Upload
yagmur-ceyhan
View
2.151
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
ÜNİTE ITÜRKLERDE DEVLET TEŞKİLATI
İslamiyet öncesi Türklerde Devlete il (el) denirdi.
İl budunların birleşmesiyle oluşurdu.
Türk Devletlerinde keyfi bir yönetim anlayışı uygulanmamış,devlet töreye göre yönetilmiştir.
İLK TÜRK DEVLERİNDE DEVLET ANLAYIŞI
A)BAĞIMSIZLIK:Oluşmasında bozkır kültürünün etkisi büyüktür.
B)HALK:Devlet halk içindir anlayışı egemendir.
Sosyal eşitlik anlayışı doğrultusunda halk sınıflara ayrılmamıştır.
C)ÜLKE(YURT):
D)TEŞKİLATÇILIK:
TÜRKLERDE DEVLETİN UNSURLARI
Not:Türkler boylar halinde örgütlenmişlerdir.
Türklerde boy beyinin görevleri:
1-Boya ait bölgeleri idare etmek
2-Göçlerde boyun düzenini sağlamak
3-Diğer boylarla ilişkileri düzenlemek
4-Boyun güvenliğini sağlamak
Türklerde ordu-millet anlayışı yaygındır.Bu bağlamda Hazarlar hariç Türklerde ücretli askerler yoktur.
Türlerde ilk düzenli ordu Mete Han tarafından kurulmuştur.
Ordu tümen-tabur-bölük-takım şeklinde bölünmüştür.
TÜRKLERDE ORDU
Ordunun temeli süvarilere dayanır.
Kağan ordunun başında savaşlara katılır,hanedan mensupları da orduda görev alırdı.
Ordu merkez-sağ-sol olarak bölümlere ayrılır.
Sınır boylarında bulunan ve doğrudan kağana bağlı birliklerin başındaki komutanlara şad denir.
TÜRKLERDE ORDU
Göktürklerde kağanı koruyan özel muhafız birliklerine böri(kurt)denir.
Savaş sırasında düşmanın durumunu öğrenmekle görevli birliklere yelme denir.
Türk orduları yakın dövüşte mızrak,kargı,kılıç,süngü,kalkan,tolga,zırh kullanırlardı.
TÜRKLERDE ORDU
At savaşların en önemli unsurudur.
Stratejik yerleri kontrol altına almak amacıyla gözetleme kuleleri yapmışlardır.
Türk birliklerinin en fazla kullandığı taktik;
Sahte ricat-turan taktiği-kurt kapanıdır.
Türk orduları dünyada birçok devleti askeri bakımdan etkilemişlerdir.Örneğin;
1-Roma ordusunda onlu sistem uygulanmıştır.
2-Batı’da ceket ve pantolon giyilmiştir.
3-Çinliler süvari birlikleri kurmuşlardır.
4-Çin ve Avrupa et konservesini öğrenmiştir.
1-KAĞAN: Kağanın Tanrı tarafından görevlendirildiğine inanılmış ve kut,ülüş,küç yetkileriyle donatılmıştır.
Sosyolojide kaynağı Tanrı olan iktidar tipine karizmatik iktidar denir.
Türklerde iktidar hiçbir zaman Tanrı-Kral anlayışında olmamıştır.
TÜRKLERDE DEVLET YÖNETİMİ
Kesin bir kural olmasa da baş hatunun oğlu kağan diğerleri şad olurdu.
Kut anlayışı sürekli taht kavgalarına sebep olmuştur.
Hükümdarlar kağan,han,şanyü,idikut,il-teber,yabgu unvanlarını kullanmışlardır.
Hükümdarlık sembolleri:otağ(çadır),tuğ(sancak), (taht),davul,kotuz(sorguç),kur(kemer),kılıç,yay,kama,kamçı(berge)
Hükümdarın görevleri:
1- Bütün toplulukları bir çatı altında toplamak
2 -Töreyi uygulamak
3- Ekonomik refahı sağlamak
4- Elçi göndermek/kabul etmek
5- Savaşa karar vermek,orduya komuta etmek
6- Devlet memurlarını tayin etmek
7- Dünya hakimiyetini sağlamak
İkili teşkilat: Kağan doğuda(sol) batıda(sağ)yabgu otururdu.
