หนงทศวรรษมานษยวทยา-สงคมวทยาชายแดนใต

เศรษฐกจและการพฒนา

ในพนทจงหวดชายแดนภาคใต:

การส�ารวจเชงวพากษ

ชลตา บณฑวงศ

ภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา

คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

31เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

เกรนนำ

บทความชนนเปนการสำารวจความรและความเขาใจตอประเดนทางเศรษฐกจและ

การพฒนาในพนทชายแดนใต โดยสำารวจจากงานเขยนทางวชาการตางๆ ประกอบ

ดวยรายงานหรอบทความจากการศกษาวจย วทยานพนธ เอกสารประกอบการสมมนา

และรายงานการดำาเนนงานหรอการสรปบทเรยนขององคกร/หนวยงานทเกยวของ

โดยเนนงานเขยนตงแต พ.ศ. 2547 เปนตนมา อยางไรกด มงานเขยนบางชนใน

ชวงกอนหนาทบทความนไดหยบยกมาใชดวย เพอชใหเหนถงความสบเนองของ

แนวคดดานเศรษฐกจและการพฒนาจงหวดชายแดนใตทมมาตงแตอดต

งานเขยนทใชในบทความน สวนหนงมความสอดคลองกบความคดกระแสหลก

ทปรากฏในนโยบายและปฏบตการของรฐในการจดการกบความไมสงบในจงหวด

ชายแดนภาคใต อาท งานเขยนกลมทมองวาความยากจนและความดอยพฒนาคอ

สาเหตของความไมสงบ ดงนน รฐและหนวยงานทเกยวของจงจะตองมบทบาทในการ

พฒนาเพอแกไขความยากจนและความดอยพฒนานน รวมทงงานเขยนทเสนอถง

ผลกระทบของความไมสงบทสรางความซบเซาทางเศรษฐกจ อยางไรกด ยงมงานเขยน

อกบางสวนในแนววฒนธรรม/เศรษฐกจชมชนทเสนอมมมองทแตกตางไป โดยชวาการ

พฒนาโดยรฐและการขยายตวของทนตางหากทเปนสาเหตของความยากจนและความ

ดอยพฒนา อนนำามาสสถานการณความไมสงบในทสด ขณะเดยวกนกมงานอกบาง

สวนทพยายามชถงความสลบซบซอนของประเดนเศรษฐกจและการพฒนาทามกลาง

สถานการณความรนแรง ทมทงการปรบตวของผคน การเปลยนแปลงของโครงสราง

ทางเศรษฐกจ และการขยายตวของธรกจทองถน อนง นอกเหนอจากการสำารวจ

ประเดนและเนอหาของงานเขยนทหยบยกมาแลวนน บทความนยงไดพยายาม

เชอมโยงงานเขยนเหลานเขากบบรบทและการเคลอนไหวทางประวตศาสตร เศรษฐกจ

สงคม และการเมองของจงหวดชายแดนภาคใตดวย เพอทำาความเขาใจสถานะของ

งานเขยน ตลอดจนจดยนและความเปนการเมองของผเขยนหรอองคกร/หนวยงานท

สนบสนนการผลตงานเขยนทมตอสถานการณในจงหวดชายแดนใต

32 ชลตา บณฑวงศ

1. เศรษฐกจและการพฒนากบสาเหตของความไมสงบ

1.1 ความยากจนและความดอยพฒนาในฐานะสาเหตของความไมสงบ

แนวคดทมองวาความยากจนและความดอยพฒนาเปนสาเหตของความไมสงบ

ในพนทชายแดนภาคใตเรมปรากฏชดมาตงแตสมยจอมพลสฤษด ธนะรชต ทการกลน

กลายทางวฒนธรรมแบบบงคบทมมาแตเดมคอยๆ ลดบทบาทลง และเรมเขาสยคท

รฐไทยใชการพฒนาเปนเครองมอยบยงการตอตานรฐและเพอเอาชนะหวใจของชาว

มลายมสลมทนน รฐไทยมความหวงวาการพฒนาคณภาพชวตทางเศรษฐกจจะสราง

ความเปนปกแผน ความภกดตอชาต สำานกในความเปนไทย และจะปองกนการตอ

ตานหรอการถกชกจงจากผไมหวงดภายนอกได แมเวลาจะผานมาแลวกวาสสบป

แนวคดนกยงคงมความสำาคญในปฏบตการเพอแกปญหาความไมสงบ ทงในสวนของ

ภาครฐและภาคสงคม รวมทงในงานเขยนทางวชาการตางๆ ดงทจะไดอภปรายใน

หวขอน

จากการทบทวนองคความรเกยวกบชายแดนภาคใตโดย แพร ศรศกดดำาเกง

(2552) พบวางานศกษาวจยหลายชนตงแต พ.ศ. 2521-2546 วางอยบนฐานคด

ทวา สภาวะความยากจนและดอยพฒนาในจงหวดชายแดนภาคใตเกดจากการท

ชาวมลายมสลมซงเปนคนสวนใหญในพนท มความใกลชดทางวฒนธรรม ศาสนา

และภาษากบผคนในประเทศมาเลเซยอยางมาก จงมความรสกแปลกแยกจากรฐชาต

ไทยและคนไทยสวนใหญ สงนไดสงผลทำาใหพวกเขาไมยอมพดภาษาไทย ไมเรยน

หนงสอไทย และปดรบการพฒนาจากภายนอก โดยเฉพาะอยางยงการปดรบในดาน

การศกษา ทถกมองวาเปนเครองมอในการบงคบถายทอดอดมการณรฐไทยจาก

สวนกลาง ขอจำากดนสงผลทำาใหโครงสรางทางเศรษฐกจของชายแดนภาคใตมฐาน

แคบ ดงทไดชไวในงานเขยนหลายชน เชน ในรายงานของคณะกรรมาธการวสามญ

ศกษาปญหาความมนคงในจงหวดภาคใต (2548) หรองานของประพนธ มสกพนธ

33เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

(2549) งานเขยนเหลานชวา ผคนชายแดนใตมอาชพหลกอยกบการเกษตร อนไดแก

ยางพาราและการประมงเทานน ทำาใหการสรางผลตภณฑมวลรวมของประเทศ

ผลตภาพตอคนของประชากร และการขยายตวทางเศรษฐกจตำากวาของภมภาคอน

มาโดยตลอด ยงเมอประกอบกบการทผลผลตการเกษตรมกประสบปญหาเสถยรภาพ

ดานราคาและการทประชาชนสวนใหญมทดนถอครองเพยงแปลงเลกแปลงนอย จง

ทำาใหเกดภาวะความยากจน นอกจากนนกยงมงานศกษาทชวาอตราการออกมาทำางาน

นอกภาคเกษตรของคนในจงหวดชายแดนภาคใตมนอยกวาภาคอนๆ และมอตราการ

วางงานทสงกวา เนองจากคนภาคอนไดรบการศกษาสงกวาและมทางเลอกในการ

ประกอบอาชพมากกวา (ด คณะอนกรรมการศกษาวถทางการพฒนาเพอความมนคง

ของมนษย 2550)

ในขณะเดยวกนกมงานเขยนบางสวนทใหความสำาคญกบการชถงความ

บกพรองของชาวมลายมสลมเองทสงผลทำาใหพวกเขาตองตกอยในสภาวะความ

ยากจนและความดอยพฒนา ความบกพรองทสำาคญกคอการขาดความขยนและไรซง

ศกยภาพ ในงานวจยของปยนาถ บนนาค (2546) ทวจยสำาเรจเมอป พ.ศ. 2531

หรอเมอเกอบสามสบปกอน ไดชถงประเดนนผานการสมภาษณขาราชการระดบสง

ในพนทวาชายแดนภาคใตยงคงมทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณอยมาก แต

เนองจากขาดผนำาทขยนรจกใชประโยชนจากทดนทำากน ผคนจงอยในภาวะยากจน ม

เงนพอใชจายไปวนๆ เทานน และขาดการออมทรพย ขณะเดยวกนการไมคมกำาเนด

ของชาวมลายมสลม อนเนองมาจากลกษณะเฉพาะทางศาสนาและวฒนธรรม กเปน

สงทไดรบการเนนยำามาจนถงปจจบนวาสงผลอยางสำาคญตอความยากจนและความ

ดอยพฒนา ในงานของปราโมทย ปราสาทกล (2553) ชวาการไมคมกำาเนดและ

จำานวนประชากรทเพมขนสมพนธกบปญหาคณภาพชวตของชาวมลายมสลมชายแดน

ใตในหลายแง ดงปรากฏใหเหนวาการคลอดบตรทบานมอตราสง การอาศยอยใน

ครอบครวขนาดใหญ การมประชากรวยพงพงมาก การแตงงานและหยารางบอย ภาวะ

การตายสง รายไดเฉลยตอเดอนนอย และอตราการสบบหรทสงและสบกนตงแตอาย

34 ชลตา บณฑวงศ

ยงนอย โดยเฉพาะในกลมคนทมการศกษาระดบตำา ขณะทในเอกสารของคณะ

อนกรรมการศกษาวถทางการพฒนาเพอความมนคงของมนษย (2550) ไดเชอมโยง

จำานวนประชากรชายแดนใตทเพมมากขนกบปญหาความมนคงวา การเพมขนของ

ประชากรไดสรางแรงกดดนตอทรพยากรธรรมชาต ยงเมอประกอบกบการขยายตว

ของเศรษฐกจทมนอย จงนำามาสความยากจนและการวางงาน และสงผลตอปญหา

ความมนคงในทสด

สำาหรบการเชอมโยงกบปญหาความมนคงนน ความยากจนและความดอย

พฒนาถกมองวาเปดชองให “ผไมหวงด” มาแทรกแซง สงผลตอการขยายตวของ

ขบวนการกอความไมสงบ ปยนาถ บนนาค (2546) ชวา การทผคนในพนทชายแดน

ใตเปรยบเทยบความเปนอยของพวกตนกบของชาวมาเลเซยทมคณภาพชวตทดกวา

ทงในแงรายไดเฉลยและโครงสรางพนฐาน ทำาใหงายทจะคลอยตามไปกบการ

โฆษณาชวนเชอวาคนมลายมสลมเปนเพยงพลเมองชนสองของไทย ขณะทคนทยากจน

หรอวางงานกมโอกาสถกชกจงใหเขาปาและหาเลยงชพดวยการเรยกคาคมครอง การ

เชอมโยงความยากจนและความดอยพฒนาเขากบความมนคงนนสอดคลองกบตวเลข

หมบานทมความเคลอนไหวของกลมกอความรนแรงสง หรอ “หมบานพนทสแดง” ท

ถกจดกลมโดยฝายความมนคงในชวงหลงป พ.ศ. 2547 ในรายงานของคณะ

อนกรรมการศกษาวถทางการพฒนาเพอความมนคงของมนษย (อางใน คณะ

กรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (กอส.) 2549, 24) ระบวาหมบานพนท

