พลวัตของตลาดผ้าบ้านนาข่า ...mcmac.udru.ac.th/mcmac_files/vol3_2_4.pdfป ท 3 ฉบ บท 2 (กรกฎาคม – ธ นวาคม)

ปท 3 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม) 2560

89 พลวตของตลาดผาบานนาขา จงหวดอดรธาน

สนตย เหมนล1 / Sunit Hemanil

บทคดยอ

บทความนมวตถประสงคเพอศกษาพฒนาการและการเปลยนแปลงของตลาดผาบานนาขา ต าบลนาขา อ าเภอเมอง จงหวดอดรธาน โดยใชวธการศกษา คอ การเกบขอมลภาคสนาม การสมภาษณเชงลกจากบคคลทมสวนเกยวของ ซงใชการสมภาษณแบบกงโครงสราง วเคราะหขอมลโดยน าขอมลมาจ าแนกหมวดหม ตความเชอมโยงความสมพนธ สรางขอสรป และน าเสนอผลการศกษาโดยวธการพรรณนา ผลการศกษาพบวาพลวตของตลาดผาบานนาขา จ าแนกไดเปน 3 ระยะ ไดแก ระยะแรกเปนระยะของการกอตว (พ.ศ.2518 – 2536) โดยมจดเรมตนจากการมรานจ าหนายผาทอเพยงไมกหลงคาเรอน ซงผาทอจากบานนาขาไดรบการตอบรบจากลกคาเปนอยางด ตอมาระยะทสองเปนระยะของการพฒนาและเตบโต (พ.ศ.2537 - 2553) ในชวงนถอไดวาความเปนตลาดผาไดเกดขนอยางชดเจน ทงสถานทในการจ าหนาย จ านวนรานคาและลกคาทเพมมากขน และสดทายระยะของความรงเรอง (พ.ศ.2554 – ปจจบน) จากการบรหารจดการกลมทดน ามาสการบรหารจดการตลาดทมประสทธภาพ มการคดเลอกสนคา

1 อาจารยประจ าสาขาวขารฐประศาสนาศาสตร ศนยการศกษาบงกาฬ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน e - mail: [email protected]

พลวตของตลาดผาบานนาขา จงหวดอดรธาน

Dynamic of Ban Na Kha Woven Textile Market

in Udon Thani Province


90

คณภาพและหลากหลายเขามาจ าหนาย ตลอดจนการสรางหลงคาถนนคนเดน ท าใหจ านวนลกคาเพมมากขนอยางตอเนอง พฒนาการของแตละชวงเวลาดงกลาว ไดสะทอนใหเหนถงการเปลยนแปลงและปรบตวของตลาดผาบาน นาขาไดเปนอยางด จนสามารถยกระดบเปนแหลงจ าหนายผลตภณฑทางการทองเทยวทมชอเสยงของจงหวดและประเทศไดอยางยงยน ค าส าคญ: พลวต ตลาดผาบานนาขา อดรธาน Abstract

This article examined development and revision of Ban Na Kha Woven Textile Market at Na Kha Sub-district of Mueang District in Udon Thani Province. To collect the data, field survey was practiced, and in-depth interview administered by semi-structured interview was utilized with a chairman of Ban Na Kha Woven Textile Market, a village headman of Ban Na Kha Sub-district, woven textile distributors at Ban Na Kha Woven Textile Market, and customers at Ban Na Kha Woven Textile Market. All the collected data that were categorized, concluded, and interpreted to find dynamic relevance were shown through descriptive explanation.

Results revealed that dynamic of Ban Na Kha Woven Textile Market was divided into three duration: 1) duration of building up the market from 1975 to 1993, 2) duration of development and progress from 1994 to 2010, and 3) duration of a well-developed market from 2011 to present. The development of each duration reflected dynamic of Ban Na Kha Woven Textile Market explicitly and appropriately through social change. All of


91 พลวตของตลาดผาบานนาขา จงหวดอดรธาน these were like a driving force that developed woven textile distribution from

ordinary woven textile cottage shops to a well-known woven textile market. Keywords: Dynamic, Ban Na Kha Woven Textile Market, Udon Thani บทน า จงหวดอดรธาน เปนจงหวดทมประวตความเปนมาอยางยาวนาน จากหลกฐานทางประวตศาสตรและโบราณคดพบวา บรเวณพนทจงหวดอดรธานในปจจบน เคยเปนทอยอาศยของมนษยมาตงแตยคกอนประวตศาสตร จากการคนพบโครงกระดกและโบราณวตถทบานเชยง อ าเภอหนองหาน และรองรอยการขดเขยนภาพลายเสนบนผนงถ าทบรเวณเทอกเขาภพาน วดพระพทธบาทบวบก อ าเภอบานผอ สงตางๆ เหลานแสดงใหเหนวาบรเวณพนทในเขตจงหวดอดรธาน เคยเปนชมชนของมนษยทมอารยธรรม และความเจรญรงเรองมาแลวราว 4,000 - 7,000 ป (พรรณกา ฉายากล, 2556: 119) ในปจจบนจงหวดอดรธาน กลายเปนจดยทธศาสตรทส าคญ รวมทงยงเปนศนยกลางการคมนาคมและเศรษฐกจ มขนาดเศรษฐกจใหญเปนอนดบ 4 ของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และมแนวโนมความเจรญเตบโตขนอยางตอเนอง (ส านกงานจงหวดอดรธาน , 2559: 6) นอกจากน จงหวดอดรธานกมผาทอทมลวดลายผาอนเปนเอกลกษณของจงหวดเชนเดยวกบจงหวดอนๆ ในภาคอสาน กลาวคอ จงหวดสรนทรมผาโฮล จงหวดบรรมยมผามดหมตนแดง จงหวดนครราชสมามผาหางกระรอก และจงหวดชยภมผาไหมลายหมคนขอนาร ฯลฯ (เกศน บวดศ, 2560: 66 – 73) และเมอกลาวถงจงหวดอดรธานกคงเปนผาหมขด ซงในยคเรมตนชาวบานในจงหวดอดรธาน โดยเฉพาะทต าบลนาขา มการรวมกลมกนเพอทอผาหมขดจ าหนายเปนกลมเลกๆ ในระดบครวเรอนเทานน แตในภายหลงทตลาดขยายตวมากขน


92

ประกอบกบการไดรบการสงเสรมจากภาครฐท าใหตลาดคาผาหมขดของต าบลนาขาไดกลายเปนเอกลกษณของทางจงหวด โดยมการผลตและจ าหนายมากทสดทบรเวณบานนาขา ซงเปนทนยมของนกทองเทยวทงในประเทศและตางประเทศ ถงแมวาตลาดผาบานนาขาจะเปนทนยมของลกคา และเปนตลาดผาทมชอเสยง แตจากการคนควาวรรณกรรม รวมทงการสมภาษณผน าชมชนและประธานตลาดผาบานนาขา พบวาทผานมามนกวชาการไดศกษาในเชงพนทของตลาดผาบานนาขาอยบาง อยางไรกตาม ทงหมดกลบเปนงานศกษาในดานเศรษฐกจและการคา แตการศกษาเกยวกบการพฒนาการและการเปลยนแปลงในเชงกายภาพ ซงเปนปจจยทส าคญตอการเตบโตและสะทอนใหเหนถงเอกลกษณของการเปนตลาดผาทอพนบานนนยงไมปรากฏชด ดงนน งานศกษานจงเปนการศกษาเพอเตมเตมองคความรทางวชาการในพนททขาดหายไป จากความส าคญในปรากฏการณดงกลาวมา ท าใหเกดค าถามวา พลวตของตลาดผาบานนาขาเปนอยางไร เพอเผยใหถงพฒนาการของตลาดผาบาน นาขาตงแตจดเรมตนในการเปนรานจ าหนายผาทอในครวเรอน พฒนาการเรอยมาจนถงปจจบนทกลายเปนตลาดผาทอในระดบประเทศ ซงขอมลทไดจากการศกษาจะเปนประโยชนในดานวชาการทท าใหทราบถงพฒนาการของตลาดผาบานนาขา และเปนแนวทางในการสรางองคความรของพนททเตมไปดวยการปะทะกนระหวางการพยายามรกษาเอกลกษณของการเปนตลาดผาทอพนบานกบการคาในยคโลกาภวฒนทมการแขงขนกนอยางรนแรง



