ສະບາຍດີ�

ບ�ດີລາຍງານ

ຫົ�ວຂໍ້��: ອາຊິ�ດີ-ເບສນ�າພາໂດີຍ: ອາຈານ ພ�ພຽນ ແກ້�ວອ�ງທອງນ�າສະເໜີ�ໂດີຍ: ກ້!"ມທ� 1 ຈ!ທ� 3

ທ�າວ ຫົ&�າຢ່"າງ ຢ່�ຕົ�ງດີ�ງທ�າວ ວ)ນໄຊິ ໄຊິຍະວ�ງນາງ ກ້ະຢ່�ວຊິ�"ງ ຫົວ)ງລ�ນາງ ຫົ&�າທ�ບ ສ�ດີສ�

ນາງ ຄໍ�າຕົາ ສ�ມພະຫົລ�ງ

ຫົ�ອງ CH1

ສາລະບານທ�ດີສະດີ�ອາຊິ�ດີ-ເບສນ�ຍາມອາຊິ�ດີ-ເບສ.ຂໍ້ອງອາຣ໌.ເຣ໌ນຽສ.ນ�ຍາມອາຊິ�ດີ-ເບສ.ຂໍ້ອງບຣ໌ອນສ.ເຕົດີ-ລາວຣ໌�ນ�ຍາມອາຊິ�ດີ-ເບສ.ຂໍ້ອງລ�ວອ�ສ.ຄໍ�"ອາຊິ�ດີ-ເບສ.(Conjugate acid-base pairs)ຄໍວາມແຮງຂໍ້ອງອາຊິ�ດີ-ເບສ.ຂໍ້��ຄໍວນສ)ງເກ້ດີສ�າລ)ບຄໍວາມແຮງຂໍ້ອງອາຊິ�ດີ-ເບສ.ຄໍ!ນປະໂຫົຍດີຂໍ້ອງອາຊິ�ດີ-ເບສ.ສະຫົ&�ບ

ທ�ດີສະດີ�ອາຊິ�ດີ-ເບສ.

ອາຊິ�ດີມ�ລ�ດີສ��ມ, ປ"ຽນສ�ເຈ)�ຍລ�ຕົມ)ສຈາກ້ສ�ຟ້�າເປ)ນສ�ແດີງ ແລະ ຄໍວາມເປ)ນອາຊິ�ດີຈະນ�ອຍລ�ງເມE"ອປະສ�ມກ້)ບ

ເບສ. ອາຊິ�ດີຈະມ�ຄໍ"າ PH<7 ເບສມ�ລ�ດີຝາດີຫົ&Eຂໍ້�ມປ"ຽນສ�ເຈ)�ຍລ�ຕົມ)ສຈາກ້ສ�ແດີງເປ)ນ

ສ�ຟ້�າ. ເບສ.ຈະມ�ຄໍ"າ PH>7 ທາດີລະລາຍເປ)ນກ້າງ ບ�"ປ"ຽນສ�ເຈ�ຍລ�ຕົມ)ສ. ຄໍ"າ pH=7

ນ�ຍາມຂໍ້ອງອາຣ໌.ເຣ໌ນຽສ.ໃນປ� ຄໍ.ສ 1884 Savante August Arrhenius ນ)ກ້ເຄໍມ�ຊິາວສະວ�ເດີນ ໄດີ�ສະເໜີ�ນ�ຍາມອາຊິ�ດີ-ເບສ.ດີ)"ງນ��: ອາຊິ�ດີຄໍE ທາດີທ�"ລະລາຍໃນນ��າແລ�ວແຕົກ້ຕົ�ວ

ໃຫົ� H+ ເຊິ)"ນ:

• HCl H2O H+ + Cl-

• H2SO4 H

2O H+ + HSO4

-

• HCO3- H

2O H+ + CO3

2-

ນ�ຍາມຂໍ້ອງອາຣ໌.ເຣ໌ນຽສ. ເບສ.ຄໍEທາດີທ�" ລະລາຍໃນນ��າແລ�ວແຕົກ້ຕົ�ວໃຫົ� OH-

ເຊິ)"ນ:

NaOH H2

O Na+ + OH-

Ba(OH)2 H

2O Ba2+ + OH-

Ca(OH)2 H

2O Ca2+ + OH-

ນ�ຍາມອາຊິ�ດີ-ເບສ.ຂໍ້ອງ Bronsted-Lowry

ໃນປ� ຄໍ.ສ 1923 Johannes Nicolaus Bronsted ນ)ກ້ເຄໍມ�ຊິາວເດີນມາກ້ ແລະ Thomas Martin Lowry ນ)ກ້ເຄໍມ�ຊິາວອ)ງກ້�ດີໄດີ�ສະເໜີ�ນ�ຍາມຂໍ້ອງອາຊິ�ດີ-ເບສ.ດີ)"ງນ��:

ອາຊິ�ດີ ຄໍE ທາດີທ�"ສາມາດີໃຫົ�ໂປ&ຕົອນ H+ ແກ້"ທາດີອE"ນເຊິ)"ນ:

ນ�ຍາມອາຊິ�ດີ-ເບສ.ຂໍ້ອງ Bronsted-Lowry

HCl + H2O Cl- + H3O+

Acid BaseHCl ເປ)ນອາຊິ�ດີເພາະໃຫົ� H+ ແກ້" H2O ເບສ. ຄໍE ທາດີທ�"ສາມາດີຮ)ບໂປຣ໌ຕົອນ H+ ຈາກ້ທາດີອE"ນເຊິ)"ນ:

Base Acid Acid Base

NH3 ເປ)ນເບສ.ເພາະຮ)ບ H+ ຈາກ້ H2O

ນ�ຍາມຂໍ້ອງລ�ວອ�ສ.