สแดงมกกระจกตวอยในเขตทมความยากจนหนาแนนเนองจากมปญหาในการ

ประกอบอาชพ อาท หมบานตดชายฝงทะเลทคนสวนใหญทำาการประมงขนาดเลก

และประสบกบความเสอมโทรมของทรพยากรชายฝง เชนเดยวกบพนทโดยรอบเขต

อทยานแหงชาตบโด-สไหงปาด ซงขาดความมนคงในทดนทำากนเนองจากการประกาศ

เขตอทยานแหงชาตทบทดนทำากนของชาวบาน

นอกจากนนกยงมงานศกษาทชวาความยากจนหรอปจจยทางเศรษฐกจทำาให

คนบางสวนเขารวมขบวนการกอความไมสงบ คนเหลานตองการเพยงผลประโยชน

35เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

และคาตอบแทน พวกเขาไมไดสนใจในอดมการณแบงแยกดนแดนหรออดมการณ

ใดๆ ของกลมทตนเองเขารวม อกทงการเขารวมของพวกเขากไมไดเกดขนเนองจาก

ไดรบความอยตธรรมหรอการถกดถกเหยยดหยาม ดงในงานของกรรณการ

จนสายทอง (2551) ทไดสมภาษณผตองคดรายทรวมคายาเสพตดกบขบวนการกอ

ความไมสงบและรายทเปนคนเดนสารใหกบขบวนการฯ นาสนใจวา ความยากจน การ

แพรหลายของยาเสพตด และความไมสงบ ถกมองจากหลายฝายวามความเกยวของ

กนอยางมาก เจาหนาทฝายความมนคงระบชดวา เหตการณความไมสงบบางสวนเปน

เรองของความขดแยงในวงการยาเสพตดทเกยวโยงกบกลมอทธพลและเศรษฐกจนอก

ระบบ สอดคลองกบมมมองทวาผกอเหตทเปนเยาวชนบางสวนตดยาเสพตด วางงาน

และมฐานะยากจน อยางไรกด ศรสมภพ จตรภรมยศร (2558) ชวาประเดน

ยาเสพตดอาจสมพนธกบขบวนการเคลอนไหวแบบทางออมเทานน การขยายตวของ

การคายาเสพตดเปนผลพลอยไดจากการอาศยจงหวะความไมสงบ แมอาจมการชกจง

ผเสพยาในระดบลางไปกอเหต แตกเปนเพยงการกอเหตระดบตนๆ ในปฏบตการท

ไมซบซอน เชน โรยตะปเรอใบ ทไมใชการโจมตเปาหมายใหญๆ ทางการทหารทตอง

มการฝกเทคนคและมศกยภาพทสงในการกอเหต ภารกจสำาคญเหลานไมสามารถทำาได

โดยคนตดยาทรางกายไมแขงแรงสมบรณ ดงนน ศรสมภพจงชวาการแกปญหา

ยาเสพตดจงอาจแกปญหาความไมสงบไดเพยงบางสวนเทานน

1.2 โครงการเพอแกไขความยากจนและความดอยพฒนา

จากมมมองทเชอมโยงความยากจน ความดอยพฒนา และความไมสงบทกลาว

มา นำามาสโครงการพฒนาตางๆ จำานวนมาก ในงานของปยนาถ บนนาค (2546,

170-172) ไดชวาโครงการพฒนาตางๆ เรมมาตงแตทศวรรษท 2490 หนงในนนก

คอ การจดตงนคมสรางตนเอง ทเปนการสงเสรมใหคนไทยจากนอกพนทโดยเฉพาะ

คนจากอสาน อพยพมาบกเบกตงถนฐานในพนทปาทรฐจดสรรให การจดตง

36 ชลตา บณฑวงศ

นคมสรางตนเองวางอยบนฐานคดทวาภาคใตยงขาดความสมดลระหวางคนไทยพทธ

กบคนมลายมสลม จนเปนเหตใหเกดความลอแหลม ขาดการผสมผสานทางวฒนธรรม

อกทงยงวางอยบนแนวคดทวาควรพฒนาผลผลตทางการเกษตรของประเทศในพนดน

สมบรณทยงไมถกใชประโยชน ทงน นอกจากรฐบาลแลว สถาบนพระมหากษตรยม

บทบาทอยางมากในการพฒนาพนทชายแดนภาคใต ทงดานการยกระดบคณภาพชวต

อาชพ การศกษา และการสาธารณสข แนวทางการพฒนาของพระเจาอยหวไดกลาย

มาตวแบบในการพฒนาของหนวยงานรฐตางๆ ททำางานในพนทชายแดนภาคใต โดย

เฉพาะอยางยงนบตงแตการสรางพระตำาหนกทกษณราชนเวศน ททำาใหทกพระองคม

โอกาสไดลงพนทมาพบปะประชาชนและดแลโครงการพฒนาอยางใกลชดเปนเวลา

นานนบเดอนในแตละป

การพฒนาเหลานไดสรางความเปลยนแปลงแกชายแดนใตอยางมาก นอก

เหนอจากการพฒนาโครงสรางพนฐานตางๆ โดยเฉพาะการสรางถนนสายหลกแลว

การพฒนาดานการศกษาคอสงทรฐไทยใหความสำาคญอยางมาก สงผลใหชาวมลาย

มสลมซงรภาษาไทยเพยงรอยละ 34 ในป พ.ศ. 2503 เพมขนเปนรอยละ 82 ในป

พ.ศ. 2523 ขณะทการสงเสรมและใหสทธพเศษแกเดกนกเรยนมลายมสลมไดศกษา

ในระดบสงและในสถาบนวชาชพ กทำาใหมเดกนกเรยนสำาเรจการศกษาออกมาทำางาน

ตามหนวยงานตางๆ เพมขนมาก มทงนกปกครอง ทหาร ตำารวจ คร นกการธนาคาร

พยาบาล ผดงครรภ ไปรษณย รถไฟ จากเดมทแทบไมมคนมลายมสลมเปนขาราชการ

หรอทำางานในอาชพเหลานเลย (ปยนาถ บนนาค 2546, 173-175) สำาหรบในระยะ

หลงกมงานศกษาทชถงการลดลงของความไมเทาเทยมระหวางประชากรในสาม

จงหวดชายแดนใตกบประชากรของทงประเทศในดานรายได คาจาง สภาวการณการ

ทำางาน และการศกษา รวมทงมสดสวนการทำางานของสตรมสลมเพมมากขน เชนเดยว

กบการเพมขนของการเรยนหนงสอในกลมวยรนอายระหวาง 15-24 ป แมโดยทวไป

สถานการณในจงหวดชายแดนใตจะยงคงดอยกวาในระดบประเทศ โดยเฉพาะดาน

37เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

รายไดและคาจาง ดงในงานของอาร จำาปากลาย และรศรนทร เกรย (2550) ททำาการ

ศกษาในชวงระหวางป พ.ศ. 2546-2549

อาจกลาวไดวา ตลอดหลายสบปทผานมา รฐไทยไดทมการพฒนาลงไปท

จงหวดชายแดนภาคใตอยางมาก ทงการพฒนาโครงสรางพนฐาน การพฒนาการศกษา

และการสาธารณสข ขณะเดยวกนกมการขยายตวของเศรษฐกจแบบตลาดในรอบ

หลายสบปทผานมา ขณะทคณภาพชวตของผคนในทองทกดจะมเพมขน ความหาง

ไกลทรกนดาร การขาดการเขาถงตลาด บรการของรฐ และโครงสรางพนฐานไดลดลง

มาก สงเหลานถกคาดหวงวาจะสรางความเปนหนงเดยวและลดปญหาความไมมนคง

ลงได ในงานศกษาทางชาตพนธวรรณนาชนสำาคญอยางงานของ โธมส เอม. เฟรเซอร

(Thomas M. Fraser 1966) ตงแตชวงทศวรรษท 1960 กไดตระหนกถงแนวโนม

นเชนกน เขาระบวาในระยะเวลาอนใกลน ถารฐไทยยงคงดำาเนนการพฒนาในพนท

อยางตอเนอง ภายในชวรนคนกนาจะประสบความสำาเรจในการผนวกรวมพนท

ชายแดนภาคใต โดยในพนทนจะไมมชาวมาเลยมสลมอกตอไป เพราะทงหมดจะกลาย

มาเปนชาวไทยมสลม อยางไรกด คำาทำานายของเฟรเซอรเมอสสบกวาปทแลว และ

ความคาดหวงของรฐไทยกยงไมเคยเกดขนจรง สถานการณความไมสงบในทกวนนได

ขยายตวและหยงรากลกอยางมากจนเกนกวาทใครจะจนตนาการไดจากยคกอนหนา

น ทสำาคญ มความชดเจนมากขนทกท โดยเฉพาะในชวงตงแตป พ.ศ. 2547 ซงการ

ลดลงของความยากจนทเกดจากการพฒนาและการขยายตวทางเศรษฐกจ ดจะไม

สามารถนำาความสงบสขมาสชายแดนใตได แมปจจบนพนทชายแดนภาคใตจะยงมคน

บางสวนทยากจนขนแคน เนองจากไมไดรบประโยชนจากการพฒนาและระบบ

เศรษฐกจแบบตลาด แตกมความเชอมโยงทนอยมากระหวางความยากจนนกบ

สถานการณความไมสงบในปจจบน เนองจากเปนไปไดยากมากทผยากจนขนแคนจะ

เขารวมกบขบวนการทเคลอนไหวอยในพนท การเขารวมจะยงทำาใหสถานะทาง

เศรษฐกจของครอบครวแยลง เพราะจะไมสามารถทำามาหากนตามปกตไดอกตอไป

นอกจากนน ทผานมากยงแทบไมพบวามขอเรยกรองหรอการสอสารใดๆ จากฝาย

38 ชลตา บณฑวงศ

ขบวนการเคลอนไหวทใหความสำาคญกบปญหาความยากจนหรอปญหาทางเศรษฐกจ

ของชาวบานในทองถนเลย (Bundhuwong 2013)

อกประเดนทนาสนใจกคอ ในชวงหลายทศวรรษทผานมา รฐไทยใหความ

สำาคญกบการพฒนา รวมไปถงการประนประนอม ยอมรบ และสนบสนนลกษณะ

เฉพาะในดานศาสนา สงคม และวฒนธรรมของชาวมลายมสลม กระนน การ

ปราบปรามและปองปรามกยงคงเปนนโยบายทควบคกนมาโดยตลอด ดงบท

สมภาษณขาราชการระดบสงในจงหวดชายแดนภาคใตเมอปลายทศวรรษ 2520 ใน

งานของปยนาถ บนนาค (2546) ทระบวา “ตองมการปฏบตการทงสองอยางควบค

กนไป การปราบปรามกบการพฒนา การพฒนาอยางเดยวกไปไมได .... (หาก)ตองการ

สรางสวนปารกกเอาแทรกเตอรไปลย เหมอนทเหตการณรนแรง ถาไมเอาการ

ปราบปรามขนแตกหก เรองกคงไมสงบ เมอปราบปรามสำาเรจ การบำารงรกษาตามมา

ทหลง แตทๆ ดนดอยแลว กลบนำาแทรกเตอรไถดนอกกจะเละอก....บางพนทราษฎร

ดอยแลว กเอาแตการพฒนาเพยงอยางเดยวไปใหเขา บางทคนหวแขงหวโจกกตองม

การปราบปรามกนเสยกอนแลวจงตามดวยการพฒนา” แนวทางแบบควบคทวานยง

คงดำาเนนมาจนถงปจจบน ดงท ศรสมภพ จตรภรมยศร (2555) ชวา พรอมๆ กบงบ

ประมาณดานการพฒนาจำานวนมหาศาลทรวมแลวกวาสองแสนลานบาทตงแตหลง

พ.ศ. 2547 เปนตนมา การเพมจำานวนเจาหนาทฝายความมนคง ทงตำารวจ ทหาร

อาสาสมครรกษาดนแดน (อส.) ทหารพราน กเกดขนอยางตอเนอง จนในปจจบนม

จำานวนกวา 7 หมนคนแลวในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

2. เศรษฐกจและการพฒนาทามกลางความไมสงบ

งานเขยนในประเดนเศรษฐกจและการพฒนา มกสนใจหาคำาตอบวาสถานการณความ

ไมสงบระลอกใหมนบตงแตป พ.ศ. 2547 เปนตนมา สงผลตอภาวะทางเศรษฐกจของ

พนทชายแดนภาคใตและตอการทำามาหากนของผคนอยางไรบาง งานสวนหนงไดชถง

39เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

ผลกระทบในดานลบหรอความซบเซาทางเศรษฐกจทเกดขน และกมงานบางสวนทช

ถงการปรบตวไดในระดบหนงของผคนในการประกอบอาชพทามกลางสถานการณ

ความไมสงบ ตลอดจนการเปลยนแปลงของโครงสรางทางเศรษฐกจทสวนหนงเกดขน

จากเงนงบประมาณภาครฐทถกทมลงไปในพนทอยางมหาศาลในรอบทศวรรษ

ทผานมา รวมถงการขยายตวของธรกจทองถนทเกดขนอยางสวนทางกบสถานการณ

ความไมสงบ

2.1 ความไมสงบกบความซบเซาทางเศรษฐกจ

งานศกษาหลายชนไดชใหเหนวาสถานการณความไมสงบสงผลโดยตรงตอการ

หดตวของธรกจของชายแดนใตเนองจากผประกอบการในภาคธรกจขาดความมนใจ

ในความปลอดภยในชวตและทรพยสน ภาวะหดตวนเหนไดจากการลดลงของการจาง

แรงงานและการใชไฟในภาคอตสาหกรรม (ราซดะ ระเดนอาหมด อางใน อนวต

สงสม 2552 ) รวมทงการมกระแสเงนสดออกมากกวากระแสเงนสดเขามาก เพราะ

ประชาชนในพนทวางงานและมรายไดลดลงจนสงผลตอความสามารถในการออมเงน

(ณทกาญจน เอกอร และคณะ 2556) นอกจากนนกมงานศกษาเชงปรมาณทชวาใน

พนทซงมจำานวนครงของความไมสงบสง คาเฉลยระดบของปญหากจะยงสงกวากลม

พนทอน ปญหาในทนไดแก สนคาแพง คาใชจายในการขนสงทเพมมากขน การขาด

ตลาดรองรบผลผลต และเงนทนหมนเวยนไมเพยงพอในการผลต (อนวต สงสม

2552) ตลอดจนงานวจยทชใหเหนวาการผลตในภาคธรกจตางๆ ไดลดลงอยางมาก

ตงแตหลง พ.ศ. 2547 ไมวาจะเปนปรมาณสตวนำาขนทาทลดลง (ราซดะ ระเดน-

อาหมด อางใน อนวต สงสม 2552) รวมทงการลดลงของการผลตยางแผนดบ

ซงเหตผลดานความปลอดภยไดทำาใหระยะเวลาการกรดยางพาราในแตละวนของ

ชาวบานสนลงมาก พวกเขาตองกรดยางตอนเชาแทนตอนกลางคน ทำาใหไดผลผลตนำา

ยางนอยจนสงผลตอภาวะเศรษฐกจโดยรวม ทงน เศรษฐกจยางพาราเปนศนยกลาง

40 ชลตา บณฑวงศ

และเปนตวขบเคลอนกจกรรมทางเศรษฐกจอนๆ ของภมภาค (โซรฟนา เดนสมตร

2556) ขณะทมาตรการรกษาความปลอดภยของฝายรฐเองกทำาใหชาวบานหากนได

ลำาบากมากขน ดงกรณชาวประมงพนบานทไมสามารถทำาการประมงบรเวณชายฝง

ทะเลหนาคายจฬาภรณ กองทพเรอ ทมความยาวถง 2 กโลเมตรไดอกตอไป

ดวยเหตผลดานการรกษาความปลอดภย (เกอ ฤทธบรณ 2555)

นาสนใจวาในชวงแรกของการเกดเหตการณความรนแรงระลอกใหม รฐบาล

ไดพยายามกระตนเศรษฐกจโดยเพมการใชจายงบประมาณในพนทใหมากขน เชน

ใน พ.ศ. 2547 และ พ.ศ. 2548 ทมการเบกจายงบประมาณจรง 18,143.6 ลานบาท

และ 25,335.4 ลานบาท ตามลำาดบ แตกระนน ในระยะแรกดเหมอนมาตรการน

ยงไมสามารถกระตนเศรษฐกจในพนทไดมากนก ดงทระบไวในรายงานคณะกรรมการ

อสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (อางใน อนวต สงสม 2552) และสดสวนของ

