฏฐ ราชวสก สมภาเวตฯ กถฯ มหาราชา เย ราชปตตภตาน ปตนเจว ทยยภาสาย  “สมเดจ”  อตสวยเยส ธานนตเรส ฐาปตมาตนจ ปตตธตโร อตถ, ทยยภาสาย “พระวรวงศเธอพระองคเจา” อตสวเยส ฐานนตเรส สพเพ เต ฐาเปตฯ

มหาราชา ห ญาตตถจรย ปเรตฯ กถฯ โส ฐานนตรสสานรปโต อสสรยภเว สญาต สมภาเวต จ สกสามตถยสสานรปโต  “อย ราชกรณยการ ราชภโฏต สญาต ฐาเปต จฯ อท โข รโญ ปคคหกจจ วจจตฯ มหาราชา ห เย ราชวสกา ราชกลปเวณยา วโรธนจารโน โหนต อปปถจารโน อปายโส วโรจนธนธมมโต เต นวาเรตฯ อยป รโญ นคคหปาโยต วจจตฯ ม. ๓๐๒ ทรงตงธรรมเนยม (พระมหามนตร ขนตสาโร, ๐๐๑/๓๐๒)

โส อม ราชปเวณ ปฏจจ เชฏ ปรมวสก ราชกรณยกมมาธการภต าเปตฯ ราช‐ กรณยกมมาธกาโร ห นาเมส รโญ อภธาเนน  “อสโก ราชวสโก วเทส คมสสตต อาโรจนกจจ กโรตฯ อยห ราชจรยา นคคหปาเยน เชฏขตตยกลสสานรปสส กตตสททสสานรกขนตถาย สวตตตฯ มหาราชา ห สาเต วย สพเพ ราชวสเก สมมาเนต, น อสสรยาทวเสน เต อวมตฯ โสปจ  “โยธา ราชภฏา จาต อโภ โปเสต เจว ปคคหปาเยน กลสสานรเป านนตเร เต าเปต จ, โสปจ เมตต ปฏจจ อตวสสาสเกส วย สาตส เจว ราชภเฏส จ ธมม จรตฯ โส เอกทา ราชมตตาน วย เตส อตตาน ทสเสตฯ ทฏพพเจตถ นทสสนฯ โส เอกทา โภชนกาเล เตห สทธ เอกฏาเน โภชน ภชตฯ อย โข รโ มตตธมโมต วจจตฯ อมนา การเณน เต อธปตภตา มขายโน อมจจา รา ทนนปคคหภตา หตวา ราชาน อปสงกมตเจว รา สทธ สลลปตจ ลทโธกาสา หตวา สชาตปตโสมนสสภตา โหนตฯ ยทาป เต ราโชปตถมภตา โหนต, ตทา เต รเ ภตตยา อตวย อตตมนา จ สมนา โหนตฯ ๑ ตปปจจยา สพเพเต รเ สภตต หตวา สอสสาหา สฏ ราชกรณยาน อนากลาน กรสสนต, ราชภตตยา อตถสาธกา

๑ เทยบบาล (ท.ม. ๑๐/๑๓๖/๑๖๘) ดงตอไปนวา จตปปรสา ราชาน จกกวตต ทสสนาย อปสงกมต ทสสเนน ตา อตตมนา โหนต ตตร เจ ราชา จกกวตต ภาสต ภาสเตนป ตา อตตมนา โหนต อตตตา ว จตปปรสา โหนต, อถ ราชา จกกวตต ตณห โหตตฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๐๐

โหนตฯ อย โข รโ พลวปปจจโย โหต เจว เตชานภาวจ อาวหตฯ เอว สนเต, ราชา อพภคคตกตตสทโท โหตฯ เอว สมมา ราชกรณยการโน อมจจา  “จกกวตตราชสส ปรวาร‐ ปรณายกรตนภตา เจว คหปตรตนภตา โหนตต ปสสนยภาว อเปนตฯ ม. ๓๐๔ อกประการหนง ทรงตงพระราชหฤทย (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๕๒)

อถวา มหาราชา สยามรฏฐนวาสโน วฑฒเจว สขจ สมปาเทนโต ธมเมน สเมน รชช กาเรตวา มจฉาวณชชภต กายาททจจรต วทธสต เจว สยามรฏฐา ๑ อตถ ทารกาอาหรณาปนยน ปฏพาหต จ สหต ธมมก รฏฐปปสาสนนต ปฏฐเปสฯ อนรป อเนสนาทกมมตานยชน เจว ปรหานอาวห ลามกวตถ จ วทธเสสฯ อทมปสส กรณ วห นคคหวธต วจจตฯ

มหาราชา ห ทฆทสส สสสปณณาทพชโรปนการน สยามาน อปตถมภนตถาย สหกรณ‐ ราชปญตต ปฏฐเปตวา ตทญ สมมาอาชวกมมนต วเนตวา อตตโน เจว ปเรส จ อตถาวเห มตตตาสงคหธมเม ปตฏฐาเปตฯ อทมปสส กรณ รฏฐสส เจว สยามวาสน จ ธนธมม‐ วฑฒนาวห ภวสสตฯ โส อนกขตตธโร กาลสมยานรป สยาเมห ทนนสงก อาทาย ชนปทาทฐาเนส เตส กมมนตานยชเน ทกขป กจฉป มนสกโรนโต สหต ตนต ปฏฐเปสฯ มหาการณโก ห มหา‐ ราชา ยตถ สยามา อคคอกภยปปตตา กสกมมภยปปตตา โหนต ตตถ เตส อปปกเมว สงก อคณหฯ อทมปสส กรณ วห ปคคหวธต วจจตฯ

รฏเฐ ห สพพสยามา มหาราชสส การญ อปนสสาย ตสส สมภตตเจว ปเวทต ชย‐ มงคลจ ทาต สมาคมสฯ อจเจวาย เมตตาย สมนนาคโต เตห ทกข อปเนตวา เจว สมมา อาชวกมมนตวธ วเนตวา จ อนโตนคร ธมมการกข สวทหฯ อทมป กรณ จกกวเส สพพสเสว มหาราชวรสส ภารภต โหตฯ ม. ๓๐๕ สมเดจบรมบพตร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๕๓)

ทยยานมนโท ห มหาราชา ธมมฏฐโต หตวา วฑเฒ เจว กมาเร จ ทยเย นโยเชต  “สพเพ ธมมานธมมปฏปตตย ปตฏฐหนต, มาตาปตโร อตตโน ปตเต อนสาสตวา พทธสาสเน ปตฏฐาเปนตตฯ ราชา ห พทธสาสเน สทโธ ปสนโน หตวา พทธมามกนามปณณาน มททาเปตวา วสาขปณณมทวเส มหกมม สาธน วภชตกาโม โหต รฏฐสส สพพภาเคส พทธสาสน วปผราปนตถายฯ อจเจว พทธสส ภควโต การญมาคมม ราชา นโยเชต  “สพเพ ทยยา พทธสาสเน สทธา โหนต ปสนนา, อย โข สพเพส ธมมจรยสมจรยาย มคโค ภวสสตตฯ

๑ จาก รฐสยาม

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๐๑

รโญ อารมภกถมาคมม ราชา ราชปณฑตสภาลยสส ราชภฏาน อมมตถ นเวเทต  “โย พทธสมงค โหต, โส ปฎกตตเย สวชชมาน พทธธมม รจต อนตมโสป ทสวสสกทารกาน สพเพส อตถาย หตาย สขาย โน อญลทธกาน อตตกกสนปรวมภนตถาย, พทธธมโม ห นาเมส ทส‐ วสสกทารเกหป สวเญยยตโถ โหต, โย จ พทธธมม รจต สมตโถ โหต, โส ต รจตวา อาเนตวา นทสเสต, สพเพห รจตปณเณส เยส ตณณ ปณณาน อจจนตาน โหนต, ตโต อตตโน ปณณกมมสส ทาโย เตส ทาตพโพ ภวสสตตฯ

รโญ อารมภกถา ห นาเมสา โย ปณณ รจต สมตโถ โหต ต อปตถมภนภตา โหต จ รโญ นทสเสต โย อสสรชโน น โหต ตสส โอกาสทานภตา โหต จฯ ราชา ห สพพตถ สาสน วปผราปนตถาย พทธธมมรจนกมมสสปตถมภนตถาย เจว โถมนตถาย จ สสมาหตมานโส โหต, ตปปจจยา โส พทธธมมปณณาน มททาเปต สกขนสาลาย สกขกานเจว สพพทยยานจ วภชนตถายฯ ธมมทาน ห นาเมต มหาชนสส อตถาย หตาย สขาย สวตตสสตฯ อยป โข ภควตา สพพทาน ธมมทาน ชนาตต ปสฏโฐ โหตฯ เอว สพเพ ทยยรฏฐนวาสโน ราชลทโธปตถมภกา หตวา สปสนเนน เจตสา รเญ สภตต จ รฏฐสส จ อภวฑฒเปกขา โหนต รโญ จ คณ โถเมนตฯ ย โข รเญ ผลมภนปผาเทต ทยยานมนโท ห มหาราชา ธมเมน ปช ปสาสต โน ทณเฑนาต อท รฏฐปปสาสน นรคคลนต ปสฏฐ โหตฯ ? สหกรณกถา ม. ๓๐๘ สหกรณ นน (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๑๕ ธ.ค. ๕๔ เทยบ พระธรรมวโรดม ม. ๑๐๖)

สหกรณนต ปเนตถฯ โลกโต เจว ธมมโต จ สาธารณภโต สห กรณภาโว สหกรณ ย เย กมมนตา สห ปยชตา โหนต เย จ กจจเภเทน ปาฏเยกก ปยชตา โหนต, อญมญ ปน นสสาย ปวตตนต เตส สสชฌนตถ ปวตตตฯ นทสสน เจตถ สรรสส โกฏฐาสาฯ กถฯ เย โกฏฐาสา สรรภาเวน เอกชฌ สโมสรนต เต ปาฏเยกก ปาฏเยกก อตตโน กจจ กโรนต สรรสส สฏ ปวตตาปนตถายฯ ยาว เต อตตโน กจจสส สหการโน โหนต ตาว สรรสส ผาสปวตต โหต, ตสส ผาสปวตตยา เตป สเขน อตตโน ปากตก กจจ กาต สกโกนตฯ สเจ เตส เอโก วา อตเรกตโร วา อตตโน กจจ วกล กเรยยป สม สม น กเรยยป, อตเรป สเขน อตตโน ปากตก กจจ กาต น สกโกนตป กจจกรเณ เวกลล อาปชชนตป, ต เวกลล ยาวตกา โกฏฐาสา เวกลลปปตตา โหนต เตส ปมาณโต ปวตตตฯ สเจ ปปผาสหทยาทส สารภเตส โกฏฐาเสส เอโกป เวกลลปปตโต ภเวยย อปเรป กจจกรเณ วการ ปาเปต, ตโต อปปนนโรควเสน สรรสส อผาสก สยา, โส จ โรโค ตเมว สรร ทพพลกโรต กทาจ ชวตนตรายมป อปปาเทตฯ อต

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๐๒

โกฏฐาสา อตตโน ธมมตาย อญมญสส สหกรณ อจฉนตฯ เอตถ ห โกฏฐาสาน สหกรณสส ผลปรทปก พทธวจน อตถฯ ยถาหฯ อปปาพาโธ อปปาตงโก สมเวปากนยา คหณยา สมนนาคโต นาตสตาย นาจจณหาย มชฌมาย ปธานกขมายาตฯ ๑ ผล เหต อาโรคยปรมา ลาภาต ๒ วจนโต ปรม โหต, เย จ ภกข ต ผล ปฏลภนต เตส อนธคตาน ธมมาน อธคมาย กาล อนตกกาเมตวา สหสา ปธานสส อนยชเน วนยตถาย อททฏฐ โหตฯ ยถา โกฏฐาสา สโมสรตวา สรรนต สงข คจฉนต เอว เอเกกสมหปรยาปนนาป เอเกกปกขปรยาปนนาป ชนา เอกฏฐาเน สมาคนตวา นวสนตา คโณตป สชาตตป สงข คจฉนตฯ ยถา สรรสส โกฏฐาสา อตตโน ธมมตาย อญมญสส สหกรณ อจฉนต, ตเถว คโณป สชาตปฯ ม. ๓๐๘ เพยงสงคต (สานวนท ๑, พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๕๔)

เสยยถาป นาม สงคต วา ตรยงค วา วาทยงค วา สหการน สหกรณสงขาตสมทายวเสน สโมธานภต โหต, สเจ เอเตสเมกกสส อนตา วา เวกลล วา ภเวยย, อจจารณสทโท มธโร นปปวตตต, ตถา สงคตาทสทโท, โส สหการน สมภาวโต  “มธโร เอโสต ปสสตพพภาว คจฉตฯ วตตห ตาวตเส เทววมาเน สงคตาทสททสส โถมวจน ทพพา จ วณา ปวทนต วคคตฯ ๓

ม. ๓๐๘ เพยงสงคต (สานวนท ๒, พระมหาสาราญ แตง, ๐๐๗/๔๙) นทสสนเจตถ ทฏฐพพฯ เอกสม จ คเณ วณาทตรย ตตถ ฐตชนาน (คณฐตชนาน)

สหกรณ อจฉต, สเจ ปน เตส สหกรณ น สยา เยน เกนจ วา การเณน ทพพล สยา, ตสส ตรยสส คตวาทตสทโท มธโร น ภวสสตฯ ยสมา ปน ตรยงคเณ ฐตมนสสา สหกรณ สม ปวตเตต พยตตา โหนต ปฏพลา ปณฑตา ตสมา ตรยงคโณ สพพชนาน ปสสาย ลาภ โหตฯ เตน ภควา วณา ปหรนตน อจฉราน สหกรณ ทสเสนโตป ทพพา จ วณา ปวทนต วคคต ๔ เอว ตาวตสภเว วมาน ปสสฯ ม. ๓๐๙ ในสกลกด (พระธรรมกตตวงศ, ๑๘ ธ.ค. ๒๕๕๕)

กเลป คเณป อญมญสส กจจสวภาโค ปฐม โหต, ตทนนตร สหกรณ อจฉตพพ โหตฯ สเจ ตทภย เอกภาวโต ปรยาปนน ภเวยย, ยถา สรเร โกฏฐาสาน สหกรณ สรร ผาสก

๑ ท.ม. ๑๐/๑๗๓/๒๐๕. ๒ นวาตามพระไตรปฎก ม.ม. ๑๓/๒๘๗/๒๘๑; ในพระมงคลวเสสกถา วา อโรคยา ๓ ข.วมาน. ๒๖/๕๔/๙๙. ๔ เรองเดยวกน.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๐๓

ปวตตาเปต เอว กลมป คณมป ถร ปตฏฐาเปต เจว วฑฒาเปต จฯ โลกนาโถป ภมรวมมกปมาย ภกข อนสาสนโต อม คาถมาห

โภเค สหรมานสส ภมรสเสว อรยโต โภคสส นจย ยนต วมมโก วปจยตตฯ ๑

โย พหนน กลาน เจว คณานจ สมหภโต สชาตสงขาตปเทโส เตนป กจจสวภาโค เจว สหกรณ จ ตเถว อจฉตพพาน โหนตฯ กถฯ โภคสมปาทเกห นานาวธาน โภคากราน กมมนตาน กรณ อจฉตพพ โหต, เอว สต ปเทสสส โภคา พหกา เจว ปรปณณา จ ภวสสนตฯ กมมนตกาเรหป อตตโน อตตโน สขตถาย ปาฏเยกก ปาฏเยกก ๒ กรณ อจฉตพพ โหต, เต ห ลาภาลาเภ สมพทธา โหนตฯ กถฯ สเจ ห กสสกา กสกมม กตวา ธญาน ลเภยย, วาณชาป เตส อตตโน ภณฑาน วกกณต ลเภยยเยว, สเจ ปน กสสกา กาต น ลเภยย วา กตวา ธญาน น ลเภยย อปปกาน วา ปน ลเภยย, เอว สต วาณชาป อตตโน ภณฑาน วกกณต น ลเภยย อปปมตตกาน วา วกกณตาน ภเวยยฯ อนตมโส เตส ธญภณฑหารกา นาวกาป ตสส ลาภาลาภสส ภาคโน ภเวยยฯ อปจ กสสกาทห ปสาสกชนาน สนตกา อตตโน กสวณชชกมมาน อาวรณ เจว ปฏชคคน จ อจฉตพพาน โหนต, ปสาสกชเนหป อตตนา ปสาสตชนาน อปตถมภน เจว อตตโน คเณ วภาเคส กจจกราน สหกรณ จ อจฉตพพาน โหนตฯ ม. ๓๐๙ ความบกพรองแหงกจ (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๕๕)

กจจสวภาคสส เจว สหกรณสส จ เวกลล ปเทส วฑฒ วรฬห เวปลล น ปาเปตฯ ทวนน ปรปรณ ปเทส วฑฒ วรฬห ถาวร ปาเปตฯ ม. ๓๑๐ สมเดจพระบรมศาสดา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๖๒, เทยบ ม. ๑๐๗)

สตถา ห โปราณก รฏฐปปสาสนนยภต สหกรณวธ ทสเสตกาโม ทฆนกาเย สลขนธวคคสส กฏทนตสตเต รโญ มหาวชตสส วตถ กเถสฯ ตตรายมตโถฯ โส กร ราชา มหาวชโต สหกรณปสคคสงขาตรฏฐกณฏกภต อญมญสส วเหฐน วทธเสต มหายญสงขาต รฏฐปปสาสโนปาย ปเรส, กถ, เย ปน รโญ ชนปเท อสสหส กสโครกเข เตส ราชา มหาวชโต พชภตต อนปปทาส, เย รโญ ชนปเท อสสหส วาณชชาย เตส ราชา มหาวชโต ปาภฏ อนปปทาส, เย รโญ ชนปเท อสสหส ราชโปรสา เตส ราชา มหาวชโต ภตตเวตตน อนปปทาส,

๑ ท.ปา. ๑๑/๑๙๗/๒๐๒. ในพระมงคลวเสสฯ วา โภคา สนนจจย ๒ ปาฏเยกก ปาฏเยกก เปน วส วส กได

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๐๔

เตว มนสสา สกมมปสตา รโญ ชนปท น วเหเฐส, มหา จ รโญ ราสโก อโหส, เขมฏฐตา ชนปทา อกณฏกา อนปปฬา, มนสสา มทา โมทมานา อเร ปตเต นจเจนตา อปารตฆรา มเญ วหรสตฯ ๑

ม. ๓๑๐ บคคลหรอคณะ (พระธรรมกตตวงศ, เฉลย ๒๙ ก.ย. ๒๕๕๔, เทยบ ม. ๑๐๗) สหกรณปรยาปนโน ห ปคคโล วา โหต คโณ วา โส เจ คณา วปกฏโฐ อเญห สห กจจาน

น กเรยย, ยทา ห สกกจจ อกโรนตา วา อนก กโรนตา วา สรรสส อวยวา อจลา นาม ภวนต, ตเถว โหต, สรเร อปปนนโรคสทสตตา ตสม สหกรเณ อปปนนโรโคต สงข คจฉตฯ กถฯ ยถา ห สรเร อปปนนโรโค พล หาเปตป วปตต ปาเปตป, ตเถว โหตฯ ม. ๓๑๐ เชนโบราณราชธาน (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๕๕)

นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ โปราณเก อยชฌยนคเร โยธาน ราชภฏาน จ สหกรณ นตถ, ต อยชฌยนคร ปจจมตตาน มรมมชนาน เหฏฐวเส ปตฯ อทมปน อมรรตนโกสนท เทวมหานคร สหกรณสมปนน ยาวชชตนา อทธ วฑฒ วรฬห เวปลล สณฐต น ปปโปตฯ ม. ๓๑๐ ในฝายคดธรรม (พระธรรมกตตวงศ, เฉลย ๒๙ ก.ย. ๕๔, เพมในวงเลบ, ซา ม. ๑๐๗)

ธมมโต ปน ตเถว สหกรณ อจฉตพพเยว โหตฯ สจรตกมม เจตถ นทสสน ทฏฐพพฯ ต เจ ตทวาเรห สมปโยค น คจฉต น สจรตภาว สมปาเทตฯ (ตจ สหกรณ โลกตตรสงขาเต อรยสจจทสสเน อจฉตพพฯ สหกรณมาคมม จตนน อรยสจจาน ทสสนกจจาน ทกขปรญาณ เจว สมทยปหาน จ นโรธสจฉกรณ จ มคคภาวน จ อภนปผาเทตพพานฯ) ธมมจารนาป อเญส สหกรณ อจฉตพพ โหตเยวฯ ตเจ น ภเวยย, สาตตกา ธมมจรยา ทกกรา โหตฯ สเจป อนกป อธกมป หตวา น สเมน ธมเมน ปวตเตยย, เอว สนเต เอกภาโว น ภเวยยฯ เตน ภควตา ภกข สลสามญตาย ปตฏฐาเปนเตน เตส จรณปทฏฐานตถาย การณานรปาน สกขาปทาน ปญตตาน, ต ต ปญตตสกขาปท ยสมา เอตถ ภกข สหชวนต เอกชวกา สภาคชวกา สภาควตตโน โหนต, ตสมา สาชวนต ๒ วจจตฯ ต ปรปเรนโต ภกข สกขาสาชวสมาปนโนต วจจต, โส สหกรณ‐ สมนนาคตานมญตโร โหตฯ (สงฆกรณยาน สงฆปรยาปนนาน สมคคาน ภกขน สหรณ ปฏจจ สมชฌนตฯ ภควา สหกรณานสส เทเสนโต ภกขน เอตทโวจ ยาวกวจ ภกขเว ภกข สมคคา สงฆกรณยาน กรสสนต วฑฒเยว ภกขเว ภกขน ปาฏกงขา โน ปรหานตฯ) ๓ สตถา เจว สาวกา จ

๑ ท.ส. ๙/๒๐๖/๑๗๓. ๒ วนย.อ. ๑/๒๙๑. ๓ ท.ม. ๑๐/๗๐/๙๐‐๙๑.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๐๕

สหกรเณ สมานจฉนทา หตวา สาสน ปกาเสนตา มหาชน อธมมโต อปเนตวา ธมเม ปตฏฐาเปส, ตสส วปตต ปฏหนตวา ต โสตถ ปาปยส นามฯ ยถา ห ยทธเสนา ย ย ปาปณนต ตตถ ตตถ อนตถ กโรนต, ตถา เต ยตถ ยตถ จารก จรนต ตตถ ตตถ หต สขจ อปปาเทนต, เตน สตถา ธมมราชาต โวหรยต, สารปตโต ธมมเสนาปตต โวหรยต, สงโฆ จ ธมมเสนาต โวหรยตฯ อต สตถา เจว สาวกา จ สหกรณ นสสาย เอกภตา หตวา พหชนหตาย พหชนสขาย โลกานกมปาย สาสน ปตฏฐาเปนตฯ (ขาด ม. ๓๑๑ สมเดจบรมบพตร) ม. ๓๑๑ สนตนน (ขอสอบป ๒๕๕๒ พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๓๘, เทยบเฉลย ม. ๑๐๙)

สนตต ปเนตถ ๑ ฯ สา ห สหกรณสมฏฐานา โหต โลกโต เจว ธมมโต จ อจฉตพพาฯ ตตถ โลกโต ตาวฯ กลสสรสสป คณสสรสสป อนตมโส รฏฐปาลนมป ปสาสโนปาโย สนตปรายโน โหต สนตภาวาย สวตตตเยวฯ กถฯ ยทา กลวาสโน ชนา อญมญ กลหนตป ววทนตป, คณวาสโน ชนา อญมญ วเหเฐนตป ตปปจจยา น เตส สขสวาโส, ตทา กลสสเรนป คณสสเรนป เตส อนปปนนาน กลหาทน อนปปาทาย ปฏพาหน เจว เตส อปปนนาน วปสมน จ มนสกาตพพาน โหนต นจจจ เตส สนตวาโส รกขตพโพ โหตฯ น โข เอตตก กาตพพกจจ อตถ, อญมป อตถเยวฯ กถฯ อตตโน กเล วา คเณ วา ปรชนา อเญส กเลน วา คเณน วา สทธ สามนต‐ ฆรวาสโนป สหกมมนตการโนป อตถ, กทาจ ปเนเต อสมคคา โหนต กลหววาทาปนนา ตปปจจยาป น เตส สขสวาโส, เอว ตตถ สพเพห อสสเรห อญมญสส เมตต ๒ เจว วสสาโส จ ปเรตร กาตพพา โหนตฯ ตโต สพเพส สขสวาโส ภวสสตเยวฯ

อาณาจกเกป กทาจ สมพหลา โจรา โจรก กโรนตาป วโลป กโรนตาป วฆาต กโรนตาป อปฆาต กโรนตาป วจรนต, ตปปจจยา พหชนา นจจ อพพคคหทยา โหนต, น จ อตตโน กาเย เจว ชวเต จ โภเคส จ วสสาส อาปชชต สกโกนต, เต โจรา รฏฐกณฏกสทสา หตวา รฏฐปาลห ปฏกจเจว วปสเมตพพา โหนตฯ ตสมา รโญ มหาวชตสส มหายญ ยชมานสส ปโรหโต พราหมโณ ต ปฏกจเจว รฏฐกณฏกสทเส โจเร วปสเมตวา อาณกเขตต เขมฏฐต กาเรต ยาจตวา อปาย อาโรเจสฯ ราชา มหาวชโต ปโรหตสส พรหมณสส ปฏสสตวา สพพ อกาสฯ โส เหฏฐา สหกรณาธกาเร วตตนเยน โจรสงขาเต รฏฐกณฏเก สมหนตวา  “เขมฏฐตา ชนปทา อกณฏกา

๑ สมน สนต นามฯ (อภธานวรรณนา น. ๓๑) ๒ เมตต, เมตตา อต. ความเอนด, เมตตาจตต ค. ผมจตเมตตา

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๐๖

อนปปฬา มนสสา มทา โมทมานา อเร ปตเต นจเจนตา อปารตฆรา มเญ วหรสต ๑ อาคตนเย เขมภาเว มนสเส ปตฏฐาเปส, ตโต สฏ มหายญ นปผาเทสฯ

ย รฏฐวาสโน ราชาน มหาสมมต รฏฐาธปฏฐาเน ปตฏฐาเปนต เจว อตตโน จ กมมนต‐ ผลาน วภชตวา ตสส พล กตวา เทนต ต เตห กาต อสกกเณยยสส สนตรกขณสส อตถาย วชชตฯ อท ห จารตต ปฏจจ รฏฐปาลโน อนโตรฏเฐ สนตรกขณตถาย อปราธน ทณฑกมม กาต ธนนทาน ววาท วปสเมต ชนาน อสสรยาทน โคเปต จ นตปญตตโย ปฏฐเปนต อฏเฏ ตเรต วนจฉยสาล กาเรนตป โจราทห อปปชชมานาน ภยาทน ปฏพาหต อารกข สสวหต กโรนตป ยาน วา ปนญาน กรณยาน สวทหนต พหรฏเฐ จ สนตรกขณตถาย จตรงคน เสน สวทหนตป อาวธาน ยทธภณฑาน สมพลาน วาหนาน ยาน วา ปนญาน วตถน สหรนต, วเทเสห สทธ เมตต เจว สจจการ จ กโรนตป สา จ สนต รฏฐาภปาลนสส อธปเปตตโถ โหต อเนเกห ธเนห ปญาย วรเยน สามตถเยน สหกรเณน อภนปผาเทตพพา ตสมา ห สพพปฐมเยว กาตพพาฯ ? สนตกถา, ราชสงคหกถา ม. ๓๑๓ รฏฐาภปาลโนบายนน (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๐๘ ซา ม. ๒๕๔ เทยบ ม. ๓๔๔)

รฏฐาภปาลโนปาโยต เจตถฯ รฏฐ อภปาเลต เอเตนาต รฏฐาภปาลโน, รฏฐาภปาลโน จ โส อปาโย จาต รฏฐาภปาลโนปาโยฯ อย ห ชนตาย สามคค ปรปาเลต สนธาเรตจ พลวปปจจโย หตวา สวตตตฯ เตเนส โปราณกาจรเยห สงคหวตถกถาย จกกวตตวตตกถาย จ ราชกรณย‐ ภาเวน ทสสโต โหตฯ ตตถ สงคหวตถกถาย จตพพธาน สงคหวตถน ทสสตาน  “สสสเมธ ปรส‐ เมธ สมมาปาส วาจาเปยยจาตฯ เตส รฏเฐ สสสสมปาทเน เมธาวตา สสสเมธ นามฯ ภต‐ เวตนาทอนปปทาเนน ราชปรสสงคณหเณ เมธาวตา ปรสเมธ นามฯ ทานาทห สมมา ชนหทย‐ ปาสเน เมธาวตา สมมาปาส นามฯ สณหาย ปยาย เปมนยาย หทยงคมาย วาจาย ภณน วาจาเปยย นามฯ อมาน ห รฏฐสส อทธ วรฬห เวปลล ปหตนนปานภาวจ อปปาเทต สวตตนต, นรคคลานต ปวจจนต ๒ ฯ โจรภยาทน นตถตาย ฆรทวาเรส อคคลาน อภาวโต นรคคล นามฯ อท ปจม สงคหวตถฯ กสกมม ปน ปรมทสฏฐตาน รฏฐาน พลวปปจจโย โหต ยถาห นตถ ธญสม ธนนตฯ สเจ ตสม ตสม รฏฐมห ชนาน กสกมม ปรปณณผล ภเวยย, ต ต อทธ วรฬห วปล ปหตนนปาน โหตฯ ตโต กสกมมสส อปตถมภน สสสเมธปรยาปนน ราชกรณย โหตฯ โยธาทโย จ

๑ ท.ส. ๙/๒๐๖/๑๗๓. ๒ สานวนใหมแตงเปน อมาน ห นรคคลนต ลทธนามก อทธวรฬหเวปลลสงขาตรฏฐสมปท อปปาเทต

สวตตนตฯ (เฉลยวนท ๑๗ ธ.ค. ๕๑)

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๐๗

ราชปรสา อตตโน อตตโน อายาวเห กมมนเต ๑ ปโยเชต โอตาร น ลภนต, ตสมา เต ชวตกปปนตถาย ธน ลทธ เจว ตตราชกจจปยชนตถาย จ อสสรยฐานนตเรส ฐาปเนน ปคคห ลทธ อรหนตฯ ตโต เตส ราชปรสาน อปตถมภน ปรสเมธปรยาปนน ราชกรณย โหตฯ ๒

ม. ๓๑๔ อกประการหนง พณชยกรรม (ไมปรากฏผแตง ๐๐๖/๔๙ ซา ม. ๒๕๕) กสกมมยค ปน วณชชกมม รฏาวาสน เอโก พลวปปจจโย โหตฯ สเจ ตสม ตสม รฏเ

วาณชชา ธเนห กยวกกย รฏเฐ ปวตตาเปยย รฏมป อฑฒ โหต มหทธน มหาโภคฯ ตโต อปสคคาภาเวน ตสส วณชชกมมสส อปตถมภน สมมาปาสปรยาปนน ราชกรณย โหตฯ ราชา ปน มนสสาน ปมโข หตวา มธรวาจาย มหาชน ภณต วา สพพตเถว ปชาย สทธ ปฏสนถาร กโรต วา, ตตถ ตตถ มหาชโน รโญ เมตตาทยตต กลยาณชฌาสย ทสวา ขตตเย อตทฬหภตตโก โหตฯ มธรกถน ห มหาราชวรสส เอก กรณยวเสสภต โหต อทมปสส วาจาเปยยนต วจจตฯ ม. ๓๑๔ เมอประชาชน (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๓๐ ซา ม. ๒๕๕)

ตสมา สพเพ ชนา อปตถมภน ลภตวา พลวนโต หตวา สเขน ชวต กปเปนต, โจรภยาทน รฏเฐ นตถฯ นทสสนเจตถ วชตราชวตถฯ ม. ๓๑๔ พระเจามหาวชต (พระมหานพพร แตงตามพระไตรปฎก ซา ม. ๒๕๕)

โส กร ราชา มหาวชโต คามนคมฆาตเก โจเร คณหต ปโรหต พราหมณ อามนเตตวา อหเมต ทสสขล วเธน วา พนเธน วา ชานยา วา ครหาย วา ปพพาชนาย วา สมหนสสามต ๓ อาหฯ ต สตวา ปโรหโต พราหมโณ ราชาน มหาวชต เอตทโวจ น โข ปเนตสส ทสสขลสส เอว สมมา สมคฆาโต โหต, เย เต หตาวเสสกา ภวสสนต เต ปจฉา รโญ ชนปเท วเหเฐสสนตตฯ ตโต ราชา มหาวชโต อญมญสส วเหฐน วทธเสต มหายญสงขาต รฏฐปปสาสโนปาย ปเรส, กถ, ม. ๓๑๔ ทรงสงเคราะหชนชาวนา (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๖๒ ซา ม. ๒๕๕)

เย ปน รโญ ชนปเท อสสหส กสโครกเข เตส ราชา มหาวชโต พชภตต อนปปทาส, รโญ ชนปเท อสสหส วาณชชาย เตส ราชา มหาวชโต ปาภฏ อนปปทาส, เย รโญ ชนปเท

๑ อายาวเห (อนนามาซงรายได) ๒ เฉพาะเรอง ราชสงคหวตถ มาในหลายแหง เชน ส.ส. ๑๕/๓๑๕/๑๑๐, อง.จตกก. ๒๑/๓๙/๕๔. ๓ นาศพทและขอความมาจากพระไตรปฎกบาล ฉบบ สยามรฏฐเตปฏก (ท.ส. ๙/๒๐๖/๑๗๓) แปล

ตามสานวนพระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง (ท.ส. ๙/๒๐๖/๑๗๔) วา เราจกปราบปรามเสยนหนาม คอโจร ดวยการประหาร ดวยการจองจา ดวยการปรบไหม ดวยการตาหนโทษหรอเนรเทศ...อนการปราบปราม ดวยวธเชนน ไมชอวาเปนการปราบปรามโดยชอบ ...

