5.TEMADÜNYAMIZ VE

UZAY

CÜMLENİN ÖGELERİ• YÜKLEMCümlede, gerçekleştirilen işi, oluşu, durumu, düşünceyi belirli bir yargı ya da duyguyu ifade eden ögeye yüklem denilmektedir.Olan ne?…nedir?…kimdir?…neydi?…kimdi?…neymiş?…kimmiş?Sorularına verilecek cevap bize yüklemi buldurur.

Çocuklar, bahçeye fidan diktiler.

Not: Cümlenin yüklemi, daima eylem türünden bir sözcükten oluşmaz. İsimler ya da isim soylu sözcükler de cümlede yüklem göreviyle yer alabilir.Gökhan’ın eniştesi, doktormuş.

*Yüklemsiz cümle olmaz.*Cümlenin ögeleri bulunurken öncelikle bulunması gereken öge, yüklemdir.*Yüklem, cümlenin sonunda yer aldığı gibi başında ya da ortasında da yer alabilir.*Yüklem, tek bir sözcükten oluşmayabilir.

• ÖZNECümledeki işi, oluşu, hareketi gerçekleştiren varlığa «özne» denilmektedir. Her cümlede özne yer almayabilir. Cümlede özneyi bulabilmek için yükleme «Kim?» ve «Ne?» sorularını sorarız. Aldığımız yanıt, bize özneyi verir.Öğrenciler, dersi dikkatle dinledi. (Dersi kim dinledi?)

• TümleçCümledeki yüklemin anlamını «yer, zaman, durum, miktar, nesne» bakımından tamamlayan kelime ya da kelime gruplarına tümleç adı verilmektedir.Tümleçler, kendi içerisinde üç grupta incelenmektedir:a) Nesneb) Yer tamlayıcısıc) Zarf tamlayıcısı

• A) NesneCümlede, öznenin yaptığı işten etkilenen ögeye, nesne adı verilmektedir. Yükleme sorulan «Kimi?», «Neyi?» ve «Ne?» sorularına cevap verir.Hafta sonu bağ evini onardı. (Neyi onardı?)Bugün Seçil’i okulda gördüm. (Kimi gördüm?)

* Nesneyi tespit etmek için sorulan "ne" sorusunun özne tespitinde kullanılan "ne" sorusu ile karıştırılmaması gerekir. Bu karışıklığı önlemek için özne de soruya dahil edilebilir:Kedi su içiyordu. (Ne su içiyordu? Kedi [özne])Kedi su içiyordu (Kedi ne içiyordu?) Su [nesne])

• B) Yer TamlayıcısıYüklemin bildirdiği işin, oluşun ya da hareketin «nerede» gerçekleştiğini belirten ögedir. Yükleme sorulan «Nerede?», «Nereye?», «Nereden?», «Kime?», «Kimde?», «Kimden?», «Neye?», «Neyde?», «Neyden?» sorularına cevap verir.Gözde’ye dün okulda rastladım. (Nerede rastladım, kime rastladım?)

• C) Zaman TamlayıcısıYüklemin bildirdiği işin, oluşun ya da hareketin «ne zaman» gerçekleştiğini belirten ögedir. Yükleme sorulan «Ne zaman?», «Niçin?», «Nasıl?», «Ne kadar?», «Neyle?», «Kimle?» gibi sorulara cevap verir.Seni yarın arayacağım. (Ne zaman arayacağım?)

• • 1 )" Kitap" sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne görevinde kullanılmıştır? • A) Kitap, insanı dinlendirir. • B) Kitaplarımı çok seviyorum. • C) Hayatın anlamı kitaplarda saklıdır. • D) Yeni aldığım kitabı daha okumadım.

• 2 )"Sana sınavında başarılar dilerim." cümlesinde özne aşağıdakilerden hangisidir? • A) Sana B) Başarılar • C) Sınavında D) Ben

• 3 )Kurallı cümlelerde özne ve yüklemin yeri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

• A) Özne başta - yüklem sonda • B) Yüklem ortada - özne sonda • C) Yüklem başta - özne sonda • D) Özne ortada - yüklem başta

• 4 )"Onu nerede görsem tanırım:" tümcesinde özne aşağıdakilerden hangisidir? • A) Ben B) Nerede C) Onu D) Görsem • 5 )"Bahar gelince bütün ağaçlar yaprak açar?" cümlesinin öznesi, aşağıdakilerden hangisidir? • A) Bütün ağaçlar B) Bahar gelince • C) Yaprak D) Bahar