คนทองถนททำางานเปนลกจางภาครฐกยงมนอยอย แมจะมแนวโนมเพมขนกตาม (อาร

จำาปากลาย และ รศรนทร เกรย 2550) ทงน จะไดกลาวถงบทบาททเพมขนอยาง

มนยยะสำาคญของการใชจายงบประมาณภาครฐทมตอเศรษฐกจชายแดนใตอกครง

ในหวขอ 2.3

2.2 ความไมสงบและผลกระทบตอการท�ามาหากน

จากความซบเซาทางเศรษฐกจขางตน สงผลกระทบตอชวตทางเศรษฐกจของ

คนหลายกลม ทำาใหตองประสบความยากลำาบากเพมขนในการทำามาหากน ทผานมา

มงานศกษาหลายชนทมงทำาความเขาใจผลกระทบน และดวาผคน โดยเฉพาะคนท

มกตกเปนเปาของความรนแรง เชน ชาวไทยเชอสายจน ชาวไทยพทธ และคนทม

สถานะทางเศรษฐกจและสงคมออนแออยางสตรมายทสามเสยชวต ไดปรบตว

หรอรบมอตอสภาวการณนอยางไรบาง ในงานวจยของวทวส ชางศร (2553) ชวา

ผลกระทบของความรนแรงอาจสงผลตอแตละบคคล ครวเรอน และชมชนแตกตางกน

41เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

ขนกบหลายปจจย ในกรณหมบานไทยพทธแหงหนงในจงหวดยะลา เหตการณความ

ไมสงบไดทำาใหการประกอบอาชพของผคนมความยากลำาบาก และการจดการเรยน

การสอนแกเดกนกเรยนกไมอาจทำาไดตอเนอง ขณะทการปฏสมพนธกบคนตางศาสนา

กมนอยลง อยางไรกด วทวสชวาแมจะเผชญกบความยากลำาบาก แตชมชนแหงนก

ยงมความเขมแขงบนฐานของระบบเครอญาตและการชวยเหลอเกอกลกน การมผนำา

ฝายปกครองและพระสงฆทเขมแขง และการเขามาชวยเหลอของหนวยงานรฐ ทสำาคญ

คอยงคงมความสมพนธทางเศรษฐกจกนระหวางคนไทยพทธกบคนมลายมสลม เชน

รานขายของชำาชาวไทยพทธมลกคาเปนชาวมลายมสลม รานอาหารมสลมกมลกคา

เปนชาวไทยพทธ ทสำาคญมการซอขายยางพาราระหวางกนของทงสองกลม ซงความ

สมพนธทางเศรษฐกจนชวยใหความสมพนธทางสงคมยงคงดำารงอย

อยางไรกด คนกลมอนอาจไมโชคดเทาชาวบานในงานศกษาของวทวส ดงกรณ

กลมผประกอบการคาปลกทตองประสบความยากลำาบากในการประกอบอาชพ

เพมขนอยางมากจากยอดขายทลดลง และความไมปลอดภยในชวตและทรพยสน

จนบางรายถงขนตองอพยพโยกยายออกไปอยนอกพนท ในงานศกษาของธงพล

พรหมสาขา ณ สกลนคร และคณะ (2555) พบวาผประกอบการคาปลกชาวไทย

เชอสายจนและชาวไทยพทธตองปรบตวตอความไมสงบดวยการปดรานใหเรวขน

รวมทงการจางลกจางทเปนมสลมมาเปนผขายของหนาราน เพอสรางความไววางใจ

แกลกคาทเปนมสลมและเพอปองกนอนตราย แตในทสดผประกอบการเหลานกมก

ลงเอยดวยการโยกยายไปอยจงหวดอน สวนลกหลานกมกออกไปทำางานนอกพนท

มากกวาสบทอดกจการของครอบครว ขอคนพบอยางหนงทนาสนใจมากจากงานของ

ธงพลกคอ ทามกลางความซบเซาลงของธรกจคาปลกโดยชาวไทยพทธและ

ชาวไทยเชอสายจน กจการคาปลกของชาวมลายมสลมกลบเฟองฟขนมาก โดยม

รานคาปลกของชาวมลายมสลมเกดขนมาใหมเปนจำานวนมากหลงจากทเหตการณ

ความไมสงบระลอกใหมเกดขนตงแตป พ.ศ. 2547 นำามาสการคอยๆ แบงแยก

รานคาของลกคาไทยพทธและมลายมสลม โดยลกคากลมหลงมกนยมเขาไปซอของ

42 ชลตา บณฑวงศ

ในรานคาทเจาของรานเปนชาวมลายมสลมดวยกนมากขนทกท อยางไรกด งานของ

ธงพลและคณะยงไมมคำาตอบวาการขยายตวอยางมากของผประกอบการชาวมลาย

มสลมนนเกดขนไดดวยปจจยใด

นอกจากนนกยงมงานศกษากลมเปราะบางหรอกลมเสยงอนๆ ทสำาคญ

คอ กลมหญงมายทสามเสยชวตจากเหตความไมสงบ ในงานศกษาของฮามดะห

มาสาระกามา (2555) พบวากรณภรรยา (และลก) ของเจาหนาทรฐหรอพนกงาน

รฐวสาหกจทเสยชวตในเหตการณความไมสงบจะไดรบเงนเยยวยาจากรฐบาลและ

ไดรบทนการศกษาบตรในทกระดบ และสตรมายนนมกไดรบการแตงตงใหทำางานใน

อาชพทมนคงในหนวยงานตนสงกดของสาม เชน ทำางานในโรงเรยนหรอสถานอนามย

แตสำาหรบสตรมายทสามเสยชวตจากการถกกระทำาโดยรฐ จะไมไดรบความชวยเหลอ

มากนกหรอไมไดรบความชวยเหลอเลย เมอสามตายกไมมคนชวยทำามาหากนและ

มกไมมอาชพทแนนอน รวมทงไมสามารถดแลบตรไดอยางเตมท จนเกดปญหาบตร

หลานเกเร ขอคนพบอกอยางของงานชนนกคอ ไมวาสามทเสยชวตของสตรมายจะ

เปนเจาหนาทรฐหรอเปนฝายถกกระทำาจากรฐ พวกเธอลวนแตไดรบผลกระทบทาง

จตใจอยางแสนสาหส ทนาสนใจกคอวาสตรมายเหลานไดหนมาปฏบตศาสนกจให

ครบถวนและสมำาเสมอกวาเดมหลงจากทสามเสยชวต อนถอเปนการปรบตวทาง

ศาสนาทชวยใหพวกเธอมความสมพนธอนสงางามกบอลเลาะห สามารถดำารง

คณความด และรบผดชอบตอหนาทไดด

2.3 ความไมสงบกบการปรบตวโครงสรางทางเศรษฐกจทเปลยนแปลง และการขยายตวของธรกจทองถน

แมความไมสงบและความรนแรงระลอกใหมตงแต พ.ศ. 2547 จะนำามาซง

ความซบเซาทางเศรษฐกจและความยากลำาบากในการทำามาหากนของผคน แตการท

สถานการณนไดเกดขนและดำารงอยมาแลวกวา 10 ป สงหนงทเกดขนกคอ การทผคน

43เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

ปรบตวไดตอสถานการณตามวนเวลาทผานไป ในชวงปแรกๆ เราอาจพบวาเหตการณ

ความไมสงบไดสรางความหวาดกลวจนชาวสวนยางไมกลาออกไปกรดยางชวงเชามด

ดงเชนเคย และสำาหรบพชผลอนกมปญหาวาพอคาคนกลางไมกลาเขาไปรบซอผลผลต

ในหมบานหรอการทราคาพชผลตกตำาเนองจากการขนสงเปนไปอยางลำาบาก แต

สำาหรบในปหลงๆ มา การปรบตวตอสถานการณความไมสงบกปรากฏชดมากขน

สำาหรบในชมชนทผเขยนบทความลงไปศกษา ซงเปนตำาบลทตงอยในจงหวดปตตาน

พบวาในชวงหลายปทผานมามคนในหมบานเรมขยบขยายมาลงทนเปนพอคาคนกลาง

รบซอผลผลตทางการเกษตรเสยเอง โดยไมตองรอการเขามาของพอคาคนกลางจาก

ภายนอก ขณะทชาวสวนยางกจดเวลาในชวตเสยใหมใหสอดคลองกบการกรดยาง

ในชวงสายของวน จนกลายมาความเคยชนหรอเปนภาวะปกต และไมไดร สก

ว าสถานการณความไมสงบไดสร างปญหาอะไรมากนกตอการทำามาหากน

(Bundhuwong 2013)

ทสำาคญในงานของ ศรสมภพ จตรภรมยศร และคณะ (2555) ชวา ทามกลาง

ความรนแรงและความไมสงบในรอบสบปทผานมา เศรษฐกจจงหวดชายแดนภาคใต

ไมไดหดตวอยางทเขาใจกน โดยหากไมไดเตบโตหรอขยายตวกยงคงทรงตว สวนทาง

กบความรนแรง/ความไมสงบในพนท เนองจากภาครฐไดทมงบประมาณ

ลงมาในพนทอยางมหาศาล ทงในสวนงานพฒนาและงานความมนคง กอใหเกดการ

จางงานภาครฐและการไหลเวยนของเงนจำานวนมากไปสผคนในระดบตางๆ สอดคลอง

กบปรากฏการณในชมชนทผเขยนบทความไดไปศกษา ทการทำางานในภาครฐมอยาง

หลากหลาย มตงแตสวนทเปนผนำาทางการอยางกำานน ผใหญบาน ผชวยผใหญบาน

สวนทเปนคนรนใหมทจบการศกษาในระดบปรญญาตรหรออนปรญญาททำางานเปน

พนกงานหรอลกจางในองคกรบรหารสวนตำาบล (อบต.) เปนคร เปนเจาหนาทศนยการ

ศกษานอกโรงเรยน (กศน.) มาจนถงสวนของวยกลางคนทงหญงและชายทอาจ

เรยนจบแคชนประถมศกษาปท 6 หรอมธยมศกษาปท 3 ททำางานเปนลกจางชวคราว

และลกจาง “โครงการสพนหา” รวมทงบางสวนททำางานประจำาเปนอาสาสมคร

44 ชลตา บณฑวงศ

รกษาดนแดน เปนทหารพราน ฯลฯ ทงน โดยมครวเรอนเกอบครงหนงของชมชนทม

สมาชกอยางนอยหนงคนทมรายไดหลกมาจากการทำางานภาครฐ และเรมมครวเรอน

ทมรายไดจากการจางงานภาครฐแตเพยงแหลงเดยวเกดขนดวย (Bundhuwong

2013)

นอกจากนนในชวงหลายปทผานมามพลวตทางโครงสรางเศรษฐกจสงคม

จงหวดชายแดนภาคใตทนาสนใจ ในแงทมการขยายตวของภาคการคารายยอย

และธรกจขนาดตางๆ อยางตอเนอง (ศรสมภพ จตรภรมยศร และคณะ 2555) แม

ทผานมาจะยงไมมงานศกษาวจยในประเดนนเปนการเฉพาะ แตหากเราตดตามขาว

เศรษฐกจจากสอตางๆ กจะพบวาในรอบหลายปทผานมามการลงทนใหมๆ เกดขน

เปนจำานวนมากในจงหวดชายแดนใต ซงดำาเนนการโดยนกลงทนหรอนกธรกจชาว

มลายมสลมในพนท ทงทเปนรานคาปลก รานอาหาร บรษททวร และกจการไปฮจญ

ทนาสนใจกคอ มการจดตงบรษทในลกษณะกลมธรกจทมการระดมทนจากประชาชน

ในพนทอยางกวางขวางเพอลงทนในกจการตางๆ เชนการสรางเมองใหมแบบครบ

วงจร การซอกจการสำาคญในทองถนทมมาแตเดมของนกธรกจชาวไทยเชอสายจน เชน

โรงแรม/รสอรทรมทะเลทเปนทนยม หรอโรงพยาบาลเอกชนระดบจงหวด กลมบรษท

เหลานเนนการดำาเนนธรกจตามแนวคดแบบอสลาม เชน การลงทนและแบงปน

ผลประโยชนตามหลกศาสนา การใชสภาซรอในการตดสนใจ การจดทำาโรงแรม/

รสอรทแบบ “ฮาลาล” รอยเปอรเซนต รวมทงเนนการสรางความภาคภมใจของคน

ทองถนชายแดนใตในการมสวนรวมเปนเจาของกจการผานทางการรวมทน 1

1 อาท ธรกจของบรษท ด อามาน กรป จำากด ดรายละเอยดไดท http://www.d-

aman.com/daman/index.php/th/ (สบคนวนท 26 ตลาคม 2558) และกลมโปลเคมทกจการ

ซอโรงแรมดงแหงหนงในตวเมองจงหวดปตตานเพอทำาเปนโรงแรมฮาลาลรอยเปอรเซนต

ดรายละเอยดไดท http://www.fatonionline.com/index.php/news/detail/2409 (สบคน

วนท 26 ตลาคม 2558).

45เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

ปรากฏการณเหลานมความนาสนใจอยางยงหากจะศกษาตอไปเกยวกบพลวต

เศรษฐกจชายแดนภาคใตทามกลางสถานการณความไมสงบน

3. เศรษฐกจและการพฒนาทผดพลาด

แมแนวคดทวาความยากจนคอสาเหตของความไมสงบจะเปนทยอมรบกนโดยทวไป

แตกมความหลากหลายภายใตแนวคดน ดงในงานเขยนของนกวชาการในแนว

วฒนธรรม/เศรษฐกจชมชน ทมองสาเหตความยากจนวามาจากการพฒนาทผดพลาด

โดยรฐ แทนทจะมองวาความยากจนเกดจากการปดกนตวเองของชาวมลายมสลมใน

ทองถน (ดงทปรากฏในงานเขยนทบทความนไดหยบยกมาในหวขอท 1) ขณะทสภาพ

ชวตทดดอยพฒนาในสายตารฐกถกนำาเสนอในงานเขยนแนววฒนธรรม/เศรษฐกจ

ชมชนวาเปน “ทนทางวฒนธรรม” สำาคญ ททำาใหชวตผคนชายแดนภาคใตดำาเนนไป

อยางราบรน พอเพยง และพงตนเอง โดยมองวาทผานมาทนทางวฒนธรรมนถก

ทำาลายลงไปมากจากการพฒนาทผดทาง

3.1 เศรษฐกจและการพฒนาทท�าลายระบบวฒนธรรมและเศรษฐกจชมชน

สบเนองจากแนวคดทวาความยากจนคอสาเหตของความรนแรงและความไม

สงบ งานศกษาจำานวนหนงไดชวา ความยากจนในพนทชายแดนภาคใตมสาเหตมา

จากการทวฒนธรรมและเศรษฐกจชมชนเดม ซงกอตวขนบนฐานของหลกคำาสอนทาง

ศาสนาและการพงพาทรพยากรธรรมชาตไดถกทำาใหออนแอหรอถกทำาลายลง สงน

นอกจากจะทำาใหเกดความยากจน ยงกอใหเกดความรสกคบแคนใจของผคนทไม

สามารถจดการชวตตนเองไดจนนำามาสการตอตานรฐ ทงนหากวฒนธรรมและ

เศรษฐกจชมชนดำารงอยไดกจะเปนสงสำาคญทชวยทำาใหชมชนสามารถเผชญกบความ

เปลยนแปลง การขยายตวของทนนยม ความเปนสมยใหม และผลกระทบของการ

พฒนาตางๆ ไดด รวมทงชมชนเองกสามารถเลอกหยบเอาองคประกอบบางสวนของ

46 ชลตา บณฑวงศ

วฒนธรรมและเศรษฐกจชมชนมาใชตอรองกบพลงจากภายนอก อนจะทำาใหชมชน

สามารถดำารงชวตอยไดอยางยงยนสบไป

ศรศกร วลลโภดม มบทบาทสำาคญในการนำาเสนอความคดน เขาไดเนนถง

“ความเปนชมชมในทางศลธรรม” ของคนมสลมปตตาน ซงในแงเศรษฐกจหมายถง

การมชวตทสอดคลองสมพนธกบธรรมชาตหรอระบบนเวศอยางสมดลและยงยน เขา

ชถงระบบนเวศของชายแดนภาคใตทอดมสมบรณและหลากหลาย มทงระบบนเวศ

ชายฝงทะเล ปาพร ทราบขนบนได ทลาด และปาเขา ทนำามาสความหลากหลายใน

การประกอบอาชพและวฒนธรรม หรอทเรยกวา “ระบบนเวศวฒนธรรม” ทงนโดยม

สถาบนทางศาสนาคอยบมเพาะโลกทศน ใหความหมายตอชวต และสรางสำานกความ

เปนชมชนและความเสมอภาคระหวางคนตอคน นำามาสระบบเศรษฐกจแบบพอเพยง

และยงยนทไมตองพงพาภายนอกมากนก (ศรศกร วลลโภดม 2550)

โลกทศนแบบอสลามยงถกใหความสำาคญในฐานะปจจยหลกททำาให

ชาวมสลมชายแดนใตมระบบเศรษฐกจแบบพงตนเองและพอเพยง ดงในงานของวโชต

จงรงโรจน (2548) ทระบถงความคดทางศาสนาทวา ชวตปจจบนคอชวงเวลาชวขณะ

ทพระเจาทดสอบดชวกอนกลบคนสออมกอดของพระองคในโลกหนาทนรนดรเพอรบ

ผลจากการกระทำาในโลกน วโชตชวาความคดนทำาใหเกดวถปฏบตทเนนความ

พอประมาณ พอเพยง และการมเวลาปฏบตศาสนกจ เชนเดยวกบงานของ ศรพงศ

อดมครบ (2539) ทชใหเหนถงคำาสอนทางศาสนาทเกยวของกบเศรษฐกจโดยตรง

เชน พนฐานความคดเรองความรวมมอชวยเหลอกน การยดถอชวตทเรยบงาย

ขอกำาหนดเรองการถอครองทรพยสน การแบงและรบมรดก และการบรจาค สง

เหลานไดชวยชะลอการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจสงคมไมใหเกดขนอยางรวดเรวเกน

ไปและชวยใหชาวไรชาวนามสลมสามารถปรบตวได ไมวาจะเปนการชวยใหทดนยง

ไมหลดมอไปสคนนอก แมการถอครองทดนจะลดลงเรอยๆ ตามระบบการแบงปน

มรดกกตาม หรอการคงอยของเครอขายความสมพนธในการแลกเปลยนแรงงาน

47เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

(ระบบซอลล) 2 หรอการใหผทขาดแคลนยมทดนใชในการเพาะปลกพชอายสน อกทง

“ความเปนชมชนมสลม” กทำาใหคนเลอกทจะสบทอดชวตอยในชมชนมากกวาการออก

ไปทำางานนอกภาคเกษตร

นอกจากนนกยงมงานทชวา โลกทศนและบทบญญตในศาสนาอสลามนำามาส

การจดการทรพยากรธรรมชาตอยางยงยนและอยบนฐานของระบบกรรมสทธสวนรวม

ดงกรณความสมพนธกบทรพยากรชายฝงอยางยงยนตามแนวทางทอลเลาะหใหไว

ของชาวประมงพนบาน ในงานศกษาของสวทย มาประสงค (2553) ชวามหลก

คำาสอนทางศาสนาเปนตวคอยกำากบมมมองตอทรพยากร ทำาใหเกดจารตในการใช

ประโยชนจากทรพยากรเทาทจำาเปนดวยเครองมอประมงทเหมาะสม ตลอดจนการจด

ระบบแลกเปลยนแรงงานและการจดระเบยบกฎเกณฑในการใชทรพยากรเชนเดยว

กบระบบ “สวนดซง” หรอระบบสวนแบบผสมผสานดงเดม ทมกมพชหลกเปนทเรยน

พนบาน ถอเปนกรณทมชอเสยงของระบบทรพยากรรวมในสภาพนเวศแบบพนทปา

ในจงหวดชายแดนภาคใต งานของวลยลกษณ ทรงศร (2554) ชวา ดซง เปนการใช

ทรพยากรรวมกนในหมเครอญาตหรอกลมตระกลทไมถอวาทดนเปนกรรมสทธสวน

บคคล แตเนนทการแบงสรรผลผลตจากตนไมเปนหลก ระบบการจดการนนำามาสการ

แบงปนและการทำาบญทางศาสนาอสลาม นอกจากดซงแลวกยงมการจดการหรอการ

ใชทรพยากรอนๆ รวมกน เชน การใชพนททำาไรรวมกน การชวยกนสรางทำานบ

กกเกบนำา และการออกไปเกบนำาผงและเกบยางไตจากตนไมดวยกน โดยมพธกรรม

ความเชอตอสงศกดสทธทเปนผคมครองเปนจารตใหยดถอปฏบตและควบคมการ

ใชงาน

งานเขยนกลมนยงไดชดวยวา ระบบนเวศวฒนธรรมทองกบโลกทศนทาง

ศาสนาและภมปญญาเดมเหลานไดถกทำาลายลงจากการขยายตวและการรกลำาทาง

2 หมายถง ระบบการแลกเปลยนแรงงาน คลายกบการลงแขกในสงคมชาวนาไทยพทธ.

48 ชลตา บณฑวงศ

เศรษฐกจและการเมองหรอการพฒนาของรฐ (ศรศกร วลลโภดม 2550, 161-162)

ดงกรณการประมงเชงพาณชย ทไดทำาใหวถการประมงแบบพนบานและระบบความ

สมพนธของผคนเปลยนแปลงไป เชน การใชเครองยนตเรอ ทำาใหแรงงานในลำาเรอ

ลดความสำาคญลง เกดความสมพนธแบบใหมในระบบแพปลาทสมพนธกบระบบตลาด

มากขนแทน (สวทย มาประสงค 2553) หรอการเขามาของทนนยมและการสงเสรม

การปลกพชแผนใหม โดยเฉพาะยางพารา โดยสำานกงานกองทนสงเคราะหการทำา

สวนยาง (สกย.) ไดนำามาสการลมสลายของระบบสวนดซง เนองจากเปนการจดการ

ทดนและถอกรรมสทธแบบปจเจก ทำาใหทดนมมลคา สามารถซอขายและใชเปนหลก

ทรพยในการกเงนได จนเอกสารสทธเหนอทดนสวนบคคลกลายเปนเรองสำาคญ

มากกวาระบบกรรมสทธสวนรวมแบบเดม (วลยลกษณ ทรงศร 2554) เชนเดยวกบ

การสรางเขอนปตตานเพอสงเสรมการปลกพชเศรษฐกจแผนใหมทไดทำาลายระบบ

นเวศตางๆ อยางรนแรง จนคนสวนใหญตองออกไปทำางานรบจางในเขตเมองและ

ในประเทศมาเลเซย นำามาสการไมยดมนในคณคาและวถชวตแบบเดม และมปญหา

ความขดแยงแตกแยกในชมชน (ศรศกร วลลโภดม 2550; สวทย มาประสงค 2553)

ตลอดจนกรณการทำาเกลอและการคาเกลอทปตตาน ทมความโดดเดนในแงภมปญญา

และกอใหเกดเครอขายการแลกเปลยนและความสมพนธทางสงคมระหวางชมชน

ตนนำากบชมชนรมฝงทะเล ซงมลภาวะจากการขยายตวของเมอง โรงงานอตสาหกรรม

นากง และทาเทยบเรอ ไดสงผลเสยตอการทำานาเกลอและนำามาสการขายทดนนา

เกลอในทสด (นราวด โลหะจนดา 2547)

นาสนใจวางานเขยนในหวขอนใหความสำาคญกบการพงตนเอง ความ

พอเพยงบนฐานของเกษตรกรรม และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตเปน

หลก โดยทยงไมไดเชอมโยงกบการเปลยนแปลงของโครงสรางทางเศรษฐกจชายแดน

ใตทกจกรรมนอกภาคเกษตรมบทบาทมากขนทกท ดงปรากฏการณวามครวเรอนใน

ชนบทจำานวนมากมรายไดหลกจากนอกภาคเกษตร ทงจากการรบจาง การทำาธรกจ

สวนตว และการเปนลกจางหนวยงานรฐทงในและนอกพนท (ศรสมภพ จตรภรมยศร

49เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

2558) ทงน หากงานเขยนเหลานพดถงอาชพนอกภาคเกษตรและนอกฐานทรพยากร

กมกจะพดถงในฐานะอาชพเสรมทเกดขนในขอบเขตชมชนหมบาน เชน การทำาขนม

ขายหรอการรบจางตดเยบเสอผาในชมชน ทำาหนาทเปนสวนขยายใหวฒนธรรมและ

เศรษฐกจชมชนมความหลากหลายมากขน อยางไรกด การทำาอาชพนอกภาคเกษตร

ในขอบเขตชมชนหมบานยงทำาไดคอนขางจำากดเนองจากกำาลงซอของผคนมนอยเมอ

เทยบกบในเขตเมองหรอเขตตลาด ดงนน จงเลยงไมไดทคนจะออกไปทำางานนอกพนท

เพอหาเลยงชพ ซงในงานเขยนแนววฒนธรรมและเศรษฐกจชมชนมกมองการออกไป

ทำางานนอกพนทในฐานะทเปนปญหาทสงผลตอการลมสลายของสงคมและชมชน

มากกวาทจะมองวาเปนทางออกหรอเปนการปรบตวทผคนใชในการแกปญหา

ปากทองของตน

นอกจากนนจะเหนไดวางานเขยนตามแนวทางวฒนธรรมและเศรษฐกจชมชน

ทไดกลาวถงในหวขอนเนนโลกทศนแบบอสลามในลกษณะทเปนขวตรงขามกบทนนยม

และความทนสมย โดยมองวาอสลามเปนหนงเดยวกบการพงตนเองทางเศรษฐกจและ

ความพอเพยง อนเปนการมองชวตและโลกทศนแบบอสลามของผคนชายแดนใตวา

เปนสงทมมาอยแลวแตดงเดม อยางไรกด ในงานศกษาของผเขยนบทความเองพบวา

ความเปนชมชนมสลมและชวตทางศาสนาของชาวมลายมสลมชายแดนใตสมพนธ

อยางมากกบการขยายตวของเศรษฐกจสมยใหม ทงน ความเปนชมชนมสลมท

เครงครดและมวตรปฏบตทเขมแขงของคนทนเปนสงทเพงเกดขนไมนาน โดยมความ

ทนสมยและการขยายตวของระบบตลาดเปนปจจยเออทสำาคญ จากการเกบขอมล

ในหมบานทศกษา ผเขยนบทความไดมองเหนวา การขยายตวของถนนหนทางและ

การเพมขนของชองทางการขายผลผลตการเกษตรตงแตเมอราว 30-40 ปกอน มผล

อยางสำาคญในการเปดโอกาสใหชาวบานเขาถงการศกษาทางศาสนา หลายครอบครว

เรมมเงนสงใหลกหลานเดนทางไปเรยนทปอเนาะกบโตะครทมชอขางนอกชมชนได

ขณะทความเปนโลกาภวตนและการเขาถงขอมลขาวสารกชวยเพมโอกาสผคนในการ

เดนทางไปศกษาศาสนาในประเทศแถบตะวนออกกลาง นกศกษาจากตางประเทศ

50 ชลตา บณฑวงศ

เหลานไดกลบมาเปนกำาลงสำาคญในการสอนศาสนาในพนท ผลตลกศษยทตอมากลาย

มาเปนผนำาหรอครผสอนศาสนาในหมบานของตนเอง ทำาหนาทเชอมโยงชาวบาน

ธรรมดาๆ และคนชายขอบตามหมบานตางๆ ทขาดโอกาสมากอน ใหไดมความรทาง

ศาสนาและมวตรปฏบตทถกตอง ทงน ยงระบบเศรษฐกจแบบตลาดหรอทนนยมเตบโต

อสลามกยงเฟองฟ เพราะเมอผคนมเงนหรอมการไหลเวยนของเงนในมอเพมขน

กสามารถใชจายในทางศาสนาไดมากขน (Bundhuwong 2013)