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๐๘

อสสหส ราชโปรสา เตส ราชา มหาวชโต ภตตเวตตน อนปปทาส, เตว มนสสา สกมมปสตา รโญ ชนปท น วเหเฐส, มหา จ รโญ ราสโก อโหส, เขมฏฐตา ชนปทา อกณฏกา อนปปฬา, มนสสา มทา โมทมานา อเร ปตเต นจเจนตา อปารตฆรา มเญ วหรสตตฯ ๑ (ม. ๓๑๕ นรฐ สมบต) ม. ๓๑๕ อนง เนองดวย (สานวนท ๑ ไมปรากฏผแตง ๐๐๙/๕๕)

วสสกาเล ห สพพฏฐกา กตถจ วสสตวา มโหทกภย อปปาเทต กตถจ ทพพฏฐกา อปปชชตวา กสกมมกราทนมตถาย น ปวตตต ชเนห กตสสสาน อจโจทเกน วา อปโปทเกน วา นสสนต กสกาน สสสาน น สมปชชนต กสกา เจว ตทเญ จ ชนา อทก อปนสสาย สาสป‐ พชาทโรปน กตวา อปโปทกการณา ทกขตา โหนต กจเฉธตาฯ

มหาการณโก ห ราชา ทกขา ทกขตทยเย โมเจตกาโม หตวา ตตเถว ทคคตชนานมตถาย ธญพชาทน กณาเปตวา ชลทานาลย ฐเปสฯ นานามณฑเล อทกภย ปฏเสธต ตตถ ราชกรชเน อาวรณ ปทหาเปส อทกภย วโนทต สอทกากฑฒนยนต นาว เปเสตวา มโหทกภยฏฐาเน ทกขต‐ ชนาน ธญมคคตลาทพชาน วภาเชส ย ชเนห สงกสงขาต รชต รฏฐปาลสส ทาตพพ ต อปเนตวา นานามณฑเล อทกภยปปตเต วา อคคภยปปตเต วา คามนคมวาสโน ชเน สงคณหฯ อยห ธญาหารปฏพทธา ราชจรยา วห สสสเมธนต วจจตฯ รญา สงคหวตถ ทยยรฏเฐ สพนาน กาตพพฯ ปรตถมทสาภาเค ปน ชนา เยภยเยน กสกมม อกสฯ วตตเหต ภควตา

วฏฐ ภตา อปชวนต เย ปาณา ปฐวสสตาตฯ ๒

ธญาหาโร ทยยรฏฐสส เสฏฐชโน โหต หตาวหธโน นตถ อโต อธกตร อญธน นตถ ธญสม ธนนตอาทส วยฯ ม. ๓๑๕ อนง เนองดวย (สานวนท ๒ พระมหาสองสน ๑๒ พ.ย. ๒๕๕๕)

วสสานอตมห ห เทโว ปกตยา น วตตตฯ กถฯ เทโว เกสจ ฐาเนส อตเรก วสสต, เทโว เกสจ ฐาเนส วสสต, เอว สนเตป ชเนห กตสสส อตอทเก วา อโนทเกน วา นสสตฯ เตน ชนาน สสส น สมปชชตฯ ตปปจจยา ทพภกขาสงขาต ทกข อญ กมมนต กตวา ชวต กปเปนตสส ทคคตชนสส อปปชชต อนตมโส กสกสสปฯ ขตตโย ห มหาราชา มหากรณมาคมม รฏฐวาสโน ทกขโต ปรโมเจต ราชปรเส อนน กณาเปตวา ตสม ตสม นคเม ทคคเต รฏฐวาสโน โปเสต เปสาเปส อาคนตวา เขตต อชโฌตถรตสส อทกสส ปฏพาหนตถาย ชลาธการ ฐเปตวา กสมจ

๑ ท.ส. ๙/๒๐๖/๑๗๓. ๒ ส.ส. ๑๕/๑๖๔/๕๑.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๐๙

ชนปเท ตสม นคเม นทยา รนเธต อาวรณ กาเรสฯ อทก เขตต อาเนต นาว เปสาเปตวา ภตตพช จ มาสตลพช จ อทกภเยนาภภตาน กสกาน วาปนตถาย วภชาเปสป รชชปการหรญคคาห โอหาเปสป อทกภเยน จ อคคภเยน จ อภภเต ชนปเท รชชปการหรญคคาหกาล โถก วฑเฒสปฯ อย ธญาหารปตถมภนปรยาปนนา จรยา สสสเมธนต วจจตฯ อท สสสเมธ จตพพธานมญตร โหต รญา รฏฐวาสน กาตพพ โหตฯ กสกมม ห อเมส ปรมทสฏฐตาน รฏฐวาสน พลวปปจจโย โหต, วตตเหต เอตถ ภควตา

วฏฐ ภตา อปชวนต เย ปาณา ปฐวสสตาตฯ ๑

ธญาหาโร ห รฏฐสส พลวปปจจโย โหต น อโญ ตโต วสฏฐตโร, ยถาห นตถ ธญสม ธนนตฯ ? ปฏรปเทสวาสกถา ม. ๓๑๗ ถนฐานอนเหมาะ (พระธรรมกตตวงศ แบบฝกหด ๒๔ ธ.ค. ๕๕)

ปคคลสส วา คณสส วา ชวตวตตยา ปฏรโป เทโส ปฏรปเทโส นาม, ตตถ วาโส ปฏรปเทสวาโส นามฯ ปคคโล วา คโณ วา เยน กมมนเตน ชวต วตเตต ตสส ปฏรปภเต เทเส วสนโต สเขน ต สาเธต สกโกตฯ วสาวตารวตถ เจตถ นทสสนฯ ชรายราชา ๒ (พระเจาเชยงราย อต นาโม ราชา) กร ราชธานภต ชรายปร ๓ (เชยงราย อต นาม ปร) ปหาย ตสส ทกขณทสาภาเค ตาวตสปร ๔ นาม นว ราชธาน มาเปสฯ สวณณโทลราชาป (พระเจาอทอง อตนาโม ราชาป) เทวนคร ปหาย หนองโสน อตนาเม นคเม อโยชฌนคร นาม (อยธยา อต นาม) นว ราชธาน มาเปสฯ เต อตตโน อตตโน อาณาจกกสงขาตสส รฏฐสส ปตฏฐานสส ปฏรปเทส วจนต ตถา อกสฯ ยสมา ห เต ตตสมเย ปฏรปเทส วจนตวา ยถจฉต ปฏลภนต รฏฐสส จ ปสาสเน สมตถา โหนต ตสมา ทยยรฏฐ ยาวชชตนา อาณาจกกภาเวน สณฐต เจว จรฏฐตก จ โหตฯ อท ทยยรฏฐ ทพพลกาเล ปรรฏเฐน ปฬต หตวาป ปฏรปเทสภตตตา ปน อสสรภาว ปฏลภตฯ

โย โกจ ห เทโส เอกสม สมเย ปฏรปเทโส โหต อปรสมเย ปน ธมมตาวปรณาเมนป สามนตเทเสห อสมานปรปรณกภาเวนป อปปฏรปเทโส ชาโต โหตฯ กถฯ นทธารา อเญน

๑ ส.ส. ๑๕/๑๖๔/๕๑. ๒ ในกรณทแตงสานวนน  “พระเจาเชยงราย อตนาโม ราชา”  ไมตองใส ทยยภาสาย เพราะเปน

ภาษาไทยอยแลว ๓ ชรายปร เชนใน ชนกาลมาลปกรณ น. ๘๖ ๔ ตาวตสปร เปน เตตตสปร กได

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๑๐

มคเคน สนทต เตน ต ต ฐาน อนนตป อปโปทกป อปปนนคมนาคมนปสคคป ชาต โหต เอว โส ธมมตาวปรณาเมน อปปฏรปเทโส ชาโตฯ อปจ ตสส สามนตเทสา ปฏรปตรภมกา โหนต, เตน มหาชโน อตตโน ปฏรปปพพ เทส ปหาย ปฏรปตรภเต เทเส คนตวา ตตถ ตตถ นวสต เอว สต โส อปปกมนสสภาว อาปชชตฯ เอว โส สามนตเทเสห อสมานปรปรณกภาเวน อปปฏรปเทโส ชา โตฯ

ตสมา ตสม ปฏรปเทเส นวาสห อตตโน นวตถเทสสส จรกาล ปฏรปเทสภาว รกขต อจฉมาเนห ตสส อตตโน ปฏรปเทสสส ปฏพาหนอปตถมภนาทน มนสกาตพพาน โหนตฯ กถฯ ปฏรปการต ปฏจจ ยถา ยถาวตโต ธมมตาวปรณาโม น ตตถ นวาสน อนตราย กตวา อปปชชสสต ตถา ปฏพาหน ปเรตร กาตพพ โส จ อตตโน เทโส สามนตเทเสห สมานปรปรณ‐ ยตโต กตวา อปตถมภตพโพ เตห วา ปน อตตรตร วฑเฒตพโพฯ ม. ๓๑๗ การอยในปฏรปเทส (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๔๖)

ปฏรปเทสวาโส ห เยห จกเกห สมนนาคตา เทวมนสสา น จรสเสว โลกยสมปตตภต โภเคส มหนตตต ปาปณนต ๑ เตสมญตร โหตฯ เตน ภควา ต ปฏรปเทสวาส จตส จกเกส อญตร กเถส, มงคลสตเต จ อฏฐตตสาย มงคเลส อญตร กเถส

ปฏรปเทสวาโส จ ปพเพ จ กตปญตา อตตสมมาปณธ จ เอตมมงคลมตตมนตฯ ๒

พทธสาสนสส ปตฏฐาปนตถาย ปฏรปเทโสป อจจนโต โหตฯ ตปปจจยาเยว พทโธ ชมพ‐ ทเป อธคตธมมสงขาต สาสน ปตฏฐาเปนโต ปฏรปเทสภาวสมปนน ราชคห อจจนตวา สพพปฐม ตตถ ปตฏฐาเปสฯ อถาปรภาเค ชมพทโป ปรณาม อาปนโน พทธสาสนสส อปปฏรปเทโส ชาโต อโหส, ตทา ห ตตถ พทธสาสนกา อปปสทธตาย ทพพลา หตวา พาหรสาสนกาน พล สนธาเรต นาสกขส, สมพหลาเยว พทธสาสน ปหาย อญสาสนาน มานส, ตสมา ตตถ พทธสาสน อนปพเพน อนตรธาน อาปชชฯ ปจฉา ปน ตโต อาภรยมาน ๓ อเญส ปเทเสส ปตฏฐาปต โหตฯ

ทยยปเทโสป เตส อนโตคโธ โหต ยตถ พทธสาสนกา ชนา ยาวชชตนา อตตโน พทธ‐ สาสนกภาว อนรกขต สกโกนต สปตฏฐตสทธาย อตตโน ปเทเส สปตฏฐต พทธสาสน อปตถมเภนต ตจ อญเทเสส พทธสาสน อตกกมม อทธ วรฬห เวปลล ปาเปนตฯ

๑ อง.จตกก. ๒๑/๓๑/๔๑; อง.อ. ๒/๔๘๓. ๒ ข.ข. ๒๕/๕/๓. ๓ บางแหงวา อาภรยมาน สนนษฐานวา นาจะเปน อาทยมาน หรอ อาภฏ.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๑๑

? ปฏรปการกถา ม. ๓๑๘ ประเทศไทยน (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๒๓ ธ.ค. ๒๕๕๔)

อย ห ทยยเทโส เอตถ สชาตาน อสสรภาเวน ปฏรปเทโส โหต อเนกปรสยคกาล จ ปรมปราย สณฐโต โหตฯ กทาจ เหส อญรฏเฐน อภภโตป หตวา นจรสเสว ปน อสสรภาว ปฏลภตวา สณฐาต, เย จ สามนตเทสา สงคาเม ยคคคาหปพพา โหนต เตส ปรเทสาน วสงคเตสป อตตโน อสสรภาว ธาเรต สกโกตฯ ต กสส เหตฯ ทยยเทโส ห ปฏรปเทโสเยว โหต, เอตถ ทยยวาสโนป สกเทส ปยายนตา วรภาเวน สามตถเยน จ อม อาวรนต รกขนตฯ อถวาฯ อย ห พทธสาสนสส ปฏรปเทโส โหต ย ยาวชชตนา อาณาจกเกน สทธ ยคคคาห สมาคต โหต ย เอตถ สพพราชห อปตถมภต โหต ยจ ปฏจจ ทยยเทโส โลเกห  “ทยยเทเส พทธสาสน โลเก สพพเทเสส พทธสาสนโต อธกตร ทปปตต ปสฏโฐ โหตฯ อทานป มหาราชา ทยยานมนโท สรฏฐปาล ทยยเทสสสรภาวเสรปาลนานจ พทธสาสนถาวรภาวสส จ อาวรณคตตยา กสโลปาเยน กรณยาน วจาเรตฯ อย จรยา ปโยคสมปทาปจจโย หตวา มหาราชสส เจว รฏฐ‐ ปาลน จ สพเพส ทยยรฏฐวาสน จ อตตมมงคล สาเธสสตฯ อยจ ปฏรปเทสวาโส ปฐโม มงคลวเสโส โหต เยน ทตยมงคลวเสสภตา ปฏรปการตา นปปชชตฯ

ปฏรปการตา เจตถฯ ๑ ยสม ห เทเส นวสต ตสส ปฏรป ธนาธคมปาย กโรตต ปฏรปการฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ เย ถลฏฐาเน นวสนต เตห ถลมคคกสเลห ภวตพพ สฆคมเนห ขนตเกห จ, เย ปพพตวาสโน โหนต เตห ปพพตารหโนรหเน ปาคญปปตเตห ภวตพพ, เย วนวาสโน โหนต เตห วนจรเณ สมตเถห ภวตพพ, สพเพห จ ตตเทสปฏรปสส อาชวปถสส เจว อตตารกขโณปายสส จ ชานนเกห ภวตพพฯ เย ปน สมททสมปฏฐาเน นวสนต เตห นาวาคมน‐ โกวเทห เจว วรยขนตห สมทเท อฏฐตวจวาเต อตกกมต สมตเถห จ ตตถ สขนวาสวธสส ชานนเกห จ ภวตพพฯ ตถารปา ห ชนา ปฏรปการโน นามฯ เย ปฏรปเทเส นวสนตป น ปน ปฏรปการโน โหนต เต ตาทส ปฏรปเทสวาสสส อานสส น ลภนตฯ ม. ๓๑๘ แมอยในปฏรปเทสแลว (พระธรรมวโรดม, น. ๔๖๓)

เย จาป ปฏรปเทเส นวสนต เต ปน ปฏรปการ น โหนต, ย ย สข ตตถ นวสตมสส, ต ต เนว วนทนตฯ กถฯ เย ห กสกมมสส ปฏรปเทเส นวสนต, เต ปน หนวรยา นกขตตธรา หตวา ตตถ ตตเถว กสต วปต วตตพชาน จ อภวฑเฒต เนว ฆเฎนต น วายมนตฯ ปพพนนาปรนนาทน

๑ ปฏรปการตาต ปเนตถฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๑๒

จ พชาน อนปปนนาน น อปปชชนต อปปนนาน จ เนว วฑฒ วรฬห เวปลล ปาปณนตฯ เย จาป อปปฏรปเทเส นวสนต, เต ปน ปฏรปการ หตวา ตเยว เทส ปฏรปเทส กาต สกโกนตฯ กถฯ เย ห กสกมมสส อปปฏรปเทเส นวสนต, เต ปน วจกขณา สวรยา อนกขตตธรา หตวา สหตถา อตตโน นวฏฐปปเทเส อเญส วา คเวสตพเพหป วตถห หตถกมมาน ปโยเชตวา อเญส วา ฐาเนส วา วเทเสส วา กยวกกยตถาย ตานเยว หตถกมมาน ปณหตวา พหน ธนาน วนทนตฯ วตตเหต ภควตา

ปฏรปการ ธรวา อฏฐาตา วนทเต ธนนตฯ ๑

เอวมป ลทธโภคา มหทธนา มหาโภคา หตวา อนปพเพว อญโต วา วเทสโต วา สมภาราน คเวสน อภวฑเฒต หตถกมมาน จ วตถารคตาน กาต สกโกนตฯ อปโภคปรโภค‐ สมปปตา จ อคคหตสปป ปฏจจ ยถาสภาว ปชานนตา ภยโยโส มตตาย ยถจฉตตถ อภนปผาเทนตฯ เย ห อฑฒา โหนต มหทธนา มหาโภคา, เตสมนกกเมน วโส อภวฑฒตฯ ตาทสาเยว ต เทส สปปาทห อทธ ผต กโรนต นามฯ ตาทสานเยว นวฏฐปปเทสาน กลยาโณ กตตสทโท วเทเสส อพภคคจฉตฯ ม. ๓๑๙ อกนยหนง ปรารภในกาลใด (สานวนท ๑‐ใหม, พระธรรมกตตวงศ ๐๑๑/๒๔ ทายเลม) ๒

อปโร นโยฯ ยสม กาเล กจจ กาต อารภต, ตสส กาลสส ปฏรป กโรนโต ปฏรปการ นามฯ อยมปเนตถ อตโถฯ กสมจ ห รฏเฐ หตถกมม ปรกขย คจฉต, ตโต วเทสกา ชนา ต รฏฐ ปวสตวา รฏฐวาสห กตปพเพ กมมนเต กโรนต พหกาน จ วเทสกภณฑาน ต อาหรตวา วกกยตาน โหนตฯ กการณาฯ ตสม ห รฏเฐ ชนา ปฏรปการโน น โหนตฯ นทสสน เจตถ มาปน‐ กมมภตาน อฏฐกาทจยกมมวฑฒกกมมานฯ ยทา วเทสกา มาปกา ยคคคาหตถาย ต รฏฐ น ปวฏฐา โหนต, ตทา ตสม รฏเฐ มาปกา สเขน มาปนกมมาน กาต โอตาร ลภนต, ตาน ปน เยน วธาเนน กตปพพาน โหนต, เตน วธาเนน สพพกาล ตาน กโรนต, น สาธผลปฏลาภตถาย ถามปาภฏกาลมตพพยตถาย นโยชกรจชนนตถาย ขปปนปผาทนตถาย อปปมลภตกมมลาภตถาย จ เตส กรณวธาน ปรวตเตนตฯ อปรภาเค วเทสกา มาปกา ต รฏฐ ปวสตวา ยคคคาหโน โหนต, เต ตาน มาปนกมมาน สาธตร กโรนต, ตาน อปปตเรห ถามปาภฏกาเลห นฏฐาเปนต, อปปตรมล จ ภตกมม กาต โอภาส ลภนต, ตโต ตสม รฏเฐ มาปกา เตห สทธ ยคคคาห

๑ ส.ส. ๑๕/๘๔๕/๓๑๖. ๒ เฉลย ๑๙ พ.ย. ๒๕๕๓

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๑๓

คณหต อสกโกนตา ตาน จชตวา เตส โอตาร เทนตฯ เอตถ จ น เกวล หตถกมมเยว, ตเถว รฏฐปปสาสน อาท กตวา ธรกมมนตาป ปฏรป กาตพพา โหนต กาลานรป นยชตพพา จ ตปปจจยา เต ธรกมมนตา เตส สมทธผล อปปาเทนต เต จ อปตถมเภนตา สณฐต ปาเปนตฯ ม. ๓๑๙ อกนยหนง ปรารภในกาลใด (สานวนท ๒‐เกา, พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๕๐)

อปโร นโยฯ กมมนต กาต ย กาล อารภต ตสส กาลสส อนรป กโรต, เอวมป โส ปฏรปการ นามฯ ตตราย อธปปาโยฯ ยสมา ปน ยสม กสมจ รฏเฐ อนโตชนา เนว ปฏรปการโน โหนต น กาลานรป กโรนต ตสมา ตสม รฏเฐ หตถกมม ปรหาน อาปชชต, นทสสน เจตถ นวกมมงคภตาน จยกมมวฑฒกกมมานฯ ตปปจจยา จ วเทสกา พยตตา ชนา ต รฏฐ อาคนตวา ตาทส หตถกมม กโรนต อเนกาน จ วเทสกาน ภณฑาน ตตถ อานตาน โหนตฯ วเทสกาน การน ต รฏฐ อนาคตกาเล ตตถ อนโตชนา สเขน อตตโน นวกมม ปยชต ลภนต เต ปน ปพพกาเล ยาทเสน วธนา ยาทส กมมนต ปยชส ปจฉากาเลป ตาทเสน วธนา ตาทส กมมนต ปยชนต‐ เยว ชนาน มนาปตถาย ลหนปผาทนตถาย อปปภตยา กรณตถาย สาธตร กาต เจว ถามมป ปาภฏมป กาลมป ปรหาเปต จ อปาย น จนเตนตฯ อถาปรภาเค วเทสกา พยตตา การโว รฏฐ อาคตา โหนต, เต หตถกมมาทน โกวทา หตวา ต ต กมมนต สาธตร กาต สกโกนต, อปปตราย จ ภตยา ต ต กโรนตฯ อนโตรฏฐกา การโว เตห สทธ ยคคาห อสกโกนตา ต ต กมมนต วสสชเชนต น มนสกโรนต เตส วเทสกาน การน โอตาร เทนตฯ น เกวล หตถกมม กาลานรป กาตพพ อถโข ธรกมม อนตมโส รฏฐปปสาสนมป ตเถว กาตพพฯ เอว สนเต ยถจฉต ผล นปผาเทต การโว จ สนธาเรตฯ ม. ๓๑๙ อกนยหนง ทาเพยงเทาใด (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๕๐)

อถวาฯ ยาวตกสส กจจสส กรเณน วา ยาวปรจฉนนสส กจจสส กรเณน วา สมตต นาม ๑

ภวต, ตาวตก กโรนโต ๒ ตาวปรจฉนน กโรนโต วา ปฏรปการ นามฯ ตตรท นทสสน ทฏฐพพฯ รฏฐปาลโน ห ปรมตพพยวเสน รฏฐธนปรโภเค มตต ชานนต, น อตพพยการโน ๓ หตวา รฏฐสส อายสมาตต ๔ รฏฐธน ปรภชนต, ยาน ภณฑาน วเทสกาน โหนต วเทสาภตาน ตาน สมตตโน อตเรกตร น ปรภชนตฯ

๑ เปน สมตตา, ปมาณ ได ๒ ปคคโล กโรนโต ๓ ใชจายสรยสราย ๔ อนลวงแดนรายได

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๑๔

ม. ๓๑๙ ตงใจบารงทางไดของตน (สานวนท ๑ พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๕๐) รฏฐวาสโน อฏฐานวรเยน พาหาพเลน เสทาวกขปเนน จ ธมมเก โภเค อนพรเหนต, เต

ปฏจจ รฏฐสส อายภตสงกาคโม ภวต, ยาน รฏฐวาสห กตาน ภณฑาน อตถ ตาน วเทส นหรตวา วกกณนตถาย วกเกยยาน กตวา อปตถมเภนต ตาน ปฏจจ รฏฐสส อาโย วลชโต พหตโรเยว ๑ โหต, อท ปฏรปการตาย นทสสนฯ เอสา ปน ปรมตพพยวเสนป อนจฉวการกขวเสนป ธนปรโภเค มตตตา รฏฐสส กลสส วย ปคคลสส วย จ อธกกรณย ว โหต รฏฐสส จ วฑฒยาป จรฏฐตยาป พลวปปจจโย โหตฯ ม. ๓๑๙ ตงใจบารงทางไดของตน (สานวนท ๒ พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๒๔๖)

เย รฏฐวาสโน อฏฐานวรเยน พาหาพเลน เสทาวกขปเนน จ ธมมเก โภเค อปปาเทนต, เต อปตถมเภตวา ธมมเกน พล คหเณน รฏฐสส อาย อนพรเหนต, ยาน รฏฐวาสห กตาน ภณฑาน อตถ, ตาน วเทเสส เปสยภณฑาน กตวา อปตถมเภนต, ตาน ปฏจจ รฏฐสส อาโย ปรพพยโต พหตร อปปชชต, อท ปฏรปการตาย นทสสนฯ เอสา ปน ปรมตพพยวเสนป อนจฉวการกขวเสนป ธนปรโภเค มตตตา กลสส วย ปคคลสส วย จ รฏฐสส อธกจจ ว โหต, รฏฐสส จ วฑฒยาป จรฏฐตยาป พลวปจจโย โหตฯ ม. ๓๒๐ อกประการหนง ทาตามอานาจแหงเหต (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๕๔)

อถวาฯ โย การณวส อนคจฉต, การณ ยถา กาเรต สเจต ๒ ตถา กโรต, โสป ปฏรปการ นามฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ รฏฐปาลโน ห, ยา ปฏญา อญรฏเฐห สทธ กตา, ต ปฏสสณนต เจว สฏ อนกโรนต จ, กจาป ห ตตถ โย โกจ วจนตโถ อตตโน รฏฐสส เนว สนทรตโถ โหต น จ สขาย ปวตตต, การณวสกตตา ปเนสา อนกาตพพา โหต, ตาทสกาเล การณเมว ตถา อนกรณปจจโย, อทมป เตส อนกรณ ปฏรปการตาย นทสสนฯ

ปฏรปการตา เหสา รฏฐวาสน  “ยาทส กโรนตาน ปฏรปตา นาม ภวต, ตาทส กโรนตา โสตถ คจฉนต วฑฒ วรฬห เวปลล ปาปณนต จาต อม อตถ ทเปตฯ

สาสนโต ปน สมมาสมพทโธป ปฏรปการเยว โหตฯ กถฯ โส ภควา ชนตาย ธมม เทเสนโต เทสน วนวตเตตวา สจจานโลมก เจว อตถสาธก จ กตวา เทเสตป เทสกาลานโลมก ปน กตวา เทเสต ธมม ปรายน กตวา ปรคคหตป มตตต ปน อนวตตตฯ นทสสน เจตถ

๑ พหตโรเยว ๒ บงชชด

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๑๕

เทวทตตวตถฯ เอกทา เทวทตโต ภควนต ภกขน มสมจฉขาทน ปฏกขปต อยาจ, ภควา ปน นานชาน ภกขอาทโย ปจ สหธมมเก อททสส มารตสตตมสมจฉสงขาต อททสสมสเยว ปฏกขปฯ กสมาฯ ภกข ห ปรปฏพทธาชวกา โหนต สเจ เทวทตเตน ยาจตวตถน อกกฏฐโต อนปฏปชเชยย, อตตา ทพภรตตเจว ทปโปสตตจ อาปชชต, มนสสา ห ภกขน อาหาร เทนตา ทววาร วเหส อาปชชนต, เตห เอโก อาหาโร อตตนา ปรภชต ปจตพโพ โหต อปโร ภกขน ทาต, เอวรป อตเรกมตต หตวา ปวตตตฯ อถวา ภควา การณวสโก โหตฯ กถฯ โส ภควา การณสส วส อนปวตตต ธมมสงขาตสาสนเมว อธปต กตวา คเณต น อตตโน ลาภจ สโลกจ ปภาวจ ๑

นกามยตฯ ปฏรปกาเล ปน สมปตเต สงฆสส สาสนกจจปรหาเร มหตต อนชานาตฯ วนยปกเข ห ภควา การณานโลมกาน สกขาปทาน ปญาเปตวา ตาน ปญตตาน ยตตภาวาย วปรณาเมต ๒

สถลสส สกขาปทสส กาลเทสานโลมก อนปญตต ปญาเปต, อตทฬห สกขาปท มตตานรป อน กโรต, อมนา นยาเมน กสสจ สกขาปทสส อนปญตต สตตกขตต ภวต, สเจ ห โส ภควา ยาวชชตนา อธรสส, ๓ นน พหกาน ปพพสกขาปทาน ๔ วปรณาเมยย พหกาน จ อปรสกขาปทาน ปญาเปยยฯ (ขาด ม. ๓๒๐ สมเดจบรมบพตร) ม. ๓๒๑ อนชนนกรผอยรวมกน (พระธรรมกตตวงศ เฉลย ๘ ธ.ค. ๕๓, ๐๑๑/๒๖ ทายเลม)

เย ปน ชนา สหวาสโน โหนต, เต เจ ธมมจารโน ภเวยย, เอกนเตน วฑฒ วรฬห เวปลลจ ปาปณนตฯ ธมโม ห ธมมจาร ชนนกาย รกขต สนตสเข ปตฏฐาเปต เขมจ สมปาเปตฯ ตสมา สาสนสตถภตา พทธาทโย ธรา มหาชน ธมมจรยาย สมาทเปนต ธมเม ปตฏฐาเปนตฯ ปกตยา จ ปสาสนการโน กลเสฏฐา วา โหนต คณเชฏฐา วา รฏฐาธปตโน วา, เต ธมม ปคคณหนต อธมมจ นคคณหนตฯ กถฯ โย โกจ ปสาสตปคคโล อธมมจาร โหต ปาณาตปาตป โหต อทนนาทายป โหต กาเมส มจฉาจารป โหต มสาวาทป โหต, ตสส โทสานรป อาณ กโรนต กณฏเกน กณฏกทธรณ วยฯ กจาป อาณากมม ตถธมโม น โหต, อธมมวทธสนตถาย ปน อตกกมนโต ปพเพ ปญตตนตปญตตยา กต โหต, ตสมา ต ปญตตธมมสงขาโต ธมโมเยว โหตฯ ตจ รฏฐปปสาสโนปายานมญตโร โหต ปสาสนการห จ ปฏปชชตพพกรณย โหตฯ จกกวตตราชา ห ธมม สกกโรนโต ธมม ครกโรนโต ธมม มาเนนโต ธมม ปเชนโต ธมม

๑ อานาจ ๒ แตงเปนปจจบนกาลเพราะเกดขนบอย ๓ แตงเปนกาลาตปตตวภตต ๔ ปพพสกขาปทาน แตงเปน มลสกขาปทาน กได

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๑๖

อปจายมาโน ธมมทธโช โหต ธมมเกต ธมมาธปเตยโยฯ ๑ อตตานาคตปจจปปนนาป สมพทธา ธมมครโน โหนต ธมมคารวาฯ วตตเหต พรหมนา

เย จ อตตา สมพทธา เย จ พทธา อนาคตา โย เจตรห สมพทโธ พหนน โสกนาสโน สพเพ สทธมมครโน วหรส วหาต จ อถาป วหรสสนต เอสา พทธานธมมตาตฯ ๒

ตถา ห อมหาก สมมาสมพทโธ ธมมคร ธมมคารโว หตวา ธมม รกขต พทธอาณา‐ ภาวโต สกขาปทสงขาตา วนยปญตตโย ปญเปต;  เย ภกขอาทโย สหธมมกา สกขาปทาน วตกกมนต เตส กมม กาต อาปตตอาโรปนาทก สงฆนาสนาปรโยสาน ทณฑกมม ปฏฐเปต, เย ปญตตสกขาปทาน รกขนต เตส วส อปตถมเภตฯ กจาป โส ภควา มหากรณาย อสโม โหต, โย ปน ภกข อธมมจาร โหต นคคหารโห, นาสส ทณฑกมมานาปชชนตถาย วชเชตฯ กจาป เจสา กรณา สพพตถ ปวตเตตพพา โหต, ยตตฏฐาเนส ปน ปวตตตาว, ยสม ปคคเล ปวตตตา โหต, ตสส อตถ สาเธตฯ เอตถ ห สรปตโถ สงเฆ ปวตตาน อธมมาน นคคโห ปสาสนการน กจจ โหตตฯ ม. ๓๒๒ อนง มตรตอมตร (ท ๑ พระมหานพพร แตง, พระมหาสองสน แก ๑๙ พ.ย. ๒๕๕๕)

โลกสนนวาเส ปน มตเตน สทธ มตโตป ราชภเฏน สทธ ราชภโฏป ธมมจาร ภเวยยฯ สเจ เตส เอกจเจ อธมมจาร ชาตา สย เตส สามคค ภชชต อมสส สมพนเธน น ปตฏาตฯ ตสมา ห ธมมวาทห อธมมวาทน นคคโห กาตพโพฯ กถฯ ยทา ห อธมมวาทโน ธมมก โอวาทานสาสน น ปฏคคณหนต ตทา เตส นคคโห กาตพโพฯ นทสสน เจตถ ทฏพพฯ พทธสาสเน ห พทโธ อชฌาจาร กโรนต เอก วา ภกข สมพหเล วา ภกข โอวทต ปสสนตาน ภกขน อนชานฯ ตสม ภกขสม เตส วา อปปฏสณนเต ภกขน สงฆมชเฌ สาเวตวา สงฆาทเสสาปตตยา วา อเน วา กมเมน สพพ นคคหต อนชานฯ กมตถายฯ อธมมกาน ภกขน นคคหาย สงฆสฏตา จฯ สงเฆน โทสานรป กมม อกขปตพพ,  อท อกเขปนยกมมนต วจจตฯ โย ห อนนรป กมม กโรต โส สงฆโต อกเขปโต สยาฯ ภกขห ตสส สงฆปเวสน น ทาตพพ,  โส น เสวตพโพ,  เตน สทธ สมโภโค น กาตพโพ,  ตสส วนทนาทน สามจกมมาน น

๑ นยจกรวตตสตร (ท.ปา. ๑๑/๓๕/๖๕) ๒ ส.ส. ๑๕/๕๖๒/๒๐๖.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๑๗

กาตพพานฯ ตตราย สงเขปตโถฯ ตสส ยาว สชานนา ภกขภาเว สทธ อปเนตฯ สเลน สมสส ภาโว สลสามตาฯ สลสามตาต กาเยน วาจาย สม สมมา จรณฯ ทฏยา สมสส ภาโว ทฏสามตาฯ อภย ห สงเฆน อจฉตพพ โหต สาราณย, เยน จรต, โส ปยครภาวนโย ชาโตฯ ตทภยจ ภกขน อมสส สงคหณตถาย เจว เตส อกลหาย จ ววาทาย จ สามคคยา จ เอกภาวาย จ สงฆสส จรฏตยา จ พลวปจจยภต โหตฯ ยทา โย โกจ อชฉาจาร อตกกมต ตทา โส อนกขตตธเรน สหธมมเกน โอวทตพโพ นคคหตพโพ จฯ โน เจ โอวทตพโพ นคคหตพโพ จ, ต ปฏจจ สาสเน ขททโก มหนโต นกาโย อปปชชสสต ภกขสงฆ ทพพล กรสสต, อนตมโส ภกขสงโฆป สณาต น สกขสสตฯ อจเจว มตเตน เจว ราชภเฏน จ อธมมสส นคคโห กาตพโพ โหตฯ ม. ๓๒๒ อนง มตรตอมตร (ท ๒ พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๖๖)

อปจ มตเตน สทธ มตโต วา ราชภเฏน สทธ ราชภโฏ วา ธมม จเรยยฯ สเจ เต อธมม จเรยย เตส สามคค ภชชต, เต อญมญพนธเนน น ตฏฐหนตฯ เตเนว ธมมจรยา ธมมวาทน มตตราชภฏาน กรณยา โหต ย เต โอวาท อปปฏคคณหนต อธมมวาท นคคณเหยยฯ พทธ‐ สาสเน ภควาป อธมม จรนต ภกข นคคหต ภกขน อนญาสฯ กถฯ ภกข อธมมวทธสนตถาย เจว สงฆสมจรณรกขณตถาย จ เอก วา พหเก ภกขโว วา อธมม จรนเต ทสวา โอวเทยย, ตสม โอวาท อปปฏคคณหนเต สงฆาทเสสาปตตยาป อเญน กมเมนาป ต นคคหต สมนภาเสยยฯ กต ครก กมม อกเขปนยกมม นามฯ ตตรายมตโถฯ อกเขปนยกมม นาม สงฆอกเขปน สงฆมชเฌ อปปวเสปน อเสวน อสมโภโค วสสานปพเพน วนทนาทสามจกมมสส อกรณฯ สงขตเตน ยาว สชานา ตสส ภกขภาวสส อกเขปน อกเขปนยกมม นามฯ สเลน สมสส ภาโว สลสามญตาฯ ทฏฐยา สมสส ภาโว ทฏฐสามญตาฯ ตา สงเฆ อจฉตพพาเยว โหนต, สาราณยา โหนต, จรนต ชนาน ปยครมาน กโรนต, อญมญสส สงคหณตถาย อววาทวคคหนตถาย สามคคยา สงฆสส สณฐตยา จ สวตตนตฯ ตสมา สหธมมกา ภกขสม สงเฆ อธมม จรนเต นวาเรยย นคคเหยยฯ เอว อสต นกาโย อปปชชต สงฆพล อปจฉนทต, อนตมโส สงโฆ สณฐาต น สกโกตฯ อจเจว มตตราชภเฏ ปวตตตาธมมวทธสน มตตราชภฏาน กจจเมว โหตฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๑๘

? สตปฏฐานกถา ม. ๓๒๔ ธรรมเปนทตงมนแหงสต (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๕๘, ๐๑๑/๒๕๒)

สตปฏฐาน นาม สตยา ปฏฐานฯ ๑ อนคคหโก ห หเตส สตถา การญมาคมม สาวกาน ธมม เทเสต  “อท โว หตาย สวตตต อท โว สขาย สวตตตตฯ กทาจ ปนสส สตถโน สาวกา เนว สกกจจ ต ธมม สณนต น โอหตโสตา สณนต น ธาเรต จตต ปตฏฐาเปนต สตถ โอวาทานสาสนยา ปรพาหรา หตวา จรนต, เอว สนเตป โส สตถา เตส อนนรปจรยาเหต เนว ทมมโน โหต น โทมนสสาการ ทสเสต น จ กทโธ โหต, สตสมปชญ ปน อปฏฐเปตวา วหรตฯ ย สตยา จตต ปฏฐเปต อท ปฐม สตปฏฐานฯ

โส จ การณโก สตถา สาวกาน หตาย สขาย ตเถว ธมม เทเสต, เตส ปนสส เอกจเจ สาวกา เนว สกกจจ ต ธมม สณนต น โอหตโสตา สณนต น ธาเรต จตต ปตฏฐาเปนต สตถ โอวาทานสาสนยา ปรพาหรา หตวา จรนต, เอกจเจ ปน สกกจจ ธมม สณนต โอหตโสตา สณนต ธาเรต จตต ปตฏฐาเปนต, น จ สตถ โอวาทานสาสนยา ปรพาหรา หตวา จรนตฯ เอวมป เต สาวกา ทวธา จรนต, โส สตถา เย น สกกจจ โอวาท คณหนต เตส จรยาย เนว ทมมโน โหต น โทมนสสาการ ทสเสต เย จ สกกจจ โอวาท คณหนต เตส จรยาย เนว อตตมโน โหต น โสมนสสาการ ทสเสต อเปกขาจตโต ปน อเปกขโก หตวา อนนยปฏฆ วปปหาย สตสมปชญ อปฏฐเปตวา วหรตฯ ย สตยา จตต ปฏฐเปต อท ทตย สตปฏฐานฯ

