حلصا’’ : : ےک:دیپا:رکدہ:ازلاامت:اور:طلغ:ویمہفں:اک:ازاہل‘‘ ارباؼ:ربیلی’’و:‘‘ تیلک::ہنیئ

قح:و:دصاتق:: اہنیئ

)عم:حیحصت:و:ااضہف(

اتفیل:

وگرھک:وپری ونر:ادہلی

بسح:رفامشئ:

یتشچ :ومحمد:انیسحل

انرش:

وگرھک:وپر،:وییپ،اپابسؿ:تلم:یٹیمک:

2

وفحمظہلمج:وقحؼ:قحب:انرش:

قح:و:دصاتق اہنیئ:: : انؾ:اتکب

، : اتفیل رھک:وپری وگ:ونر:ادہلی

ومحمد:انیسحل:یتشچ : بسح:رفامشئ

ء2۱۰4امرچ،: : اوؽ ااشتع

ء2۱۰4ارپلی،: : دوؾ ااشتع

اپچن:زہار : دعتاد

اظنیم ونر : وپمکزگن

؍:روےیپ:8۱ : تمیق

:،:وگرھک:وپریٹیمک: تلم اپابسؿ : انرش

یضیف :ارٹ:رپسی،:وگرھک:وپر : عبطم

ےنلم:ےک:ےتپ۔۔۔۔ ۔۔۔۔

ااصنر:کب:ڈوپ،:وسؽ:النئ:رہماج:جنگ

ونری:اتکب:رھگ،:رپاتوؽ:ابزار،:رہماج:جنگ

ینس:کب:ڈوپ،:اجعم:دجسم:،:ڈپروہن،:یشک:رگن

دختم:قلخ:الربئریی،:رالئ:اکولین،اھکبؽ:روڈ،::انکس

،:یتسبمیسن:اڈیکیم،:دنکسر:وپر

3

اینپ:ابت

حیم من الر

ح بسم اہلل الر

: :ذمبہ:و:اتہک:الزؾ:ےہ یک:رعمتف:و:کلسماےنپذمبہ:رہ:املسمؿ:رپ وہ

:ایس:ےک:شیپ:رظن:ومالان:ںیم: کلسم:یک:روینش ارتخ:ابصمیح ::سیاینپ:زدنیگ:زگار:ےکس،

ہی:اتکب:اتفیل:یک۔:در:تقیقح:‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’ےن:اکی:اتکب:انبؾ:اصبح:

ذمبہ:و:کلسم:ےک:ابرے:ںیم:حیحص:رامنہیئ:رکےن:وایل:یھت۔:نکیل:ھچک:ایراؿ:ہتکن:داں:وج:

:اور:تہب:مک: :اس:اتکب:ےک:ردو:وجاب:ےک:درےپ:وہےئگ، اےس:ےنھجمس:ےس:اقرص:رےہ،

:::’’رعےص:ںیم: وریغہ:یئک:اتکںیب:رظنم:اعؾ:رپ:‘‘ ارباؼ:ربیلی:در:رد:ہنتف:دیلہ’’،:‘‘حلص:تیلک اہنیئ

ابصمیح :ےک:وجاب:ےک:انؾ:رپ‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’،:اؿ:ک :اتک ںں:ںیم:اںیئ

:رطح:رطح:یک:ازلاؾ:رتایش:اور:اتہبؿ:رطازی:ےک:العوہ:اجہعم:ارشہیف::اصبح:رپاور:ااسذتہ

رپ:دشدی:ےلمح:ےیک:ےئگ۔ارشہیف:

اک:اطمہعل:ایک:وت:اس:ںیم:ایسی:وکیئ:‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’انزیچ:ےن:بج:یلہپ:ابر:

یک:احتج:وہ۔:اور:ارگ:یسک:وک:اؿ:ےک:رظنےی:ےس:اافتؼ:ہن::و:وجابابت:رظن:ہن:ایئ:،:سج:ےک:رد

اھت:وت:اچےیہ:وت:ہی:اھت:ہک:اؿ:ےس:اوصتساب:راے:رکےت۔اور:ویطلغں:یک:اشنؿ:دیہ:رکےت۔:وخد:

ںیم: اصبح:ےن:ابراہ:اس:اک:ااہتشر:یھب:دای:ہک:یسک:یھب:رشیع:یطلغ:یک:وصرت:ںیم:ابصمیح ومالان:

:ح تت:اح ::و:روجع:ےک: ےی:رایر:وہں۔:نکیل:اؿ:ک :ےک:ابووجد:ھچک:ولوگں:ےن:یتسوتہب

اےئ۔:ارترکےن:یک:رغض:ےس:اس:یک:رطػ:وکیئ:وتہج:ہن:دی،:اور:ارتفا:رپدازی:رپ:

:ااھٹےنیک: :ملق :رہزگ :وت :وہات :اصبح:کت:دحمود :اعمہلم:رصػ:ابصمیح ارگ

وػ: یمل:ادارہ:اجہعم:ارشہیف:رپ:دشدی:ہن:یک:اجیت۔:نکیل:رب:ریغص:ےک:رعم:رضورت:وسحمس:

ابلکل:انمک :ہن:رہ:یئگ۔:وبجمرا:اس:ےلسلس:ںیم:رتنی:ےلمح:ےیک:ےئگ،:سج:یک:انب:رپ:اخومیش:

شیپ:دقیم:رکین:ڑپی۔

4

:’’زری:رظن:اتکب:در:تقیقح: :’’اک:یقیقحت:وجاب:ےہ،:اسھت:یہ:‘‘ حلص:تیلک اہنیئ

رپ:یھب:ھچک:وگتفگ:یک:یئگ:ےہ۔:ارادہ:وت:ہی:اھت::‘‘اظنلؾفیس:االالسؾ:یلع:اقمۃل:ا’’اور::‘‘ارباؼ:ربیلی

: حلص:تیلک:اک: ہک:رہ:اکی:اک:یلیصفت:رد:ایک:اجات،:رگم:اتکب:یک:اخضتم:ےن:وبجمر:ایک:ہک:اوال:اہنیئ

وجاب:دای:اجےئ؛:اس: ےی:ہک:اس:ےک:ومفل:ےن:اجہعم:ارشہیف:ےک:الخػ:ھچک:زایدہ:یہ:

اسجرت:ےباج:یک:ےہ۔::

ےہ؛:اس: ےی:ایس:ںیم:یک:اتدیئ:‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’وچں:ہک::راسہلہی:

اتکب:ےس:زایدہ:اافتسدہ:یک:وکشش:یک:یئگ:ےہ،:ہکلب:ابصمیح :اصبح:یک:اتکب:وک:اھجمسےن:یک:

ارتشاک:’’ ‘‘حلص:تیلک ’’‘‘ ربولیتی‘‘ ’’کلسم:ایلع:رضحت’’یعس:یک:یئگ:ےہ۔:اس:ںیم:

::‘‘اظنؾ:ارشہیف‘‘ ’’کلسم:الہ:تنس‘‘ ’’لمع :‘‘ :ارشہیفاجہعم’’اور ےک:قلعت:ےس:وریغہ

یلیصفت:وگتفگ:اور:اہنیئ:یک:طلغ:ایبوینں:اک:یقیقحت:رد:ےہ۔

حلص:: اقرنیئ:ےس:زگارش:ےہ:ہک:اس:اتکب:وک:ڑپےنھ:ےس:ےلہپ:اکی:ابر:اہنیئ

تیلک:اک:اطمہعل:رضور:رکںیل،:اتہک:ھجم:رپ:ہی:ازلاؾ:اعدئ:ہن:وہ:ہک:ںیم:ےن:اس:رطح:یک:لہپ:یک:

پ:اہنیئ:اک:اطمہعل:رکںی:ےگ:وت:ےھجم:اس:اعمےلم:ںیم:ذعمور:ںیھجمس:ےگ۔ےہ۔:انیقی:ارگ:ا

:دصقم:ںیہن، :ریما :رہزگ اس:ےک:ابووجد:یسک:ادارے:ای:تیصخش:یک:صیقنت،

ریمی:اس:رحتری:ےس:ارگ:یسک:اصبح:وک:فیلکت:یچنہپ:وہ:،:ای:اس:ںیم:وکیئ:رشیع:زغلش:رظن:

نشی:ںیم:اس:یک:التیف:یک:رہ:نکمم:وکشش:اےئ:وت:رباے:رکؾ:وفرا::علطم:رفامںیئ۔:ادنئہ:اڈی

یک:اجےئیگ۔:اؿ:اشء:اہلل:اعتیل۔:::طقف

: وگرھک:وپری ،ونر:ادہلی

:زنمؽ ،:اشہ:وپر،وگرھک:وپر،:وننتاقدری

5

حیم من الر

ح بسم اہلل الر

راض:کلسماہنیئ:

اینپ:اصتفین:ںیم::اامؾ:ادمح:راضےن: یمل:اقیقحتت:اور:ینف:دتاقیقت:ےک:وج:اومنؽ:ومیت’’

:یفنح:یک:وج: ولجہ:ارا:رفامےئںیہ،:اؿ:اک:ارتعاػ:ریغوں:وک:یھب:ےہ۔:ایس:رطح:دنی:فینح:اور:ہقف

الزواؽ:دخامت،:اامؾ:وموصػ:دقس:رسہ:ےن:ااجنؾ:دںی،:اؿ:ےک:ارتعاػ:رپ:یھبس:وبجمر:ںیہ۔:

ادےی:ںیہ ؏

ھ

سج:تمس:اےئگ:وہ،:ےکس:ب

یھب:ےہ۔:زربدتس:‘‘ بیع’’اےن:ںیم:اکی:نکیل:اؿ:امتؾ:انمبق:و:اضفلئ:ےک:زخ

:ےن:رفامای:ےہ:: :ریشازی بیع۔:ویہ:بیع،:ےسج:خیش:دعسی

ےتس ؏ ب یع رنہ:مشچب:دعاوت:زبرگ:رت:

یہی:ےہ:ہک:وہ:‘‘ بیع’’اؿ:اک:

اب:املسمں:اہلل:اہلل،:ابربنمہ:راؾ:راؾ ؏

:لک:ےک:اقلئ:ہن:ےھت۔:اؿ:ےک:اہیں:دویتس:اور:دینمش:اک :حلص : ہتخ:رظنہی:وموجد:واےل:ذمبہ

اھت۔وہ:رقاؿ:و:دحثی:اور:اابتع:اہمئ:رپ:یتخس:ےس:اقمئ:ےھت،:اوھنں:ےن:رقاؿ:رکمی:ےس:تبحم:

اامیؿ:و:ومنم:ےک:اسھت:دعاوت:رفکو:اکرف:اک:یھب:درس:ایل۔

:اپک:ےس: دوونں:یک:میلعت:‘‘ احلب يف اہلل والبغض يف اہلل’’دحثی

: قب:یھب: اھکی:ہک:رکاؾ:ےس:اوھنں:ےن:ہی: اح :یک۔:اہمئ:

‘‘روسؽ،:ےب:دعاوت:دانمشؿ:اں،:وصرت:ہن:دنبد۔: و تبحم:دخا:’’

۔):وتکمابت:اامؾ:رابین(‘‘درںی:اج:اصدؼ:اتس‘‘ وتال:ےب:ربتا:تسین:نکمم’’

6

: اس: ےی:اؿ:اک:ہجیتن :اامیؿ:ںیم:: :الہ :اگنہ :اور :وروسؽ، :دخا :اہجں:ابراگہ :ملق، رکف:و

وساہؿ:’’روسؽ:اور:ادعاے:دنی:و:تنس:ےک: ےی: و: اھت،:وںیہ:دانمشؿ:دخا:‘‘ ہمغن:دؽ:وناز’’اکی

:ومت’’اور:‘‘ روح ۔‘‘ایپؾ

یہی:یتہک:ےہ:لبلب::ابغ:انجں،:ہک:راض:یک:رطح:وکیئ:رحس:ایبں ؎

، مسق: ےھجم:وشیخ:عبط:راض::یک:: ںیہن:دنہ:ںیم:وافص:اشہ:دہی

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

ابر: ربؼ رجنخ::وخوخنار:،::: راض :ےہ::کلک:

ہن:رش::رکںی: ادعا:ےس:ہہک:دو:،:ریخ:انمںیئ:،

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

اوراؼ:اٹل:رک:دےیھکی،:رھپ:ہلصیف:ےئجیک:ہک:’’

ینک:ںیم:وپری:رجأت:و:تمہ:اک:اظمرہہ::: ہی:سک:اک:ملق:ےہ:سج:ےن:دباعت:و:افمدس:یک:خیب

ولہم:المئ:اک:وخػ:ےہ۔:ہن:داین:واولں:یک:انرایض:اک:ادنہشی۔:اےس:اےنپ:ومیل:یک:ایک:ےہ؟:ہن:وت:اےس:

راض:اکیف:ےہ۔

اک:فیک:و:رسور:ےہ،:اس: ےی:وہ:ہلصیف:رکات:ملسو هيلع هللا ىلص اس:یک:اوھکنں:ںیم:رشتعی:یفطصم:

ےہ:وت:قح:اور:الٹ:ےلصیف:رکات:ےہ۔:ہن:وت:اس:ںیم:ارفاط:ےہ:ہک:دبتع:وک:رشک۔:انگہ:وک:رفک۔:رکموہ:

،:ہہک:دے۔زنت :وک::

ی

ف

یہی:وک:اراؾ۔:ای:مک:از:مک:ریغصہ: ال:ارصار:وک:ہریبہ۔:

ہن:اس:ںیم:رفتطی:ےہ:ہک:رکموہ:ای:الخػ:اویل:وک:ریغ:رکموہ:و:بحتسم۔:دبتع:وک:تنس۔:

رکنم:وک:رعموػ۔:ای:اناجزئ:وک:اجزئ:ہہک:دے۔

رػ:ادتعاؽ۔ ادتعاؽ:ےہ،:اور:ص

‘‘و:ااسفد:ےس:اپک:وہیت:ےہ:یہی:و:ہ::االصح:ےہ:وج:اسفد’’

،:74،:و:ص::73،:و:ص::56و:ص:::55ص::ومہفل:::ومالان:سی:ارتخ:ابصمیح ،:)اامؾ:ادمح:راض:اور:رد:دباعت:و:رکنمات،:

ع:االالسیم،:ابمرک:وپر،:

مجمل

ء۔(۰985رقتبی:از::ومالان:دمحم:ادمح:ایمظع ،:ابصمیح ،:وبطمہع::ا

7

کلسم:ایلع:رضحت:ایک:ےہ؟

ےن:کلسم:ایلع:رضحت:ےک::حلص:تیلک:ےکومفل:ومولی:اسین:اعمل:ویساین اہنیئ:

:ہیلع:ارلہمح:اک: :لقن:ایک:ےہ:ہک:اکی:قلعت:ےس:ہیقف:تلم:یتفم:الجؽ:ادلنی:ادمح:ادجمی وتفی

کلسم:ایلع:’’دوی:دنبی:کلسم:اور:ومدودی:کلسم:ےس:اایتمز:ےک: ےی:وموجدہ:زامےن:ںیم:’’

دویدنبی:اور:ومدودی:کلسم:ےس:اایتمز:ےک:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ ںانل:رضوری:ےہ،:ینعی:‘‘ رضحت

۔:‘‘ ےی: ںال:اجات:ےہ

:ابلکل:درتس:ےہ،:املعے:ارشہیف:یھب:ایس: رضحت:ہیقف:تلم:ہیلع:ارلہمح:اک:وتفی

ء:ںیم:اشرح:اخبری:یتفم:رشفی:۰999ےک:اقلئ:ںیہ،:دےیھکیامانہہم:ارشہیف،:امشرہ:ارپلی:

اغیپؾ:راض،:رکف:و:دتریب:ربمن،:ارپلی:ات:یھب::ومفل:اہنیئ:ےن:اقحل:ہیلع:ارلہمح:اک:ومضمؿ۔:ےسج

: :ےس:2۱۱9وجؿ، :ء :بیجع:و:ےہ،:لقن:ایک‘‘ کلسم:ایلع:رضحت:ویکں’’ونعاؿہب اور

اک:،:اتپ:یہ:ںیہن:اتلچ:ےہ:ہک:یتفم:اصبح:ےک:ومضمؿ:رفامیئرغبی:ادناز:ںیم:ومضمؿ:یک:ادتبا:

:ااغز:اہکں:ےس:وہات:ےہ،:ےتھکلںیہ

دنچ:االصح:’’ؾ:راض:ااسمؽ:ےک:ونجری:ےک:ارشہیف:رپےچ:ںیم:اکی:ومضمؿ:ہب:ونعاؿ:دمری:اغیپ’’

۔:‘‘اپھچ:ےہ،:اخل‘‘ بلط:وگےش

ےک:ومضمؿ:ےس:ہی:ابت:ایعں:ےہ:ہک::ہیلع:ارلہمح::رہب:احؽ:اشرح:اخبری:

تقیقح:ںیم:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ ۔وکیئ:این:کلسم:اور:دنی:ںیہن‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’

تنس:و:امجتع:ےک:اس:رطہقی:رمہیض:و:وتمارہث:اک:انؾ:ےہ:وج:دہع:راستل:ےس:ےل:رک:اج:کت::وساد:امظع:الہ

‘‘اک:دصماؼ:ےہ۔‘‘ ما أنا علیہ و أصحاخل’’اور‘‘ وي اجلامعۃ’’وساد:امظع:اک:کلسم:ےہ،:وج:

:ہیلع:ارلہمح:اک:ومضمؿ:یھب:اس: رحب:اولعلؾ:رضحت:العہم:یتفم:دبعاانملؿ:ایمظع

وموضع:رپ:اشعئ:وہا۔

:ااتف::اصبح:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی ،:رباکیت ،:انمظ:سلجم:رشیع،:و:دصر:ہبعش روضی

ںیم:اس:ہلئسم:یک:تہب:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ےناینپ::اتکب:اجہعم:ارشہیف:ابمرک:وپر:

8

ھچک:اابتقاست:عم:ذحػ:و::ےسیہ:دؽ:نیشن:واضتح:رفامیئ:ےہ۔:مہ:ذلی:ںیم:ایس:اتکب:

اتکب:ںیم:رمق:رطاز:ںیہ: ہم:،:دقماصبحیتفم:رضحت:ںیہ۔::ااضہف:لقن:رکےت

:دہع:راستل:ںیم:اس:’’ :)ذمبہ:االسؾ( اور:‘‘ ما أنا علیہ و أصحاخل’’اک:اونیل:انؾ

ےس:اجان:اجات:ےہ۔:اور:رب:ریغص:دنہ:و:‘‘ وصیف:کلسم’’اھت۔:اور:اب:ھچک: الد:االسہیم:ںیم:ایس:وک:‘‘ اجلامعۃ’’

:الہ:ابلط:ےس:اایتم :اپک:ںیم:اکی:اخص:انمتبس:اور :وک :یک:وہج:ےس:اسا :االسیم: دئدئ کلسم:ایلع:’’ز

ما أنا ’’اک:ظفل::‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ےس:وموسؾ:ایک:ایگ۔:اب:اہیں:ےک:رعػ:و:االطصح:ںیم:‘‘ رضحت

(8)ص:۔:‘‘یک:رتمادػ:االطصح:ےہ‘‘ کلسم:الہ:تنس:و:امجتع’’اور:‘‘ علیہ و أصحاخل

وع:ےس؟کلسم:ایلع:رضحت:اک:قلعت: دئدئ:ےس:ےہ:ای:رف

ضحم:دنچ::‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’رگم:اس:ےک:اسھت:ہی:ابت:یھب:وحلمظ:رےہ:ہک:

اک::‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’رفویع،:یہقف:اسملئ:ااہتجدہی:اک:انؾ:ںیہن،:ہکلب:قح:ہی:ےہ:ہک:

قلعت:ابب: دئدئ:ےس:ےہ۔: دئدئ:و:رفوع:اک:االتخػ:الہ:ملع:رپ:یفخم:ںیہن،:الثم:الہ:تنس:و:

ارخی:یبن:ںیہ،:وج:اس:اک:ااکنر:رکے:ملسو هيلع هللا ىلص :ہدیقہ:ےہ:ہک:ر تم:اعمل:امجتع:اک:ہی:ہقفتم

:االسؾ:ےس:اخرج:اور:اپ:ےک:دعب:یسک:ےئن:یبن:یک:ادم:وک:نکمم:اتبےئ:وہ:اکرف:و:رمدت:اور:دارئہ

ن ﴿ےہ؛:ویکں:ہک:وہ:اتی:رقاہین::: سول اہلل و خاته النبی اور:ہب:رثکت:ااحدثی:﴾ولکن ر

ر:اامجع:اتم:اک:رکنم:ےہ۔:وبنہی:او

یک:ملسو هيلع هللا ىلص ایس:رطح:الہ:تنس:اک:اکی:ہدیقہ:ہی:یھب:ےہ:ہک:روسؽ:رگایم:واقر:

میظعت:و:وتریق:رفض:نیع:ےہ،:اور:اؿ:یک:اشؿ:ںیم:ادین:اتسگیخ:ااسنؿ:وک:رفکو:اردتاد:ےک:اغر:

ؿ: دئدئ:اک:قلعت:ابب: دئدئ:ےس:ےہ۔ا قیمع:ںیم:اچنہپ:دیتی:ےہ۔:

ںیم:زاکت:اک:ووجب:اور:دعؾ:ووجب۔:امء:نیتلق:یک:اور:وعروتں:ےک:زویرات:

اجنتس:و:اہطرت:اک:ہلئسم۔:عمج:نیب:االصلنیت:اک:وجاز،:اور:دعؾ:وجاز۔:انیم:ابرہجل:اور:انیم:

اک:قلعت:رفویع:اسملئ:ےس:ےہ۔:اؿ:ک :۔:اک:اابحتسب،:اور:دعؾ:اابحتسب: ابرسل

ےن:۔:دو: ہل:اپین:یک:اب:ارگ:وکیئ:اشیعف:اکلسمل:زویرات:ںیم:زاکت:وک:وابج:ہن:ام

9

دقمار:وک:ووقع:اجنتس:ےس:سجن:ہن:ےہک۔:دو:ووتقں:یک:امنزوک:عمج:رکایل:رکے،:اور:انیم:ابرہجل:

اک:اخمفل:رقار:دے:رک:امجتع:الہ:تنس::‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’رپ:اعلم:وہ۔:وت:ایک:اےس:

اگ؟:اس:رپ:ےس:اخرج:رک:دای:اجےئاگ؟:اےس:کلسم:زیبار:امان:اجےئاگ؟:اس:وک:دبیتع:اہک:اجےئ

:اجری:ایک:اجےئاگ؟: حلص:یلک:وہےن:اک:وتفی

دنچ:رفویع،:یہقف:زجایئت::‘‘کلسم:ایلع:رضحت’’ںیہن،:اور:رہ:زگ:ںیہن۔ویکں:ہک:

انؾ:ےہ: دئدئ:الہ:تنس:و:امجتع:اک۔::‘‘کلسم:ایلع:رضحت’’اک:انؾ:ںیہن،:ہکلب:

عم:ذحػ:وااضہف(:،)از:اافدات:کلسم:ایلع:رضحت

:ا :رفویع :ارگ :واسملئ:ںیم:االتخػ:اکانؾ :وت::‘‘کلسم:ایلع:رضحت’’اکحؾ وہات

:روضہی:ےک:رفویع:یہقف:اسملئ: امہرے:ااکرب:الہ:تنس:اور:وموجدہ:ایتفمؿ:رکاؾ،:اتفوی

ےس:رہ:زگ:االتخػ:ہن:رکےت۔:

ےسک:ںیہن:ولعمؾ:ہک:زماریم:ےک:اسھت:وقایل:یک:ااجزت۔:الحکل:ازیم:دواؤں:ےک:

ےک:دجسم:ںیم:امنز:ڑپےنھ:ےک:وتق:اامتجیع:الصۃ:و:السؾ:یک:اامعتسؽ:یک:ااجزت۔:ولوگں:

)اسیج:ہک:ۃیلک:اانبلت:االدجمہی،:وھگیس،:وریغہ:تہب:ےس:ااجزت۔:ڑلویکں:وک:اتکتب:یک:میلعت:یک:ااجزت۔:

:رواج:ےہ( :ےک: ےی:وفوٹ:وچنھکاےن:یک: اجاعمت:اانبلت:ںیم:اس:اک :اپوپسرٹ:وریغہ انشیتخ:اکرڈ،

ااجزت،:ح :وقفمد:ےک:وج:واس وادی م دی:ذعاب:ےہ،:ںیم:ووقػ:یک:ااجزت،:زوہج

:روضہی:ےک:ہب:اظرہ: :اور:ایس:رطح:تہب:ےس:اسملئ:وج:اتفوی ےی:خسف:اکنح:یک:ااجزت،

رصحی:اخمفل:ںیہ،:نکیل:ھچک:اسملئ:ںیم:امہرے:ااکرب:ےن:اور:ارثک:اسملئ:ںیم:وموجدہ:

اؿ:امتؾ:اسملئ:اک:ایتفمؿ:رکاؾ:ےن:اؿ:زیچوں:یک:ااجزت:رم تم:رفامیئ:ےہ؛:ویکں:ہک:

۔قلعت:رفوع:ےس:ےہ۔:ہی:اسملئ:ابب: دئدئ:ےس:قلعتم:ںیہن

:اصبح:یک:فینصت:کلسم:ایلع:رضحت:رضحت: یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی

ےس:ھچک:اور:اابتقاست:لقن:ےیک:اجےت:ںیہ۔:اںیھن:ہب:وغر:ڑپںیھ:اور:اےنپ:ذنہ:و:رکف:

ےک:درےچی:وھکںیل۔

۰۱

:ہی’’ :امیکل،:اشیعف،:یلبنح، :وج:یہقف،:یفنح، :امظع:الہ:تنس:ےک:رفویع:ذمابہ:ےس:ںیہ، :اچروں:وساد

ااہتجدی:اسملئ:ےس:قلعت:رےتھک:ںیہ۔:اس:رطح:ےک:اومر:ںیم:اےسی:االتخافت:یھب:دنبوں:رپ:اہلل:یک:ر تم:

ںیہ،:اور:داللئ:رشتعی:یک:اینبد:رپ:االتخػ:رکےن:واےلاہقفے:رکاؾ:رہب:احؽ:وثاب:ےک:قح:دار:وہےت:ںیہ۔

:،ےن:اراشد:رفامای::بج:احمکملسو هيلع هللا ىلص ےس:رواتی:ےہ:ہک:اہلل:ےک:روسؽ:ہ:رضحت:ا ں:رہری

ااہتجد:ےسمکح:،ااہتجد:ےس:وکیئ:مکح:اکنانل:اچےہ:اور:حیحص:ااہتجد:رکے،:وت:اس:ےک: ےی:دو:ارج:ںیہ۔:اور:بج:احمک:

اکحؾ،:/:اال۰58،::ص::۰)اجعم:رتذمی::ج:ےس:اطخ:وہاجےئ:وت:اس:ےک: ےی:اکی:ارج:ےہ۔:س:رشیع:اکنانل:اچےہ:اور:ا

،:سلجم:رباکت،:ارشہیف(:ئباب: ما جاء يف الؼايض، یصیب و خیط

اطخ:رپ:ںیہن،:ہکلب:ااہتجد:رپ:اتلم:ےہ:وج:ابعدت:ےہ،:اہں!:اطخ:ےک:ببس:وکیئ:انگہ:ذہم:ںیم::ارجرگم:ہی:

ػ:مکح:دعب:ےک:اہقفے:نیققحم:ےک:یہقف:،:رفیع:االتخ:ںیہن:اات،:اور:ہی:یھب:ااہتجد:و:ابعدت:یہ:اک:ضیف:ےہ۔:یہی

ےس:ےہ،:سج:اک:اخمفل،:اکرف:اور:شب::ہیاک:قلعت:اومر:ااقتعد‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’اک:یھب:وہان:اچےیہ۔:اور:

:ںیہ۔یہیاواقت:رمگاہ:اور:رمگاہ:رگ:وہات:ےہ۔:دنچ:رفویع:و:اانثتسیئ:اومر:ےک:وسا:امتؾ: دئدئ:ےک:ااکحؾ:

ےہ(‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’اج:)سج:یک:اکی:ریبعت:‘‘ کلسم:الہ:تنس:و:امجتع’’اچسیئ:ہی:ےہ:ہک:

ما أنا ’’ ےک:دہع:اپک:ےس:ےہ،:ویکں:ہک:ہی:رتامجین:ےہ:اراشد:راستلملسو هيلع هللا ىلص اک:ووجد:وضحر:دیس:اعمل:

۔::‘‘یک‘‘ اجلامعۃ يو و’’اور:‘‘ علیہ و أصحاخل

زمدی:رفامےت:ںیہ:

’’: :امظع:اک :اامجہیع:ںیم:وساد :رفویع:اابتع:الزؾ:ےہہی:تقیقح:واحض:رےہ:ہک: دئدئ:ہیعطق:، :اور ،

:امرتدیہی:اک:االتخػ:واحض:ےہ۔:ایس:رطح:یہقف:ااقتعد :و ایت:اک:اہجں:کت:وساؽ:ےہ:وت:اؿ:ںیم:یھب:ااشرعہ

ذمابہ:ارہعب:ںیم:اؿ:ےک:درایمؿ:ےبامشر:ااکحؾ:و:اسملئ:اور:وخد:اؿ:ےک:اوصؽ:ہقف:ںیم:تہب:ےس:االتخافت:

:اؿ:ےک:ذر ہع:لمع:وہاجات:ےہ۔ںیہ:وج:اتم:ےک: ےی:ر تم:ںیہ،:ویکں:ہک:تنس:وبنی:ےک:رہ:ولہپ:رپ

اؿ:االتخافت:ےک:ابووجد:ااشرعہ:و:امرتدیہی:اور:اانحػ:و:وشاعف:و:امہیکل:و:انحہلب:وچں:ہک: دئدئ:ہیعطق:،:

اور:الہ:اامجہیع:ںیم:دحتم:و:قفتم:ںیہ،:اس: ےی:ہی:ک :ےک:ک :وساد:امظع:الہ:تنس:و:امجتع:ںیم:اشلم،:

ؾ:ےک::املسمانؿ:الہ:تنس:ااقتعدی:رور:رپ:ایرعی:ای:امرتدیی،:ںیہ۔:اعمل:االستنس:یہ:ےک:اقبطت:و:اسمکل:

اور:ہقف:االسیم:ںیم:اہمئ:ذمابہ:ارہعب:ںیم:ےس:یسک:اکی:ےک:دلقم:ںیہ،:انچں:ہچ:ومعام:اانحػ:امرتدیی،:اور:

وشاعف:ایرعی:ںیہ۔

:ےہ،:یک:ریپوی:رکو۔:اس:ےس:رماد:ارثک:املسمونں:اک:ذمبہ‘‘ وساد:امظع’’رماقت:اافملحیت:ںیم:ےہ:::

رےہ:رفویع:اسملئ::ےسیج:وعرت:اک:دبؿ:‘‘ اوصؽ: دئدئ:ےسیج:اراکؿ:االسؾ:ںیم:ارثک:املسمونں:اک:ذمبہ’’ینعی:

۰۰

الثم:ووض:اک:وٹٹ:اجان،:وت:اس:ےک: ےی:اامجع:یک:احتج::]اامؾ:اشیعف:ہیلع:ارلہمح:ےک:زندکی[ای:اہل:انتلس:وھچےن:ےس:

ع:اجزئ:ےہ۔:اور:دنچ:اسملئ: دئدئ:ںیم:امرتدیہی:اور:ااشرعہ:ںیہن۔:ہکلب:اس:ںیم:دہتجمنی:ںیم:ےس:رہ:اکی:اک:اابت

ےک:درایمؿ:وج:االتخػ:ےہ،:وہ:اسملئ:تقیقح:ںیم:رفوع:ےس:ںیہ؛:ویکں:ہک:وہ:ینظ:اسملئ:ںیہ،:ااقتعدایت:

ےس:ںیہن:ںیہ،:نج:یک:اینبد:نیقی:رپ:وہیت:ےہ۔:اور:ضعب:نیققحم:ےن:رفامای:ہک:اؿ:دوونں:رگووہں:ےک:اسرے:

،:یقیقح:و:ونعمی:االتخافت:ےس:ںیہن،:ہکلب:ک :ےک:ک :یظفل:االتخافت:ےس:ںیہ۔االتخیف:اسملئ:

ا،:ریبوت(۰74،:دحثی::383،:ص::۰رماقۃ:اافملحیت،:ج:ہب:وحاہل:)

ی ۃملعل

،:دار:ابتکل:ا

ےس:یفنح،:امیکل،:اشیعف،:یلبنح:ذمابہ:یک:اچر:اشںیخ:ںیلکن،:نج:ےک:‘‘ کلسم:الہ:تنس’’ایس:

ںیم:اےئ۔:رفوع:اک:ہی:االتخػ:ابثع:ر تم:و:وثاب:ےہ،:اور:رتہب:رفوقں:اک:ابثع:اچر:رفویع:ذمابہ:ووجد:

اک:ومازہن:دورسے:ےس:ںیم:ےس:اکی:اوصؽ: دئدئ:ںیم:االتخػ:ابثع:الہتک:و:ذعاب:ےہ۔:اس: ےی:اؿ:

ںیہن:ایک:اج:اتکس،:ہن:یہ:رفوع:رپ: دئدئ:اک:مکح:اجری:ایک:اج:اتکس:ےہ،:دوونں:ںیم:الھک:رفؼ:ےہ۔

یھب:واحض:وہیئگ:ہک:اج:ےک:املعے:نیققحم:اور:اہقفے:دنی:نیتم:ےک:درایمؿ:ارگ:ںیہی:ےس:ہی:ابت:

یہقف:،:رفویع:ون:دیپا:اسملئ:ےک:ااکحؾ:ےک:ابرے::ںیم:داللئ:یک:اینبد:رپ:االتخػ:وہ:اجےئ:وت:اس:یک:وہج:ےس:وہ:

:وثاب:وت:وہ:ےتکس:ںیہ،:رگم:اؿ:رپ:ہی:ازلاؾ:اعدئ:رکان:ڑبی:ان:ااصنیف:وہیگ:ہک: کلسم:الہ:تنس:و:’’وہ:قحتسم:ارج:و

ےس:رحنمػ:ای:اس:ےک:اخمفل:وہےئگ۔۔۔:وجیھب:ینس:ےہ،:وہ:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ہب:ظفل:درگی:‘‘ امجتع

رپ:اگزمؿ:ےہ،:اور:وج:یھب:کلسم:ایلع:رضحت:رپ:اگزمؿ:ےہ،:وہ:ینس:حیحص:ادیقعلہ:ےہ۔‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’

:انگہ:اک:رمہ ب:وہاجےئ:وت:وہ:گ ہ:اگر:وت:ابرفلض:ارگ:وکیئ:صخش:اینپ:اشتم:سفن:ےس:اعمذ:اہلل:یسک:

ےس:اخرج:ںیہن:رقار:اپےئاگ۔‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ای::‘‘الہ:تنس:و:امجتع’’ےہ،:رگم:اس:یک:وہج:ےس:وہ:

رھپ:اہقف:ےک:درایمؿ:ارگ:رشیع:داللئ:یک:اینبد:رپ:یسک:ون:دیپا:ہلئسم:ںیم:ابرفلض:االتخػ:یھب:وہاجےئ:وت:

ےس:ےسیک:اخرج:رقار:دےی:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’:،:یلبنح:رپ:اکر:دنب:ںیہ،:وہ:الہ:تنس:،:ای:وہ،:ای:وج:ہقف:اشیعف،:امیکل

اجےتکس:ںیہ؟

اتؾ::ووضح :ہی:وت:وہ:اتکس:ےہ:ہک:مہف:دلیل:و:قیقحت:مکح:ںیم:ںیہک:یسک:ےس:زغلش:وہاجےئ،:وت:اےس:دعب

:واہقف:اک:ےہ،:اؿ:ےک:وسا:اور:وک:،:اخیط:ہہک:ےتکس:ںیہ،:رگم:ہی:قح:یھب:رصػ:اصبح:ریصبت:و:وتعس:االطع:املع

،:اصخلم(24ات:ص:::۰9،:ص::)کلسم:ایلع:رضحت:۔‘‘ہی:ہلصیف:رکےن:اک:قح:ںیہن

: :ہک :اابتقاست:ےس:الہ:مہف:رپ:وخب:واحض:وہایگ:وہاگ :ابال کلسم:ایلع:’’ذموکرہ

اک:قلعت:ابب: دئدئ:ےس:ےہ،:ہن:ابب:رفوع:ےس۔:رگم:اس:ےک:ابووجد:ارگ:وکیئ::‘‘ رضحت

۰2

یسک:ینس:حیحص:ادیقعلہ:اعمل:دنی:رپ:یسک:رفیع:ہلئسم:رفوع:اک:رفؼ:ہن:ھجمس:ےکس،:اور:ےب:احماباوصؽ:و:

:اس:ےک:ابرے:ںیم:ومالان: :ازلاؾ:رےھک:وت :انب:رک:کلسم:ےس:ارحناػ:اک ارتخ::سیوک:اینبد

ابصمیح :اصبح:اک:ہی:انہک:ایک:طلغ:ےہ؟:ہک:

ے:ےک:احلم،:ھچک:انسپافا د:ارفاد:ےن:یھبک:یھبک:ااسی:وسحمس:وہےن:اتگل:ےہ:ہک:ےباج:دشتد:ہکلب’’

مج

ق

:

:)رکف:و:ایخؽ(اینپ:اہجتل:و:امحتق:اور:اینپ:گنت:رظنی:اور:جک:رکفی:ےس:اےنپ:دؽ:و:دامغ:ںیم:وکیئ:ااسی:کلسم:

ت:و:اراشدات:وک:یھب:وہ:القئ:اانتع:اور:اقلب:لمع:ںیہن:ےتھجمس۔:اپؽ:راھک:ےہ:ہک:ااکرب:و:االسػ:الہ:تنس:یک:دہاای

۔‘‘ہن:بلصت:ولطمب:ےہ،:ہن:بصعت:ومحمد::ہی:رکف:و:لمع

وصاب:ددی:رپ:وھچڑ:دای:اجات:ےہ۔:ہلصیف:اقری:یک

ےسک:ےتہک:ںیہ؟:ربولیی

،:وضحراجنیشن: یتفم:امظع:دنہ:رضحت:العہم:یتفم:ارتخ:راض:اخں:اقدری،:روضی

:، :ےک:ومعق:رپ:ہکم:رکمہمء(:۰986؍:اتسگ:3۰)ےک:رفس:جح:و:زایرت:داتم:رباکمہت:ادقلہیس:ازرہی

ومالان:دمحم:اہشب:ادلنی:روضی:اصبح:اینپ:اتکب::،ںیم:رگاتفری:اک:واہعق:رحتری:رکےت:وہےئ

ںیم:رحتری:رکےت:ںیہ:‘‘ ایحت:اتج:ارشل ہع’’

۔۔۔دس:ےجب:رھپ:یس:۔:ایئ۔:ڈی۔:ےس:وگتفگ:وہیئ،:اس:ےن:ھجم:ےس:وپاھچ:ہک::دنہواتسؿ:ںیم:ےنتک:’’

دایین:وریغہ:دنچ:رفےق:انگےئ۔:اور:ںیم:ےن:واحض:ایک:ہک:اامؾ:ادمح:ےن:ہعیش:،:اق)وضحر:اتج:ارشل ہع(:رفےق:ںیہ؟:ںیم:

زجاء:اہلل:دعوہ،:رہق:ادلایؿ،:اوسلء:’’ھچ:راسےل:ںیم:راض:افلض:ربولیی:ےن:اقدایوینں:اک:رد:ایک:ےہ۔:اور:اؿ:ےک:رد:

:اور:اپ:وک:اتبای:ےہ:ہک::‘‘وااقعلب اقدایین:اکی::مہ:اور’’وریغہ:ےھکل:ںیہ۔:مہ:رپ:ھچک:ولگ:ہی:تمہت:اگلےت:ںیہ،

:‘‘ ںیہ۔ :ویہ:ولگ:ںیمہ:ہی:طلغ:ےہ۔ ےتہک:ںیہ۔:سج:ےس:ومہ:وہات:ےہ:ہک:‘‘ ربولیی’’اور

یسک:ےئن:ذمبہ:اک:انؾ:ےہ۔:ااسی:ںیہن:ےہ:ہکلب:مہ:الہ:تنس:و:امجتع:ںیہ۔‘‘ ربولیی’’

یس۔:ایئ۔:ڈی۔:ےک:وپےنھچ:رپ:ںیم:ےن:اتبای:ہک:

:یک:اینبد:ںیہن:ڈایل۔:ہکلب:اؿ:اک:ذمبہ:ویہ:اھت:وج:اامؾ:ادمح:راض:افلض:ربولیی:ےن:یسک:ےئن:ذمبہ’’

ہک:مہ:اےنپ:اپ:وک:الہ:اور:احصہب:و:اتنیعب:اور:رہ:زامےن:ےک:اصنیحل:اک:ذمبہ:ےہ۔:اور:ہی:ملسو هيلع هللا ىلص رساکر:یفطصم:

انہک:ہک:مہ:یسک:ےئن:ذمبہ:‘‘ ربولیی’’تنس:و:امجتع:ولہکاان:یہ:فا د:رکےت:ںیہ۔:اور:ںیمہ:اس:دصقم:ےس:

۰3

رگسکاؿ،:وسدارگاؿ،:ربیلی::58،:االسکم:ررسچ:رٹنیس،:42)ایحت:اتج:ارشل ہع:ص:: ۔‘‘:اتہبؿ:ےہےک:ریپو:ںیہ،:مہ:رپ

ھ(۰434رشفی،:عبط:دوؾ،:رفص:ارفظمل،:

’’: :ہہک:اکچ:وہں:ہک:: :ارگ:وکیئ:این:‘‘ ربولیی’’ںیم:ابراہ وکیئ:ذمبہ:ںیہن:ےہ۔:اور

(44،:43)ااضی،:ص::۔:‘‘ےہ:وت:ںیم:اس:ےس:ربی:وہں‘‘ ربولیی’’ذمبہ:انبؾ:

ارقار:انہم:ںیم:ریمے:اطمہبل:رپ:اس:ےن:ہی:ااضہف:ایک:ہک:

الہ:تنس:و:’’وکیئ:این:ذمبہ:ںیہن:ےہ۔:اور:مہ:ولگ:اےنپ:اپ:وک:‘‘ ربولیتی’’

(44)ااضی،:ص::‘‘ یہ:ولہکاان:فا د:رکےت:ںیہ۔‘‘ امجتع

اک:ااقعند:وہا،:سج:ںیم:رضحت:العہم:‘‘ اجحز:اکرفنسن’’:ںیم:ء:ںیم:اڈنیلگن۰985

:رضحت:العہم:یتفم:ارتخ:راض:اخؿ:ہلبق:اش :رضحت:العہم:اردش:ااقلدری، :ادمح:ونراین، ہ

،:رضحت:ومالان:رمق:ازلامں:اصبح:ابصمیح ،:اور:رضحت:ومالان:اشدہ:راض:یمیعن :وریغہ: اقدری

راہطب:اعمل:االسیم،:ہکم:’’رشکی:ےھت،:اس:اکرفنسن:ںیم:اکی:وجتزی:ہی:یھب:اپس:وہیئ:یھت:ہک:

۔و:اپک:اور:رباطہین:ےک:املعے:الہ:تنس:و:امجتع:وک:امندنئیگ:دی:اجےئ:ںیم:دنہ‘‘ رکمہم

:ایمں:ہلبق:رفامےت:ںیہ:: وضحر:ازرہی

یس۔:ایئ۔:ڈی۔:ےک:وپےنھچ:رپ:ںیم:ےن:اتبای:ہک::دنلؿ:ےک:اس:االجس:ںیم:’’

اسملئ:رپ:ابمہثح:ہن:وہا،:ہکلب:ااحتد:االسؾ:اور:میظنت:‘‘ ربولیتی’’سج:ںیم:ںیم:رشکی:اھت:انبؾ:

انیملسمل:رپ:اقترری:وہںیئ۔:اور:اس:ہسلج:اک:رخچ:واہں:ےک:ینس:املسمونں:ےن:ااھٹای:اور:اس:

ںیم:ہی:اطمہبل:ایک:ایگہک:

:اعمل:االسیم’’اامؾ:ادمحراض:افلض:ربولیی:ےک:ریپو،:الہ:تنس:و:امجتع:وک: ‘‘ راہطب

۔:یس۔:ںیم:امندنئیگ:دی:اجےئ۔:سج:رطح:دنوویں:وریغہ:وک:راہطب:ںیم:امندنئیگ:اح :ےہ

(44)ااضی،:ص:‘‘ ایئ۔:ڈی۔:ےک:وپےنھچ:رپ:ںیم:ےن:اتبای:ہک:ہی:وجتزی:ابافتؼ:راے:اپس:وہیئ:یھت

اس:ےس:دنچ:امہ:لبق:اپاتسکؿ:ےک:رفسےک:ومعق:رپ:انجب:ا ں:زادہ:اظنیم:ےن:اپ:

ےس:اکی:ارٹنووی:ایل:اھت۔دوراؿ:وگتفگ:دمحم:دصقی:اصبح:ےن:اپ:ےس:اکی:وساؽ:ایکہک:

۰4

ولگ:اےنپ:اپ:وک:ربولیی:ےتہک:ںیہ،:اور:ضعب:اےنپ:اپ:وک:دوی:دنبی::اپاتسکؿ:ںیم:ضعب’’

ےتہک:ںیہ۔:ایک:ہی:ایھچ:ابت:ےہ؟:

وکیئ:کلسم:ںیہن:ےہ۔:مہ:املسمؿ:ںیہ۔:الہ:تنس:و:‘‘ ربولیی’’اپ:ےن:رفامای::

‘‘امجتع:ںیہ۔

رکےت::وک:ارخی:یبن:امےتن:ںیہ۔:وضحر:ےک:احصہب:اک:ادبملسو هيلع هللا ىلص امہرا:کلسم:ہی:ےہ:ہک::مہ:وضحر:’’

اہلل:ےس:ہدیقت:رےتھک:ںیہ۔:ءںیہ۔:وضحر:ےکالہ:تیب:ےس:تبحم:رکےت:ںیہ۔:وضحر:یک:اتم:ےک:اوایل:

: ں:ہفینح:ےک:دلقم:ںیہ ںیہن:ےتہک۔:امہرے::‘‘ ربولیی’’۔:مہ:اےنپ:اپ:وک:ہقف:ںیم:مہ:اامؾ:امظع:ا