• 5)"Vatanımızın en iyi suyu bu çeşmeden akarmış" cümlesinin tümleci aşağıdakilerden hangisidir? • A) Vatanımızın en iyi B) Bu çeşmeden • C) En iyi suyu D) En iyi

• 6 )"Asırlık çınar ağacı evlerinin önündeydi." cümlesinin yüklemi hangisidir? • A) Çınar • B) Çınar ağacı • C) Önündeydi • D) Evlerinin önündeydi

• 7 )"Öğretmenimiz, matematik ödevlerimize baktı." cümlesinde yüklemin, zamanı ve şahsı aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

• A) Şimdiki zaman - 3. tekil şahıs • B) Gelecek zaman - 2. tekil şahıs • C) Miş'li geçmiş zaman - 2. tekil şahıs • D) Di'li geçmiş zaman - 3. tekil şahıs

Yazı (Metin) TürleriDuygu, düşünce ve hayallerin sözlü ya da yazılı olarak, etkileyici bir şekilde anlatma isteği edebiyatın doğmasına neden olmuştur. Edebiyatın oluşumu içerisinde yazının biçim ve içerik özelliklerine o yazının türü denmektedir.

Masal

Olağanüstü olaylarla süslü, olağanüstü kişilerin başından geçen, zaman ve yer kavramları belirli olmayan hayalî olayların anlatıldığı yazılara masal denir.» Masalda eğiticilik ve öğreticilik esastır.» Masallardaki olaylar gerçeğe uymaz.» Kahramanlar olağanüstü özelliklere sahiptir.» Olayın geçtiği yer ve zaman belirsizdir.» Masallar tekerlemeyle başlar.» Masaldaki karakterler; cinler, periler, devler ve hayvanlar olabilir.» Masalların sonunda iyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır.

Hikâye (Öykü)Olmuş veya olabilecek olayları belli bir plan çerçevesi içinde yer ve zamana bağlı olarak anlatan yazı türüne hikâye (öykü) denir.» Yaşanmış ya da yaşanabilir olaylar anlatılır.» Dar bir zaman dilimini kapsar.» Olayla ilgili yer ve zaman bellidir.» Romana göre kısa eserlerdir.» Karakter sayısı azdır.» Kısa soluklu eserlerdir.

RomanToplumların ve fertlerin başından geçmiş veya geçmesi mümkün olayları geniş olarak, ayrıntılarıyla anlatan yazı türüne roman denir.» Yaşanmış ya da yaşanabilir olaylar anlatılır.» Geniş bir zaman dilimini kapsar.» Olayla ilgili yer ve zaman bellidir.» Hikâyeye göre uzun eserlerdir.» Karakter sayısı fazladır.

Hikaye ile Roman Arasındaki Farklar:» Hikâye türü, romandan daha kısadır.» Hikâyede temel öge olaydır. Romanda ise temel öge karakter, yani kişidir. Hikâyeler olay üzerine kurulur, romanlar ise kişi üzerine kurulur.» Hikâyede tek olay bulunmasına karşılık romanda birbirine bağlı olaylar zinciri vardır. Romandaki olaylardan her biri hikâyeye konu olabilir.» Hikâyede kahramanların tanıtımında ayrıntıya girilmez, kahramanlar her yönüyle tanıtılmaz. Romandan farklı olarak hikâyede kişiler sadece olayla ilgili yönleriyle anlatılır. Bu yüzden hikâyelerdeki kişiler bir karakter olarak karşımıza çıkmaz.» Öyküde, olayın geçtiği yer (çevre) sınırlıdır ve ayrıntılı olarak anlatılmaz. Romanlarda olaylar çok olduğu için olayların geçtiği çevre de geniştir. Bu çevreler çok ayrıntılı olarak anlatılır.» Hikâyeler kısa olduğu için anlatım yalın, anlaşılır ve özlüdür. Romanlarda ise anlatım daha ağır ve sanatlıdır.

Anı (Hatıra)Yaşanmış olayların, üzerinden zaman geçtikten sonra yazıldığı yazı türüne anı (hatıra) denir.» Bir kişinin yaşadığı veya tanık olduğu olaylar anlatılır.» Yazar, olayları kendi bakış açısından anlatır» Geçmişe ışık tutar.» Tarihsel olayların öğrenilmesine katkıda bulunur.