โส จ การณโก สตถา ตเถว ธมม เทเสต, กทาจ เต สาวกา สมคคา หตวา สกกจจ สณนต โอหตโสตา สณนต ธาเรต จตต อปฏฐเปนต น จ สตถ โอวาทานสาสนยา ปรพาหรา หตวา จรนต, เอว สนเต โส สตถา อตตมโน โหต อตตมนภาว ทสเสต, ราโค ปนสส จตต สมตวชฌต น สกโกต โส สตสมปชญ อปฏฐเปตวา วหรตฯ ย สตยา จตต ปฏฐเปต อท ตตย สตปฏฐานฯ ม. ๓๒๕ ศาสดาประกอบดวยสตปฏฐาน (สานวนท ๑ พระมหาสองสน, ๑๐ ธ.ค. ๕๖)

สตถา อเมห ตห สตปฏฐาเนห สมนนาคโต คณมนสาสตเจว ตสส สต อปฏฐาเปตจ อรหต, นานาอาจาราน สาวกาน อาการวเสน น จลต น กปปตฯ สตถา ห สาสนสส คณภเตส กสลธมเมส สจรตกมเมส คณ อนสาสนโต นโยเชนโต อลาภสกการสโลกสนนสสโต เมตตา‐

๑ ปฏฐาตต ปฏฐาน อสภคคหณาทวเสน อนปวสตวา กายาทอาลมพเน ปวตตต อตโถ, สตเยว ปฏฐาน สตปฏฐานฯ (สงคห.ฏกา. ๑/๒๒๔)

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๑๙

กรณาพเลน สาวกาน ธมม เทเสต อนกมปโก หเตส อนกมป อปาทาย  “อท โว หตาย อท โว สขายาตฯ

เย ปน สาวกา อสมณสารปป อปปถจรย กโรนต เตส สาวชชกมม ภเวยย, เย สมณสารปป กจจ กโรนต, เตส วฑฒ วรฬห เวปลล โกสลล จ ภเวยยฯ ตตร สตถ โกจ โทโส วา วรชฌน วา เนว ภวสสตฯ อท ตวธ สตปฏฐาน สตยา จตต ปฏฐเปตฯ ต ปฏจจ สตถา โสตน ภกขอาทน อากาเรน น จลต น กปปตฯ ย จตพพธ สตปฏฐาน มหาสตปฏฐานสตเต วตต, อทเมต จตพพธ สตปฏฐาน สตยา กาย เวทน จตต ธมม ปฏฐเปตฯ อท ยสส จตพพธ สตปฏฐาน โหต, โส ยถาภต ธมมสภาว ปชานนโต ปสสมาโน มจฉาทฏฐวเสน อภชฌาวสมโลภ‐ วเสน จ น จลต น กปปตฯ อย จตพพเธน สตปฏฐาเนน สทธ ตวธสส สตปฏฐานสส อตถโต วเสโสตฯ ม. ๓๒๕ ศาสดาประกอบดวยสตปฏฐาน (สานวนท ๒ พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๖๘)

สตถา อเมห ตห สตปฏฐาเนห สมนนาคโต คณสส อนสาสนสสานรโป อปฏฐตสสต โหต, น จ เย สตถ สาวกา นานาวธา จรนต เตส จรยาย กมปต ยสมา โส สตถา สาสนสส สหตภตาย สมมาปฏปตตยา ปช นโยเชต, ยสมา จ โส ลาภสกกาเรน น เปกขต, โส ปน มหา‐ กรณาพลสมงค สาวกาน หตสข เปกขต, ตสมา เย โข สตถ สาวกา มจฉา จรนต, เตสเยว โทโส โหต, เย ปนสส สาวกา สมมา จรนต, เตสเยว กสล เจว วฑฒ จ พทธตา จ ทกขตา จ โหต, น สตถ โทโส วา มจฉตต วา โหตฯ

อเมห ตห สตปฏฐาเนห สมนนาคโต อปฏฐตสสต โหต, โส จ เย สตถ สาวกา นานาวธา จรนต, เตส จรยาย น กมปตฯ เย โข จตตาโร สตปฏฐานา มหาสตปฏฐานสตเต ๑ อาคตา, อเมห สมนนาคโต กาเย กายานปสส วหรต, เวทนาส เวทนาสปสส วหรต, จตเต จตตานปสส วหรต, ธมเมส ธมมานปสส วหรต, สตมา สมปชาโน, น จ มจฉาทฏฐยา เจว ตณหาย จ กมปตฯ เอว ตห สตปฏฐาเนห จตนน สตปฏฐาน น นานตต อตถโต ทฏฐพพฯ ? การณวสกตากถา ม. ๓๒๗ การณวสกตา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๖๐)

การณวสกตาต ปเนตถฯ การณสส วเส วตตตต การณวสโก, ตสส ภาโว การณวสกตาฯ ตตถ การณ นาม โย โกจ อปปนโน เหตฯ ต สพพ อปปชชมาน กตตพพยตตกสงขาต กรณยภาว

๑ ท.ม. ๑๐/๒๗๓/๓๒๕, ม.ม. ๑๒/๑๓๑/๑๐๓.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๒๐

สเจตฯ โย ต ปฏสจกขตวา ตทนโลมก กจจ กโรต น มานถทโธ หตวา ต อตกกมตวา อตตโน ยถารจยา กโรต อย การณวสโก นาม ตาทสสส ภาโว การณวสกตาฯ

อย การณวสกตา พทธสาสเน ปณฑเตห ปญาภนหารกาน คณวเสโสต วตตาฯ อทเมตถ ทฏฐพพ ย อานนทตเถร อารพภ ธมมปทฏฐกถาย ปญวนตา นาม การณวสกา โหนตต ๑ วตตฯ ตถา ห ปพเพกตปญตา ยสสตถ โส ปญวนโต นามฯ ปญ นาเมต ผเยน ๒

ปฏโสตาย นาวาปาชนว ทกกร โหต ปญกรยา ห โลกสส ปฏโสตปวตตภต ต อนวฏฐตจตเตน โลภาทอภภเตน น สกกา กาตฯ โย ตาทส โสต อตกกมต โส สเขน ปญ กโรต อนโสตาย นาว ปาเชนโต วยฯ ย อสสาหปปตโต ปญ กโรต ต ตาย กรยาย สห เอกโต จตตพลปปาทนปายภตฯ ยถา ห อฏฐาเนน กมมนเต ปยชนโต กายพลปปาทนภต กายปรหารเมว กโรต นาม เอว สมปทมท ทฏฐพพฯ ปนปปน อฏฐาเนน ปญ กโรนตสส จตต กจฉสส วสสาสมาปชชต น อกสเลส ธมเมส อภรมต กสเลสเยว ธมเมส อภรมต เอว จตเต วรยนทรย อปปชชต ย จตตสส ทฬหปตฏฐตภาวปจจโย โหต เยน สมปนโน อาธปจจ ปาปณาตฯ เอวรโป วรยนทรยสมปยตต‐ จตโต การณวสกตาย ปตฏฐาต สกโกต น ตตการณสส กรณยภาว อตกกมตฯ จตต หสส ทฆมทธาน ปญกรยาย ขนตคตปพพ กจฉสส จ วสสาสปตตปพพ เตน น ทกกร ปญ กาตเจว ขมตจฯ อต ยสมา ปพเพกตปญตา การณวสกตาปจจปฏฐานภตสส อภนหารสส ปจจโย โหต ตสมา การณวสกตา ปญาภนหารกาน คณวเสโสต วตตาฯ

ยสมา สมมาสมพทโธ อเนกปญาภนหารสมปนโน โหต ตสมา อนตตราย การณ‐ วสกตาย สมปปโต โหต อสโม อสมสโม อปฏโม อปฏภาโค อปฏปคคโลฯ ๓ เอตถ จ สนนฏฐาน ตสส พทธตถจรยาทส ทฏฐพพฯ (จบขอสอบป ๒๕๔๖) ม. ๓๒๘ ในการแสวงหา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๖๒ สงเกต กาล)

ยทา ห อมหาก ภควา ปพเพว สมโพธา อนภสมพทโธ โพธสตโตว สนโต สมมา‐ สมโพธญาณสงขาต โมกขธมม คเวสต, ตทา โส โพธสตโต อาทมห ๔ ตสม กาเล อคควณณตาน ทวนน ตาปสาน สนตเก สมย ๕ ปรยาปณ อาฬารสส กาลามสส อททกสส รามปตตสส จ,

๑ ธ.อ. ๓/๗. ๒ ผย นป. ไมพาย ๓ ศพทชดน มาในหลายแหง เชน วสทธ. ๑/๒๖๕. ๔ แตงเปน อาทวาเร ได ๕ แตงเปน ลทธ ได

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๒๑

อทมสส การณวสกต ทเปตฯ กจาป หสส เตส โอกปปนา ๑ อปปมตตกา ว อตตโน สามตถเย โอกปปนา พหตรา โหต, การณ ปน  [สเจ ห โส ปฐม อาฬารททกาทน อเญส อาจรยาน สนตเก สมย น อปรยาปณสส เอกโกว ปน โมกขธมม คเวสตวา เยน เกนจ การเณน ต น อธคจฉสส, อญตตถยา  “อย ถมภ อตมานต นนทต โอตาร ลจฉสสนตป อปผนเฑสสนตป, สเจป ต อธคจฉสส, อธคต ธมม โลกาน ปากฏ กตวา เทเสต ๒ ทกกร ภวสสต, ลทธกรา ห อตตโน อตตโน ลทธน สมภาวนาย สารมภ กตวา อปรนธสสนต, เอว สต, ยสมา เตส ลทธโย อตตนา อปรยาปณตปพพา โหนต, ตสมา สเขน เต ปฏกโกสต เจว ปฏวทต จ น สกขสสตต]  อม ยตตรป อตถ สเจตฯ อตสส ทวนน ตาปสาน สนตเก สมยสส ปรยาปณน การณเมว อนวตตตฯ อถ ปเนโส เตส อคคสมมต สมย ปรยาปณตวา ตสส ปารค หตวา, สเจ ปจฉา อภสมโพธ น สมพชเฌยย, ตถาป สาจรยโก นาม โหต, สเจ ปน สมพชฌตวา เวเนยยาน ธมม เทเสยย, อกสเรเนว โสตน สทธ อปปาเทต สกโกต, สเจป เย สมยคณวเสน เตห ตาปเสห หนตรา ลทธกรา เตน สทธ ยคคาห คณหนต เต ภเวยย, อท เนว วมหยนย น วปรตก โหต เต ห ตถา ยคคาห คณหต น สกโกนตฯ ยถาวตตเหต  “อทโส ห ยตตรป การณ ปฏชานนโต อเญ พหเกห มานเต สมปฏจฉตวา โอกปเปตต การณวสกสส ปคคลสส อชฌาสย ทเปต  “อย อตมาน หตวา ยสส กสสจ น อปจายตต ปรปปวาท ฉนทต จฯ ม. ๓๒๘ อกขอหนง เมอทรงเหนวา (สานวนท ๑, พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๗๑)

อปจ ภควา โพธญาณอปถ ทวนน อาจรยาน ลทธ ญตวา สคโตปาเยน เต อาปจฉตวา ทวนน อาลย อปปาเทตวา คนตวา อตตนา โพธญาณ คเวสฯ อาทมห ภควา ทกกรกรย อกาส ย ตสม สมเย  “อกกฏฐ ปญนต วทนต ย ทกกรกรยา อจฉตสส สพพผลสส สมทธปฏปทา โหตต วทนต ย  “สาธนต วทนตฯ ภควาป จตเต สากงโข อโหส, ปจจกขโต ปน ต อปสสนโน การณานรเปน ต ปฏกโกสต นาสกข, เตเนว อตตนา ต วมเสยยฯ การณวสโก ห อนรป อตถ ปสสนโต กลมถสส น ภายตฯ ภควา อทส อตถวส ปสสนโต เหฏฐา ทวนน อาจรยาน ลทธยา อคคหณานสาเรน ทกกรกรย อกาสฯ

๑ แตงเปน อธโมกโข ได ๒ เทเสต เปน ตมตถกตตา

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๒๒

ม. ๓๒๘ อกขอหนง เมอทรงเหนวา (สานวนท ๒, พระมหาสองสน ตรวจแก ๑๗ ม.ย. ๒๕๕๕) อถวา โพธสตโต  “เตส ทวนน สมโย โพธญาณสส น อธคมนมคโค โหตต สคโตปาเยน

เตส อาลย ชเนตวา เต อาปจฉตวา เอกโกว โพธญาณคเวสนตถ อคมาส, ปฐม ยา ตทา ทกกร‐ กรยา อกกฏฐปญสมมตา เจส สาธสญตา จ อจฉตตถนปผตตปฏปทา โหต, ต เวมตโก หตวา ปเรส, ย โพธสตโต อตตนา ยถารจ ทกกรกรย อปปรกขตวา น ปเรส ต ปฏเสเธต วา วาเทน วา นคคณหต ต การณสส อยตต, โส ปน อตตนา ต อปปรกขตวา ปเรส ต การณสส ยตต, การณวสกตาย สมนนาคโต นโร การณานโลมก อตถ สมมสนโต ปจจปฏฐตกลมถสส เนว ภายต น ตสตฯ ม. ๓๒๙ สมเดจพระผมพระภาคเจา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๖๔)

อมหาก ห ภควา ปพเพว สมโพธา อนภสมพทโธ โพธสตโต ว สนโต อม การณ‐ วสกตาวส ทสวา ว ยถา ธมม สนทสเสต อภนน ตาปสาน สนตเก สมย ปรยาปณาต, เอว ทกกรกรย อกาสฯ โส ภควา จรสส ว อกกฏฐภาเวน ทกกรกรย กตวา, ยสมา  “เย ห เกจ สมณพราหมณา อกกฏฐ ทกกรกรย กโรนตา เอวรปา กฏกา เวทนา เวทยนต เอตาวปรม ๑ น อโต ภยโย, น โข ปนาห อมาย กฏกาย ทกกรกรยาย อธคจฉาม อตตรมนสสธมมา อลมรยณาณทสสนวเสสนต มญตถ, ปจวคคเย จ ภกข สกขภเต ลภตถ เย  “เอวรปา ทกกรกรยา น ทกขนโรธคามน ปฏปทา โหตต อปเทสารหา ภวนต, ตสมา การณวสกตาฐตตตา ต ปชหตถฯ อท ปจฉา ภควโต อนสาสโนปายสส อปกาโร โหตฯ กถฯ ยทา ห ภควา อภสมพทโธ หตวา สพพ อตตกลมถานโยคสงขาต ทกกรกรย ปฏเสเธนโต ธมม เทเสต ตทา โย โกจ ภควนต ปฏโจเทต โส นาโหสฯ สเจ อภสมโพธ นาสมพชฌสส, เกจ  “สมโณ โคตโม น อาตาปต วตตาโร น ภเวยย; สเจ ทกกรกรย อกรตวา อาทมห เกวล จตตภาวน ปเรตวา อภสมโพธ นาสมพชฌสส, เกจ  “สมโณ โคตโม น อาตาปต ต ครหต ลเภยย, อภสมโพธ จ สมพชฌตวา โลกาน มชฌมา‐ ปฏปทาคมนตถาย ธมม อเทสสส, สา ทกกรกรยา อกตปพพตตา โอวาทานสาสนยา อปสคโค ภเวยย ย เกนจ อปาเยน สเขน ปรโมเจต น สกโกตฯ อท การณวสกชนสส อชฌาสยทปก โหตฯ กถฯ การณวสกชโน ห ปฏรป การณ อชานนโต, ยาน ปราตนาน ๒ เจว พหห สมมานตาน จ ทฏฐ‐ คตาน อตถ, ตาน น ตรมาโน ปฏกโกสต วา สมจฉนทต วา, กทาจป ตตทฏฐคต วมเสต

๑ ศพทวา เอตาวปรม และขอความน (ตวอกษรหนา) ทานนามาจากพระสตร ม.ม. ๑๓/๔๒๕/๔๕๕. ๒ ปราตน ค. เกา, โบราณ

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๒๓

อนปฏปตตชนก เขท อาปชชต, เอว สนเตป  “อย ตนต ธมมครโก หตวา น ปเวณ สมภาเวตต ปรปปวาท ฉนทต ต เขท อธวาเสตฯ อจจาย การณวสกตา โพธญาณมคคนาย อปกาโร โหตฯ ม. ๓๒๙ เมอไดตรสร (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๖๖)

อนตตร จ ปน สมมาสมโพธ สมพชฌตวา ภควา เวเนยยาน ธมม เทเสต จตตนมน‐ สงขาต ธมมาธฏฐาน อกาสฯ ตโต ปฐมาย เทสนาย ปฏคคหารห อาวชเชสฯ อาโท ว อาฬารททเก ตาปเส อนสสรฯ กสมาฯ เวสโต ห เต เทว ตาปสา ภควตา สทสภตา ปพพชตา โหนต, ตสมา เตส ปฐม ธมม เทเสยยฯ อาจรยภาวโต จ เต ภควโต อาจรยปพพา หตวา ปพพการฏฐาเน ตฏฐนต, ภควา อทเส ปฏรปสมเย สมปตเต กตเวท ภเวยยฯ อถวา เวเนยยภาวโต เต อทก อตกกมตวา ฐตาน อปปลาทน สรยรสมสมผสส อาคมยมานาน สรยรสมยา สมผฏฐมตเตน อชช ปปผนกาน วย อคฆฏต โหนต, มตตภาวโต จ เต ภควตา สหวาสปพพา วสสาสกา จ โหนต, ภควา เตส อชฌาสยเจว สามตถยจ สฏ อาชานาต, เตน เต สเขน ธมม อนโพเธต สกกเณยย, ธมมปกาสนปายโต จ เต ปณฑตา พยตตา เมธาวโน ปฏพลา โหนต ภควโต จ ปพพาจรยา โหนต, เตนป ย เตส ธมม เทเสตวา ธมมจกข อปปาเทตวา มคคผเลส ปตฏฐาเปตวา เต สาวกภเต กโรต, ต ภควโต ธมมปกาสเน พหปกาโร อตสยพลจ ภเวยย, ตสมา เต ตาปเส อนสสรฯ ปจฉา ปน เตส กาลกตภาว อญาสฯ ตโต ปจวคคเย ภกข อนสสรฯ กสมาฯ เต น เกวล ภควตา สทสภตา ปพพชตา โหนต, อถโข ภควโต ทกกรกรยากรเณ อตสยสกขโน ย จ เต ปจวคคยา  “อย ธมมวเสส อธคนตวา อมเหป ต อนโพเธสสตต จนเตตวา ภควนต อนปพพชตวา ทกกรกรยากาเล เจว ตโต จ ปพพกาเล อปฏฐหนต, ต ตตถ ตตเถว ปญาต โหต, ตสมา เต ปจวคคเย ภกข อนสสรฯ สเจ เตส ธมม เทเสตวา อนโพเธต นาสกขสส, เอวมสส อปวาโท  “เย ปจวคคยา ภกข อตตาน อนปพพชตวา อนพนธนตา เทวสก อปฏฐหนต เตป สมโณ โคตโม กจ ธมม อนโพเธต นาสกข, ปเคว อเญตฯ ม. ๓๓๐ ในเวลานนพระปญจวคคย (๑ พระมหาสนธยา แตง, พระมหาสองสน แก ๒๑ พ.ย. ๕๕)

ตทา ปน ปจวคคยา  “กถ อย สาธสมมต ทกกรกรย วชหตวา กจ ธมม สมพชฌต สกขสสต, กนโน ตสสปฏฐาเนนาต ต ปหาย ปกกมส, สเจ ตาว เตส มจฉาทฏฐ น วทธเสสสต, เอว สนเต ธมมอปปฏเวเธ อปวาโท ทฆรตต อพภคคจฉต, ยทา ปน เตส ธมม เทเสตวา สมมาทฏฐยา ปตฏฐาเปต, ตทา อปวาโท เต นสสาย วปสนโต โหตฯ ยสมา ภควา ยตตการณ สมปสสต อมสม การณวเส ปตฏฐหต จ, ตสมา มหากรณาวหาร อสสาหสมปยตโต หตวา, เย

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๒๔

ปจวคคยา พาราณสย อสปตเน มคทาเย วหรส, เตส ตทวส ธมม เทเสต โพธมณฑลโต จารกจรฯ

อท การณวสกภาว ทเปต  “กจาป ห อย ยโสโภคสมปปโต สขปปตโต โหต, โส ปน ปพพการ ชน น อวมยต, มตเตส เมตตจตต น อปจฉนทต, ปราณเกส อนโตชเนส ธร น นกขปต, อถวา เอกนเตน อตตโน ปเรสจ สาราย หตาย ปวตต กมมนต ปยชต อจจนาตตฯ ตสมา โส  “อย อกต มตตปทสโก โหต อนโตชเนส สงคหกจจ น กโรต, อตตโน จ กมมนต นปผล อสาร กโรตต เอว ปรปปวาท อปจฉนทตฯ ม. ๓๓๐ ในเวลานนพระปญจวคคย (๒ พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๗๓)

ตทา โข ปน ปจวคคยา  “ภควา ทกกรกรย ปหาย ก ธมม อธคจฉสสต, อายต ภควโต อปฏฐหน นรตถก โหตต ภควนต ปชหสฯ สเจ ห ภควา ตาว ปจวคคเย มจฉาทฏฐยา น อมจสส, ภควโต โพธญาณสส อนธคมสทโท อนนเตน ปากโฏ โหตฯ ภควา ปน ปจวคคเย ว นสสาย โพธญาณสส อนธคมสทโท วปสมตฯ ตสมา ภควา อมตถ ปสสนโต การณวสโก หตวา อสสาหปปตโต โพธมณฑลา นกขมตวา ทวสาน มคค คนตวา เยน พาราณส อสปตน มคทาโย เยน ปจวคคยา ภกข เตนปสงกมฯ

อท การณวสกชนสส ปฏปท ทเปต โส การณวสโก อตสข ลภนโตป ปพพการโน คณ น มกเขต, มตตสหาเย เมตต น อปจฉนทต, อนโตชน จ น วชหตตฯ โส จ การณวสโก อตตาน ถาวเร เจว พหกตตเก จ กมเม ปตฏฐาเปต, อกต มตตทสโก อนโตชนสส สงคหกจจ น กโรต กมม น สาเธตต ปรปปวาท อปจฉนทตฯ ม. ๓๓๐ สมเดจพระบรมศาสดาจารย (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๖๘)

กจาป ห สตถา สพพ สพพทสสาว ธมมราชา ธมมสาม จ หตวา สทา อสสร‐ ภาเวน สกขาปทปญาปนาทก สพพกจจ กาต สกโกต, น ปน ตาทส อสสรภาว ปฏจจ ยงกจ กจจ การณาตเวล กโรต การณวสเมว อนวตตต, ต วน อนวจจ สตถโน ครหานฏฐาน น โหตฯ สกขาปทปญตต เจตถ นทสสนฯ สตถา ห ยโต สกขาปทปญตตยา นทานปกรณาน ปเคว ปาตภตาน ตโต สพพาน สกขาปทาน ปญาเปตฯ สเจ ห อชฌาจารวตกกนเต ปคคเล อสต ปเรตร ปฏพาหนตถาย สกขาปท อปญาปยสส, เอวปสส ครหา  “กถ ห นาม สมโณ โคตโม สาวเก สจจจ วเหเฐสสต, เต ปกตยา ตสส อนวายกา วจนกรา โหนต, กมตถาย สกขาปเทห ปลเวเฐสสต, เต ห สพเพ สทธาปสาทสมนนาคตา โภคกขนธาทโย ปหาย ปพพชตา, เตส โก

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๒๕

ตาทส ปาปจรย จรสสตตฯ ๑ เอว สต สตตา สตถโน ญาณจ พลจ น ชาเนยย, ปญตตมป สกขาปท กปเปยย อสารภาว คจเฉยยฯ ย ปน ปญตตยานรปการเณ สต สกขาปท ปญาเปต ต ตาทส ครห อปจฉนทต, สตตา สตถโน ถามจ พลจ ชานนต ปญตตจ สกขาปท น กปปต สารภาว คจฉตฯ สเจ ปน อชฌาจารวตกกนเต ปคคเล สตป ปฏพาหนตถาย สกขาปท น อปญาปยสส, เอว สต มนสสา อชฌาเยยย  “กถ ห นาม สมโณ โคตโม สาวเกส ธร นกขปสสต ๒ , เตน ตสส สาวกา ยถารจยา ปาปกมม กโรนตา วจรนตตฯ ม. ๓๓๑ ครนทรงมลบญญตลงไปแลว (พระธรรมกตตวงศ แบบฝกหด ๒ ม.ค. ๒๕๕๖)

ยา จ มลปญตต ปญตตา, สา เจ ปจฉา สถลภาเวน วา วตกกมโทส อาวรต อปปโหนกาภาเวน วา ปากฏา โหต, เอว สต ภควา ตสสา ทฬหกรณตถาย การณานรป อตตร อนปญตต ปญาเปต, โน เจ, สา มลปญตต จปลา เจว อสทเธยยาเยว จ ชาตา โหตฯ สเจ ปเนสา มลปญตต ปจฉา อตคาฬหาภาเวน ปากฏา โหต,  “สมโณ โคตโม เมตตารหโต โหตต ปรปปวาท อปจฉนทต ต มลปญตต สถล กตวา อนปญตต ปญาเปตฯ

อปจ โส ภควา ตาน ตาน สกขาปทาน ปญาเปนโต นทานปกรเณ อปปนเน สกขภาวตถาย เจว ปจฉา ปฏกโกสโนตารนเสธนตถาย จ ภกขสงฆ สนนปาเตตวา ต กตาปราธ ภกข ปกโกสาเปตวา ธมมเกน วธนา ภกขสงฆมชเฌ ต ปฏปจฉฯ เอวรป เหต อตตโน ยาวทตถ การณาการณ ทสเสต จทตกสส โอกาสทาน โหตฯ สเจ ห โส สกาปราธ สมปฏจเฉยย, เอนกปรยาเยน ต วครหตวา ตาทสาย อตจรยาย โทส ทสเสตวา อายต ตาทสาปราธกรณ อาวรต สกขาปท ปญาเปสฯ ต อตถเยว ยงกจ รฏฐนต ปทฏฐาน กตวา ปญาเปตพพ สกขาปท ปเคว รฏฐนตโกวท ปจฉตวา ตทนโลเมน ปญตตฯ ทตยปาราชกสกขาปท เจตถ นทสสนฯ ตตถ ห อาวหารมตต ปรจฉนทนโต สพพ ยถาวตต ปพพกจจ กตวา ปราณโวหารก‐ มหามตตภต ตตเถว นสนน ภกข ปจฉ กตตเกน น โข ภกข ปจฉมคเฆน ราชา อทนนาทาย โจร คเหตวา โจรกมมปรยาปนนาปราเธ หนนาททณท ปเณตตฯ ปจมาสเกน ภควาตฯ ๓ ยสมา เหส ภควา การณวสกตาย ปตฏฐโต โหต ตสมา ตสส วตตคฆานโลเมน อวหารมตต ปรจฉนทฯ กจาป ปเรตรเมว ต อวหารมตต ชานาต, ปเคว ปน  “นาย อตตาธปเตยโย หตวา ววฏฐารหต

๑ ดรายละเอยดใน สมนตปาสาทกา (วนย.อ. ๑/๒๒๑) ๒ ห นาม กรยาตองเปนหมวด ภวสสนต เทานน ๓ บาลวา กตตเกน น โข ภกข ราชา มาคโธ เสนโย พมพสาโร โจร คเหตวา หนต วา พนธต วา

ปพพาเชต วาตฯ ปาเทน วา ภควา ปาทารเหน วา อตเรกปาเทน วาตฯ (วนย. ๑/๘๓/๘๓)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๒๖

กจ ปญาเปตต เอว ปากฏการณตถาย ตถา ปจฉฯ เอว สต ตสส ภควโต ต โวหารกปพพ ภกข ววฏฐาภาเวน ปฏจจ ปฏกโกสน นตถฯ ม. ๓๓๑ แมในเรองเฉพาะตวบคคล (สานวนท ๑ พระมหาอภวตร รวบรวม ๐๐๕/๑๗๔)

ปคคลสเสว วตถป ตถา ปฏปชชตฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ อญตโร ภกข สาร‐ ปตตตเถรสส กชฌ เยน สารปตตตเถโร อตตาน น ภาสต เยน สารปตตตเถรสส สงฆาฏกณณ โถก อตตาน ผสต, มล ปฏคคเหตวา ภควนต อโวจ สารปตโต คนตวา ม สจจจ ฆฏเฏส น ขมสตฯ ภควา วา อโญ โกจ วา เอตมตถ ชานาส เอส สารปตตสส วสโย น โหตตฯ ภควา ปน สารปตต โจทตฏฐาเน ภกขสงฆมชเฌ ปกโกสาเปตวา เอต การณ ปจฉตวา ปรโยสาเน สารปตตสส โทโส นตถต ชานาส, สารปตต ตสส ขมาเปส, อธกรณ ปารสทธยา วปสเมส, โส อคคสาวก โจเทต ภควา โจทน น คณหาต, คเหตวา วา ตณห หตวา วนจฉย น กโรต, อธมเมน วา วนจฉย กโรตต ปรปปวาท อปจฉนทตฯ ย สารปตตตเถโร พทโธวาท อนตกกมตวา อตตโน โทโส นตถต ชานาสป, ปรโจทโต ปน ภกขสงฆมชฌ อาคจฉต, โจทกสส อาฆาโต น โหต, อตตาน ธมมเกน อปาเยน ปรโยเธต ถมโภ อตตาธปเตยโย พทโธวาท น ครกโรต อธมมเกน อฏฏ ปฏวทตต ชนาน ครห อปจฉนทต, อท วจจต การณวสกตาฯ อย การณวสกตา ตตโจทตสส สาธชนสส ทฏฐานคต โหตฯ ม. ๓๓๑ แมในเรองเฉพาะตวบคคล (สานวนท ๒ พระมหาสองสน, ๒๔ ม.ย. ๒๕๕๕)

ปคคเลป ปน เอว สา การณวสกตา ปฏปชชตาฯ สารปตตตเถรสส กทธอญตร‐ ภกขวตถ เอตถ สาธกฯ อญตโร กร นามโคตตวเสน อปากโฏ ภกข  “อย ปเรป วย ภกข ม น ปคคณหามต เถเร อาฆาต พนธฯ โส สตถาร อปสงกมตวา  “อายสมา ม ภนเต สารปตโต ตมหาก อคคสาวโกมหต กณณสงขล ภนทนโต วย ปหรตวา อกขมาเปตวา ว จารก ปกกนโตต อาหฯ ๑ สตถา เจว สาวกสงโฆ จ ตสส นทโทสภาว ชานนต, ภควา ปน สหนาท นทาเปตกาโม ภวสสต  “ปรส สนนปาเตสสามต โจทต เถร ปกโกสาเปสฯ เถโรป อาคนตวา สตถาร วนทตวา นสทฯ อถ น สตถา ตมตถ ปจฉฯ เถโร  “นาย ภกข มยา ปหโฏต อวตวา ว อตตโน คณกถ กเถนโต สตถ วจเนน ต ขมาเปสฯ โส ภควา นมมล ปรสทธ อธกรณ วโสเธตวา, อถาปรภาเค เกจ  “โกจ อธกรเณน อคคสาวก โจเทส, ภควา ปนสส โจทตวจน น ปฏสณาต ตถา วา ญตวา ตณห หตวา ว มโขโลกเนน วา อธมมเกน วา อปาเยน อธกรณ วนจฉยต วตตาโร ภเวยย, เตส

๑ สานวนธมมปทฏฐกถา ธ.อ. ๔/๖๕‐๖๖, เทยบ มโนรถปรณ อง.อ. ๓/๔๒๖. ในธมมปทฏฐกถาวา อญตโร นาม โคตตวเสน อปากโฏ ภกข อเญ วย ภกข ม น ปคคณหามต เถเร อาฆาต พนธฯ เถรสสาป สงฆาฏกณโณ ตสส ภกขโน สรร ผสฯ เตนาป อาฆาต พนธเนวฯ

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๒๗

ปรปปวาท อปจฉนทฯ ย สารปตตเถโร พทธาณตต อวตกกมตวา โทโส มยห นตถต เตน โจทโต หตวา ภกขสนนปาต อาคโต อตตาน โจเทนตสส อาฆาต อพนธตวา ธมมเกน อปาเยน มล วโสเธต  “อย สารปตตตเถโร ทพพนโต อตตาธปเตยโย พทธาณตตยาป อคารโว อธมมเกน อปาเยน อธกรณ วโสเธสต ปรปปวาท ฉนทต, ต การณวสกตาต สงข คจฉต, อย ตสม ตสม อฏเฏ โจทตภาวคตาน สาธน ตนต ภเวยยฯ ? การณวสกตา, นคคหปคคหกถา ม. ๓๓๒ สมเดจพระอรหนตสมมาสมพทธเจา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๓๐ ทายเลม)

สมมาสมพทโธ ห กจาป กรณาวหาร โหต, การณวสกตาย ปน ปตฏฐตตตา โย สกขาปท วตกกมต ตสส อาปตตอาโรปนาทเกส สงฆนาสนาปรโยสาเนส กมเมส ยาทส กาตพพ โหต ตาทส การณวเสน โทสานรป กโรต, น ปน สพพตถ สพพทา กรณายต ยาว อนตถสาธนา, ฐาน โข ปเนต วชชต ย อธมมกาย กรณาย โทโส ภเวยยฯ โย ห ปญตต วตกกมต นคคหารโห โหต, โส นคคหตพโพ โหตฯ โย ปน สฏ ปญตตสกขาปทาน ๑ รกขต ปคคหารโห โหต, โส การณานรป ปคคหตพโพฯ โน เจ นคคหารห น นคคณเหยย วา ปคคหารห น ปคคณเหยย วา, เอว สต ปญตต วตกกมนโต สต น ปฏลเภยย, สโร หตวา อตตร วตกกเมยย, สฏ ปญตตสกขาปทาน รกขนโตป อายต รกขตกมยตาฉนท น อปปาเทยยฯ ตสมา ภควา อายสมนต อานนท เอตทโวจ นคคยห นคคยหาห อานนท วกขาม ปคคยห ปคคยหาห อานนท วกขาม โย สาโร โส ฐสสตตฯ ๒

ม. ๓๓๒ ในสวนนเคราะห (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๗๐) นคคเห ปน จาตมสตตนทาเน ๓ อาคต สมพหลาน อาคนตกาน ภกขน สตถ สนตเก

เนวาสเกห สทธ ปฏสมโมทมานาน ปตตจวราน ปฏสามยมานาน อจจาสทท มหาสทท กโรนตาน ปณามวตถ สาธกฯ ย เต ภกข สตถ สนตเก อจจาสทท มหาสทท อกส ต สตถร อคารโว เจว อสสมณสารปปจ โหต, ตสมา ภควา เต ภกข ปณาเมสฯ สเจ ห ภควา เต ภกข ปณาเมน น นคคณเหยย, ต อนาคเต สงฆปรหารสส อปสคโค ภวสสตฯ กสมาฯ เตส ห สตถรป คารโว วา อปจต ๔ วา นาโหส, ปเคว อเญส, เตส กรยา สมณสารปป นาเสต ปสสนตาน วา สณนตาน วา

๑ ใช ปญตตปญตต ได ๒ ในพระไตรปฎก (ม.อ. ๑๔/๓๕๖/๒๔๕) วา นคคยหนคคยหาห, ปคคยหปคคยหาห (ตดกน) ๓ ดรายละเอยดใน ม.ม. ๑๓/๑๘๖/๑๙๓. ๔ จตตกาโร กได

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๒๘

วา ชนาน อปปสาทนยา โหต สตถโน จ ธมมานสาสโนปาย นปผลภาว ปาเปต, ตสมา เต ปณาเมตพพา โหนตฯ

ปน จปร เอตถ สาธกวตถฯ ภควา ห อนสาสมานาน เมตตยภมมชกาน ภกขน วจน ปฏสสณตวา  “อยเยน เม ทพเพน มลลปตเตน ปชาปต ทสตาต ๑ อายสมนต ทพพ มลลปตต อมลกาย สลวปตตยา อนทธเสนตสส วฑฒสส ลจฉวสส ปตตนกกชชนกมม กาเรสฯ สเจ เหตถ ๒

