L/O/G/O

ระบบไหลเวยนโลหต (Circulatory System) www.kruseksan.com

วทยาศาสตรระดบมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนแกนนครวทยาลย ครเสกสรรค สวรรณสข

จดประสงคการเรยนร

ทดลองและอธบายโครงสรางและการท างานของระบบหมนเวยนเลอด

อธบายการท างานทสมพนธกนของระบบตาง ๆ ทมนษยด ารงชวตอยไดปกต

ส ารวจ วเคราะหและอธบายพฤตกรรมบางอยางของมนษยทตอบสนองตอสงเราบางชนด

สบคนขอมลและอธบายผลของสารเสพตดตอการท างานของระบบตาง ๆ ของรางกาย 4

1

2

3

เมอเรยนจบหนวยการเรยนรนแลว นกเรยนควรจะสามารถ

ผลการเรยนรทคาดหวง

นกเรยนมความร ความสามารถ สบคนขอมล วเคราะห ทดลอง และอธบายเกยวกบโครงสรางและ การท างานของระบบหมนเวยนโลหต และอธบายการท างานทสมพนธกนของระบบตาง ๆ ทท าใหมนษยมการเจรญเตบโตและน าไปใชประโยชน ในการด ารงชวตไดอยางปกตสข

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

ระบบหมนเวยนโลหต เปนระบบทเลอด

ท าหนาท ล าเลยงสารตาง ๆ ไปยงเซลลทวรางกาย เชน สารอาหาร แกสตาง ๆ เกลอแร ฮอรโมน และรบของเสยสงออกนอกรางกายโดยล าเลยงไปตามเสนเลอด เชน CO2 ยเรย ยรก แอมโมเนย

ระบบหมนเวยนโลหต ม 2 แบบ

แบบวงจรปด แบบวงจรเปด

เลอดไหลจากหลอดเลอด

เขาสชองวางในล าตว เลอด

สมผสกบเนอเยอ

มการแลกเปลยนสารตาง ๆ

โดยตรง

ไดแก แมลง กง ป เปนตน • ไดแก คน และสตวมกระดกสนหลงทงหมด ไสเดอนดน ปลาหมก

เลอดไหลเวยนในหลอดเลอดและหวใจ

ไมออกจากหลอดเลอด

เลอดไมสมผสกบเนอเยอ

หลงจากทอาหารถกยอยจนเลกทสดแลว จะแพรเขาสผนงล าไสเลก ผานเขาสหลอดเลอด เคลอนทไปสวนตาง ๆ ของรางกายพรอมกบเลอด อวยวะส าคญ 3 สวน ดงน หวใจ (heart) , หลอดเลอด (blood vassel) และเลอด (blood)

(close circulatory system) (open circulatory system)

สวนประกอบและหนาทของเลอด

สวนทเปนของเหลว 55 %

สวนทเปนของแขง 45 %

เรยกวา พลาสมา (plasma) หรอน าเลอด

ประกอบดวย น า 91 % สารตาง ๆ เอนไซม ฮอรโมน แกส ของเสย ไดแก ยเรย CO2

เมดเลอดแดง(Red blood cell )

เมดเลอดขาว (White blood cell )

เกลดเลอด (Platelet)

สวนประกอบของเลอด

เปนสารประกอบโปรตน ลกษณะคอนขางกลม มสแดง ตรงกลางเวา เมอโตเตมท ไมมนวเคลยส มสารสแดง เรยกวา ฮโมโกลบน มธาตเหลกเปนองคประกอบ มอาย 110 - 120 วน สรางท ไขกระดก ท าลายท ตบ ในเดกสรางท ตบ มาม และไขกระดก หนาท ของเซลลเมดเลอดแดง ล าเลยง O2 เซลล ล าเลยง CO2 ปอด

1 mm3 มเซลลเมดเลอดแดงประมาณ 5 ลานเมด รป เซลลเมดเลอดแดง

ฮโมโกลบน + O2 ออกซฮโมโกลบน (Oxyhemoglobin)

เซลลเมดเลอดแดง (Red blood cell)

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

ลกษณะ กลม ไมมส มนวเคลยส ขนาดใหญกวา เมดเลอดแดงสรางท ไขกระดก มาม และ ตอมน าเลอง อาย 7 - 14 วน เมดเลอดขาว ท าหนาท ท าลายเชอโรค และสงแปลกปลอม หรอการสรางโปรตน ทเรยกวา antibody มาท าลาย เชอโรค