Günlük (Günce)Düzenli bir biçimde yazılan, tarih atılan günlük notlara, bir yazarın yaşamı boyunca günü gününe yazdığı yazılara günlük denir.» Olaylar günü gününe, tarih belirtilerek yazılır.» Kısa yazılardır.» Kaleme alan kişinin yaşamından izler taşır.» İçten ve sevecendir. Anlatımda “iç konuşma” yöntemi kullanılır.

Günlük ile Anı Arasındaki Farklar:» Günlük adından anlaşıla cağı üzere yaşanırken, günü gününe yazılır. Anı ise geçmişe yöneliktir yani geçmişteki olaylar anlatılır.

Biyografi (Yaşam Öyküsü)

Tanınmış, eserler yazmış, ün bırakmış kişileri tanıtmak amacıyla yazılan yazılara biyografi denir.» Önemli şahısların hayatı başkası tarafından anlatılır.» Anlatılan kişinin hayatı tarih sırasına göre ele alınır.» Kurgusal değildir, gerçekçidir.» Üçüncü kişinin ağzıyla anlatılır. Faruk Nafiz ÇAMLIBEL, 18 Mayıs 1898 tarihinde İstanbul’da

doğdu. Kayseri, İstanbul ve Ankara’da öğretmenlik yaptı. İstanbul’dan milletvekili seçildi. “Anayurt” adında bir dergi çıkardı. Türkçenin gelişmesine büyük katkıları oldu. 8 Kasım 1973’te vefat etti. Eserlerinden bazıları şunlardır: Çoban Çeşmesi, Han Duvarları…

Otobiyografi (Öz Yaşam Öyküsü)Bir insanın, kendi hayatını kendisinin yazdığı eserlere otobiyografi denir. Biyografilerde kişinin hayatı, çalışmaları başkası tarafından yazılırken otobiyografilerde kişi kendisini anlatır, yazar.» Kaynak olarak kişi kendisini ve aile büyüklerinden aldığı bilgiyi kullanır.» Birinci kişinin ağzıyla anlatılır. KENDİMİN POPÜLER TARİHİ

1960′larda 6′ncı ayın 16′sında saat 6′yı 56 geçe, 06 trafik kodlu şehirde doğdum. Bu altılar hayatım boyunca peşimi bırakmadı. Bir ailenin tek çocuğuyum. Can Bartu’dan ad koymuşlar bana. Dolayısıyla tutacağım takımı seçme şansım kalmadı. 1964 yılında kreşe vermişler beni. Yedi yaşıma geldiğimde okumayı öğrendim…

MektupBir düşünce, duygu veya dileğin iletilmesi amacıyla yazılan yazılara mektup denir.Mektupta uyulması gerekenler:Tarih: Kâğıdın sağ üst köşesine, hitapla aynı sıraya yazılır. Tarihten önce mektubun yazıldığı yer yazılır.Hitap: Hitap mektubun başlığıdır. Hitap bir iki sözcükten uzun olmamalı, aradaki sevgi, saygı, içtenlik derecesi bu bir iki sözcükte toplanmış olmalıdır. Hitaptan sonra virgül (,) işareti koymayı unutmamak gerekir.Giriş: Mektubun yazılış nedeni bu bölümde belirtilir. Giriş birkaç cümleliktir.Gelişme: Mektubun söyleşi bölümüdür. Verilecek haberler, sorulacak sorular bu bölümde yer alır.Sonuç: Bu bölümde mektup yazılan kimsenin ve tanıyorsak o ailedekilerin durumu, sağlığı sorulur. Kendi durumumuzdan haber veriler. İyi dileklerle mektup bitirilir. Mektubun sağ alt köşesine ad, soyad yazılıp imzalanır. Kâğıt özenle katlanıp zarfa konularak zarf kapatılır.

Fablİnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklara insan özelliği verilerek başlarından geçen olayların insanlara ibret dersi verecek şekilde anlatıldığı kısa yazılara fabl denir.» Sonunda ders verme amacı güden yazılardır.» Genellikle hayvanlar ve bitkiler konuşturulur.» Fabl kahramanları insanlar gibi düşünür, insanlar gibi konuşur ve tıpkı insanlar gibi davranır.» Dünyanın en ünlü fabl yazarları Ezop, La Fontaine ve Beydeba’dır.

Örnek» Yengeç ana, yavrusunu sürekli uyarıyormuş:– Şunu böyle yapma, bunu böyle yapma! Öyle eğri büğrü yürüme, doğru dürüst yürü!.. Canına tak eden yavru yengeç, anasına şöyle demiş:– Peki, sen doğru dürüst yürü önümden de ben de yürümek nasılmış öğreneyim!