ภควา ตสส นคคห น การเย, เอว สต, พาลชนา ภกข ยถารจยา อปสาเทตพเพ มญนต, เยป ภกข นสโทสา โหนต เต ปนปปน อกตตป กกกจจมป อาปชชนต, ภควาป อตตโน อนโตชนภเต น โคเปต นาม ยโต พาหรชนา สเขน ภกข ปเฬต สกโกนต, เตนสส ทฏฐานคตปาชชนตถ ๓

ปตตนกกชชเนน นคคโห กาเรตพโพ โหตฯ ยทา ปน ลทธนคคหา สต ปฏลภตวา ปฏรป กโรนต ตทา ภควา ปณามทธาเรน ๔ ปตตกกชชเนน จ เต เทว นคคเห ปฏปสสมเภต อนชาน, โน เจ, เตส กตา นคคหา อาฆาตวเสน กตา ชาตา โหนตฯ ม. ๓๓๓ อกเรองหนง โปรดใหทาปกาศนยกรรม (สานวน ๑ พระมหาสองสน, ๖ ก.พ. ๕๖)

ปน จ อปรฯ พทโธ ห เทวทตตสส อตตนา ทฏฐสตกมเมส อมนสการสงขาต ปสาสนยกมม กาเรสฯ สงฆเภทขนธเก เจตถ วตถ นทสสนฯ เตน โข ปน สมเยน ภควา มหตยา ปรสาย ปรวโต ธมม เทเสนโต นสนโน โหตฯ อถโข เทวทตโต อฏฐายาสนา เอกส อตตราสงค กรตวา เยน ภควา เตน อชล ปฌาเมตวา ภควนต เอตทโวจ  “ชณโณทาน ภนเต วฑโฒ มหลลโก อทธคโต วโยอนปปตโต อปโปสกโกทาน ภนเต ภควา ทฏฐธมมสข‐ วหารมนยตโต วหรต ภกขสงฆ นสสชชต อห ภกขสงฆ ปรหรสสามตฯ ภควา ตสส วจเนน อนนชานตวา ทวกขตต  “อล เทวทตต มา เต รจจ ภกขสงฆ ปรหรตนต สขเมน วจเนน ต ปฏกขปฯ ตตยมป โข เทวทตโต ตถา ภควนต เอตทโวจ, เอวป สนต ภควา ตกขตตมป ยาจมาน เทวทตต  “สารปตตโมคคลลานมป โข อห เทวทตต ภกขสงฆ น นสสชเชยย ก ปน ตยห ฉวสส เขฬาสกสสาต อปปสาทโวหาเรน อปสาเทสฯ อพทธวสโย โข ปเนต ย ภควา ตสส ตโต อตตร ยาจน ปฏเสเธตฯ ตทา ห โส  “อย ถมภ อตมาน กสสจ น อปจายตต วทตวา เอว เทวทตตสส

๑ วนย. ๗/๑๑๐/๔๑. ๒ สเจ ห การคาดคะเน ๓ ทฏฐานคตอาปชชนตถ ๔ ปณามสมคฆาเตน กได

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๒๙

อเตกจฉตาย ต การณานรเปน วสสชเชสฯ อถโข เทวทตโต  “สราชกายป ม ภควา ปรสาย เขฬาสกวาเทน อปสาเทต สารปตตโมคคลนาเน ว อกกสตต กปปโต อนตตมโน ภควนต อภวาเทตวา ปทกขณ กตวา ปกกามฯ โส ภควา สมนปสส  “ปพเพ เทวทตตสส อญา ปกต อโหส อทาน อญา ปกต, อย เทวทตโต มหจฉภาว อจฉต มเญ, เอตตาวตา น ตฏฐสสต, อห ตณหภโตเยว อภวสส, เอว สนเต, สเจ เทวทตโต ครกกมม อกรสส, อทธา มยห เจว ภกขสงฆสส จ อนตมโส ธมมวนยสส อนตถกรา ครหา อปปชเชยย, กโต นาม ปสสา ภวสสต, มยา เทวทตโต โอกาส ฉนทตวา พทธธมมนสสยโต อปเนตพโพ โหต, ตโต ปร ปน ย เทวทตโต กเรยย กาเยน วาจาย ต ปฏจจ พทธธมมสงฆสส อนตถกรา ครหา น ภเวยย, สชวต ปร องค รกขต เอก วสสปเปน ทฏฐองคล ฉนทนโต วย, ต วน อนวจจ  “อย น ปฏรปการต ครหนฏฐาน น โหตตฯ ม. ๓๓๓ อกเรองหนง โปรดใหทาปกาศนยกรรม (สานวน ๒ พระมหาอภวตร รวบรวม ๐๐๕/๑๗๖)

ปน จปร ภควา สงฆ ปกาสนยกมม เทวทตตสส การาเปสฯ กถฯ สงโฆ เทวทตเตน กตกมมาน น สมปฏจฉตฯ ต วตถ สงฆเภทขนธกคนเถ อาคตฯ อยเมตถ สงเขปตโถฯ ๑ เตน โข ปน สมเยน ภควา มหตยา ปรสาย ปรวโต ธมม เทเสนโต นสนโน โหต สราชกายฯ

อถโข เทวทตโต เยน ภควา เตนชล ปณาเมตวา ภควนต เอตทโวจ ชณโณทาน ภนเต ภควา วฑโฒ มหลลโก อทธคโต วโยอนปปตโต อปโปสกโกทาน ภนเต ภควา ทฏฐธมมสข‐ วหารมนยตโต วหรต ภกขสงฆ นสสชชต อห ภกขสงฆ ปรหรสสามตฯ อล เทวทตต มา เต รจจ ภกขสงฆ ปรหรตนตฯ ทตยมป โข ฯเปฯ ตตยมป โข เทวทตโต ภควนต เอตทโวจฯ

ภควา โข สารปตตโมคคลลานานป อห เทวทตต ภกขสงฆ น นสสชเชยย ก ปน ตยห ฉวสส เขฬาสกสสาต เขฬาสกวาเทน เทวทตต อปสาเทตฯ ภควา จ เทวทตตสส วาท ฉนทต เอวรป อตกกฏ วาท อภาสฯ ภควา ห ตตยวารโต อตตร วาจ น ภาสตฯ ภควา จ เกนจ อวารต เทวทตตสส ถมถธทธ ชานนโต การณวเสน วชสชเชสฯ เทวทตโต ภควตา เอวรเปน เขฬาสกสสาต เขฬาสกวาเทน เทวทตต อปสาเทตฯ

ภควา จ เทวทตตสส วาท ฉนทต เอวรป อตกกฏ วาท อภาสฯ ภควา ห ตตยวารโต อตตร วาจ น ภาสตฯ ภควา จ เกนจ อวารต เทวทตตสส ถมถธทธ ชานนโต การณวเสน

๑ ดรายละเอยดใน วนย. ๗/๓๖๑/๑๗๒.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๓๐

วชสชเชสฯ เทวทตโต ภควตา เอวรเปน เขฬาสกวาเทน อปสาทโต กปปโต อาฆาโต จ หตวา ภควนต อภวาเทตวา ปทกขณ กตวา ปกกามฯ

ภควา ปน ปพเพ เทวทตตสส อญา ปกต อโหส อทาน อญา ปกต, เทวทตโต มหจโฉ มเญ ภวสสต, กถจรห เอตตาวตา น ฐสสต, สเจ เทวทตโต ครก กมม กเรยย, หาน อตตโน เจว ภกขสงฆสส ธมมวนเย อปาทาย จ ภเวยย, พทธนสสยโต ธมมนสสยโต สงฆ‐ นสสยโต จ เทวทตตสส ปกาสนยกมม กเรยยาม, ตโต ย เทวทตโต กเรยย กาเยน วาจาย น เตน พทโธ วา ธมโม วา สงโฆ วา ทฏฐพโพ, อาสวสฑสตองคล ฉนทตวา ชวเตน สทธ อญ องค รกขนโต ปรโส วย, ปณฑตา อนวจจ ครหต น สกโกนตต จนเตตฯ อถโข ภควา ภกข อามนเตส เตนห ภกขเว สงโฆ สารปตต สมมนต เทวทตต ราชคเห ปกาเสต ปพเพ เทวทตตสส อญา ปกต อโหส อทาน อญา ปกต ย เทวทตโต ว เตน ทฏฐพโพตฯ อท ถทธสส ปคคลสส ทารก นคคหเจว การณวสกสส ปฏปทจ ทเปต สเจ อโภ หายนมคคา ภเวยย, อตปปเก หายนมคเค กาต วจนาตตฯ ม. ๓๓๔ ในสวนปคคหะ (พระธรรมกตตวงศ, ขอสอบป ๒๕๕๕)

ปคคเห ปเนต นทสสนภาเวน ทฏฐพพ ย ภควา ตตคเณห อคคภเต สาวเก การณานรเปส เอตทคคฏฐาเนส ฐเปสฯ ภควตา ห กทาจ วเสสโต ปวตตตปคคโห อตถเยว, เอตถ ปน การณ‐ วสกตาย ปตฏฐตตตา สาตต ปวตตพพมล นวาเรต อปปมตโต โหตฯ นทสสน เจตถ ธมมรตนสส ปช กตตกามสส พราหมณสส วตถฯ โส กร จนเตส “พทธรตนสส เจว สงฆรตนสส จ ปชา ปากฏกาต สกกา โหต, ธมมรตนสสาป ปช กรสสาม กนน โข ตสส ปช กโรนเตน กาตพพนตฯ โส สตถาร อปสงกมตวา ปจฉฯ สตถา สเจ ธมมรตนสส ปช กตตกาโม ภเวยย, พหสสต ปเชตต อาหฯ พราหมโณ โก น โข พหสสโตต ปจฉตวา สงฆ ปจฉาหต วตเต ภกขสงฆ อปสงกมตวา ปจฉตวา อานนทตเถโร สาวกสงเฆ อคคพหสสโต โหตต สตวา สหสสคฆนเกน ปณตจวเรน เถร ปเชสฯ เอตถ เหส ภควา อานนทสส อคคพหสสตภาว ชานาตเยว, เตน ต เอตทคคฏฐาเน ฐปเนน ปคคห, โสเยว ตสส พราหมณสส ปช ลทธ อรหต, ยสมา ปน เถโร พทธสส สมพทธ‐ ญาต เจว โหต วลลภอปฏฐาโก จ, สเจ ภควา สย พหสสต ทสเสยย, เอว สต มขโลกนฏฐายต ปรปปวาทา น มจจสส, ตสมา พหสสตสส ทสสน มชฌตตสส สงฆสส ภาร อกาสฯ

อมนา วตตนเยน ภควา ยาว ปรนพพานสมยา การณวสกตาย ปตฏฐโต นามฯ นทสสน เจตถ ปรนพพานฏฐานสส อจจนน ทฏฐพพ ฯ โส ห ภควา เอว ชานาตเยว  “มยห ปรนพพตสส สรรสส ธาตโย อนคฆา ภวสสนต ยา พทธสาสนเกห อภปตถตา เจว ปรคคหตา จาต ฯ ตสมา ห เจ

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๓๑

มหาเสนสส มหานภาวสส รโญ มหานคเร ปรนพพายสส, ยท โส ภควโต สารรกธาตโย อาวรตวา น อเญส นครสสราน วภชตวา อทสส, สารรกธาตโย น พหชชนาน หต สข สาเธต วตถารยสสส; อปจ อเญ นครสสรา อาคนตวา ภควโต ธาตโย ยาเจยย, สเจ โส ราชา มหานครนโท พล ทสเสตวา น อทสส,  โลเก สมปหารภโต มหาสงคาโม อปปชชสส;  กจาป ขททกนครเก ภควโต สรรชฌาปน นาตมหนต โหต, น จ สารรกธาตโย วตถารตา โหนต, น ปน สาธเยเวต ย พห ชนา สารรกธาตนทานา อญมญ สมปหรตวา วนาส ปาปณนต;  เอว สนเต ปปผทปาทสกกาเรห ปเชตพพภตา ภควโต สารรกธาตโย อาวเธห ปชตา ชาตา ภเวยย; สคนโธทเกห ปรปโผสตพพภตา โลหเตน รชตา ชาตา ภเวยย;  ปจฉมา จ ปณฑตา นรนตร ครเหยย,  “อโห วต พทโธ ภควา สพพเยว โหต, เนว ปน อนาคเต อตตโน สารรกธาตน โลหตมกขตภาว ชานาต; โส ห ชวมาโน สพพ โหต สพพวท, ปรนพพโต ปน โลก เอวรป ปรตาป ปาเปต; อนนจฉวกเมตนต ฯ เตน ภควา มหสสาเหน ขททกนครก กสนาร คนตวา ตตถ ปรนพพาย ย สมนปสสต  “นน มยห อมสม นคเร ปรนพพานการณา โทสา น ภวสสนตต ฯ สพพ จ การณ ตสส ภควโต ปรมการณวสกตาย ตเถว ปวตต โหต ฯ สาวกาปสส ภควโต เอวรป ทฏฐานคต อนปฏปชชนต ฯ เตน ห ยาวชชตตนา กทาจนป พทธสาสนปรยาปนโน สมปหาโร น โหต, อตอจฉรยเมเวต ฯ (จบขอสอบป ๒๕๕๕) ม. ๓๓๕ แทจรง พระพทธสาวก (พระมหาอภวฒน รวบรวม, ๐๐๕/๑๗๘ สานวนท ๑)

สมพทธสาวกา ห ปญาภนหารสมปนนา มหาปญา สามตถยสมนนาคตา การณวสก พทธานคาเยว กลปปสาทกา หตวา สฏ สาสนมนรกขนตฯ นทสสนเจตถ อานนทสส วตถนา ทฏฐพพฯ ๑

เอกทา กร ปเทนทโกสโล ราชา สตถาร อปสงกมตวา มม ราชนเวสเน ภกขห สทธ นพทธ ภกข คณหถาต อาหฯ ภควา พทธา นาม เอกฏฐาเน นพทธ ภกข น คณหนต พห ห พทธาน อาคมน ปจจาสสนตต อาหฯ เตนห เอก ภกข นพทธ เปเสถาต น สตถ อานนทตเถรสส ภารมกาสฯ

ปเสนทโกสโล ปน ต ยสส กสสจ ภาร นากาส ภกขสงเฆ อาคเต ปตต คเหตวา อเม นาม ปรวสนตต อวจาเรตวา สตตาห สยเมว ปรวสตวา อฏฐเม ทวเส วกขตโต ปปจ อกาส, ราชกเล จ นาม อนาณตตา อาสนาน ปญาเปตวา ภกข นสทาเปตวา ปรวสต น ลภนตฯ ภกข น มย อธ ฐาต สกขสสามาต พห ปกกมสฯ ราชา ทตยทวเสป ปมชชฯ ทตยทวเสป พห ปกกมสฯ

๑ ดรายละเอยด ใน วฑฑภวตถ (ธ.อ. ๓/๗)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๓๒

ตตยทวเสป ปมชชฯ ตทา อานนทตเถร เอกกเมว ฐเปตวา อวเสสา ปกกมสฯ พหน ขาทนย‐ โภชนยาน อวเสสาน โหนตฯ ปเสนทโกสโล อยยา เอตตกมเม เฉทนมกสต ภกขน กทโธ สตถ สนตก คนตวา เอตมตถ ปจฉฯ สตถา ภกขน โทส อวตวา มหาราช มม สาวกาน ตมเหห สทธ วสสาโส นตถ ๑ เตน น คตา ภวสสนตต อาหฯ เตน ปเทนทโกสโล ราชา อท การณ นสสาย ภควโต ญาตกปรยาปนน วาสภขตตย วาเรตวา ปจฉา อคคมเหสฏฐาเน ฐเปสฯ

ปเทสนทโกสโล ราชา  “ทหรา เจว สามเณรา จ  ‘สมมาสมพทธสส ญาต ราชาต มม สนตก วสสฏฐา นพทธ อาคมสสนตต อธปปาเยน เอว อกาสฯ ภควตา ปน นยยาทนนภาโร อานนทตเถโร ต ภาร สฏ วหต ฆเฏต วายมต, ภควโต วสสาส น วนาเสต, เอว อสต ตสส โทโส ภเวยย, ภควโต จ ครห อปปาเทสสต, อจเจต กสล, นตถ โทโสฯ

ยจ ปเสนทโกสโล ราชา วกขตโต ปปจ อกาส, ทหรา เจว สามเณรา จ ตา ๒ อาคเมสส, เอต การณเมว นาม โหตฯ ราชา ห วกขตโต ปปจ กโรต, ภตตเวลา ปน น วตกกมต, ทหรา เจว สามเณรา จ ฐตาป อาคเมนต, เอตมปน ทหรานเจว สามเณรานจ โต ๓ อตตร นปปตตต ทายกาน จ กสลสมปตตมลก สทธาปสาทรกขณ ปฏคคาหกาน ภาโร โหต, กายสส กลมโถ อนนจฉวเกน การเณน อปปนเนน วนาเสน สทธ สสนทมาโน อปปโก อปปมาโณ โหตฯ อานนทต‐ เถโร อท การณวส ปจจเวกขสสต มเญ, อตตาธปปเตยยวเสน ยถารจยา น ปกกม, โลกาธปปเตยยวเสน จ อตตโน ปรวาเรห พหห ภกขห สทธ น ปกกม, โส ปฏรปการ โหต ธมมาธปปเตยโย การณาวสโก, วนาสโต อตตาน รกขต, ภควโต อปปชชตพพ ครห ปฏพาหต, ปเสนทโกสลสส จ ปสาท รกขตฯ อย อานนทสส ปฏปทา รญา นยยาทนนภาราน มตตาน เจว ราชภฏาน จ อตสยทฏฐานคต ภเวยย, เต ห การณาวสกตาย ต ต ราชกจจ วเหยย, อตตาน โสตถ ปาเปยย รโญ มโนปโทส ทจจรต น จเรยย รฏฐสส เจว รฏฐนวาสน จ อตถ อวนาส รกเขยยฯ เต ทลลภ ปรวารรตนนต วจจนตฯ ม. ๓๓๕ แทจรง พระพทธสาวก (พระมหาสองสน สานวนท ๒)

ราชา อม ปฏจจ ภกขสงเฆน สทธ มยา วสสาส กาต วฏฏต กถนนโข กรสสามต สมมาสมพทธสส าตธตร เคเห กาต วฏฏตต เอว จนเตตวา เอก เม ธตร เทนตต สากยาน

๑ ธ.อ. ๓/๗. ๒ ตา สมพนธเขากบอะไร บณฑตพงวนจฉย ๓ ตนฉบบพมพน ปรากฏม โต เรยงอยโดดๆ นาจะพมพเกน

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๓๓

สนตก สาสน เปเสส ปจฉา วาสภขตตย อตตโน เคเห กตวา มเหสฏาเน เปสฯ ย อานนทตเถ โร เอว อตตโน การณวสกตาย กลสส ปสาท รกขนโต อฏาส, อจเจต กสล นทโทส ฯ กถ ฯ โส อตตโน สามตถเย สททหนเตน สตถนา นยยาทตภาโร อโหส, ตสมา อนกขตตธโร หตวา สาธนา ต ภาร กาต วายเมยย ฆเฏยย สตถนา อตตโน นย ยาทตธร น ปรหาเปยย,

ถาไมเชนนนตนกจะไดรบโทษเสยหาย ทงจะเปนขอระคายกระเทอนถงพระบาทยคลอกดวย อนง การทพระเจาปเสนทโกศลเสดจออกชาแลตองยนคอย นกเปนเหตหนง แตวาอานาจแหงขอเหตน ยงไมพอทจะใหกลบเสยไดโดยปราศจากทางเสยหาย โน เจ ฯ สย อกนต โทส ปาปณสสต เตน จ การเณน สตถป ครหา ภเวยย ฯ อปจ ย ปเสนท โกสโล นกขมนโต จรายต, ย จ ภกข ยาว ตสสาคมนา ตาว ตา สย อท เอก การณ โหต ฯ เอตถ ปน การณวเสน ภกขห สโทสภาเวน นวตตต น วฏฏต ฯ เพราะวาแมเสดจออกชา กยงไมลาจนถงลวงเลยโภชนกาล แลแมตองยนคอยนาน กยงไมเนนจน เกนกวาทจะทนได ฯ อนงการรกษาศรทธาปสาทะอนเปนมลแหงกศลสมบตของทายก ยอมเปน หนาทของปฏคาหกทงหลาย ความเหนอยยากลาบากกายเมอเทยบกบความเสยหาย อนจะเกด เพราะความทาไมสมควรนนแลว กเปนการมประมาณนอย ฯ พระมงคลวเสสกถา หนา 336

โสป ห ปเสนทโกสโล นกขมนโต จรายต, ตถาป กาโล น โภชนากาลาตกกนโต โหต, เตป จ ยาว ตสสาคมนา ตา นจรสเสว อาคเมต สกโกนต ฯ ย สทธาปสาทานรกขน ทายกาน กสลสมปตต มลภต โหต, ต ปฏคคาหกาน ธร นาม โหต ฯ ภกข ห อนนจฉวกาย กรยาย อปปชชตพพ โทส คเณตวา กลนตกายจตตา น ปกกเมยย เอตถ จ ภกขห ปมาณ น คเหตพพ ม. ๓๓๖ ขอนเปนมลให ม. ๓๓๖ พระอานนทเถรเจา

ม. ๓๓๖ ในการรบคนเขาทาเปนบรรพชต (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๗๒) ธมมวนเย ห ปพพชตกาเม กลปตเต วจนตวา ปฏคคาโห เอว เวทตพโพฯ ปฐมโพธกาเล

พทโธ ภควา โย กลปตโต ชาตสทโธ ธมมวนเย ปพพชตกาโม โหต ต สยเมว อปสมปาเทสฯ สา “เอหภกขอปสมปทาต วจจตฯ อถาปรภาเค อนพทธา สาวกา พหกาเยว, เต จ ธมม ปกาเสต

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๓๔

ปฏพลา อเหส, ตสมา พทโธ เต ทสาวทสาส ธมม ปกาเสต อยโยเชสฯ เต เถรา จารกจรมานา ยทา ตตถ ตตถ กลปตตา ชาตสทธา อธ ปพพชช อภกงขนต ตทา เต อาทาย สตถ สนตก อาคนตวา สตถาร ปพพชช ยาเจสฯ อปเปกทา เต กนตารทธานโต อาคตา ตปปจจยา อาจรยาป ปพพชชาเปกขาป กลมนตฯ สาสนธมมวตถารณ ห น เกวล สทธ อปปาเทต โอวาททานวเสน ปวตเตตพพ, อถโข ปฏปตตกาเลป สข อปปาเทต สถล กตวา ปวตเตตพพฯ สเจ ห สถลากรเณน ปวตเตตพพ, เต กลปตตา สทธาสมปนนาป หตวา อฏฏเยยย หราเยยย “สาสนธมมสส ห อนชานนมป ทกกร โหต กการณา ปนสส อนปฏปตต ทกกรตราตฯ อปจ ทฆทสสห อาจรเยห ยาว อตตโน สสสา กจเจส ปฏพลา หตวา คณ ปรหรต กรณยาน กาตจ สกโกนต ตาว เนส วญาต วนยนสกขาปนสงขาต กจจ อวชหตเยว โหตฯ อมนา การณวเสน สาวกาน ภกขน กลปตต ปฏคคเหตวา  “พทธ สรณ คจฉามตอาทนา วจเภเทน อปสมปาเทต อนญาสฯ อย  “ตสรณคมนปสมปทาต วจจตฯ อมนา อปาเยน สาสนธมโม ขปปเยว วตถารโต โหตฯ ม. ๓๓๗ แตวธนยงสาเรจดวยอานาจบคคล (สานวน ๑ พระมหาสองสน, ๗ ต.ค. ๕๕)

อย ปน สรคมนปสมปทา ปคคลวเสน สมปชชต, ยาว สาวกสงโฆ น เถรนวมชฌมาน วเสน รตตมหตต เวปลลมหตต ปตโต โหต ตาว อารกขาปรหารสงขาต สงฆกรณย อปโป ภาโร ภเวยย เอว สนเต สพพ สงฆกรณย เอกชนสส ภาร กาต วฏฏตฯ สาวกสงเฆ ปน เถร‐ นวมชฌมาน วเสน เวปลลมหตต ปตเต อารกขาปรหารสงขาต สงฆกรณย มหา ภาโร ภเวยย, สพพ สงฆกรณย เอกชนสส ภาร กาต น วฏฏตฯ ยงกจ ห กจจ เอกชเนน อตตโน จนตนวเสน กต โหต สพพนต อตตโน เวกลล สเขน คจฉต วรชฌต วาฯ กสมาฯ สพพนต ห อตตโน สวนทสสนจนตนาตต โหตฯ โส เจ พาโล โหต อพยตโต อปฏพโล ราคาทกกเลสทาสพยคโต, ตสส สพพนต เยภยเยน เวกลล คจฉต วรชฌต วา, สจจภต ปรปรคต วา อปปก โหตฯ

ตตราย อปมา สมาหรตพพาฯ เอโก ชโน ย ย สณาต วา ปสสต วา จนเตต วา ต ต สตทฏฐจนตต เอกทา สจจภต โหต, เสส วรทธ, น ตถา อเนกา ชนาฯ ตถาห ยสส กสสจ วเสน เนวท พทธสาสน อทธนย โหต จรฏฐตก อท ปน สพเพส สาวกาน วเสน พทธสาสน อทธนย โหต จรฏฐตกฯ อมนา การณวเสน ยทา อนพทธา สาวกา รตตมหตต เวปลลมหตต ปตตา, ตทา โส ภควา อปสมปทกมม สงฆการก กตวา สาวกาน ภกขน กลปตต ปฏคคเหตวา  “สณาต เม ภนเต สงโฆ ฯเปฯ โส ภาเสยยาต ญตตอนสสาวนาย อปสมปาเทต อนญาสฯ อย ญตตจตตถกมมปสมปทาต วจจตฯ อปรภาเค ปน สามเณรสส ปพพชชาภาเวน

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๓๕

ตสรณคมนปสมปท อนญาสฯ อภย อปสมปทาวธาน สปญตต ตนตภต โหต, สาวเกห ยาวชชตนา ปรมปราย ปฏปชชต โหต อสมหนตฯ อย จรยา การณวสกต ทสเสต  “การณวสโก โข ย หต สข เอกเสน คณสส ภเวยย ต กาตกาโม ทฆทสส โหต ปรตถกาโม จาตฯ อย การณวสกตา เอว ปพเพ วตตนเยน อภนหารสมปนนสส กตาธการสส สนตาเน วชชตฯ ม. ๓๓๗ แตวธนยงสาเรจดวยอานาจบคคล (สานวน ๒ พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๘๑)

อย ปนปาโย เอกเกกสส ภกขสส วเสน สมปชชตฯ ภกขสงฆปรหาโร ห ภกขสงเฆ รตตมหตตเจว เวปลลมหตตจ อปปตเต อปปภาโร โหตฯ ตทา เอเกน ภกขนา ภกขสงฆ ปรหรต วฏฏต, โส ภกขสงฆปรหาโร ภกขสงเฆ รตตมหตตเจว เวปลลมหตตจ ปตเต มหนตภาโรเยว โหตฯ ตทา เอเกน ภกขนา ภกขสงฆ ปรหรต น วฏฏตฯ

เอโก ห ภกข มหนตภาโร สาสนกจจาน กโรนโต สพพโส ตาน วจาเรต น สกโกนโต สฏ ขลต ปาปณาตฯ อตถโต เอโกว สพพาน สาสนกจจาน ปรปเรต น สกโกตฯ อโถ ต พทธสาสน ตฏฐนต น ยสส กสสจ วเสน ปตฏฐาต, ตมปน สพเพส สาวกาน วเสน ปตฏฐาต สวตตต จฯ

เตเนว สมมาสมพทโธ ภกขสงเฆ รตตมหตตเจว เวปลลมหตตจ ปตเต ภกขสงฆสส ญตตจตตถกมมอปสมปทาย อปสมปทกมม อนญาสฯ ตสรณคมนปสมปทา ปน ปจฉาภาเค สามเณร ปพพาเชต อนญาตาฯ อย ทวธาป อปสมปทา กลยาณตนตกา หตวา ปจฉเมห สาวเกห ยาวชชตนา ปรมปราย ปฏปนนา โหตฯ อทมป การณวสกสส ปฏปท ทเปต สงฆสส อตถ หต สข ปเรจารก อภปตเถต, ทฆทสส จ โหต ธมมาธปเตยโย, โน อตตาธปเตยโยตฯ เอว วตตนเยนาย การณวสกตาย กตปญาภนหารสส จตตสนตาเน ปวตตตฯ (ขาด ม. ๓๓๗ สมเดจบรมบพตร) ? ขนตโสรจจกถา, ราชสงคหกถา ม. ๓๔๐ ขนต นน (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๗๔, พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๘๒)

ขนตต ปเนตถฯ ๑ ขนต นาม สมปตตาน อมนาปวตถน ขมน สหนฯ สา ฆรเมสน ๒

หตกกรา สงฆสส จ สามคคอารกขกา โหตฯ สา ห ภควตา อาฬวกสตเต ธตนาเมน อททฏฐา ยสเสเต จตโร ธมมา สทธสส ฆรเมสโน สจจ ธมโม ธต จาโค ส เว เปจจ น โสจตตฯ ๑

๑ ดวเคราะหใน ม. ๑๑๙. ๒ ใชศพทคลอยตามในคาถา

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๓๖

ตตราย อธปปาโยฯ สงฆปรยาปนนา ชนา สเจ อญมญสส อชกา ภเวยย, เมตต รกขต สกโกนตฯ ยทา ปเนเต กฏลจตตา กฏลปฏปนนา โหนต ตทา เนส เมตต ภชชตฯ โย ทฏฐมโน โกธโน ทมนาปคโต อกขโม อนธวาสโก โหต โส สหสา กจ กมม กโรต เมตตเภทโก จ โหตฯ สเจ ห โส ทเมน เจว ขนตยา จ สมนนาคโต ภเวยย, ต สาหสกกมม วชหต สกโกตฯ โย เยน เกนจ มตเตน สหสา อตวากยาทห อปททโต ภเวยย, โส เจ อตตโน ขนต ปคคณเหยย, เตส ทวนน เมตต สนตฏฐตฯ สเจ โส อปททโต น ขนตโก สยา, ตสส จ ตาทส ปฏกเรยย, เตส เมตต ภชชตเยวฯ สเจ ห เอกคณปรยาปนนา ชนา มจฉรโน อตตทตถปญา สทตถปสตา หตวา ปรตถปรหานกาเรน สทตถ คเวเสยย, เตส เมตต น จรสเสว สนตฏฐตฯ สเจ ปน จาครตา หตวา อญมญสส หต อาทเรน กเรยย, เตส เมตต อทธนยา โหต จรฏฐตกาฯ อต ภควา ขนตยา ฆรเมสหตกกรสามคคอารกขภาว อททสฯ ม. ๓๔๐ โดยนยน (พระธรรมกตตวงศ, พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๘๒)

อมนา นเยน สมผปปลาปอพภกขานกถตา วาจา เจว อตกกมอนตถกาม กตกมม เจว ตาย ขนตยา อารมมณวตถภตาน โหนตฯ ย ปคคล ตาทส อารมมณวตถ ผสต, โส ขมเนน วปสเมต จนเตต น ปฏกโรต, โสเยว ขนตวาท นามฯ เตน วตต ขนตยา ภยโย น วชชตตฯ ๒ น สา ขนต ทสวธราชธมมเทสนคาถาย อาคตาน ราชธมมาน อญตรา โหตฯ ราชา จ อมาย ขนตยา อสมนนาคโต หตวา สหสา จรต, รฏฐวาสส จ เมตตาย อปคตจตโตต ปญายตฯ ม. ๓๔๑ สมเดจวชรนทร (พระธรรมกตตวงศ, ๐๑๑/๒๗๐)

สกโกป เทวานมนโท ขนต ปสสต อมา คาถา อภาส เอตเทว อห มเญ พาลสส ปฏเสธน ปร สงกปต ญตวา โย สโต อปสมมต โย หเว พลวา สนโต ทพพลสส ตตกขต ตมาห ปรม ขนต นจจ ขมต ทพพโล กทธ อปปฏกชฌนโต สงคาม เชต ทชชย อภนนมตถ จรต อตตโน จ ปรสส จ ชนา มญนต พาโลต เย ธมมสส อโกวทาตฯ ๓

๑ ส.ส. ๑๕/๘๔๕/๓๑๖. พระมงคลวเสสกถาวา สจจ ทโม ธต จาโค ๒ ส.ส. ๑๕/๘๗๕/๓๒๕. ๓ ส.ส. ๑๕/๘๗๓‐๕/๓๒๕.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๓๗

ม. ๓๔๑ ในฝายบรรพชต (พระธรรมกตตวงส, พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๘๒) ปพพชตปกเข ปน ขนต สมมาสมพทธสส ทสปารมน อญตรา โหตฯ ตตรายมตโถฯ

ภควา ห อนตตร สมมาสมโพธ อภสมพชฌตวา พทธกจจ กโรตฯ เอกทา ภควา โกสมพย พทธ‐ กจจ กโรตฯ มาคนทยา อเทนสส รโญ เทว ปพพกาเล ภควนเต เวร อปนยห เยน ตสสา ปตา ต ภควโต ปาทปรจารก ททตกาโม อโหส, ภควา ต อคคเหตวา ปฏกเล อมนาเป สรเร โทส ทสเสต ธมม กเถสฯ สา มาคนทยา รปมทา ธมเม อภาวตปพพา หตวา ภควา อตตานเมว ครหตต มเญต, สา นาคราน ลจ ทตวา สมณ โคตม อนโตนคร ปวสตวา จรนต ทาส‐ กมมกรโปรเสห สทธ อกโกสตวา ปรภาสตวา ปลาเปถาต อาหฯ ภควา ปน ขนตยา ปตฏฐโต กจ วการ อทสเสตวา ยถารห ตตถ พทธกจจ กโรตฯ ภควา จ อตตโน กรณย อารพภ อม คามมาห

อห นาโคว สงคาเม จาปาโต ปตต สร อตวากย ตตกขสส ทสสโล ห พหชชโนตฯ ๑

(ขาด ม. ๓๔๒ นอกจากน) ม. ๓๔๒ ในคราวชมนมสงฆ (สานวนท ๑ พระมหาสองสน ๓ ธ.ค. ๒๕๕๕)

มหาสมาคเม ห สาวกาน สนนปาโต จาตรงคสนนปาโตต วจจต ๒ , โส สนนปาโต  “อย เอโก ภควโต สาวกาน สนนปาโต อโหส สพเพสเยว ปรสทธาน อรหนนาต ขณาสวาน, อย เอโก ภควโต สาวกาน สนนปาโต อโหส เอหภกขอปสมปทาย ปพพชตาน, อย เอโก ภควโต สาวกาน สนนปาโต อโหส อฑฒเตรสาน ภกขสตาน อนชฌฏฐาน สย สนนปตตาน, อย จ เอโก สนนปาโต อโหส พราหมณาน สวรตตวธกรณตถสมมตาย โปราณนกขตตยตตาย มาฆปณณมาสนยาต เอว จตห องเคห สมนนาคโต โหตฯ ภควา ปเนตถ เตส ธมม เทเสนโต ปฐม ภกขน คณสมปตตภเตน ขนตสเสน  “ขนต ปรม ตโป ตตกขาต ย โอวาท อททส โส โอวาทปาฏโมกขนต วจจต

๑ ข.ธ. ๒๕/๓๓/๕๗. ๒ ในคมภรปปญจสทน (ม.อ. ๓/๒๓๘) อธบาย จาตรงคสนนบาต วา

จตรงคสมนนาคโต สนนปาโต อโหสฯ ตตรมาน องคาน, มาฆนกขตเตน ยตโต ปณณมอโปสถ‐ ทวโส, เกนจ อนามนตตาน หตวา อตตโนเยว ธมมตาย สนนปตตาน อฑฒเตรสาน ภกขสตาน, เตส เอโกป ปถชชโน วา โสตาปนนสกทาคามอนาคามสกขวปสสกอรหนเตส วา อตโร นตถ สพเพ ฉฬภาว, เอโกป เจตถ สตถเกน เกเส ฉนทตวา ปพพชโต นาม นตถ สพเพ เอหภกขเยวาตฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๓๘