1 mm3 มเซลลเมดเลอดขาวประมาณ 4,000- 10,000 เมด

รป เซลลเมดเลอดขาว

เซลลเมดเลอดขาว (White blood cell )

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

เพมเตม มนวเคลยส และมโครโมโซม ใชในการตรวจ DNA และแบงเปน 2 ชนด ตามหนาท 1. ฟาโกไซต (phagocyte) : มวธการท าลายเชอโรค หรอสงแปลกปลอมแบบเขมอบ (phagocytosis) 2. ลมโฟไซต (Lymphocyte) : สรางภมคมกน (Immunity) โดยหลง Antibody ตอสกบเชอโรค

รป เซลลเมดเลอดขาว

เซลลเมดเลอดขาว (White blood cell )

โรคลวคเมย (Leukemai) หรอโรคมะเรงเซลลเมดเลอดขาว คอ โรคทเกดจากการสรางเซลลเมดเลอดขาวของไขกระดกผดปกต ท าใหผปวยเกดอาการผดปกตตามแตชนดของเซลลมะเรง และอาจตายได

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

เพลตเลต หรอเศษเมดเลอด เกลดเลอด แผนเลอดไมใชเซลล เปนชนสวนของเซลล ไมมส ไมมนวเคลยสมรปรางไมแนนอนขนาดเลกกวาเมดเลอดแดงเกอบ 4 เทา มอาย 4 วน ท าหนาท ชวยในการแขงตวของเลอด ในขณะทเสนเลอดฉก

เพลตเลต (Platelet)

กระบวนการแขงตวของเลอด (blood clotting)

กระบวนการแขงตวของเลอด (blood clotting) ม 2 ขนตอน คอ การเกาะกลมของเกลดเลอด และการสรางไฟบรนเพอประสานเกลดเลอดทมารวมกลมกน โดยมวตามน K และ Ca ชวยดวย

โปรธรอมบนในเลอด + แคลเซยม (Ca) (วตามน K + ตบ) ไพบรน (fibrin) ไฟบรโนเจน (fibrinogen) (เสนใยละเอยดสานปดบาดแผลและ เซลลเมดเลอดแดงตกตะกอนจบกนเอง)

ธรอมโบพลาสตน thromoplasm

เกลดเลอดและเนอเยอรอบ ๆ บาดแผนสราง

ธรอมบน (thrombin)

กระบวนการแขงตวของเลอด (blood clotting)

กระบวนการแขงตวของเลอด

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

การหมนเวยนของเลอด

ภายในหลอดเลอดจะถกควบคมโดย หวใจ ซงท าหนาท เหมอนเครองสบฉด เพอ

ท าใหเกดแรงดนทสามารถจะดนใหเลอดไหล ไปตามหลอดเลอดตาง ๆ ทอยทวรางกาย และสามารถไหลกลบเขาสหวใจได ผคนพบเปน คนแรกไดแก นกวทยาศาสตร ชาวองกฤษ ชอ วลเลยม ฮารวย รป การหมนเวยนของเลอด

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

หวใจ (Heart) หวใจอยระหวางปอดทง 2 ขาง คอนไปทางซายเลกนอย ท าหนาทสบฉดเลอดให

ไหล ตามหลอดเลอดไปยงสวนตาง ๆ ของรางกาย แลวไหลกลบคนสหวใจ

หวใจประกอบ ดวยกลามเนอพเศษทเรยกวา กลามเนอหวใจม 4 หอง แบงออกเปน หองบน 2 หอง เรยกวา เอเตรยม (Atrium) หองลาง 2 หอง เรยกวา เวนตรเคล(Ventricle) ระหวางหองบนซาย-ลางซาย จะมลน ไบคสพด (bicuspid valve) คนอย และหองบนขวา-ลางขวา จะมลน ไตรคสพด (tricuspid valve) คนอย ลนหวใจท าหนาท ปองกนไมใหเลอดไหลยอนกลบ

โครงสรางภายในของหวใจ

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

วงจรเลอด เลอดจากสวนตาง ๆ ของรางกาย

เอเตรยมขวา ผานลนไตรคสพด

เวนตรเคลขวา

ปอด

เวนตรเคลซาย

เอเตรยมซาย ผานไบคสพด

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

ภาพเคลอนไหวการไหลเวยนของเลอด

สงเกต การไหลเวยนของเลอดผานหวใจตาม

ลกศร 1. หวใจหองบนขวา (Right Atrium) รบหลอดเลอดด าจากหลอดเลอดเวน ขนาดใหญ 2 เสน คอ Superior vena Cava จากสวนหวและแขน และ Inferior vena cava จากสวนตวและขา 2. หวใจหองบนขวา (Right Atrium) บบตวน าเลอดเขาสหวใจหองลางขวา โดยผาน ลนไตรคสปด Tricuspid Valve กนอยระหวางหองบนขวาและลางขวา