3.2 ผลกระทบจากเศรษฐกจและการพฒนาทกลายมาเปนเงอนไขของ ความไมสงบ

ประเดนหนงทงานเขยนในแนววฒนธรรมและเศรษฐกจชมชนเนนกคอ กระแส

ความไมพอใจทนำามาสการใชความรนแรงเพอตอตานรฐจะไมเกดขนหากผคนมชวต

ภายใตระบบนเวศวฒนธรรม การพงตนเอง และความพอเพยง (ศรพงศ อดมครบ

2539) สอดคลองกบทราษฎรอาวโสอยางประเวศ วะส (2550) ชวาภายใตแนวทาง

ความดของอสลามซงมความสอดคลองกบเศรษฐกจพอเพยง ทไมเนน “วตถนยม

บรโภคนยม และเงนนยม” คนมสลมชายแดนใตสวนใหญไมไดตองการแบงแยก

ดนแดน ไมไดเปนผกอความรนแรง แตพวกเขาเปนคนทรกในหลวงและรกประเทศไทย

เชนเดยวกบทศรศกร วลลโภดม (2550) บอกวา หากไมมการพฒนาทผดทางจน

ทำาลายการพงตนเอง คนสวนใหญซงเปนชาวบานมสลมในชมชนทองถนตางๆ กจะ

“ไมมความคดเกยวของกบการแบงแยกดนแดน ไมไดคดอะไรนอกบรเวณบานเกดของ

ตนไมไดตองการไปรวมกบมาเลเซย” หากแตพอใจกบการดำารงชวตแบบเรยบงายและ

สงบอยางทมมาแตเดม

นอกจากนกยงมงานเขยนถงการพฒนาทสอดคลองกบแนวคดขางตน งาน

เหลานมองวาการพฒนาทผานมาไดสรางความเดอดรอนและสรางความยากจนให

ชาวบาน เพราะไดพรากทรพยากรธรรมชาต อนไดแก ทรพยากรชายฝง ทดนเพาะ

51เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

ปลก ปาดบเขยว และปาพร ไปจากชาวบานทเปนชนชนลาง ผานการสนบสนนการ

ประมงพาณชยและพชเศรษฐกจเชงเดยว การสมปทานพนทชายฝงทะเลแกนายทน

และโครงการกอสรางตางๆ เชน ถนนและเขอนกนนำาในพร ฯลฯ อกทงการพฒนาทม

มากมกไมตรงกบปญหาและความตองการทแทจรงของชาวบานและความไมเขาใจใน

วฒนธรรมทองถน (เชน ปรญญา อดมทรพย และคณะ 2545; สนทสดา เอกชย

2549; เอก ตงทรพยวฒนา และ อรอร ภเจรญ 2552) นาสนใจวางานเขยนบางชน

มองวาการพฒนาทเปนปญหาคอการพฒนาทยงไมสามารถดำาเนนตามแนวทาง

พระราชทาน “เขาใจ เขาถง พฒนา” และ “เศรษฐกจพอเพยง” พรอมทงชวาระบอบ

การเมองปจจบนทใหความสำาคญกบการเลอกตง นำามาสกระบวนการพฒนาทลมเหลว

การจดสรรทรพยากรทไมเปนธรรม และความแตกแยกในระดบชมชน เพราะยงไมใช

กระบวนการมสวนรวมทแทจรงและละเลยกลไกทางสงคมวฒนธรรมเดม ตลอดจน

ละเลยบทบาทของผอาวโสในชมชม (ศนยศกษาและพฒนาสนตวธ มหาวทยาลยมหดล

2552)

การพฒนาทผดพลาดเกยวของกบความไมสงบในหลายระดบ ไมวาจะเปนการ

ทชาวบานมองไมเหนความสำาเรจของโครงการพฒนาในการกระจายรายไดและแก

ปญหาความยากจน ในขณะทเหนชดวานายทนหรอผมอทธพลเปนผไดประโยชนแทน

พวกเขา (ศรสมภพ จตรภรมยศร และคณะ 2555) กระทงผคนหมดความอดทน รสก

วาตนไมไดรบความเปนธรรมและความเสมอภาค ในรายงานของคณะกรรมการอสระ

เพอความสมานฉนทแหงชาต (กอส.) ชวา “ความกดดนทางทรพยากรยอมผลกดน

ชาวบานใหเขาสมมอบแหงความยากจน เมอผคนทยากจนไมแขงแกรงทางการศกษา

เพยงพอทจะมทางเลอกในชวตอนๆ ความกดดนกยงเพมมากขน” (คณะกรรมการ

อสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (กอส.) 2549, 24) สงนจงเขาทางขบวนการ

เคลอนไหวในการชกจงชาวบานใหใชความรนแรง ศรศกร วลลโภดม ไดพดถงประเดน

นวา ในสวนของชาวบานทยากจนไมสามารถสงลกเรยนหนงสอได เดกวยรนจาก

ครอบครวเหลานมกไมมทไป เอาแตจบกลมกนในหมบาน จนเออตอการถกชกจง และ

52 ชลตา บณฑวงศ

เมอรฐปราบปรามรนแรงกจะยงมการโตตอบแบบรนแรงกลบมา (ศรศกร วลลโภดม

2550, 13) นอกจากนนกยงมกรณโครงการพฒนาทไมเปนทตองการของชาวบาน

เพราะไมเปนประโยชนหรอสงผลเสย แตโครงการเหลานกยงเกดขน เพราะชาวบาน

เกรงกลวผมอทธพลทองถนทเปนฝายเดยวกบรฐจนไมกลาตอตานโครงการเหลานน

กระทงกลายเปนประเดนในการปลกระดมชาวบานโดยขบวนการเคลอนไหว (ศนย

ศกษาและพฒนาสนตวธ มหาวทยาลยมหดล 2552)

นอกจากนนกยงมการอภปรายวา ปญหาทเกดขนทชายแดนใต ไมวาจะเปน

ความยากจน ยาเสพตด อทธพลทองถน ความปลอดภยในชวตและทรพยสน ปญหา

การศกษา การขาดประสทธภาพของกลไกรฐ และความขดแยงระหวางชาวบานกบ

หนวยงานรฐ ทจรงกลวนเปนปญหาทเกดขนในทกพนทของประเทศ แตเมอมาเกดใน

พนทชายแดนภาคใตกมความเชอมโยงกบปญหาความมนคงและกลายมาเปนสาเหต

ของความไมสงบ พรอมทงมการชถงแนวโนมวาถาทรพยากรธรรมชาตอยในสภาพด

ผคนมรายไดด ชมชนนนกจะใหความสำาคญกบการศกษา นำามาสความเขมแขงและ

ไมคอยเกยวของกบความไมสงบ (คณะกรรมาธการวสามญศกษาปญหาความมนคง

ในจงหวดภาคใต 2548; ศนยศกษาและพฒนาสนตวธ มหาวทยาลยมหดล 2552)

4. ขอเสนอ/ทางออกตอปญหาชายแดนภาคใต

4.1 ขอเสนอการพฒนาแบบทางเลอก (ทนอกเหนอจากแนวทางของรฐ และทน)

ในชวงหลง พ.ศ. 2547 องคกรภาคประชาสงคม (ประกอบไปดวยเอนจโอ

องคกรอสระทรบงบประมาณจากรฐ สถาบนทางวชาการ และนกวชาการทงสวนกลาง

และทองถน) ไดเขามาเปนสวนหนงในการแกปญหาความไมสงบผานทางการดำาเนน

โครงการวจย/พฒนาเชงปฏบตการแบบมสวนรวมตางๆ กบคนในพนท งานเขยนของ

53เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

โครงการเหลานมทงในรปของรายงานผลการศกษาวจยและหนงสอสรปบทเรยน

โครงการงานเขยนเหลานมมมมองรวมกบงานเขยนแนววฒนธรรมและเศรษฐกจชมชน

ทมองวาความยากจนเปนสาเหตสำาคญของความไมสงบ โดยความยากจนเกดขนจาก

การพฒนาทผดพลาดของรฐ ซงสงผลเสยตอฐานทรพยากรและระบบนเวศทผคนตอง

พงพาอาศย รวมทงละเลยการมสวนรวมของชมชนในการตดสนใจ นอกจากนน

โครงการวจย/พฒนาเหลานยงใหความสำาคญกบโครงสรางอำานาจในระดบชมชนท

ทำาใหการพฒนาถกผกขาดอยในมอชนชนนำาอยางผนำาทางการหรอผมอทธพลของ

ทองถนเทานน ในขณะทชาวบานสวนใหญตองรบผลกระทบดานสงแวดลอมจากการ

พฒนา นำามาสการลมสลายของระบบเศรษฐกจและวฒนธรรมชมชน จนไมสามารถ

พงตนเอง เกดความขดแยงในสงคม และนำามาสปญหาความไมมนคงในทสด ในแง

ปฏบตการโครงการเหลานพยายามเสรมสรางความเขมแขงของกลม/องคกรชาวบาน

สรางการพฒนาทสอดคลองกบความตองการของทองถน ในขณะเดยวกนกพยายาม

ผลกดนผลการศกษาตอหนวยงานรฐทเกยวของดวย ในทนจะไดอภปรายถงงานเขยน

ของ 3 โครงการวจย/พฒนาเชงปฏบตการทสำาคญ ดงน

1) โครงการวจยการพฒนาการมสวนรวมของประชาชนในการจดการ ลมน�าสายบร

“โครงการวจยการพฒนาการมสวนรวมของประชาชนในการจดการลมนำา

สายบร” เรมดำาเนนการมาตงแต พ.ศ. 2551 โดยคณะนกวชาการ นกพฒนา เครอขาย

ชาวบานลมนำาสายบร ทสวนใหญเคยรวมกนคดคานโครงการกอสรางเขอนสายบรและ

เคยรวมกนทำากจกรรมการรกษาระบบนเวศลมนำาสายบรและการพฒนาทยงยนมา

ตงแต พ.ศ. 2535 กอนจะหยดชะงกไปเมอ พ.ศ. 2547 ทความรนแรงระลอกใหม

ไดเกดขนกระทงมการเขามาหนนเสรมของสถาบนทางวชาการและภาคประชาสงคม

จากสวนกลางอกครง โครงการไดชวยรอฟนการทำางานของเครอขายชาวบานและ

54 ชลตา บณฑวงศ

ผลกดนการแกปญหารวมกบหนวยงานรฐ โดยเฉพาะอยางยงศนยอำานวยการบรหาร

จงหวดชายแดนภาคใต (ศอ.บต.) (ด เพมศกด มกราภรมย 2553, 2555, 2556;

สถาบนสทธมนษยชนและสนตศกษา มหาวทยาลยมหดล 2557)

ในรายงานผลการศกษาระยะแรก โครงการไดระบถงปญหาเรงดวนทจำาเปน

ตองหาทางออกรวมกน อนไดแก การลกลอบตดไมและการบกรกจบจองพนทปา

(โดยกลมผมอทธพล) การลาสตวเกนขนาด ปญหาดนถลมในพนทปาตนนำา การทำา

ระบบชลประทาน/การขดลอกคคลองทสงผลเสยตอระบบนเวศและการระบายนำาตาม

ธรรมชาตจนทำาใหเกดนาราง รวมถงปญหาการกดเซาะชายฝงทเปนหนงในผลสบเนอง

มาจากการสรางคนกนคลนในชวงกอนหนา พรอมระบวาปญหาเหลานมสาเหตหลก

มาจากการทชาวบานไมไดมสวนรวมในการตดสนใจ และรฐขาดความเขาใจในระบบ

นเวศและการทำามาหากนของชาวบานทสมพนธกบระบบนเวศ ในระยะทสอง โครงการ

ไดรวมกบ ศอ.บต. ศกษากรณปญหาเฉพาะ คอ การบรหารจดการทดน ทมปญหา

แยกยอยลงไปมากมาย ทงความขดแยงเรองแนวเขต การถกบกรกทงโดยรฐและเอกชน

โครงการพฒนาททำาใหดนเสอมสภาพ การกดเซาะของชายฝงทะเลและแมนำา

ลำาคลอง ดนถลม และการกวานซอทดนเพอเกงกำาไรบรเวณชายทะเลและชมชนใกล

เมอง ทงน โครงการไดเสนอแผนปฏบตการจดทำาพนทนำารองเพอแกปญหารวมกน

รวมทงมขอเสนอในระดบโครงสรางและนโยบายดวย เชนเดยวกบการทำาโมเดลในการ

แกไขปญหาการจดการนำา ทพบวาประตระบายนำาและคคลองสงนำาทหนวยงานรฐจด

ทำาไวนนไมเหมาะกบสภาพพนท ไมสามารถกกเกบนำาและสงนำาได ทำาใหหลายราย

ตองเลกทำานาไป รวมทงตนแบบในการจดการปญหาทรพยากรและชายฝงทะเลแบบ

มสวนรวม ทประสบปญหาจากการระบายนำาจากพรบาเจาะ จนทำาใหปลาในกระชง

เสยหาย ปญหาการกดเซาะชายฝง ปญหานำาเคมบกรกททำากน เปนตน

55เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

2) โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ช.ช.ต.)

“โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ช.ช.ต.)” โดย

สถาบนชมชนทองถนพฒนา เรมเขามาทำางานในจงหวดชายแดนภาคใตตงแตหลง

พ.ศ. 2547 ดวยความรวมมอกบธนาคารโลกและกระทรวงการคลง มจดมงหมาย

ในการ “สนบสนนใหคนในชมชนมบทบาทเปนผขบเคลอนกจกรรมเพอฟนฟและ

พฒนาชมชน อนจะชวยเสรมสรางทนทางสงคมและความเขมแขงของชมชนระดบ

ฐานราก เปนการสรางภมคมกนในการทตองเผชญกบสถานการณความขดแยง”

โครงการ ช.ช.ต. มโครงการยอยรวม 107 โครงการ ในพนทเปาหมาย 27 ชมชน ม

ผไดรบประโยชนจากโครงการทงสน 16,667 คน (พกล สทธประเสรฐกล และ

จตตปภสสร บตรประโคน 2556)

ในงานเขยนสรปประสบการณการทำางานของโครงการ ช.ช.ต. ไดเลาถงความ

เปลยนแปลงทเกดขนกบชมชนทเปนพนททำางาน โดยเฉพาะผลดในดานตางๆ เชน

การทำาใหชาวบานทเคยตางคนตางอย ไดมารวมตวกนและตระหนกถงศกยภาพของ

ตนเอง กลาแสดงความคดเหน การไดรบการยอมรบจากผนำาทางการและหนวยงาน

รฐ สามารถประสานงานจนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก การชวยเพม

บทบาทของผหญงในการดำาเนนกจกรรม การทคนในชมชนเกดจตอาสา หนมามอง

ประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตน นอกจากนน ในงานเขยนยงไดเนนกระบวนการ

ทำางานของโครงการ ช.ช.ต. ทแตกตางจากโครงการพฒนาอนๆ ทเคยเขามาในหมบาน

ในแงทชาวบานสามารถรวมคด รวมดำาเนนการ มการเปดเผยขอมล มความโปรงใส

สามารถตรวจสอบได และผลประโยชนไมไดกระจกตวอยแคกลมคนใกลชดของผนำา

ทางการดงทผานๆ มา รวมทงยงชวา โครงการ ช.ช.ต. ไมใชแคการมอบเงนหรอสงของ

แตเปนการฝกทกษะการทำางาน เชน การทำาบญช การจดซอจดจาง และการประกอบ

อาชพ ทสำาคญ โครงการ ช.ช.ต. ไดชวยใหกลมคนทมกถกละเลยจากโครงการพฒนา

ไดรบผลประโยชนดวย เชน กลมบานเลกๆ ทอยหางไกลจากกลมบานใหญ เปนตน

56 ชลตา บณฑวงศ

3) โครงการเครอขายชมชนศรทธา

โครงการเครอขายชมชนศรทธา ภายใตการสนบสนนของมลนธชมชนไท

สถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) ไดผลตงานเขยนเพอนำาเสนอกรณศกษา “ชมชน

ศรทธา” จำานวน 6 แหงของโครงการทประสบความสำาเรจในการใชหลกศาสนาสราง

การพฒนา (ด สวฒน คงแปน 2552) งานชนนเนนยำาถงแนวทางการพฒนาท

ผดพลาดของรฐทผานมาวา แมในแตละปจะมงบประมาณของรฐลงสพนทจงหวด

ชายแดนใตจำานวนมาก แตกลวนเปนการพฒนาทกำาหนดมาจากสวนกลาง ทำาให

ประชาชนไมมสวนรวม การกระจายผลประโยชนจากการพฒนาไมทวถง ขนกบความ

เปนพรรคพวก มการทจรตของเจาหนาท สงผลทำาใหเกดปญหาเยาวชน ปญหา

ครอบครวลมสลาย มแหลงอบายมข และมการประกอบมจฉาชพ นอกจากนน การเนน

การพฒนาทมงเอาชนะใจประชาชนดวยวธการสงเคราะหผานโครงการประชานยม

และอนๆ กยงไมใชกระบวนการพฒนาทถกตอง ไมมความตอเนอง และมกเรงรบตาม

กรอบงบประมาณ สงเหลานทำาใหประชาชนออนแอ

จดเดนของงานชนนกคอการชวาปญหาหลกของโครงการพฒนาของภาครฐท

ผานมาเกดจากการทไมนำาเอาหลกศาสนามาใช จนนำามาสความแตกแยกระหวางผนำา

สเสาหลกของหมบาน (ประกอบดวยผใหญบาน โตะอหมาม สมาชกสภาองคการ

บรหารสวนตำาบล หรอ ส.อบต. และตวแทนผนำาองคกรชมชน) ทมการแยงชงผล

ประโยชนและการคอรปชน หรอไมกตางคนตางทำางาน งานชนนยงชวาปญหาจากการ

พฒนาทำาใหประชาชนไมสามารถจดการชวตและสงคมของตนเองจนนำาสแนวคดท

ตองการปรบเปลยนโครงสรางการปกครองใหมโดยใชวธการทรนแรง ดงนน เครอขาย

ชมชนศรทธาจงเนนฟนฟระบบคณธรรมจรยธรรมตามหลกศาสนาในงานพฒนา

โดยเฉพาะอยางยงคอ “การซรอ” หรอ “การจดใหมองคคณะหนงทดแลปญหาและ

สรางงานพฒนาในแตละพนท มการกำาหนดบทบาทและขอตกลงของการอยรวมกน

มการปรกษาหารอกนทกฝาย” ในระบบนสเสาหลกจะเขามามบทบาทสำาคญในการ

57เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

สรางความสามคค นอกจากนน งานพฒนาตางๆ กจะถกบรณาการเขากบหลกการ

ทางศาสนา เชน การสรางสงคมพอเพยง การกนอยอยางพอประมาณเรยบงายตาม

แบบอยางของทานศาสดา รวมทงการใชหลกศาสนาชวยปองกนการทจรต

นาสนใจวาแมโครงการวจย/พฒนาเชงปฏบตการเหลานจะเสนอตวในฐานะ

เปนทางเลอกจากการพฒนาทผดพลาดลมเหลวของรฐทผานมา และเปนโครงการท

ดำาเนนงานโดยภาคสงคม/ประชาสงคมทไมไดเปนสวนของรฐ แตองคกรทดำาเนน

โครงการเหลานกยงคงมองปญหาดานเศรษฐกจ การพฒนา เกษตรและทรพยากร

ภายใตกรอบความมนคงแหงชาตเชนเดยวกบรฐ งานเขยนของบางโครงการไดระบชด

วา ตนเปนสวนหนงของการแกปญหาความมนคงของชาต โดยมเปาหมายทจะทำาให

“ประชาชนเกดความเชอมนในความเปนเจาของแผนดนไทย เกดสนตสข....ความรก

ชาตแผนดนเกด” และกจกรรมของโครงการ “…สามารถใชเปนเครองมอสการแกไข

ปญหาความมนคง เพราะประชาชนมโอกาสไดแกปญหาดวยตนเอง สามารถกำาหนด

วถชวตหรอรปแบบในการดำาเนนชวตของตนเองและสงคมได” (สวฒน คงแปน 2552)

นอกจากนน เมองานเขยนของโครงการเหลานอธบายถงสาเหตความไมสงบ กมกไม

แตะประเดนทมความสำาคญในฐานะสาเหตหลกของปญหาชายแดนภาคใต อนไดแก

อดมการณรฐชาตไทย แนวคดความเปนรฐเดยวทแบงแยกมได และโครงสรางอำานาจ

ทางการเมองทมสถาบนจารต (รวมทงทหาร) เปนศนยกลาง งานเขยนเหลานมกจะ

พดถงแตปญหาจากการพฒนาทเกดขนทวไปในทกพนททวประเทศหรอทวโลก เชน

การพฒนาจากบนลงลาง (top-down) การพฒนาทไมสมดลระหวางดานวตถกบดาน

จตวญญาณ และความไมเปนธรรมในการจดการทรพยากร เปนตน

นอกจากนนโครงการวจย/พฒนาเชงปฏบตการเหลานมกอางองวาทกรรม/

แนวทาง “เขาใจ เขาถง พฒนา” และ “เศรษฐกจพอเพยง” เชนเดยวกบหนวยงานรฐ

และหนวยงานความมนคงในพนท การอางองนในแงหนงอาจชวยใหโครงการของภาค

สงคม/ประชาสงคมดำาเนนไปอยางราบรนและไมถกหวาดระแวงจากหนวยงานรฐใน

พนท อยางไรกด ในอกแงหนงการอางองวาทกรรม/แนวทางนสอดรบเปนอยางดกบ

58 ชลตา บณฑวงศ

การสรางความชอบธรรมใหกบหนวยงานรฐ โดยเฉพาะอยางยงคอกองทพ ซงนอก

เหนอจากการทำางานดานความมนคงแลว ยงมบทบาทอยางมากในการทำางานพฒนา

ตามแนวทาง “เขาใจ เขาถง พฒนา” และ “เศรษฐกจพอเพยง” ทามกลางกระแสเรยก

รองของคนทองถนชายแดนใตทตองการใหทหารลดบทบาทหรอถอนกำาลงพลออกไป

เสยจากพนทหากตองการสรางสนตภาพใหเกดขนจรง (ชลตา บณฑวงศ และอนสรณ

อณโณ 2557) สำาหรบเศรษฐกจพอเพยงโดยหนวยงานรฐกมขอมลจากการศกษาใน

ระดบพนทซงชวา คอนขางมขอจำากดในการแกปญหาเศรษฐกจของผคนชายแดนใต

เนองจากการขาดระบบการสนบสนนทตอเนอง หรอไมกเปนการสงเสรมทไม

สอดคลองกบสภาพพนท รวมทงหางไกลจากสภาพชวตจรงของชาวบาน ทหากไม

สมพนธอยางแนบแนนกบการผลตเชงพาณชยและระบบตลาด กทำางานนอกภาค

เกษตรกนมากแลว ผลทเกดขนจากโครงการพฒนาตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยงจง

มกเปนเพยงการปกปายแสดงผลงานของหนวยงานเปนหลกเทานน (ชลตา บณฑวงศ

และ อนสรณ อณโณ 2557)

4.2 ขอเสนอในการพฒนาเศรษฐกจในระบบตลาด

ขอเสนอในการพฒนาแบบทางเลอกจากโครงการวจย/พฒนาเชงปฏบตการ

ของเครอขายภาคสงคม/ประชาสงคมขางตน ไดเนนไปทการมสวนรวมในการจดการ

ทรพยากรและการฟนฟระบบนเวศเพอเปนฐานในการดำารงชพ ทหมายถงการผลตใน

ภาคเกษตรแบบพงตนเองหรอยงยนในระดบครวเรอนและชมชนอนสอดคลองกบวถ

และวฒนธรรมอสลาม นาสนใจวาขอเสนอเหลานยงไมพดถงการพฒนาเศรษฐกจของ

ครวเรอนและชมชนทตองเชอมโยงกบระบบตลาดหรอทนนยมมากนก อยางไรกด

ยงมงานเขยนบางสวนทไดใหความสำาคญกบประเดนน โดยเสนอวาหลงจากทชมชน

เขมแขงพอควรแลวกใหสงเสรมวสาหกจชมชนและการเพมมลคาของผลตภณฑชมชน

สวนในระดบโครงสรางทางเศรษฐกจของจงหวดชายแดนภาคใตควรเนนสรางความ

59เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

หลากหลายทมากไปกวาดานการเกษตรเพอสรางการจางงานในทองถน (วโชต

จงรงโรจน 2548; บษบง ชยเจรญวฒนะ 2555; สำานกกรรมาธการ 2 สำานกงาน

เลขาธการวฒสภา 2548)

ขอเสนอในการพฒนาเศรษฐกจทนาสนใจในงานศกษาเหลานกคอ การพฒนา

เศรษฐกจบนฐานเอกลกษณ วาจะเปนจดเดนจากการใชภาษามลาย ทเปนภาษาหลก

ของกลมประเทศในโครงการความรวมมอเขตเศรษฐกจสามฝาย อนโดนเซย-

มาเลเซย-ไทย (Indonesia-Malaysia-Thailand Growth Triangle: IMT-GT)

และจดเดนในความเปนมสลม ไมวาจะเปนการสรางความเปนเลศในอตสาหกรรม

อาหารฮาลาล/หรอการเปนครวมสลมโลก การพฒนาสถาบนการเงนแบบอสลาม

รวมทงขอเสนอใหรฐสงเสรมนกธรกจมสลมทองถน เพราะทผานมาอตสาหกรรมใน

พนททรฐสงเสรมสวนใหญเปนการลงทนโดยคนนอก เชน อตสาหกรรมอาหารทะเล

แชแขง รวมทงขอเสนอทวาควรพฒนาเศรษฐกจอตสาหกรรมทตอเนองจากการเกษตร

เชน การสรางโรงงานนำายางขน และควรตองเปนเศรษฐกจทเกอหนนตอการรกษา

ระบบนเวศ เชน การพฒนาแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมและนเวศปาดบชน ทสำาคญ

จะตองพฒนาคน แมปจจบนคนในพนทเรมเหนความจำาเปนทางเศรษฐกจทจะตองม

ความรภาษาไทยเพอประกอบอาชพสมยในเศรษฐกจสมยใหม แตปญหากคอ นกเรยน

ทจบหลกสตรสามญทงของโรงเรยนรฐบาลและโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามไม

สามารถแขงขนในระดบอดมศกษาหรอทำางานประกอบอาชพแขงกบคนไทยพทธใน

พนทอนๆ ได (วโชต จงรงโรจน 2548; บษบง ชยเจรญวฒนะ 2555; สำานก

กรรมาธการ 2 สำานกงานเลขาธการวฒสภา 2548)

นอกจากขอเสนอดงกลาวมาแลวยงมงานเขยนจากงานวจยเพอทองถนหลาย

ชนทไดรบการสนบสนนจากสำานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ทไดไปสราง

กระบวนการวจยเชงปฏบตการรวมกบคนทองถนเพอแกปญหาของชมชน หลาย

โครงการเนนการแกปญหาทางเศรษฐกจเปนการเฉพาะ นาสนใจวาแมภาพรวมของ

งานวจยทองถน สกว. จะองกบแนวคดแบบวฒนธรรมและเศรษฐกจชมชน ทเนน

60 ชลตา บณฑวงศ

ผลเสยของการเปนสวนหนงของระบบเศรษฐกจแบบตลาด เนนการใหคณคาของระบบ

การผลตและการแลกเปลยนแบบดงเดม และความสามารถในการพงตนเองของชมชน

แตเมอดในสวนความตองการของคนทองถนจรงๆ ผานกระบวนการวจยทใหความ

สำาคญกบความตองการของคนทองถนแลว เรากจะเหนถงความจำาเปนและความ

ตองการของชาวบานในการเขาเปนสวนหนงของระบบเศรษฐกจแบบตลาด โดยเฉพาะ

ในแงมมทพวกเขาสามารถไดประโยชน ไมตองถกเอารดเอาเปรยบหรอไมตองเผชญ

กบความเสยงตางๆ มากนก

กรณงานวจยของสนต สมาเฮาะ และคณะ (ม.ป.ป.) เรอง “การเรยนรและ

ถายทอดประสบการณระบบการคาชายแดนไทย-มาเลเซยและศกษาแนวทางการแก

ปญหาการคาปลากะพงเบองตนดวยกระบวนการกลมกรณการคาปลากะพงตำาบล

หนองแรด อำาเภอยะหรง จงหวดปตตาน” เปนงานวจยเพอชวยหาทางแกปญหาของ

ชาวบานผเลยงปลากะพงทอำาเภอยะหรง ซงมมาเลเซยเปนตลาดสำาคญ ทผานมา

ผเลยงกลมนประสบปญหาจากระเบยบพธการสงออก ขนตอนในการรบรองและขอ

ใบอนญาต เลหกลทางการคา การทตองจายใตโตะใหเจาหนาท และการทชาวมาเลเซย

เรมเปลยนมาสงซอลกปลาเพอนำาไปเลยงเองแทนทจะซอปลาในขนาดบรโภค งานวจย

ชนนตองการใหไดมาซงองคความรเกยวกบขนตอนและระเบยบพธการทางการคาแก

ผคาปลากะพงเพอจดทำาคมอการเพาะเลยงและระเบยบการสงออก และเพอใช

กระบวนการกลมและกระบวนการวจยในการแสวงหาทางแกปญหา เชน การจดบนทก

การวางแผนงานอยางเปนระบบ การวางแผนรายรบรายจาย รวมทงเนนการประสาน

ความรวมมอและการแลกเปลยนความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของ เชน สำานกงาน

การคาไทยในประเทศมาเลเซย เอกอครราชทตทปรกษาฝายพาณชยประจำากรง

กวลาลมเปอร ทงน โดยมนกวชาการทองถนมาหนนชวยดานฐานขอมล การสำารวจ

เศรษฐกจชายแดน การคนหาอาชพทางเลอกทนาสนใจ และการสรางเครอขาย

นาสนใจวาอาชพการสงออกปลากะพงเกดขนในชวงทอาชพดงเดมอยางเชนการทำา

นาหรอการทำานำาตาลโตนดไดลดนอยลง และคนตองหนไปเปนแรงงานรบจางใน

61เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

ประเทศมาเลเซย การเลยงปลากะพงจงเปนอาชพทางเลอกทมนยสำาคญทามกลาง

สภาวะเศรษฐกจปจจบน

เชนเดยวกบงานวจยของจรรตน บวแกว และคณะ (2549) เรอง “การจด

ฐานขอมลและขอเสนอยทธศาสตรเบองตนในการพฒนากลมผลตผาคลมผมสตรและ

กลมกปเยาะหในสามจงหวดชายแดนภาคใต” ทวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และ

อปสรรคของกลมผผลตผาคลมและหมวกกปเยาะหในจงหวดชายแดนภาคใต โดยพบ

วาจดแขงกคอ การผลตผาคลมและหมวกกปเยาะหเปนอาชพทสอดคลองกบศาสนา

และวฒนธรรม สามารถทำางานอยทบานไปพรอมๆ กบการดแลครอบครวและการ

ปฏบตศาสนกจได สวนจดออนกคอ การขาดทกษะในการบรหารจดการ การหาตลาด

และความพงพอใจทจะเปนแคผรบจางผลตมากกวาผประกอบการ รวมทงการผลต

แลวตดราคากนเอง ขณะทการชวยเหลอจากรฐกกลบทำาลายกลไกตลาด เพราะกลม

ทไดรบการสนบสนนปจจยการผลตฟรขายสนคาในราคาถกตดหนา เพราะพวกเขา

ไมมตนทน นอกจากนน การทการผลตผาคลมและหมวกกปเยาะหตองเกยวของกบ

การทำาธรกรรมระหวางประเทศมาก ทงในแงการนำาเขาวตถดบ การสงขาย จงยากท

ใครจะเขยบมาเปนผประกอบการ อกทงยงประสบปญหาคแขงจากประเทศเพอนบาน

ทสามารถผลตไดในราคาตำากวา สวนบางแหง เชน ตะวนออกกลาง กผลตใชภายใน

ประเทศตวเอง งานชนนมองวา สถานการณความไมสงบไดบดบงศกยภาพของชมชน

ในการเปนศนยกลางเครองแตงกายมสลมในภมภาคเอเชย ทงน รฐควรเขามาสงเสรม

อาชพนใหมากกวาเดม เพราะดกวาการปลอยใหคนไปทำางานโรงงานนอกพนท อน

จะทำาลายสงคมและครอบครวซงเปนฐานสำาคญของความสนตสข

นอกจากนนกยงมงานวจยทตองการคนหาทนทางเศรษฐกจและวฒนธรรมเดม

ทผคนและชมชนม อนจะชวยทำาใหเกดการพฒนาทามกลางกระแสทน/ระบบตลาด

โดยชวาทนเดมเหลานถกละเลยและมองขามมานานจากภาครฐ ทำาใหไมสามารถ

ตอบสนองตอการดำารงชพของผคนไดดนกและไมสามารถชวยสรางความเขมแขงทาง

เศรษฐกจได ทนทสำาคญกคอ เครอขายทางสงคมทมผานเครอขายการคา ดงในงาน

62 ชลตา บณฑวงศ

วจยของพรพนธ เขมคณาศย (2555) ทชวาแมการเปลยนแปลงเขตแดนไทยมาเลเซย

และพธการดานตรวจคนเขาเมอง และมาตรการผกขาดขาวของรฐ จะทำาใหการคา

ขาวสารขามแดนตามแนวชายแดนทมมาตงแตอดตกลายเปนสงทผดกฎหมาย รวมทง

การพฒนาโครงสรางพนฐานทนำามาสการปดเสนทางแมนำาบางสายไดทำาใหการคาขาว

ขามแดนบางสวนตองยตลง แตเครอขายคาขาวขามแดนกยงคงดำารงอยผานทาง

ยทธศาสตรปรบตวของผคนเพอตอบสนองและตอรองกบอำานาจและกฎระเบยบใน

การควบคมพนทชายแดนทรฐสรางขน พรอมทงเสนอวาหนวยงานรฐควรเขาใจวถชวต

และสงคมวฒนธรรมของชาวบาน และการทรฐไมยดหยนประนประนอม อาจนำามาส

ความคบของใจจนนำามาสปญหาความมนคงได

บทสรป

จากการสำารวจและทบทวนงานเขยนในบทความน ชวยใหมองเหนวา ประเดนดาน

เศรษฐกจและการพฒนามนยยะสำาคญตอสถานการณและความรนแรงในพนท

ชายแดนภาคใตในหลายแง ไมวาจะในแงทปญหาดานเศรษฐกจ (ความยากจน) และ

การพฒนา (ความดอยพฒนา) ถกนำาเสนอในฐานะทเปนสาเหตสำาคญของความไม

สงบ อนนำามาสความชอบธรรมของปฏบตการพฒนาของรฐไทยในการยกระดบ

คณภาพชวตของชาวมลายมสลม เพอลดความรสกเปนปฏปกษตอรฐและปองกน

พวกเขาจากการถกชกจงโดยผไมหวงด อนง ดวยแนวคดเชนน ชาวมลายมสลมไดถก

นำาเสนอผานงานเขยนบางสวนในฐานะผไรศกยภาพในการพฒนา (เชน เปนคนขเกยจ

มลกมาก ไมคมกำาเนด) ไปโดยปรยาย นาสนใจวาแมในปจจบนจะมการอภปรายใน

วงกวางถงสาเหตของความรนแรงหรอความไมสงบทชายแดนภาคใตวามสาเหตมา

จากความตางในทางอตลกษณและอดมการณ ความไมยตธรรมในทางสงคมและ

การเมอง ตลอดจนความคบแคนทสงสมจากกระบวนการปราบปรามทรนแรงของรฐ

ทดำาเนนมาอยางยาวนาน แตแนวคดทมองวาปญหาเศรษฐกจและการพฒนาคอสาเหต

63เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

ของความไมสงบกยงคงเปนแนวคดกระแสหลก ดงจะเหนจากการทมงบประมาณดาน

การพฒนาลงไปในพนทจำานวนมหาศาลตงแต พ.ศ. 2547 เปนตนมา จนเกด

ปรากฏการณทวาเศรษฐกจชายแดนใตไมไดหดตว แมความไมสงบจะเกดขนนบหมน

ครง และมจำานวนผทเสยชวตไปแลวกวาหกพนคนในรอบทศวรรษทผานมากตาม

ทสำาคญแนวคดทวานยงคงยดถอกนในงานเขยนแนววฒนธรรม/เศรษฐกจ

ชมชนและภาคสงคม/ประชาสงคมดวย อยางไรกด กลมเหลานมองตางออกไปวา

ปญหาความยากจนของผคนชายแดนใตเกดจากการพฒนาทผดพลาดของรฐ ซง

เปนการพฒนาทไมตรงกบความตองการของคนทองถน ขาดการมสวนรวม ทำาลาย

ระบบนเวศ และสงเสรมใหทนมาแยงชงทรพยากรธรรมชาตไปจากชาวบาน อกทง

งานเขยนเหลานกไมไดมองวฒนธรรมและเศรษฐกจแบบดงเดมของชมชนวาเปนความ

ดอยพฒนาอยางทภาครฐมกมอง แตมองวาเปนทนทดในการพฒนา ในบทความนได

ตงขอสงเกตตอความคดเรองเศรษฐกจและการพฒนาของงานเขยนแนววฒนธรรม/

เศรษฐกจชมชนและของภาคสงคม/ประชาสงคม ทปรากฏผานโครงการพฒนา/วจย

เชงปฏบตการตางๆ วายงคงตามไมทนชวตทางเศรษฐกจของคนทองถนทเปลยนไป

มากและสมพนธกบเศรษฐกจนอกภาคเกษตรมากขน แมวาในงานบางสวนจะสามารถ

มองเหนไดถงความตองการของคนทองถนในการเขาเปนสวนหนงของระบบเศรษฐกจ

แบบตลาดอยางมอำานาจตอรองทเขมแขงกตาม นอกจากนนในงานเขยนเหลานกยง

สะทอนถงความคดทยงคงอยภายใตกรอบและวาทกรรมความมนคงของรฐไทย (ซง

ควรมการศกษาตอไปถงปจจยหรอขอจำากดททำาใหงานเขยนแนววฒนธรรม/เศรษฐกจ

ชมชนและปฏบตการของภาคสงคม/ประชาสงคมกลายมาเปนสวนขยายในการ

ผลตซำาอดมการณรฐเชนน) ดงนน ไมวาในงานเขยนเหลานจะมขอเสนอเกยวกบการ

พฒนาเศรษฐกจทยงยนบนฐานวฒนธรรม สงแวดลอม และการมสวนรวมทดเพยงใด

กยงไมอาจรบประกนไดวาจะนำาไปสการแกปญหาความรนแรงและความไมสงบท

ชายแดนภาคใตไดอยางแทจรง

64 ชลตา บณฑวงศ

รายการอางอง

เอกสารภาษาไทย

กรรณการ จนสายทอง. 2551. “การตดสนใจเขารวมขบวนการกอความไมสงบในพนทสาม

จงหวดชายแดนภาคใต: กรณศกษาผตองขงคดความมนคงเรอนจำากลางสงขลา.”

สารนพนธศลปศาสตรมหาบณฑต (การบรหารงานยตธรรม) คณะสงคมสงเคราะห

ศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

เกอ ฤทธบรณ. 2555. “แนวทางการพฒนาการจดการประมงชายฝงโดยองคกรทองถน

จงหวดปตตานและนราธวาส.” ปญหาชายแดนใตมองผานงานวจยของ ม.อ. หนงสอ

ชดความร ม.อ. เลมท 2/2555. สำานกวจยและพฒนา มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (กอส.) 2549. “รายงานคณะกรรมการ

อสระเพอความสมานฉนทแหงชาต: เอาชนะความรนแรงดวยพลงสมานฉนท.”

กรงเทพฯ: คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต.