ء(۰986،:۰4: ارؾ،:الوہر،:امشرہ:رفوری،:ص:ے)امہ:انہم،:ایض‘‘ ےتہک:ںیہ۔:‘‘ربولیی:’’اخمفل:ںیمہ

حلص:تیلک:ایک:ےہ؟

۔:رقتةی:‘‘حلص:تیلک:اک:وہفمؾ ’’؍:رپ:اکی:رسیخ:اقمئ:یک::22ومفل:اہنیئ:ےن:ص::

یک:جک:یمہف:رپ:واحض:دلیل:ےہ،:سج:ںیم:ےب:اینبد::ومفل؍:احفصت:رپ:لمتشم:ہی:ومضمؿ:9،:8

ت:ےک:ےک:وفہات:و:رخااف:اؿ:نیئازلاامت:و:ااہتامت:ےک:وسا:وکیئ:یئن:ابت:ںیہن:ےہ۔:اقر

دنچ:ومنےن:المہظح:رفامںیئ،:رھپ:ا :وموضع:رپ:وگتفگ:یک:اجےئیگ۔

:ابصمیح :اصبح:ےک:ابرے:ںیم:ےتھکل:ںیہ:ارتخ:سیومالان:

رعافؿ:’’؍:احفصت:رپ:لمتشم:اتکہچب،:انبؾ:48رضحت:العہم:سی:ارتخ:ابصمیح :اصبح:اک:’’

۔۔۔:ؿ:ایخیل:اک:ا رہ:اہ :ےہاہنتی:ریغ:دیجنسہ،:ریغ:رم ںط:اور:فنصم:یک:رپاشی‘‘ ذمبہ:و:کلسم

اس:ںیم:ہن:وکیئ:دیہمت:ےہ،:ہن:دہتہی،:و:ااستنب:،:اور:ہن:یہ:ببس:اتفیل،:اس:اتکہچب:وک:رشوع:ےس:اریخ:

:اور:ایس:احؽ:ںیم:اس:ےک: :راہ:ےہ، :سب:ہی:وسحمس:وہاگ:ہک:ےنھکل:واےل:وک:وکیئ:دوڑا

ے

کت:ڑپھ:اجی

،:ای:رھپ:ہی:ہک:وسےت:ےس:وکیئ:ااچ ک:ادیار:وہا،:یسک:ذنہ:ںیم:وج:اات:اج:راہ:ےہ،:اےس:وہ:اتھکل:اج:راہ:ےہ

۔‘‘ےن:اہھت:ںیم:ملق:اکذغ:امھت:دای،:ےب:ایخیل:اور:ونغدیگ:ںیم:وہ:ھچک:ھکل:ایگ

اک:اطمہعل:ایک:وہاگ:اؿ:رپ:ہی:ابت:وخب::‘‘ رعافؿ:ذمبہ:وکلسم’’وھنجں:ےن:

فل:اک:ہی:رصبتہ:اصبح:ہلبق:یک:اتکب:ےک:ابرے:ںیم:وم:واحض:وہیئگ:وہیگ:ہک:العہم:ابصمیح

ریغ:دیجنسہ:و:ریغ:رم ںط:ےہ،:ای::‘‘رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’سک:دح:کت:درتس:ےہ؟:اور:

۰5

ومفل:جک:مہف:یہ:اےس:ےنھجمس:ےس:اقرص:ےہ؟

ریہ:ہی:ابت:ہک:اس:ںیم:دیہمت:و:دہتہی:اور:ااستنب:و:ببس:اتفیل:ںیہن:ےہ،:وت:ہی:

:ادارے:ےس:ابت:ومفل:ےک:لہج:رمبک:اک:اتپ:دے:ریہ:ےہ۔:ارے:انجب!:یسک:ینس

احص:ابتکل:دعب:اتکب:’’اپ:افرغ:الیصحتل:وت:ہن:وہےکس:ہک:اس:وک:ھجمس:ںیکس۔:اشدی:اپ:ےن:

اک:انؾ:رضور:انس:وہاگ!:ےلہپ:ہی:اتکب:سلجم:رباکت:ارشہیف:ابمرک:وپر:ےس::‘‘ ااخبلری:حیحص:اہلل

اعمل:ےس:ےیھجمس:ہک: ابصمیح اگنم:رک،:اس:اک:اطمہعل:ےیجیک!:ارگ:ھجمس:ںیم:ہن:اےئ:وت:یسک:ذی:ادعتساد:

رسیئ:ادحملنیث،:اریم:اوملنینم:یف:ادحلثی:ا ں:دبعاہلل:دمحم:نب:اامسلیع:اخبری،:رہمح:اہلل:اابلری:

ےس:وت:رفامای:رگم::بسم اہلل الرمحن الرحیماک:ااغز:‘‘ حیحص’’ےن:اینپ:ھ[:256 -ھ۰94]

املع:ےن:اؿ:یک::]ارگہچایک:،::ےک:ابووجد:دمح:ایہل:اک:ذرک:ہن:ؽل أمر ذی بال۔۔۔إلخ’’دحثی

دمح:وایل:دحثی:اامؾ:اخبری:یک:رشط:رپ:ںیہن:ےہ۔:دمح:ےس:ادتبا:رکان:ابطخت:ےک:’’اجبن:ےس:دعتمد:اذعار:شیپ:ےیک:ںیہ:ہک:

[وغریها من األعذاراسھت:اخص:ےہ۔:دحثی:دیمحت:وسنمخ:ےہ،:

اب:ارگ:وکیئ:صخش:اینپ:اقتیلب:ےک:زمع:ںیم:اامؾ:اخبری:رپ:ہی:ارتعاض:رک:ےھٹیب:ہک:

یک،:وت:اےس:ایک:اہک:اجےئاگ؟:اور::ں:ےن:دمح:ایہل:ےس:ارعاض:رکےک:دحثی:یک:اخمتفلاوھن

راسلئ:روضہی:وک:وت:اپ:ےن:رضور:داھکی:وہاگ؟:ایک:اؿ:ک :راسلئ:ںیم::،:دور:ویکں:اجےیئ

روؽ:رولی:دیہمت:ےہ؟:دہتہی:و:ااستنب:ےس:اتکب:اک:مجح:ڑباھےن:یک:وکشش:یک:یئگ:ےہ؟:

ات:یک:رثکت:ےہ؟:۔۔۔:ارگ:تمہ:ےہ:وت:اس:رپ:رعموػ:رطز:رحتری:ےک:اطمقب:رقت

ا

ی

،:رفزدناؿ:ارشہیف:اپ:یک:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’ارتعاض:ےیجیک:اور:رھپ:دےیھکی،:احمنیظف:

یسیک:اجحتم:انبےت:ںیہ۔

ںیم:رضحت:دصر:ارشل ہع:ہیلع:ارلۃمح:‘‘ ادہاء’’ہی:اگل:ابت:ےہ:ہک:اپ:ےن:

ارلہمح:ےک:العوہ:تہب:ےس:زبراگؿ:دنی:وارلوضاؿ:،:الجۃل:املعل،:وضحر:احظف:تلم:ہیلع:

:رتمح:و: :اینت:وتقیف:ہن:وہیکس:ہک:اؿ:ےک:انومں:ےک:اےگ:ہملک :اور ےک:انؾ:ذرک:ےیک:ںیہ،

ازلاؾ:اؿ:وک:دےتی:ےھت:وصقر:اانپ:لکن:اای ؏ رتیض:ذرک:رکےت۔

۰6

رطز:رحتری:ےک::اصبح:ملق،:دمعہ:ارتخ:ابصمیح ،:اکی:ابواقر:سیرسیئ:املقل،:العہم:

:ںیم:اقدئ:الہ:تنس،:اجمدہ:میظع،:رضحت::کلام اور:میظع:رکفم:اک:انؾ:ےہ،:نج:ےک:ابرے:

العہم:اردش:ااقلدری:رہمح:اہلل:رمق:رطاز:ںیہ:

اپ:ےک:قلعتم:ریما:ک :ےس:دنلب:وصتر:ہی:اھت:ہک:::اپ:اکی:تہب:اےھچ:اصبح:’’

اکی:االقنیب:ملق،:اکی:کلف:امیپ:رکفم،:اکی:اصبح:رطز:ادبی،:اور:ذجابت:و:ااسحاست:ےک:

رتامجؿ:ںیہ،:نکیل:اتزہ:ادارہی:ےک:ذر ہع:یلہپ:ابر:اس:تیثیح:ےس:اپ:اک:اعترػ:وہا:ہک::

اپ:،:الہ:تنس:ےک:رکفی:اور: یمل:لبقتسم:ےک:تہب:ڑبے:وصنمہب:اسز:ںیہ۔: ’’

دخاے:دقری:اپ:یک:اؿ:اویلگنں:یک:افحتظ:رفامےئ:وج:اب:کت:رصػ:ملق:رپ:ںیھت،:نکیل:

:۔:‘‘ؾ:یک:ضبن:رپ:ںیہاب:اکی:ہتسکش:احؽ:وق :دیلہ،:ص: :انہم:اجحز، :امش238)وحباہل:امہ :رفص:ارفظمل،:، رہ

رر۰4۰2

ش یلیپ

ایٹم:لحم،:دیلہ(:ھ،:االسکم:

اقدئ:الہ:تنس:وتالعہم:ابصمیح :اصبح:وک:اکی:ااھچ:اصبح:ملق:،:کلف:امیپ:رکفم،:

:اصبح:رطز:ادبی:اور:ذجابت:و:ااسحاست:اک:االقنیب:رتامجؿ:رقار:دںی،:الہ:تنس:ےک

)سج:رکفی:اور: یمل:لبقتسم:اک:تہب:ڑبا:وصنمہب:اسز:وصتر:رکںی،:اور:اہنیئ:حلص:تیلک:اک:ومفل:

اؿ:ےک:ابرے:ںیم:ہی:ےھکل:ہک::::اک:احؽ:ہی:ےہ:ہک:ڑپاھ:ہن:اھکل،:انؾ:دمحم:افلض(

اتکہچب:اہنتی:ریغ:دیجنسہ،:ریغ:رم ںط:اور:فنصم:یک:رپاشیؿ:ایخیل:اک:ا رہ:اہ :ےہ۔۔۔:اس: ’’

:سب:ہی:وسحمس:وہاگ:ہک:ےنھکل:واےل:وک:وکیئ:دوڑا:راہ:ےہ،:اور:ایس:احؽ:اتکہچب:وک:

ے

رشوع:ےس:اریخ:کت:ڑپھ:اجی

ںیم:اس:ےک:ذنہ:ںیم:وج:اات:اج:راہ:ےہ،:اےس:وہ:اتھکل:اج:راہ:ےہ،:ای:رھپ:ہی:ہک:وسےت:ےس:وکیئ:ااچ ک:ادیار:وہا،:

۔‘‘ھچک:ھکل:ایگیسک:ےن:اہھت:ںیم:ملق:اکذغ:امھت:دای،:ےب:ایخیل:اور:ونغدیگ:ںیم:وہ:

ضیغ:و:بصعت:اور:ضغب:و:دسح:یک:رظن:ایسی:یہ:وہیت:ےہ۔::: چس:ےہ!

وچں:دخا:وخادہ:ہک:رپدہ:سک:درد ؎

ش

ی لم

ربد اپاکں:: ادنر:ہنعط:

ہک::اصبح:اس:ےک:اےگ:ےتھکلںیہ:ومفل

(22)ص:: ۔‘‘وت:نیت:ابںیت:ھجمس:ںیم:ایت:ںیہ:ذنہ:رپ:دابؤ:ڈاںیل:اور:ابر:ابر:ڑپںیھ’’

اتہک:وہں::ذنہ:رپ:دابؤ:ڈاےنل:ےک: ےی:وخد:ذنہ:اک:وہان:رضوری:ےہ،:اور:وج::ںیم

۰7

صخش:لقع:و:رخد:ےس:اعری:وہ:وہ:رسیئ:املقل:یک:رحتری:وک:ایک:ھجمس:ےکساگ؟:۔۔۔:ریخ:یہی:مک:ںیہن:ہک:

انجب:وک:اس:ںیم:نیت:ابںیت:ھجمس:ںیم:اںیئگ،:وہ:یھب:ذنہ:رپ:زور:ڈاےنل:ےس،:ابر:ابر:ڑپےنھ:

:وت:ہی:یھب:ھکل:ےتکس:ےھت:ہک:اس:ںیم:وت:ھچک:اھکل:یہ:ںیہن:ےہ،:ضحم:ایبض:ےہ!:ےس،:ورہن:اچےتہ

ازلاؾ:رتاایشں

۔:ومفل:اہنیئ:اصبح:وک:ازلاؾ:رتایش:اور:ارتفا:رپدازی:ںیم:دی:رویل:اح :ےہ

ور:اس:ےک:تحت:ںیہک:ہی:ا‘‘ حلص:تیلک:اک:وہفمؾ ’’ یہی:وہج:ےہ:ہک:ونعاؿ:اقمئ:رکےتںیہ

:ہک::ازلاؾ:اگلےت:ںیہ

ںیم:رصػ:نیت:ابںیت:ںیہ،:اکی:وت:ہی:ہک:اس:داین:ںیم:ک :ےس:ڑبا:‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’

:رضحات:یک:دخامت:رپ:حبص:و:اشؾ:ڈوھؽ:اجبای: دنی:اک:اکؾ:ارگ:وکیئ:ےہ:وت:وہ:ہی:ہک:وموجدہ:دور:ےک:دنچ:ابصمیح

:رضحات:اک:اجےئ،:اور:ولوگں:وک:اتبای:اجےئ:ہک:اس:وتق:وج:ھچک:ےہ،:االسؾ:ےک:دانم:ںیم:وہ:دنچ :ابصمیح

۔‘‘ایصخشت:ک :داین:امک:رےہ:ںیہ،ایکدرھا:ےہ،:ابیق:املع:،:اشمخی،:اخاقنںیہ،:دمارس:

:رھپ: رعافؿ:’’ومفل:ےک:دسح:و:بصعت:ںیم:ڈوےب:وہےئ:ےلمج:المہظح:ےیجیک!

اصبح:ےن:ہی::ابصمیح ااصنػ:دےیھکی:ہک:رضحت:العہم:وھکؽ:رک:ہب:رظن::‘‘ذمبہ:و:کلسم

:ایک:ےہ: :ابصمیح ہک:اس:داین:ںیم:ک :ےس:ڑبا:دنی:اک:اکؾ:وموجد:ہ:دور:ےک:دنچ:بک:دوعی

رضحات:یہ:ااجنؾ:دے:رےہ:ںیہ؟

اوھنں:ےن:ہی:اہکں:اھکل:ےہ:ہک:ابیق:املع:اشمخی،:اخاقنںیہ:،:دمارس:اور:ایصخشت:داین:

امک:رےہ:ںیہ؟:

:اور:ارگ:اوھنں:ےن:رفزدناؿ:ارشہیف:ےک:اکراہے:امنایں:اک:ذرک،:رک:دای:وت:اس:ےس

ھچک:ولوگں:ےک:ےجیلک:ھنم:وک:ویکں:اےن:ےگل؟:ںیہک:ارشہیف:ےس:اخرج:ےیک:اجےن:اک:ذجہب:

ااقتنؾ:وت:ںیہن،:وج:ومفل:وک:رپاشیؿ:ےیک:وہےئ:ےہ؟

:ےس:اےنپ:دنی:نیتم:یک:ھچک: :دنچ:ارفاد :ای :لج:یسک:رفد :اہلل:زعو :ارگ انجب:اعیل!

اس:اک:ر:دحتثی:تمعن،:اودختم:ےل:ےل،:اور:اہلل:ےک:وہ:دنبے:ہب:رور:اانتمؿ:و:رکشت:

۰8

ااہظر:رکںی،:وت:اس:ںیم:طلغ:ایکےہ؟:ایک:اہلل:اعتیل:ےن:ہی:ںیہن:رفامای:ہک:

ث ﴿ ا بنعنۃ ربک فحد (زنکاالامیؿ )اور:اےنپ:رب:یک:تمعن:اک:وخب:رچاچ:رکو۔:) ﴾و ام

رسیئ:املقل:وت:ہی:ےتھکل:ںیہ:ہک::

:ےس:اج:کت: ہشیم:اور:رہ:دور:ںیم:رکف:راض:و:کلسم:راض:وک:اجہعم:ارشہیف:ابمرک:وپر:ےن:اینپ:اتسیس’’

یمل:و:رکفی:و:یہقف:ادناز:ںیم:شیپ:رکےت:رےنہ:یک:ایسی:اتممز:اور:الزواؽ:دختم:ااجنؾ:دی:ےہ،:سج:ےس:الہ:

تنس:اک:رس:رخف:ےس:اواچن:وہات:راہ،:اور:اج:یھب:اس:یک:امنایں:دخامت:رہ:تہج:ےس:وساد:امظع:الہ:تنس:ےک: ےی:

)رعافؿ:ذمبہ:وکلسم( ‘‘زعاز:و:ااختفر:اور:دمارس:الہ:تنس:ےک: ےی:اقلب:دیلقت:و:القئ:اابتع:ںیہ۔ابثع:ا

ہیقف:االسؾ:،::،ایک:ہی:چس:ںیہن:ےہ:ہک:اعمل:االسؾ:یک:رقبعی:تیصخش:اامؾ:الہ:تنس

:رباکیت : :روضہی:رشفی’’ےک:میظع:یہقف:اشہ:اکر::یتفم:اشہ:اامؾ:ادمح:راض:اقدری ‘‘ اتفوی

:رباکیت ،:ہیلع:یک:ابطتع: ، یک:ذہم:داری:وضحر:یتفم:امظع:دنہ:العہم:اشہ:یفطصم:راض:اقدری

؟:اور:رفامای:اھت:ارلہمح:وارلوضاؿ:ےن:رفزدناؿ:ارشہیف:ےک:رپسد:یک:یھت

‘‘ہ :ولوگں:ےک:العوہ:اور:سک:ےس:اس:یک:وتعق:وہ:یتکس:ےہ؟’’

ایک:ہی:طلغ:ےہ:ہک::

یک:ااشتع::(:ایلع:رضحت:اامؾ:الہ:تنس:)فینصت:فیطل‘‘ دج:ااتمملر:یلع:رد:ااتحملر’’

ع:االالسیم،:ابمرک:وپر’’

مجمل

ےس:وہیئ؟:‘‘ ا

؍:رپ:اپ:58اید:رےیھک!:اس:عمجم:ےک:اراکؿ:ویہ:رفزدناؿ:ارشہیف:ںیہ:ںیھنج:ص::

اثتب:رکےن:یک:میظع:اسجرت:یک،:اور:ابر:ابر:اںیھن:حلص:تیلک:اک:ہنعط:دای۔:ینعی:‘‘ دگاھ’’ےن:

:اور:العہم::سییح ،:العہم:دبعانیبمل:امعنین ،:ابصمیح ،:العہم:العہم:دمحم:ادمح:ابصم ارتخ:ابصمیح

ااختفر:ادمح:اقدری: ،:ابصمیح ،:داتم:ویفمہض۔:اور:ومالان:رصن:اہلل:ابصمیح ،:رہمح:اہلل۔

‘‘ اہجؿ:یتفم:امظع’’وضحر:یتفم:امظع:ہیلع:ارلہمح:یک:ایحت:و:دخامت:رپ:لمتشم:میخض:ومجمہع:

دمحم:ادمح:ابصمیح ،:العہم:دبعانیبمل:امعنین ،:العہم:وبقمؽ:ادمح:اسکل ،:ابصمیح ،:ےک:رمنیبت:العہم:

ےس:اپ:وخب:وافق:وہں:ےگ۔:ایگرہ:وس:احفصت:رپ:لمتشم:ہی:ومجمہع:اینپ:اثمؽ:اپ:ےہ۔

اور:ویؾ:؍:رفص(:25)اجہعم:ارشہیف:یہ:ےک:وعیس:و:رعضی:احؽ:ںیم:رہاسؽ:ویؾ:راض:

۰9

و:اامتہؾ:ےک:اسھت:انمای:اجات:ےہ۔:اہنتی:زتک ؍:رحمؾ:ارحلاؾ(۰4)یتفم:امظع:دنہ:

ایک:ہی:یھب:حلص:تیلک:اک:وکیئ:ہصح:ےہ؟:

ےک:احہیش:ںیم:العہم:دبعایحل:رفیگن:یلحم:ےک:ضعب:تیفنح:اخمفل::‘‘وماط:اامؾ:دمحم’’

!:رھپ:یھب: :اقدری رفتدات:اک:وجاب:ارگ:وکیئ:دے:،:وت:اکی:ابصمیح :وپست:ومالان:دصراولری

:اب ی:ذمبہ:و:کلسم:رقار:دے:رک:کلسم:اکنال:دای:اجےئ؟رفزدناؿ:ارشہیف:وک

:الہ:تنس:ایلع:رضحت: ::اامؾ :رفومدہ :اور:‘‘ت:اخبریاقیلعت’’ےک:رحتری ،

اجنیشن:یتفم:امظع:دنہ:رضحت:العہم:یتفم:ارتخ:راض:اخؿ:اقدری:ازرہی:داتم:رباکمہت:

ےہ؟:سلجم:رباکت:حیحص:اخبری:ےک:اسھت:وکؿ:اشعئ:رک:راہ:‘‘ اقیلعتت:زارہہ’’ااعلہیل:ےک:

ارشہیف:یہ:اس:اک:لمحتم:ویکں:وہا؟:

اور:اس:‘‘ اریسک:مظعم:’’اشؿ:وغتیث:ںیم:مظن:یک:وصرت:ںیم:رخاج:ہدیقت:انبؾ:

نتم:و:رشح:)فینصت:فیطل،:ایلع:رضحت:اامؾ:ادمح:راض:اقدری:،:دقس:رسہ(:‘‘ ریجم:مظعم ’’یک:افریس:رشح:

۰3۱ےک:رتہمج:ےک:اسھت

ےن:یک:وتقیف:وہیئ:وت:ومالان:دمحم:ادمح:اسؽ:دعب:ارگ:یسک:وکاشعئ:رک

ابصمیح ،:دصرادملرنیس:اجہعم:ارشہیف:یہ:وک:ویکں؟

ارتخ:ابصمیح ::سی:واےل:ومالان:ےنھکل‘‘ دباعت:و:رکنماترد:اامؾ:ادمح:راض:اور:’’

یہ:ویکں؟

ے:و:اقیلعتت:اامؾ:الہ:تنس:یک:افینصتت:و: ی

شح

ق

دریس:و:ریغ:دریس:دعتمد:اتک ںں:رپ:

اقیقحتت:ےک:

ف

مب وحاےل:ےس:سک:ےک:ذر ہع:

وہشد:رپ:ارےہ:ںیہ؟:صۃ

ارشہیف:ابمرک:‘‘ اامؾ:ادمح:راض:الربئریی’’ارشہیف:یک:اخمتفل:ںیم:ضغب:و:دسح:ںیم:وچر

وپر:یک:میظع:ااشلؿ:امعرت:اور:اس:ںیم:دریس:و:ریغ:دریس:زہاروں:بتک:و:راسلئ:وکاےنپ:رس:یک:

:اک:وح ہل:دیپا:رکںی۔اوھکنں:ےس:المہظح:رکںی،:رھپ:ارشہیف:رپ:اتشگن:امنیئ

ارشہیف:ےن:اؿ:یک:ریغ:ذہم::رگم:ومفل:اصبح:ارشہیف:ویکں:اجںیئ:ےگ:ہک:ذہم:داراؿ

رسرگویمں:ےک:ببس:اؿ:اک:اخرہج:رک:دای:اھت۔:رھپ:وت:اوھنں:ےن:دنوہ:ےس:رقتب:یہ:وک:اینپ::داراہن

2۱

ک :ےس:ڑبا:رسامہی:ااختفر:اھجمس!زدنیگ:اک:

تحت:اےنپ:یہ:ولوگں:وک:گنج:ازادی::بج:دویدنبویں:ےن:اکی:مظنم:اسزش:ےک

:وریغہ:وک وھبؽ::ولگاک:ریہو:رقار:دای:اور:املعے:الہ:تنس:ابوصخلص:العہم:لضف:قح:ریخاابدی

:اؿ:ےک:احالت:اور: :وت :ارخ:العہم:۰857ےکچ:ےھت، :اک:چس:سک:ےن:ااجرگ:ایک؟ ارتخ::سیء

ابصمیح :یہ:ویکں:اس:ےک: ےی:ومزوں:رقار:اپےئ!