ความเปนมาและความส าคญของตลาดผาบานนาขา บานนาขา ตงอยในพนทหม 1 ต าบลนาขา อ าเภอเมอง จงหวดอดรธาน อยในเขตคาบเกยวระหวางองคการบรหารสวนต าบลนาขาและเทศบาลต าบล นาขา มประชากรจ านวน 1,619 คน ซงอยในเขตรบผดชอบขององคการบรหารสวนต าบลนาขา จ านวน 173 คน สวนทเหลออก 1,446 จะอยในเขตรบผดชอบของเทศบาลต าบลนาขา บานนาขาเปนหมบานทตงอยทางทศเหนอของจงหวดอดรธาน หางจากตวจงหวดประมาณ 16 กโลเมตร มเสนทางการคมนาคมทสะดวกสบาย ตามเสนทางถนนมตรภาพอดรธาน – หนองคาย สวนลกษณะทางภมประเทศของบานนาขา เปนหมบานทตงอยทสง แตมทราบลมแมน าลอมรอบ จงเหมาะตอการท าการเกษตร ชาวบานรอยละ 80 ท าการเกษตรตามฤดกาล อาชพหลกคอการท านาและเลยงสตว แตหลงเสรจสนจากการท านาชาวบานนยมท าการปลกหมอนเลยงไหม (ศภเศรษฐ ศร, 2557: 1 - 3)

ภาพท 1 ภาพยานตลาดผาบานนาขา ทมา: ปรบปรงจาก Google Maps


94

ในอดตวถชวตของชาวบานในบานนาขา ไมไดแตกตางจากสงคมชนบทในภาคอสานมากนก กลาวคอ เปนสงคมเกษตรกรรม แตสงทมความแตกตาง คอ นอกเหนอจากการท าการเกษตรตามฤดกาลแลว ชาวบานนาขา นยมปลกหมอนเลยงไหม เพอน ามาตดเยบเปนเสอผาใหกบสมาชกในครวเรอนไวสวมใส ตอมาเมอสามารถผลตผาทอไดมากขน จงน าสวนหนงไปจ าหนายตามหนวยงานราชการตางๆ ในตวจงหวด ซงไดรบการตอบรบจากลกคาเปนอยางด ผลพวงของเหตปจจยดงกลาว ท าใหตลาดผาบานนาขาเจรญเตบโตอยางตอเนอง จากเดมเปนรานจ าหนายผาทอในครวเรอน ตอมาไดกลายเปนตลาด ผาทอของชมชน และพฒนาการแบบไมหยดยงจนมชอเสยงในระดบจงหวดตามล าดบ ซงสวนหนงทสะทอนใหเหนผานค าขวญปจจบน (พ.ศ.2560) ของจงหวดอดรธาน ทวา “กรมหลวงประจกษสรางเมอง ลอเลองแหลงธรรมะ อารยธรรมหาพนป ธานผาหมขด ธรรมชาตเนรมตทะเลบวแดง” (ส านกงานจงหวดอดรธาน, 2559: 7) ทงนค าวา “ธานผาหมขด” หมายถง เมองททอผาขดและผามดหม ซงเปนเอกลกษณของจงหวดอดรธาน มการผลตและจ าหนายมากทสดทบรเวณบานนาขา ต าบลนาขา อ าเภอเมอง จงหวดอดรธาน (สถาบนราชภฏอดรธาน, 2546: 2) ค าถามในการศกษา ตลาดผาบานนาขามความเปนมาและมการเปลยนแปลงในดานกายภาพอยางไร



วตถประสงคของการศกษา เพอศกษาพฒนาการและการเปลยนแปลงของตลาดผาบานนาขา ต าบลนาขา อ าเภอเมอง จงหวดอดรธาน ในดานกายภาพจากยคเรมตนจนถงปจจบน วรรณกรรมทเกยวกบพลวตของตลาดชมชน ในมมมองของสมหมาย ล าดวน และคณะ (2560: 9) ไดใหความหมายของพลวตไววาหมายถง “กระบวนการเปลยนแปลงทไมหยดนงมการเคลอนไหวตลอดเวลา ซงพลวตจะท าใหเกดการพฒนาหรอไมกไดขนอยกบแรงผลกดนหรอแรงขบอนๆ ทเกยวของ” ซงจากความหมายขางตนอาจกลาวไดวา พลวตของตลาดชมชน นาจะหมายถง พฒนาการหรอการเปลยนแปลงของตลาดชมชน ทมการเคลอนไหวตงแตการเรมกอตง จนถงปจจบน มจดเปลยนส าคญอะไรบาง ทสงผลตอพฒนาการในแตละชวงเวลา สวนงานศกษาของเกยวกบพลวตของตลาดชมชนนน ไดมนกวชาการศกษาไวคอนขางทจะหลากหลาย ทงการศกษาในเชงสงคม เศรษฐกจและการคา ทนาสนใจไดแก งานของสรศกด บญรอด และเกตถวา บญปราการ (2557: 92 - 105) ไดชประเดนใหเหนวาตลาดนดในชมชนไดมการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ซงการเปลยนแปลงของตลาดนดนนมความสมพนธโดยตรงกบการเปลยนแปลงของชมชน (จากชนบทสชมชนเมอง) รวมทงพฤตกรรมของผ บรโภค ซงสอดคลองกบงานของสรชย ดเลศ และคณะ (2557: 542) ทไดชใหเหนถงพฤตกรรมของผบรโภคทเปลยนแปลงไปยอมสงผลกระทบตอการด ารงอยของตลาดชมชนดงเดม ทงนในมมของสรชย และคณะ ยงใหความเหนวาการเปลยนแปลงของตลาดชมชนนน สวนใหญจะมลกษณะคอยเปนคอยไป


96

นอกจากนนยงมงานของกอบชย รกพนธ และระววรรณ โอฬารรตนมณ (2557: 197 - 214) ซงเปนงานทมงคนหาและอธบายความสมพนธระหวางองคประกอบเชงกายภาพและสงคม รวมทงดานการบรหารจดการในการด ารงอยของยานตลาดในพลวตความเปลยนแปลงของเมองเชยงใหม โดยมเปาหมายเพอเปนองคความรและขอมลในการอนรกษ ปรบปรง ตลอดจนพฒนายานกาดหลวงของเมองเชยงใหมตอไป สวนงานของ วรรณศลป พรพนธ และศรวรรณ ศลาพชรนนท (2553: 11-20) กบงานของ อรสรา เสยานนท (2552: 163 -172) ไดด าเนนการศกษาเกยวกบความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงกบการอนรกษและฟนฟ ทงสองชนไดช ใหเหนวาการเปลยนแปลงทงทางดานกายภาพ ดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม วถชวต และสงแวดลอมของคนในชมชน ตลอดจนผประกอบการทมงเนนการคามากเกนไป เมอเวลาผานไปสงทเปนวฒนธรรมดงเดม เอกลกษณ และสภาพแวดลอมดงเดมของการเปนตลาดชมชนจะขาดหายไป ซงงานศกษาทงสองไดย าวาควรทจะตองมการอนรกษและฟนฟรากเหงาใหคงมอย กอนทกาลเวลาและการเปลยนแปลงจะท าใหสญสนความเปนเอกลกษณของชมชน นยามศพทเฉพาะ พลวตของตลาดผาบานนาขา หมายถง พฒนาการและการเปลยนแปลงทไมหยดนงในดานกายภาพของตลาดผาบานนาขา ตงแตยคเรมตนจนถงปจจบน ดานกายภาพ หมายถง สถานทในการจ าหนายสนคา ผประกอบการ ผ ซอสนคา รปแบบในการบรหารจดการตลาดผาบานนาขา และการไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ



ขอบเขตการศกษา ดานพนท คอ ตลาดผาบานนาขา หม 1 ต าบลนาขา อ าเภอเมอง จงหวดอดรธาน เนองจากเปนตลาดผาในชมชนทมอายมากกวา 40 ป และเปนสถานททมความส าคญของจงหวดอดรธาน ดานเนอหา คอ เพอศกษาพฒนาการและการเปลยนแปลงของตลาดผาบานนาขา ตงแตจดเรมตนจนถงปจจบน ดานผใหขอมลหลก คอ ประธานตลาดผาบานนาขา ผ ใหญบานบานนาขา ผ คาในตลาดผาบานนาขา ผ ทมอาย 50 ปขนไปทมภมล าเนาอยในหมบานนาขา และผ ซอสนคาในตลาดผาบานนาขา วธการศกษา เกบขอมลจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ และเกบขอมลภาคสนาม โดยใชวธการสมภาษณเชงลกจากผ ใหขอมลทส าคญ ไดแก ประธานตลาดผาบานนาขา ผ ใหญบานบานนาขา ผ คาในตลาดผาบานนาขา ผ ทมอาย 50 ปขนไปทมภมล าเนาอยในหมบานนาขา และผ ซอสนคาในตลาดผาบานนาขา ทงนการสมภาษณ ผ ศกษาไดก าหนดแนวทางการสมภาษณแบบ กงโครงสราง (semi - structured Interviews) ซงเปนการสมภาษณทอย ในระหวางแบบไมมโครงสราง (unstructured Interviews) และแบบมโครงสราง (structured Interviews) กลาวคอ เปนแนวค าถามทไดมการเตรยมไวกอนแตไมไดเขมงวดกบค าถาม สามารถมค าถามใหมขนมาไดระหวางการสนทนา ซงจะท าใหไดขอมลทนาสนใจ ครอบคลมและครบถวน โดยใชโทรศพทมอถอบนทกเสยงระหวางการสนทนา เพอใหการสมภาษณเปนไปอยางตอเนองและเปนธรรมชาต สวนการวเคราะหขอมล หลงจากทไดขอมลครบถวนแลว ผศกษา


98

น าขอมลทไดมาพจารณาความเปนไปได เพอตรวจสอบความถกตองของขอมล ตามลกษณะของขอมลและสงทคนพบตามประเดนทศกษา หลงจากนนน ามาวเคราะห ตความและเชอมโยงความสมพนธ เพอสรางขอสรปเชงอปนย จากขอมลทงหมด และน าเสนอผลการศกษาโดยวธการพรรณนา ผลการศกษา การศกษาเรองพลวตตลาดผาบานนาขา จงหวดอดรธาน มงเนนศกษาพฒนาการและการเปลยนแปลงของตลาดผาบานนาขา ผลการศกษาสามารถจ าแนกไดเปน 3 ระยะ คอ 1) ระยะของการกอตว (พ.ศ.2518 – 2536) 2) ระยะของการพฒนาและเตบโต (พ.ศ.2537 – 2553) และ 3) ระยะของความรงเรอง (พ.ศ.2554 – ปจจบน) โดยมรายละเอยดดงน 1. ระยะของการกอตว (พ.ศ.2518 – 2536) พฒนาการทเรยกไดวาเปนพนทจ าหนายผาทอในระดบครวเรอน ซงในชวงแรกนนชาวบานนาขามการทอผาเพอจ าหนายเพยงไมกหลงคาเรอนเทานน ทงนภมหลงกอนทจะพฒนาการมาสการกอตงเปนตลาดในชวงแรกนน ภายใตบรบทพนฐานในวถชวตของชาวบานนาขา ตลอดจนหมบานทอยในละแวกใกลเคยงกนนน สวนใหญในแตละครวเรอนจะมอปกรณส าหรบทอผาและมทกษะในการทอผาคอนขางด โดยเฉพาะผหญง ซงเกดจากการนยมทอผาในชวงทวางเวนจากการท านาและการท าสวน โดยเฉพาะในตอนเยน – ค า ของแตละวน คอประมาณตงแตเวลาหนงทมถงสามทม จนกลายเปนวถชวตของชาวบานทตองท ากนเปนประจ า แตอยางไรกตามการทอผาในชวงแรกนนจะเปนการทอเพอใชประโยชนในครวเรอนและบางสวนอาจทอผาเพอถวายใหกบวดในงานบญประเพณตางๆ ททางวดไดจดขน


99 พลวตของตลาดผาบานนาขา จงหวดอดรธาน สวนการทอผาทมวตถประสงคเพอการจ าหนายนน ครวเรอนแรกๆ คอ

ครวเรอนของคณแมจนทรด บตรธน และครวเรอนของคณแมต อปโคตร เปนสองครวเรอนทมการทอผาเพอจ าหนายใหกบบคคลทวไปทมความสนใจ ในชวงแรกเปนการทอผาเมตรและจ าหนายเปนผน ยงไมไดแปรรป ทงนจดเรมตนของการจ าหนายผาทอนน เกดจากเมอทอผาไดในจ านวนทมากขน กไมรวาจะน าไปจ าหนายทไหน เนองจากขณะนนยงไมมตลาด จงไดหาบผาททอได เดนทางเขาไปจ าหนายตามหนวยงานราชการในตวจงหวด อาท ทวาการอ าเภอเมอง จงหวดอดรธาน ศาลากลางจงหวดอดรธาน สถานต ารวจ คายทหาร เปนตน ซงกไดรบการอดหนนจากกลมลกคาเปนอยางด และเมอลกคาซอสนคาไปแลว ไดน าไปตดเปนชดผาไทยทงดงาม เมอสวมใสออกงานเลยงหรองานตามเทศกาลตางๆ ท าใหผ ทพบเหนเกดความชนชอบและสอบถามจากผ ทสวมใสเกยวกบทมา หลงทราบวาเปนผาทมาจากชาวบานนาขา จงท าใหลกคาเดนทางจากตวจงหวดออกมาซอผาทอทบานนาขาตงแตชวงนนเปนตนมา (อาคม สหาบตร, 2560: สมภาษณ) ตอมาผ วาราชการจงหวดอดรธาน ในสมยนายพศาล มลศาสตรสาทร และคณหญงมะล มลศาสตรสาทร ภรยา ไดมแนวคดใหการสนบสนนและสงเสรมใหชาวบานมรายไดอยางมนคง จงไดสงเสรมการปลกหมอนเลยงไหมเพอน ามาทอผาอยางจรงจง ซงไมเฉพาะในหมบานนาขาเทานน ยงใหการสนบสนนหมบานในละแวกใกลเคยงอกดวย (อาคม สหาบตร, 2560: สมภาษณ) ท าใหบางครวเรอนน าผาททอไดมาวางจ าหนายบรเวณหนาบานของตนเอง ตลอดจนมชาวบานจ านวนหนงไดใชพนทบรเวณศาลากลางบานเปนทส าหรบวางจ าหนายผาทอ