Gezi Yazısı (Seyahatname)

Gezilip görülen yerlerin ve o yerlerle ilgili izlenimlerin anlatıldığı yazılara gezi yazısı denir.» Yazarın duygu ve düşüncelerini içerebilir.» Gözlem gücüne dayanır.» Anlatılanlar gerçektir, hayal ürünü değildir.

Evliya Çelebi’nin Seyahatname ’sinde anlattığı Amasya’yı gezmeye gidiyorduk. Yolculuğumuz on-on iki saat sürdü. Otobüs şoförü bizi şehrin göbeğinde indirdi. Amasya, bütün güzelliğiyle gözümüzün önündeydi artık. Yeşilırmak, şehrin tam ortasından geçiyor. Şehrin bir yanında Amasya Kalesi bir yanında Ferhat Dağı var. Amasya Kalesi’nin eteklerinde Yeşilırmak boyunca uzanan Safranbolu evlerine benzeyen tarihî Yalıboyu evleri var. Hemen arkasında ise Kral Kaya Mezarlıkları… Şehir, sanki açık hava müzesi. Şehri kuş bakışı görmek için Çakallar Tepesi’ne çıktık. Tarih kokan muhteşem bir şehir sanki ayaklarımızın altındaydı.

TiyatroDram, komedi, trajedi gibi sahnede oynanmak üzere yazılan edebiyat türlerinin ortak adına tiyatro denir. Ayrıca yazılan eserlerin sahnede oynanmasına ya da bu tür eserlerin oynandığı binaya da tiyatro denir.» Genellikle oynanmak için yazılır. Okunmak için yazılan tiyatro türleri de vardır.» Olayları oluş hâlinde gösterir.» Konuşma ve eyleme dayanan bir türdür.» İnsana ders vermek, onu düşündürmek onu yorum yapmaya yönlendirmek amacı taşır.» Tiyatronun unsurları: “Yazar, eser, oyun ve seyirci”dir.» Tiyatronun temel ögeleri: “Olay, yer, zaman ve kişiler”dir.

PEKİŞTİRMELERİN YAZIMI» İlk hecenin sonuna “m, p, r, s” seslerinden birinin getirilmesiyle yapılan pekiştirmeler daima bitişik yazılır.» masmavi, tertemiz, apaçık, yemyeşil, apak, büsbütün, çepeçevre, çırılçıplak, dümdüz, düpedüz, gömgök, güpegündüz, kapkara, kupkuru, mosmor, paramparça, sapasağlam, sapsarı, sırıl sıklam, sırsıklam, sipsivri vb. 

İKİLEMELERİN YAZIMI

» İkilemeler ayrı yazılır.» Oynaya oynaya gelin çocuklar.» Onunla baş başa görüşmelisiniz.

» İkilemeyi oluşturan sözcüklerin arasına herhangi bir noktalama işareti konulmaz.» Aşağı – yukarı üç senedir çalışıyorum. (yanlış)» Olanları bana tek, tek anlatmalısın. (yanlış) 

» Sözcüğün ilk sesi yerine “m” sesi getirilerek yapılan ikilemeler de daima ayrı yazılır.» Burada kitap mitap yok.» Bizde akıl makıl kalmadı.

Uzun Çizgi (Konuşma Çizgisi) (—)

1. Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Buna konuşma çizgisi de denir.Kapıyı açtı ve dedi ki:—Hoş geldiniz.

2. Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir:Dede—Hani arkadaşlarınız neredeler?

UYARI!Konuşmalar tırnak içinde verildiğinde uzun çizgi kul lanılmaz.

Eğik Çizgi ( / )

1. Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur: Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak / O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak / O benimdir, o benim milletimindir ancak. (Mehmet Akif Ersoy)

2. Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur: Girne Mah. Menderes Bul. 1234 Sok. No.: 41/16Merkez / AYDIN

3. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: 01/08/1987

4. Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır:

-a /-e, -an /-en, -lık /-lik, -madan /-meden vb.

5. Genel Ağ adreslerinde kullanılır:

http://tdk.gov.tr

6. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır:

70/2=35

Tırnak İşareti ( “ ” )

1. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tır nak içine alınır: Bakınız, şair vatanı ne güzel tarif ediyor:“Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır.Toprak eğer uğrunda ölen varsa vatandır.”