ขนต เหตถ ตณณมป โลภโทสโมหาน ปทฏฐานภตสส ทกขการณสส ขมน สหนฯ โลภสส ปทฏฐานภตาน ทกขการณาน สตณหปปาสาทนฯ โทสสส การณภตาน ทกขการณาน โสตกณฏกาน ทรตตาน วาจานฯ โมหสส จ ปทฏฐานภตาน ทกขการณาน ขราน ทกขาน เวทนานฯ โย สมโณ นาม โหต, โส ขนตธมมปยตโต หตวา สพพสส วตตปปการสส สมทยสส ขมต สหต สกโกตฯ เอวมย คหภตสสป ปพพชตภตสสป มหาปรสส ขนตธมโม โหตฯ กจาป ห สา ขนต สนทรา กลยาณา โหต, ยทา ปน มจฉา ปวตตตา โหต, ตทา อตถ สาเธต น สกโกต, โทส วา อปปาเทต, ยทา จ สมมา ปวตตตา โหต, ตทา สนทร ผล อปปาเทต สกโกต, ยถา ห กจ เภสชช กจ โรค ตกจฉต สกโกต, ยทา เภสชช อญ โรค ตกจฉต กต, ตทา ต วปสเมต น สกโกต, สเจ ปน เภสชช เตน วสภาคภต ภเวยย ต โกเปต สกโกต, ยทา ปน โรเคน สภาค เภสชช กต โหต, ตทา โรโค วปสมมต, เอว สมปทมท ทฏฐพพฯ ม. ๓๔๒ ในคราวชมนมสงฆ (สานวนท ๒ พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๘๓ ผดหลายแหง)

โย ห มหาสมาคเม สาวกสงฆสนนปาโต จตรงคนปาโตต วจจต โส สพเพเต สาวกา ปรสทธา ขณาสวา, สพเพเต เอหภกขอปสมปทาย ปพพาชส, สพเพเต อนามนตตา ภควโต สนตก อาคตา, โส ทวสโต พราหมณาน สวาราตวธาน ๑ กเตน โปราณกขตตภเตน มาฆนกขตเตน ยตโต ปณณจนโท โหตต จตห องเคห สมนนาคโตฯ ตทา เตส ภควา ปาตโมกข อททสฯ ต อททสต ปาตโมกข โอวาทปาตโมกขนต วจจตฯ ภควตา ปฐมคาถาย ขนต ภกขสส สมมตต‐ อททฏฐา ขนต ปรม ตโป ตตกขาตฯ ๒

ตตราย อธปปาโยฯ เอตถ จ ขนต ตณณ โลภโทสโมหาน ปทฏฐาน ทกขการณขมน สนธาย วตตาฯ สตณหปปาสา ห โลภสส ปทฏฐานา ทกขสมทยา โหนตฯ โสตวชฌนก อตวากย โทสสส ปทฏฐาน ทกขสมทย โหตฯ ตพพา ทกขเวทนา โมหสส ปทฏฐานา ทกขสมทยา ๓ โหตฯ สมโณ ขนตโก หตวา สพเพส ทกขาน การณ ขมตฯ ๔ อจเจว สา ขนต คหฏฐภตสส เจว ปพพชต‐ ภตสส จ มหาปรสสส ธมมภตา โหตฯ กจาป ขนต กลยาณา โหต, มจฉาปวตตยา ปน อตถ น สาเธต, โทสจ อปปาเทตฯ สา ปน สมมาปวตตตา อตถ สาเธตฯ ตตราย อปมาฯ ยถา ห กจ เภสชช อญ โรค ตกจฉต, ปคคโล ปน อญ ตกจฉต ต เภสชช นโยเชตฯ ต เภสชช ต

๑ มพรธวา สวาราต อาจจะเปนบาลไทย พงเทยบกบคาวา สวรตต แลวเลอกใชใหเหมาะเถด ๒ ดรายละเอยดใน ท.ม. ๑๐/๕๔/๕๗. ๓ สมทย ป. เปนนามนาม ทาไมทานใชเปนคณนามได บณฑตพงพจารณาใหรอบคอบ ๔ อดทนซง ถกตองหรอไม บณฑตพงวนจฉย

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๓๙

โรค วปสเมต น สกกเณยยฯ สเจ ต เภสชช โรคสส วสภาค สยา, ตมป ตเมว วฑเฒต สกโกตฯ ปคคโล ปน สมมา โรค ตกจฉต ต เภสชช นโยเชต, โรโค วปสเมต, เอว ขนโตปเมยยฯ สา จ ขนต มจฉาปวตตตา กทาจ

ยทา น มญต พาโล ภยา มยาย ตตกขต อชฌารหต ทมเมโธ โคว ภยโย ปปายนนตฯ ๑

วตตสส เวปจตตสส อสรนทสส วาจาสทสา โหตฯ สา ปน ขนต สมมาปวตตตา อตถ สาเธตฯ วตตเหต สกเกน เทวานมนเทน อภนนมตถ จรต อตตโน จ ปรสส จาตฯ ๒ เตนาห ภควา จตส อปสเสเนส สงขาเยก อธวาเสตตฯ ๓ อมาย จ วาจาย ภควา สมมา ปจจเวกขตวา ปวตตต ขนต อปสเสนธมโมต อททสฯ

กจาป ห สมโณ ขนตยา สมนนาคโต โหต ภควาป ปน ทจจรตาน กโรโต สทธ‐ วหารกสส ปณาม กาต อปชฌายสส อนญาส, อาวาสโต ปาปกสส ภกขสส ปพพาชนยกมม กาต สงฆสส อนญาส สาสน อวมญมานสส อตจรนตสส จ อปาสกสส ปตต นกชชต สงฆสส อนญาสฯ ภควา ปน เตส สจรตาน จรนตาน ปณาม วปสเมต, เอวห อสต เตส ปาโป ภยโยโส มตตาย วฑฒตฯ อปจ เต ชนา สต ปฏลภตวา กลยาณกมม กโรนตฯ สเจ ภควา เตส น ขเมยย, เต กลยาณกมม กาต โอกาส น ลภนต, นราสา หตวา กลยาณกมม น กโรนตฯ ตสมา ขนต สามคคสนตรกขนตถาย ปวตตตา อภนนมตถาย ปวตตต อตตโน จ ปรสส จฯ วตตเหต สกเกน เทวานมนเทน อภนนมตถ จรต อตตโน จ ปรสส จาตฯ สาย ขนต อาทมงคล‐ วเสสภตาฯ ม. ๓๔๓ โสรจจะ นน (พระธรรมกตตวงศ, ๒ ม.ค. ๒๕๕๖)

โสรจจนต เอตถฯ พยชนโต ห โสรจจ นาม สนทรธมเมส รตสส ภาโวฯ อตถโต ปน นวาตวตตตา เจว อสสาทยตตตา จ โสรจจ นามฯ ตสส ลกขณ เอว ปรญาตพพฯ โสรจจสมปนนา ห อเญห สทธ ภณฑนกลหวคคหววาเท กาต น อจฉนตฯ สเจ เตสมญตร อปปชเชยย, ต วปสเมต ยงกจ สขม อปาย ปโยเชนตฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ เอก มชฌวตตภต ปณฑตปรส วนจฉยการก กตวา นโยเชนต, ตสส จ วนจฉย ๔ อนปฏปชชนตฯ

๑ ส.ส. ๑๕/๘๘๑/๓๒๗. ๒ ส.ส. ๑๕/๘๗๕/๓๒๕. ๓ ท.ปา. ๑๑/๒๓๖/๓๒๖. ๔ สนทรธมเม/โสภณธมเมส, เวมชฌกภต/มชฌวตตภต, วนจฉยการก/วนจฉยการ,

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๔๐

ตตร ห สกกสยตเต วตถ นทสสนฯ ภตปพพ เทวาสรสงคาโม สมปพยฬโห อโหสฯ อถโข เวปจตต อสรนโท สกก เทวานมนท เอตทโวจ โหต เทวานมนท สภาสเตน ชโยตฯ สกโกป เทวานมนโท เวปจตต อสรนท ตเถว อโวจฯ เทวา จ อสรา จ วนจฉยกรณตถาย ปารสชเช ฐเปสฯ ยสมา ปเนเตส อสรา ตาวตสภวเน ปพพเทวา โหนต ตสมา สกโก เทวานมนโท เวปจตต อสรนท ปฐม ภณาเปสฯ สกโก เทวานมนโท ปจฉา อกาสฯ เตส เวปจตต อสรนโท ภเสน ทณเฑน ธโร พาล นเสธเยตอาทก ๑ กถ อกาสฯ สกโก เทวานมนโท สทตถปรมา อตถา ขนตยา ภยโย น วชชตตอาทก ๒ กถาห ขนตยา ปสส อภาสฯ เต อญมญสส ปฏวาท อภาสสฯ ปฏวาทตโถ ห ปพเพ วตตนโยเยวฯ ปฏวาทาวสาเน ปารสชชา เวปจตตนา อสรนเทน ภาสตา กถา สทณฑาวจรา สสตถาวจรา โหต สมปหาราย สวตตต สกเกน ปน เทวานมนเทน ภาสตา กถา อทณฑาวจรา อสตถาวจรา โหต วเหสาวปสมาย สวตตต, สกกสส เทวานมนทสส สภาสเตน ชโยต วนจฉย อกสฯ อต เทวา เจว อสรา จ โสรจเจ ปตฏฐตา อญมญสส สมปหารปจเฉเทน สงคาม‐ วปสมาวธ คเวสนตฯ

ปคคลาน เจว รฏฐาน จ (อนตเร) ววาโทป ภเวยย, เอตถ เจ โย โกจ มชฌวตตภโต ปคคโล มชฌฏฐวนจฉยทายกนโยชนาทนา อปาเยน เต สมคเค กเรยย ตจ ววาท วปสเมยย, โส โสรจเจนเยว วปสมโต นาม โหตฯ อปจ อาณาย ปวตตาปนารห การณ ภเวยย, เอตถ ปน อาทมห อาณาย อนาโรปนตถาย ยงกจ อปาย ปโยเชนต, เอวมป ต โสรจเจน วปสมต นาม โหตฯ ภควโต ปาปสมาจารสส ภกขโน ปพพาชนยกมม กาต อนชานน เอตถ นทสสนฯ ตตราย สมมาวตตนาฯ โส ภกข ตกขตต สมมา วตตพโพ ตสส ปฏนสสคคาย, สเจ ปฏนสสชเชยย, อจเจต กสล, โน เจ, พยตเตน ภกขนา ปฏพเลน สมนภาสนวธนา ต กมม กาต สงโฆ ญาเปตพโพฯ

ยถาวนจฉต/วนจฉย ๑ ส.ส. ๑๕/๘๗๒/๓๒๔. ๒ ส.ส. ๑๕/๘๗๕/๓๒๕.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๔๑

ม. ๓๔๔ อนง เมอมเหตอนจะพงใชขนต (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๗๖) อปจ ขนตยา ปวตตาปนารห การณ ภเวยย, ตตถ  “อจตตกตา นาม ปกตยา ปวตตต วา 

“สพเพ สตตา กมมสสกา กมมทายาทา กมมโยน กมมพนธ กมมปฏสรณา ย กมม กรสสนต กลยาณ วา ปาปก วา ตสส ทายาทา ภวสสนตต ๑ วา เอวมาทน จนตเนน จตต วปสเมต อปาย โยเชนตฯ ขนตโสรจจ ห อญมญสส ปจจโย โหตฯ ตสมา โสรโต ขนตยา อนฏฐ อมนาป อธวาเสต สกโกต, ขนตโกป โสรจเจน อฏฏยมาน จตต วปสเมตวา อสสาทยตต กาต สกโกตฯ อต อเม เทว ธมมา ยคนทธา ปวตตนตฯ ม. ๓๔๔ ชนมโสรจจะเปนธรรม (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๘๔ เทยบ ม. ๒๕๔, ๓๑๓)

ชโน โสรจเจน สมนนาคโต สโต สมปชาโน ทฆทสส โหต, กจ สหสา น กโรต, ปจฉา วปฏสารโต ขลตา อารโก โหตฯ ตสมา โสรจจ อคคมงคล หตวา วฑฒสรโสตถ อปปาเทตฯ อทมป ทตยมงคลวเสสภตฯ

รฏฐาภปาลโนปาโยต เจตถฯ รฏฐ อภปาเลต เอเตนาต รฏฐาภปาลโน, รฏฐาภปาลโน จ โส อปาโย จาต รฏฐาภปาลโนปาโยฯ อทาน ปเนตถ ชนหทยปาสนสงขาต ๒ สงคห กเถสสามฯ อย ห ชนตาย สามคค ปรปาเลต สนธาเรต พลวปปจจโย หตวา สวตตตฯ เตเนส โปราณกาจร เยห สงคหวตถกถาย จกกวตตวตตกถาย จ ราชกรณยภาเวน ทสสโต โหตฯ ตตถ สงคหวตถ กถาย จตพพธาน สงคหวตถน ทสสตาน, สสสเมธ ปรสเมธ สมมาปาส วาจาเปยยจาตฯ เตส รฏเฐ สสสสมปาทเน รโญ เมธาวตา สสสเมธ นามฯ ภตเวตตนาทอนปปทาเนน ราชป รสสงคณหเณ รโญ เมธาวตา ปรสเมธ นามฯ ทานาทห สมมา ชนหทยปาสเน รโญ เมธาวตา สมมาปาส นามฯ สณหาย ปยาย เปมนยาย ทหยงคมาย วาจาย ภณน วาจาเปยย นามฯ ๓

อมาน ห รฏฐสส อทธ วรฬห เวปลล ปหตนนปานภาวจ อปปาเทต สวตตนต, นรคคลานต ปวจจนตฯ โจรภยาทน นตถตาย ฆรทวาเรส อคคลาน อภาวโต นรคคล นามฯ อท ปจม สงคหวตถฯ กสกมม ปน ปรมทสฏฐตาน รฏฐาน พลวปปจจโย โหต, ยถาห นตถ ธญสม ธนนตฯ สเจ ตสม ตสม รฏฐมห ชนาน กสกมม ปรปณณผล ภเวยย, ต อทธ วรฬห วปล ปหตนนปาน โหตฯ ตโต กสกมมสส อปตถมภน สสสเมธปรยาปนน ราชกรณย โหตฯ

๑ เทยบ อง.ปจก ๒๒/๕๗/๘๒. ๒ ยดเหนยวนาใจคน ๓ ส.ส. ๑๕/๓๑๕/๑๑๐, อง.จตกก. ๒๑/๓๙/๕๔.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๔๒

โยธาทโย จ ราชปรสา อตตโน อตตโน อายาวหาน กมมนตาน ปโยเชต โอตาร น ลภนต, ตสมา ชวตกปปนตถาย ราชกจจปยชนตถาย พลวปปจจยภาวตถ ธน ลทธ เจว ตตราชกจจ‐ ปยชนตถาย จ อสสรยฐานนตเรส ฐาปเนน ปคคห ลทธ อรหนตฯ ตโต ราชปรสาน อปตถมภน ปรสเมธปรยาปนน ราชกรณย โหตฯ วณชชกมม นาม รฏฐสส พลวปปจจยภต โหต, ตถา กสกมม, ยทา โข วณชชกมม ผลสมปนน โหต, ตทา รฏฐ อฑฒ โหต ปหตธนฯ

ยทา รฏเฐ สพเพ วาณชกา สเขน นรปสคคภาเวน วณชช ปยชนต, ตทา วณชชกมมสส อปตถมภน ราชกรณย โหตฯ อทป ชนหทยปาสนปรยาปนน สมมาปาส นามฯ วาจา นาม ปคคลาน อชฌาสยสส ปรทปน โหตฯ ยทา ห มหาราชา สณหาย ปยาย วาจาย รฏเฐ สพเพ ชเน สลลปต เจว อฬารชฌาสเยน จ เตส ปฏสนถาร กโรต, ตทา เต ราชา เมตตาทยาลโก โหตต รโญ มหฬารชฌาสยภาว ปชานนต, ตปปจจยา เต ราชาน ปยายนต เจว รเญ ภตตกา โหนตฯ ยห รโญ ชนาน สณหาย ปยาย วาจาย สลลปน โหต ตป ราชกรณย โหตฯ ยทา ห สพเพเต อตตโน โปสาวนตถาย ราชปตถมภตา โหนต ตทา โจรภยาทน นตถฯ ม. ๒๔๕ พระเจามหาวชต (พระมหานพพร แตงตามพระไตรปฎก ซา ม. ๓๑๔, ๒๕๕)

โส กร ราชา มหาวชโต คามนคมฆาตเก โจเร คณหต ปโรหต พราหมณ อามนเตตวา อหเมต ทสสขล วเธน วา พนเธน วา ชานยา วา ครหาย วา ปพพาชนาย วา สมหนสสามต ๑ อาหฯ ต สตวา ปโรหโต พราหมโณ ราชาน มหาวชต เอตทโวจ น โข ปเนตสส ทสสขลสส เอว สมมา สมคฆาโต โหต, เย เต หตาวเสสกา ภวสสนต เต ปจฉา รโญ ชนปเท วเหเฐสสนตตฯ ตโต ราชา มหาวชโต อญมญสส วเหฐน วทธเสต มหายญสงขาต รฏฐปปสาสโนปาย ปเรส, กถ, ม. ๓๔๕ ทรงสงเคราะหชนชาวนา (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๖๒ ซา ม. ๓๑๔, ๒๕๕)

เย ปน รโญ ชนปเท อสสหส กสโครกเข เตส ราชา มหาวชโต พชภตต อนปปทาส, รโญ ชนปเท อสสหส วาณชชาย เตส ราชา มหาวชโต ปาภฏ อนปปทาส, เย รโญ ชนปเท อสสหส ราชโปรสา เตส ราชา มหาวชโต ภตตเวตตน อนปปทาส, เตว มนสสา สกมมปสตา

๑ นาศพทและขอความมาจากพระไตรปฎกบาล ฉบบ สยามรฏฐสส เตปฏก (ท.ส. ๙/๒๐๖/๑๗๓) แปลตามสานวนพระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง (ท.ส. ๙/๒๐๖/๑๗๔) วา เราจกปราบปรามเสยนหนาม คอโจร ดวยการประหาร ดวยการจองจา ดวยการปรบไหม ดวยการตาหนโทษหรอเนรเทศ...อนการปราบปราม ดวยวธเชนน ไมชอวาเปนการปราบปรามโดยชอบ ...

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๔๓

รโญ ชนปท น วเหเฐส, มหา จ รโญ ราสโก อโหส, เขมฏฐตา ชนปทา อกณฏกา อนปปฬา, มนสสา มทา โมทมานา อเร ปตเต นจเจนตา อปารตฆรา มเญ วหรสตตฯ ๑

? ธมมกามตากถา ม. ๓๔๗ ความเปนผใครธรรม (ขอสอบป ๒๕๔๔ พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๗๘)

ธมมกามตาต เหตถ ธมม กาเมต ธมเม วา อสส กาโม สเนโหต ธมมกาโม ตสส ภาโว ธมมกามตา ธมมคารวตา ธมมครตาต อตโถฯ ตตถ ธมโมต กสลธมโม อธปเปโตฯ

โส คณกรณยวเสน ทพพโธ โหตฯ ตตถ คโณ นาม สทธาหรโอตตปปพาหสจจวรย‐ สตปญาวเสน สตต สทธมมาต เอวมาทโย ธมมาฯ กรณยมปน ปคคลเภทานคตกฯ กถฯ จกกวตตวตตปรณ ราชธมโม, สกขาตตยปรณ สมณธมโมฯ ตตถ คณกามตา กรณยกามตาย อปตถมภกปจจโย โหตฯ ตตราย ปรทปนาฯ โย ห คเณ สปตฏฐโต น โหต, โส ยงกจ กรณย ปยชมาโน สขปเรกขาโร โหต, อตตโน กรณยสส อปสคเค อปปนเน สเขน ต คณ ปชหต, อฏฐารมมณาภภโต วา ภยตชชโต วา ตเถว ต ปชหต, น อตตโน กรณเย สปตฏฐโต อาชชวสมปนโน โหตฯ สเจป โส คเณ สปตฏเฐยย, อตตาธปเตยยปรายโน อตตโน สขปเรกขาโร ภเวยยป, โลกาธปเตยยปรายโน ปเรส นนทาภโต ปสสาปเรกขาโร ภเวยยปฯ โย ปน คเณ สปตฏฐโต โหต, โส กรณเย สปตฏฐาต นาม, อตตโน กรณยสส อปสคเค อปปนเนป ต คณ น ปชหต, สตยา ปญาย วรเยน ขนตยา จ ต อปสคค อตกกมต, น อาชชว ปรหาเปต, น หโรตตปป วชหาต, ธมมาธปเตยย ปฏจจ กรณย ปยชต, ธมมานรกขนตถาย จ อตตโน ธน องค ชวตจาป จชต สกโกตฯ เอว ธมมกามตา ธมมปตฏฐานสส ปจจโย โหตฯ

เตนาห โปราณา จเช ธน องควรสส เหต องค จเช ชวต รกขมาโน องค ธน ชวตจาป สพพ จเช นโร ธมมมนสสรนโตตฯ ๒

ตตรายมตโถฯ ธน เหต ทลลภ โหต อฏฐานวรยาธคต เสทาวกขตต พาหาพลปรจต ธมมก ธมมลทธ, ต อตตโปสนภจจโปสนาทวลชนตถาย อารกขตพพ โหตฯ สเจ ห หตเถ วา ปาเท วา วณ อาท กตวา โรเค อปปนเน ตสส มนสการาภาเวน ต องค วปตตมาปชเชยย, เอว

๑ ท.ส. ๙/๒๐๖/๑๗๓. ๒ ข.ชา. ๒๘/๓๘๒/๑๔๗.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๔๔

ต โรค ตกจฉต ธน จเชยยฯ สเจ ต องค วปตต อาปชชตวา อกมมนย หตวา ฉนทตพพ โหต ฉนทตวา ชวต ลเภยย, เอว ชวตรกขนตถาย ต องค ฉนเทยย, อจเจต กสลฯ อปจ วปตตมาปชชมาโน ปคคโล อตตโน ชวต รกขตกาโม โหต เตน ปน ธมโม อตจรตพโพ โหต นทสสน เจตถ สาสนโต ปคคโล อตตโน อปปสาทนยอญตตถยปกกนตโก กตวา อาณตโต โหต สงคามโต ปจจนเกห คหตปคคโล กรมรานโต หตวา สกรฏฐสส ปทฏโฐ กตวา อาณตโต โหต, เอว ชวต จชตพพ โหต, ปเคว ธน องคจ, ตทภย จชนยเมวฯ (จบขอสอบป ๒๕๔๔) ? ปพเพกตปญตากถา ม. ๓๕๐ ปพเพกตปญญตา (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๒๖ ธ.ค. ๕๔ เทยบ ม. ๘)

ปพเพกตปญตาต ปเนตถฯ ปพเพ กต ปญ เยน โส ปพเพ กตปโญ, ตสส ภาโว ปพเพกตปญตาฯ อย ปเนสา ตาทส ปพเพกตาธการ ชาตสมปทา อสสรยสมปทา โภคสมปทา ญาณสมปทาต จตห สมปทาห อญชเนห วสฏฐตรภาว สมปาเทตฯ กถฯ นพพตตา เหตถ สตตา นานากาเรห ทสสนต เกจ นจกลนา ทสสนต เกจ อจจากลนา ๑ เกจ อปเปสกขา เกจ มเหสกขา, เกจ อปปโภคา, เกจ มหาโภคา, เกจ มนทปญา, เกจ ตกขปญา ทสสนตฯ เต กมมวเสน เอว นานาภนนา ทสสนตฯ กมม ห สตเต หเนป ปณเตป วภชตฯ ยถาหฯ กมม สตเต วภชต ยทท หนปปนตตายาตฯ ๒ ปพเพกตาธกาโร ห อธ อปปชชมาโน อสสรยโภคสมปปเต อจจกเล อปปชชต อญชเนห จ พยตตตโร โหตฯ อท ห ปพเพกตปญตาย วปาโก โหตฯ โย ห อมาห ปพเพกตปญตาวปากภตาห จตสมปทาห สมนนาคโต โหต, โส เจ อตตสมมาปณธภาค‐ ภเต สมมาปโยเค อตตาน ปตฏฐาเปยย, อกจเฉน อกสเรน มหนตาน กจจาน สาเธตฯ กถฯ โส อตตโน ชาตสมปท อาคมม เย ชนา ชาตกลโต อตตนา สมา วา นจตรา วา โหนต, เต สเขน สททหาเปต อตตานจ อนวตตาเปต สกโกต, อสสรยสมปท อาคมม ย ย กจจ มหนเตน อานภาเวน นปผาเทตพพ, ต ต สเขน นปผาเทต สกโกต, ญาณสมปทจ อาคมม ต ต กจจ อปสคคาภาเวน นปผาเทต สกโกต, ตปปจจยา จ ภยโยโส มตตาย ต ปพเพกตปญต ภาเวต ลภตฯ ปพเพกตปโญ จ ยาวตา กตปญ วปาก ทาต โอตาร น ลภต ตาวตา อสสรเยนป โภเคนป อนโก โหตฯ ยทา ปน ต โอตาร ลภตวา วปาก เทต ตทา อตตร วฑฒ วรฬห เวปลล ปาปณาตฯ เตน ภควา ตาย ๓ ปพเพกตปญตาย จตนน สมปตตจกกาน อญตรภาว ทสเสส

๑ นาสงเกตวา ทานนยมใช นจกลนา คกบ อจจากลนา ไมใช อจจกลนา. ๒ ม.อ. ๑๔/๕๙๖/๓๘๕. ๓ อาจจะเปน ตสสา (วเสนะของ ปพเพกตปญตายๆ ภาวาทสมพนธะ ใน ‐ภาว)

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๔๕

ยาน สมนนาคเต เทวมานเส นจรสเสว วเสสโต มหนตตต เวปลลตต ปาเปนต ๑ ยถาต รถจกกาน รถคต ยถจฉตฏฐาน ปาปยมานานฯ ตสสา จ เทวมนสสาน อฏฐตตสาย อตตมมงคลาน อญตร‐ ภาว ทสเสสฯ อปจ ภยโยโส มตตาย ปพเพกตปญตานพรหนาย อสสาห สตตาน ชเนนโต

อสาธารณมเส อโจรหรโณ นธ กยราถ ธโร ปาน โย นธ อนคามโก เอส เทวมนสสาน สพพกามทโท นธตฯ ๒

เอวมาทนา เอนกปรยาเยน โอวทฯ เตน ปน วตต “สกกา ภกขเว กสล ภาเวต, โน เจต ภกขเว สกกา อภวสส กสล ภาเวต, นาห เอว

วเทยย กสล ภกขเว ภาเวถาต, ยสมา จ โข ภกขเว สกกา กสล ภาเวต, ตสมาห เอว วทาม กสล ภกขเว ภาเวถาตฯ กสลจหท ภกขเว ภาวต อหตาย ทกขาย สวตเตยย, นาห เอว วเทยย กสล ภกขเว ภาเวถาต, ยสมา จ โข ภกขเว กสล ภาวต หตาย สขาย สวตตต, ตสมาห เอว วทาม กสล ภกขเว ภาเวถาตฯ ๓

อต ปพเพ กต ภาวต อปจต ปญ ตกการสส อนาคเต วสฏฐภาวปจจโย โหต ปพเพ‐ กตปญตาต จ นาเมน ปากฏ โหตฯ อยมป โข อาทมงคลวเสสกถาฯ ? อาชชวกถา ม. ๓๕๓ อาชวะ (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๘๖)

อาชชวนต ปเนตถฯ อาชชว นาม อชโน ภาโว อชภาโว วาฯ อตถโต มายาสาเถยยาท‐ ปาปธมมาภาวโต ปเรส สจจสมปยตตา จรยา อาชชว นามฯ ตตราย อธปปาโยฯ อเธกจโจ มายาว โหต, สจจจ ปน อตตโน ฉนทานรป จรต จตเตน อญ จนเตต กาเยน ปน อญ กโรต มเขน อญ กเถตฯ กถฯ โกจ มายาว หตวา ตสม ตสม ปคคเล ปทฏฐจตโต โหต, สจจจ ปน วสสาสาการ ทสเสต, โกจ สงค โหต โส อปายสมปนโน ยงกจ ลทธกามจตโต หตวา อญ ปคคล ต อตตโน รจจนก กาเรต อจฉต น ปน อตตโน อจฉาการ อช ทสเสต, โกจ อตตนา รจต อตถเยว สจจจ ปเนต อเญน สทธ มนเตต, ย เตน ทสสต มนตน น รจจต ต น คณหาต,

๑ เทยบ อง.จตกก. ๒๑/๓๑/๔๑. ๒ ข.ธ. ๒๕/๙/๑๒. ๓ อง.ทก. ๒๐/๒๖๕/๗๕.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๔๖

โกจ นคหนจาร โหต, อนยชยมาโน อเญนญ ปฏจรตป ๑ น ภตมตถ อาโรเจตป, โกจ สโฐ โหต ยถาภจจโต อธกตร กตวา อปปคณ อตตาน อลลปต, เอวรโป มายาว สโฐ ปคคโล อช นาม น โหตฯ ต เสวต น สกรฯ โย ปน ปเรส สจจสมปยตตจรย จรต อตตนา ยถาจนต โหต ปเรส สมมขาป ปรมมขาป ตถาการ เจว ตทาวาท จ โหต โส อช นาม โหตฯ ต เสวต สกรฯ

พทธจกเก ปน สตถา เจว สาวกา จ อชภตา อาชชวสมปนนา โหนตฯ เตน ต อาชชว ปฏจจ เตส สสสมณพราหมณยา ปชาย สเทวมนสสาย อตถาย หตาย สขาย พรหมจรยปเวทนาท‐ สาสนกจจ สเขน ปวตตตฯ เตส สาวกา ตาว สตถารา ปฏฐา ภตมตถ อาโรเจนตฯ ตตรท นทสสนฯ อเธกจโจ ภกข วารตตสกขาปทสส อปปญตตกาเล กจเทว อนนจฉวก กตวา สงฆสส อยส อปปาเทสฯ โส สตถารา ปฏโฐ ยถาภจจโต เอตมตถ อาโรเจตฯ โกจ วารตต‐ สกขาปทาน ปญตตกาเลป ยงกจ วตกกม กตวา ปรสงกมาโน อปปนนกกกจโจ หตวา สตถ วนจฉยตถาย เอตมตถ อาโรเจสฯ โส สตถารา เจตนเจว อญจตถ ปฏโฐ ภตมตถ อาโรเจตฯ ม. ๓๕๓ ภกษลางองคเกดความกระสนขน (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๘๙)

เตส โย โกจ เอกทา อกกณฐโต อนภรโต พรหมจรย จรต, โส ทพพณโณ โหต กโส, ตสส อผาสกาทการเณส สตถารา ปจฉยมาเนส, อมนา การเณน อกกณฐโตมหต อาโรเจต, สตถ ต ต การณ อาวกโรตฯ

เตส อปเรส สาวกา อปปนเน วตถสม, ยถาฉนทกา เจว ยถาชฌาสยา จ หตวา สตถารา ปจฉยมานา ยถาสภาวโต อาโรเจนต, เอว สนเต, สตถา อชภตตาย เตส เอกสเสว อปปนน โทสเจว อวณณจ วปสเมต เจว ภยโยโส จ เอกจจสส สาธกมม พรเหต สกโกตฯ อจเจว พทธกาเล สงฆปปสาสน สเขน สาธนา อกจเฉน ปวตตต ตสมา อท อาชชว พทธสาวกาน วปสฏฐ โหต, วตตเหต อนสสรณปาเฐ อชปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆตฯ

สตถาป ตเถว สาวกาน อชปฏปนโน โหตฯ กถฯ โส ห ภควา อนตตร สมมาสมโพธ อภสมพชฌ อภสมพชฌตวา จ ปน อาทโต ปฏฐาย อธคโต โข มยาย ธมโม คมภโร ทททโส ทรนโพโธ สนโต ปณโต อตกกาวจโร นปโณ ปณฑตเวทนโย ๒ , โสเยว ห กามคณสงขาตาลยรตาย ปชาย อตทททโส โหต, สจาห ธมม เทเสยย ปเร จ เม ต น อาชาเนยย โส มมสส กลมถ วา สา มมสส วเหสาต อธคต ธมม ปจจเวกขต, มหากรณาเวคสมสสาหโต ปน เวเนยยพนธวาน ธมม

๑ ประพฤตอยางอนดวยอยางอน/ ประพฤตบดเบอน ๒ ม.ม. ๑๓/๕๐๙/๔๖๑.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๔๗

อสสาห ชเนสฯ ตสมา โข เตส อธคต ธมม เทเสนโต กสลมป อกสลมป สกล ธมม ยถาภต เท เสสเยวฯ

อถโข ภควา อนปพเพน จารก จรมาโน, ธมมจกกปปวตตนสตตปฐมธมมเทสนตถาย, เยน พาราณส อสปตน มคทาโย, เยน ปจวคคยา ภกข ทกกรการกกาเล พทธปฏฐากภตปพพา, เตนปสงกมฯ ภควา ปญตตาสเน นสชช ปจวคคยาน เอตทโวจ อธคโต โข มยาย ธมมวเสโส โอหตโสตา หตวา ธมม สณาถาตฯ อย ภควโต วาจา อตตรลปนา มเญ โหตฯ

เอว วตเต ปจวคคยา ทกกรการกกาเล อย ธมมวเสโส โว นาธคโต โหต, เอว สนเต, กสมา, ทกกรปธาเน โว โอสฏเฐ, ธมมวเสส สมพชฌต สกขสสถาต เอว อมมตถ อโวจฯ ตโต ภควา ก น โข อทส วาจา มยา วตตปพพา โหตต ปพเพ เตน วตตวจน สาเรสฯ เอว วตเต, เต ปจวคคยา ภควต เจวสส ธมเม จ ปตฏฐตสทธา เจว ธมมเทสนตถาย โอหตโสตา จ โหนตฯ

สมมาสมพทโธ ห สาวกาน อชก กเถต, พทโธ ห นาม เตส ธมม เทเสนโต สพพ พทเธ นาธคต ธมม ววรต เจว นปคยหาต จ ๑ สกพทธภาว อปคยหนโต ธมมมจฉร วยฯ ตสมา สมมา‐ สมพทโธ อภญาย โข โส ภควา ธมม เทเสต โน อนภญายาต ๒ วปสฏโฐ โหตฯ พทธ‐ สาสเน, เอว สตถา เจวสส สาวกา อชจารโน โหนตฯ ปน จปร โส เทเสส อาชชว ห นาเมต นพพานสงขาตสนตปทสวตตาปนก ปฏปตตภต โหตฯ วตตเหต เมตตสตเต สกโก อช จ สหช จาตฯ ๓

อาคารเกส, อาชชว ห นาเมต ราชธมโมต สงคห คจฉตฯ ราชธมโม จ นาเมส สย รญา อาจณณสมาจณโณ เจว ตตถ จ รฏฐนวาสโน ปตฏฐาปโต โหตฯ อาชชว มททวจาต ทวย ทานาททสราชธมเมส สงคห คจฉตฯ อาชชว ห นาเมต ชนาน อภนตาน สกข ปฏฐาน อฏฏวนจฉยกาเล รญา ปญาปยเตฯ เตส โย โกจ สมปชานมสาวาท โหต, โส อาณายา‐ โรปนารโห โหตฯ โย ปน ครก เม กตนต ญตวา อฏฏวนจฉย สเขน ปวตตาเปตกามตาย ยถาภต อาโรเจต, โส ลหก กตวา อาณายาโรปนารโห โหตฯ

ราชา ห รฏฐนวาสโน อชตาย ปตฏฐาเปตกาโม หตวา เย ราชภฏา รโญ ยถาภต อาโรเจนต, ปสนเนน เจตสา ปคคหารหภตภาวโต เต ปคคณหาต, เย ปน ตพพปรตา มสาวาทโน โหนต วา ปสเสเนว วา ปรหรนตา กเถนต, นคคหารหภตภาวโต เต นคคณหาตฯ

๑ ห นาม กรยาตองเปนหมวด ภวสสนต เทานน พงแกใหถกตอง ๒ เทยบ ม.ม. ๑๓/๓๓๐/๓๓๒. ๓ ข.ข. ๒๕/๑๐/๑๓.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๔๘