100

ทงน รานจ าหนายผาทอในชวงแรก จะมจ านวนเพยง 3 – 4 ราน ซงผ คาจะเปนคนในหมบานนาขาและละแวกไวเคยงเทานน สนคาสวนใหญเปนผาทอทมาจากฝมอของตนเองหรอสมาชกภายในครวเรอน ลกษณะของรานคาเปนรานแบบเรยบงาย ใชพนทบรเวณหนาบานของตนเอง ซงอาจมชนวางทท าจากไมไผ โตะหรอแคร มาตงไวส าหรบวางสนคา โดยในชวงนชาวบานจะจ าหนาย ผาทอเปนเมตรหรอเปนผน ยงไมไดแปรรปเปนเสอผาหรอผลตภณฑอนๆ (ธมนวรรณ พรหมวงษ, 2560: สมภาษณ) นอกจากนน หลงจากมจ านวนลกคาเขามาซอสนคาในแหลงจ าหนายผาทอบานนาขาเพมมากขน ท าใหชาวบานทอผาไมเพยงพอตอความตองการของลกคา ชาวบานทเปนเจาของรานจงไดวาจางชาวบานในพนทและละแวกใกลเคยงทอผาใหกบตนเอง เพอน ามาจ าหนายใหกบลกคาตอไป ตอมาในป พ.ศ.2534 – 2535 จงหวดอดรธาน ไดจดท าโครงการทอผาหมขดยาวทสดในโลก โดยการรวมแรงรวมใจของกลมชาวบาน จ านวน 150 กลม การทอผาหมขดทยาวทสดในโลก แบงออกเปน 150 ชวง ซงผาผนดงกลาวมความยาว 1,199 เมตร ความกวาง 60 เซนตเมตร วตถประสงคของโครงการ เพอประชาสมพนธค าขวญของจงหวดอดรธาน “ธานผาหมขด” ใหยงใหญและแพรหลาย (กลมหตถกรรมพนบานนาขา, 2559) ปจจบนจดเกบไวทพพธภณฑเมองอดรธาน ซงโครงการนท าใหคนทวไปรจกตลาดผาบานนาขามากยงขน ดงนนกลาวไดวาในระยะแรกน บานนาขาไดเกดพฒนาการเปนชมชนทมการจ าหนายผาทอ ซงสวนใหญผ คาจะเปนคนในพนท สวนรานคามการจดและตกแตงแบบเรยบงาย มสนคาทเปนทยอมรบของลกคา


101 พลวตของตลาดผาบานนาขา จงหวดอดรธาน 2. ระยะของการพฒนาและเตบโต (พ.ศ.2537-2553) พฒนาการท

เรยกไดวาเปนตลาดผาในระดบจงหวดอยางแทจรง สงทสะทอนส าคญ คอ ยอดขายและจ านวนลกคาทเพมขน ในระยะทสองน มจดเปลยนทส าคญอยสประเดน คอ ประเดนแรก การทตลาดผาบานนาขากลายเปนทรจกของคนทวไปมากยงขน หลงจากทป พ.ศ.2537 ไดมพธเปดสะพานขามแมน าโขง หนองคาย – เวยงจนทน หรอสะพานมตรภาพไทย – ลาว แหงท 1 (วนท 8 เมษายน พ.ศ. 2537) ซงสะพานแหงน มบทบาทส าคญในการอ านวยความสะดวกดานการคมนาคมขนสง และกระตนใหเกดการขยายตวทางดานเศรษฐกจการคาการลงทนและการทองเทยวระหวางไทย – ลาวอยางรวดเรว (ฝายวจยธรกจ, 2557) จากการเปดสะพานมตรภาพไทย – ลาว ท าใหตลาดผาบานนาขา ทอยถนนสายส าคญทมงหนาสลาว (ถนนมตรภาพอดรธาน – หนองคาย) ไดรบผลดจากการเปดสะพานดวย เนองจากม ผ ทสญจรไปมาเพมมากขนเปนจ านวนหลายเทาตว ซงการเดนทางนนตองผานตลาดผาบานนาขา ท าใหสวนหนงไดแวะซอสนคาในตลาดและไดสนคาทมคณภาพ ราคาถก จงบอกตอกนเรอยๆ จนเปนทรจกของผคนทงไทยและลาว (อาคม สหาบตร, 2560: สมภาษณ) จากการทเปนทรจกของผคนมากขน ท าใหเปนแรงดงดดใหผ คามความตองการเขามาจ าหนายสนคามากขนดวย ประเดนทสอง ปรากฏการณบงไฟพญานาค เปนปรากฏการณลกไฟม สแดงอมชมพพวยพงขนมาจากล าน าโขงในคนวนออกพรรษา ซงถอเปนปรากฏการณมหศจรรยทจะเกดขนเฉพาะจงหวดหนองคายและจงหวดบงกาฬเทานน โดยเจาะจงปรากฏใหเหนในคนวนขน 15 ค า เดอน 11 ของทกป (ส านกงานจงหวดหนองคาย, 2558) ท าใหในแตละปจะมนกทองเทยวจาก ทวสารทศเดนทางมาชมปรากฏการณเหนอธรรมชาตดงกลาว ซงการเดนทาง


102

ของนกทองเทยวถาหากเดนทางมาจากภมภาคอน หรอภาคอสานตอนกลาง นกทองเทยวใชเสนทางการคมนาคมสายหลก คอ ถนนมตรภาพอดรธาน – หนองคาย ท าใหในชวงนของแตละป ตลาดผาบานนาขามลกคาเพมมากขนดวย ดงค าใหสมภาษณของนายอาคม สหาบตร ไดกลาวถงชวงเทศกาลบงไฟพญานาค โดยเฉพาะในชวงระหวางป พ.ศ.2552 – 2553 เปนปทคกคกมากทสด ซงมนกทองเทยวจากทวสารทศ เดนทางผานจงหวดอดรธาน ไปยงจงหวดหนองคาย กอนทจะไปถงจงหวดหนองคายกตองแวะทจงหวดอดรธาน แวะทบานนาขา ในชวงดงกลาวลกคาแออดมาก ท าใหแตละรานยอดจ าหนายสนคาเพมขนหลายเทาตว (อาคม สหาบตร, 2560: สมภาษณ) อยางไรกตามปรากฏการณบงไฟพญานาคทเกดขนทล าน าโขง ในเขตจงหวดหนองคายนน อาจสงผลตอการเพมจ านวนของลกคาเพยงชวงเทศกาลออกพรรษาของทกป ซงเปนชวงสนๆ เทานน เนองจากปรากฏการณดงกลาวเกดเพยงปละ 1 ครง ถงกระนนกตามหากอธบายตามกระบวนการตดสนใจซอของลกคาในเชงการตลาดแลว หลงจากทลกคาเคยซอสนคา เมอน าไปใชแลวเกดความพงพอใจ รสกพอใจกบตวสนคามาก การซอซ ากจะเกดขนอกแนนอน และในขณะเดยวกนลกคาคนดงกลาวยงจะชวยบอกกลาวหรอแนะน าผ ใกลชดใหมาซอสนคาอกดวย (เพญศร เขมะสวรรณ และภควด เลศกาญจนวต, 2554: 162) ซงจากประเดนทมลกคาจ านวนมากในชวงเทศกาลดงกลาว คงจะมบางสวนทกลบมาซอสนคาอกแนนอนไมวนใดกวนหนง เนองจากสนคาทจ าหนายในตลาดผาบานนาขา เปนสนคาทมคณภาพและราคาถก (อาคม สหาบตร , 2560: สมภาษณ) ตลอดจนลกคากลมดงกลาวอาจบอกปากตอปากใหกบบคคลทรจกใหมาเลอกซอสนคาคณภาพด ราคาถกทตลาดผาบานนาขาอกดวย