Hatun: Kendilerine ait tahtları vardır ve elçi kabul edebilirler.Sarayları ve orduları vardır.
Tigin: Hükümdar çocuklarına verilen isimdir.önemli kademelerde çalışırlar.
İlk Türk devletlerinde diğer yöneticiler:
ilteber(erkin):Yüksek devlet memuru
kül erkin: Oğuzlarda hükümdar
tarkan\buyruk: bakan-komutan
inanç\inal\ataman:Tigin eğitmeni
tudun:vergi memuru
tutuk: askeri vali
bitikçi: katip
Emçi\otacı: tabip
Sübaşı: ordu komutanı
agıçı: hazinedar
tamgacı(tuğracı): mühürdar
2)HÜKÜMET(AYUKI): Günümüzdeki bakanlar kuruluna benzemektedir.
Ayukının başında aygucı(üge) denilen bir yönetici bulunur.
Ayukı üyelerine buyruk denir.
3)KURULTAY: Bu teşkilatın diğer ismi toy/kengeş’tir.
Toylarda devlet işleri görüşülür ve sonlarında şölenler yapılırdı.
Her boyun halkın katılımıyla belirlenen bir küçük kurultayı vardır.
Büyük kurultaya kağan başkanlık yapardı.Eğer kağan yoksa aygucı (vezir) başkanlık yapardı.
Kurultay üyelerine toygun denirdi.
Büyük kurultaylarda orun ve ülüş törelerine göre kimin nereye oturacağı bellidir.
KAĞAN
sağ sol
vezir memleketin ileri gelenleri
bey memurlar
komutan
Kurultay sene başı,ilkbahar ve sonbahar olmak üzere 3 defa toplanır.
İlkbaharda yapılan ikinci toplantı bağlılık kurultayıdır.
Sonbaharda yapılan kurultay savaş ve sayım kurultayıydı.
Avrupa Hunları Seçkinler meclisi
Tabgaç Devleti Nazırlar meclisi
Hazar Hakanlığı İhtiyarlar meclisi
Peçenekler Komenton
Tuna Bulgar Devleti Millet meclisi
Diğer Türk devletlerindeki meclisler
İLK TÜRK DEVLETLERİ TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ
Ülkenin töreye uygun olarak adaletle yönetilmesi
İslam hukuku da eklenerek devam etti
Devlet halk içindir anlayışı Devam etti
Türk cihan hakimiyeti anlayışı İslamiyet’teki cihat anlayışıyla birleşti.
TÜRK İSLAM DEVLETLERİNDE DEVLET TEŞKİLATI
HÜKÜMDAR: Kut inancı İslamiyet’in kabulüyle Allah’ın takdir ve nasibi olarak yorumlanmıştır.
Türk-İslam devletlerinde ‘’ülke hanedanın ortak malıdır’’anlayışı devam etmiştir.
Hükümdarlar yasama,yürütme(icra),yargı yetkilerini kendinde toplamıştır.
Hükümdarlık alametlerinde bazı değişimler olmuştur.
(hutbe,tıraz(elbise),hilat(tırazla beraber gönderilen eşyalar))İslamiyet’le beraber sultan unvanı da kullanılmaya başlanmıştır.
MERKEZ TEŞKİLATI
SARAY: Harem,selamlık ve enderun olarak ayrılır.
Karahanlılarda kapu,Selçuklularda dergah ya da bargah adıyla anılmıştır.
En önemli saray görevlisi haciptir.
Haciplerin Karahanlılarda başında tayangu,Selçuklularda büyük hacip bulunurdu.
Hacip halk ve divanlar arasındaki iletişimi sağlar.