อจเจว อาชชว ห นาเมต อาคารยานาคารเยห ปมขภาวโต อภปตถตพพ โหตฯ (ขาด ม. ๓๓๕ สมเดจบรมบพตร) ? มตตกถา ม. ๓๕๕ ลกษณะเครองกาหนดรมตร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๙๑ เทยบ ม. ๘๒)

สงคาโลวาทสตเต ห ทวนน มตตาน อากาโร ทสสโตฯ ตตราย สงเขปตโถฯ จตตาโรเม อมตตา มตตปปฏรปกา เวทตพพา อญทตถหโร อมตโต มตตปปฏรปโก เวทตพโพ, วจปรโม อมตโต มตตปฏรปโก เวทตพโพ, อนปปยภาณ อมตโต มตตปปฏรปโก เวทตพโพ, อปายสหาโย อมตโต มตตปปฏรปโก เวทตพโพฯ จตตาโรเม มตตา สหทา เวทตพพา, อปการโก มตโต สหโท เวทตพโพ, สมานสขทกโข มตโต สหโท เวทตพโพ, อตถกขาย มตโต สหโท เวทตพโพ, อนกมปโก มตโต สหโท เวทตพโพ, ทวาทสนปาตสส มตตามตตชาตเก มตตามตตสส โสฬสาการา อฏทฏฐาฯ เตส อมตตสส โสฬาการา เวทตพพาฯ

น น อมหยเต ทสวา น จ น ปฏนนทต จกขนสส น ททาต ปฏโลมจ วตตตฯ อมตเต ตสส ภชต มตเต ตสส น เสวต วณณกาเม นวาเรต อกโกสนเต ปสสตฯ คยหจ ตสส นกขาต ตสส คยห น คหต กมม ตสส น วณเณต ปสส นปปสสตฯ อภเว นนทต ตสส ภเว ตสส น นนทต อจฉรย โภชน ลทธา ตสส นปปชชเต สต ตโต น นานกมปต อหาโสป ลเภยยโตตฯ ๑

ม. ๓๕๖ มตรนน (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๘๘) มตโต ห พาหโร พลวปปจจโย โหต โย ตเสวก วฑฒน วา หายน วา ปาเปต สกโกตฯ

(พาหร ภกขเว องคนต กรตวา นาญป สมนปสสาม ย เอว มหโต อนตถาย สวตตต ยถยท ภกขเว ปาปมตตตา ปาปมตตตา ภกขเว มหโต อนตถาย สวตตตตฯ อปจ  “พาหร ภกขเว องคนต กรตวา นาญ เอกงคป สมนปสสาม ย เอว มหโต อตถาย สวตตต ยถยท ภกขเว กลยาณมตตตา กลยาณมตตตา ภกขเว มหโต อตถาย สวตตตตฯ) ๒ กลยาณมตตา มหโต

๑ ข.ชา. ๒๗/๑๗๑๓/๓๔๐. ๒ อง.เอก. ๒๐/๑๑๒/๒๒.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๔๙

อตถาย สวตตตฯ ตสมา มตตสมพนธสงขาตา เมตต วเจยย กลยาณมตเตเยว กาตพพาฯ สา สมมา กรยมานา เอเกกสส พล เอกโต สหรตวา มหาพล อปปาเทตฯ ตตรท ทฏฐพพฯ เย เหตถ อตถ จ ปรโส จ ชายปตกภาเวน สวาสมาปชชนต, เต ทวคณ พล ลภนตป ย นสสาย สเขน ชวต กปเปต กมมนเต กโรนต, กมมนเต จ ภาคโส วภชตวา อญมญสส นยยาเทต ลภนต, ธรป สขทกขวธานป สวธาต อญมญ มนเตนต, ทวคณ ปาภตธน ลภนตป ย อายพรหนตถาย วลชนย โหต, ทวคเณ พนธโว ลภนตป เย กจจปปโยเค อปตถมเภนตฯ สา จ เมตต สเจ อญสม สกกลาสมพทเธ ปคคเล วฑเฒตวา กตา ภเวยย, อตตรตร พล อนปปเทตฯ ยสส ห มตตา พหกา อตถ, โส เตส เอกโต หตวา กจจกรเณนป จนตาทสสเนนป ธนปปทาเนนป อจฉต กจจ อกจเฉน สาเธต สกโกตฯ ยถา ห มตตสมพนโธ เอเกกสส ชนสส กรณโย โหต เอว ชนตายปฯ เอกรฏฐวาสโน ราชภฏาทกา ชนา เวคณกาป นานาฐานราชกจจการโนป หตวา สเจ อญมญสส เมตต สยา, เอกโต หตวา สเขน อญมญสส ปรยาปนนราชกจจาน สาเธนต, อตตโน จ รฏฐสส พล โหนตฯ นานารฏฐวาสโน มหาชนาป สเจ อญมญสส เมตต สยา, อญมญสส รฏฐาน สจรตวา วณชชกมม กาต ลภนตป, สกสกรฏเฐ วสมานา กลหาทน อภาวโต สนตสเขน วสนตป, ปจจตถเกส ยงกจ รฏฐ มททตมาคเตส อญมญ นสสาย อตตโน พลกาย สมาหรตวา เอกโต หตวา เตห สทธ ยชฌนตปฯ ม. ๓๕๖ การคบ (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๙๒)

ยถา ห เอเกกสส ชนสส มตตเสวนา วฑฒมป ปรหานมป อาวหต, เอว เอเกกสส รฏฐสส มตตเสวนาฯ อมสม ห โลเก รฏฐาน อตถ เตส ย รฏฐ อธมมกรฏเฐน สทธ มตตสนถว กโรต ต อนยพสน ปาปณาตฯ ยมปน กลยาณมตเตน ธมมกรฏเฐน สทธ มตตสนถว กโรต ต วฑฒ วรฬห ปาปณาต อทธนยจ โหต จรฏฐตกฯ กลยาโณ จสส กตตสทโท สพพทสาส อพภคคจฉตฯ ภยนตรายา จสส น อปปชชนต, ต รฏฐ สทา โสตถ ปาปณาตฯ ปาปมตตา วเหเฐต น สกโกนตฯ ตสส วโส เจว อาณาเขตตจ อตปปมาเณส ฐาเนส ผรนตฯ มหาราเชนป ห อเญห รฏเฐห สทธ มตตสมพนธสงขาตาย เมตต ปรมปราย กตา โหตฯ กถฯ อทส กจจ นาม อนปพเพน ปพพกาลโต ปฏฐาย มหาราชสส อยยกาย ๑ เจว อยยเกน จ กต อโหสฯ ตสมา มหาราชา ตาทส เมตต อปรปร อภวฑเฒต, อตตโน จ รฏฐ ภยโยโส มตตาย วฑฒ วรฬห เวปลล ปาปณาตฯ ยสมา ปน ยถาวตตปปการ กจจ อรน ปจจปฏฐตกาเลป กต โหต, ตสมา

๑ ตนฉบบเปน ปยยก ไดคนแลวไมพบในพจนานกรมบาล จงเปลยนเปน อยยกาย, อยยเกน

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๕๐

ตสส กตตสทโท เจว อสสรยวโส จ สพพทสาส ปากฏา โหนตฯ อย โข ปเนตถ เมตต ทตยมงคล วเสสกถา โหต เอวจ วฑฒนปจจโยเยวฯ ? สจจกถา ม. ๓๕๙ สจจะนน (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๙๐)

สจจนต ปเนตถฯ สจจ นาม สนเตส ภโว อชภาโวเยวฯ อท ห มตตาน อนตเร สามคค ทฬห กตวา พนธตฯ สจจวรหตาน สามคค ปวตตต น สกโกตฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ สจจ‐ วรหตา ชายปตกา อญมญสส วสสาส นาปชชนต, ทกเขน สนธานกรา ภวนต, นจจ กลห‐ ววาท กโรนต, ตปปจจยา น สขสวาส วสนต, อทาห ววาหโลป กตวา วนาวาส วสนต, ยทา ปน อญมญสส อชภาวสงขาต สจจ ชานนต ตทา รจ ชเนตวา สามคคยา สวสนตฯ ตถาเยว ญาตน เจว มตตานจ อนตเร สจจ ทฏฐพพฯ เตส มตตาน อญมญสส อาสงกาจตตาน สมานาน กจจาน สหกรณ ทกเขน ปวตตต, อญมญสส สจจ ชานตวา อปปนนวสสาสา โหนต สเขน กจจาน สห กโรนตฯ อนตมโส วณชชกมมสส สหการาป สเจ สพเพ สกตเถว จนเตยย, น จร ต สห กาต สกโกนต, ยทา อญมญสส อชจตตา หตวา ต กโรนต, ตทา อญมเญส อปปนนวสสาสา หตวา สห กโรนตฯ อทจ รสาน อตตมรโสเยว โหต, วตตเหต ภควตา  “สจจ หเว สาธตร รสานนตฯ ๑ ตตรายมตโถฯ อตมธโร โภชนรโส ยาวเทว สเขน โภชนสส อชโฌหรณตถาย โหต, กามคณรโสป ยาวเทว อตปรมตภาเวน โทสมสสเกส ทสสนสวนฆายนผสเนส นนทนตถาย โหต, สจจ ปน วสสาสกาน รตชนกรโส โหต สามคค ทฬห กตวา พนธต ทฆรตต อตถ สาเธตฯ อท คณเชฏฐกธมโม โหตฯ กถฯ

สาสนจกเก เหต สมมาสมพทธสส สมตสาปารมนมญตรา หตวา สจจปารมต วจจต ยา ตสส โพธสตตกาเล ปรปรตา โหตฯ อทจ เอโก พทธการกธมโม โหตฯ พทธภม ห วนา สจเจน น ภวต สกโกตฯ สจจวรหโต สาสเน ธมโมป สวากขาโต นาม น โหตฯ ๒

ม. ๓๕๙ ในพระพทธศาสนา (พระมหามนตร ๐๐๑/๓๕๙ พระมหาอภวตร รวบรวม ๐๐๕/๑๙๔) พทธสาสเน สจจานรกขน ปจงคกสลปรยาปนเน จตตถงคภเต สเล สงคห คจฉตฯ

ตมปจ สจจานรกขน วจสจรตปรยาปนนทสกสลกมมปถสงขาตธมมจรยาย ปฐมงค โหต, ตจ อฏฐงคกมคคปรยาปนน ตตยงค โหตฯ อจเจว เยส สจจ นตถ, เอเต เนว สลวนโตต น ธมมจารต

๑ ส.ส. ๑๕/๒๐๓/๕๘. ๒ สนธานกรา/สมพนธกรา, สาสนจกเก/พทธสาสเน, สมตสาปารมนมญตรา/

เตตตสมปารมนมญตรา, พทธาภสทธ/พทธภสทธ, สาวกขาโต/สวากขาโต

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๕๑

น อรยาต วจจนตฯ อาณาจกเก ต สจจ ทานาททสราชธมมานมญตร อาชชวนต วจจตฯ ทฏฐพพเจตถ นทสสนฯ ปพเพ กร อญตโร ราชา อญตรสม ปคคเล ปสนนตาย ตสส วร อทาส, อถาปรภาเค โส วรมสส ทาต น ยตตนต จนเตตวา วปปฏสารภโต โหต, เอว สนเตป, โส ราชา นาม สจจานรกขนครโก โหตต ทสเสต ย เม วตต ต สวตตนต นฏฐ คโต อโหสฯ

ราชาโน ห รฏฐนสาสน หตตถาย สเขน จ ธมเมน รชช กาเรนตา สยป สจเจ ปตฏฐตา โหนต, น เกวลเมว สจจานรกขเน รฏฐนวาสโน สมาทเปนตฯ กถฯ ราชาโน, เย วา สมมาวาจ ปหาย อตตโน เจว สกสมพนธวานจ อตถาย มสาวาทโน โหนต, เย วาป อภนตา สกข ปฏฐาป หตวา สมปชานมสาวาทโน โหนตตอาทปาปาน กรเณ ปาปจตตา โหนต ทมเมธา, เตส นวารณตถาย นตปญตต ปญาเปนตฯ เย เกจ, เอโก วา พห วา โหนต กจจาน ปโยเค สหกรณภาคโน โหนต, สพเพเปเต สจจานรกขนตถาย ตตกจจปปโยเค อญมญสส สญ เทนตฯ วตตเหต

สจเจ อตเถ จ ธมเม จ อห สนโต ปตฏฐตา ๑

จเช ธน องควรสส เหต องค จเช ชวต รกขมาโน องค ธน ชวตจาป สพพ จเช นโร ธมมมนสสรนโต ๒

เอกธมมมตตสส มสาวาทสส ชนตโน วตณณปรโลกสส นตถ ปาป อการย ๓

มธวา มญต พาโล ยาว ปาป น ปจจต ยทา จ ปจจต ปาป อถ ทกข นคจฉต ๔

น ฆาสเหตป กโรม ปาป สกมมนา หญต ปาปธมโมฯ ๕

๑ ส.ส. ๑๕/๗๔๐/๒๗๘, ๒ ข.ชา. ๒๘/๓๘๒/๑๔๗. ๓ ข.ธ. ๒๕/๑๓/๓๘. ๔ ข.ธ. ๒๕/๑๕/๒๔. ๕ ข.ชา. ๒๗/๑๒๗๕/๒๖๒, ข.เถร. ๒๖/๓๘๘/๓๗๙.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๕๒

ทยยานมนโท ห มหาราชา ทยยรฏฐนวาสน อภเธยเยน สภาย กจจการเกห เจว รฏฐ‐ มนตห จ สทธ นจจ สจเจ ปตฏฐโต โหต, ตสมา ตสส กตตสทโท ทยยภมย ชเนสโต โหต ปากโฏ, อย โข ทตยมงคลวเสโสต วจจตฯ ? ธมมเทวปตตชาตกกถา ม. ๓๖๐ รฏฐาภปาลโนบายนน (สานวนท ๑ พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๙๕)

รฏฐาภปาลโนปาโยต ปเนตถฯ รฏฐ อภปาเลต เอเตนาต รฏฐาภปาลโน, รฏฐาภปาลโน จ โส อปาโย จาต รฏฐาภปาลโนปาโยฯ อธาห นทสสนมตเตน เอกจจ อททสสามฯ อยห ธมโม วสพลปปตเตน อสสรชเนน อปตถมภโต สณฐาต สกโกต โลกสส จ อตถ สาเธตฯ ตสมา ธมม‐ ตาณตา ธมเมว อนโตคธา โหต, อย ขตตเยน มหาราเชน ปเรส วสาตกกมภต เสร‐ ภาวกชนกจ สนตรทรชน วทธสต ชเน สเมน ปสาสนสส สนตสข ปฏลาเภต พาหรอรสส ปรมททน ปฏหาหตจ กตตพพกรณยา โหตฯ ธมโม เจว อธมโม จ ทาตกาฬวณโณ วย อญมญสส ปฏปกขา โหนตฯ โส ปพเพ สมปหาร อกาสฯ โลกปวตต ปน สฏ สมปวตตต, ธมโม สมเมว ชยต, กทาจ ปราชยต, โส ปน ปน ปฏชยตฯ

เอกาทสนปาตธมมชาตเก ๑ ธมมาธมมสงคามสส วตถ อาคตฯ ตตราย สงเขปตโถฯ เอตถ ห ธมโม เจว อธมโม จ ปคคลาธฏฐาเนน เทสตาฯ ธมโม เจว อธมโม จ กามาวจรเทวโลเก เทวปตตา หตวา นพพตตนตฯ ๒ เตส ธมโม ทพพาลงการปฏมณฑโต ทพพรถวรมารยห อจฉรา‐ คณปรวโต ปณณมโปสถทวเส คามนคมชนปทราชธานส อากาเส ฐตวา ปาณาตปาตาทห ทสห อกสลกมมปเถห วรมตวา มาตปฏฐานธมม ปตปฏฐานธมม ๓ ตวธสจรตธมมเมว ปเรถ เอว สคค‐ ปรายนา หตวา มหนต ยส อนภวสสถาต มนสเส ทส กสลกมมปเถ สมาทเปนโต ชมพทป ปทกขณ กโรตฯ

อธมโม ปน  “ปาณ หนถาต อาทนา นเยน ทส อกสลกมมปเถ สมาทเปนโต ชมพทป นาม กโรตฯ อถ เตส อากาเส รถา สมมขา อเหสฯ ธมโมป อธมม อามนเตตวา มคโค มยห อนจฉวโก, ยโสกาโร ปญกโรหมสม, สมณพราหมณาน สทา ถโตมห เทวมนสสาน ปชโตมหต อาหฯ

๑ ดรายละเอยดใน ธมมเทวปตตชาตก ข.ชา. ๒๗/๑๕๑๕/๓๐๗, ชา.อ. ๖/๑๗‐๒๓. ๒ อตเต พาราณสย พรหมทตเต รชช กาเรนเต โพธสตโต กามาวจรเทวโลเก ธมโมนาม เทวปตโต

หตวา นพพตตฯ เทวทตโต อธมโมนามฯ ๓ ศพทชดน ทานคดมาจากอรรถกถา นกศกษาอาจจะแตงเปน มาตาปตอปฏฐาน

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๕๓

อธมโม ปน โส ห อห อภโต พลวา มคโค กสสจ อทนนปพโพ กการณา อชช มคค ตยห ทมมต อาหฯ ธมโม อาห ธมโม โลเก ปพเพ ปาตรโหส, ปจฉา อธมโม อทปาท, อห เชฏโฐ จ เสฏโฐ จ สนนตโน จ ตว ปน กนฏโฐ เชฏฐสส มคคา อยยาหตฯ อห เต เนว ยาจนาย, น ปฏรปวจเนน, น มคคารหตาย มคค ทเทยย, อภนน อชช ยทธ สยา โย ชยต ตสส มคโค ภวสสตตฯ สพพา ทสา อนสโฏหมสม, มหพพโล อมตยโส อตลโย คเณห สพเพห อเปตรโป, ตว อธมโม กถ เชสสตตฯ สวณณกาโร อเยน ชาตรป หญต, น ชาตรเปน อย หญต, สเจ อชช อธมโม ธมม หญต อโย สวณณ วย ทสสเนยยาตฯ ๑

ตสม ขเณเยว ธมโม วาจาทรตตานป ขมต อธมมสส มคค อนตตมเนน เทตฯ อธมโม ปน รเถ ฐาต อสกโกนโต อวสโร ปฐวย ปตตวา ปฐวยา ววเร ทนเน คนตวา อวจมหเยว นพพตตฯ ขนตพโล ธมโม ยทธพล วเชตวา รถ ปายาสตฯ ม. ๓๖๐ รฏฐาภปาลโนบายนน (สานวนท ๒ พระมหาสองสน ธมมรโต, ๑๐ ธ.ค. ๒๕๕๕)

รฏฐาภปาลโนปาโยต เจตถฯ รฏฐ อภปาเลต เอเตนาต รฏฐาภปาลโน, รฏฐาภปาลโน จ โส อปาโย จาต รฏฐาภปาลโนปาโยฯ อย ห มเหสกเข ราชาทโย เตส จ กตปตถมภนพล ปฏจจ สณฐตจ สกโกต โลกสส จ อตถ หต สาเธตฯ เอตถ เอก อทาหรณมตต ธมม อกขปตวา วสสชชสสามฯ ตสมา อย ธมมตาณตา มหาขตตเยน อนกขตตธเรน ธรภาเวน ปเรตพพา อนโตทรชเน ปเรส สทธ เสรภาว จ อจฉนทมาเน ปฏฆาเตต, ธมมเกน รฏฐปสาสเนน สพเพ อนโตชเน สข หต ปาเปต, พหอรน วธนอปปฬน สวรต ปทหต จฯ ธมโม เจว อธมโม จาต อเม อโภ อญมญสส ปฏปกขภตา โหนต กณหธมโม สกกธมโม อญมญสส วยฯ อตเต กาเล อโภ ยทธ อกสฯ โลโก ปน วปตตกาล น คจฉต, ธมโม ปนปปน ชย ลภต, สเจ อธมมสส ปราชย คจฉสสต น จรสเสว ปน ชย ปฏลภตฯ

ธมมาธมมสงคาโม กร เอกาทสนปาตสส ธมมเทวปตตชาตเก วตโตฯ ตตราย อตโถ เวทตพโพฯ อโภ เทวปตตา ปคคลาธฏฐาเนน อททฏฐาฯ ธมโม อธมโม จาต อโภ กามาวจรเทว‐ โลเก เทวปตตา หตวา นพพตตสฯ เตส ธมโม ทพพาลงการปฏมณฑโต ทพพวถวรมารยห

๑ พงเทยบกบคาถาทมาในชาดก (ชา.อ. ๖/๒๐) วา โลเหน เว หต ชาตรป น ชาตรเปน หนนต โลห สเจ อธมโม หต ธมมมชช อโย สวณณ วย ทสสเนยยฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๕๔

อจฉราคณปรวโต มนสเสส สายมาส ภชตวา อตตโน อตตโน ฆรทวาเรส สขกถาย นสนเนส ปณณมโปสถทวเส คามนคมชนปทราชธานส อากาเส ฐตวา  “ปาณาตปาตาทห ทสห อกสลกมม‐ ปเถห วรมตวา มาตปฏฐานธมม ปตปฏฐานธมม ตวธสจรตธมมเมว ปเรถ เอว สคคปรายนา หตวา มหนต ยส อนภวสสถาต, มนสเส ทส กสลกมมปเถ สมาทเปนโต ชมพทป ปทกขณ กโรตฯ ม. ๓๖๑ ฝายอธรรมะ (พระมหาสองสน ธมมรโต, ๒๑ ธ.ค. ๒๕๕๕)

อธมโม ปน เทวปตโต  “ปาณ หนถาต อาทนา นเยน ทสส อกสลกมมปเถส สมาทเปนโต ชมพทป วาม กโรตฯ อถ เตส อากาเส รถา สมมขา อเหสฯ อถ เตส ปรสา  “ตมเห กสส มคค เทถ ตมเห กสสาต ปจฉตวา อตตโน มคค ลภตกามา อฏาสฯ ธมโมป เทวปตโต อธมม อามนเตตวา ปม อาห  “สมม ตว อธมโม,  อห ทสส กสลกมมปเถส มหาชน สมาทเปนโต ยโสกโร ปกโรสม สมณพราหมณาน สทา อภถโต มคคารโห เทวมนสสปชโต อห ธมโม เทห อธมม มคคนตฯ โส ห ธมม อาห  “อห อธมโม อธมมยาน รถ อารยห อภโต พลวา กการณา อชช โภ ธมม กสสจ อทนนปพพ มคค ตยห ทมมตฯ ธมโม เทวปตโตป อธมม ปน อาห  “ปพเพ อมสม โลเก ทสกสลกมมปถธมโม จ ปพเพว ปาตรโหส ปจฉา อธมโม, ปพเพ นพพตตภาเวน อห เชฏโ จ เสฏโ จ โปราณโก จ ตว ปน กนฏโ ตสมา มคคา อยยาหต วทตฯ อตโร อาห  “นาห เต ยาจนาย น ปฏรปวจเนน น มคคารหตาย มคค ทเทยย อชช อมหาก ยทธสม โย ชยต ตสส มคโค ภวสสตตฯ ธมโม เทวปตโต อธมม อาห  “สพพาส ทสาส อนสโฏห มหพพโล อมตยโส อตลโย คเณห สพเพห อเปตรโป ธมโมมห อธมม ตว กถ วเชสสสตฯ อตโร ธมม อาห “สวณณการา โลเหน ชาตรป หนนต น ชาตรเปน โลห หนนต สเจ อชช อธมโม ธมม หต อโย สวณณ วย ทสสนโย ภวสสตตฯ  “มคคจ เต ทมม อธมม ปยาปปเยน เต ทรตตานป ขมามตฯ ธมเมน ปน เทวปตเตน วจนสส กถตกขเณเยว อธมโม รเถ ฐาต อสกโกนโต อวสโร ปวย ปตตวา ปวยา ววเร ทนเน คนตวา อวจมหเยว นพพตตฯ ธมโม เทวปตโต อธวาสนขนต‐ พโล ยทธพล วเชตวา ชย ปตโต อตตโน รถ อารยห มคเคน ปายาสฯ ม. ๓๖๔ อนชนนกร (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๔๑ ซา ม. ๒๘๔)

โย ห ชนนกาโย สหกมมการ โหต สหวาส, โย กทาจ กมมนเตนป โภเคนป ววาห กตวา มตตธมม วสาเสตฯ เตน ชนนกายสส ปสาสนการ ต ต ปจจเวกขตวา ต วปสเมตฯ ตสมจ นกาเย ชนา ทลททา อตถเยวฯ เต อทนนาทานาท โจรกมมป กโรนต, ปรฆาตกกมมป กโรนตฯ เตน อสสรชโน ชนาน อตถ สขเขม อนรกขต ต ต ปจจเวกขตวา กตาปราธสส ปคคลสส ทณฑ ปเณตฯ

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๕๕

สเจ ปน อสสรชโน สมมา โทส อปจจเวกขตวา อธมเมน ทณฑ ปเณยย, ทกข เจว อสสารณ จ สพเพส ชนาน อปปชชนตฯ ตสมา ยตตสงขาโต ธมโม ชเนห อจฉตพโพ โหต, อยจ รฏฐา‐ ภปาลโนปาโยเยว โหตฯ โปราณกา ขตตยา อนกขตตธรา หตวา สยมป ปจจเวกขยส, ธมมเก อมจเจ วนจฉยฏฐาเนป ฐปยส, ราชปเวณยา จ โทสวจารณนตยา เจว ยตตอนคคหาย จ เนตปญตต ปญาเปสสฯ สาสนจกเก ปน สมมาสมพทโธป คตภาเวน ยตตนต อาหฯ ชาตก‐ สโมธาเน วตต

นาทฏฐา ปรโต โทส อณถลาน สพพโส อสสโร ปณเย ทณฑ สาม อปปฏเวกขยาตฯ ๑

ธมมปทคาถาย วตต น เตน โหต ธมมฏโฐ เยนตถ สหสา นเย โย จ อตถ อนตถจ อโภ นจเฉยย ปณฑโต อสาหเสน ธมเมน สเมน นยต ปเร ธมมสส คตโต เมธาว ธมมฏโฐต ปวจจตตฯ ๒

(ขาด ม. ๓๖๕ อกขอหนง ตรสหลกคอ) ม. ๓๖๕ อนง ชนนกายผตง (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๑๑๖ ซา ม. ๒๘๕)

อปจ ปรวชตสส สามนตภมภาเคส นวาสโน ชนา อตถเยวฯ กทาจ ทวนน วชตาน สมนตรกวาสโน ชนา อาณกเขตตพภกขานการณาป อสสรยวสาตกกมนการณาป กยวกกยจฉนทน‐ การณาป อญมญสส ภณฑนกลหาทโย กโรนต ยถา เต เอวรปา โหนต ตเถว เอกสม รฏฐมห สหวาสโน ชนาป โหนตฯ เต กทาจ อญมญ ภณฑนาทโย กโรนตฯ ยทา เต สมคคา ภวต น สกโกนต ตตถ จ โกจ ตตการณาน วปสเมต สมตโถ นจฉยกโร นตถ, ตทา อตตโน วสพล ปฏจจ อจฉตกจจ สาเธต สมปหาร อปคจฉนตฯ กจาปทาน โลเก สมพหลา มนสสา วจารณปณณาทห วฑฒปปตตา โหนต เจว อญชนนกายสส นจฉยการาปนาทโย พหวเธ การณปรโมจโนปาเย ชานนต จ, เตส ปน ภณฑนาทการกาน อตตโน วสพเลน อปปนนการณาน นจฉโย รจจตเยวฯ เอว สนเต ตตถ ตตถ ชนา อตตโน ชนนกาย วภชตวา ตโต เอกจเจ ชเน ปรปกเขห สทธ สมปหารกจจ กาเรสฯ เต โปราณกาลโต ปฏฐาย  “ขตตยาต สมญ ลภนตเยวฯ เตสมปน

๑ ข.ชา. ๒๗/๑๖๙๘/๓๓๘. ๒ ข.ธ. ๒๕/๒๙/๔๙.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๕๖

ขตตยาน ปรวารภตา ชนา อตตโน สามกานสาเรน โยธ นาม โหนตฯ พาหราน ห ปรปกขาน อาวรณปรหาโร รฏฐาภปาลโนปาเย อนโตคโธเยว โหตฯ

สงคาโม จ นาม กทาจ สหสาว อปปชชตฯ ตสม สมปปนเน น เกวลเมว พหตราน พลาวธาทน นสสาย ชโย ภวต, อถโข อเม ธมมา อจฉตพพา โหนต ปญา เจว วรภาโว จ อาณตตยา อวฏฐตตา จฯ เตส ปรปณเณส สงคามคตา ชย ลทธ สกโกนตฯ ตสมา ยทา สงคาโม นตถ, ตทาป ยทธสชชา กาตพพา โหต, โน เจ ปรา ยทธสชช กเรยย, สงคาเม สมปปนเน ขปป พลาวธาทน สมปาเทต น สกโกนต, เอว สเขน ปรปกขสส เหฏฐาวส ปตนตฯ

นทสสนเจตถ ทฆาวกมารวตถฯ ๑ โกสลรฏฐ กร ขททก โหต กาสรฏฐสส จ สามนต‐ สมาย ฐต โหต, โยธาป อาวธยทธภณฑนานป ปรพพยานป วาหนานป อปปกาน โหนต, ตจ ปมาท ปตต อาวธยทธภณฑนานป น สวทหต, กาสรฏฐสส เสนาพยเห อาคนตวา นคร ปรวารเต เตน สทธ ยชฌต นาสกข, กาสรฏฐสส เหฏฐาวส ปตฯ ภควา อปปมาท ปตตสส นครสส สชช อททสตวา โอวาท อปมาย อทาส

นคร ยถา ปจจนต คตต สนตรพาหร เอว โคเปถ อตตาน ขโณ โว มา อปจจคา ขณาตตา ห โสจนต นรยมห สมปปตาตฯ ๒

อท ห สยามรฏฐ สยามรฏฐวาสน ยทธตาเยว ทฆมทธาน สณตฏฐตฯ ยทา ห สงคาโม อปปชชต ตทา สยามรฏฐวาส สมคคา สมานจตตา สมานฉนทา หตวา ปรปกเขห สทธ ยทธน กโรนตฯ ยทา ปน สงคาโม นตถ, ตทา อตตโน อตตโน กรณยาน วส วส กโรนต, เอว สต, เต “อเม รฏฐวาสต วภาค คจฉนตฯ ม. ๓๖๖ ประเทศไทยน (พระมหาอภวตร รวบรวม, ๐๐๕/๑๔๒ ซา ม. ๒๘๖)

อท ห สยามรฏฐ สยามรฏฐวาสน ยทธตาเยว ทฆททธาน สณตฏฐตฯ ยทา ห สงคาโม อปปชชต ตทา สยามรฏฐวาส สมคคา สมานจตตา สมานจฉนทา หตวา ปรปกเขห สทธ ยทธน กโรนตฯ ยทา ปน สงคาโม นตถ, ตทา อตตโน อตตโน กรณยาน วส วส กโรนต, เอว สต เต “อเม โยธา อเม รฏฐวาสต วภาค คจฉนตฯ โยธเตเชน จ สยามรฏฐ ทฆมทธาน วปสมตฯ ตสมา โยธา น ยทธทกขา โหนต, อเญป ปน น ยทธทกขาเยว โหนตฯ ปพเพ จกกวสสส ปจโม

๑ วนย. ๕/๒๔๓/๓๒๒. ๒ ข.ธ. ๒๕/๓๒/๕๖.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๕๗

จฬาลงกรโณ มหาราชา ภยโยโส มตตาย เสน วฑเฒสฯ ปจจปปนนกาเลป ขตตโย มหาราชา ทยยกานมนโท อปปมาท อาปนโน เสน อภวฑเฒต, นาวกเสน จ ปน อภวฑเฒต อารภตฯ โส จ สยามรฏฐวาสน ปพพสทสยทธตตเมว อากงขมาโน สยามรฏฐวาสโน ยทธวธ ชานาเปต ชนเสน สวทหต, วยปตตาน จ ทารกาน ยทธปนสสยสมปนนตต อากงขมาโน พยคฆโปตกนามก ทารก‐ นกาย สวทหตฯ อมปสส กรณย รฏฐาภปาลโนปาโย อนโตคธเยว โหตฯ ? กตตกมยตาฉนทกถา ม. ๓๗๗ กตตกมยตาฉนทะ (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๖/๗๔, ๐๐๘/๕๒ ซา ม. ๙๔)

กตตกมยตาเอว ฉนโท กตตกมยตาฉนโทฯ โส วรยสส อปตถมภกปจจโย วรยวนตสส จ อโนสกกนกโร โหตฯ ชาตกปกรณกเรห กตตกมยตาฉนทสส เจว ตกขวรยสส จ อนตราย‐ ปรโมจนภาว ปคคลาธฏฐานมเขน ทเปต มหาชนกชาตเก มหาชนโก นาม โพธสตโต วาณชชตถาย นาวาย มหาสมทท ปกขนทตวา นาวาย ภนนาย สตต ทวเส พาหาพเลน มหาสมทท ตรต, ตทา มณเมขลา นาม สมททรกขกา เทวธตา อาคนตวา ต อโภห พาหาห อกขปตวา เนตวา เขมภม ปาเปสตอาทก วตตฯ สจสส กตตกมยตาฉนโท น ภเวยย, กโต ตสส ยาว เทวธตยาคมนา มหาสมทเท วายมนตสส วรย ภวสสตฯ โย จ อตตโน อธปปายผล สมปสสต โส วายาเมเนว กสกมมาทน กมมาน ปโยเชตฯ ม. ๓๗๗ บคคลผมความหวง (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๑๔ ก.ย. ๕๔ ซา ม. ๙๔)

โย ห สาโส โหต, โส ยาว อตถสส นปปทา วายมตเยว, อทเมตถ ปกตฯ เอกจโจ ปน ปน นราโสป หตวา อมเมว กตตกมยตาฉนท ปฏจจ วรย น โอสสชตฯ โส วายมมาโนเยว, สเจ อจฉตตโถ น นปปชเชยย, ปฏรป เม กตนต อสสาท ลภต, อตตาป อตตาน ครหต น ลภต, วป ต อนวจจ ปสสนตฯ อตตโน เจว ปเรสจ อปวาทวรหต กมม ปจฉา วปปฏสารฐานย น โหตฯ โย นราโส หตวา วรย โอสสชต, โส สพพปกาเรน อปวาทโต น มจจตฯ ปเรส อปวาโท นปปมาณ โหต, อตตโน ปน ปมาณฯ ต ห ปจฉา วปปฏสาร อปปาเทตฯ พทโธป อม โอวาท อทาส

สจ ภกข อม นาว สตตา เต ลหเมสสตตฯ ๑

๑ ข.ธ. ๒๕/๓๕/๖๕.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๕๘

ม. ๓๗๘ ขอซงพระองคตรสดงน (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๕๘, ซา ม. ๙๔) โอวาโท เหส โสตน ภกขน กตตกมยตาฉนท ชเนต วตโต อตตโน เจว ปเรสจ

อตถสวตตนก กจจ ปยชนตาน พทธสาสนกาน อทาหรณภตารโห จ โหตฯ เอตถ นาวาวจน อปมามตตเยวฯ กถฯ เสยยถาป นาม นาวา ชลมคเคน คตาน ปารมตร วา คตาน นสสยวาหน โหต, สเจ นาวาย ฉทท ภเวยย, ตตถ อทกสส ปเวโส โหต, ตปปจจยา สา น สเขน คจฉต ทนธคมน ชเนต อทเก วา ปน โอสทต, สเจ ปน ตนาวาคตา ชนา วายามสมาคตา หตวา นาว สเจยย ฉทท จ ปทหต ยงกจ อปาย จนเตตวา เตน ต อจฉทท กาต สกกเณยย, สา สตตา นาวา สลลหกา เจว นรนตรายา จ หตวา สฆ คจฉต, เอวเมว อตตภาโวป กมมนโตป วสนฏฐานมป อนตมโสป รฏฐ ภวาภเวส สสรนตาน สตตาน นสสยวเสน นาวาสทสา โหนต, สเจ เต อตตภาวาทโย น ถรา ภเวยย วา เยน เกนจ การเณน วปตต คจเฉยย วา, ทนธากาเรน ปวตตนต สพพปกาเรน วา วฑฒ ปาปณต น สกโกนต, สเจป เตส นสสตภตา สามกา อนกขตตธรา หตวา อนปปนนาน ฉททาน อนปปาทาย สวเรยย อปปนนาน อปายโส ปชเหยย กาเลน เตส อปฏฐานปฏสงขรณาทน ปยเชยย เต จ อปรหาเปนตา ปฏชคเคยย, เอว เต ตสม ตสม ภเว ขปป วฑฒปาร คจฉนต หนภาว น คจฉนตฯ อต กตตกมยตาฉนโท อตถสทธยา วรยสส อปตถมภกปจจโย โหตฯ ม. ๓๗๘ แมสมเดจพระผมพระภาค (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๕๔, สงเกต  “กาล”, ซา ม. ๙๕)

