บทท 1ความเขาใจในเครองป นดนเผา

• เครองป นดนเผาเปนภาชนะทเกดจากการสรางสรรคดวยฝมอและสมองของมนษยมา ตงแตอดตสบเนองถงปจจบน จะเหนวาเราใชภาชนะเครองป นดนเผากนในทกครวเรอน ดวย

คณสมบตในดานความคงทน แมจะผานกาลเวลาอยางยาวนาน มนษยไดเรยนรการผลต เครองป นดนเผาใหเหมาะสมกบการดำาเนนชวต มการดดแปลง ปรบปรง และพฒนาขนตอน

กระบวนการผลตเครองป นดนเผาใหเหมาะสมตามสภาพทองถนอาศย และในแตละยคสมยกม ความแตกตางกนทงดานการออกแบบ กรรมวธการผลต การขนรปและการนำาไปใชประโยชน

ดงนน เพอสรางพนฐานความเขาใจอนดในเนอหาการขนรปดวยแปนหมนเบองตนซงเปนวธ การสรางสรรครปทรงของเครองป นดนเผาวธการหนงทสำาคญ ในบทน จะนำาเสนอเนอหาเกยว

กบ ความหมาย ความเปนมาเครองปนดนเผาไทย ความสำาคญ การผลตเครองป นดนเผา เพอ เปนพนฐานความรนำาสเนอหา การขนรปดวยแปนหมนเบองตน

ความเขาใจในเครองปนดนเผา

ความหมายและความเปนมาของเครองป นดนเผา

• 1. ความหมาย เครองปนดนเผา ตรงกบภาษาองกฤษวา เซรามกส มรากศพทมาจากภาษากรกวา

เครามอส ถกนำามาเปนภาชนะชดแรกของมนษย โดยการขนรปดวยดนเหนยวเปนรป ทรงภาชนะตางๆ แลวนำาไปตากใหแหงจากนนนำาไปเผาไฟทำาใหเนอวสดหลงเผาคงทน ถาวรคงรปอยได ดงนนเครองปนดนเผาหมายถง การนำาเอาอนนทรยสาร ไดแก แร

ดน หน มาผานกรรมวธการผลตขนรปจนไดผลตภณฑ จากนนนำาไปผานความรอน โดยการเผา เพอใหเกดความแขงแกรงอยางถาวร จะมการเคลอบหรอไมเคลอบกได

 สามารถทนตอการขดขวน ความรอน และการกดกรอนของสารเคมและไมเปนสนม

ความหมายและความเปนมาของเครองป นดนเผา• 2. เครองป นดนเผาไทย ภาชนะดนเผาไทยไดมบทบาทในการดำารงชวตของมนษยในสงคม วฒนธรรมไทย

เครองป นดนเผาไดมการพฒนาแตละวฒนธรรมทองถนไทย โดยสาเหตของการพฒนา มาจากการคาขายจากถนหนงไปยงอกถนหนงรวมถงการสงคราม การเผยแพรรปแบบ

ตางๆ การพฒนาของเครองป นดนเผาทเหนไดเดนชด ไดแก การพฒนาของการเผาโดย การสรางเตาเผาทละเอยดซบซอนขน การคนพบดนทนไฟสง ความรในเทคนคการเผา

การใชแปนหมนและการพฒนาแปนหมน อยางไรกตาม บางวฒนธรรมของไทยกแทบจะ ไมมการพฒนาเทคนคการทำาเครองป นดนไปมากกวาการขนรปดวยมอ ในหวขอนจะ

กลาวถงเครองป นดนเผาของไทยในแตละทองถนวามลกษณะของเครองป นดนเผา ดงน

เครองปนดนเผากอนประวตศาสตร• เครองปนดนเผาของประเทศไทยไดมการผลตเครองป นดนเผามาอยางตอเนองหลายพนป ในสมยเรมแรก

เครองปนดนเผามลกษณะเปนเครองป นดนเผาไมเคลอบเผาไฟตำา ขนรปดวยมอ ตกแตงลวดลายอยางงายๆ โดยมประโยชนตอการใชสอยในครวเรอน และพธกรรมความเชอ เครองปนดนเผากอนประวตศาสตรไดมการ

เปลยนแปลงและพฒนาตวอยาง เชนเครองป นดนเผาบานเชยง ทมเอกลกษณและเปนทรจกอยางแพรหลาย เครองปนดนเผาบานเชยงตงอยใน ตำาบลบานเชยง อำาเภอหนองหาน จงหวดอดรธาน มลกษณะ

เครองปนดนเผาใชเนอดนป นทมสวนผสมของทราย ขาว แกลบ และฟาง การขนรปดวยมอโดยใชไมตผวใหได รปและทำาใหผวเนยน ขดขดลวดลาย ทาบดวยเชอกหรอเขยนลายดวยสแดง เผาโดยการสมไฟกลางแจงไม

เคลอบ และอกหนงตงอยางดแกเครองป นดนเผาบานปราสาท โดยบานปราสาทตงอย ตำาบลปราสาท อำาเภอโนนสง จงหวดนครราชสมา ลกษณะเครองป นดนเผาเปนไหปากแตร เผาไฟตำา มสแดงและดำามทงชนด