ارشہیف:یک:دخامت:اک:اکی:رصتخم:اعترػ:اپ:ےک:اسےنم:شیپ:ایک:اقرنیئ:!:رفزدناؿ:

ایگ۔:اب:اپ:دؽ:رپ:اہھت:رھک:رک:ہلصیف:رکںی:ہک:العہم:ابصمیح :اصبح:اک:ہی:انہک،:ایک:طلغ:ےہ:ہک::

یک:ک :ےس:ڑبی:دختم:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’ایک:ذجابیت:رقتریںی:اور:رعنے:وگلاان:یہ:’’

ےب:اینز:رہ:رک:اامتجیع:اسملئ:وک:رظن:ادناز:رکےت:رانہ:وکؿ:اس:کلسم،:اور::ےہ؟:فلتخم:اہبعشے:رکف:و:لمع:ےس

اہکں:یک:داشن:دنمی:ےہ؟

انیقی:اپ:اک:ہلصیف:یفن:ںیم:وہاگ۔:ارگ:اس:رحتری:ےس:وکیئ:ہی:ےھجمس:ہک:ابصمیح :اصبح:

۔ےک:رعنے:ےس:ڑچھ:ےہ،:وت:اےس:اپ:ایک:ںیہک:ےگ:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’وک:

ب:ددی:ےک:وحاےل۔ہلصیف:اپ:یک:وصا:

حلص:تیلک:ےک:وہفمؾ:ےک:تحت:اہنیئ:ےک:ومفل:ےن:دورسی:ابت:ہی:اثتب:

ارابب:ارشہیف:اور:دوعت:االسیم:ےسیج:ادارے:اور:رحتںیکی:’’رکےن:یک:یعس:ان:وکشمر:یک:ےہ:ہک:

:رفوغ:دے:ریہ:ںیہ۔ ::‘‘حلص:تیلک:وک :وک طلغ:ایبین:یک:اسری:دحںی:وتڑےن:’’العہم:ابصمیح

ویطلغں:اور:زغلوشں:رپ:امہ :و:وتہب:و:روجع:ہن:رکےن:واالاور:ازلاؾ:رتایش:واال۔:اور:اینپ:

ےہ۔:رھپ:اینپ::اےسیج:وہیبدہ،:ااہتامت:و:ازلاامت:ےس:وناز‘‘ اک:ویشہ:اایتخر:رکےن:واال:

ہک::ںیہہکلب:ال: یمل:اک:ویں:ااہظر:رکےت:جک:یمہف

حیحص:ادیقعلہ:رفد:ای:ادارہ:ای:رحتکی:وک::ہی:ابت:ایقس:ےس:ابال:رت:ےہ:ہک:وکیئ:لقع:و:ریصبت:واال:صخش:یسک’’

‘‘ ال:ببس:حلص:یلک:ےہکاگ؟

ےب:دح:اوسفس:اک:اقمؾ:ےہ:ہک:سج:ذات:رشہفی:ےک:غلبم: یمل:اک:ہی:احؽ:وہ:ہک:اکی:

دبیہی:ارم:وک:ہن:ھجمس:اکس،:وہ:ومفل:ےسیک:وہایگ!

2۰

:اثتب:انجب:اعیل!:ایک:اپ:وک:ولعمؾ:ںیہن:ہک:اوھچں:رپ:ڑچیک:ااھچانل:،:اںیھن:ربا:الھب

رکان:داین:یک:رپاین:اعدت:ےہ؟:

ےہ؟ ایک:: ادا: ےہ: زیچ: ایک: انز ایھب:مک:نس:ںیہ:وہ:ںیہن:وافق ؎

اکی:اشرع:ےن:،ایگ۔:اپ:یہ:یک:رطح: اپ:ےک:انمک :احؽ:اکی:ہفیطل:اید:ا

اطلسؿ:ومحمد:زغونی:یک:ابراگہ:ںیم:درج:ذلی:یرع:ڑپاھ:

ہب:ہبعک:ربدؾ:و:ابزش:ربنمہ:اوردؾ ردےل:تس:ہب:رفک:اانشہک:دنچںی:اب:،رما ؎

ربنمہ:اک:ربنمہ:یہ:::اےسایگ،:رگمےلابراہ:ہبعک:رشفی::ا:ےس:ینعی:ریما:دؽ:ااسی:رفک:اانش:ےہ:ہک:ںیم’’

‘‘سپ:الایاو

ہی:یرع:نس:رک:اطلسؿ:ےک:رہچے:اک:رگن:دبؽ:ایگ،:اکی:اشرع:وج:اس:وتق:احرض:

اس:ےن:ےب:‘‘ وجاےب:داری؟: ’’دختم:اھت:اس:یک:رطػ:وتمہج:وہرک:اطلسؿ:ےن:اہک

اسہتخ:رعض:ایک:

‘‘وچں:ایبدی:ونہز:رخ:ابدش رخ:یسیع:ارگ:ہب:ہکم:رود’’ ؎

۔‘‘ینعی:دگاھ،:دگاھ:یہ:رےہاگ:ارگہچ:وہ:ہکم:رشفی:یک:ریس:رک:اےئ’’

یہی:احؽ:اپ:اک:ےہ:ہک:دغباد:دقمس:یک:اپک:رسزنیم:یک:ریس:و:ایستح:ےک:

‘‘ہن:اھگٹ:ےک:رھگ:ےک:رےہ’’ابووجد:احؽ:ہی:ےہ:ہک:

اعیل:انجب:!

ارگ:وہات:زامےن:ںیم:وصح:ؽ:ملع:ےب:تنحم ؎

وت:سب:اسری:اتکںیب:اکی:اجلہ:دوھےک:یپ:اجات

رپ:ارتعااضت:رکےک:رعہص::رتحمؾ!:وغر:ےیجیک!:دنس:ادحملنیث:دیسان:اامؾ:اخبری:

::ک ایحت:گنت:رکےن:واےل:ریغ:ںیہن:اےنپ:یہ:ےھت۔:اامؾ:وموصػ:اک:اراحتؽ:سک،

ریس:ےک:اعمل:ںیم:وہا،:ذرا:احالت:دحمنیث:اک:اطمہعل:رکےک:ولعمؾ:ےیجیک!:اامؾ:رابین:،:انب:م

ازلاؾ:ےب:اینبد:اگلےن:واےل:وکؿ:ےھت؟:اور:وخد:رساج:االہمئ:دیسان:و::رپ:رعیب:اور:اامؾ:زغایل

22

:اامانم:اامؾ:امظع:ا ں:ہفینح:یک:ذات:دقمس:وک:نعط:و:عینشت:اک:اشنہن:انبےن:واولں:ںیم:اکی:یبمل

اونپں:یک:ںیہن:ےہ؟:رضور:ےہ۔:اامسء:ارلاجؽ:یک:اتکںیب:وھک ےی:اور:دےیھکی:ہک:اؿ:ایک:رہفتس:

:ںیم:ایک:ھچک:اھکل:ےہ؟:یہی:وہج:ےہ:ہک:املعے:دحمنیث:ےن:واضتح:یک:ےہ:ہک:اعمرصنی:یک

:دیقوں:ےک:اسھت: :ہکلب:اےس:ھچک:رشروں:اور رجح:اکی:دورسے:رپ:اقلطم:ربتعم:ںیہن،

رشموط:و:دیقم:ایک:ےہ۔

ایک:اب:یھب:ںیہن:ےھجمس؟:ایک:اامؾ:اخبری:و:اامؾ:زغایل،:اامؾ:ا ں:ہفینح:و:اامؾ:انب:رعیب:

ریض:اہلل:مہنع:ےک:احدسنی:ےک:اپس:لقع:ہن:یھت؟:ایک:وہ:رضحات:ریصبت:ےس:اخیل:ےھت؟:

ایک:وہ:امتؾ:رضحات:دب:ہدیقہ:ےھت؟:ینس:ںیہن:ےھت؟:ای:ہی:رضحات:حیحص:ادیقعلہ:ںیہن:ےھت؟:ایک:

:رت:ںیہ؟:۔۔۔ںیہن:اور:رہزگ:ںیہن۔یھب:ایقس:ےس:ابال:ہی:ابںیت:اب

نکیل:اپ:وک:وت:ارشہیف:ےک:انؾ:ےس:ڑچھ:ےہ۔:اسؽ:رھب:سج:ادارے:اک:داہن:اپین:

:یکاھکای،:ایپ،:ایک۔:اس:ےک:قح:

ے

رصػ:یہی:وصرت:ابیق:رہ:یئگ:یھت:ہک:اےنپ:یہ::کمن:اداگئ

اک:ومعق:رفامہ:ایک:اجےئ؟:ہی:وبحمب:ادارے:وک:حلص:تیلک:اک:اڈا:اثتب:رکےک:ریغوں:وک:ےنسنہ:

اہکں:اک:ااصنػ:ےہ؟

اواز:دو:ااصنػ:وک:،:ااصنػ:اہکں:ےہ؟ ؏

انجب:اعیل!:اپ:ےن:ضعب:ذہم:داراؿ:ارشہیف:رپ:واہویبں:،:دویدنبویں:ےک:اسھت:

ہسلج:ولجس:رکےن:یک:امحتی:اک:وج:ازلاؾ:ان:رس:ااجنؾ:اعدئ:ایک:ےہ،:وہ:انتک:اوسفس:انک:ےہ۔:وہ:

ےن:ےس:وکؿ:یس::وکؿ:وکؿ:ےس:ولگ:ںیہ؟:اؿ:ےک:اامسے:رگایم:ذرک:رکذہم:داراؿ:ارشہیف

ے

:ان!:اتہک:اؿ:ےس:وماہذہ:ایک:اجےئ۔:رگم:یھبک:ذرک:ہن:رک:ںیکس:ےگ۔:رصػ:زیچ:امعن:یھت؟:اتبی

ہی:ےنہک:ےس:اکؾ:ےنلچ:واال:ںیہن:ہک:

:اوؽ:رپ:داراولعلؾ:دویدنب،:دنوۃ:ااملعل،:اجۃعم:االفلح،’’ اور:اجہعم:ارشہیف:اک::رارٹشہی:اہسرا:ےک:ہحفص

انؾ:رتشمہک:االجس:ےک:ااہتشر:یک:لکش:ںیم:اشعئ:وہات:ےہ،:نکیل:اجہعم:ارشہیف:یک:رطػ:ےس:ہن:اس:یک:وکیئ:

۔‘‘رتددی:اشعئ:وہیت:ےہ:ہن:افصیئ

23

ںیم:اتہک:وہں،:اس:اناپک:ےلمج:ےس:اپ:ےن:اجہعم:ارشہیف:رپ:وج:ڑچیک:ااھچےنل:یک:

ںیم:ڈاال:ےہ،:ہی:اپ:یہ:اک:ہصح:ےہ۔:رجأت:ردناہن:یک:ےہ،:اور:وقؾ:وک:اغمہطل

ںیم:ااصنػ:فا د:رضحات:ےس:وساؽ:رکان:اچوہں:اگ:دخا:را:ااصنػ:یک:روینش:ںیم:

دتشہ:رگدی:’’ارگ:یسک:ےن:اجہعم:ارشہیف:ےک:ذہم:داراؿ:ےس:وپےھچ:ریغب:ہک::وجاب:دںی

دار:ںیہ؟:اور:ایک:ںیم:اجہعم:ارشہیف:اک:انؾ:وپھچا:دای:وت:ایک:ارابب:ارشہیف:اس:ےک:ذہم:‘‘ اخمفل:مہم

رھپںی:ہک:مہ:دتشہ:رگدی::دےتیارشہیف:ےک:ذہم:داراؿ:رپ:الزؾ:ےہ:ہک:وہ:اس:ابت:یک:افصیئ:

ےک:اخمفل:ںیہن:ہکلب:وماقف:ںیہ؟:اور:ایک:اس:ےسلج:ںیم:اامیؿ:و:ہدیقہ:رپ:ثحب:وہےن:وایل:

:یسک:یھت؟:وکیئ:لقع:دنم:ااسنؿ:ایسی:ابت:ںیہن:ہہک:اتکس۔ااسی:یھب:وہ:اتکس:ےہ:ہک:اپ:یہ:ےسیج

:ےن:اجہعم:ارشہیف:وک:دبانؾ:رکےن:ےک: ےی:انؾ:اشعئ:رکادای:وہ۔:ارگ:انجب:ےک:ملع:ںیم:وہ:نیتف

اےس:اثتب:ےیجیک۔:رھپ:ہک:ارشہیف:ےک:ھچک:ذہم:داراؿ:اس:اکرفنسن:ںیم:رشکی:وہےئ:ےھت:وت:

ہک:ریغوں:ےکاپب:ےیک:وہے:دتشہ:رگدی:اخمفل:االجس:ای:ولجس:ںیم:،ارگ::ےیئہی:یھب:اتب

:الہ:تنس:ےس:اخرج:وہ:اجے:یسک:ینس: ےن:رشتک:رکیل،وت:ایک:رصػ:اےنت:یہ:ےس:وہ

:ںیم:رضحت:رباہؿ:۰974اگ؟؟وجاب:دےتی:وتق:

ے

مبم

وسیعی:یک:ملسم:رپلنس:ال:اکرفنسن:،

:رےیھک:اگ:۔اور:ریکاال:ےک:ولخمط:ذمیبہ:االجس:ںیم:دحمث:ہریب: تلم:یک:رشتک:وک:یھب:اید

:اس:ا :۔اور :وھب ےی:اگ :وہےن:ےک:اصبح:یک:رشتک:ودصارت:ہن الجس:ںیم:دصر

:ابووجداکی :رپ:اں:: :رقتری :یک:انروا :رقمر :یھب:اسےنم:رےیھک:انجب:دبہدیقہ ےک:وکست:وک

وسیعی:ںیم:اپھچ:وہا:اؿ:اک:وفوٹ:اور:ےسلج:اک:رظنم:2۱۱9اگ۔اسھت:یہ:اجؾ:ونر:دیلہ:امشرہ:اتسگ:

یھب:دھکی:ےیجیل:اگ:۔

اور::روسایئ:اک:ببس:ںینب:یگ:ںیم:یھب:اویھچ:رتیھچ:ارںیتک:داینیک:اید:رےیھک:ہک:اپ:

اہلل:میلع:و:ریبخ:ےک:اہیں:یھب:وجاب:دہ:وہان:ڑپےاگ۔:ڈرےی:ویؾ:اسحب:ےس۔:وخػ:ےیجیک:

﴾ ان بطش ربک لشدید ﴿۔رب:اہقر:و:ابجر:ےک:دردانک:ذعاب:اور:تخس:ڑکپ:ےس

24

ایس:رطح:دوعت:االسیم:ےک:نیغلبم:ےک:ابرے:ںیم:وج:ینس:انسیئ:وہایئ:ابںیت:

:اامعؽ:ایسہ:ایک:ےہ،:اور:رھپ:رضحت:دحمث:ہریب:العہم:ایضء:اپ: ےن:رحتری:یک:ںیہ:اور:انہم

:دم:ہلظ:ااعلیل:ےک:وحاےل:ےس:ومالان:اایلس:اقدری: اور:دیس:الغؾ:دبعااقلدر:اک: :اقدری

صعیمل

ا

روؽ:رولی:واہعق:ھکل:رک:زرب:دیتس:دوعت:االسیم:وک:واہویبں:اک:دتقمی:انبےن:یک:وکشش:یک:

:ںیم:اپ:ربی:رطح:اناکؾ:رےہ، ہیق:ابوتں:ےک:اسھت:اس:اناکیم:یک:واحض:ےہ،:اس:وکشش

:اصبح:اک:ہی:ہلمج:ےہ:ےسج:اپ:ےن:لقن:ایک:ےہ: دلیل:ومالان:اایلس:اقدری

:صخش:’’ :اصبح:ےن:اس :اقدری :اایلس :دمحم :ومالان :ےک:دعب )دیس:الغؾ:اس

::)دحمثرپ:اینپ:ربیمہ:اکااہظر:ایک:اوراہک:ہک::بج:رضحت:دبعااقلدر(: )دویدنبویں:ےن:ہریب(

‘‘عنم:رفام:دای:وت:ےھجت:امؿ:انیل:اچےیہ:واہویبں:یک:ادتقا:ےس(

رگم:اپ:وک:وت:وگای:ومہ:یک:امیبری:ےہ:ہک:ھچک:ویمہ:دقمامت:وک:یعطق:ھجمس:رک:اؿ:ےس:

بیجع:و:رغبی:اتنجئ:اہذ:رکےت:ےلچ:اجےت:ںیہ۔:ےسج:اچےتہ:ںیہ:حلص:یلک:ہہک:دےتی:ںیہ،:

:کلسم:رقار:دےتی:ںیہ۔:ریما:ہناصلہن:ہرورہ:ےہ:ہک:یسک:اےھچ:اور:ےسج:اچےتہ:ںیہ:اب ی

اعمجل:ےس:ےلہپ:العج:رکاےیجیل،:رھپ:ھچک:اخہم:رفاسیئ:یک:رجأت:ےیجیک۔:ہی:اکی:ہناصلہن:

ہرورہ:ےہ۔۔۔۔

وای:ذہتبی:ونھکل

ف

دیجنسیگ:ےک:اندر:ومنےن:ران

اقمئ::اس:صخش:رپ:ےسج:الجۃل:املعل:وضحر:احظف:تلم:ہیلع:ارلہمح:ےک:ےہ:ریحت

رکدہ:اجہعم:یک: یمل:اضف:وت:راس:ہن:ایئ۔:دنوہ:یک:رقتب:ےن:اےس:ااسی:ےب:رہبہ:انب:دای:ہک:ڑبے:

ڑبے:املع،:الضف:اور:ایتفمؿ:رکاؾ:یک:اشؿ:ںیم:اتسگایخں:رکات:ےہ۔

اںیھن:ںیہک:دب:لمع:اتھکل:ےہ،:وت:ںیہک:ازاد:روش۔:ںیہک:ال:اابیل،:وت:ںیہک:حلص:یلک۔::

ویں:اک:احیم:و:اعموؿ:رقار:د ات:ےہ،:وت:ںیہک:اخیط:و:کلسم:زیبار۔:ںیہک:واہویبں:اور:دویدنب

ےس:ضغب:و:دسح:رےنھک:واال:اتبات:ےہ۔:ںیہک:اںیھن:ان::اور:اامؾ:الہ:تنس:افلض:ربولیی:

25

:وت:ںیہک:اامیؿ:و:ہدیقہ:ےس:ےب:اینز۔:ںیہک:وساد:امظع:اک: ھجمس:اور:ارصی:اثتب:رکات:ےہ،

:ارشہیف:یک:اہنتی:اعفؽ:امجتع:اتہک:ےہ۔:ںیہک:وک:ذماؼ:اڑاات:ےہ،:وت:ںیہک:ااسذتہ

ف

ن ملقی

مب

اعتبق:ویں:رخاب:رکات:ےہ:ہک::ارقاری:رجمؾ:رقار:دےتی:وہےئ:اینپ:ابصمیح :اصبح:وک

‘‘ےک:ارفاد:ےس:رہگا:ےہ۔،:دای(ہن(:)واہہیبابصمیح :اصبح:اک:ادنروؿ:اخہن:رہتش:اؿ:رفہق:ابہلط::سی’’

دب:ذموبہں:یک:تبحص:ےن:اانت:اگبڑ:دای:ےہ:ہک:انگہ:رکےک:ابصمیح :اصبح:وک::’’: ںیہک:اتھکل:ےہ:ہک

اںیھن:ایح:یھب:وسحمس:ںیہن:وہیت،:ابصمیح :اصبح:ےسیج:زبدؽ:ااسنؿ۔۔۔:اس:رطح:اھبےگ:ےسیج:دگےھ:ےک:

۔:‘‘رس:ےس:گنیس

ریغوں:اک:دای:وہا:ٹیلف:اور:روہیپ:ربق:ںیم:اکؾ:ںیہن:اےئاگ۔۔۔:ڑبے:ڑبے::’’: ہک:ںیہک:اتھکل:ےہ

؟:‘‘ڑپےھ:ےھکل:وا :منہج:وہ:ےکچ،:اتکویچبں:ےک:فنصم:یک:ایک:یتنگ

ںیہک:ہی:اثتب:رکات:ےہ:ہک:العہم:ابصمیح :ایکنت:ںیہ۔:

وت:ںیہک:ہی:ازلاؾ:راتھک:ےہ:ہک:

رفاد:تینس:اور:زبروگں:اک:انؾ:ےل:رک:یسک:ابرہی:اطتق:ومالان:ابصمیح ۔۔۔اور:اؿ:ےسیج:ضعب:ا’’

۔‘‘ےک: ےی:اکؾ:رک:رےہ:ںیہ۔:ریمض:رفوش:ںیہ۔:ونط:رفوش:ںیہ۔:تلم:رفوش:ںیہ

ںیہک:الضفے:ارشہیف:وک:ویں:جنلیچ:رکات:ےہ:ہک:

۔‘‘ابصمیح :ربادراؿ؟:وساؽ:رکںی:اؿ:رس:رھپے:ابصمویحں:ےس:اہکں:ںیہ’’

ولایؿ:حلص:تیلک:اک:ہلمج:ھکل:رک:ویں:ڈ گن:امرات:ےہ:ہک:ںیہک:ابصمیح:ربادراؿ:ےک: ےی:وم

؟‘‘یسک:ےلپلپ:ابصمیح:اک:ہجیلک:ویکں:اتٹھپ:ےہ’’

ےک:ابرے:ںیم:ویں:وک:مک:مہف:،:رمگاہ:و:رمگاہ:رگ:اثتب:رکےت:وہےئ:اؿ:ںیہک:اعؾ:املع:

رصبتہ:رکات:ےہ:اور:اان:و:ال:ریغی:اک:دؾ:رھبات:ےہ:ہک::

ھکن:دنب:رکےک:ابصمیح :اصبح:ےک:رس:ںیم:رس:المےت:ںیہ،:اور:اس:تہب:اسرے:مک:مہف:ومولی:ا’’

۔‘‘رطح:وخد:یھب:رمگاہ:وہےت:ںیہ،:اور:ولوگں:وک:یھب:رمگاہ:رکےت:ںیہ

ںیہک:ڑبے:ڑبے:املع:و:الضف:رپ:ویں:زنط:رکات:ےہ:ہک::

:واہویبں:،:دویدنبویں:ےس:ہکلب:دب:ذموبہں:ےس:الغامؿ:ابواف:یک:رطح:ےتلم:ںیہ۔:اؿ:ےک:اسھت’’

