ОРГАНСКИ И ОРГАНСКИ И НЕОРГАНСКИ НЕОРГАНСКИ СОЕДИНЕНИЈАСОЕДИНЕНИЈАОбработка на нова наставна Обработка на нова наставна единицаединица

КлеткаКлетка Основна структурна и функционална Основна структурна и функционална

единица на живата материјаединица на живата материја (растенијата и животните). (растенијата и животните).

клетката клетката нене е проста супстанција,туку има е проста супстанција,туку има сложена улога и со тоа и сложена градба,сложена улога и со тоа и сложена градба,

во состав влегуваат во состав влегуваат 28 28 елементи (елементи (1818 задолжителни) во склоп на неоргански и задолжителни) во склоп на неоргански и органски соединенија,органски соединенија,

биомолекулибиомолекули

Неоргански соединенијаНеоргански соединенија Вода Вода минерални материиминерални материи

ВодаВода најмногу застапена како неорганско соединение,најмногу застапена како неорганско соединение, содржината варира во однос на вид,градба,старост содржината варира во однос на вид,градба,старост

и функција на клетка (75% - 85%),и функција на клетка (75% - 85%), кај човек – 60%,кај човек – 60%, ембрион – 95%,ембрион – 95%, медуза -99%,медуза -99%, коски, семиња, заби – 5%,коски, семиња, заби – 5%, во два обликаво два облика:: врзанаврзана((структурнаструктурна) и ) и слободнаслободна,,

Улога на водатаУлога на водата Претставува средина за колоидните Претставува средина за колоидните

материи,материи, Растворувач (освен за мастите),Растворувач (освен за мастите), Пренесувач на материи,Пренесувач на материи, Метаболичките и био-хемиските, процеси не Метаболичките и био-хемиските, процеси не

можат да се случат без вода,можат да се случат без вода, Солите дисоцираат на јони за да Солите дисоцираат на јони за да

функционираатфункционираат БЕЗ ВОДА НЕМА ЖИВОТБЕЗ ВОДА НЕМА ЖИВОТ

Минерални материиМинерални материи застапени се со 1-1,5%,застапени се со 1-1,5%, повеќето се дисоцирани на јони (анјони и повеќето се дисоцирани на јони (анјони и

катјони ) за да ја остварат својата улога,катјони ) за да ја остварат својата улога, пр.пр.MgCl MgCl дисоцира надисоцира на Mg+ Mg+ и и Cl -Cl - O, C, HO, C, H и и N N се најзастапени (96%) се најзастапени (96%)

макрометаболичкимакрометаболички S, P, K, Ca, Na, Mg, Cl S, P, K, Ca, Na, Mg, Cl (3%) (3%)

микрометаболичкимикрометаболички Fe,Zn,Mn,B Fe,Zn,Mn,B (во траги) се (во траги) се

ултрамикрометаболичкиултрамикрометаболички

улога на мин.материиулога на мин.материи одржуваат базно-кисела рамнотежа во одржуваат базно-кисела рамнотежа во

организмоторганизмот(Na,Cl),(Na,Cl), одржуваат мембрански потенцијал на одржуваат мембрански потенцијал на

клетката клетката (Na,K),(Na,K), Влегуваат во состав на Влегуваат во состав на

хемоглобин(хемоглобин(FeFe),хлорофил),хлорофил(Mg), (Mg),

Улога на Улога на Fe Fe и и MgMg

Мембрански потенцијалМембрански потенцијал

Органски соединенијаОргански соединенија Најзастапени сеНајзастапени се:: јаглехидрати јаглехидрати (шеќери), (шеќери), липиди липиди (масти), (масти), протеини протеини (белковини) (белковини) нуклеински ки-ни нуклеински ки-ни ( ( DNADNA ,RNA,RNA))

ЈаглехидратиЈаглехидрати застапени се со 0,2-2%,застапени се со 0,2-2%, изградени се од три биогени изградени се од три биогени

елементиелементи:C,H:C,H и и O O,, поделени се на прости (моносахариди) поделени се на прости (моносахариди)

и сложени, и сложени, друга поделба во однос надруга поделба во однос на CC-атомите-атомите::

триози, тетрози, триози, тетрози, пентозипентози, хексози и , хексози и др.,др.,

пентозипентози деоксирибоза деоксирибоза и и рибоза,рибоза, Зошто се важниЗошто се важни ? ? влегуваат во состав на влегуваат во состав на DNADNA и и RNARNA..

хексозихексози Најзастапени во организмотНајзастапени во организмот гликозатагликозата(гроздов шеќер),(гроздов шеќер), ФруктозатаФруктозата(овошен шеќер),(овошен шеќер), ГалактозаГалактоза(млечен шеќер),(млечен шеќер),

СЛОЖЕНИ СЛОЖЕНИ ЈАГЛЕХИДРАТИЈАГЛЕХИДРАТИ

Олигосахариди Олигосахариди (2- 10 моносахаридни (2- 10 моносахаридни единици)единици)

ПолисахаридиПолисахариди (над 10 моносахаридни (над 10 моносахаридни единици)единици)

олихосахаридиолихосахариди Од Од олигосахаридитеолигосахаридите најпознати се најпознати се СахарозаСахароза(обичен шеќер),(обичен шеќер), Малтоза,Малтоза, ЛактозаЛактоза(млечен шеќер),(млечен шеќер),

полисахаридиполисахариди Поделени се на Поделени се на ХомополосахаридиХомополосахариди (од исти (од исти

моносахаридни единици) –моносахаридни единици) –скроб, скроб, гликоген,целулоза,гликоген,целулоза,

Хетерополисахариди,Хетерополисахариди,

ЛИПИДИЛИПИДИ наречени уште и наречени уште и масти,масти, поделени се најчесто на поделени се најчесто на простипрости и и сложенисложени,, сложените сложените се се липоидилипоиди (во состав имаат (во состав имаат

нелипидна компонентанелипидна компонента),), -фосфолипиди,-фосфолипиди, -гликолипиди,-гликолипиди, -стероиди,-стероиди, -липопротеини,-липопротеини, восоци,восоци,

прости липидипрости липиди триглицеридитриглицериди се естери помеѓу се естери помеѓу

глицерол и виши масни ки-ни,глицерол и виши масни ки-ни, на собна тем.можат да бидат течни (со на собна тем.можат да бидат течни (со

незаситени масни ки-ни ) и тврди (со незаситени масни ки-ни ) и тврди (со заситени масни ки-ни),заситени масни ки-ни),

служат како резервна материја,служат како резервна материја,

Сложени липидиСложени липиди ФосфолопидитеФосфолопидите се сложени липиди со се сложени липиди со

нелипидна компонента-фосфорна ки-на,нелипидна компонента-фосфорна ки-на, ФосфатидиФосфатиди (две (две OHOH групи од глицеролот е групи од глицеролот е

естерифициран со виши масни ки-ни ,а естерифициран со виши масни ки-ни ,а едната едната OHOH е поврзана со фосфорна ки-на и е поврзана со фосфорна ки-на и соединение со азот),соединение со азот),

липопротеиди липопротеиди (во состав на мембраната),(во состав на мембраната), восоци восоци (за заштита на покривното ткиво).(за заштита на покривното ткиво).

Глицерол и Глицерол и фосфолипидифосфолипиди