Hares emiri Devlete isyan edenleri cezalandırır
Vekil-i hass Saraya ait bütün işler
silahdar Hükümdarın silahlarıyla ilgilenir
abdar Hükümdarın temizliğiyle ilgilenir
çaşnıgir Hükümdarın yiyecekleriyle ilgilenir
camedar Hükümdarın kıyafetleriyle ilgilenir
candar Sarayı korur
alemdar Bayrak ve sancakları korur
Emir-i şikar Av işleriyle ilgilenir
şarabdar İçeceklerle ilgilenir
Emir-i ahur Atlarla ilgilenir
hansalar aşçıbaşı
Diğer saray görevlileri
HÜKÜMET: Vezir Karahanlılarda yuğruş, Gaznelilerde hace-i buzurg ünvanını taşırdı.
Türk-İslam Devletlerinde eyaletler vali ya da hanedan üyeleri tarafından yönetilmiştir.
Reis adı verilen ve merkezden gönderilen kişiler mülki amire yardımcı olurlar.
Belediye işleri muhtesipler tarafından yürütülürdü.
Şehirlerdeki mülki amire amid denirdi.
Özellikle Gaznelilerde berid adı verilen posta teşkilatı merkezle haberleşmeyi sağlamıştır.
Türkiye Selçuklularındaki yönetimde eyaletler subaşı ,hanedan üyelerinin yönetimindeki eyaletlerde melikler tarafından yönetilirlerdi.
Meliklerin yönetimi için atabeyler görevlendirilmiştir.
TAŞRA TEŞKİLATI
Türk-İslam Devletlerinde orduda daha önceki devletlerden farklı olarak gulam ve ikta sistemi uygulanmıştır.
Ayrıca orduda mancınıkçılar,neftçiler,lağımcılar bulunmaktadır.
ORDU TEŞKİLATI
Osmanlı kültür ve medeniyetinin oluşmasında:
1-Orta Asya Türk gelenekleri
2-İslami değerler
3-Egemenlik kurulan bölgelerin özellikleri
etkili olmuştur.
Türk-İslam devletlerindeki adil yönetim anlayışı devleti ebet müddet,nizamı alem,kanunu kadim olarak devam etmiştir.
OSMANLI KLASİK DÖNEM DEVLET TEŞKİLATI
hükümdar saray
divanı hümayun
Hükümdar: Osmanlı hükümdarları bey ,gazi,hüdavendigar,sultan,han,padişah ve halife gibi unvanlar almışlardır.
Padişahın erkek çocuklarına şehzade denir,şehzade sancağa çıktığında çelebi sultan unvanı alırdı.
Eğitmenlere lala denirdi.
MERKEZ TEŞKİLATI
Padişah Yönetim anlayışı
I. Murat’a kadar Ülke hanedanın ortak malıdır
I. Murat Ülke padişah ve oğullarınındır
Fatih Sultan Mehmet Kardeş katli yasal
III. Mehmet Şehzadelerin sancağa çıkması yasaklandı
I. Ahmet Ekber ve erşet
Saray: Saray enderun,birun ve harem olarak 3’e ayrılır
Birun bölümünde dış hizmetlere bakan göevliler bulunurdu.Kubbealtı ve arz odası birun bölümündedir.
Enderun bölümünde saray okulu bulunurdu.
İstanbul’un yönetimi
Şehrin düzeni:sadrazam
Mülki amir:taht kadısı
Asayiş:yeniçeri ağası
Belediye işleri:şehremini
İmar işleri:mimar başı
Çarşı Pazar:muhtesip
YÖNETİM BİRİMİ
YÖNETİCİ GÜVENLİK İŞLERİ
ADLİYE İŞLERİ
eyalet Beylerbeyi Subaşı Kadı
sancak Sancak beyi Subaşı Kadı
kaza Kadı Subaşı Kadı
köy Köy kethüdası Yiğit başı Kadı naibi
OSMANLI TAŞRA TEŞKİLATI
Eyaletleri yöneten beylerbeyi paşa sancağında otururdu.