103 พลวตของตลาดผาบานนาขา จงหวดอดรธาน ประเดนทสาม นโยบายของรฐบาล โดยเฉพาะโครงการหนงต าบลหนง

ผลตภณฑ (OTOP) ของรฐบาล เปนแนวคดทเนนกระบวนการสรางรายไดจากผลตภณฑในชมชนหรอต าบล เพอสนบสนนและสงเสรมใหแตละชมชนไดน าทรพยากรภมปญญาในทองถนมาพฒนาเปนผลตภณฑและบรการคณภาพทมจดเดนและมลคาเพมทเปนทตองการของตลาด สอดคลองกบวฒนธรรมและวถชวตของทองถน โดยยดหลกการพงตนเองของชมชน (ส านกงานพฒนาชมชนอ าเภอศรธาต จงหวดอดรธาน , 2560) ซงจากโครงการสนบสนนของภาครฐในชวงนน ตลอดจนการไดรบการสนบสนนจากหนวยงานราชการในจงหวด ท าใหตลาดผาบานนาขากลายเปนแหลงจ าหนายผลตภณฑผาพนบาน สนคา โอทอป (OTOP) ทส าคญของจงหวด และมศกยภาพมากทสดแหงหนงในประเทศ ประเดนทส การกอสรางหลงคาถนนคนเดน (ชวงแรก) ไดรบการสนบสนนจากองคการบรหารสวนจงหวดอดรธาน ซงโครงการไดรบการอนมตงบประมาณในป พ.ศ.2543 ซงกอนหนาทยงไมกอสรางหลงคาถนนคนเดนนน ลกคาทเดนดและเลอกซอสนคาจะเดนทามกลางแสงแดด ซงตอนกลางวนจะมสภาพอากาศทรอนมาก ท าใหลกคาไมคอยอยากเดนมากนก แนนอนยอมสงผลตอยอดขายสนคา ตอมาหลงจากทไดเกดการกอสรางหลงคาถนนคนเดน เพอใหลกคาสามารถเดนดและเลอกซอสนคาในรม เปนปจจยส าคญทท าใหจ านวนลกคาและยอดขายสนคาเพมขน


104

ภาพท 2 บรรยากาศบรเวณทางเดนดานในตลาดผาบานนาขา ทมโครงหลงคาเหลกกนแดดเปนถนนคนเดน ท าใหลกคาสามารถเดนดและเลอกซอสนคาในรม ภาพโดย: สนตย เหมนล เมอวนท 6 มกราคม 2560 จากพฒนาการขางตนสะทอนใหเหนวา ในระยะทสองเปนระยะของการพฒนาและเตบโตของตลาดผาบานนาขาแทจรง นอกเหนอจากการทมสนคาทมคณภาพและจ าหนายในราคาถก ตลอดจนมชยภมทเหมาะสมเปนพนฐานแลว มเหตปจจยทส าคญไดแก การเปดสะพานมตรภาพไทย – ลาว (แหงท 1) โครงการหนงต าบลหนงผลตภณฑ (OTOP) ปรากฏการบงไฟพญานาค และการกอสรางโครงหลงคาถนนคนเดน ตลอดจนการไดรบการสนบสนนจากหนวยงานราชการในจงหวด เปนเหตปจจยทเปนแรงผลกดนตอพฒนาการในชวงน


105 พลวตของตลาดผาบานนาขา จงหวดอดรธาน 3. ระยะของความรงเรอง (พ.ศ.2554 – ปจจบน) ในระยะทสามนถอ

ไดวาเปนยคแหงความรงเรองของตลาดผาบานนาขา เนองจากตลาดผาบานนาขาไดมพฒนาการมาอยางตอเนอง ดงทกลาวไปแลว ประกอบกบนโยบายทงในระดบประเทศ และจงหวดทสงเสรมและสนบสนนใหบคลากรสวมใสผาไทยในการปฏบตหนาทและการเขารวมกจกรรมตางๆ ซงในระยะนสามารถจ าแนกเปนประเดนทส าคญไดดงน ประเดนแรก การบรหารจดการกลมอยางมประสทธภาพ เนองจากตลาดผาบานนาขาขยายตวอยางตอเนอง จงท าใหในป พ.ศ.2554 ไดมการประชมสมาชกกน โดยขณะนนมประมาณ 130 รานคา สมาชกจงมขอตกลงกนจดตงกลม “หตถกรรมผาพนบานนาขา” โดยในทประชมไดเลอกนายอาคม สหาบตร เปนประธาน (วาระ 4 ป) และนายศภเศรษฐ ศร ผ ใหญบานบานนาขา เปนทปรกษา จงท าใหการบรหารงานตางๆ ในตลาดผาบานนาขาเปนระบบและมประสทธภาพมากยงขน ซงในปจจบน (พ.ศ.2560) นายอาคม สหาบตร ไดรบความไววางในจากสมาชกใหด ารงต าแหนงเปนสมยทสอง ทงนจากการจดตงกลมดงกลาว ท าใหการด าเนนงานของตลาดผาบานนาขาเปนไปในทศทางเดยวกน ซงสอดคลองกบนางบญเพง ตอเสนา (2560) ไดระบวาการจดตงกลมเรมเหนถงความเปลยนแปลงและเปนรปเปนรางขนมา ในชวงป พ.ศ.2555 – 2556 ท าใหการด าเนนงานของผ คาในตลาดเปนไปในทศทางเดยวกน


106

ภาพท 3 บรรยากาศบรเวณทางเขาดานหนาตลาดผาบานนาขาในปจจบน (พ.ศ.2560) ภาพโดย: สนตย เหมนล เมอวนท 6 มกราคม 2560 ทงน การเขาเปนสมาชกกลมหตถกรรมผาพนบานนาขานน ไมไดบงคบ แตใหเปนไปดวยความสมครใจ ซงขอเสยของการไมเขาเปนสมาชกของกลม คอ หากมหนวยงานราชการ เขามาสงเสรมและชวยเหลอในดานตางๆ กจะไมไดรบเหมอนกบรานทเปนสมาชก ทงนในปจจบนกไมไดเปนสมาชกทงหมดทกราน แตสวนใหญจะเปนสมาชกของกลมประมาณ 80 – 85% ซงการเปนสมาชกกลมจะมเรองของการบ ารงกลม คอ เดอนละ 100 บาท/รานคา ทกรานเทากนหมด เพอเปนคาใชจายในการบรหารจดการ ตลอดจนเรองของการตอนรบคณะศกษาดงาน เนองจากปจจบนตลาดผาบานนาขาเปนตลาดทมชอเสยงระดบโลก ท าให


107 พลวตของตลาดผาบานนาขา จงหวดอดรธาน มหนวยงานตางๆ ทงในและตางประเทศเขามาศกษาดงานเปนจ านวนมาก