คณะกรรมาธการวสามญศกษาปญหาความมนคงในจงหวดภาคใต. 2548. รายงานของ

กรรมาธการวสามญศกษาปญหาความมนคงในจงหวดภาคใต . วฒสภา. สำานก

กรรมาธการ 2 สำานกงานเลขาธการวฒสภา.

คณะอนกรรมการศกษาวถทางการพฒนาเพอความมนคงของมนษย. 2550. ความขดแยง

ระหวางการพฒนากบสภาพสงคมใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต. กรงเทพฯ:

Knowledge Plus.

ชลตา บณฑวงศ และ อนสรณ อณโณ. 2557. “การเมอง เรอง ‘เศรษฐกจชมชน/เศรษฐกจ

พอเพยง’ ในจงหวดชายแดนภาคใต.” ดวยรก: รวมบทความในโอกาสศาสตราจารย

กตตคณ ดร. ฉตรทพย นาถสภาอาย 72 ป เลม 7 แนวคดทางสงคมและการเมอง.

กรงเทพฯ: สรางสรรค.

จรรตน บวแกว และคณะ. 2549. “การจดฐานขอมลและขอเสนอยทธศาสตรเบองตนในการ

พฒนากลมผลตผาคลมผมสตรและกลมกปเยาะหในสามจงหวดชายแดนภาคใต:

รายงานการวจยเพอทองถนฉบบสมบรณ.” สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย

(สกว.) สำานกงานภาค.

โซรฟนา เดนสมตร. 2556. “ผลกระทบจากสถานการณความรนแรงทมตอการผลตยางแผน

ดบ: กรณศกษาของจงหวดยะลาประเทศไทย.” สงขลานครนทร ฉบบสงคมศาสตร

และมนษยศาสตร 19(4) ตลาคม-ธนวาคม: 39-70.

65เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

ณทกาญจน เอกอร และคณะ. 2556. “ความสมพนธระหวางกระแสเงนสดกบสภาวะ

เศรษฐกจและสถานการณความรนแรงในพนทจงหวดชายแดนภาคใต.” ฝายนโยบาย

ขามชาตและความสมพนธขามชาต, สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

ธงพล พรหมสาขา ณ สกลนคร และคณะ. 2555. “รายงานวจยฉบบสมบรณโครงการ สถานะ

และการปรบตวของผประกอบการธรกจคาปลกในเขตอำาเภอเมองจงหวดปตตาน

ยะลา และนราธวาส.” ชดโครงการวจย “มาเลเซย: นยทสำาคญตอไทย.” สำานกงาน

กองทนสนบสนนการวจย (สกว).

นราวด โลหะจนดา. 2547. พฒนาการการทำานาเกลอและการคาเกลอทปตตาน. ปตตาน:

สถาบนวฒนธรรมศกษากลยาณวฒนา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขต

ปตตาน.

บษบง ชยเจรญวฒนะ. 2555. “การศกษานโยบาย มาตรการ และแนวทางการแกปญหา

ความไมสงบ และการพฒนาพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต.” ปญหาชายแดนใต

มองผานงานวจยของ ม.อ. หนงสอชดความร ม.อ. เลมท 2/2555. สำานกวจยและ

พฒนา มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

ปรญญา อดมทรพย และคณะ. 2545. ขอคนพบจากการศกษา เพอทำาความเขาใจปญหา

พนฐานของจงหวดปตตาน ยะลา นราธวาส. สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

ประพนธ มสกพนธ. 2549. “สภาพเศรษฐกจสงคมใน 3 จงหวดภาคใต.” ใน ความรและ

ความไมร 3 จงหวดชายแดนใต สรปเนอหาจากงานเสวนาวชาการในโครงการตลาด

วชามหาวทยาลยชาวบาน ชด 3 จงหวดภาคใต จำานวน 5 ครง, บรรณาธการโดย แกว

วฑรยเธยร คณะทำางานวาระทางสงคม สถาบนวจยสงคม. กรงเทพ: อษาการพมพ.

ประเวศ วะส. 2550. ดบไฟใตดวยจตววฒนและพลงแหงทางสายกลาง. กรงเทพฯ:

กรนปญญาญาณ.

ปราโมทย ประสาทกล และคณะ. 2553. “โครงการสำารวจคณภาพชวตของประชาชนใน 5

จงหวดชายแดนภาคใต พ.ศ. 2552.” ชดโครงการวจยเพอทองถน, สำานกงานกองทน

สนบสนนการวจย (สกว.)

ปยนาถ บนนาค. 2546. นโยบายการปกครองของรฐบาลไทยตอชาวไทยมสลมในจงหวด

ชายแดนภาคใต (พ.ศ. 2475–2516). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พรพนธ เขมคณาศย. 2555. “รายงานวจยความสมพนธของคนชายแดนผานเครอขายการ

คาขาวขามรฐ: ชมชนนโระ อำาเภอแวง จงหวดนราธวาส.” สำานกงานกองทนสนบสนน

การวจย (สกว.).

66 ชลตา บณฑวงศ

พกล สทธประเสรฐกล และ จตตปภสสร บตรประโคน. 2556. หยงราก…ผลใบ: เสรมสราง

พลงชมชนทองถนสสนตภาพชายแดนใต. กรงเทพฯ: โครงการสนบสนนชมชนทอง

ถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ช.ช.ต.) สถาบนชมชนทองถนพฒนา.

แพร ศรศกดดำาเกง. 2552. “องคความรเกยวกบจงหวดชายแดนภาคใตทามกลาง

สถานการณความรนแรง (พ.ศ. ๒๕๔๗-๒๕๕๐).” ใน ศกษาความรนแรงภาคใต:

บรบททางนโยบาย ความร การรบรรายงานการศกษาความขดแยงในสามจงหวด

ชายแดนภาคใต. ศนยขาวสารสนตภาพ คณะรฐศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร

และ สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย. กรงเทพฯ: สถาบนวจยสงคม

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เพมศกด มกราภรมย และคณะ. 2553. สายบร ลมนำาสายบร: ชมชน ทรพยากรสายนำา

และความฝน. สนบสนนโดยสำานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว). นครปฐม:

ศนยศกษาและพฒนาสนตวธ มหาวทยาลยมหดล.

เพมศกด มกราภรมย และคณะ. 2555. แผนดนรำาไหทลมนำาสายบร: บทวเคราะหปญหา

และแนวทางการบรหารจดการปญหาทดนแบบมสวนรวมในพนทสามจงหวดชายแดน

ภาคใต. โครงการวจยการพฒนาการมสวนรวมของประชาชนในการจดการลมนำา

สายบรระยะท 2. นครปฐม: สถาบนสทธมนษยชนและสนตศกษา มหาวทยาลย

มหดล.

เพมศกด มกราภรมย และคณะ. 2556. ความจรงของนารางในจงหวดชายแดนภาคใต.

โครงการวจยการพฒนาการมสวนรวมของประชาชนในการจดการลมนำาสายบร.

นครปฐม: สถาบนสทธมนษยชนและสนตศกษา มหาวทยาลยมหดล.

เมตตา กนง และ ซฮายนงค สมาเฮาะ. 2556. “เศรษฐกจแบบพงพาตนเองในสภาวะความ

ไมสงบจงหวดชายแดนภาคใต.” ชดโครงการทางเลอกใน 3 จงหวดภาคใต, สำานกงาน

กองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

วลยลกษณ ทรงศร. 2554. “บานตะโหนด-เมองรามน ความสมพนธของ ‘บาน’ และ ‘เมอง’

เกาแกเชงเขาบโด จากการใชทดนแบบจารตสความโกลาหลในเอกสทธครอบครอง

ทดน.” ใน รสมแล, บรรณาธการโดย พเชฐ แสงทอง, 37-50. 32(1) มกราคม-

เมษายน.

วโชต จงรงโรจน. 2548. “ความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใต: ผลกระทบทางเศรษฐกจ

และมมมองใหมในการพฒนา.” ใน การสรางความสมานฉนทและรวมกนฟนฟ

ทองถนภาคใต การประชมวชาการรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรในสวนภมภาค

ประจำาป 2548 (ภาคใต). มาสเตอรพซ แอนด โครเชท: สงขลา.

67เศรษฐกจและการพฒนาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

วทวส ชางศร. 2553. การเปลยนแปลงวถชวตของชาวไทยพทธ หลงเหตความไมสงบในสาม

จงหวดชายแดนภาคใต ตงแต พ.ศ. 2547 –พ.ศ. 2554 ศกษากรณ หม 4 ตำาบลลำา

พระยา อำาเภอเมอง จงหวดยะลา. สถาบนวฒนธรรมศกษากลยาณวฒนา

มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน.

ศรพงศ อดมครบ. 2539. “การจดระเบยบทางเศรษฐกจของชาวนาไรมสลม: ศกษากรณ

เฉพาะกรณชมชน ‘ปตตาน’.” วทยานพนธหลกสตรปรญญามหาบณฑต ภาควชา

สงคมวทยาและมานษยวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศรสมภพ จตรภรมยศร และคณะ. 2555. “เศรษฐศาสตรการเมองวาดวยการพฒนาจงหวด

ชายแดนภาคใตในทามกลาง 8 ปของความรนแรง.” สถานวจยความขดแยงและ

ความหลากหลายทางวฒนธรรมภาคใต. http://www.deepsouthwatch.org/

node/2871. สบคนวนท 1 กรกฎาคม 2558.

ศรสมภพ จตรภรมยศร. 2558. “สนตภาพทยากจะปฏเสธ: ความยอนแยงของ ‘สมมตฐาน

ขาศก’ และ ‘พลงถวงดลภายใน’ ของความรนแรงชายแดนใต/ปาตาน.” สถานวจย

ความขดแยงและความหลากหลายทางวฒนธรรมภาคใต. http://www.deepsouth-

watch.org/node/7280. สบคนวนท 1 กรกฎาคม 2558.

ศรศกร วลลโภดม. 2550. ไฟใตฤาจะดบ?. กรงเทพฯ: มตชน.

ศนยศกษาและพฒนาสนตวธ มหาวทยาลยมหดล. 2552. ชมชนในสถานการณความขดแยง:

พลวตและการพฒนา. กรงเทพฯ: สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สถาบนสทธมนษยชนและสนตศกษา มหาวทยาลยมหดล. 2557. “รายงานวจยฉบบสมบรณ

การพฒนาการมสวนรวมของประชาชนในการจดการทรพยากรลมนำาสายบร.” เสนอ

ตอ สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) และมหาวทยาลยมหดล (เอกสาร

อดสำาเนา).

สนทสดา เอกชย. 2549. เยยวยาแผนดน: รวมบทความสารคดชด healing of land จาก

outlook หนงสอพมพบางกอกโพสต. ภควด วระภาสพงษ แปล. กรงเทพฯ: แผนงาน

รวมศกษากรณ 3 จงหวดภาคใต คณะทำางานวาระทางสงคม สถาบนวจยสงคม

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สนต สมาเฮาะ และคณะ. ม.ป.ป. “การเรยนรและถายทอดประสบการณระบบการคาชายแดน

ไทย-มาเลเซย และศกษาแนวทางการแกปญหาการคาปลากระพงเบองตนดวย

กระบวนการกลม กรณการคาปลากระพงตำาบลหนองแรด อำาเภอยะหรง จงหวด

ปตตาน.” สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) สำานกงานภาค.

68 ชลตา บณฑวงศ

สวฒน คงแปน, บรรณาธการ. 2552. ชมชนศรทธา “กมปง ตกวา” ทางรอดของการแกปญหา

จงหวดชายแดนภาคใต. ปตตาน: เครอขายชมชนศรทธา.

สวทย มาประสงค. 2553. “ตนหยงเปาว: ระบบความรและความสมพนธของชมชนประมง

พนบานในการเขาถงและการใชทรพยากรทางทะเล.” รสมแล 31(2) พฤษภาคม-

สงหาคม: 33-50.

อนวต สงสม. 2552. “เศรษฐกจของภาคครวเรอนจงหวดปตตานภายใตสถานการณความ

ไมสงบในพนทภาคใต.” วารสารวชาการคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร 5(2)

กรกฎาคม-ธนวาคม : 37-70.

อมมาร สยามวาลา, บรรณาธการ. 2550. ความขดแยงระหวางการพฒนากบสภาพสงคมใน

3 จงหวดชายแดนภาคใต. กรงเทพฯ: Knowledge Plus.

อาร จำาปากลาย และ รศรนทร เกรย. 2550. “การเปลยนแปลงทางประชากร ครอบครว และ

สถานะทางเศรษฐกจสงคมของชาวไทยมสลมในสามจงหวดภาคใต.” สำานกงาน

กองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

เอก ตงทรพยวฒนา และ อรอร ภเจรญ. 2552. ปญหาสามจงหวดชายแดนภาคใตขอเสนอ

แนะเชงนโยบาย. กรงเทพฯ: สำานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ฮามดะห มาสาระกามา. 2555. “สถานภาพและการปรบตวของสตรมสลมหมายในสาม

จงหวดชายแดนภาคใต กรณศกษา: สตรมสลมหมายในอำาเภอรามน จงหวดยะลา”

ชดโครงการวจย “มาเลเซย: นยทสำาคญตอไทย.” สำานกงานกองทนสนบสนนการ

วจย (สกว.).

เอกสารภาษาองกฤษ

Bundhuwong, Chalita. 2013. “Economic Life of Malay Muslims in Southernmost

Thailand amidst Ecological Changes and Unrest.” PhD Dissertation in

Anthropology. University of Hawaii at Manoa.

Cornish, Andrew. 1997. Whose Place is This?: Malay rubber producers and

Thai government officials in Yala. Bangkok, Cheney: White Lotus Press.

Fraser, Thomas M. 1966. Fishermen of South Thailand: The Malay villagers.

New York: Holt, Rinehart and Winston.