26

۔‘‘وہےت:ںیہ۔:ادناز:ریخ:وخااہہن:اور:ایراہن:وہات:ےہ

ںیہک:ابصمیح :اصبح:وک:رفیبی،:اخنئ،:دب:دایتن:اور:رحتفی:و:ارحناػ:اک:رجمؾ:ہکلب:

وہید:و:اصنری:یک:اعدت:ہحیبق:اایتخر:رکےن:واال:اثتب:رکات:ےہ،:اور:واہویبں:یک:روش:رپ:ےتلچ:

:وہےئ:زربدتس:رفبی:د ےن:یک:وہےئ:رقاؿ:دقمس:یک:ھچک:اایت:رکہمی:رحتری:رکےت

وکشش:رکات:ےہ۔

ںیہک:اینپ:ذہتبی:اک:ویں:ومنہن:شیپ:رکاتےہ:ہک:

نعوذ باہلل!،:‘‘رکےن:یک:رحتکی:الچںیئ:بابصمیح:اصبح:وک:اچےیہ:ہک:ڑھکے:وہرک:اشیپ’’

ارشہیف:وک:دبانؾ:رکےن::’’رجأت:و:اسجرت:اک:اعمل:ہی:ےہ:ہک:ارشہیف:ےک:نیصلخم:وک

اتہک:ےہ:ہک::اتبےت:وہےئ:‘‘واال

:یک:ازاد:سی:تقیقح:ہی:ےہ:ہک:ارشہیف:وک:دب:انؾ:رکےن:ںیم:ک :ےس:ڑبا:روؽ:ومالان:’’ ارتخ:ابصمیح

۔‘‘ایخیل:اور:یتفم:اظنؾ:ادلنی:ابصمیح :اصبح:ےک:االسػ:اخمفل:وتفے:ںیہ

دصر:ااملعل:اور:رسرباہ:ایلع:ارشہیف:یک:تمظع:و:اتیمہ:رپ:ویں:ہلمح:رکات:ےہ:ہک:

ہعم:ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح :یک:اان:اور:ااسحس:ربرتی:اور:اےنپ:یہ:ریپ:و:رمدش:رساکر:یتفم:امظع:خیش:ااجل’’

یک:وتنیہ،:اور:ابووجدوشر:و:اگنہےم:ےک:لسلسم:ومخیش:اور:رسرباہ:ایلع:اجہعم:ارشہیف:یک:زمکور:ایقدت:ےن:ارشہیف:وک:

۔‘‘دبانؾ:وہےن:اک:ومعق:رفامہ:ایک

ےنپ:دؽ:اکضغب:ویں:اکناتل:ےہہک:املعے:ارشہیف:ےک:قلعت:ےس:ا

اور:اج:بج:ولگ۔۔۔:دخا:و:روسؽ:ےک:دونمشں:ےس:ایراہن:اھبن:رےہ:ںیہ:وت:اہلل:ےن:زعت:ےک:’’

اجبےئ:ذتل:اک:روؼ:ےلگ:ںیم:ڈاؽ:دای۔:اور:ہی:ذتل:رپہچ،:ٹلفمپ:اور:اتکہچب:میسقت:رکےن:ےس:متخ:وہےن:وایل:

ں:ےس:وتہب:وروجع:ںیہن:رک:۔ےتی۔۔۔:سک:دقر:ںیہن:بج:کت:ہک:العہین:انگوہں:اور:کلسم:اخمفل:اروتک

:ےک:رنک: اوسفس:یک:ابت:ےہ:ہک:اج:ارشہیف:یک:اہچر:دویاری:ےک:ادنر:کلسم:اک:وخؿ:وہ:راہ:ےہ۔:سلجم:وشری

الہکےن:واےل:ولگ: ال:رضورت:رشیع:واہویبں،:دویدنبویں:اور:راویضفں:ےک:ےسلج:ںیم:العہین:رشتک:رک:رےہ:

‘‘ں:یک:سلجم:ڑپھ:رےہ:ںیہ۔۔۔:ںیہ۔:ارشہیف:ےک:اقلب:دقر:ابطخوعیش

؍:رپاملعے:دنہ:و:اپک:یک:اکی:یبمل:امجتع:ےک:اامسے:رگایم:امشر:رکےت:53ہحفص:

وہےئ:رفزدناؿ:ارشہیف:یک:دخامت:اک:ویں:ذماؼ:اڑاات:ےہ:ہک:

27

:ارگ:قح:اور:ااصنػ:اک:وکیئ:وگہش:وموجد:ےہ:وت:امانن:’’ !:اؿ:ںیم:وت:وکیئ:ابصمیح:ںیہن:ےہ،

ے

رفامی

ہی:وہ:انؾ:ںیم:نج:ںیم:ہن:ولعمؾ:ےنتک:ابصمیح ،:ےنتک:رساج:ااہقفل،:ےنتک:ریخا:الذایک:اور:ےنتک:رسیئ:ڑپےاگ:ہک:

‘‘املقل:رواػ:رک:رےہ:وہں:ےگ۔

:رپ:ذہم:داراؿ:ارشہیف:وک63ہحفص ::‘‘بصعتم:’’؍ :دےتی::‘‘تلم:رفوش’’اور رقار

وہےئ:اینپ:ذہتبی:و:اقثتف:اک:ویں:اظمرہہ:رکات:ےہ:ہک:

ؽ:روز:ےس:ہنتف:و:اسفد،:املعے:ذوی:االرتحاؾ:یک:صیقنت،:املعو:دمارس:یک:ریقحت،:اجؾ:ونر:وج:او’’

ازادایخیل،:کلسم:زیباری،:دب:ذموبہں:ےس:االتخط،امجتع:ےک:ادنر:ااشتنر:ےک:رفاضئ:ااجنؾ:دے:راہ:

ےہ،:اس:اخر:دار:وپدے:یک:اکتش:اکری:واب:ایری:ارشہیف:ےک:ضعب:بصعتم:اور:تلم:رفوش:ذہم:دار:رک:

‘‘۔۔:رےہ:ںیہ۔

:؍:رپ:اتھکل:ےہ:ہک66ہحفص:

:دانھکی:ہی:ےہہک:اانحػ:رپ:اےنت:دشدی:ےلمح:ےک:دعب:یھب:اجہعم:ارشہیف:ےک:املع:اور:یتفم:اصةحؿ::یک:’’

:یک :ایمں :ا ں :ای :ابصمیح::اھکن:یتلھک:ےہ، :دےتی:ںیہ۔۔۔ :رقابؿ:رک :ےک:ذمبہ:وک ہدیقت:ںیم:اےنپ:اامؾ

ںیم:ارگ:اامومں:ےک:اامؾ:ےک:ذمبہ:یک:یھب:ریختی:ںیہن:ےہ،:اصبح۔۔۔۔:اپ:ولوگں:یک:قیقحت:یک:لتق:اگہ:

‘‘وت:وینسں:وک:وغررکان:ڑپےاگ۔۔۔

لقن:یک:اجںیئ۔:ونھکلی:ذہتبی:یک:ہی:ادین:کلھج:یھت۔::اب:اہکں:کت:ابعرںیت:

:اتکہچب:اس:رطح:ےک:ےب:اج:ازلاامت:اور:ذارایت:رپ:ولمحں:ےس:رپ:ےہ:۔ انیقی:ورہن:وپرا

:وہیگ۔:وہ:وسچ:رےہ:وہں:ےگ:ومولی:ویساین:ےن:وت:ئالٹ:اقرنیئ:یک:تعیبط:دکمر:وہیئگ

جیپ:رپ:رس:رہفتس:ہی:دؽ:شک:ابعرت:رحتری:یک:یھت:

۔‘‘اک:اہنتی:دیجنسہ:وجاب‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’ارتخابصمیح :یک:اتکب:سی:ومالان:’’

ارگ:دیجنسیگ:ایس:اک:انؾ:ےہ:وت:وھپڑہ:نپ:ایک:ےہ؟:ارگ:ذہتبی:یہی:ےہ:وت:دب:ذہتیبی:

ور:دب:زیمتی:ےسک:ےتہک:ںیہ؟:ا

ومالان:سی:ارتخ:ےک:ومفل::‘‘رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم:’’اس:ےک:رب:الخػ:ذرا

اصبح:اک:ادناز:ایبؿ:اور:ہناصلہن:ہرورہ:المہظح:وہ:اتہک:دکتر:عبط:دور:وہاجےئ۔:ابصمیح

:اخاقنہ:و:دار:ہی:ےہ:ہک:وج:حیحص:ادیقعلہ:ینس:ںیہ،:وخاہ:وہ:یسک‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’ذمبہ:الہ:تنس:و:’’

28

اولعلؾ:و:میظنت:وریغہ:ےس:واہتسب:وہں،رہب:احؽ:وہ:اےنپ:ںیہ،:اور:اںیھن:اانپ:یہ:اھجمس:اجان:اچےیہ۔:اور:یسک:ےلئسم:ںیم:یسک:

ینس:ےس:وکیئ:االتخػ:وہ:بج:یھب:اس:ےک:اسھت:وگتفگ،:ثحب:و:ابمہثح:یک:وصرت:ںیم:رشیع:اقتوضں:اور:امجیتع:

۔‘‘ےہ۔:اور:اونپں:ےک:اسھت:رہ:احؽ:ںیم:اانپتیئ:یہ:اک:اظمرہہ:وہان:اچےیہافمدات:و:اصمحل:اک:ازتلاؾ:رضوری:

اےنپ:یسک:یھب:رفد:ےس:وکیئ:رفیع:االتخػ:وہ:وت: یمل:و:رکفی:ادناز:ےس:یہقف:داللئ:یک:روینش:ںیم:یہ:

‘‘ قشم: ہتخت:’’ےسیج:ادناز:اک:‘‘ رد:واہہیب’’یسک:یھب:احؽ:ںیم::اس:ےک:اسھت:ابتدہل:ایخؽ:ایک:اجان:اچےیہ۔:اےس

۔‘‘ںیہن:انبان:اچےیہ۔:اصمحل:رشہیع:اور:اوخت:دینی:اکاحلظ:وازتلاؾ:رہ:احؽ:ںیم:رضوری:ےہ

زمدی:رحتری:رفامےت:ںیہ:

ضعب:رکؾ:رفام:رضحات:اساہل:اسؽ:ےس:لسلسم:اور:نیعتم:و:انزمد:رور:رپ:اجہعم:ارشہیف:ابمرک:وپر:’’

:ںیہ۔: عط:رظن:اس:ےک:ہک:اس:رطح:یک:رحتریوں:اور:اس:ےک:دو:اچر:دقمی:افرنیغ:ےک:الخػ:ےتھکل:ےلچ:ارےہ

ااسحس:ںیہن::ںیم:ینتک:تقیقح:اور:انتک:اسفہن،:ہکلب:ینتک:ازلاؾ:رتایش:اور:انتک:امتکؿ:قح:ےہ؟:اںیھن:اس:اک:ذرا:یھب

۔‘‘ہک:اؿ:یک:سک:رحتری:اک:اایغر:ایک:افدئہ:ااھٹںیئ:ےگ

:اؿ:ےک:اورپ:اانت:وسار:ےہ:ہک :اونپں:یہ:ےک:الخػ:اخہم::دض،:دسح،انعد،:اسفنتین:اک:اخبر وہ

رفاسیئ:وک:وگای:ک :ےس:ڑبااکر:وثاب:ھجمس:ےھٹیب:ںیہ۔:اور:اےنپ:ایخؽ:ےک:اطمقب:اےسی:یہ:اکومں:ںیم:رصموػ:

یک:میظع:دختم:وصتررکےت:ںیہ۔‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’رانہ:

ےہ:ہک:وہ:اےسی:رکؾ:رفامؤں:یک:اس:رطح:یک:لسلسم:اےن:وایل:رحتریںی:ڑپھ:رک:ھچک:ااسی:وسحمس:وہات:

تبثم:اور:ریمعتی:ادناز:یک:وسچ:اورالصتیح:یہ:ےس:رسکی:رحموؾ:ںیہ۔:اؿ:یک:رقتةی:رہ:رحتری:اس:تقیقح:اک:

(56،:55)رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم،:عبط:دجدی،:ص::۔:‘‘ااہظر:و:االعؿ:رک:ریہ:ےہ

اقرنیئ:!:ذرا:وصتری:ےک:دوونں:رخ:دںیھکی:اور:ہب:رظن:وغر:و:ااصنػ:المہظح:رفامںیئ:

ایک::؟:ج:اک:اابنراک:وجاب:ےہ،:ای:اگیل:ولگ:‘‘رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’ ،‘‘حلص:تیلک: ہنیئا’’ہک:

:ئالٹ:جیپ:رپ:ایک:ایگ:اھت؟: )یہی:احؽ:ارباؼ:ربیلی:اور:اقمۃل:ااظنلؾ:اور:اایتمز:یہی:دیجنسیگ:ےہ،:سج:اک:دوعی

:یھب:ھچک:اندر:و:انایب:ومنےن:الہ:تنس:انیم:اتک ںں:اک:یھب:ےہ۔:اےن:واےل:احفصت:ںیم:اؿ:یک:ذہتبی:و:رشاتف:ےک

شیپ:ےیک:اجںیئ:ےگ۔:اور:اؿ:یک:ربخ:یل:اجےئیگ،:اؿ:اشء:اہلل:اعتیل۔(:

اب:ارگ:وکیئ:صخش،:دسح:و:ضغب:،:دض:و:اسفنتین:اور:بصعت:و:اہجتل:ںیم:ڈوب:

اک:وجاب:رقار:د ات:ےہ:وت:اس::‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’رک:یھکل:اجےن:وایل:اؿ:رحتریوں:وک:

لقع:دنموں:اک:ہی:انہک:ایک:طلغ:ےہ؟:ہک::ےک:ابرے:ںیم:

29

رعافؿ:’’اوسیکںی:دصی:اک:ک :ےس:ڑبا:وجعہب:یہی:وہاگ:ہک:اؿ:انؾ:اہند:اتک ںں:وک:’’

‘‘اک:وجاب:رقاردای:اجےئ؟:‘‘ ذمبہ:و:کلسم

زجتہی:و:ہلصیف:اک:لمع:زعمز:اقرنیئ:ےک:مہف:و:رکف:ےک:وحاےل:رکےت:وہےئ:ہی:ےتہک:

وہےئ:مہ:اےگ:ڑبےتھ:ںیہ:ہک::

،: وحفصں:: اترخی:ےک ؎ داھکی: ہن:انس:ےہ ںیم:

وہ:ابب:وج:ریمے:دہع:ےک:ااسنں:ےن:اھکل:ےہ

ابت:وہ:ریہ:یھت:حلص:تیلک:ےک:وہفمؾ:اور:اہنیئ:ہتسکش:ےک:ومفل:ےک:مہف:رپ۔:

اہیں:ہی:یھب:اتبےت:ںیلچ:ہک:انجب:ےن:ہی:ذعر:گنل:شیپ:رکےکاانپ:بیع:اپھچان:اچاہ:ےہ:ہک:

۔‘‘رماد:ااقتعدی:حلص:یلک:ںیہن:ہکلب:المع:ہی:حلص:یلک:ںیہ:ےس)حلص:یلک:وہےن(:اس:’’

ارشہیف:یک:اہچر:دویاری:ےک:ادنر:کلسم:اک::،ںیم:اتہک:وہں:ہک:بج:اپ:ےک:ہب:وقؽ

وخؿ:وہ:راہ:ےہ۔:وت:کلسم:ےس:اپ:یک:رماد:ایک:ےہ؟:اپ:رضحات:اک:وخد:اسہتخ:زموعہم:

؟:ارگ:اپ:واال:‘‘تنس:وامجتع:کلسم:الہ’’ینعی:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’رکف:و:ایخؽ،:ای:

ینعی:کلسم:قح:و:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’کلسم:رماد:ےہ:وتوکیئ:ارج:ںیہن۔:اور:ارگ:

ویکں:ےہ؟:ااقتعدا::یلک:حلص: رصػ:المع‘‘کلسم:اک:وخؿ:رکےن:واال’’دصاتق:رماد:ےہ:وت:

یلک:وہاگ:ای:المع؟:حلص: ویکں:ںیہن؟:اور:اتبےیئ!:وج:صخش:اامیؿ:و:ہدیقہ:ےس:ےب:اینز:وہ:وہ:ااقتعدا:

)ہب:وقؽ:اپ:ےک(:اور:ہی:یھب:رفامےیئ:ہک:وج:صخش:انگہ:رکےن:ےک:ابووجد:ایح:اک:ااسحس:ہن:رکے:

ینعی:انگہ:رپ:رجی:وہ،:رشتعی:ںیم:اس:اک:ایک:مکح:ےہ؟:اور:ذرا:ہی:یھب:اافدہ:رفامںیئ:ہک:اقلت:

رشتعی:اک:ایک:مکح:ےہ؟:

:اجنیشن:یتفم:امظع:اقرنیئ:یک:وتہج:ولطمب:ےہ۔:رضحت:ابصمیح:اصبح:ےن

دنہ:العہم:ازرہی:ایمں:ہلبق:داتم:رباکمہت:ااعلہیل:ےک:وحاےل:ےس:حلص:تیلک:یک:رعتفی:یک:

سج:اک:وہفمؾ:ہی:ےہہک::

وج:ہی:ہدیقہ:رےھک:ہک:دویدنبتی،:ربولیتی،:واہتیب:اور:تیعیش:ںیم:وکیئ:االتخػ:ںیہن:،:رصػ:’’

3۱

یھب:حیحص:ےہ۔:رایضف:یھب:حیحص:ےہ،:اور:ینس:یھب:حیحص:ےہ۔:وت:وہ:ریبعتاک:رفؼ:ےہ۔:ینعی:واہیب:یھب:حیحص:ےہ،:دوی:دنبی:

)رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم(:۔‘‘ینس:ںیہن:ےہ۔:ابیق:وہ:ک :ھچک:ےہ

:ہن:ایئ۔: :ازرہی:ایمں:ہلبق:یک:ہی:رعتفی:فا د: نکیل:اہنیئ:ےک:ومفل:وک:وضحر

: رب:ہن:راہ۔:رھپ:یک:رسیخ:اگل:اکچ:اھت۔:رگم:اس:رپ:‘‘ حلص:تیلک:اک:وہفمؾ ’’؍احفصت:لبق:8ارگہچ:

اقمئ:رکات:ےہ۔:اتہک:ولگ:ہی:ںیھجمس:ہک:انجب:اعیل:‘‘ تغل:ںیم:حلص:یلک:اک:ینعم’’دورسی:رسیخ:

وکیئ:اندر:و:انایب:قیقحت:شیپ:رکےن:واےل:ںیہ۔:اور:رھپ:رصػ:اکی:رطس:ہکلب:اس:ےس:یھب:مک:

:ااغللت’’ںیم: ::‘‘ریفوز :وغر:ےک:وحاےل:ےس:حلص:یلک:اک:ینعم:ایبؿ:رکات:ےہ۔:الہ:رخد ذرا

:یہت:دانم:ےہ:ہک:رصػ:اکی:رطسےک ےی:رسیخ:اقمئ: رفامںیئ:ہک:ہی:صخش:ملع:ےس:انتک:

رکاتےہ۔:ای:اےس:زمع:ملع:ےہ:ہک::وضحر:ازرہی:ایمں:ہلبق:یک:رعتفی:وک:یھب:در:وخر:اانتع:اور:

القئ:اابتعر:ںیہن:اتھجمس۔:ای:ےنھجمس:یہ:ےس:اقرص:ےہ۔:اور:رھپ:تغل:و:االطصح:ےک:العوہ:اکی:

شیپ:رکات:ےہ:اتہک:ولگ:ڑبا:العہم:‘‘ اعؾ: ںؽ:اچؽ:وایل’’الطصح:اینپ:انبیئ:وہیئ:رسیتی:ا

وک:حلص:یلک:ےنہک:واولں:یک:یلست:ےک::‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’ںیھجمس۔:ای:دصقم:ہی:ےہہک:اخدامؿ:

شیپ:رکےک:رسخ:رویئ:اح :رکے۔:دخا:یک::‘‘یئن:االطصح’’اور::‘‘این:وہفمؾ:’’ ےی:اکی

؟اھٹ:ںیہن:اجےئیگ:،تاہیجت:ےباج:ےس:تغل:و:رشع:ےس:اامؿانپہ!:ایک:اس:رطح:یک:وت

وگای:ومفل:انہک:ہی:اچاتہ:ےہ:ہک:اب:ولگ:اکی:دورسے:وک:دڑھےل:ےس:اکرف:اہک:

رکںی،:اور:بج:اؿ:ےس:وماہذہ:ایک:اجےئ:وت:وہ:ٹھج: ںؽ:ڑپںی:ہک:مہ:ےنیسک:وک:ااقتعدا:اکرف:

:اکرف:اہک:ےہ:ہن:ہک:ااقتعدا۔:وکیئ:ںیہن:اہک:ےہ۔:امہری:رماد:رفک:وغلی:ےہ۔:ای:مہ:ےن:اےس:المع

صخش:یسک:املسمؿ:وک:افقس:ےہک:اور:اس:ںیم:اجیب:اتولی:رکے:ہک:امہری:رماد:قسف:وغلی:ای:اعؾ:

:ںیہن۔:ولگ: ےلھ:اعؾ:اکی:دورسے:وک:اگیل:ولگج:یحالطص ںؽ:اچؽ:واال:قسف:ےہ،:قسف:ا

اطمقب:اتولی:رک:ایل:ےک:‘‘ااجید:دنبہ:’’اور:‘‘االطصح:دجدی’’دںی:اور:رھپ:ومفل:اصبح:یک:

رکںی:ہک:امہرے:تغل:ںیم:ہی:اگیل:ںیہن:ہکلب:رکشت:و:اانتمؿ:ےک:ااہظر:اک:اکی:رتہبنی:ہغمت:

دتغػراہلل۔أےہ۔:

3۰

واحض:وہ:ہک:یہی:اتولی:ےباج:اکی:ققحم:رصع:انجب:دبعارلنمح:اصبح:ےن:یھب:

)المہظح:وہ:ارباؼ:ربیلی(رفامیئ:ےہ:اور:سیبلت:و:طیلغت:یک:انسپا:رک:دی:ےہ،:

ومفل:اہنیئ:ےناینپ:دلیل:ںیم:اکی:دحثی:رشفی:یھب:شیپ:یک:ےہ،:دحثی:یک:

تحص:ںیم:وت:وکیئ:الکؾ:ںیہن،:رگم:انجب:اک:ہی:رمہبت:اہکں:ہک:دحثی:ےس:اسملئ:اابنتسط:رکےت:

اتہک:وہں:ہک:اپ:یک:اس:اتولی:ےباج:ےک:اطمقب:ارگ:اپ:وک:وکیئ:انمقف:ای:وھجئا:ای: ںیلچ،:ںیم

ذرا:وسچ:رک::؟:واال:ےہک:اور:رھپ:اپ:وایل:اتولی:رکے:وت: اسی:ےگلاگودعہ:الخػ:ای:ڑگھجا:رکےن

وجاب:دےیجی۔

:العہم: :دب:ایخؽ:ولگ:الہ:تنس:ےک:رتامجؿ:نب:اجںیئ، :زابؿ، ارگ:اےسی:یہ:دب

:یہ:احظف۔:انجب:ےن: :دخا :الہ:تنس:اک :وت :ریپ:اغمں:وہ:اجںیئ، :یتفم:الہکںیئ، وہاجںیئ،

دتغػر اہلل۔ااھچپڑ:دای:ےہ،:اشابش!:یھب:(ہن:وکاتوالیت:ےباجےک:اعمےلم:ںیم:ااکرب:دای

:اھجمسںیئ:اس:رس:رھپے:وک!: :ذرا اہکں:ںیہ:ققحم:رصع:رضحت:انوپگری:اصبح!