UYARI! Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır:“Damlaya damlaya göl olur. ” atasözü birikim yapmanın önemini belirtmektedir.

2. Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır: Başkalarının sana “özen ” mesi güzel bir şey!

3. Cümle içerisinde kitapların ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır:“Yazım Kuralları” bölümünde bazı uyarılara yer verilmiştir.Peyami Safa’nın “ Dokuzuncu Hariciye Koğuşu” adlı kitabında karakterin ismi yok.

UYARI!Tırnak içine alınan sözlerden sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kulla nılmaz: “ 10. Yıl Marşı ” nı dinledin mi?

Tek Tırnak İşareti ( ‘ ’ )Tırnak içinde verilen cümlenin içinde yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü belirtmek için kullanılır:“ Şairler içinde ‘ Atilla İlhan ’ çok farklıdır. ” derdi babam.

Denden İşareti (")Bir yazıdaki maddelerin sıralanmasında veya bir çizelgede alt alta gelen aynı sözlerin, söz gruplarının ve sayıların tekrar yazılmasını önlemek için kullanılır:

Anlam konularımız:a. Sözcükte Anlamb. Cümlede "c. Paragrafta " anlam olmak üzere üçe ayrılır.

Yay Ayraç ( )1. Cümleyle doğrudan ilgili olmayan açıklamalar için kullanılır:

Dedem ( Kulakları çınlasın.) iyi biridir.

2. Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır:

Yunus Emre’nin (1240?-1320)...

3. Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıkla mak ve göstermek için kullanılır:Uşak: —(Kapıyı çalar.) Merhaba, efendim!Ev sahibi: —(Güler.) Günaydın!

4. Alıntıların aktarıldığı eseri veya yazarı göstermek için kullanılır:Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancakSönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocakO benim milletimin yıldızıdır, parlayacakO benimdir, o benim milletimindir ancak! (Mehmet Akif Ersoy)

5. Alıntılarda, alınmayan kelime veya bölümle rin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir.(…)bir süre sonra kapının açıldığını gördü.

6. Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır: Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.

7. Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını gös termek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır: Amca, Samsun (?) doğumluymuş.

8. Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden sonra kapama ayracı konur: I) 1) A) a) II) 2) B) b)

9. Sözcüklerin eş anlamlıları ya da Latin dillerinden gelen sözcüklerin okunuşları ayraç içinde gösterilir:Akıl (us), talebe (öğrenci)… Shakespeare (Şekspir)…

UYARI!Yay ayraç içinde bulunan özel isimler ve yargı bildiren anlatımlar büyük harfle başlar ve sonuna uygun noktalama işareti getirilir:

Armageddon (Bruce Wills’in oynadığı etkileyici bir filmdir.) gişe rekorları kırmış filmlerden biridir.

Köşeli Ayraç [ ] 1. Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçtan önce köşeli ayraç kullanılır:

Halikarnas Balıkçısı [Cevat Şakir Kabaağaçlı (1886-1973)] en güzel eserlerini Bodrum’da yazmıştır.

Kesme İşareti ( ’ )

1. Özel adlara getirilen iyelik, durum ekleri kesme işaretiyle ayrılır: Kurtuluş Savaşı’nıAtatürk’ümTürkiye’mizinFatih Sultan Mehmet’eMedeni Kanun’unÇanakkale Boğazı’nınEski Çağ’ınVan Gölü’ne1919 senesi Mayıs’ının 19’uncu günü Samsun’a çıktım. (Atatürk)

2. Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur: Ayşe Hanım’danAv. Bülent Bey’iŞükrü Paşa’ya

3. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur: TBMM’ninTDK’ninABD’deTV’ye

4. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur: 2014’te 8’inci madde2’nci kat

5. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur: Başvurular 17 Aralık’a kadar sürecektir. 1987 senesi Ağustos’unun 1’inci günü doğmuş.

6. Şiirde seslerin ölçü dolayısıyla düştüğünü göstermek için kullanılır:

Güzelliğin on par’etmezBu bendeki aşk olmasa (Âşık Veysel)

7. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur:

a’dan z’ye kadarTürkçede -lık’la yapılmış sözler.k’nin ğ’ye dönüşmesi

UYARI!Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan önce kullanılır:

Yunus Emre’nin (1240?-1320) vb.