ໃນປ� ຄໍ.ສ 1723 ນ)ກ້ເຄໍມ�ຊິາວອະເມຣ໌�ກ້)ນຊິE" G.N. Lewis ໄດີ�ໃຫົ�ນ�ຍາມວ"າ: ອາຊິ�ດີຄໍEທາດີທ�"ຮ)ບຄໍ�" e- ຈາກ້

ເບສ.ໄດີ�ແລ�ວເກ້�ດີພ)ນທະໂຄໍວາເລນ

ເບສ.ຄໍEທາດີທ�"ສາມາດີໃຫົ�ຄໍ�" e-

ເພE"ອໃຫົ�ເກ້�ດີພ)ນທະໂຄໍວາເລນ

ນ�ຍາມຂໍ້ອງລ�ວອ�ສ.

ຄໍ�"ອາຊິ�ດີ-ເບສ.(Conjugate acid-base pairs)

ຄໍ�"ອາຊິ�ດີ-ເບສ.(Conjugate acid-base pairs)

ຄໍວາມແຮງຂໍ້ອງອາຊິ�ດີ-ເບສ.ອາຊິ�ດີແຮງ(Strong acid)ຄໍE ອາຊິ�ດີທ�"ແຕົກ້ຕົ�ວແລ�ວໃຫົ� H+

ຫົ&າຍ(100%)ເຊິ)"ນ: H2SO4, HI, HBr, HCl, HNO3, HClO3….

HNO3 H+ + NO3-

ອາຊິ�ດີອ"ອນ(weak acid)ຄໍE ອາຊິ�ດີທ�"ແຕົກ້ຕົ�ວແລ�ວໃຫົ� H+ ໜີ�ອຍເຊິ)"ນ: H2S, CH3COOH, HF, HCN… ເປ)ນຕົ��ນເຊິ)"ນ:

CH3COOH + H2O H3O+ + CH3COO-

ຄໍວາມແຮງຂໍ້ອງອາຊິ�ດີ-ເບສ.ເບສ.ແຮງ(Strong base)ຄໍE ເບສ.ທ�"ແຕົກ້ຕົ�ວແລ�ວໃຫົ� OH-

ຫົ&າຍ(100%)ເຊິ)"ນ: LiOH, NaOH, KOH, Ca(OH)2, Ba(OH)2 ເປ)ນຕົ��ນ.

NaOH Na+ + OH-

ເບສ.ອ"ອນ(weak base)ຄໍE ເບສ.ທ�"ແຕົກ້ຕົ�ວແລ�ວໃຫົ� OH- ໜີ�ອຍເຊິ)"ນ: NH4OH, N2H4… ເຊິ)"ນ:

N2H4 + H2O N2H5+ + OH-

ຂໍ້��ຄໍວນສ)ງເກ້ດີສ�າລ)ບຄໍວາມແຮງຂໍ້ອງອາຊິ�ດີ-ເບສ.

ອາຊິ�ດີທ�"ມ� O ຫົ&າຍກ້ວ"າ ຈະແກ້"ກ້ວ"າອາຊິ�ດີທ�"ມ� O ໜີ�ອຍກ້ວ"າ. ຄໍວາມແຮງຂໍ້ອງອາຊິ�ດີຈາກ້ຫົ&າຍໄປຫົາໜີ�ອຍດີ)"ງນ��:HClO4 ˃ HClO3 ˃ HClO2 ˃ HClO

ເປ�ຄໍ�ຣ໌ຣ໌�ກ້ ˃ ຄໍ�ຣ໌ຣ໌�ກ້ ˃ ຄໍ�ຣ໌ຣ໌)ສ ˃ ໄຮໂປຣ໌ຄໍ�ຣ໌ຣ໌)ດີH2SO4 ˃ H2SO3

ຊິ�ນຟ້�ຣ໌�ກ້ ˃ ຊິ�ນຟ້�ຣ໌)ດີ ອາຊິ�ດີອ�ນທຣ໌�ທ�"ມ� C ຫົ&າຍໆຈະອ"ອນກ້ວ"າອາຊິ�ດີທ�"ມ� C ໜີ�ອຍ

ໆ. ຕົ�ວຢ່"າງ:HCOOH ˃ CH3COOH ˃ CH3CH2COOH

ຂໍ້��ຄໍວນສ)ງເກ້ດີສ�າລ)ບຄໍວາມແຮງຂໍ້ອງອາຊິ�ດີ-ເບສ.