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

ภาพเคลอนไหวการไหลเวยนของเลอด

สงเกต การไหลเวยนของเลอดผานหวใจตาม

ลกศร

3. หวใจลางขวา (Right ventricle) บบตว เลอดจะไหลผาน Pulmonary semilunar Valve เพอฉดไปยงเสนเลอด Pulmonary Artery น าไปแลกเปลยนกาซทปอด โดย จะปลอย CO2 ออก รบ O2 เขาแทน เลอด จะไหลกลบสหวใจทาง Pulmonary vein เขาหวใจหองบนซาย (Left Atrium)

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

ภาพเคลอนไหวการไหลเวยนของเลอด

สงเกต การไหลเวยนของเลอดผานหวใจตาม

ลกศร

4. หวใจหองบนซาย (Left Atrium) บบตว น าเลอดเขาสหวใจหองลางซาย (Left Ventricle) ผาน Bicuspid valve หรอเรยก อกชอ Mitral valve ทกนอยระหวางหอง บนซายและลางซาย 5. หวใจหองลางซาย (Left Ventricle)บบตว เลอดจะเขาส Aorta หลอดเลอดแดงขนาด ใหญทสดในรางกาย และมลน Aortic semilunar valve กนไมใหเลอด ไหลยอนกลบเขาหวใจ

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

ภาพเคลอนไหวการไหลเวยนของเลอด

สงเกต การไหลเวยนของเลอดผานหวใจตาม

ลกศร

5. Aorta จะมแขนงตาง ๆ คอ หลอดเลอด Artery สงเลอดทฟอกแลวไปยงสวนตาง ๆ ของรางกาย ขอควรจ า - หวใจหองลางซาย เปนหองทผนงหนาทสด เพราะตองสบฉดเลอดแดงไปทวรางกาย - หลอดเลอดพลโมนารอารเทอร บรรจเลอด ด า เพอไปฟอกทปอด - หลอดเลอดพลโมนารเวน บรรจเลอดแดง ทฟอกจากปอดแลวเขาสหวใจ

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

หลอดเลอด (blood vessels) หลอดเลอด ท าหนาทล าเลยงเลอดจาก หวใจไปยงอวยวะสวนตาง ๆ ทวรางกาย และ เปนเสนทางใหเลอดจากอวยวะตาง ๆ ทว รางกายกลบเขาสหวใจ หลอดเลอดในรางกายม 3 ชนด ไดแก

1. หลอดเลอดแดง (Artery) 2. หลอดเลอดด า (Vein) 3. หลอดเลอดฝอย (Capillary)

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

หลอดเลอดแดง เปนหลอดเลอดทน าเลอดออกจากหวใจไปยงเซลลตาง ๆ ของรางกาย มผนงหนาแขงแรง เพอใหมความทนทานตอแรงดนเลอดทถกฉดออกไป ไมมลนกนภายใน เลอดทอยในหลอดเลอดแดง มปรมาณแกสออกซเจนมาก เรยกวา “ เลอดแดง ” ยกเวน หลอดเลอดแดงทน าเลอดออกจากหวใจไปยงปอดภายในเปนเลอดทมปรมาณ แกสคารบอนไดออกไซดมาก เรยกวา “ เลอดด า ”

1. หลอดเลอดแดง (Artery)

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

หลอดเลอดด า เปนหลอดเลอดทน าเลอดจากสวนตาง ๆ ของรางกายเขาสหวใจ หลอดเลอดด ามผนงบางกวาหลอดเลอดแดง มลนกนภายในเพอปองกนเลอดไหลยอนกลบ เลอดทไหลอยภายในหลอดเลอดมปรมาณแกสคารบอนไดออกไซดมาก ยกเวน หลอดเลอดด าทน าเลอดจากปอดเขาสหวใจ จะเปน เลอดแดง

2. หลอดเลอดด า (Vein)

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

รป โครงสรางของหลอดเลอดแดง และหลอดเลอดด า

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

3. หลอดเลอดฝอย (Capillary)

หลอดเลอดฝอย เปนหลอดเลอดทเชอมตอระหวางหลอดเลอดแดงและ

หลอดเลอดด า สานเปนรางแหแทรกอยตามเนอเยอตาง ๆ ของรางกาย มขนาดเลก

ละเอยด เปนฝอย มผนงบางมา ประกอบดวยเซลลเพยงชนเดยว เปนแหลงทมการแลกเปลยนแกสและ สารตาง ๆ ระหวางเลอดกบเซลลของ รางกาย