ےباج:اتولی:ہن:ایک:رکے۔:رگم:ققحم:اصبح:ویکں:اھجمسںیئ::یکاتبںیئ:اےس:ہک:اس:رطح:

کلہم:اسملئ::اکیت()رضحت:العہم:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی،:ربےگ؟:اںیھن:وت:ققحم:اسملئ:دجدیہ:

رشہیع:رظن:اےت:ںیہ۔۔۔:اور:انجب:اسین،:ےب:اسین:ںیہن:ںیہ،:اکی:اعمل:اؿ:اک:اسین:

ےہ۔:اور:رضحت:ققحم:رصع:اصبح:یھب:اؿ:ےس:اتیسن:رےنھک:واولں:ںیم:اکی:ںیہ۔

ڈارٹک:اطرہ:ااقلدری:یک:حلص:تیلک

ےہ،:اہنیئ:اک:ومفل:رضحت:ابصمیح :اصبح:رپ:سک:رطح:ےس:ازلاؾ:رتایش:رکات:

اںیھن:اور:اجہعم:ارشہیف:ےس:قلعتم:املع:و:ااسذتہ:وک:سک:رطح:ڈارٹک:اک:احیم:اتب:ات:ےہ؟:اس:یک:

واضتح:رضوری:ےہ۔

اس:ہیضق:ےک: ےی:اوال:اکی:دیہمت:شیپ:یک:ےہ:سج:اک:الخہص:ہی:ےہ:ومفل:ےن

:اغزی:وپری ،:ےن:اسؤھت:ارفہقی:ںیم:اکی:انمرظہ:اک:اامتہؾ:ایک:ہک:ومالان:وناشد:اعمل:ابصمیح

32

ایمں:ہلبق،:اور:العہم::العہم:ازرہی رطػ:سج:ںیم:اکی:رطػ:اطرہ:ااقلدری:اور:دورسی:

ےن:وکیئ:ثحب:ےیک:ریغب:راہ:رفار:اایتخر:یک،:سج:یک::دحمث:ہریب:ہلبق:ےھت،:نکیل:ڈارٹک:اقدری

روپرٹ:امہ:انہم:ارشہیف:ےک:یسک:امشرہ:ںیم:اشعئ:وہیئ۔:اس:ےک:دعب:اتھکل:ےہ:ہک:

‘‘ےک:وحاےل:ےسہقفتم:راے:رےتھک:ںیہامتؾ:املعے:الہ:تنس:اطرہ:ااقلدری: تقیقح:ہی:ےہ:ہک:’’

اور:اس:زموعہم:ہقفتم:راے:یک:اتدیئ:خیش:االالسؾ:العہم:دمین:ایمں:اصبح:ہلبق:

ےک:وحاےل:ےس:ویں:رحتری:رکات:ےہ:ہک:

۔:اپ:وخد:ںیم:ےن:خیش:االالسؾ:العہم:دیس:دمحم:دمین:ایمں:اصبح:ہلبق:اک:ایبؿ:ٹین:ےک:ذر ہع:انس’’

۔‘‘ےن:رفامای::ہک:ریمے:زندکی:اطرہ:ااقلدری:حلص:یلک:ےہ

اس:دیہمت:ےک:دعب:اینپ:ارشہیف:دینمش:اورکمن:الحیل:اک:وبثت:ویں:شیپ:رکاتےہ:

ےک:اشنانت:اور:ومنےن:امہرے:اقرنیئ:وک:‘‘ حلص:تیلک‘‘ ’’ اصبح:یک:وہ:رسیخ:ڑپےیھ:ابصمیح ’’

۔۔۔:ابصمیح :‘‘و رسی:اطرہ:ااقلدری:یک:رطػ:وسنمب:ںیہدنمرہج:ذلی:رحتریوں:ںیم:لم:ےتکس:ںیہ،:وج:رپ

اصبح:اک:ادناز:رحتری:اتب:راہ:ےہ:ہک:ابصمیح :اصبح:وک:نیقی:ںیہن:ےہ:املع:یک:قیقحت:اور:وتفوں:رپ،:ہکلب:اؿ:ےک:دؽ:

دردی:وپدیشہ:ےہ۔:ہی:احؽ:رصػ:اؿ:ابصمیح :اصبح:اک:ںیہن:مںیم:ںیہک:ہن:ںیہک:رپو رسی:اصبح:ےک: ےی:ہ

اور:اؿ:ےک:ونمہا:ںیہ:وج:املعے:دنہو:اپک:ےک:وتفوں:ےک:اقمےلب::ہیف:ےس:قلعتم:یئک:اےسی:ابصمیح ،:اجہعم:ارش

:ےک:احیم:ںیہ۔۔۔:الہ:ارشہیف:وک:دحمث:ہریب:ےس:ذایت:رشجن:ےہ،:اور:دحمث:ہریب:اک: ںیم:رپو رسی:اصبح:

دردایں::قلعت:ازرہی مرےتھک:ںیہ،:ایمں:اصبح:ےس:ےہ،:اس: ےی:الہ:ارشہیف:رپو رسی:ےک: ےی:دؽ:ںیم:ہ

۔‘‘اور:ومعق:ےنلم:رپ:اس:اک:ااہظر:یھب:رکےت:ںیہ

داھکی:اپ:ےن:دردیہ:دینہ:اک:ایلع:اظمرہہ؟:سک:رطح:ےس:رفزدناؿ:ارشہیف:وک: ال:یسک:

درد:اثتب:ایک:اج:راہ:ےہ۔:اوال:وت:یہی:طلغ:ےہ:ہک:ابصمیح :م:اک:ہ دلیل:و:وبثت:ےک:رپ رسی:اقدری

۔لسلسم:ےہاصبح:ےن:وکیئ:رسیخ:اگلیئ:ےہ۔:ومضمؿ:

اس:ےس: عط:رظن:ہک:الہ:ارشہیف:اور:دحمث:ہریب:ےک:اعمالمت:ایک:ںیہ؟:مہ:اس:اور

ارگ:دنپرہ:سیب:‘‘ اافتؼ:سک:ڑچےی:اک:انؾ:ےہ؟’’دویاےن:ویساین:ےس:وپانھچ:اچںیہ:ےگ:ہک:

ربس:ےلہپ:اایشی:ےس:دور:دراز:اسؤھت:ارفہقی:یک:رسزنیم:رپ:وکیئ:ثحب:ابمہثح:وہ،:اوریسک:امہ:

33

اس:یک:روپرٹ:پھچ:اجےئ:وت::)سج:اک:حیحص:وحاہل:ومفل:یھب:ہن:شیپ:رک:اکس(امشرہ:ںیم::انہم:ےک:یسک

ہلئسم:اافتیق:وہاجاتےہ؟:الہ:اافتؼ:ےس:اہمتری:ایک:رماد:ےہ؟:ایک:ہلمج:الہ:اافتؼ:اس:ےس:

:ہی:اتبؤ:ہک:ٹین:ےک:ذر ہع:ارگ ذات: یسک:اکیامہ:انہم:ارشہیف:اک:اطمہعل:رکےت:ںیہ؟:اور:ذرا

ایل:اجےئ:وت:اس:ےس:اافتؼ:اک:ققحت:و:وبثت:وہاجات:ےہ؟:اور:ایک:وہکےگ:دیسان:و:وکیئ:ایبؿ:نس:اک

دنسان:رساکر:ایلع:رضحت:اامؾ:ادمح:راض:ریض:ہنع:اوملیل:ےک:ابرے:ںیم:ہک:بج:العہم:لضف:

وریغہ:املعے:رکاؾ:ےن:اشہ:اامسلیع:یک:ریفکت:یک:یھت،:رھپ:ایلع:رضحت:ےن:فک::قح:ریخاابدی

اسلؿ:ویکں:رفامای؟:

:اصبح:ےک:دؽ:اک:احؽ:!انجباور :رفامےیئ:ہک:ابصمیح ےسیک:ولعمؾ::اپ:وک:ذرا

دردم وہایگ:ہک:اؿ:ےک:دؽ:ںیم:رپو رسی:ےک: ےی:ہ

ے

ہک:وہ::ی:وپدیشہ:ےہ۔:اور:ذرا:اافدہ:رفامی

وکؿ:وکؿ:ےس:نیقلعتم:ارشہیف:ںیہ:وج:املعے:دنہ:و:اپک:ےک:ہقفتم:وتفوں:وک:اجےتن:وہےئ:،:

دردایں:رےتھک:ںیہ؟:اؿ:ےکاقمےلب:ںیم:رپ رسی:اصم بح:ےک:احیم:ںیہ،:اور:دؽ:ںیم:ہ

إن بعض الظن إثه۔وتہب:ےیجیک:ایسی:اروتکں:ےس،:دبامگین:ےس:ےیچب۔:

:دارٹک:اطرہ:ااقلدری:ےک:قلعت:ےس:رضحت:العہم:دمین: اب:تقیقح:احؽ:ےینس!

ےک:ایبؿ:ےساکیف:ےلہپ،:رضحت:العہم:دمحم:ادمح:ابصمیح :اصبح،:رضحت::اصبح:ایمں

:اصبح،:اور:رضحت:ومالان:سی:ارتخ:اصبح:اک:رتشمہک:ومالان: یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی

ایبؿ:ااکچ:اھت۔:وج:فلتخم:امانہومں:ںیم:اشعئ:یھب:وہا۔:ہی:ایبؿ:ینس:دوعت:االسیم:یک:وبی:

العہم:دمین:ایمں:ےن:اانپ:اسٹئ:رپ:اب:یھب:وموجد:ےہ۔:اؿ:رضحات:اک:ایبؿ:اےن:ےک:دعب

اور:املعے:ےہ:ہک:دعب:ںیم:اےن:واال:ایبؿ:وت:اپ:وک:رظن:ا:ایگ۔::ریحتایبؿ:اجری:رفامای۔:

ارشہیف:اک:ایبؿ:وج:ےلہپ:ےس:وموجد:اھت:وہ:رظن:ہن:ااکس۔:اوسفس،:دص:اوسفس!

الہ:لفحم:وہں:ےگ:ایک:الہ:ریصبت:اے:یفش ؎

ریم:لفحم:یہ:وک:ےب:رکف:ورظن:اپات:وہں:ںیم

34

اےطب:ےک:رجؾ:ںیم:دب:ذموبہں:اور:دتشہ:رگدی:اور:اکنت:وادی:ونھٹگنسں:ےس:ر’’

ریغ:دلقموں:یک:داشن:اگوہں:یک:ابر:ابر:التش:و:اھچؿ:نیب:و:اھچہپ:امری:ےن:الہ:دمارس:رپ:

وخػ:و:رہاس:اطری:رک:دای:ےہ۔:اےسی:رپ:اوشب:اموحؽ:ںیم:یھب:ااجلۃعم:االرشہیف:اپک:و:

:یھب:رہگی:اسزش:ےک:تحت ےلہپ:’’:اصػ:ےہ۔:ںیہک:ااسی:وت:ںیہن:ہک:ااجلۃعم:االرشہیف:وک

زد:ںیم:الےن:یک:اناپک:وکشش:وہ:ریہ:ےہ؟:اور::یک:اپیسیل:یک‘‘ االتخػ:رکو:رھپ:وکحتم:رکو

اےسی:ولوگں:اک:راہطب:ریغ:دلقموں:یک:دراگسوہں:ےس:وہ،:اور:اؿ:یک:ہش:رپ:ہی:اکراتسین:ااجنؾ:

‘‘دی:اجر:یہ:وہ؟

ابصمیح ::ابت:وہ:ریہ:یھت:حلص:تیلک:اور:ڈارٹک:اطرہ:ااقلدری:یک۔:اتبےت:ولچں:ہک

اصبح:یہ:ںیہن،:ہکلب:یسک:ینس:اعمل:دنی::یک:ہی:اعدت:ںیہن:ہک: ال:قیقحت:یسک:وک:اکرف:ہہک:دںی۔:

یسک:وک:افقس:رگداںین۔:سج:وک:اچںیہ:حلص:یلک:ہہک:دںی۔:بج:اںیھن:اس:ابت:یک:ربخ:یچنہپ:یک:

ںیم:ےیش احےک‘‘ رعافؿ’’ڈارٹک:ذموکر:وک:یئبمم:ےک:اکی:االجس:ںیم:اکرف:اہک:ایگ:وت:اپ:ےن:

اس:اک:ااضہف:رفامای:ہک:

ےک:اکی:االجس:ںیم:اطرہ:)یئبمم(::ء:وک:یھچک:نمیم،:امجتع:اخہن:،2۱۰2؍:رفوری:25ربخ:ےک:اطمقب:’’

ااقلدری:وک:اکرف:اہک:ایگ۔:اور:اظرہ:ےہ:ہک:سج:ےک:ااقتعد:ںیم:واہیب،:رایضف،:دوی:دنبی،:ک :حیحص:وہں،:اس:اک:

دجدی(،:عبط:95)ص::‘‘ ااجنؾ:اس:ےک:وسا:ایک:وہاگ

:اب:یھب:رپو رسی:ےک:احیم: :اجہعم:ارشہیف:ےس:قلعتم:یئک:ابصمیح اب:رفامےیئ!

:اور:اس:یک:ربخ:ولعمؾ:وہیئ:وت:اصبح:اعمہلم:ےن:اصػ:ھکل:دای: ںیہ؟:ےسج:اکرف:اہک:اج:اکچ،

اہں:اؿ:اک:ک :ےسڑبا:رجؾ:ہی:ےہ:ہک:اوھنں::؟‘‘ےک:وسا:ایک:وہاگ:)اکرف:وہےن(اس:اک:ااجنؾ:اس:’’ہک:

:یسک:وک:اکرف:ںیہن:اہک،:بج:ہک:اپ:ولوگں:اک:اعمہلم:ہی:ےہہک:سج:ینس:املسمؿ:وک:ےن: ال:قیقحت

ہہک:دںی!:ےسج:اچںیہ:ذمبہ:و:کلسم:زیبار:انبدںی!:سج:دق:اور:اعمل:ےس::‘‘ حلص:یلک:’’ اچںیہ

اپ:ےک:دؽ:ںیم:ضغب:و:دسح:اور:انعد:و:بصعت:وہ:اےس:اجلہ،:کلہم:اسملئ:رشہیع،:انبان:

ےہ۔::اپ:یہ:ولوگں:اک:ہصح

35

ارتشاک:لمع

:روضی ، :اجنیشن:یتفم:امظع:دنہ:رضحت:العہم:یتفم:دمحم:ارتخ:راض:اخں:اقدری

داتم:رباکمہت:ادقلہیس:یک:ذات:اتحمج:اعترػ:ںیہن۔:وکؿ:ینس:املسمؿ:ےہ:ےسج:رضحت:

:اؿ:رحتریا:،:رقتریا:اور:المع’’ےک:وتفوں:رپ:اامتعد:و:اابتعر:ہن:وہ؟:رھپ:یھب:اہنیئ:اک:ومفل:ہی:اتہک:ےہ:ہک:

:ہکاسھت:یہ:ہی:جنلیچ:رکدای::‘‘ابوتں:ںیم:وضحر:ازرہی:ایمں:یک:اپ:اخمتفل:رکےت:ںیہ

وکیئ:اکی:وتفی:ااسی:داھک:دےیجی:ہک:وضحر:ازرہی:ایمں:اصبح:ہلبق:ےن:دب:ذموبہں:ےک:اسھت::’’

:ای:ایبؿ:ااسی:ںیہن: ‘‘داھک:ےتکس۔ارتشاک:یک:ااجزت:دی:وہ۔:ںیم:نیقی:ےک:اسھت:اتہک:وہں:ہک:اپ:وکیئ:اکی:وتفی

اس:رپ:ھچک:رصبتہ:رکےن:ےس:ےلہپ:انمک :ےہ:ہک:وصرت:ہلئسم:یک:واضتح::

:ےس:یبلق:وماالت: :رشمنیک: :و :افکر :ہک :وہ :واحض :اجےئ۔ :رہھٹاان(:رکدی :دار :راز ،: )دوتس:انبان

:اور :ااحتد :اظرہی:املسم،اضاوراؿ:ےکرفکایت:ےسرااقتعدی :اور :ےہ، :د ات :انب :اکرف :وک ؿ

زئ:و:انگہ:و:اراؾ:ےہ۔:اہں:اعمالمت:یک:اہجں:کت:ابت:ےہوت:ضعب:وماالت:وہ:وت:یھب:اناج

:روضہی،::لیصفت:ےک: ےی:دےیھکی ) رشروں:ےک:اسھت:املع:و:اہقف:ےن:اس:ےک:وجاز:اک:مکح:دای:ےہ: اتفوی

،:راض:افؤڈننشی:الوہر(:۰4دلج::

: :االافلض:ہیلع:ارلہمح:ےک:سی:ومالان :اصبح:ےن:رضحت:دصر ارتخ:ابصمیح

ےک:ضعب:اابتقاست:وک:عم:الخہص:لقن:رفامایےہ،ںیھنج:‘‘ وماالت’’ہل:وحاےل:ےس،:راس

ہظفلب:رحتری:ایک:اجات:ےہ:

افکر:وک:دوتس:انبان:ای:اؿ:وک:راز:دار:رہھٹاان،:اؿ:وک:دمداگر:انھجمس،:اؿ:وک:اےنپ:اومر:اک:وایل:اور:دلیخ:اکر: ’’

االتخط:و:ارابتط:یک:رںیمس:ربانت،:املسمونں::ےب:رضورت:دواتسہن:لیم:وجؽ،:دانی،:اںیھن:وقت:اچنہپان:،:اؿ:ےس:رقار

ےک:اقمےلب:ںیم:ادماد:رکان۔:ہی:ک :ابںیت:ونممع:اور:دالخ:وماالت:ںیہ۔:اور:رقاؿ:اپک:ںیم:اؿ:یک:اممتعن:

نکیل:رشتعی:رہطمہ:ےک:ہلمج:ااکحؾ:رسارس:تمکح:و:تحلصم:ںیہ۔:اور:املسمونں:یک:حیحص:ںیتمکح: رفامیئ:یئگ:ےہ۔

:و ہی:و:ا عاطع:اتؾ:ےس:املسمونں:ےک:رضر:اہجں:افکاؿ:ںیم:وحلمظ۔:

ف

ر:اک:ہ ہب:وہ۔:ای:وہ:احمک:و:وایل:وہں،:اور:اجمت

االسؾ:اور:الہ:االسؾ:وک:ےس،:اور:اؿ::ےہ:اک:ادنہشی:وہ،:واہں:اؿ:ےک:اسھت:اےسی:اومر:ںیم:رشتک:وج:ونممع:ںیہن

اچےیہ۔:وکیئ:رضر:ںیہن:اتچنہپ:ےہ،:اجزئ:ےہ۔:بلق،:رفک:وافکر:یک:تبحم:ےس:افرغ:وہان

36

وج:قلعت:،:ذموکرہ:ابال:ابوتں:ےس:اخیل:وہ،:ینعی:ہن:وہ:تقیقح:ںیم:تبحم:یک:انب:رپ:وہ،:ہن:اس:یک:العتم:

و:دلیل،:ہن:اس:ےس:االسؾ:اور:املسمونں:وک:رضر:ای:اصقنؿ:وصتمر:وہ،:ہن:افکر:اک:افدئہ:و:عفن:وصقمد۔:اور:اس:ںیم:

۔:‘‘اجزئ:ےہ۔:اور:وہ:وماالت:رحمہم:ںیم:دالخ:ںیہناملسمونں:یک:وکیئ:احتج:و:رضورت:ای:دصقم:حیحص:وہ:وت:

،:عبط:دجدی(37،:36)رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم،:ص::

اؿ:اابتقاست:وک:اکی:ابر:رھپ:ڑپےیھ!:ایک:اؿ:ےس:ہی:واحض:ںیہن:وہات:ہک:وہ:ارتشاک:

لمع:اناجزئ:و:اراؾ:ےہ:سج:ےس:وصقمد:االسؾ:اور:املسمونں:وک:اصقنؿ:اچنہپان:وہ۔:سج:ںیم:افکر:

وہ۔:سج:ںیم:وکیئ:احتج:و:رضورت:اور:حیحص:دصقم:ہن:وہ؟:اور:وہ:ارتشاک:ونممع:و::اک:افدئہ

اناجزئ:ںیہن:سج:ںیم:وکیئ:دوعیت:ای:االصیح:ولہپ:شیپ:رظن:وہ۔:سج:ںیم:املسمونں:اک:افدئہ:وہ۔:

:وہ۔:احتج:و:رضورت:رپ:ہ ین:وہ؟وج:دصقم:حیحص:ےک:تحت

:دوعیت: :رظن:یئن:دیلہ:ےک:ہقف:االصیح:ولہپ:ےک:شیپواب:ارگ:یسک:دصقمحیحص:اور

ایمں:ہلبق:داتم:رباکمہت:ادقلہیس::ء:ںیم:وضحر:ازرہی ۰989اڈیکیم:ےک:یہقف:انیمسر:دقعنمہ:

:اصبح:وک:دوعت:رشتک:یک:ااجزت: :روضی ےن:رضحت:العہم:یتفم:عیطم:ارلنمح:رطضم

بلط:رکےن:رپ:ہی:ےتہک:وہےئ:رشتک:یک:ااجزت:رم تم:رفامیئ:ہک::

’’: :اور:رضحت:یتفم:عیطم:ارلنمح:اصبح:ہلبق:یک:‘‘ےہاپ:ےک: ےی:رشتک:اجزئ ۔

:یھب:رشکی: ،:اور:ومالان:اونار:ادمح:ادجمی رحتکی:و:زگارش:رپ:وخاہج:رفظم:نیسح:اصبح:روضی

:اصبح:وک:اس:رشتک:یک:ےئاگ؟:ایک:رضحت:یتفم:عیطم:ارلنمحانیمسر:وہےئ،:وت:اےس:ایک:اہک:اج

اہج::ملع:و: ن:اور:ومالان:اونار:اصبح:ےک:ابرے:نعط:و:عینشت:اک:اشنہن:انبان:اجزئ:ےہ؟:اور:وخرپانب:

ںیم:مکح:رشیع:ایبؿ:وہ؟:اہنیئ:ےک:ومفل:اصبح:اور:اؿ:ےک:وحاری:وجاب:دںی۔

ںیم:نیقی:ےک:اسھت:اتہک:وہں:ہک:’’ومفل:ےن:ڑبے:رطمطاؼ:ےس:ہی:دوعی:ایک:اھت:ہک::

:ای:ایبؿ:ااسی:ںیہن:داھک:ےتکس :ںیم:دبؽ:ایگ:وہاگ۔۔۔:اور:اب:وت:اس:اک:نیقی:ومہ:‘‘اپ:وکیئ:اکی:وتفی

ومہ:وک:دواؾ:ںیہن:وہات،:ہکلب:اس:یک:وکیئ:اینبد:یہ:ںیہن:وہیت۔

اقری:اراشد:ادمح:رغمیب :ےک:وحاےل:ےس:اس:ابرے:ںیم:وضحر:اتج:ارشل ہع:ےس::،واحض:وہ:ہک:ومفل:ارباؼ:ےن: :ونٹ