UYARI! Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz: Türkiye Büyük Millet Meclisine Türk Dil Kurumundan

UYARI!Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz: TürklükTürkçeninMüslümanlık AvrupalıAydınlıMehmetler

BİTİŞİK YAZILAN BİRLEŞİK KELİMELER

» Ses düşmesine uğrayan bileşik sözcükler bitişik yazılır.

» cumartesi (cuma ertesi), nasıl (ne asıl), niçin (ne için), kaynana (kayın

ana), birbiri (biri biri)…

» “Et-“ ve “ol-“ sözcükleriyle birleşirken ses düşmesine veya ses

türemesine uğrayan bileşik sözcükler bitişik yazılır.

» kaybolmak (kayıp olmak), hissetmek (his etmek), emretmek (emir

etmek), halletmek (hal etmek)…

» Bütün gün kendinden bahsetti.

» Ara yönleri belirten sözcükler bitişik yazılır.

» kuzeybatı, güneydoğu…

» Somut olarak yer bildirmeyen “alt, üst, üzeri” sözlerinin sona getirilmesiyle

oluşan birleşik sözcükler bitişik yazılır.

» ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı, akşamüzeri, suçüstü…

» Hırsız, akşamüstü suçüstü yakalanarak gözaltına alındı.

» “Biraz, birkaç, birkaçı, birtakım, bir çok, birçoğu, hiçbir, hiçbiri, herhan gi”

belirsizlik sıfatları ve zamirleri de gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.

» Ev sözcüğüyle kurulan bileşik sözcükler bitişik yazılır.

» aşevi, bakımevi, doğumevi, gözlemevi, orduevi, huzurevi, öğretmenevi…

NOT: “Eczahane, hastahane, pastahane, postahane” sözleri kullanımdaki yaygınlık dolayısıyla “eczane, hastane, pastane, postane” biçiminde yazılmaktadır.

AYRI YAZILAN BİRLEŞİK KELİMELER

» “Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak” sözcükleriyle kurulan birleşik

fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa

ayrı yazılır.

» alt etmek, arz etmek, azat etmek, dans etmek, kul olmak, not etmek, terk etmek,

var olmak, yok etmek, yok olmak…

» Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır.

» açık mavi, açık yeşil, kirli sarı, koyu mavi, koyu yeşil…

 

» Yer adlarında kullanılan “batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu,

kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak” kelimeleri ayrı yazılır.

» Batı Trakya, Doğu Anadolu, Güney Kutbu, Kuzey Amerika, Güneydoğu Anadolu, Aşağı

Ayrancı, Orta Asya, İç Anadolu, Yakın Doğu, Uzak Doğu…

» Türklerin ana yurdu Orta Asya‘dır.

» “Dış, iç, sıra” sözleriyle oluşturulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

» çağ dışı, sıra dışı, yasa dışı, ceviz içi, hafta içi, yurt içi, aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı

sıra…

 

» “Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol,

peşin, bir, iki, tek, çok, çift” sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan

birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.

» alt yazı, üst kat, ana bilim dalı, ön söz, ön yargı, art niyet, arka plan, yan etki,

karşı görüş, iç savaş, dış hat, orta oyunu, sağ bek, peşin hüküm, bir hücreli, iki

anlamlı, tek eşli…

» İyi dilek, karşılama ve uğurlama sözleri ayrı yazılır.

» hoşça kal, sağ ol, hoş geldin, güle güle, Allah’a ısmarladık, hoş bulduk…

NOT: “Günaydın, başsağlığı” sözleri istisnadır.

YAZIM YANLIŞLARIAşağıdaki paragraflarda yapılan yazım yanlışlarını bulup altını çiziniz ve yanlışın

sebebini açıklayınız. 

1) Ağrıdağı yurdumuzun en yüksek dağı olmakla birlikte Kızılırmak da ülkemizden doğan ve ülkemizde denize dökülen en uzun nehirdir. Manavgat çayı, bir şelale yaptıktan sonra Akdeniz’e dökülür. Muson yağmurları genellikle Hint Okyanusunda görülür.

2) Yalnız kalsanda doğru olduğuna inandığın yoldan dönmeyeceksin. Gelecek de seni bu kararlılığın yükseltecektir. Karşına bir sorun çıkarsa, bu sorunda amma zormuş, demeyeceksin. Her şeye rağmen direnecek, bakış açını genişleticek, karşıdakine anlayış gösterceksin. Önce kaybetmeyi öğreniceksin. Bir kere daha kaybet te, vazgeçmeden denemenin tadına var, sonra başarının peşini nasılda bırakmadığını gör.