รป หลอดเลอดฝอย

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

ความดนเลอด (Blood pressure)

คอ ความดนทเกดจากการบบตวและคลายตวของหวใจ ขณะหวใจบบตว เลอดจะถกดนออกไปตามหลอดเลอดแดงดวยความดนสงท าใหเลอดเคลอนทไปตาม สวนตาง ๆ ของรางกาย และในขณะทหวใจคลายตวเลอดจะไหลกลบเขาสหวใจตาม หลอดเลอดด าดวยความดนต า ความดนเลอดมหนวยเปน มลลเมตรของปรอทมคา ตวเลข 2 คา เชน 120 / 80 มลลเมตรของปรอท

120 = คาความดนเลอด ขณะหวใจบบตวใหเลอดออกจากหวใจ (S1:Systolic pressure) 80 = คาความดนเลอด ขณะหวใจคลายตวรบเลอดเขาสหวใจ (S2:Diastolic pressure)

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

ปกตความดนเลอดสงสดขณะหวใจบบตว มคา 100 + อาย ความดนเลอด ขณะหวใจรบเลอดไมควรเกน 90 มลลเมตรของปรอท เครองมอวดความดนเลอด เรยกวา มาตรความดนเลอด (Sphymonanomiter) ใชคกบหฟงหรอ สเตทโทสโคป (Stethoscope) วดความดนทหลอดเลอดแดงทตนแขน

ความรเพมเตม

เครองมอวดความดนเลอด

ปจจยทมผลตอความดนเลอด

ปจจยทมผลตอ

ความดนเลอด

ขนาดของรางกาย

คนทรางกายใหญโตหรอคนอวนจะ มความดนเลอดสงกวาคนผอม

อาย ผสงอายมความดนเลอดมากกวาเดก เนองจากผนงหลอดเลอดม

ความยดหยนลดลง

อารมณ

คนทเครยด วตกกงวล โกรธ หรอ ตกใจ จะมความดนเลอดสงกวาคน

อารมณปกต

เพศ

ปกตเพศหญงมความดนเลอดต ากวาเพศชาย ยกเวนหญงทก าลงจะ

หมดประจ าเดอน

สภาพรางกาย

เชน หลอดเลอดตบ ระดบไขมนใน เลอดสงจะท าใหความดน

เลอดสง

การท างาน

ท างานหนกและการออกก าลงกาย จะมความดนเลอดสง

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

1. ความดนเลอดเฉลยปกตของหญงในวยหนมสาว คอ 110 / 70 มลลเมตรปรอท 2. ความดนเลอดเฉลยปกตของชายในวยหนมสาว คอ 120 / 80 มลลเมตรปรอท 3. โรคความดนเลอดสงจะพบมากในผสงอาย ผทโกรธงาย และผทมจตใจอยใน ภาวะเครยดเปนประจ า สาเหตของโรคทส าคญ คอ การตบตนของหลอดเลอด 4. อารมณ เชน ขณะโกรธรางกายจะผลตสารชนดหนงออกมา ซงสารนจะมผลตอ การบบตวของหวใจ

ความรเพมเตม

ชพจร (pulse)

ชพจร คอ จงหวะการบบตวและคลายตวของ

ผนงเสนเลอดตามจงหวะการเตนของหวใจ

โดยปกตหวใจเตนเฉลยประมาณ 72 ครง ตอ

1 นาท และอตราการเตนของชพจรในเพศชาย

จะสงกวาเพศหญง การวดชพจรจะวดจาก

เสนเลอดแดงบรเวณขอมอ และขอศอก

รป การวดชพจรท ขอมอ ขอศอกและซอกคอ

ระบบหมนเวยนโลหต (Circulartory System)

การหมนเวยนของแกส ในรางกายจะเกดควบคกบการหมนเวยนของเลอด โดยสวนใหญแลวเปนการหมนเวยนของแกสทส าคญ 2 ชนด คอ แกสออกซเจน และ แกสคารบอนไดออกไซด

อวยวะส าคญทเกยวของกบการหมนเวยนของแกส คอ ปอด โดยปอดจะท าหนาท ในการแลกเปลยนแกสระหวางแกสภายในรางกายกบแกสทอยภายนอกรางกาย

การหมนเวยนแกส

L/O/G/O

Thank You! www.kruseksan.com