Eyaletlerde hazineye ait işler mal defterdarı,zeamet işleri tımar kethüdası,tımar işleri de tımar defterdarı tarafından yönetilirdi.
Kazalar kadılar tarafından yönetilirdi.Kadıların başlıca görevleri
I. Vergileri merkeze göndermek
II. Belediye hizmetlerini yapmak
III. Halk ve divan arasındaki bağlantıyı sağlamak
IV. noter işlerini yapmak
V. Mahkemeye gelen davalara bakmak
. Muhtesip:Pazar işleri
. Kapan eminleri:tartılardan sorumlu
. Gümrük ve bac eminleri
SALYANELİ SALYANESİZ İMTİYAZLI
Yemen,Habeş, Anadolu,Karaman Hicaz
Mısır,Tunus, Sivas,Erzurum, Kırım
Trablusgarp Musul,Bağdat Erdel
Cezayir Rumeli,Budin Eflak
Bosna Boğdan
EYALET ÇEŞİTLERİ
Ayrıca eyalet ordusunda şu birlikler bulunur;
Yörükler:konargöçerlerin oluşturduğu birliklerdir
Gönüllüler:şehir ve kasabaları korurlar.
Deliler:sınır boylarını koruyan hafif süvari birlikleridir.
Sakalar:su ihtiyacını karşılayan askerlerdir.
Beşliler:her 5 haneden alınan erkeklerle oluşturulur.
Yaya ve müsellemler:ordunun ilerlemesini kolaylaştırır.
Komutan Kaptan-ı derya
Askerleri Levent
Gemileri Çektiri,Karamürsel,Kalite,Kadırga,Mavna
Tersaneler Karamürsel,Edincik,Gelibolu,Haliç,İzmit,Sinop,Rusçuk,Basra,Süveyş
Önemli kaptanlar Salih Reis,Piri Reis ,Seydi Ali Reis,Murat Reis,Turgut Reis
Barbaros,Piyale Paşa
Donanma
Donanma Orhan Bey döneminde Karesioğulları Beyliği’nin alınmasıyla kurulmuştur.
Çelebi Mehmet döneminde ilk deniz Savaşı’nı yapmış ve bu savaşı Venedikliler kazanmıştır.
Bu savaşta donanmaya Çalı Bey komuta etmiştir.
17 VE 18 YÜZYILLARDA MEYDANA GELEN DEĞİŞİMLER:
Divanı hümayunun etkinliği zamanla azalmış ve Fatih döneminde divan başkanlığı sadrazama bırakılmıştır.
Divan toplantıları 16. yy’da haftada 4 güne, 17. yy’da haftada iki güne düşmüştür. 18.yy’da divan toplantıları 3 ayda bir yapılmaya başlanmıştır.
Divan toplantıları bir süre sonra sadrazamın konağında ikindi divanı adıyla toplanmaya başladı.
TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI DEVLET TEŞKİLATI
Sadrazam konağına bab-ı ali denmeye başlandı
Kalemiye sınıfı hademe-i bab-ı ali ismini aldı
Diplomatik ilişkilerin önemini arttırmasıyla reisülküttap önem kazandı.
Taşra teşkilatında devletin elindeki iltizam topraklarını malikane sistemine geçirmesiyle mültezimler kuvvetlenmiş ve ayanlık ortaya çıkmıştır.
Ayanlık bazı bölgelerde mütesellimlik,voyvodalık ya da muhassıllık halini almıştır.
Devlet esham uygulamasıyla iç borçlanmaya gitti.
2. Mahmut döneminde ayanlarla Sened-i İttifak imzalandı.
Yeniçeri Ocağı kaldırıldı ve yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ocağı kuruldu.
Genelkurmayın çekirdeği olan Bab-ı Ali seraskerliği kuruldu
Divan-ı Hümayun kaldırılmış yerine nazırlıklar kurulmuştur.