3) Sinop’da mı karşılaştım onunla yoksa Paris’demi hatırlamıyorum. Onu anımsıyamadığımı da birtürlü söyliyemedim. Ne yapcağımı şaşırdım vallahi.

4) Öyle anlaşılıyorki bu konuyu tatlıya bağlayamıycaz. Madem ki kararlarına bu denli bağlısın, bari Meralinkileri de hesaba kat ve birkez daha düşün.

NOKTALAMA İŞARETLERİ Aşağıdaki paragraflarda kullanılması gereken noktalama işaretleri boş

bırakılmıştır. Doğru işaretleri siz yerleştirin. 

1) Ben hiç sevmem kış mevsimini Tadım kaçar sıkılırım Sanki yazın yasını tutarım bir daha hiç gelmeyecekmiş gibi Sabahları pencereden bakmak istemez canım Yaz günlerinin engin denizini uçsuz bucaksız mavi göklerini yüzünü hiç çekinmeden gösteren sarı sapsarı güneşini göremem

2) Eve döndük Anakaradakilere birkaç güzel şey de aldık ama benim keyfim iyice kaçmıştı Büyük dayının Adanayı sevdin mi beğendin mi gibi sorularını sıradan cevaplar ererek savuşturduğunu biliyorum

3) Bir sabah annem Hadi seninle çarşıya gidelim dedi İster misin İşte o çarşıyı önünden geçtiğimiz dükkanları mağazaları satıcıları da anımsıyorum Camları yere kadar inmiş büyük bir mağazanın önünden geçiyorduk Annem durdu ve vitrinde müşteriye sunulan eşyayı seyretmeye başladı Ben de öyle

Buranın adı ne diye sordum anneme Annem sanki bana Orozdibak dedi gibi geliyor Böyle kalmış aklımda nasıl kalmışsa Neyin bozmasıysa  

YAZIM YANLIŞLARIAşağıdaki paragraflarda yapılan yazım yanlışlarının doğru yazılmış hali verilmiştir. Yanlış yazımları doğrularıyla karşılaştırarak dikkatle inceleyin ve sebebini açıklayın.1) Ağrı Dağı yurdumuzun en yüksek dağı olmakla birlikte Kızılırmak da ülkemizden

doğan ve ülkemizde denize dökülen en uzun nehirdir. Manavgat Çayı, bir şelale yaptıktan sonra Akdeniz’e dökülür. Muson yağmurları genellikle Hint Okyanusunda görülür.

2) Yalnız kalsan da doğru olduğuna inandığın yoldan dönmeyeceksin. Gelecek de seni bu kararlılığın yükseltecektir. Karşına bir sorun çıkarsa, bu sorunda amma zormuş, demeyeceksin. Her şeye rağmen direnecek, bakış açını genişletecek, karşıdakine anlayış göstereceksin. Önce kaybetmeyi öğreneceksin. Bir kere daha kaybet de, vazgeçmeden denemenin tadına var, sonra başarının peşini nasılda bırakmadığını gör.3) Sinop’ta mı karşılaştım onunla yoksa Paris’te mi hatırlamıyorum. Onu anımsayamadığımı da bir türlü söyleyemedim. Ne yapacağımı şaşırdım vallahi.4) Öyle anlaşılıyor ki bu konuyu tatlıya bağlayamayacağız. Mademki kararlarına bu denli bağlısın, bari Meralinkileri de hesaba kat ve bir kez daha düşün.

NOKTALAMA İŞARETLERİAşağıdaki paragraflarda kullanılması gereken noktalama işaretleri dikkat çekmek için parantez içinde gösterilmiştir.

1) Ben hiç sevmem kış mevsimini(.) Tadım kaçar (,) sıkılırım(.) Sanki yazın yasını tutarım(,) bir daha hiç gelmeyecekmiş gibi(...) Sabahları pencereden bakmak istemez canım(.) Yaz günlerinin engin denizini (,)uçsuz bucaksız mavi göklerini(,) yüzünü hiç çekinmeden gösteren sarı sapsarı güneşini göremem(...)2) (...) Eve dödük (.)Anakara(’)dakilere birkaç güzel şey de aldık (;)ama benim keyfim iyice kaçmıştı(.) Büyük dayının (“)Adana(‘)yı sevdin mi(,) beğendin mi(?)(”) gibi sorularını sıradan cevaplar ererek savuşturduğunu biliyorum(.)