ภควาป มหากรณาชนต กตตกมยตาฉนท ปฏจจ สมมาสมโพธ อภสมพชฌ พทธ‐ กจจจ ปเรนโต สาสน ปตฏฐาเปสฯ โน เจ ตสส ภควโต กตตกมยตาฉนโท อภวสส, กถ นาม โส ภควา วสารโท หตวา อภนกขมน อนกขมสส, ทกกรกรยากาเล กลมถสส ขโม อภวสส, เอว สนเต ฆราวาสาย อาวตตสส, น โมกขปตตยา อปรกกมสส มารวส อปาปณสสฯ อถวา โพธญาณ ปตวา ภควา ปฏสจกขมาโน  “อธคโต โข มยาย ธมโม คมภโร ทททโส ทรนโพโธ สนโต ปณโต อตกกาวจโร นปโณ ปณฑตเวทนโยต ๑ อปปนนปรวตกโก อโหสฯ อต ภควโต ปฏสจกขโต จตต อปโปสสกกตาย นมเยว โน ธมมเทสนายฯ ยสมา ปนสส ภควโต มหากรณาพเลน อปตถมภโต กตตกมยตาฉนโท ตกข ปวตตต ตสมา ธมมเทสนาย ธร น นกขปฯ

อถโข ภควา พทธจกขนา โลก โวโลเกนโต อททส  “สนตเยว สตตา, เย ตกขนทรยา ธมม อาชานต สกโกนต, อปเรป จ สตตา ฐเปตวา อภพพสตเต กจาป มทนทรยา โหนต ธมม

๑ ม.ม. ๑๓/๕๐๙/๔๖๑.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๕๙

ปน สตวา โลกยผลาน ปาปณต สกขสสนต, อภพพาเยว ห สตตา ธมม โสต น มนสกโรนต, เตน เต ยงกจ ผล ปาปณต น สกขสสนตเยวฯ เสยยถาป นาม ยาน กานจ อปปลาทน อตถ, เตส อปเปกจจาน อทก อจจคคมม ตฏฐนต, สรยรสมสมผสส อาคมยมานาน ฐตาน, ตาน อชช ปปผนกาน, อปเปกจจาน สโมทก ฐตาน, ตาน เสว ปปผนกาน, อปเปกจจาน อทกานคคตาน อนโตนมมคคโปสน, ตาน ตตยทวเส ปปผนกาน, เตสป อปเปกจจาน สโรคาน อตถ, ตาน เนว ปปผสสนต มจฉกจฉปภกขาเนว ภวสสนต, เอว อธ สตตา นานปปเภทา โหนต, เตส อปเปกจเจ อปปรชกขา อปเปกจเก มหารชกขา อปเปกจเจ ตกขนทรยา อปเปกจเจ มทนทรยา โหนตตฯ ๑ เอว ปฏสจกขตวา ปน ภควา ธมม เทเสต อธฏฐห, โลกสส จ อตถาย หตาย สขาย ธมม เทเสส, อตตโน กายเขท อคเณนโต ว พรหมจรย ปกาเสตวา อตตร วตถาเรสฯ อต ภควา อตตโน โลเก อปปาท โลกสส อตถสาธก อกาสฯ ม. ๓๗๙ กตตกมยตาฉนทะ (พระธรรมกตตวงศ, ปญหา ๒ ต.ค. ๒๕๕๕ ซา ม. ๙๕)

กตตกมยตาฉนโทต ปเนตถฯ อย ห ทกกรมป อจฉตตถ สาเธตฯ สาธก เจตถ ตตย‐ สงคตยา อาคตวตถฯ ๒ ตทา กร โมคคลลปตตตเถโร มจฉาทฏฐเก พราหมณกเล ชาโตฯ สคควตเถโร อตเรกสตตวสสาน วรเยน ต กล ปโลเภต คนตวา ต กลปตต อาเนตวา สาสเน ปพพาเชต อสกขฯ ตตราย สงเขปตโถฯ อาทมห เถโร ตสส กลสส เคหทวาร ปณฑาย ปาวสฯ น ปน เอกทวสมป กฏจฉมตต นาลตถฯ ปนปปน ปวสนโต เอกทวส อตจฉถ ภนเตต วจนมตต อลตถฯ ตโต ภตต อลตถ ตโต วสสาส ตโต เคเห ภตตกจจ กาต ปเวส (อลตถ)ฯ ตปปจจยา โมคคลลปตเตน มาณเวน สทธ วสสาส อาปชชตวา ตณณ เวทาน ปารคตาย เตส คณฐฏฐาเนส สกพทธ ทสเสตวา ต ปฏชานาเปสฯ ตโต น จตตยมเก พทธธมมปรยาปนน ปห ปจฉ ย มาณโว วสชเชต อสกโกนโต ยสส จ วสชชน ชานต อจฉนโต เถร อนคนตวา ปพพชช ยาจตฯ ปพพชตวาน โส พทธวจน อคคเหตวา ตตถ ปเภทปปตโต หตวา ปจฉาภาเค ลทธปสมปโท หตวา กมมฏฐาน วฑเฒตวา อรหตต ปาปณฯ อปรภาเค อโสกมหาราชสส รชชสมเย ชมพทเป สงฆ‐ ปาโมกโข อโหสฯ ตทา จ พหกา ตตถยา ลาภสกการ ปฏฐยมานา พทธสาสเน ปพพชตวา สกาน สกาน ทฏฐคตาน ทเปสฯ เถโร ตถา พทธสาสเน อปปนนสส อพพทสส กณฏกสส จ วทธสเน

๑ สานวนนเปนมตจากคมภรอรรถกถา; ในพระไตรปฎก (เชน ม.ม. ๑๓/๕๑๑/๔๖๓) พระพทธเจาตรส เปรยบสตวทงหลายดวยบว ๓ เหลา แตในอรรถกถา เชน สมงคลวลาสน เลม ๒ (ท.อ. ๒/๑๐๕) ทานอธบายขยาย ออกไปอก จงเปรยบสตวทงหลายดวยบว ๔ เหลา

๒ ดรายละเอยดใน วนย.อ. ๑/๓๙.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๖๐

อโสกมหาราชสส พหปกาโร อโหสฯ อถาปรภาเค ตสม สมเย สนนปตตวา ตตยสงคต กโรนตสส ภกขสงฆสส ปมโข อโหสฯ ตโต ปร ปจจนตเมส ปเทเสส สาสนธมมสส ปกาสนตถาย เถเร เปเสสฯ อต สคควตเถโร กตตกมยตาฉนท ปฏจจ วรเยน ต พราหมกล คนตวา โมคคลลปตต‐ มาณว ปโลเภตวา ต ยถจฉต ปพพาเชต อสกขฯ ม. ๓๗๙ อกเรองหนง (ปรบจากพระไตรปฎก, เทยบ ๐๐๘/๔๒, ๐๐๑/๙๕ ซา ม. ๙๖)

อปรเจตถ ทฏฐพพฯ อตเต กร ทฆตสส โกสลรโญ โอรสภโต ทฆาว นาม กมาโร ปต รฏฐสส พรหมทตตสส กาสรโญ หตถงคตกาลโต ปจฉากาเล ปสโตฯ ปตสนตก รชช อภนคคณหต กตตกมยตาฉนท อารภ ตสเสว สนตเก วสนตถาย โอตาร คเวส ปจฉา เตน พรหมทตเตน วสสาสกสารถฏฐาเน ฐปโตฯ อถโข พรหมทตโต กาสราชา มคว คมตกาโม ทฆาว รถ โยชาเปตวา ต รถ อภรยห นกขม, ทฆาว กมาโร รถ เปเสสฯ ตถา ตถา รถ เปเสส, ยถา ยถา อเญเนว เสนา อคมาส, อเญเนว รโถ ๑ ฯ อถโข พรหมทตโต กาสราชา ทร คนตวา ทฆาว กมาร เอตทโวจ  “เตนห ภเณ มาณวก รถ มจสส กลนโตมห นปชชสสามต ทฆาวสส กมารสส อจฉงเค สส กตวา เสยย กปเปสฯ ตสส กลนตสส มหตตเกเนว นทท โอกกมฯ ตทา โส พรหมทตต กาสราชาน ชวตา โวโรเปต โอตาร ปฏลภตวา โกสยา ขคค นพพาหตวา ต ปโพเธตวา “ปตา เม เตน มารโต อทานาหนต มาเรสสามต รโญ อตตโน ปฏปกขภาว ทสเสสฯ พรหมทตโต อตราสโต หตวา กมาร อตตโน ชวต ยาจตวา “ทมม เต โกสลรฏฐนต สจจ อทาสฯ ตขณ ปเนส  “มา โข ตว ตาต ทฆาว ทฆ ปสส มา รสสนตยาทก ปตรา ทนโนวาท อนสสรนโต ต เวร วปสเมตวา ตสส ชวต อทาสฯ เตน โส อตตโน กลสนตก โกสลรฏฐ ปฏลภ พรหมทตตสส จ กาสรโญ ธตร ลภตวา มเหสฏฐาเน ฐเปส ปจฉา กาสรชชป กาเรสฯ อจเจว ทฆาว กตต‐ กมยตาฉนทาคมม ยถจฉตตถ อภนปผาเทสฯ ม. ๓๗๙ สวนพระมหาชนก (พระมหามนตร ขนตสาโร, ๐๐๑/๙๖, ซา ม. ๙๖)

มหาชนเกน หสส อาสาย อภนปผตตภาเว อาสเสเถว ปรโส นพพนเทยย ปณฑโต ปสสาม โวห อตตาน ยถา อจฉ ตถา อหต ๒

อมาย โอวาทภตาย คาถาย อททฏมท (นทสสน) โหตฯ พทธสาสเน, กตตกมยตาฉนโท นาเมส สตถารา อทธปาทธมโมต ปสสโต, อยห อทธปาทภโต โหต, อยจ ฉนททธปาท‐

๑ วนย. ๕/๒๔๔/๓๓๐. ๒ ข.ชา. ๒๘/๔๕๐/๑๖๗.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๖๑

ธมโมต วจจตฯ โส ปเนส โพธปกขยธมมสมทาเย สงคห คโต โหตฯ อมมาคมม สมมาสมพทโธ สมมาสมโพธญาณ อภสมพชฌ เตเนเวโส สพพต วจจตฯ ? ปคคลตากถา ม. ๓๘๐ สมเดจบรมบพตร (พระมหามนตร ขนตสาโร, ๐๐๑/๙๗ ซา ม. ๙๗)

ทยยานมนโท ห มหาราชา กตตกมยตาฉนเทน สมงคภโต หตวา อนปพเพน นานปสคคโต รฏสส เจว รฏนวาสนจ วโมจเน สมตถภโต, ปจจกขโต จตตสสสสาทมนปปทาต รฏา‐ ภปาลโนปายปรยาปนน ทานาททสวธ ราชธมม ปรปเรต นามฯ อย โข มงคลวเสโสต วจจตฯ ม. ๓๘๐ ปคคลญตา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๙๘, ๐๐๒/๕๒ เทยบ ม. ๙๗)

ปคคลตาต ปเนตถฯ ปคคล วจนต ชานาตต ปคคล, ตสส ภาโว ปคคลตาฯ วภาคโต เจสา อตตรอสสราทปคคลวเสน เทเสตพพา, อทาน ปนาห อสสรปคคลวเสน ปคคลต วสสชเชมฯ กจจปโยคปฏรเป ปรวารปคคล วจนต ชานน ปคคลตาย อธปเปตตโถ โหตฯ ปคคลนโยชเน ห ปฏรป ปคคล วจนต ยชชต, เอว วจนตวา นโยชน กจจสาธก โหต, โน เจ วจเนยย, ต น กจจสาธกฯ นทสสน เจตถ ทฏฐพพฯ ม. ๓๘๐ เมอสมเดจพระบรมศาสดา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๒/๕๒)

อนตตร อภสมโพธ สมพชฌตวา ตถาคโต พทธกจจ ปรปเรต คามนคมาทส จารกจรมาโน ชนาน ธมม เทเสตวา ราชคห อนปปตโต ตตเถว วหาสฯ ต สตวา กปลวตถสม สทโธทโน นาม มหาราชา โพธญาณปปตต สพพภต อตตโน ปตต ปสสตกาโม โลกนาถ กปลวตถ อาเนต อมจจ เปเสสฯ

โส สตถ สนตก ปตวา ธมม สตวา อรหตตปปตโต อธ ปพพช, น ปน สตถาร อาราเธสฯ สทโธทโน ปน ตโต สาสน อสสณตวา ปน ทเต เปเสสฯ นว วาเร อมนา นยาเมน ทเต เปเสสฯ ทสเม วาเร กาฬทาย นาม อมจจ เปเสสฯ โส กจาป คนตวา สตถ สนตเก ธมม สตวา อรหตตปปตโต ปรมามจจา วย อธ ปพพช, กปลวตถคมนตถาย ปน สตถาร อาราเธสฯ สทโธทนจ ราชาน ยถจฉต ปตตทสสน ธมมสสวนจ อลาเภสฯ กจจปโยเค อปปฏรปสส ปคคลสส นโยชน น กจจสาธก โหตฯ ม. ๓๘๑ ลางคราวหาเปนแตเพยง (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๖๐ ซา ม. ๙๗)

โน เจ วจเนยย ต น กจจสาธกฯ นทสสน เจตถฯ อโสกราชกาเล, ยทา ตตถยา สย มณเทตวา พทธสาสเน ปพพชตา วหาเรส วจรนตา อโปสถาทนป ปวสส, ตทา ภกขสงโฆ เตห สทธ อโปสถาทน นากาสฯ อโสกมหาราชา อตถปปตต อชานตวา  “ภกขสงโฆ สมคโค เอกภโต

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๖๒

หตวา เตห สทธ อโปสถ น กโรตต อมจเจห วตตตถมตต ญตวา,  “อโสการาม คนตวา ภกขสงฆ อโปสถ กาเรหต ๑ เอก อมจจ อาณาเปสฯ ต คนตวา  “อทาน ภนเต ภกขสงโฆ สนนปตนตต รโญ อาณาปเนน รญา เปสโตมหต วตวา สงฆตเถร อาท กตวา ภกข ปจฉ, โส, ตตถ โย ตสส วจน นากาส อย รญา อาณตตวจน น กโรตต ต มญตวา อสนา เตสเมเกกสส สส ปาเตต อารภฯ เอว กจจปโยเค อปปฏรปสส ปคคลสส นโยชน น กจจสาธกฯ ม. ๓๘๑ ครงนนตสสกมาร (ปรบจาก พระมหาสมหมาย ๐๐๖/๑๐๙, ดอรรถกถา ซา ม. ๙๗)

ตโต เจตถ รโญ เอกมาตโก ภาตา ตสสกมาโร สาสเน ปพพชตวา วหาสฯ โส ต อมจจ ตถา วปฏปนน ทสวา คนตวา สย ตสส อาสนเน อาสเน นสทฯ โส เถร สชานตวา สตถ นปาเตต อวสหนโต คนตวา รโญ อาโรเจสฯ ราชา สตวา ว ตาวเทว สรเร อปปนนทาโห หตวา ปาป เม ภวสสตต จนเตตวา ต อธกรณ วนจฉต พยตต ปคคล อจจนฯ อมสมจาย อธกาเร โมคคลล‐ ปตตตเถโร ธรคคาโห หตวา ต อธกรณ วปสเมต สมตโถ นทยา อปร ปาตลปตต อาคนตวา เตส ตตถยาน เสตกาน วตถาน ทตวา อปปพพาเชตวา ตปฏกปรยตตธเร ปภนนปฏสมภเท ภกข อจจนตวา สพพ สาสเน มล วโสเธสฯ ตสมา ห ปฏรปสส ปคคลสส อจจนตวา นโยชน ขททเกส จ มหนเตส จ กจเจส อตถสาธก โหต สสวตตนกนตฯ ๒

ม. ๓๘๑ แมสมเดจพระสมมาสมพทธเจา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๑๙๘, ซา ม. ๙๘) สมมาสมพทโธป อภสมโพธ สมพชฌตวา ปฐมเทสน โสต อนรป เวเนยย วจนนโต

อธคโต โข มยาย ธมโม คมภโร ทททโส ทรนโพโธ สนโต ปณโต อตกกาวจโร นปโณ ปณฑต‐ เวทนโย ๓ , น มนทพทธห ญาตเจว ทฏจ สกกา, เอว สนเต, พทธสส อภสมโพธ โลกาน อตถาวหา น โหต, ยทา ห พทธานพทโธ เจ อรโย สาวกสงโฆ ภเวยย, อจเจว ตรตน พทธธมมสงฆวเสน ปรปณณ ภวสสต, ตทา พทธภม เวปลล ปาปณสสตต จนเตตวา อาฬาโร กาลาโม เจว อททโก จ รามปตโตต อโภ ตาปสา ตกขพทธโน โหนต, สเจ เต มยา อธคต ธมม สณสสส, ขปป ธมม อสมพชฌสสสต สมนปสสนโต อโภ กาลมกสต ๔ ญตวา ตโต โส ปจ‐

๑ วหาร คนตวา อธกรณ วปสเมตวา อโปสถ การาเปหตฯ (วนย.อ. ๑/๕๓) ๒ วนย.อ. ๑/๕๕, ๖๑. ๓ ม.ม. ๑๓/๕๐๙/๔๖๑. ๔ สานวนพระไตรปฎกวา  “อย โข อาฬาโร กาลาโม ปณฑโต วยตโต เมธาว ทฆรตต อปปรชกขชาตโก

ยนนนาห อาฬารสส กาลามสส ปม ธมม เทเสยย โส อม ธมม ขปปเมว อาชานสสตต...สตตาห กาลกโต อาฬาโร กาลาโมตฯ และแสดงถงทาน อททโก รามปตโต ขอความเหมอนกบทแสดงแลว (ม.ม. ๑๓/๕๑๒/๔๖๕)

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๖๓

วคคยา ธมมจกกปปวตตนนนาม ปฐม อนตตร ธมมเทสน โสต อนรปา โหนตต สมนปสสนโต เต ปจวคคเย วจนฯ สมมาสมพทโธ จ มคธรฏเฐ พทธสาสน ปตฏฐาตกาโม หตวา อรเวล‐ กสสโป ห พหห มคธวาสห สกกโต โหต ครกโต มานโต ปชโต อปจโต, เอว สนเต, ปฐมตร สยป อรเวลกสสปาทน ธมมเทสนาย คมสสามต จนเตตวา เตส ธมมเทสนาย คนตวา เต อมต ปาเยตวา อรเวลกสสป วจนตวา ต คเหตวา อคมาสฯ ม. ๓๘๒ ขอความในประถมสมโพธ (พนโทชรนทร ตรวจแก, ๐๐๗/๒๑, ซา ม. ๙๘)

ตถา ห อท ปฐมโพธกถาย วตต สตถา อนจฉวกาน ปคคลาน อจจนตตตา พทธกจจ นฏฐาเปส, ยสมา ห สตถา อภญาย เจว ทสพลญาณสส จ องคภเตน กตตกมยตา‐ ฉนทปการเกน จ เจโตปรยญาเณน สมนนาคโต ว, ตสมา สพพกจจเมว อภนปผาเทสฯ สเจ ปน ฉนทสมนนาคโตป ปคคโล สพพกจเจส อนรป นาลภ, โส สพพกจจ อภนปผาเทต น สกโกตฯ

ธมมปทฏฐกถายมป อท ธมมสงคาหกาจรเยห วตต สารปตตโมคคลลานาป ลทธปสมปทา หตวา นจรสเสว สตถารา สพเพส ภกขน อคคสาวกฏฐาเน ปสสตา, ภกข อชฌายส สตถา มโขโลกเนน สารปตตโมคคลลาน อคคสาวกฏฐาน เทต, อคคสาวกฏฐาน เทนเตน นาม ปฐม ปพพชตาน ภกขน ทาต วฏฏตต, สตถา ต ปวตต ญตวา ตมตถ อาห อย ภกขเว มม ปตเตห ตทา ปตถตปตถนา, เต ยถาปตถตเมว ลภส, นาห มข โอโลเกตวา เทมตฯ ๑ เอตตาวตาว สตถา ตตกรณเยสเยว อนจฉวก ปคคล อจจนต สมตโถ นามาต วจจต

ทยยานมนโท ห ราชา ทฆทสส กจจานกจเจส อนจฉวเก ราชภเฏ วา ราชปรเส วา ราช‐ ยตตเก วา อจจนาต, อจจนตวาน จ ปน โส ตตกรณยาน อนจฉวก สปป อตตโน คามทารเกป ราชปตตาทเกป สกขาเปต, โส จ ราชกจเจส อนจฉวเก ปคคเล อจจนาต เจว, ฐานโต จ อนนจฉวเก นหรต, เอวห สนเต, โส โสตถนา ราชกจจ นฏฐาเปสฯ อยเมว ปคคลตา‐ ปรยาปนนา ทตยา มงคลวเสสกถา โหตตฯ ? ยาจโยคตากถา ม. ๓๘๖ ยาจโยคตา (พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/๒๐๐ ดขอสอบป ๒๕๕๖)

ยาจโยคตาต ปเนตถฯ ยาจโยคตา นาม วคตมลมจเฉรตา ทานชฌาสยตาฯ กทาจ ห โย โกจ อตตโน อตเถ สมปปนเน อญสส อปถมภ ยาจต, ตสส ทาต สกโกนตสส ภาโว  “ยาจ‐

๑ สชยวตถ ธมมปทฏฐกถา ปฐโม ภาโค (ธ.อ. ๑/๑๐๓)

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๖๔

โยคตาต วจจตฯ อย ฆรมาวสนตาน พทธสาสนกาน ปฏปทา โหตฯ ๑ ตตราย อธปปาโยฯ กมม เหตถ สตเต วภชต สตตา กมมสสกา โหนต กมมทายาทา ยทท วกลอฑฒตายฯ โย อฑโฒ สงคหสมปยตเตน จตเตน วกลสส หต กาต สกโกต, โส ต ทาลททยทคคา อทธรต นาม, สตเต จ สนตมคคภต สมภาว อปคเต กตวา อปตถมเภต นามฯ เอวรโป โข พทธาทปณฑเตห ปสสโต โหต  “อโมฆนตสส ชวตนตฯ ตสส จรยา อคาร อชฌาวสนตาน ธมโม โหตฯ อมมตถ ปทฏฐาน คณหนเตน อย นโย ลพภตฯ อท ทาน นาม สเจ มตตานรปโต ปวตตต อภนนจ ฐาน ธาเรต สามตถ กต ภเวยย ทายกสส เจว ยาจกสส จ, ยถจฉต อตถ สาเธตฯ อมนา นเยน ยาจโยคตา ปรปเรตกาเมน ทวห อากาเรห สมปาเทตพพาฯ กถฯ ทายโก ทาต ปโหนเกน ธเนน สมปนโน โหต ทตวา สย ทาลททชาโต น โหต, ยาจโก จสส ทาเนน เวกลลา มจจต วา ยาเปต วา สกโกตฯ สเจ ปน โย โกจ อาคนตวา ยาจต, ตสส ปตถน สาเธต ทเทยย เอว ปฏคคาหกสส โทโส ภเวยยฯ กถฯ โส สเขน ลภมาโน วกรณ หตวา ธน ปสก วย วกรตวา นาสนสโล ภเวยยป ธนวลชเน อมชฌฏโฐ อมตต ภเวยยป อตตโน โลภ วฑฒาเปยยป ยาจนสลต ปาปเณยยป ย ปฏจจ โส ชคจฉนโย โหตฯ

โลกนาโถ ห เวสสนตรโพธสตตกาเล อกกฏฐโต ทาน ปเรสฯ ตทา จ โส โพธสตโต มหาชเน กรณาสหคเตน เจตสา นพทธทานเจว วเสสจ มหาทาน อทาส, เอวรป ปนสส ทนน‐ ทาน โพธญาณสงขาต อจฉตตถ น สาเธต, ตสม กาเล โพธญาณ ปฏวชฌต นาสกขฯ ม. ๓๘๗ ใครตองการอาหารเงนทอง (ตนฉบบวา “เตมเตมสานวน” ไมชดวาใครแตง, ๐๑๑/๓๐๘)

โส ห เยส อาหารหรญสวณณยานทาสาทห อตโถ อตถ, เตส ยถารจยา เตเยว อภนปผาเทสฯ เอว สนเต เต ชนา เตน อปตถมภตาป ชวต กปเปต ยถาลทธสมปตตยา จ อตตาน ปตฏฐาเปต อสกโกนตาว ลาภลทธา มหจฉา อมตต หตวา ภยโยโส มตตาย อปราน วตถน ยาจนตฯ เตส ชเนส เกจ เอวรเป ราชานภาเว อจตตการกา มงคลหตถมป ราชรถมป อยาจสเยวฯ ตาทโส ปน ชชโก นาม พราหมโณ อตตโน ภรยาย ทาสทาสห อตเถ สนเต สธโนป หตวา สนตก ธน วลเชต อนจฉนโต ยทา เวสสนตโร สปตตทาโร อรเญ อสปพพชช ปพพชตวา วสต ตทาสส สนตก อปสงกม, อปสงกมตวา จ ปน ตเมว ปตตธตโร อยาจฯ

๑ ในระหวางนมบาล (อง.สตตก. ๒๓/๖/๖) วา อธ อรยสาวโก วคตมลมจเฉเรน เจตสา อคาร อชฌาวสต มตตจาโค ปยตปาณ โวสสคครโต ยาจโยโค ทานสวภาครโตฯ (ทานตดอาลปนะ ภกขเว ออก)

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๖๕

ตทา ห สกโก เทวราชา ต ปวตต ญตวา พราหมณวณเณน เทวโลกโต อาคนตวา มทท อยาจฯ โส จ เวสสนตโร ตเมวสส นยยาเทสฯ ตโต ปเนส สกโก ปนเรว ตเมวสส นยยาเทสฯ สวราชนาครนโท ห สชยราชา ชชเกน ยาจตาน นตตน สาสน ญตวา โภเคห นตตาโร ภชสส กตวา นยยาเทนตสส ชชกสส สโภค ปาสาท อทาสฯ น เกวล ชชโก มหจฉตาย โภเคห อตตโต โหต อถโข โภคปรโภเค อมชฌฏโฐ โหต อมตต ตปปจจยา จ ชวตกขยปปตโต อโหสฯ วคต‐ มลมจเฉรสส เวสสนตรสส ปรจจาโค โลภาภภตสส ยาจนตสส เนว อตถาวโห โหต โลภ ปนสส ภยโยโส มตตาย วฑเฒตฯ กจาป วตถ ทเรนทาเนป อคคเหตพพ โหต, อทมปน ยาจนตสส วา เทนตสส วา ปคคลสส สารคตมตต โหต ม. ๓๘๗ ตอมาในปจฉมชาต (พระธรรมกตตวงศ ๐๐๘/๒๐๐)

ปจฉมภวชาตกาเล โพธสตโต  “ตถารปา ปรตปารม ปโยคสมปตตยา อภาวโต อกกฏฐา น โหตต สนนฏฐาน กตวา มหาภนกขมน นกขตวา ปพพชชฯ ตโต โพธญาณ ปฏวชฌตวา เวเนยยาน สตถภาเวน ธมมเทสนาย นนนจตโต หตวา อตตโน สข ปรจจชตวา คามนคมาทส จรตวา สเทวกสส โลกสส หตาย สขาย พรหมจรย ปกาเสส, อท ปรมตถทานปารม โหตฯ ยา ปน คหกาเล สวชชมานา สมปตตโย, ตา น เวสสนตรกาเล วย อปรมตทาเนน อวกรตา ทายชช กตวา จชฯ อย โข ตสส โลกนาถสส ปรมตถทานปารม สเทวกสส โลกสส อตถ สาเธต ย ปฏจจ พทธสาสนมป ยาวชชตนา ปตฏฐาตฯ

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๖๖

บรรณานกรม

๑) หนงสอทวไป

ธงชย สมนจกร, รทนฉนทแตง, กรงเทพฯ : เจรญรฐการพมพ, ๒๕๕๐. ฝายปรยตปกรณ กองศาสนศกษา กรมการศาสนา, ปญหาและเฉลยบาลสนามหลวง ป.ธ. ๙,

กรงเทพฯ : กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๒๘. พระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเตโช), ศพทวเคราะห, กรงเทพฯ : เลยงเชยง, ๒๕๕๐. พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม, พมพครงท ๑๐,

กรงเทพฯ : สอตะวน, ๒๕๔๕. พระธรรมวมลโมล (บญมา ป.ธ. ๙) ๑ , ตวอยางสานวนแตงไทยเปนมคธ ป.ธ. ๙, กรงเทพฯ :

สานกเรยนวดบพตรพมขวรวหาร จดพมพ, ๒๕๓๕. พระมหาชยศร กตตปโญ, ศลปะการใชศพทและการแปลงประโยค, กรงเทพฯ  :  ธนาเพรส

แอนด กราฟฟค, ๒๕๔๕. พระรตนปญญาเถระ, ศ. ร.ต.ท. แสง มนวทร แปล, ชนกาลมาลปกรณ, พมพครงท ๒, พมพในการ

ออกเมรพระราชทานเพลงศพ พระพรหมคณาภรณ (เจยม จรปโญ), กรงเทพ: โรงพมพ มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๐.

พระมหาสมปอง มทโต, อภธานวรรณนา, พมพครงท ๒, กรงเทพฯ  :  ประยรวงศพรนทตง, ๒๕๔๗.

พระอดรคณาธการ (ชวนทร สระคา), ศ.พเศษ ดร. จาลอง สารพดนก, พจนานกรม บาล‐ไทย สาหรบนกศกษา ฉบบปรบปรงใหม, พมพครงท ๖, กรงเทพฯ : บรษท ธรรมสาร จากด, ๒๕๕๒.

พลตร ป. หลงสมบญ, พจนานกรม มคธ‐ไทย, พมพครงท ๒, กรงเทพฯ  :  เรองปญญา, (ไมปรากฏปพมพ).

วดปากนา (ผจดพมพ), พระมงคลวเสสกถา, กรงเทพฯ : อาทรการพมพ, ๒๕๔๖.

๑ คอ พระธรรมวโรดม (บญมา คณสมปนโน) วดเบญจมบพตรฯ กทม.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๖๗

๒) เอกสารรวมสานวนตวอยาง

ขอมลเฉพาะทเกยวของกบ สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ทนามาเรยงพมพ ตอกนเปนเลมน ไดจากแหลงตางๆ จานวน ๑๒ เลม ซงสวนใหญไมปรากฏชอเรอง ผแตง ผรวบรวม สถานทพมพ และปทพมพ ฉะนน ถาจะอางองแบบทนยมกนทวไป เชน บอกชอเรอง ผแตง เปนตน กไมสะดวก จงไดลงรหสทเอกสาร ตงแต เลมท ๐๐๑ ไปจนครบจานวน แลว อางองโดยระบชอผแตงหรอผรวบรวม (ถาม) รหสเลม/เลขหนา เชน พระธรรมกตตวงศ, ๐๐๘/ ๕๐ หมายถง สานวนนนแตงโดย พระธรรมกตตวงศ คดลอกจากเอกสารเลมท ๘ หนา ๕๐ (พง เทยบกบการอางองคมภรพระไตรปฎก และคมภรทเนองดงกลาวไวแลวขางตน) เอกสารทเปน แหลงขอมลทง ๑๒ เลม เรยงตามลาดบรหสดงน

๐๐๑ เอกสารเยบเลม ไมปรากฏชอเรอง แตงโดย พระมหามนตร ขนตสาโร วดปากนา กทม. (พมพจาก file .doc ทพระมหาวฑรย สทธเมธ วดชยภมพทกษ จ.ชยภม ถวาย)

๐๐๒ รวมประโยค ป.ธ. ๙ สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ แตงโดย พระธรรม‐ กตตวงศ รวบรวมโดย พระมหาสรศกด ขนตธมโม วดสงเวชวศยาราม กทม. (ถายเอกสารจาก พระมหาสนธยา วรรตต วดโมลโลกยาราม)

๐๐๓ เอกสารเยบเลม ไมปรากฏชอเรอง ไมปรากฏผแตง/ผรวบรวม (พมพจาก file

.doc ทพระมหาวฑรย สทธเมธ วดชยภมพทกษ จ. ชยภม ถวาย) ๐๐๔ รวมปญหา‐เฉลย วชา แตงไทยเปนมคธ ประโยค ป.ธ. ๙ พ.ศ. ๒๕๕๔ สานกเรยน

วดโมลโลกยาราม กทม. พระเมธวราภรณ ออก/เฉลยปญหา ๐๐๕ ตวอยาง สานวนแตงไทยเปนมคธ ป.ธ. ๙ ไมปรากฏผแตง รวบรวมโดย พระมหา

อภวตร โรจนธมโม วดกก กทม. (ถายเอกสารจากพระมหาจาลอง ธมมวโร วดโมลโลกยาราม) ๐๐๖ เอกสารเยบเลม ไมปรากฏชอเรอง สวนใหญไมปรากฏผแตง บางสวนแตงโดย

พระมหาสมหมาย ฐตเมโธ ไมปรากฏผรวบรวม (พมพจาก file .doc ทจากพระมหาวฑรย สทธเมธ วดชยภมพทกษ จ. ชยภม ถวาย)

๐๐๗ เอกสารเยบเลม ไมปรากฏชอเรอง แตงโดย พระมหาสาราญ อคคธมโม สามเณร อทย ขะกจ และนกเรยน ป.ธ.๙ ตรวจโดย พนโทชรนทร จลคประดษฐ เมอ ม.ค. ๒๕๔๘ (ถายเอกสารจากพระมหาสนธยา วรรตต วดโมลโลกยาราม)

๐๐๘ รวมสานวนมงคลวเสสกถา 2 in 1 (ไทย+บาล) วชา แตงไทยเปนมคธ ป.ธ. ๙ สานกเรยนสวนกลางฯ แตงโดย พระธรรมกตตวงศ รวบรวมโดย พระมหาประยทธ ธตชโย ป.ธ. ๙ วดพระธรรมกาย จ. ปทมธาน

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๖๘

๐๐๙ สานวนแตงไทยเปนมคธ ประโยค ป.ธ. ๙ รวมปญหา/เฉลย วชา แตงไทยเปนมคธ สานกเรยนสวนกลางฯ สานกเรยนวดสามพระยา สานกเรยนวดโมลฯ และนอกจากนนซงเปน สวนมากไมปรากฏผแตง/ผรวบรวม (ถายเอกสารจากพระมหาสนธยา วรรตต วดโมลโลกยาราม)

๐๑๐ รวมประโยค ป.ธ. ๙ แตงไทยเปนมคธ สานวนลาดบมงคลวเสสกถา สานกเรยน สวนกลาง แตงโดย พระธรรมกตตวงศ ไมปรากฏผรวบรวม (ถายเอกสารจากพระมหาสนธยา วรรตต วดโมลโลกยาราม)

๐๑๑ สานวนพระมงคลวเสสกถา วชา แตงไทยเปนมคธ ป.ธ. ๙ สานกเรยนสวนกลางคณะ สงฆ วดสามพระยา (ไทย+บาล) เนอหาแบงเปน ๒ ตอน ตอนตน (เฉพาะเนอหนา ๓๐๘ หนา) แตงโดย พระธรรมกตตวงศ ตอนหลง (๓๗ หนา) เปนปญหา/เฉลย สานกเรยนสวนกลางฯ (ส.ค. ๒๕๕๓‐ ม.ค. ๒๕๕๔) แตงโดย พระธรรมกตตวงศ รวมรวมโดย พระมหามงคล มงคโล วดปากนา กทม. (ถายเอกสารจากพระมหาดวง โชตญาโณ วดพระเชตพนฯ กทม.)