19.YY ISLAHATLARI
Eski Düzen Yeni Düzenleme Günümüzdeki Karşılığı
Divanı Hümayun Heyet-i Vükela Bakanlar kurulu
Sadrazamlık Başvekalet Başbakanlık
Reisülküttap Hariciye nezareti Dışişleri bakanlığı
Sadaret kethüdası Dahliye nezareti İçişleri bakanlığı
Darphane hazinesi Maliye nezareti Maliye bakanlığı
Vakıflar Evkafı hümayun Vakıflar genel müdürlüğü
Şeyhülislamlık Babımeşihat dairesi Diyanet işleri başkanlığı
Abdülmecit döneminde ilan edilen ve Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlanan fermandır.
Bu dönemde sadrazamlık makamı eski haline çevrildi.
TANZİMAT DÖNEMİ
2. Mahmut dönemi meclisleri
Dar-ı Şurayı Askeri Askeri
Meclisi Ahkam-ı Adliye Adalet
Dar-ı Şurayı Babıali Yönetim
Meclis-i Valay-ı Ahkam-ı Adliye
Meclis-i Ali-i Tanzimat
Divan-ı Ahkam-ı Adliye (yargıtay)
Şura-yı devlet(Danıştay)
Tanzimat Dönemi Meclisleri
Yönetim birimi
Eyalet Sancak Kaza Köy
Yöneticiler Müşir Kaymakam Kaza müdürü Muhtar
Meclisler Eyalet meclisi Sancak meclisi
Osmanlı Taşra Teşkilatı(1840)
Yönetim birimi
Eyalet Sancak Kaza Nahiye Köy
Yöneticiler ve
görevliler
Vali,defterdar,defterdar nazırı,katip
ler
1871 mutasarrıf,kaymakam,
mal müdürü,nü
fus müdürü,kat
ipler
1871 kaymakam,
kaza müdürü,kat
ipler
1871 nahiye müdürü
Muhtar
Meclisler Eyalet meclisi
Sancak meclisi
İhtiyar heyeti
Osmanlı Taşra Teşkilatı
1876 yılında 2. Abdülhamit döneminde Jön Türklerin çalışmaları sonucunda Birinci Meşrutiyet ilan edilmiştir.
Kanuni Esasi ilan edilerek anayasal sisteme geçilmiştir.
Osmanlı Parlamentosu Mebusan(halkın seçtiği kişiler) ve Ayan meclisi(padişahın atadıkları) olarak ikiye ayrılmıştır.
Seçimlere katılanlar mülk sahibi erkeklerdir.
Meclisin ilk toplantısı Dolmabahçe Sarayında yapılmıştır.
Mebusan Meclisi içinde azınlık temsilcileri de vardır .
Şurayı Devlet(danıştay): Hem kanun tasarılarını hazırlar hem de idari uyuşmazlıklara çözüm getirir.
Meşrutiyet Döneminde Devlet Teşkilatı
2. Meşrutiyet 1908 yılında 2. Abdülhamit tarafından İttihat ve Terakkinin çalışmalarıyla ilan edilmiştir.
Bu dönemde kurulan partiler;
Hürriyet ve İtilaf Fırkası
Ahrar Fırkası
Fedekaran-i Millet Cemiyeti
İttihad-i Muhammediye Fırkası
Osmanlı Demokrat Fırkası
Mu’tedil Hürriyetperveran Fırkası
Islahat-ı Esasiye-i Osmaniye Fırkası
Bu dönemde Meşrutiyete karşı 31 Mart isyanı çıkmış ve Hareket Ordusu tarafından bastırılmıştır.
Cumhuriyet Döneminde devlet yönetiminin temelleri kongreler döneminde atılmıştır.
TBMM’nin açılmasıyla beraber meclis hükümeti sistemi benimsenmiş ve Cumhuriyetin ilanı sonrası Kabine sistemine geçilmiştir.
Cumhuriyet döneminde çok partili hayata geçme çalışmaları yapılmış fakat başarılı olamamıştır.
Kadınlara 1930’da belediye,1933’de muhtarlık,1934’te de milletvekili seçimlerine katılma hakkı verilmiştir.