(อาคม สหาบตร, 2560: สมภาษณ) ประเดนทสอง คณภาพ เอกลกษณและความหลากหลายของสนคา ในประเดนนศกษาจากผ ทเดนทางมาซอสนคาในตลาดผาบานนาขา ซงตางใหขอมลทสอดคลองกน อาท อรชมา บวแกว (2559) วรรณฤด โลกธาต (2559) นงคลกษณ ไชยพรมมา (2560) ลวน โคตะม (2560) และเบญจวรรณ สอนพทกษ (2560) ตางใหความเหนวาในปจจบนสนคาทจ าหนายในตลาดผาบานนาขา โดยเฉพาะสนคาประเภท ผา ทงผาผนและผาส าเรจรป เปนสนคาทมคณภาพ สวมใสสวยงาม มราคาทไมแพง รานคาจะตงราคาสนคาไวใกลเคยงกน ท าใหเกดความสบายใจตอการตดสนใจซอสนคา และทส าคญคอสนคามความโดดเดนทเปนเอกลกษณของผาทอพนบาน ตลอดจนมสนคาอนๆ ทมความหลากหลายใหเลอกซอ ทงนหากจะจ าแนกประเภทของสนคาทจ าหนายในตลาดผาบานนาขา อาจจ าแนกได 2 ประเภทกวางๆ คอ หนงสนคาอปโภค อาท ผาทอ ผาไหม ผาฝาย เสอผาส าเรจรป ผาคลมไหล ผาพนคอ หมอนขด เปนตน สองสนคาบรโภค อาท เครองดม ขนมของฝาก อาหารแหง ขนมครก กลวย – มนทอด น าผง เปนตน แตอยางไรกตามเมอเปรยบเทยบอตราสวนแลว ประเภทแรกจะมอตราสวนประมาณ 70 – 80% ของสนคาทงหมด ประเดนทสาม การกอสรางหลงคาถนนคนเดน (ชวงทสอง – สาม) ในชวงระหวางป พ.ศ.2556 – 2557 สมยทานผ วาเสนย จตตะเกษม ไดอนมตงบประมาณจ านวนหนง ส าหรบท าหลงคาถนนคนเดน ตอจากชวงแรก ซงในการเสนอโครงการในชวงทสองนนบวาเปนการเสนอโครงการโดยประชาคมหมบานนาขาอยางแทจรง (ศภเศรษฐ ศร, 2560: สมภาษณ)


108

ภาพท 4 ปายขอมลบอกทมาของหลงคาถนนคนเดนในชวงทสอง ทสรางขน ในป พ.ศ.2556 – 2557 ภาพโดย: สนตย เหมนล เมอวนท 6 มกราคม 2560 ถดมาในป พ.ศ.2558 ไดมการสรางหลงคาถนนคนเดนในชวงทสามไปจนสดทายซอย และหลงจากหลงคาถนนคนเดนสรางไปถงจนสดทายซอย ชาวบานกเรมมการขยบขยาย ซงกอนหนาเปนบานโลงๆ กกลายเปนรานคา ภายใตโครงการ “เปดบานทบรว ใหกลายเปนราน – ทบรวใหเปนรานแลวทานจะรวย” เนองจากพอมหลงคาถนนคนเดนลกคากเดนจนสดทายซอย ท าใหรานคากขยายตวออกไปจนสดทายซอยดวย (ศภเศรษฐ ศร, 2560: สมภาษณ) อยางไรนนการเปลยนแปลงทมาพรอมกบจ านวนพนทส าหรบการจ าหนายสนคาทเพมมากขน คอ จ านวนรานคาทเพมมากขน โดยสวนใหญผ คาทเขามาจ าหนายสนคาในตลาดผาบานนาขาในชวงระยะหลงน จะเปนคนนอกพนท แตอยางไรกตามเมอผ คาทเขามาจ าหนายสนคาภายในตลาดผาบานนาขาไมวาจะเปนคนพนทหรอคนตางพนท กตองอยภายในกฎกตกาเดยวกน ทสมาชกกลมหตถกรรมผาพนบานนาขาไดจดท าขนรวมกน จากพฒนาการใน


109 พลวตของตลาดผาบานนาขา จงหวดอดรธาน ระยะทสามน สงผลใหตลาดผาบานนาขา พลวตเขาสยคแหงความรงเรอง เกด

จากปจจยเกอหนนทส าคญ อาท การบรหารจดการกลมอยางมประสทธภาพ ท าใหการด าเนนงานของผ คาในตลาดผาบานนาขาเปนไปในทศทางเดยวกนและมเอกภาพ รวมทงการกอสรางสวนตอขยายของหลงคาถนนคนเดนไปจนถงทายซอย ท าใหมพนทส าหรบใหลกคาสามารถเดนดและเลอกซอสนคาไดมากขน จงเปนสวนส าคญทท าใหมผ คาเขามาเปดรานจ าหนายสนคาเพมขน สนคาในตลาดจงมความหลากหลาย ปจจยของพลวตแหงความส าเรจ ประเดนนเปนการศกษาและวเคราะหในเชงพนท ซงผ เขยนมองวาคงเปนประโยชนตอการศกษาพฒนาการของตลาดผาบานนาขา ไดดงน 1. ตลาดผาบานนาขา ซงแตเดมเปนเพยงรานคาทตงโตะจ าหนายผาทออยบรเวณหนาบานของแตละครวเรอน พฒนาการเรอยมาจนกลายเปนตลาดผาทอพนบานในระดบจงหวดและระดบประเทศนน ไมใชกฎกตกาทสรางขน แตเกดจากความรวมไมรวมมอกนของผ คาในตลาด ทมความสามคคและรวมมอกน สรางสนคาและการบรการทดใหกบลกคา ท าใหตลาดผาบานนาขาเตบโตอยางตอเนองและยงยน 2. การไดรบการสนบสนนจากหนวยงานราชการตางๆ อยางตอเนอง ทงในระดบประเทศ และระดบจงหวด ทส าคญไดแก กระทรวงการทองเทยวและกฬา จงหวดอดรธาน องคการบรหารสวนจงหวดอดรธาน ส านกงานพฒนาชมชนจงหวดอดรธาน ส านกงานพาณชยจงหวดอดรธาน เทศบาลต าบลนาขา เปนตน ท าใหตลาดผาบานนาขามการบรหารงานอยางเปนระบบและมความเขมแขงมากยงขน


110

ภาพท 5 ขณะผเขยนสมภาษณนายอาคม สหาบตร ประธานตลาดผาบานนาขา ด ารงต าแหนงตงแตป พ.ศ.2554 – ปจจบน (2560) ทส านกงานของกลมตลาดผาบานนาขา และเปนสถานทส าหรบตอนรบคณะศกษาดงานจากหนวยงานตางๆ ทงในและตางประเทศ ตงอยบรเวณภายในวดนาคาเทว ภาพโดย: เอกชย จารเนตรวลาส เมอวนท 5 มกราคม 2560