สวนเลมท ๑๒ นน ไดแก พระธรรมวมลโมล (บญมา ป.ธ.๙), ตวอยางสานวนแตงไทยเปน มคธ ป.ธ. ๙ สานกเรยนวดบพตรพมขวรวหาร กรงเทพฯ จดพมพ พ.ศ. ๒๕๓๕. อางองไวแลว และไมไดลงรหส ๐๑๒ เพราะมขอมลพรอมสาหรบแจงไวในบรรณานกรม

ในระหวางจดทา ผรวบรวม ซงเปนนกเรยนบาลชนประโยค ป.ธ. ๙ สานกเรยนวดโมล‐ โลกยาราม สานกเรยนสวนกลางฯ สอนโดย พระธรรมกตตวงศ สานกเรยนวดโมลโลกยาราม สอนโดย พระเมธวราภรณ และพระมหาสองสน ธมมรโต และสานกวดสามพระยา สอนโดย พระมหาวรชย ตนตปาโล จงไดนาปญหา/เฉลยในสานกนนๆ มาพมพแทรกไวดวย

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๖๙

ภาคผนวก วเคราะหและอธบายศพท ๑

กตตกมยตาฉนโท ¡µÚµØ¡ÁÚµÒàÍÇ ©¹Úâ· ¡µÚµØ¡ÁÚÂÒ©¹Úâ·ฯ กรณา ปรทกเข สต สาธน หทยกมปน กโรตต กรณา ก ๒ สข รนธตต กรณาฯ กณาต วา ปรทกข

หสต วนาเสตต กรณา,  กรยต วา ทกขเตส ผรณาวเสน ปสารยตต กรณา, กณาต วนาเสต วา ปรสส ทกขนต กรณา, สา ปรทกขาปนยนาการปปวตตลกขณา ปร‐ ทกขาสหนรสา อวหสาปจจปฏฐานา ทกขาภภตาน อนาถภาวทสสนปทฏฐานาฯ ปร‐ ทกขาปนยนกามตา กรณา นามฯ ๓

การณวสกตา การณสส วเส วตตตต การณวสโก, ตสส ภาโว การณวสกตาฯ การญ กรณาย ภาโว การญ, กรณา เอว การญ ๔ (ด กรณา) กาลตา ¡ÒÅí ªÒ¹ÒµÔ Ê⌫àÅ¹ÒµÔ ¡ÒÅ�Ú�Ùฯ µíµí¡Ã³⌫»ڻâÂठ¡ÒÅí ªÒ¹Òµ⌫µÔ Çصڵí â˵Ôฯ µÊÚÊ

ÀÒâÇ ¡ÒÅ�Ú�صÒฯ กสล (ด กสลมล) กสลมล ¡Ø Ú©Ôൠ¸ÁÚàÁ ÊÅÚÂµÔ ¡ÁÚ໵⌫µÔ ¡ØÊÅíฯ ¡Ø Ú©Ôൠ¸ÁÚàÁ ÊÅÚÂµÔ ÇÔ·Ú¸íàʵ⌫µÔ ¡ØÊÅíฯ ¡Ø Ú©Ôàµ

¸ÁÚàÁ ÊÅÚÂµÔ Í»¤àÁµ⌫µÔ ¡ØÊÅíฯ ¡ØÊÅÊÚÊ ÁÙÅí ¡ØÊÅÁÙÅí ÁÙÅ¹ÚµÔ Ç¨¹í àËµÙ¹í ¹ÒÁí µ⌫³Ô à͵Úถ ¡ØÊÅÁÙÅÒ¹Ô ÍâÅÀÒâ·ÊÒâÁËÇàʹ â˹ڵÔฯ

๑ พงทราบวา บางแหงเปนวเคราะห บางแหงกงวเคราะห บางแหงไมใชวเคราะหแตเปนคาอธบาย, พระมหาวฑรย สทธเมธ ป.ธ. ๙ วดชยภมพทกษ (ผาเกง) จงหวดชยภม ถวาย file.doc  น เมอวนท ๔ ก.พ. ๒๕๕๔ ถามโอกาสจะเพมศพท คาอธบายและแหลงทมา เฉพาะการพมพครงน ไดจดเรยงบทตงตามลาดบ อกษร ตด อต ปเนตถ หลงบทตงนนออก, ยงไมไดตรวจสอบกบคมภรใหทวตลอด จงสนนษฐานไดวา บางแหง อาจจะเปน อตตโนมต ซงเสยงตอความผดพลาด และพมพครงน มปญหาเรองแบบอกษร (font) จงแกปญหา เฉพาะหนาเทาททาได

๒ ก เปนบทเคยง สข แปลวา ความสข กสททปปท รธ อาวรเณ อ อา (ธ เปน ณ ลบสระหนา) ๓ นท.อ. ๒/๔๒๙; ท.ฏ.อภนว. ๑/๘, ๔๐๐, สงหค.ฏกา. ๑/๑๐๖‐๗, ๒๕๙‐๒๖๐, วสทธ. ๒/๑๒๒,

๑๔๐; อภธานวรรณนา น. ๒๒๐, ๒๒๑, อภ.วตาร. ๑/๗๖. ๔ พระธรรมกตตวงศ, ศพทวเคราะห, ๒๕๕๐, น. ๑๖๔.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๗๐

ขตตโย ขตตสสาปจจ ขตตโย, เขตตาน อธปตภตตตา วา ขตตโยฯ ๑

ขนต ขมน ขนต อธวาสนกขนตต อตโถฯ ปโรปวาท ปโรปการ สตณหาทเภทจ คโณปโรธ ขมต สหต อธวาเสตต ขนตฯ ๒

จตต Ô¹Ú൵⌫µÔ ÔµÚµí ÍÒÃÁÚÁ³í ÇÔªÒ¹Òµ⌫µÔ ͵Úâ¶ฯ จนเตนต วา เอเตน กรณภเตน สมปยตตธมมาต จตต, อถวา จนตนมตต จตตฯ ๓

ตโป ตปตต ตโป ๔ อกสลวตกกาทโย ปาปธมเม สนตาเปตต อตโถฯ ปาปเก ธมเม ตาเปตต ตโป, กสลสมาทาน ตโป นาม, อกสลวตกกปาปธมเม ตาเปตต ตโปต อตโถฯ

ทกขตา ¹ÒÁ Âí ÍÔ Ú©ÔµÁµÚ¶Ô µµÚÃػҷÒ Ç⌫ÁíÊÒ ¡Ã³⌫»ڻâÂठ·¡Ú¢ÀÒâÇฯ ÊíÇÔ¸Òต ÇÒ ¡Òต ÇÒ ÊÁµÚ¶ÀÒâÇฯ

ทาน ทยยต àÍàµ¹ÒµÔ ·Ò¹íฯ ๕ ·Ò¹�Ú¨ ¹ÒàÁµí ¨Ò¤à¨µ¹ÒÇÔõÔà·ÂÚ¸ÁÚÁÇàʹ µÔ»Ú»àÀท â˵Ôฯ ¨Ò¤à¨µ¹Ò à·µÔ à·ÂÚ¸ÁÚÁ¹ÚµÔ ·Ò¹íฯ à·¹ÚµÔ à͵Ò à·ÂÚ¸ÁÚÁ¹ÚµÔ ÇÒ ·Ò¹íฯ ·Òµ¾Ú¾¹ÚµÔ ÇÒ ·Ò¹íฯ

ทกข ¡Ø Ú©ÔµµÚµÒ ¤Ø Ú©µÚµÒ ·Ø¡Ú¢íฯ ๖ ทจจรต ·Øฏ�Ø ¨ÃÔµí ·Øฏ�í ÇÒ ¨ÃÔµí ¡ÔàÅʻٵԡµÚµÒµÔ ·Ø Ú¨ÃÔµíฯ ·Ø Ú¨ÃÔµí ¹ÒàÁµí กายวจมโนทจจรต‐

วเสน µÔ»Ú»àÀ·í Ç â˵Ôฯ ¡Ò๠·Ø Ú¨ÃÔµí ¡ÒÂâµ ÇÒ Íػڻ¹Ú¹í ·Ø Ú¨ÃÔµ¹ÚµÔ ¡ÒÂ·Ø Ú¨ÃÔµíฯ ธมมกามตา ธมมกามตา นาม ¸ÁÚÁ¤ÒÃÇµÒ à¨Ç ¸ÁÚÁ¤ÃØµÒ ¨ฯ ธมมตา ¸ÁÚÁí ªÒ¹Òµ⌫µÔ ¸ÁÚÁ�Ú�Ù ¸ÁÚÁí ªÒ¹ÒµÔ Ê⌫àÅ¹ÒµÔ ÇÒ ¸ÁÚÁ�Ú�Ù, µÊÚÊ ÀÒâÇ

¸ÁÚÁ�Ú�صÒฯ ธมโม สททรเปน ปน ธาเรตต ธมโม ยถาตถ สลกขณ ธาเรตต อตโถ, อตตาน ธาเรนเต จตส

อปาเยส วฏฏทกเขส จ อปตมาเน กตวา ธาเรตต ธมโมฯ ๗

๑ พระมหาสมปอง มทโต, อภธานวรรณนา, ๒๕๔๗, น. ๔๓๙. ๒ สารตถ.ฏ. ๑/๖๘๘. ๓ สงหค.ฎกา. ๑/๖๖. ๔ วนย.อ. ๑/๑๔๖. ๕ วสทธ. ๒/๑๗๑. ๖ สงคห.ฎกา. ๑/๒๓๐. ๗ สงคห.ฏกา. ๑/๖๕, สารตถ.ฏกา. ๑/๒๕๐, ท.ฏ.อภนว. ๑/๘, ๔๐๐.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๗๑

ธต ธรณเหต ธต, ตฏฐต เอตถ สภาสภผลนต ธต, ปวตตนวเสน กสลสนตาน ธาเรตต ธตฯ ๑

ปญา »¡Òàù ªÒ¹Òµ⌫ต อนจจาทวเสน อวพชฌตต »�Ú�Òฯ ๒ »ªÒ¹¹ฏà�¹ ÇÒ »�Ú�Òฯ ÊÒ »à¹ÊÒ »�Ú�Ò ÊªÒµÔ¡»�Ú�Ò ÇÔ»ÊÚʹһ�Ú�Ò Ê¾Ú¾¡Ô Ú¨»ÃÔ³ÒÂÔ¡Ò »ÒÃÔËÒÃÔ¡»�Ú�Ò ¨ÒµÔ µÔ»Ú»àÀ·Òâ˵Ôฯ

ปฏปตตธมโม ปฏปตตธมโม ปฏปชชตพพธมโม ปรยาปตธมมาน กาเยน วาจาย มนสา วา อนปฏปตต, สรปโต ปเนตถ สพพปาปสส อกรณ กสลสสปสมปทา สจตตปรโยทปน จาต ตวธา ปฏปทา ลพภตฯ

ปฏรปการตา »¯ÔÃÙ»í ¡âõ⌫µÔ »¯ÔÃÙ»¡ÒÃ⌫ »¯ÔÃÙ»í ¡âõ⌫ Ê⌫àÅ¹ÒµÔ »¯ÔÃÙ»¡ÒÃ⌫ »¯ÔÃÙ»í ¡Òต Ê⌫ÅÁÊÚÊÒµÔ ÇÒ »¯ÔÃÙ»¡ÒÃ⌫, µÊÚÊ ÀÒâÇ »¯ÔÃÙ»¡ÒÃÔµÒฯ

ปฏรปการ (ด ปฏรปการตา) ปฏรปเทสวาโส »Ø¤Ú¤ÅÊÚÊ ÇÒ ¤³ÊÚÊ ÇÒ ª⌫ÇÔµÇصڵÔÂÒ »¯ÔÃÙâ» à·âÊ »¯ÔÃÙ»à·âÊµÔ ÇبڨµÔฯ µµÚ¶

ÇÒâÊ » ÔÃÙ»à·ÊÇÒâÊ ¹ÒÁฯ »¯ÔÃÙ»à·สวาโส ¹ÒÁ µڶ ¨µÊÚâÊ »ÃÔÊÒ ÇԨùڵÔ, ·Ò¹Ò·⌫¹Ô »Ø�Ú�¡ÔÃÔÂÒÇµÚ¶Ù¹Ô »ÇµÚµ¹ÚµÔ, ¹Ç§Ú¤ÊµÚ¶ØÊÒÊ¹í ·Ô»Ú»µÔ, µµÚ¶ ¹ÔÇÒâÊ ÊµÚµÒ¹í »Ø�Ú�¡ÔÃÔ» Ú¨ÂµÚµÒ Á§Ú¤Å¹ÚµÔ ÇØ Ú¨µÔฯ ๓

ปฏรปเทโส (ด ปฏรปเทสวาโส) ปฏเวธธมโม ปฏเวธธมโม นาม ปฏวทธธมโม อาทโต ปฏฐาย ปฏปตตธมมผลภโต สจจปฏเวโธฯ ปฏเวโธ สยเมว ปฏวชฌต, เอเตน วา ปฏวชฌนตต ปฏเวโธฯ ๔ ปฏสนถารกสลตา ปฏสนถาเร กสโล ปฏสนถารกสโล, ตสส ภาโว ปฏสนถารกสลตาฯ ปฏฐาน (ด สตปฏฐาน) ปรยตต อตถกาเมน ปรยาปณตพพา สกขตพพา, ทฏฐธมมกาทปรสตถ วา นปผาเทต ปรยตตา

สมตถาต ปรยตตฯ ปรยาปณน ปรยตต, ปรยาปณตพพา ปาฬโย เอว ปรยตตฯ ๕

๑ สงคณ.อ. ๑/๓๐๖. ๒ สงคห.ฏกา. ๑/๑๐๗. ๓ อง.อ. ๒/๔๘๓, มงคล. ๑/๘๖. ๔ ท.ฏ.อภนว. ๑/๑๒๙. ๕ ท.ฏ.อภนว. ๑/๖๗, ๑๓๑.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๗๒

ปรยตตธมโม ปรยตตธมโม นาม ปรยาปณตพพธมโม ยทท พทธสส เจว พทธสาวกานจ โอวาทานสาสน, สา ห สวนวาจนธารณวจนธารณวจสาปรจยมนสานเปกขาทฏฐปฏเวธ‐ วเสน ปรยาปณตพพาฯ

ปารม ปรต ปเรตต ปรโม ทานาทคณาน ปรโก, ตสส ภาโว ปารมฯ ๑ ปคคลตา ป¤Ú¤Åí ÇÔ¨Ô¹Ôต ªÒ¹Òµ⌫µÔ »Ø¤Ú¤Å�Ú�Ù, µÊÚÊ ÀÒâÇ »Ø¤Ú¤Å�Ú�صÒฯ »Ø¤Ú¤Å»âÃ‐

»Ã�Ú�صÒàÂÇÒµÔ Çصڵí â˵Ôฯ ปญ ࡹ Úà�¹ »Ø�Ú�í ¹ÒàÁµíฯ ʵڵҹí ͪڬÒÊÂÊÚÊ »ÃÔâʸ¹¯à�¹ »Ø�Úญ ¹ÒÁฯ ปพเพกตปญตา ¡ต »Ø�Ú�í ๠âÊ ¡µ»Ø�â�, ¡µ»Ø�Ú�ÊÚÊ ÀÒâÇ ¡µ»Ø�Ú�µÒ »Ø¾Úà¾

¡µ»Ø�Ú�µÒ »Ø¾Úྡµ»Ø�Ú�µÒฯ ͶÇÒ »Ø¾Úྠ¡µí »Øญ ๠âÊ »Ø¾Úྡµ»Øโญ, µÊÚÊ ÀÒâÇ »Ø¾Úྡµ»ØญµÒฯ »Ø¾Úà¾ÍØ» Ôµ¡ØÊÅµÒ ÍµÚâ¶ฯ ๒

พหปปยตา ¾ËÙ¹í ª¹Ò¹í »ÔÂÀÒâÇ พหปปยตา, พห ชนา ปยายนต นนต พหปปโย, ตสส ภาโว พหปปยตาฯ

พาหสจจ พห อสส สต นวงคสตถสาสนนต พหสสโต, ปาลอนสนธปพพาปรวเสน อคคหต โหตต อตโถ, ตสส ภาโว พาหสจจฯ อธ ปเนต อตถโต พทธวจน วา พาหรสปป วา อคคณหตวา สตวา อปปนน ตตถ ตตเถว โกสลลฯ ๓

พรหมวหาโร อตตมวหารภาวโต อตตมาน วา วหารภาวโต พรหมวหาโรฯ ๔ พราหมโณ พรหมโณ อปจจ พราหมโณฯ ๕

มงคล Á§Ú¤Å¹ÚµÔ ÍÔàÁËÔ ÊµÚµÒµÔ Á§Ú¤ÅÒ¹Ôฯ ÍÔ·Ú¸⌦ ÇرڲÔ�Ú¨ »Ò»Ø³¹Úµ⌫µÔ ͵Úâ¶ฯ ๖ มตตตา ÁµÚµí ªÒ¹Òµ⌫ต Áตµ ปมาณ ชานาตต อตโถ, µÊÚÊ ÀÒâÇ ÁµÚµ�Ú�صÒฯ มททว มทภาโว มททวฯ ๗

๑ ท.ฏ.อภนว. ๑/๓๐๐. ๒ อง.อ. ๒/๔๘๓. ๓ มงคล. ๑/๑๓๕. ๔ วสทธ.ฏกา. ๑/๒๖๐. ๕ พระมหาสมปอง มทโต, อภธานวรรณนา, ๒๕๔๗, น. ๕๑๙. ๖ มงคล. ๑/๑๑ ๗ ชา.อ. ๘/๒๘๓.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๗๓

มตตสมปทา มชชต ตายต จาต มตโต, สมปชชต เอตาย คณวภต ปาปณาตต สมปทา, มตโต เอว สมปทา มตตสมปทาฯ ๑

มตโต (ด มตตสมปทา) มทตา โมทนต เอตายาต มทตา, โมทนต ตาย ตสมงคโน สย วา โมทต โมทนมตตเมว วา ตนต

มทตา,  ปโมทนลกขณา มทตา อนสสายนรสา อรตวฆาตปจจปฏานา สตตาน สมปตตทสสนปทฏานา อรตวปสโม ตสสา สมปตต ปหาสสมภโว วปตตฯ สา ปร‐ สมปตตอนโมทนลกขณาฯ ๒

เมตตา เÁªÚªµ⌫µÔ àÁµÚµÒ ÊÔ¹ÔÂÚ˵⌫ต ͵Úâ¶ฯ ÁÔµÚൠÇÒ ÀÇÒ ÁÔµÚµÊÚÊ ÇÒ àÍÊÒ »ÇµÚµ⌫µÔ àÁµÚµÒฯ ÊÒ ¹ÒàÁÊÒ àÁµÚµÒ ËÔµÒ¡ÒûڻǵڵÔÅ¡Ú¢³Ò ËԵػÊíËÒÃÃÊÒ ÍÒ¦ÒµÇԹ»¨ Ø»ฏ�Ò¹Ò ÊµÚµÒ¹í Á¹Ò»ÀÒÇ·ÊÚʹ»·¯Ú�Ò¹Òฯ ๓

ยาจโยคตา ยาจโยคตา นาม วคตมลมจเฉรตา ทานชฌาสยตาฯ รฏฐาภปาลโนปาโย Ãฏ�í อภปาเลต àÍàµ¹ÒµÔ Ãฏฐาภปาลโน, รฏฐาภปาลโน จ โส อปาโย จาต

รฏฐาภปาลโนปาโยฯ รป Ê⌫µØ³ÚËÒ·ÔÇÔâøԻ Ú¨àÂËÔ Ãػڻµ⌫µÔ ÃÙ»íฯ Ê⌫µØ³ÚËÒ·ÔÇÔâøԻ Ú¨àÂËÔ ÇÔ¡ÒÃÁÒ»ªÚªµÔ ÍÒ»Ò·Ôµ⌫µÔ ÇÒ

͵Úâ¶ฯ วณณวการ อาปชชมาน รปยต หทยคตภาว ปกาเสตต รปฯ ๔ โลกตถจรยา àÇà¹ÂÚ¾¹Ú¸ØʧڢҵÊÚÊ âÅ¡ÊÚÊ ÍµÚ¶Ò ¨ÃÔÂÒฯ วนโย กายกวาจสกอชฌาจารนเสธนโต กายจ วาจจ วเนตต วนโยฯ วเนต สตเต เอเตนาต วนโยฯ ๕

ฯ ๕

วรย, Ç⌫ÃÒ¹í ÀÒâÇ ¡ÁÚÁí วา ÇÔ Ô¹Ò Í⌫ÃÂÔµ¾Úพ »ÇµÚ൵¾Ú¾¹ÚµÔ วา ÇÔÃÔÂíฯ ๖ เวสโส วสตต เวสโส ธนคทเธน อโต จโต วสต จรตต เวสโสฯ ๗

๑ ขททก.อ. ๑/๓๑๔, ๓๔๓. ๒ นท.อ. ๒/๔๒๙;  ท.ฏ.อภนว. ๑/๘,๔๐๐, สงหค.ฏกา. ๑/๑๐๖‐๗, ๒๕๙‐๒๖๐, วสทธ. ๒/๑๒๒,

๑๔๐; อภธานวรรณนา น. ๒๒๐, ๒๒๑, อภ.วตาร. ๑/๗๖. ๓ ดทเดยวกบ มทตา. ๔ สงคห.ฏกา. ๑/๖๗, ๑๒๓. ๕ วนย.อ. ๑/๑๘, ท.ฏ.อภนว. ๒/๒๔๑. ๖ สงคห.ฏกา. ๑/๑๐๑, วมาน.อ. ๑/๑๒๙. ๗ พระมหาสมปอง มทโต, อภธานวรรณนา, ๒๕๔๗, น. ๕๖๐.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๗๔

สจจ สนเตส สาธส ภว สจจ, สรต อายต ทกข หสตต สจจฯ ๑ สต (ด สตปฏฐาน) สตปฏฐาน ÊÃ¹ÚµÔ ÊµÚµÒ µÒÂÒµÔ ÊµÔฯ ¡ØÊàÅ ¸ÁÚàÁ Êõ⌫µÔ ÇÒ ÊµÔฯ Êóí ÇÒ ÊµÔฯ ¹Ò¹»Ú»¡ÒÃÒน

�Ò¹Ò¹Ô àÍµÚ¶ÒµÔ »ฏ�Ò¹íฯ ʵÔÂÒ »ฏ�Ò¹í ʵԻฏ�Ò¹íฯ ปฏฐาตต ปฏฐาน อสภคคหณาท‐ วเสน อนปวสตวา กายาทอาลมพเน ปวตตต อตโถ, สตเยว ปฏฐาน สตปฏฐานฯ ๒

สทธา (ด สทธาสมปทา) สทธาสมปทา ʷڷ˵⌫µÔ Ê·Ú¸Òฯ ¾Ø·Ú¸Ò·⌫ÊØ »ÊÒâ·ฯ ÊÒ ÊÁÚ»ÂØµÚµÒ¹í »ÊÒ·¹Å¡Ú¢³Ò

ÍØ·¡»Ú»ÊÒ·¡Áณ ÇÔÂÏ ๓ Ê·Ú¸Ò ÊÁÚ»·Ò Ê·Ú¸ÒÊÁÚ»·Òฯ สนต สมน สนตฯ ๔ สปปรสธมมา ¾Ø·Ú¸Ò·⌫¹í ʻڻØÃÔÊÒ¹í ¸ÁÚÁÒ Ê»Ú»ØÃÔʸÁÚÁÒฯ ¸ÁÚÁ�Ú�ØµÒ à¨Ç ͵ڶ�Ú�ØµÒ ¨

¾Ø·Ú¸ÊÒÊ๠ʻڻØÃÔʸÁÚÁÒµÔ ÇبڨàÃฯ (ด ธมมตา, อตถตา) สปปรสปสสโย พทธาทน สปปรสาน อปสสยน ภชนฯ ๕

สมาตตตตา สมาโน ปรสส อตตา เตนาต สมานตโต, ตสส ภาโว สมานตตตาฯ ÊÁÒâ¹ ÍµÚµÒ ÂÊÚÊ โส ÊÁÒ¹µÚâµฯ µÊÚÊ ÀÒâÇ ÊÁÒ¹µÚµµÒฯ

สมปทา (ด มตตสมปทา) สมมาทฏฐ ÊÁÚÁÒ ÍÇÔ»Ã⌫µâµ »ÊÚʵ⌫µÔ ÊÁÚÁÒ·Ôฏฐฯ ๖ ÊÁÚÁÒ �Òàณ¹ »ÇµÚµÒ ·ฏ�Ô ÊÁÚÁÒ·Ôฏ�Ôฯ ÊÒ

ÊÒ »à¹ÊÒ ·Ø¡Ú¢ÁÃÔÂÊ Ú í ·Ø¡Ú¢ÊÁØ·â ·Ø¡Ú¢¹ÔâÃ⸠·Ø¡Ú¢¹Ôâø¤ÒÁÔ¹⌫ »¯Ô»·ÒµÔ ¨µØ¹Ú¹í ÍÃÔÂÊ Ú¨Ò¹í�Ò³·ÊÚʹÇàʹ ¹Ô·Ú·ฏ�Ò â˵Ôฯ

สมมาสงกปโป ÊÁÚÁÒ Ê§Ú¡»Úà»¹ÚµÔ àÍàµ¹ÒµÔ สมมาʧڡ»Úâ»ฯ ๗ สหกรณ ÊË ¡Ã³ÀÒâÇ ÊË¡Ãณฯ

๑ พระธรรมกตตวงศ, ศพทวเคราะห, ๒๕๕๐, น. ๖๕๑. ๒ สงคห.ฏกา. ๑/๒๒๔. ๓ สงหค.ฎกา. ๑/๑๐๔. ๔ พระมหาสมปอง มทโต, อภธานวรรณนา, ๒๕๔๗, น. ๓๑. ๕ อง.อ. ๒/๔๘๓. ๖ สงคห.ฎกา. ๑/๒๑๙. ๗ สงคห.ฎกา. ๑/๒๒๐.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๗๕

สามตถย สามตถย นาม กจจากจเจส สมตถภาโวฯ สกขา สกขตพพาต สกขาฯ ๑

สกขากามตา ÊÔ¡Ú¢Ò ¡ÒàÁµ⌫µÔ ÊÔ¡Ú¢Ò¡ÒâÁ, µÊÚÊ ÀÒâÇ ÊÔ¡Ú¢Ò¡ÒÁµÒฯ (ด สกขา) สทโท สทตต สทโท ลามเกห ภต สทต ปคฆรตต สทโทฯ ๒

สรตา â ËÔ »Ø¤¤âŠʻڻ¯ÔÀà �Ò๠ÇÒ ¡ÒàÅ ÇÒ ¡Ã³⌫»ڻâÂठÊÙâà âËµÔ Ê¡Úâ¡ ÊÁµÚⶠจ ตสส ภาโว สรตา

โสรจจ »Ø¤Ú¤âÅ ¡ÅÚÂÒ³¸ÁÚàÁ Ãâµ ÊØõÊÚÊ ÀÒâÇ âÊÃ Ú íฯ ÊØõÀÒâÇ ÇÒ âÊÁ¹ÊÚÊÀÒâÇ ÇÒµÔ Çصڵí â˵Ôฯ โสรจจนต สสลภาโว สรตภาโวฯ โสรจจ สจสลตาเยว อปปฏกลสมาจารตาฯ ปาปโต สฏ โอรตตตา โสรจจฯ อรหตตผล ปน อธปเปตฯ ตมป ห สนทเร นพพาเน รตภาวโต โสรจจนต วจจตฯ ๓

อกโกโธ อกโกธนฯ เมตตาปพพภาโค อกโกโธฯ ๔ อตตสมมาปณธต อตตโน สมมา ปณธาน ฐปน ยชนฯ สเจ ปพเพ อสสทธาทห สมนนาคโต โหต

ตาน ปหาย สทธาทส ปตฏาปนฯ อตตสมมาปณธ นาม อเธกจโจ อตตาน ทสสล สเล ปตฏฐเปต อสสทธ สทธาสมปทาย มจฉร จาคสมปทาย ปตฏฐเปต อย วจจต อตตสมมา‐ ปณธฯ ๕

อตตาธปเตยย ÍµÚµÒ Í¸Ô»µÔ ÂÊÚÊ âÊ ÍµÚµÒ¸Ô»µÔ, µÊÚÊ ÀÒâÇ ÍµÚµÒ Ô»àµÂÚÂíฯ อตถกามตา ปเรส อตถเมว กาเมตต อตถกาโม ๖ , ตสส ภาโว อตถกามตาฯ อตถตา ÍµÚ¶í ªÒ¹Òµ⌫µÔ ͵ڶ�Ú�Ù ÍµÚ¶í ªÒ¹ÒµÔ Ê⌫àÅ¹ÒµÔ ÇÒ ÍµÚ¶�Ú, µÊÚÊ ÀÒâÇ

͵ڶ�Ú�صÒฯ อธฏฐาน อธตฏฐต เอเตน เอตถ วา อธตฏฐต อธฏฐานฯ ๗

๑ วนย.อ. ๑/๒๖๑. ๒ พระมหาสมปอง มทโต, อภธานวรรณนา, ๒๕๔๗, น. ๖๒๙. ๓ อง.อ. ๒/๙๙, อง.อ. ๓/๑๒๖, สตต.อ. ๒/๑๗๕, สงคณ.อ. ๑/๖๙๘, สตต.อ. ๑/๒๐๒, เถร.อ. ๑/๔๒๐. ๔ ชา.อ. ๘/๒๘๓. ๕ อง.อ. ๒/๔๘๓, มงคล. ๑/๘๖. ๖ อ.อ. ๑/๓๐๗; บางแหง เชน ชา.อ. ๕/๑๐๒. ไขความตอไปวา หตกาโม. ๗ ท.ฏ.อภนว. ๑/๓๕๔.

สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ ๒๗๖

อปจายนธมโม อปจายนธมโม จ นาม วโยวฑฒานจ กลยาณธมมสส จ คารวอปจตกรณสงขาตา ปญกรยาวตถภตา สมมาปฏปตตฯ

อปปมาโท ¹»Ú»ÁªÚªµ⌫µÔ ͻڻÁÒâ·ฯ »ÁÒ·ฏ�Ò¹ÔàÂÊØ à¹Ç »ÁªÚªµ⌫µÔ Çصڵí â˵Ôฯ อรยสจจาน ÍÃÔÂ¡ÃµÚµÒ ÍÃÔÂÒ¹Ô µ Ú©ÀÒÇâµ Ê Ú¨Ò¹⌫µÔ ÍÃÔÂÊ Ú¨Ò¹Ôฯ ÍÃÔÂÒ¹í ÇÒ Ê Ú¨Ò¹Ô

ÍÃÔÂÊ Ú¨Ò¹Ô àµËÔ »¯ÔÇÔªÚÚ¬Ôµ¾Ú¾µÚµÒฯ ÍÃÔÂÊÚÊ ÇÒ ÊÁÚÁÒÊÁھطڸÊÚÊ Ê Ú¨Ò¹Ô àµ¹ à·ÊÔµµÚµÒµÔ ÍÃÔÂÊ Ú¨Ò¹Ôฯ ๑

อวโรธน น วรชฌตต อวโรธนฯ ๒ อวโรธน นาม อวโรโธ อวรทธ วาฯ ๓

อาชชว อาชชว นาม อชโน ภาโว อชภาโว วาฯ ๔ อตถโต มายาสาเถยยาทปาปธมมาภาวโต ปเรส สจจสมปยตตา จรยา อาชชว นามฯ

อปายโกสลล อ»ÒÂâ¡ÊÅÚล ห ¹ÒàÁµí ÇÔÀҤⵠÍÒÂÒ»ÒÂâ¡ÊÅÚÅÇàʹ ·ØÇÔ í â˵Ôฯ µ�Úਵí ÂÊÚʵÚถ âÊ »Ø¤Ú¤âÅ ¾ÚµÚâµ âËµÔ »¯Ô¾âÅฯ

อเปกขา อเวรา โหนตตอาทพยาปารปปหาเนน มชฌตตภาวปคมเนน จ อเปกขตต อเปกขาฯ สา อฏฐานฏฐมชฌตตาการปปวตตลกขณาฯ สตเตส มชฌตตาการปปวตตลกขณา อเปกขา สตเตส สมภาวทสสนรสา ปฏฆานนยวปสมปจจปฏานา กมมสสกา สตตา เต กมมสส รจยา สขตา วา ภวสสนต ทกขโต วา มจจสสนต ปตตสมปตตโต วา น ปรหายสสนตต เอว ปวตตกมมสสกตาทสสนปทฏานา ปฏฆานนยวปสโม ตสสา สมปตต เคหสตาย อาณเปกขาย สมภโว วปตตฯ ๕

อสสาโห อสสหนเหต อสสาโห, ทกขลาภ อทธ วา สหต ขมตต อสสาโหฯ ๖

๑ สงคห.ฎกา. ๑/๒๒๙. ๒ พระธรรมกตตวงศ, ศพทวเคราะห, ๒๕๕๐, น. ๕๔. ๓ ชา.อ. ๘/๒๘๓. ๔ ชา.อ. ๘/๒๘๓. (แหลงเดยวกบ อวโรธน) ๕ นท.อ. ๒/๔๒๙;  ท.ฏ.อภนว. ๑/๘,๔๐๐, สงหค.ฏกา. ๑/๑๐๖‐๗, ๒๕๙‐๒๖๐, วสทธ. ๒/๑๒๓,

๑๒๓, ๑๔๐; อภธานวรรณนา น. ๒๒๐, ๒๒๑, อภ.วตาร. ๑/๗๖. ๖ พระมหาสมปอง มทโต, อภธานวรรณนา, ๒๕๔๗, น. ๒๑๔.

พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ๒๗๗

ประวตผรวบรวม‐เรยบเรยง

ชอ ฉายา นามสกล : พระมหานพพร อรยาโณ (สเนย) ชาตภม : เกดวนท ๓๐ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๒๔

ท บานขามปอม ตาบลบานลาน อาเภอบานไผ จงหวดขอนแกน บรรพชา : วนท ๓ เมษายน พ.ศ. ๒๕๓๗ ณ วดศรชยมงคล จงหวดขอนแกน

พระครมงคลสารกจ (ทองหลาง ฉนนาลโย) เปนพระอปชฌาย อปสมบท : วนท ๒๑ มถนายน พ.ศ. ๒๕๔๗ ณ วดญาณเวศกวน จงหวดนครปฐม

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) เปนพระอปชฌาย การศกษา : พ.ศ. ๒๕๓๗ ป. ๖ โรงเรยนบานขามปอม จงหวดขอนแกน

พ.ศ. ๒๕๓๙ น.ธ. เอก วดโนนสาราญ จงหวดมหาสารคาม พ.ศ. ๒๕๔๐ ม. ๓ โรงเรยนพระปรยตธรรม แผนกสามญศกษา

วดหวหนองสงฆประชาสรรค จงหวดมหาสารคาม พ.ศ. ๒๕๔๓ ม. ๖ โรงเรยนพระปรยตธรรม แผนกสามญศกษา

วดจนทรประสทธ จงหวดขอนแกน พ.ศ. ๒๕๔๘ พธ.บ. (พทธจตวทยา) (เกยรตนยมอนดบหนง)

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ศษ.บ. (ประถมศกษา) สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

พ.ศ. ๒๕๕๑ กศ.ม. (จตวทยาการศกษา) คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

พ.ศ. ๒๕๕๔ ป.ธ. ๘ สานกเรยนวดอรณราชวราราม กรงเทพมหานคร ผลงานการเขยน :

พ.ศ. ๒๕๕๒ ดนสอรณ : นทานธรรมบท สานวนอสาน พ.ศ. ๒๕๕๕ จายผญาธรรม : พทธศาสนสภาษต บาล‐ไทย‐อสาน พ.ศ. ๒๕๕๖ เอนสงเสยงผญา : มรณกถา เพอความไมประมาท พ.ศ. ๒๕๕๖ มงคลวเสสกถาปกาสน : สานวนตวอยาง วชา แตงไทยเปนมคธ พ.ศ. ๒๕๕๖ หลกสมพนธไทย : สาหรบทองจา พ.ศ. ๒๕๕๖ ประโยคโบราณ : ในธมมปทฏฐกถา ภาคท ๑‐๘