3) Bir sabah annem (:)(“)Hadi seninle çarşıya gidelim(.) (”)dedi(.) (“)İster misin(?)(”) İşte o çarşıyı(,) önünden geçtiğimiz dükkanları(,) mağazaları(,) satıcıları da anımsıyorum(:) Camları yere kadar inmiş büyük bir mağazanın önünden geçiyorduk (.)Annem durdu ve vitrinde müşteriye sunulan eşyayı seyretmeye başladı (.)Ben de öyle(.)

(“)Buranın adı ne(?)(”) diye sordum anneme (.)Annem sanki bana(“) Orozdibak(”) dedi gibi geliyor(.) Böyle kalmış aklımda(,) nasıl kalmışsa(.) Neyin bozmasıysa(...)

TEMA SONU TESTİ

 11 Eylül 2011Bugün okuldaki ilk günümdü. Sınıfa girerken o kadar heyecanlıydım ki neredeyse kalbim duracaktı. Öğretmenlerin ve arkadaşlarımın yardımları sayesinde ilk günümü hiç zorlanmadan geçirdim. Yarını iple çekiyorum.Yukarıdaki parça hangi yazı türüne örnek olabilir?A) Anı                                           B) GünlükC) Otobiyografi                          D) Deneme

Türk güreşinin en büyük şampiyonlarından Yaşar Doğu, 8 Ocak 1961′de kalp krizi sonucu Ankara’da vefat etmiştir. 1915 yılında Samsun’un Kavak ilçesine bağlı Karlı köyünde doğan Yaşar Doğu, güreşe on altı yaşında başlayıp 1940′ta Balkan; 1946, 1947, 1949’da Avrupa; 1948′de olimpiyat ve 1951′de de dünya şampiyonluklarını kazanmıştı. Yaptığı kırk yedi millî maçın otuz üçünü tuşla olmak üzere kırk altısını kazandı. Sadece, 1939′da sayı ile bir yenilgisi vardır.Yukarıdaki parça aşağıdaki edebî türlerden hangisine aittir?A) Hatıra                                    B) BiyografiC) Otobiyografi                      D) Günlük

Bir gün Atatürk, yaveri ve ben bahçede dolaşıyorduk. Çok ihtiyar ve geniş bir ağaç, Ata’nın geçeceği yolu kapatıyordu. Ağacın bir yanında dik bir sırt, diğer yanında suyu çekilmiş bir havuz vardı. Ata, havuz tarafındaki kısma yaslanarak karşıya geçti.Derhal atıldım:- Emrederseniz derhal keselim Paşam!Bir an yüzüme baktı, sonra Ulu Önder şöyle dedi:- Sen hayatında böyle bir ağaç yetiştirdin mi ki keseceksin!Yukarıdaki parça hangi yazı türünden alınmış olabilir?A) Biyografi                           B) MasalC) Günlük                             D) Anı

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikilemelerin yazımında yanlışlık yapılmıştır?A) Savcı, suçluya peş peşe sorular sordu.B) Patika yolda ağır aksak ilerliyorduk.C) Gazete yalan yanlış haberlerle doluydu.D) Dağ köyüne eğri büğrü yollardan geçerek vardık.

"Çember biçiminde sıralanan dağlar, gün doğarken basamak basamak yükseliyordu. cümlesinde aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı yoktur?

A) Ne ? B) Nasıl ? C) Nerede ? D) Ne zaman ? "Bir gün bu delikten bir tarla faresi çıktı."cümlesinde aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı yoktur?

A) Ne zaman ? B) Ne ? C) Neyi ? D) Nereden ?

Avcılar, kuş sesleriyle erkenden uyanmışlardı.Bu cümlede aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı yoktur? A) Kimler ? B) Ne zaman ? C) Neyi ? D) Ne ile ?

Verdiğin sözleri ne çabuk unuttun!Bu cümlenin öznesi aşağıdakilerden hangisidir? A) Verdiğin sözleri B) Ne çabuk C) Sözleri D) Sen Aşağıdaki cümlelerden hangisinin öznesi gizlidir? A) Herkes annesini sever. B) Yarın okulda piyes seyredeceğiz. C) Bahçede amcamlar kiraz topladılar. D) Irmak kıyısında kardeşim sizi görmüş. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “nasıl” sorusunun cevabı vardır? A) Bu işi akşama bitirmesi gerekiyordu. B) Bundan sonra buraya gelmesin. C) Yorgun olduğundan işine gitmedi. D) Babasına gülümseyerek sordu.