۔:‘‘:رشتک:یک:ااجزت:دی:ےہاقری:اصبح!:ہی:ریمے:اورپ:اتہب:ؿ:ےہ:ہک:ںیم:ےن:ایسی:سلجم:ںیم’’ہی:لقن:ایک:ہک::

37

اور:اہنیئ:ےک:ومفل:ےن:اس:واہعق:یک:ویں:اتولی:یک:ےہہک::

االرم:یک:ااجزت:ےس:وقبؽ:اپ:ےک:رشکی:::ےہ:ہک:وہ:از:وخد:ںیہن:ہکلب:اوولاہیں:یھب:ویہ:ہلئسم’’

۔‘‘وہےئ۔:رھپ:اپ:رضحات:ںیم:اور:یتفم:عیطم:ارلامحؿ:ںیم:زنیم:و:اامسؿ:اک:رفؼ:ےہ۔۔۔:اخل

:ایمں:ہلبق:ےن:اںیھن:ت اجی:اھت:ای:ریخ :ںیمہ:اس:ےس:ثحب:ںیہن:ہک:وضحر:ازرہی

ںیہن؟:مہ:ہی:ےتہک:ںیہ:ہک:دمتعم:اعمل:دنی:یسک:دصقم:حیحص:ےک:تحت:احتج:و:رضورت:واعق:

رضحت: وہےن:رپ:اس:رطح:یک:سلجم:ںیم:رشکی:وہ:اتکس:ےہ،:ےسج:ابصمیح:اصبح:ےن

االافلض:وریغامھ:ےک:وحاولں:ےساور::ہ:ایلع:رضحت:اوررضحت:دصردزہشا:تجح:االالسؾ

اور:اس:اک:ااکنر:ضحم:اکمربہ:ےہ۔:دعتمد:دولیلں:ےس:اثتب:ایکےہ۔

انہم:اگنر:اک:امکؽوخد:اسہتخ:اکی:

رعافؿ:’’ھچک:ولوگں:اک:اجالہہن:زماج:ےسیک:ےسیک:لگ:الھکات:ےہاس:اک:حیحص:ادنازہ:رکان:وہ:وت:

رکؾ:رفامؤں:یک:اکراتسوینں:ںیم:درج:ضعب:؍:7۰ ،7۱عبط:دجدی:ص:‘‘ ذمبہ:و:کلسم

:اکی:ڑکی:انزیچ:ارباؼ:ربیلی:ےس:لقن:رکےک:اقرنیئ:یک: :ایس:ےلسلسیک اکاطمہعل:رفامںیئ۔

)واحض:وہ:ہک:اس:اتکب:ںیم:ومالان:ایضتف:عبط:ےک: ےی:شیپ:رکےن:یک:اعسدت:اح :رکان:اچاتہ:ےہ:

س:اتکب:ےک:ومفل:وکیئ:رشػ:ادلنی:۔اور:ہی:یھب:واحض:وہ:ہک:ااھکل:ےہ‘‘ اامؾ:اصبح’’ابصمیح:اصبح:وک:ومفل:ےن:

وہےئگ!:‘‘ اڈیرٹی’’؍:رپ:رتیق:رک:ےک:۰اھکل،:اور:ص::‘‘ انہم:اگنر:رارٹشہی:اہسرا’’روضی:ںیہ،:وھنجں:ےن:ئالٹ:جیپ:رپاےنپ:وک:

،:اڈیوٹیرلی::ػیا للعجب!ینعی:اکی:یہ:وتق:ںیم:انہم:اگنر:اور:اڈیرٹی:دوونں!: اس:ےلسلس:ںیم:بج:انجب:رفظ:زادہی

وزانہم:رارٹشہی:اہسرا:اکوپنر:ےس:راہطب:ایک:ایگ:وت:ولعمؾ:وہا:ہک:وپرے:اہسرا:رگوپ:ںیم:اس:انؾ:اک:وکیئ:اڈیرٹی:ںیہن:ااچنرج،:ر

المہظح:ےیجیک۔:(ےہ۔:دیس:لصیف:یلع:رگوپ:اڈیرٹی:ےس:یھب:اس:یک:دصتقی:وہیکچ:ےہ۔

؍:رپ:ےتھکل:ںیہ:67عم:ااضہف:ےک:ص::‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’اامؾ:اصبح:’’

یتھکی:،:یتنس:اور:اجیتن:ےہ:ہک:اریمج:رشفی:ےک:تہب:ےس:دخاؾ:حبص:و:اشؾ:ہن:اجےن:ینتک:ابر:ای:داین:د

وخاہج:ای:وخاہج،:ای:رغبی:وناز:ای:رغبی:وناز:ےتہک:رےتہ:ںیہ۔:اؿ:یھبس:دخاؾ:ےک:ابرے:ںیم:دب:امگین:رکان:ابلکل:

ابت:ےک:اطمقب:ایس:طلغ:وہاگ،:نکیل:ضعب:دخاؾ:اےسی:رضور:ںیہ:وج:تہب:ےس:زارئنی:ےک:اشمدہات:و:رجت

را۔:ےک: ےی:اس:دقمس:انؾ:اک:وہفیظ:ڑپےتھ:ںیہ:سج:اک:ذرک:اورپ:زگ:)اضیفؿ:اظرہی(

38

بج:بیج:ںیم:ےسیپ:ےتجب:ںیہ،:بج:ٹیپ:ںیم:رویٹ:وہیت:ےہ: ؎

ےہ،:اس:وتق:ہی:منبش:ومیت:ےہ۔۔۔۔اس:وتق:ہی:ذرہ:ریہا:

اابء:و:ادجادےس:دیسان:رساکر:اامؾ:اصبح!:اپ:اکہی:انہک:ہک:اریمج:رشفی:ےک:دخاؾ:نج:اک:قلعت:

::رغبی:ونار: رکؾ:ےس:ےہ،:وہ:ای:وخاہج:ایوخاہج،:ای:رغبی:وناز:ای:رغبی:وناز:رصػ:اینپ:مکش: ےک:ااتسہن

رپوری:اور:داین:یبلط:ےک: ےی:ےتہک:رےتہ:ںیہ۔:اس:دوعی:یک:دلیل:وت:اپ:یہ:ےک:اپس:وہیگ،:امہری:ثحب:اپ:

ہلل:بج:بیج:ںیم:ےسیپ:ےتجب:ںیہ،:اور:ٹیپ:ںیم:رویٹ:وہیت:ےہ:وت:ےک:دوعی:رپ:شیپ:رکدہ:یرع:ےس:ےہ،:اعمذ:ا

اطلسؿ:ادنہل:وضحر:رغبی:وناز:ریض:اہلل:اعتیل:ہنع:وک:ذرہ:و::!ذرہ:ریہا:اتگل:ےہ،:اور:منبش:ومیت:وہات:ےہ۔:اعمذ:اہلل

رہیث:ونھکل:ےک:منبش:انہک:اہکں:اک:ادب:ےہ؟:چس:ڑکوا:وہات:ےہ،:بج:اپ:وک:رٹسم:ڈنٹؿ:یک:وخاشدم:اور:دار:اولعلؾ:وا

ابین:وممتہم:اقری:ا ں:انسحل:اصبح:رموحؾ:یک:انعوتیں:ےک:ےلص:ںیم:اریمج:رشفی:ںیم:دراگہ:وخاہج:اصبح:یٹیمک:

یک:ربممی:بیصن:وہیئ:یھت:وت:اس:وتق:اعمذ:اہلل:وقبؽ:وخد:اس:ذات:واال:افصت:ےسج:اپ:ےن:ذرہ:و:منبش:اہک:

:یٹ۔ :رک :ہہک :ہہک :ومیت :شیب:اپچن:اسؽ:کت:ریہا :و :مک :رپ:ومےٹ::ےہ، :ےک:انؾ :اے۔ :ڈی۔ ومےٹ:اے۔

ذرہ:و:’’ووصؽ:رکےت:رےہ۔:اج:بج:ومےٹ:افلےف:انلم:دنب:وہےئگ:وت:اعمذ:اہلل:اس:ااتفب:والتی:وک:افلےف

ےنہک:ےگل۔:اور:ارغاض:افدسہ:ےک:وصحؽ:ےک ےی:ضعب:دخاؾ:وک:ینثتسم:ایک:ےہ۔:مک:از:مک:ھجم:رامق:ارحلوػ::‘‘منبش

:ںیہن:سج:ےک:ابپ:دادا:یک:رپورش:اس:ااتسہن:ےک:ملع:ںیم:وکیئ:ااسی:اخدؾ:ااتس

معل

رکؾ:یک:دبوتل:ہن:وہیئ: ہن:

وہ۔:واہں:اک:ایک:اسری:داین:اک:املسمؿ:ہی:نیقی:ہن:راتھک:وہ۔

ے:اک:وجاب:وکیئ:ہن:وکیئ:اصبح:ملق:اخدؾ:ااتسہن:اعہیل:اک:رضور::!اامؾ:اصبح

مج

ق

اپ:یک:ےب:اج:دیقنت:و:

:دےرک:ولسنں:اک:اسحب:اکچ:دےاگ۔:نکیل وک:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’:وقبؽ:اپ:ےک:مہ:باڈناربداراؿ:

امہرے:ااقے:تمعن:دیسان:ایلع:رضحت:میظع:اربلتک:دقس:رسہ:ےن:یہی: قب:دای:اور:ایس:اک:اعلم:انبای۔:اہلل:

اتدؾ:رمگ:ابثت:بیصن:رفامےئ۔اپ:یھب:ڑپھ:رپ:اعتیل:اس: قب:ایلع:رضحت:ینعی:کلسم:ایلع:رضح:ت:

ےک:لمع:ےیجیک۔:وضحر:ایلع:رضحت:دقس:رسہ:رحتری:رفامےت:ںیہ:ےیجیل:اور:اید:رک

: ،:اریمجی دیس:الج،:اطلسؿ:ادنہل،:بیبح:اہلل،:وارث:ایبنل،:نیعم:اقحل:وادلنی:نسح:یتشچ ،:زجسی

)اتفوی:روضہی:رشفی(ریض:اہلل:اعتیل:ہنع:و:ااثممہل:ریثکہ۔:

ا:ربداروں:ںیم:وہاجےت:وت:دقس:رسہ:ےک:ےچس:باڈن‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’اکش:ہک:اپ:یھب:

ےنہک:ےک:اجبےئ:ویہ:ےتہک:وج:ایلع:رضحت:‘‘ ذرہ:و:منبش’’یک:ذات:دقیس:افصت:وک:اعمذ:اہلل:::اطلسؿ:ادنہل:

(۰2۰،:۰2۱،:۰۰9)ص::‘‘ ،اور:اپ:اک:بیصن:اجےنولہکاای۔:ریخا:امؾ:اصبح:اپ:اجںین:ےن:اہک:اور

:اتر:اہکں:وجڑ:دای:ایگ؟:یسیک:اہکں:اک:!داھکی:اپ:ےن:فنصم:اور:ومفل:ےننب:اک:وشؼ

39

رتک:ویبتن:یک:یئگ۔:ہی:ںیہ:وہ:ولگ:وج:رساکر:ایلع:رضحت:ہیلع:ارلۃمح:وارلوضاؿ:ےک:انؾ:اکی:

:اخدامؿ:روضتی:وک:ٹھج: :اور اور:‘‘ وخاہج:رغبی:وناز:اخمفل’’اتکہچب:ںیہن:ھکل:ےتکس،

اتہک:یسک:ھٹیس:ےس:،:ےنھکل: ںےنل:وک:رایر:وہاجےت:ںیہ:‘‘ رمزک:اخمفل’’اور::‘‘کلسم:اخمفل’’

رقہنی:ایقس:ےہ:ہک:انؾ:و:ومند:اور:ح تت::ھچک:ومیٹ:رمق:اھٹنی:ںیکس۔:ای:ہی:یھب:نکمم:ےہ:ہکلب:یہی

رںی:ومعق:ےہ:ہک:یسک:ڑبے:یک:اخمتفل:رکدو۔:اس:یک:ڑگپی:زو:وبقمتیل:اح :رکےن:اک:ہی:

:ایسی:دوتل:و: :یک:انپہ :ح تت:لم:اجےئیگ۔:دوتل:اح :وہاجےئیگ۔:دخا ااھچؽ:دو،

أعاذنا اہلل تعایل عنہ۔ت:ےس۔:اور:اےسی:سفن:اور:اسفنتین:ےس۔:ح ت

انہم:اگنری:رکان،:ایسیس:ولوگں:اور:اھتہن:وپسیل:واولں:یک:دالیل:رکان:ااسؿ:اکؾ:ےہ،:

نکیل:فینصت:و:اتفیل:اک:رمہلح:تہب:دوشار:زگار:ےہ۔:

ہی:اہشدت:ہہگ:اتفل:ںیم:دقؾ:رانھک:ےہ ؏

:وک:ہرو :اجےن:سک:ےن:انہم:اگنر :دے:ڈاال:ہک:العہم:ابصمیح دخا اصبح:یک::رہ

اتکب:اک:وجاب:دے:دےیجی،:رمہبت:دنلب:وہاجےئاگ۔:انجب:اھجےسن:ںیم:اےئگ۔۔۔

اشدی:اںیھن:اابسب:یک:انب:رپ:ابصمیح:اصبح:وک:ہی:انھکل:ڑپا:ہک:

رکؾ:رفامؤں:ےن:اےسی:اےسی:بلطم،:ضعب:ابعروتں:ےک:اکنےل:ہک:ارگ:وہ:حیحص:وہےت:وت:انیقی:’’

امت:ںیم:ااضہف:وہات۔:رگم:ہی:بلطم:ھچک:اس:مسق:ےک:ںیہ:ریمی:ولعم

رمزا:اغبل:اک:اکی:یرع:ےہ:

دنین:ویکں:رات:رھب:ںیہن:ایت ومت:اک:اکی:دؿ:نیعم:ےہ ؎

اداب:اور:یرعاے:اردو:ےک:درایمؿ:اکی:ہفیطل:وہشمر:ےہ:ہک:اکی:اصبح:ےن:اس:یرع:اک:بلطم:

ےن:ےگل:ہک:اتبای،:اور:اس:بلطم:وک:وہ:تہب:رخف:ےس:ایبؿ:رک

:اور:ولعمؾ:ےہ:ہک:دؿ:یہ:ںیم:ومت:اےئیگ:وت:رھپ:’’ ومت:اےن:اک:بج:اکی:دؿ:رقمر:ےہ،

رات:ںیم:دنین:ویکں:ںیہن:ایت؟:رات:ںیم:وت:وکسؿ:ےس:وسان:اچےیہ۔:ویکں:ہک:رات:ںیم:ومت:اےئیگ:یہ:

)رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم(:‘‘ںیہن۔:وہ:بج:یھب:اےئیگ،:دؿ:یہ:ںیم:اےئیگ۔

:وت:ہن:ااکرب:یک: رٹنکوؽ:رپارگ:احالت: :دردیہ:دینہ:رپ:دقنغ:ہن:اگلیئ:یئگ، ہن:ایک:ایگ،

4۱

زعت:و:اربو:وفحمظ:رےہیگ،:ہن:یسک:ادارے:اک:واقر:احبؽ:وہ:ےکساگ۔:اہں!:ارگ:یسک:اک:دقن:افدئہ:

وہاگ:وت:ریغوں:اک۔:اںیھن:اکیف:وماد:ےلماگ۔

:ےک:ینس:دنچ:اوٹنجیں:ےن:رب:ریغصےک:مک:اصقنؿ:اھت:ہک:وکحتم:رباطہین:یہی:ایک

:اقمس:انونوت :اامسلیع:دولہی، :ردیش:ہوگنیہ،:املسمونں:وک:یئک:وصحں:ںیم:میسقت:رک:دای؟ ی،

اقدایین:وکؿ:ےھت؟:اؿ:ےس:ادمحدولہی،:وناب:وھباپیل،:الغؾ::نیسحریاھتونی،:ذنیلع:ارشػ:

تلم:اک:انتک:اصقنؿ:وہا،:ہی:یسک:رپ:یفخم:ںیہن۔:دخا:را:دنب:ایک:اجےئ:اتہبؿ:رتاویشں:ےک:ابب:

وک۔:تبثم:اور:ریمعتی:اکؾ:ےیک:اجںیئ۔:دمعہ:اور:رتہبنی:ملق:اکروں:وک:تلم:و:کلسم:اک:اکؾ:

ےن:ےک:وماعق:رفامہ:ےیک:اجںیئ۔:انیقی:اعؾ:رک:رکےن:دای:اجےئ۔:وجارہ:اپروں:وک:اینپ:کمچ

اےنپ:یہ:اھبویئں:وک:ک :و:متش:،اتہبؿ:رتایش:اور:بیع:وجیئ:اور:ضغب:و:دسح:اک:ابزار:رگؾ:رکان:

:اکر:راہ:ےہ،:ہن:االسؾ:ےس:اس:اک:وکیئ:العہق۔:رقاؿ:وت::اک:اشنہن ’’انبان،:ہن:االسػ:اک:رطہقی

اک:درس:د ات:ےہ۔‘‘ رحناء بینہه

ابصمیح :اصبح:ےن:اینپ:حلص:تیلک:اور:دام ی:دویاہیل:نپ:اک:’’ہی:بک:کت:اھکل:اجات:رےہاگ:ہک:

ش:ےہ

م

لش

()اہنیئ:‘‘وج:وبثت:شیپ:ایک:ےہ،:وہ:ارہظ:نم:ا

ڑبے:ڑبے:ڑپےھ:ےھکل:وا :منہج:وہ:ےکچ،:اتکویچبں:ےک:’’ہی:وکؿ:یس:ذہتبی:ےہ:ہک:

)ااضی(:‘‘یک:ایک:یتنگ؟)ابصمیح :اصبح:وریغہ(:فنصم:

احظف:تلم:اور:اشرح:اخبری:ےک:انؾ:ےس:رفبی:د ےن:یک:اناپک:اسزش

:اہنیئ:و:ارباؼ:ےک:ومنیفل:ےن:احظف:تلم:اور:اشرح:اخبری:رامہمح:اہلل:اک:انؾ:ےل

ےل:رک:وج:اغمہطل:د ےن:یک:رطخانک:اسزش:ریچ:ےہ،:اس:اکاحؽ:الہ:ملع:رپ:وخب:رونش:

:اری:یک:وکشش:یک:یئگ:ےہ۔:ہکلب: :طلغ:بلطم:رب :وت:قح:ابت:ےس:، ےھب

چ

:چس:وپ :اور ےہ۔

تقیقح:ہی:ےہہک:احظف:تلم:وک:زہاروں:املع:،:اہقف:اور:اشمخی:اک:اخمفل:رقار:دے:رک:اؿ:یک:

ےن:یک:اناپک:وکشش:یک:یئگ:ےہ۔:اہنیئ:اک:ومفل:اتھکل:ےہ:ےب:داغ:تیصخش:رپ:دبامن:داغ:اگل

ےن:ملسم:گیل:یک:امحتی:رکےن:واےل:ڑکیسوں:ںیہن::اپ:ڑپےیھ:ےسج:اوھنں)االراشد(::وہ:اتکب’’

4۰

(38)ص:::‘‘ ہکلب:زہاروں:املع،:اہقف،:اشمخی:اور:وعاؾ:ےک:الخػ:اھکل:اھت۔۔۔

انیم::‘‘راشداال’’ہمح:ےن:ہی:ابت:ابلکل:درتس:ےہ:ہک:وضحر:احظف:تلم:ہیلع:ارل

املع:ےک:ومفق:ےس:اگل:اانپ:اکی:میظع:رظنہی:شیپ:ایک:: ہماینپ:فینصت:فیطل:ںیم:اع

:وخب:اجےتن:ںیہ:ہک: :وہ :ےہ، :احؽ:ولعمؾ :یک:تیفیک:اک :اوشب:دور اھت۔ںیھنج:اس:رپ

سک:سپ:رظنم:ںیم:یھکل:یئگ:یھت؟:اؿ:امتؾ:احالت:وک:سپ:تشپ:ڈاؽ:رک:وعاؾ:وک:‘‘ االراشد:’’

د ےن:یک:رغض:ےس:وضحر:احظف:تلم:وک:ڑکیسوں:ںیہن:ہکلب:زہاروں:املع،:اہقف:اور:اشمخی::دوھاک

اک:اخمفل:رقار:دانی:سک:ابت:یک:رطػ:امغز:ےہ؟:احظف:تلم:اک:ابر:ابر:انؾ:ےلرک:اؿ:ےک:نمچ:

:ریبعت:ںیہن:وہیتکس۔‘‘ ارشہیف’’ یک:اٹنی:ےس:اٹنی:اجبےن:یک:ہی:اناپک:وکشش:یھبک:رشدنمہ

وت:اپ:رضحات:وک:رشتعی:ےک::)اشرح:اخبری(اسقب:دصر:ہبعش:ااتف::اور:ارشہیف:ےک

اقلت:اور:کلسم:اک:وخؿ:رکےن:واےل:رظن:ارےہ:ےھت۔:ارگ:اؿ:یک:رحتریوں:اک:اپ:ےک:

زندکی:اانت:یہ:اابتعر:ےہ،:وت:ہی:ھکل:رک:اینپ:ارشہیف:دینمش:اور:ااکرب:اخمفل:رسرگویمں:ےک:ااہظر:

یک:ایک:رضورت:یھت:ہک:

ی:ےن:ومالان:ابمرک:نیسح:یک:ریغ:وموجدیگ:اک:ذرک:رکےک:اینپ:رگدؿ:ڑھچاےن:یک:اشرح:اخبر’’

(72)ارباؼ،:ص::۔:‘‘وکشش:یک:ےہ

ایک:ومالان:ابمرک:نیسح:اصبح:یک:دعؾ:وموجدیگ:اک:ذرک:رکےک:اشرح:اخبری:ےن:

ے!:ینتک:دنگی:رکف:ےہ:ہی!:املعےب :وھجٹ: ںال،:وج:اپ:وک:ہی:ےنھکل:یک:رضورت:اؿ:ڑپی؟:ھچک:وت:وس

:رگ:رظن:اےت:ںیہ۔:مک:مہف:ںیہ۔:اھکن:دنب:رکےک:ابصمیح: :رمگاہ :اور رکاؾ:وت:اپ:رضحات:وک:رمگاہ

نعوذ باہلل من هذہ اخلراػات۔اصبح:ےک:رس:ںیم:رس:المےن:واےل:ںیہ۔:

اشرح::اخبری:رپ:ہلمح

:اور:ومالان::واحض:وہ:ہک:اہنیئ:ےک ومفل:ےن:اشرح:اخبری:اور:ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح

:دبعان میل:انگ:وپری:وک:رشتعی:اک:انقح:لتق:اعؾ:رکےن:واال:اھکل:اھت،:بج:اانبے:وضحر:یتفم

اشرح:اخبری:ےن:اس:رپ:ااجتحج:ایک:وت:دعب:ےک:اڈینشی:ےس:اؿ:اک:انؾ:اکنؽ:رک:دورسے:دوولوگں:

42

این: :ارخ:اس:یک:ایک:رضورت:یھت:،::ہی:وت:ویس)اس:ےلسلس:ںیم:دلج:یہ:وگتفگ:اریہ:ےہ(:اک:انؾ:ھکل:دای:ایگ۔:

اتبںیئ:ےگ۔رگم:ںیم:رصػ:اانت:انہک:اچوہں:اگ:ہک:ہی:سیبلت:اسیلب:اک:لیھک:زایدہ:دونں:کت:ےنلچ:

واہویبں:یک:روش::،واال:ںیہن،:وسےچ:ےھجمس:ریغب:رقاؿ:دیجم:یک:دقمس:اوتیں:اور:ااحدثی:ابمرہک:وک

ےب:ومعق:لحم:ذرک:رکےک:وھبیل:اھبیل:وقؾ:وک:دوھاک:ہن:دایاجےئ؟:،رپ:ےتلچ:وہےئ

:اکی:اتی:ےک :یک :سج:ےن:رقاؿ :وہاگ :راہ :یھب:اپ:یہ:اسیج:وکیئ :وہ زج:ارخ

لوۃ ’’ بوا الص امنز:ڑپانھ:اراؾ:ےہ،::ہکےس:ہی:بیجع:و:رغبی:ہلئسم:اہذ:ایک:اھت،‘‘ل تق

س:۔:اور:اےہویکں:ہک:رقاؿ:ںیم:ےہ:ہک:اہلل:اعتیل:ےن:امنز:ےس:رقبی:وہےن:وک:عنم:رفامای:دای:

یھب:ےہ۔: ‘‘وامتن سکاری’’ ادنےھ:وک:ہی:رظن:ںیہن:اای:ہک:اس:ےک:دعب:وفرا:ایس:رقاؿ:ںیم

پ:وک:اانجب!:سج:اک:اصػ:وہفمؾ:ہی:ےہ:ہک:احتل:ہشن:ںیم:امنز:ےک:رقبی:ہن:اجای:اجےئ۔:

ار ’’ اء علی الکف ؽ:ےھٹیب؟:ایک:رقاؿ:ےن:اےنپ:وک:وھب‘‘ رحناء بینہه ’’وت:اید:راہ،:اور: ‘‘اشد

یہ:مہ:کلسم:و:مہ:ذمبہ:اھبویئں:رپ:دشت:اک:مکح:دای:ےہ؟:وغر:ےیجیک!