อภปรายผล พลวตของตลาดผาบานนาขา จ าแนกไดเปน 3 ระยะ โดยระยะแรกเปนระยะของการกอตว (พ.ศ.2518 – 2536) พฒนาการในชวงแรกของตลาดผาบานนาขานน เกดจากการทอผาทเปนสวนหนงในวถชวตของชาวบาน ตอมาจงมชาวบานบางสวนไดน าผาทอไปจ าหนายตามหนวยงานราชการ หลงจากผาททอจากบานนาขาเปนทรจกมากยงขน ชาวบานจงตงรานจ าหนายบรเวณหนาบานของตนเอง มการจดรานแบบเรยบงาย ตงโตะเปนแผงลอย สวนการจ าหนายในชวงนจะจ าหนายผาเปนเมตร หรอเปนผน แตกถอไดวาตลาดผาบานนาขาไดกอตวขนแลวในระดบหนง การเกดขนของตลาดผาบานนาขาในชวงแรกสอดคลองกบแนวคดของเพญศร เขมะสวรรณ และภควด เลศกาญจนวต (2554) ทเสนอวา การกอตวของตลาดเกดขนจาก เมอคนเรามความตองการสนคา จะแสดงพฤตกรรมบางอยางออกมาเพอแสดงใหเหนถงความตองการ และแสวงหาสนคานน โดยผานกระบวนการแลกเปลยน ซงสอดคลองกบแนวคดของสรชย ดเลศ และคณะ (2557) ทกลาววา ความตองการซอสนคาของลกคา และพฤตกรรมในการซอสนคาของลกคาทเปลยนแปลงไปยอมสงผลกระทบตอตลาดชมชนดงเดม ใหเกดการปรบตวเพอตอบสนองตอพฤตกรรมการซอสนคาของผบรโภคหรอลกคา จากการกอตวของตลาดในระยะแรก สรางแรงผลกดนใหเกดการพฒนาการเขาสระยะทสอง คอ ระยะของการพฒนาและเตบโต (พ.ศ.2537 – 2553) หลงจากตลาดผาบานนาขาเปนทรจกของผคนและมลกคามากยงขน จงเปนแรงดงดดใหผ คามความตองการทจะเขามาจ าหนายสนคาในตลาดผาบานนาขาเพมมากขน ท าใหสนคามความหลากหลาย ทงสนคาอปโภคและบรโภค ผนวกกบภมศาสตรทตงเปนเสนทางการคมนาคมทสะดวก และมผคนสญจรไป


112

มาระหวางจงหวดอดรธาน – หนองคายเพมมากขน ซงสวนหนงไดเขามาซอสนคาในตลาดดวย สงผลใหแตเดมเปนเพยงตลาดในระดบชมชน ไดพฒนามาเปนตลาดผาพนบานในระดบจงหวดและระดบประเทศในชวงหลง สอดคลองกบแนวคดของสรศกด บญรอด และเกตถวา บญปราการ (2557) ทระบวา สถานทตงตลาดทมเสนทางการคมนาคมทสะดวกและมผ ทสญจรไปมามาก จะท าใหมลกคาเขามาใชบรการจบจายใชสอยกนในตลาดมากยงขน นอกจากนนในงานเรองเดยวกนนยงชใหเหนวา พฒนาการอยางหนงทเปนแรงผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงขนในตลาดชมชน คอ การมสนคาทหลากหลาย ตอมาในระยะทสามเปนระยะของความรงเรอง (พ.ศ.2554 – ปจจบน) สาเหตทระบวาเปนยคของความรงเรอง เนองจากตลาดผาบานนาข าไดพฒนาการจากการเปนตลาดในระดบจงหวด สการเปนตลาดในระดบประเทศ อนเปนพนทเศรษฐกจการทองเทยวทส าคญของจงหวดอดรธาน โดยจ าหนายสนคาทมคณภาพ ราคาไมแพง มบรรยากาศเปนเอกลกษณแบบพนบานชาวอสาน และมมรดกทางวฒนธรรมทอยในตวสนคา ซงไดรบการสงตอมาตงแตระยะแรกของการกอตว เปนเสนหเฉพาะของตลาดผาบานนาขา ทหนวยงานตางๆ ตองชวยกนอนรกษและรกษาไวไมใหเวลาทลวงเลยไปเอาชนะความเปนพนบานแบบดงเดมได สอดคลองกบแนวคดของกอบชย รกพนธ และระววรรณ โอฬารรตนมณ (2557) ทไดเสนอวา จดออนส าคญทสงผลเสยตอเอกลกษณและมรดกทางวฒนธรรม เกดจากการขาดการประสานงานกนอยางจรงจงของหนวยงานตางๆ ทเกยวของ ท าใหการบรหารจดการมรดกทางวฒนธรรมไมอาจเกดผลส าเรจได สงผลใหสงทมอยเรมเสอมสญไปตามกาลเวลา



บทสรป จากการศกษาสรปไดวา พลวตของตลาดผาบานนาขา อ าเภอเมอง จงหวดอดรธาน สามารถจ าแนกพฒนาการไดเปน 3 ระยะ คอ 1) ระยะของการกอตว (พ.ศ.2518 – 2536) ในระยะนถอเปนจดเรมตน โดยชวงแรกชาวบานนาขามการทอผาเพอจ าหนายไมกหลงคาเรอน สวนรปแบบของการจ าหนาย ชาวบานไดน าผาททอเดนทางเขาไปจ าหนายตามหนวยงานราชการในตวจงหวด ตอมาเมอมลกคาใหความสนใจมากขนจงมการตงรานบรเวณหนาบานของตนเอง โดยจดรานแบบเรยบงายเพอใหบรการลกคา 2) ระยะของการพฒนาและเตบโต (พ.ศ.2537 – 2553) ระยะนความเปนตลาดผาไดเกดขนอยางชดเจน เนองจากมรานคาและลกคาเพมขนเปนจ านวนมาก โดยมปจจยเกอหนนและขบเคลอนทส าคญ ไดแก (1) การเปดสะพานขามแมน าโขง หนองคาย – เวยงจนทน หรอสะพานมตรภาพไทย – ลาว แหงท 1 (2) ปรากฏการณบงไฟพญานาคทแมน าโขง ในพนทจงหวดหนองคาย ซงทงสองประเดนท าใหมผคนเดนทางผานจงหวดอดรธานและเขาซอสนคาในตลาดผาบานนาขาเพมขน (3) นโยบายของรฐบาลทเนนใหประชาชนสรางรายไดจากผลตภณฑในชมชน โดยเฉพาะโครงการ OTOP และ (4) การกอสรางหลงคาถนนคนเดน ท าใหลกคาอยากเดนดและเลอกซอสนคามากยงขน ซงทงสประเดนดงกลาว มสวนส าคญอยางยงทท าใหตลาดผาบานนาขา เปนทรจกและยอมรบของลกคา 3) ระยะของความรงเรอง (พ.ศ.2554 – ปจจบน) จากพฒนาการทงสองระยะทผานพนมา ท าใหในระยะนผ คาเรมใหความส าคญกบรปแบบการบรหารจดการกลม โดยมการเลอกประธานกลม และคณะกรรมการขนท าใหการบรหารงานเปนไปในทศทางเดยวกนและมประสทธภาพมากยงขน ตลอดจนทาง


114

กลมไดมนโยบายรวมกนในการควบคมและก ากบดแลสนคาใหมคณภาพ การบรการใหลกคาเกดความประทบใจ รวมทงในระยะนไดมการกอสรางหลงคาถนนคนเดน (ชวงทสอง – สาม) ท าใหมพนทในการจ าหนายสนคาเพมขน สนคาในตลาดจงมความหลากหลาย จงเปนปจจยทท าใหลกคาเพมจ านวนขนอยางตอเนอง อยางไรกดการศกษาในครงน พอทจะท าใหมองเหนภาพพลวตของตลาดผาบานนาขาในเชงกายภาพไดชดเจนขน อาท พฒนาการดานสถานทในการจ าหนายสนคา ผ คา รปแบบในการบรหารจดการตลาดผาบานนาขา รวมถงการไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ ซงส าหรบผ ทสนใจสามารถน าไปศกษาและลงรายละเอยดเกยวกบการเปลยนแปลงวถชวตของชาวบานในชมชนบานนาขา ทงกอนและหลงจากทเกดเปนตลาด ตลอดจนพฒนาการดานลวดลายผาทสะทอนใหเหนถงเอกลกษณของผาบานนาขา ไดในโอกาสตอไป