ทตกแตงและไมตกแตงลวดลาย โดยการตกแตงอาจจะเปนลายเชอกทาบ ผวดานนอกและดานในเคลอบดวย นำาดนสแดง สวนรปทรงทพบเปนจานหรอคนโท ปากแตร คอแคบสง ปากกวางบาน ลำาตวกลมแปน

เครองปนดนเผาในประวตศาสตร• การทำาเครองปนดนเผาของประเทศไทยมการเปลยนแปลงการเมอง เศรษฐกจ

และสงคม ประเทศใกลเคยงไดอพยพยายถนเขามาประเทศไทย และจนกเปนชนชาตหนงทไดอพยพเขามาพรอมกบความเชยวชาญในการทำา

เครองปนดนเผา ไดนำาเทคนคการทำาเครองปนดนเผาเนอแกรงและมการเคลอบ ซงทำาใหเครองปนดนเผาของไทยไดเกดการพฒนาอยางมาก ในทนจะขอกลาว

ถงพฒนาการของเครองปนดนเผาไทยทสำาคญๆ ดงตอไปน

• 2.2.1 เครองป นดนเผาบรรมย เครองป นดนเผาบรรมยหรอทเรยกวาเครองถวยเขมร หรอเครองถวยลพบร เปน

เครองถวยทขดพบในบรเวณจงหวดบรรมย พบแหลงเตาเผา เขตทองทอำาเภอละหานทราย และ อำาเภอบานกรวด จงหวดบรรมยหลายรอยแหลง ซงเรยกกนวาเครองเคลอบดนเผาลพบร หรอ

เครองเคลอบดนเผาเตาบานกรวด โดยเครองเคลอบดนเผาบานกรวดทโดดเดนไดแก กลมภาชนะดน เผาแบบเคลอบสเขยว สนำาตาล สดำา ในรปแบบตางๆ ไดแก ไหเทาชาง คนโฑ ถวย ชาม กระปก ตกตา

เปนตน ( ภรด พนธภากร 2550 : 37) เครองป นดนเผาบรรมยมลกษณะเดนคอ หนาและหนก เนอ แกรง นยมตกแตงดวยการ ขดขดเปนลวดลายตางๆ และปนเปนรปสตว นยมเคลอบดวยสนำาตาล

• 2.2.2 เครองป นดนเผาสโขทย เครองป นดนเผาสโขทยบางครงเรยกวา สงคโลก มแหลงเตาเผาทพบแลว 2 แหง

ไดแก แหลงเตาเผาทอำาเภอเมองสโขทย ตงอยอยบรเวณใกลลำานำาโจน ผลตเครองถวยชนดทมการ เขยนลายสดำาใตเคลอบ และประเภทเคลอบสขาว ลกษณะเฉพาะของผลตภณฑ คอ มเนอดนทหยาบ

สเทาดำา บางครง ออกสนำาตาล และ แหลงเตาเผาทอำาเภอศรสชนาลย ตงอยรมฝงแมนำายม นอก เมองศรสชนาลย

• เครองป นดนเผาจากแหลงน มทง ชนดเคลอบและไมเคลอบ ชนดทเคลอบยงแยกไดเปน เคลอบสขาว เคลอบส นำาตาล เคลอบสเขยว เคลอบสองส และเขยนลายสตำาใตเคลอบเครองเคลอบดนเผาสโขทยนน มทงในสวนทเปนภาชนะ

เพอการใชสอยในครวเรอน เครองเคลอบดนเผาทใชในพธกรรม และของเลน รวมทงเครองเคลอบดนเผาทใชประดบ ตกแตงสถาปตยกรรม

• 2.2.3 เครองป นดนเผาลานนา• อาณาจกรลานนาไดแก เชยงราย เชยงใหม พะเยา ลำาพน และลำาปาง รวมทง ดนแดนบางสวนใน พมา จน ลาว

สำาหรบแหลงผลตเครองป นดนเผาทสำาคญ ไดแก แหลงเตาสนกำาแพงลกษณะโดยทวไปมกมเนอดนหยาบ และหนก ม ทงประเภทเคลอบสนำาตาลหรอ เขยนลายสดำาใตเคลอบ ลวดลายทนยม คอ ลายปลาค (แบบหยน-หยาง) และลายพนธ

 พฤกษา• แหลงเตาเวยงกาหลงลกษณะเดนคอมนำาหนกเบา เนอดนละเอยด ลวดลายตกแตงทเปนเอกลกษณของของเครอง

ถวยเวยงกาหลง คอลายกลบดอกไม หรอใบไม ทเรยกกนวา "ลายกา" โดยมกจะเขยนลายใตเคลอบใส แหลงผลตของ   เครองป นดนเผาชนดน อยทบรเวณ ตำาบลหวฝาย อำาเภอเวยงปาเปา จงหวด เชยงราย และแหลงผลตทอำาเภอพาน โดย

แหลงผลตอยทบานโปงแดง จงหวดเชยงราย มเนอดนละเอยด สเทา ตกแตงดวยการขดขด ตวภาชนะเปนลายดอกไมและลายเรขาคณต

• จากทกลาวมาเครองป นดนเผาไทยแบงออกเปน 2 ชวงคอเครองป นดนเผากอนประวตศาสตรซงไดแก เครองป นดนเผาบานเชยงและเครองป นดนเผาบานปราสาท และเครองป นดนเผาในประวตศาสตรไดแก

เครองป นดนเผาบรรมย เครองป นดนเผาสโขทย เครองป นดนเผาลานนา