ຄໍວາມແຮງຂໍ້ອງອາຊິ�ດີເພ�"ມຂໍ້E�ນເມE"ອອາຕົອມກ້າງໜີ�ອຍລ�ງ(ຢ່�"ໃນໜີ�"ດີຽວກ້)ນ). ຕົ�ວຢ່"າງ:HClO4 ˃ HBrO4 ˃ HIO4

ອາຊິ�ດີຈະແຮງຂໍ້E�ນເມE"ອອາຕົອມໃຫົຍ"ເຊິ)"ນ:HI ˃ HBr ˃ HCl ˃ HF

ຄໍວາມແຮງຂໍ້ອງເບສຈະແຮງແຕົ"ເທ�ງລ�ງລ!"ມ(ຕົາຕົະລາງທາດີມ�ນເຄໍມ�). ຕົ�ວຢ່"າງ:KOH ˃ NaOH ˃ LiOH

ຄໍ!ນປະໂຫົຍດີຂໍ້ອງອາຊິ�ດີ-ເບສ.ເຮ�າໃຊິ�ທາດີຕົ"າງໆຫົ&າຍໃນຊິ�ວ�ດີ

ປະຈ�າວ)ນທ)ງເປ)ນອາຫົານ, ຢ່າ, ເຄໍE"ອງດີE"ມ, ນ��າຢ່າຊິ)ກ້ລ�າງ, ສະບ�, ສານປ!ງແຕົ"ງອາຫົານ ແລະ ປ!mຍ ລວມທ)ງຂໍ້ອງແຫົ&ວໃນສ�"ງທ�"ມ�ຊິ�ວ�ດີ ທາດີເຫົ&�"ານ��ລ�ວນແຕົ"ມ�ຄໍ!ນສ�ມບ)ດີເປ)ນອາຊິ�ດີ-ເບສ..

ສະຫົ&�ບ1. ນ�ຍາມຂໍ້ອງອາຣ໌.ເຣ໌ນຽສ.• ອາຊິ�ດີຄໍE ທາດີທ�"ລະລາຍໃນນ��າແລ�ວແຕົກ້ຕົ�ວໃຫົ� H+

• ເບສ.ຄໍEທາດີທ�" ລະລາຍໃນນ��າແລ�ວແຕົກ້ຕົ�ວໃຫົ� OH-

2. ນ�ຍາມອາຊິ�ດີ-ເບສ.ຂໍ້ອງ Bronsted-Lowry• ອາຊິ�ດີ ຄໍE ທາດີທ�"ສາມາດີໃຫົ�ໂປ&ຕົອນ H+ ແກ້"ທາດີອE"ນ• ເບສ. ຄໍE ທາດີທ�"ສາມາດີຮ)ບໂປຣ໌ຕົອນ H+ ຈາກ້ທາດີອE"ນ3. ນ�ຍາມຂໍ້ອງລ�ວອ�ສ.• ອາຊິ�ດີຄໍEທາດີທ�"ຮ)ບຄໍ�" e- ຈາກ້ເບສ.ໄດີ�ແລ�ວເກ້�ດີພ)ນທະໂຄໍວາເລນ• ເບສ.ຄໍEທາດີທ�"ສາມາດີໃຫົ�ຄໍ�" e- ເພE"ອໃຫົ�ເກ້�ດີພ)ນທະໂຄໍວາເລນ

ສະຫົ&�ບ(ຕົ�")4. ທາດີທ�" ທ�າໜີ�າທ�"ໄດີ�ທ)ງເປ)ນອາຊິ�ດີແລະເບສ.ນ��ເອ��ນວ"າ: ທາດີ

ແອມໂຟ້ເທ�ຣ໌�ກ້(amphoteric)ຫົ&Eທາດີແອມຟ້�ໂພຣ໌ຕົ�ກ້(amphiprotic)ເຊິ)"ນ: H2O + H2O H3O+ + OH-

H2O ເປ)ນທາດີ amphoteric

5. ອາຊິ�ດີ-ເບສ.ຈະມ�ທ)ງຜົ�ນດີ�ແລະຜົ�ນເສຍຫົ&າຍໆຢ່"າງ. ຊິE"ງໃນຊິ�ວ�ດີປະຈ�າວ)ນພວກ້ເຮ�າຈະນ�າໃຊິ�ອາຊິ�ດີ-ເບສ.ເຂໍ້��າໃນກ້ານດີ�າລ�ງຊິ�ວ�ດີຫົ&າຍໆທ)ງເປ)ນຢ່າ, ອາຫົານ, ເຄໍE"ອງດີE"ມ ແລະອE"ນໆ.

ເອກ້ະສານອ�າງອ�ງ1. ປE�ມເຄໍມ�ທ�"ວໄປ ປ�ທ� I2. ປE�ມເຄໍມ� ມ� 4, 5, 6 (ໄທຍ)3. Search From Website: www.acidbase.org http://www.chem.science.cmu.ac.th/adminfil

es/file/e-learning/acid-base104.pdf