ขอเสนอแนะจากการศกษาเกยวกบตลาดผาบานนาขา 1. ควรรกษาเอกลกษณในการเปนตลาดผาทอพนบานไว โดยก าหนดสดสวนในการน าสนคาเขามาจ าหนายของผ คา ใหมผาทอพนบานมากกวาสนคาประเภทอนอยางเหนไดชด 2. ควรมมาตรการในการควบคม ก ากบดแลสนคาทผ คาน าเขามาจ าหนายในตลาดผาบานนาขาใหเปนสนคาทมคณภาพและจ าหนายในราคาทเหมาะสม ตลอดจนการใหบรการของพนกงานจ าหนายสนคาในราน ควรใหบรการลกคาใหเกดความประทบใจ ทงกอนและหลงจากการจ าหนายสนคาไปแลว


115 พลวตของตลาดผาบานนาขา จงหวดอดรธาน 3. ควรจดสรรพนทเพอใหบรการอาหารและเครองดมเฉพาะแยกออก

จากรานจ าหนายสนคาประเภทอน ตลอดจนจดพนทส าหรบนงพกใหกบลกคา โดยเฉพาะกลมผสงอาย 4. ควรหาพนทส าหรบจดท าเปนหองสขา ทเปนของตลาดผาบานนาขาเอง และแบงหองสขาชาย – หญง ไวอยางชดเจน โดยใหลกคาเขาใชบรการฟร ตลอดจนท าความสะอาดอยางสม าเสมอ เพอเปนพนทส าหรบใหบรการลกคา

เอกสารอางอง กลมหตถกรรมผาพนบาน บานนาขา. (2559). ประวตการทอผาหมขดบาน นาขา. สบคนเมอวนท 25 ธนวาคม 2559, จาก http://www.pana kha.com/book_detail.php?n_id=2. กอบชย รกพนธ และระววรรณ โอฬารรตนมณ. (2557). การด ารงอยของยาน ตลาดในพลวตความเปลยนแปลงของเมองเชยงใหม. สงคมลมน า โขง, 10 ( 2), 197 - 214. เกศน บวดศ. (2560). ผาทอพนเมองของชาวอสาน. พนถนโขง ช มล, 3 (1), 66 – 73. ฝายวจยธรกจ ธนาคารเพอการสงออกและน าเขาแหงประเทศไทย. (2557). สะพานมตรภาพไทย-ลาว เชอมโอกาสการคาทเตบโตไมหยด ยง. สบคนเมอวนท 2 มกราคม 2560, จาก http://www.exim.go. th/doc/newsCenter/44557.pdf. พรรณกา ฉายากล. (2556). อารยธรรมอสาน. ภาควชาประวตศาสตร คณะ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม.


116

เพญศร เขมะสวรรณ และภควด เลศกาญจนวต. (2554). หลกการตลาด. กรงเทพฯ: ศนยสงเสรมวชาการ. วรรณศลป พรพนธ และศรวรรณ ศลาพชรนนท. (2553). การอนรกษและฟนฟ ชมชนอมพวา จงหวดสมทรสงคราม. ใน เอกสารประกอบปาฐกถา เสาหลกของแผนดน “ชดเศรษฐกจพอเพยง”, วนท 24 ธนวาคม 2553 อาคารมหาจฬาลงกรณ จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สถาบนราชภฏอดรธาน. (2546). ขอมลวฒนธรรมจงหวดอดรธาน โครงการ สอปฏสมพนธวฒนธรรมของชาต ตามพระราชด ารสมเดจ พระเทพรตนสดาฯ สยามบรมราชกมาร. ขอนแกน: คลงนานา วทยา. สมหมาย ล าดวน และคณะ (2560). ทฤษฎพลวตและกระบวนทศนทาง วฒนธรรม. สบคนเมอวนท 18 มกราคม 2560, จาก http://www. kpi.msu.ac.th/upload/ag_tor_ref_byval/ag_59_in_1.2.1.2_65 (2556).pdf. ส านกงานพฒนาชมชนอ าเภอศรธาต จงหวดอดรธาน. (2560). โครงการหนง ต าบล หนงผลตภณฑ (One Tambon One Product). สบคนเมอ วนท 5 มกราคม 2560, จากttps://sites.google.com/ site/cddsithat/-otop. ส านกงานจงหวดหนองคาย. (2558). รวว 7 จดชมบงไฟพญานาคทดทสดใน โลก. สบคนเมอวนท 5 มกราคม 2560, จาก http://www.nongkhai discovery.com/.


117 พลวตของตลาดผาบานนาขา จงหวดอดรธาน ส านกงานจงหวดอดรธาน. (2559). บรรยายสรปป 2559 จงหวดอดรธาน

เมองแหงโอกาสส าหรบทกคน. อดรธาน: กลมงานขอมล สารสนเทศและการสอสาร ศาลากลางจงหวดอดรธาน. สรชย ดเลศ และคณะ. (2557). พลวตการด ารงอยของตลาดฉตรไชยในสงคม ระบบการคา. มนษยศาสตร สงคมศาสตร และศลปะ, 7 (1), 542 - 552. สรศกด บญรอด และเกตถวา บญปราการ. (2557). พลวตของตลาดนดเกาะหม: จากตลาดผลผลตทางการเกษตรสตลาดการคาเสอผามอสอง. วารสารศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, 6 (1), 92 – 105. ศภเศรษฐ ศร. (2557). รายงานผลงานดเดน เพอขอรบรางวลผใหญบาน ยอดเยยม ประจ าป พ.ศ.2557. อดรธาน: ม.ป.ท.. อรสรา เสยานนท. (2552). การปองกนการเสอมโทรมและการอนรกษ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของตลาดน าอมพวา. วารสารวชาการ มหาวทยาลยหอการคาไทย, 29 (4), 163 - 172. สมภาษณ ธมนวรรณ พรหมวงษ. (30 ธนวาคม 2559). สมภาษณ. ชาวบานบานนาขา. นงคลกษ ไชยพรมมา. (15 มกราคม 2560). สมภาษณ. ชาวบานบานนาขา. บญเพง ตอเสนา. (18 มกราคม 2560). สมภาษณ. ผ คาในตลาดผาบานนาขา. เบญจวรรณ สอนพทกษ. (15 มกราคม 2560). สมภาษณ. ผ ซอสนคาตลาดผา บานนาขา. ลวน โคตะม. (30 ธนวาคม 2559). สมภาษณ. ผ ซอสนคาในตลาดผาบานนาขา.


118

วรรณฤด โลกธาต. (8 มกราคม 2560).สมภาษณ. ผ ซอสนคาตลาดผาบานนาขา. ศภเศรษฐ ศร. (6 มกราคม 2560). สมภาษณ. ผใหญบานบานนาขา. อรชมา บวแกว. (15 มกราคม 2560). สมภาษณ. ผ ซอสนคาตลาดผาบานนาขา. อาคม สหาบตร. (5 มกราคม 2560). สมภาษณ. ประธานตลาดผาบานนาขา.

Documents

พลวัตของตลาดผ้าบ้านนาข่า ...mcmac.udru.ac.th/mcmac_files/vol3_2_4.pdfป ท 3 ฉบ บท 2 (กรกฎาคม – ธ นวาคม)