اوولا:االرم:اور:اریم:اوملنینم:یک:ثحب

رساکر:ایلع:رضحت:اور:وضحر:یتفم:امظع:دنہ:امہیلع:ارلۃمح:وارلوضاؿ:ےک:رگوہ:املع:

االرم:وہےن:ےس:وکؿ:ینس:املسمؿ:ےک:رسدار:وہےن،:احمک:اور:اریم:اوملنینم:وہےن:اور:اوولا:

وکیئ:ینس:املسمؿ:اس:یک:رجأت:ںیہن:رک:اتکس۔ ااکنر:رک:اتکس:ےہ؟::

ے

:ہی:اتبی :االرم:یک::نکیل:ےلہپ:ذرا ہک:رشتک:لمع:ےک: ےی:اریم:اوملنینم:اور:اوولا

اہکں:ےساپ:یک:ھجمس:ںیم:ایئ؟:ایک:ایسی:وکیئ:دلیل:و:دنس:ہقف:یک:یسک:اتکب:ںیم:،ااجزت:یک:دیق:

ذموکر:ےہ:ہک:اریم:اوملنینم:بج:ااجزت:دںی:ےگ:وت:رشتک:درتس:وہیگ؟:رشتک:ےک: ےی:

ااجزت:یک:دیق:یک:رشط،:ہی:ابت:اپ:یہ:وک:وسیھج؟:ارگ:وکیئ:دلیل:وہ:وت:ہقف:یک:یسک:ربتعم:و:دنتسم:

ےسی:اپ:یک::وہایئ:ابںیت:بک:اابتعر:ےک:القئ:ںیہ؟:واتکب:اک:وکیئ:وحاہل:و:زجہیئ:شیپ:ےیجیک۔:

ابت:ہی:ہک:مہ:ےن:امؿ:ایل:ہک:اریم:اوملنینم:یک:ااجزت:رضوری:ےہ،:نکیل::دورسی

43

ہی:رفامےیئ:ہک:اریم:اوملنینم:و:اوولا:االرم:یک:ااطتع:وابج:ےہ:ای:ںیہن؟:اپ:ہی:ںیہن:ہہک:

وابج:ںیہن۔:ورہن:ہی:وقؽ:وخد:صن:رقاؿ:ےک:الخػ::ااطتعےتکس:ہک:اریم:اوملنینم:یک:

ؿ:رقاؿ:یک:اخمتفل:اک:وصتر:یھب:ںیہن:رک:اتکس۔:ال:احمہل:امانن:وہاگ۔:اور:وکیئ:حیحص:ادیقعلہ:املسم

:یک:ااطڑپےاگ:ہک:اریم:اوملنینم

ے

بج:اریم::تع:وابج:ےہ،: صن:رقاؿ۔:اب:اتبی

اوملنینم:ےن:ۃجح:االالسؾ:رضحت:العہم:یتفم:دمحم:احدم:راض،:رضحت:ومالان:وہظر:نیسح:

،:رظنم:االسؾ:ربیلی:رشفی،:رضحت:ومالان:رمح ،:اور:رضحت:دصر:راؾ:وپری :ایہل:رولگنری

ارشل ہع:فنصم:اہبر:رشتعی:مہیلع:ارلۃمح:وارلوضاؿ:وک:رضحت:ومالان:دبعاابلری:اصبح:

یک:دوعت:رپ:اس:گنٹیم:ںیم:رشتک:یک:ااجزت:رم تم:رفامیئ:یھت،:سج:ںیم:املعے:رفیگن:

ہنعط:لحم:ےک:اسھت:دہتجمنی:رواضف:ےک:انؾ:یھب:اشلم:ےھت۔:وت:اںیھن:رمگایہ:اور:قسف:اک:

:اںیھن:ہی:ےنہک:یک: :ۃجح:االالسؾ:رپ:تخس:ےلمح:ویکں:ےیک:ےئگ؟ :وضحر :اور :ایگ؟ ویکں:دای

رضورت:ویکں:شیپ:ایئ؟:ہک::

عیاذا وت:ایک:ظفحت:وقحؼ:ےک: ےی:ایلع:رضحت:ریض:اہلل:اعتیل:ہنع:اک:ںیمہ:ااجزت:رشتک:دانی: ’’

رشکی:وہےن:واےل:یسک:رمگایہ:و:قسف:ےک:رمہ ب::رمگایہ:و:قسف:اہک:اج:اتکس:ےہ؟:اور:ایک:مہ:ک :باملویل تعایل

)اظمرہ:اقحل:االیلج(: ؟ ‘‘وہےئ:ےھت

روش:اایتخر:رکان:اور:اریم:اوملنینم:ےک::،الخػمکح:ےکاورایک:اریم:اوملنینم:ےک:

:احدمہی’’مکح:یک:انرفامین:رکان،:درتس:ےہ۔:اور:ایک: ںیم:اس:وتفے:یک:ااشتع:ےس::‘‘اتفوی

:احدمہی:’’:واا ی:اس:وتفے:وککلسم:اک:وخؿ:وہ:راہ:ےہ؟:ایک ےس:اکنؽ:دانی:اچےیہ؟::‘‘اتفوی

أعوذ باہلل من هذہ اخلراػات۔

اس:سپ:رظنم:ںیم:ارگ:ابصمیح :اصبح:ہی:رصبتہ:رفامےت:ںیہ:وت:ایک:ہی:طلغ:ےہ؟:ہک:

اینت:واحض:و:رصحی:ابعرت:یھب:ضعب:ایراؿ:رطتقی:وک:ھجمس:ںیم:ںیہن:اریہ:ےہوت:اؿ:ےس:رعض:’’

:اور:لمع،:ایلع:رضحت:و:ۃجح:االالسؾ:و:دصر:ارشل ہع:ےسیج:ااکرب:الہ:تنس:ےک:ومفق:ےک:الخػ:ےہ:ہک:وج:رکف

اک:وکیئ:زج:اور:ہصح:وہ:اتکس:ےہ؟:اور:بج:ااسی:ںیہن:وہ:اتکس:ےہ:وت:اےس:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’وہ،:وہ:یھبک:

رفیض:و:زموعؾ:رکفو:ایخؽ:و:کلسم:و:ومفق:ںیہن:وت:اور:ایک:اہک:اجےئ؟

44

ے:ضحم:اور:اہجتل:ہی:رکف:و

مج

ق

لمع:ہن:بلصت:ولطمب:ےہ:ہن:بصعت:ومحمد:ہکلب:واحض:و:رصحی:اافلظ:ںیم:

افہشح:ےہ:وج:اہنتی:ویعمب:اور:دشدی:ذمومؾ:ےہ۔:ایک:اےسی:یہ:اجولہں،:ےب:ولقعں:اور:دب:وبیصنں:یک:انسپا:فا دی:

؟‘‘لہ:اامیؿ:وک:ںیہن:دی:ےہےن:اس:اراشد:رگایم:ںیم:املسو هيلع هللا ىلص و:جک:روی:یک:ربخ،:روسؽ:ارکؾ:،:یبن:مظعم،:ربخم:اصدؼ:

الہک:وہےئ:ولغ:و:دشتد:واےل۔: )حیحص::ملسم( هلک املتنطعون

اہلل:ابترک:و:اعتیل:اےسی:ولغ:و:دشتد:اور:اس:یک:الہتک:ےس:الہ:تنس:یک:افحتظ:رفامےئ۔

رب:اکانئت:اراشدرفامات:ےہ:

ین من حج ’’ اور:ہ :رپ:دنی:ںیم:ھچک:یگنت:ہن:ریھک۔ (78)جح::‘‘ وما جعل علیکه فی الد

اراشد:رفامےت:ںیہ::ملسو هيلع هللا ىلص روسؽ:ارکؾ:

):حیحص:اخبری:و:حیحص:ملسم(:وہستل:و:یسوا و ال تعسوا و برشوا و ال تنػروا۔

ااسین:دیپا:رکو،:اور:دتق:و:تقشم:ںیم:ہن:ڈاول۔:اور:اشبرت:و:وخش:ربخی:دو،:اور:وتشہ:و:رفنت:ہن:دیپا:رکو۔

::اور:اراشد:رفامےت )حیحص:اخبری:و: إمنا بعثتم مبرشین و مل تبعثوا معسین ۔ںیہ:

ہ :ااسین:رکےن:واےل:ےجیھب:ےئگ:وہ۔:ہن:ہک:دوشاری:ںیم:ڈاےنل:واےل۔:دنسم:اامؾ:ادمح(

:رفامےت:ںیہ:: :اراشد ان الدین یس ۔ولن یشاد الدین احد اال غلبہ۔ اور

کش:دنی:ااسؿ:ےہ:۔:اور:وج:دنی:ںیم:دشتد:ےب::)حیحص:اخبری:و:ننس:اسنیئ( ػسددوا وؼاربوا و برشوا۔

و:قمعت:رکےاگ:،:اس:رپ:ہی:دنی:اغبل:اور:تخس:وہ:اجےئاگ۔وت:دریتس:ورنیم:واشبرت:یک:راہ:اایتخر:رکو

یہ:ےہ،:ےسج:اج::‘‘تنس لہذمبہ:ا’’ہی:تقیقح:روز:رونش:یک:رطح:واحض:ےہ:ہک:کلسم:قح:،

کلسم:’’و::‘‘تنس ذمبہ:الہ’’۔ارگ:وکیئ:صخش،یھب:اہک:اجات:ےہ‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’لک:دنہ:واپک:ںیم:

ذمبہ:الہ’’ےک:اباقمللب:اور:اےکس:رب:سکع:وکیئ:رکف:وایخؽ:اظرہ:رکات:ےہ:وت:ہی:رکف:و:ایخؽ:ہن:‘‘ ایلع:رضحت

ےہ:۔:ہکلب:اصػ:و:رصحی:اافلظ:ںیم:ہی:وکیئ:رفیض:و:زموعؾ:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ےہ:اور:ہن:یہ::‘‘تنس

۔)رعافؿ:کلسم:و:ےس:وکیئ:قلعت:ںیہن:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’و::‘‘تنس ذمبہ:الہ’’کلسم:ےہ،سج:اک:

صاا(۰۰۰و۰۰۱ذمبہ:ص::

ف

حمل

،

احایمؿ:کلسم:روضہی:وک:دب:ذموبہں:اک:الغؾ:اب:واف:اثتب:رکےت:وہےئ:ذرا:رشؾ:ہن:رتحمؾ!:

ایئ؟:ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح :اصبح:ےن:سک:واہیب،:دویدنبی:ےس:الغؾ:اب:واف:نب:رک:الماقت:یک:

؟:انجب!:ںیتمہت:اگلان:یہ:وگای:اپ:ےک:زندکی:کلسم:یک:ک :ےس:ڑبی:دختم:وصتر:یک:ےہ

وں:اور:وکڑوں:ےس:اپ:یک:،،:اے:اکش!:اج:االسیم:وکحتم:وہیت:وت:اشایؿ:اشؿ:اجیت:ےہدر

دختم:یک:اجیت۔

45

اکی:میظع:اغمہطل

ابصمیح :اصبح:ےن:وج:ھچک:اھکل:دنتسم:وحاولں:ےس:اےس:زمنی:ارتخ::ومالان:سی

:یلع:ڑگیھ:رہمح:اہلل:ایک :مث :دیس:امیلسؿ:ارشػ:اہبری :ہبعش۔انچہچن:رضحت:ومالان ::)دصر

ےک:ابرے:ںیم:اخونادہ:روضہی:ربیلی:رشفی:ےک:اکی:زبرگ::ملسم:ویوینریٹس:یلع:ڑگھ(:،االسایمت

:دنی:رضحت:العہم:یتفم:ازاجز:ویل:اخؿ:روضی:ربولیی:رہمح:اہلل:ےک:وحاےل:ےس:،:ملاع

،وبطمہع:الوہر:،:اپاتسکؿ:ےس،:ہی:لقن:ایک:ہک::3۰ص:،3،:دلج:راضاقمالت:ویؾ:

۔‘‘ایلع:رضحت:ےک:بسح:اراشد:،:ملسم:ویوینریٹس:ےس:کلسنم:وہےئ::)رضحت:دیس:امیلسؿ:(اپ:’’

رگم:ربا:وہ:بصعت:و:ٹہ:درھیم:اک:،:اکی:انہم:اگنر:رضحت:یتفم:ازاجز:ویل:روضی:

:3ربولیی:اک:ہی:وقؽ:رد:رکےت:وہےئ: :رفامؿ:ایلع:رضحت:اور:احفصت:ںیم:ےھجمس:ریغب؍4،

اک:اہسرا:ےل:رک:رضحت:یتفم:اصبح:رپ:ویں:ازلاؾ:رتایش:رکات:ےہ:ہک::رضحت:رساکر:ایلع:

سج:یلع:ڑگھ:اکجل:ںیم:دنچہ:دانی:مکح:رشتعی:ےس:ایلع:رضحت:اراؾ:رفامںیئ:اس:یلع:ڑگھ:اکجل:یک:’’

(۰۱7)ارباؼ:ص:‘‘ دے:ےتکس:ںیہ:؟اعموتن:اور:دمریس:ےک: ےی:ایلع:رضحت:دقس:رسہ:یسک:وک:ویکرکن:ااجزت:

ااصنػ:فا د:رضحات:اس:جک:مہف:اور:دردیہ:دنہ:یک:جک:یمہف:و:دردیہ:دینہ:المہظح:

اور:دںیھکی:ہک:اس:ےک:زندکی:اخونادہ:روضہی:ےک:زبروگں:اک:ادب:وارتحاؾ:یھب:وحلمظ:،رکںی:

:ںیہ:؟اور:ںیہن:راہ۔ایکوعنذ:اب:ہلل:رضحت:یتفم:اصبح:رۃمح:اہلل:اعتیل:ہیلع:وھجٹ: ںؽ:رےہ

: ہی:انہم:اگنر:اؿ:ےک:وھجٹ:رپ:علطم:وہاجراہ:ےہ:ہک:اس:رطح:یک:وکباس:رک:راہ:ےہ؟:اتفوی

روضہی:رشفی:وکیئ:ابزہچی:اافطؽ:ںیہن:ہک:ومعمیل:وخد:اسہتخ:انہم:اگنر:اور:احصیف:اےس:ھجمس:اجای:

:انکر:ےہ:سج:ںیم:وغا :دیپ:ا :انہم:اگنیصرکںی۔:ہکلب:اکی:رحب:ان ری::اک:رنہ:اچےیہ۔:انجب!

وھچڑےی،:اےیئ:رظنم:االسؾ:ربیلی:رشفی:ای:اجہعم:ارشہیف:ابمرک:وپر۔:واہں:ےک:زعمز:املع:اور:

ھی کس

ارابب:ااتف:ےس:ھچک:رمس:ااتف:ب

ے،:رھپ:اتفوی:روضہی:ےس:لقن:رکےن:یک:اسجرت:ےیجیک۔

ہی:لقن:ھجمس:ںیم:ہن:اریہ:یھت:وت:حیحصت::اصبح:یک:دیسیھ:یس:ابت:یھت:ہک:ارگ:ابصمیح

یگن:ےہ:ہک:اےنپ:اےت،:اور:ارگ:وہ:شیپ:ہن:رکےتکس:وت:ازلاؾ:دےتی۔:ہی:وکؿ:یس:رمدلقن:بلط:رک

46

یہ:زبروگں:وک:ریغ:ربتعم:رہھٹاؤ؟:ریغوں:وک:ےنسنہ:اک:ومعق:دو؟:اور:اخونادے:ےک:ذہم:دار:ارفاد:

ادتغػراہلل تعایل۔وکوھجئا:اثتب:رکےک:ڑبے:فنصم:اصبح:الہکؤ۔:

اج:یلع:ڈگھ:ملسم:ویوینریٹس:ںیم:انیم:تلم:اور:ذرا:اس:رپ:یھب:وغر:رفامای:اجےئ:ہک:

:انسح:ااملعل:ےک::ورہہ:رہطمہ،روضحر:انیم:ایمں:ہلبق:اقدری،:رباکیت،:زبی:اجسدہ:امزہشادہ

العوہ:ینس:حیحص:ادیقعلہ:ااسذتہ:و:ةلط:یک:اکی:یبمل:رہفتس:میلعت:و:ملعت:ےک:ےبعش:ےس:کلسنم:

:درتس:ےہ؟:ہک: ےہ۔:ایک:اؿ:ک :ےک:ابرے:ںیم:ہی:وتفی

سج:یلع:ڈگھ:اکجل:ںیم:دنچہ:دانی:مکح:رشتعی:ےس:ایلع:رضحت:اراؾ:رفامںیئ،:اس:یلع:ڈگھ:اکجل: ’’

‘‘یک:اعموتن:اور:دمریس:ےک: ےی:ایلع:رضحت:دقس:رسہ:یسک:وک:ویکں:رک:ااجزت:دے:ےتکس:ںیہ؟:

:اہجں: :ینتک:رطخانک:ےہ:ہی:اسزش، اقمؾ:وغر:ےہ:ایراؿ:ہتکن:داں:ےک: ےی!

رہہ:ر:و:رشػ:تلم:اک:ادب:و:ارتحاؾ:یھب:وحلمظ:ہن:وہ۔:رساکراؿ:امانسح:ااملعل:و:انیم:تلم

رہطمہ:رپ:اتشگن:امنیئ:یک:اجریہ:وہ۔:واہں:ارگ:رفزدناؿ:ارشہیف:وک:ک :و:متش:اک:اشنہن:انبای:

ین۔اجےئ:وت:بجعت:ایک:ےہ؟: إن اہلل مع الصابر

ادب ؎ :وخامیہ:وتقیف: ز:دخا ےب:ادب:رحموؾ:تشگ:از:لضف:رب:::: ا

:یک:ریقحتکلسم:الہ:تنس

کلسم:ایلع:’’ و‘‘ کلسم:الہ:تنس’’احفصت:ںیم:مہ:اثتب:رکےکچ:ںیہ:ہک:ےلھچپ:

کلسم:’’ےہ،:ویہ:‘‘ کلسم:الہ:تنس’’اکی:یہ:ےکس:ےک:دو:رخ:ںیہ،:ینعی:وج:‘‘ رضحت

‘‘ کلسم:الہ:تنس’’ےہ:ایس:اک:دورسا:انؾ:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ےہ،:اور:وج:‘‘ ایلع:رضحت

: :اور :ینعی:‘‘ کلسم:الہ:تنس’’ےہ۔ نا أما ’’اک:ہی:انؾ:وخد:دحثی:وبنی:ےس:اموخذ:ےہ،

ںانل:،:انھکل:‘‘ کلسم:الہ:تنس’’ےس۔:اور: ‘‘اجلامعۃ يو’’اور: ‘‘صحاخلأعلیہ و

دقمی:ےس:راجئ:ےہ۔:ہکلب:اس:رپ:اامجع:ےہ۔:نکیل:اس:ےک:ابووجد:ھچک:ولوگں:یک:ذتینہ::دور

:اور:اس:ںیم:اہجتل:و:امحتق:ےک: رجامیث:سک:وارف:دقمار:ںیم:وموجد:ینتک:دنگی:وہیت:ےہ،

47

:ارگ:اس:اک: اک:اکی:ریپارگاػ:ےجیلک:رپ:اہھت:رھک:رک::‘‘ ارباؼ:ربیلی’’رکان:وہ:وت::اظنرہوہےت:ںیہ،

ڑپںیھ،:رھپ:ہلصیف:رکںی:ہک:اےسی:امیبر:ذونہں:اک:العج:ایک:ےہ؟

ہک:::ںیہ؍:رپ:ےتھکل۰۱8ہحفص:

ےسیج:ولگ:اچےتہ:ںیہ:ہک::اصبح(:)ابصمیح ایلع:رضحت:دقس:رسہ:یک:رحتریوں:یک:اینبد:رپ:اپ’’

:دوتسر:ےک:اطمقب:

ھ

ب

ف

می

ف

ق

اک:رعنہ:ےنگل:ےگل۔:‘‘ الہ:تنسکلسم:’’کلسم:ایلع:رضحت:اک:رعنہ:دنب:وہاجےئ:اور:وگر

:اور:تعیبط:ےک:اطمقب: :موت،:دیل:و:وگرب:اکی:وہاجےئ، :دودھ، رھپ:ایک:ےہ!:رشتب:و:رشاب،

‘‘نعوذ باہلل من ذلک۔:رےہ،:رشتعی:وہاجےئ،:ہن:ہک:رشتعی:ےک:اطمقب:تعیبط

داھکی:اپ:ےن:انہم:ال حول و ال ؼوۃ اال باہلل خبمسۃ أوجہ!

کلسم:الہ:’’اگنری:اک:امکؽ!:ذموکرہ:ابعرت:اکی:ابر:رھپ:ڑپںیھ:اور:وغر:رفامںیئ:ہک:سج:

اک: ںانل،:انھکل:وتبارت:اثتب:ےہ،:اس:ےک:اسھت: اسی:وھبڈنا:ذماؼ:ایک:اجراہ:ےہ،:دحثی:‘‘ تنس

:دوتسر:ےک:اطمقب:ےہ؟:ایک:ذمبہ:‘‘ کلسم:الہ:تنس’’:ایپرا:انؾ:ےس:طبنتسم

ھ

ب

ف

می

ف

ق

،:ایک:وگر

ےک:اخمفل:یسک:دورسی:زیچ:اک:انؾ:ےہ؟:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’الہ:تنس:

اور:ذرااس:لمہم:ابعرت:وک:یھب:دںیھکی:ہک::

:رپ:اپ:ےسیج:ولگ:اچےتہ:ںیہ:ہک:کلسم:ا’’ :یک:رحتریوں:یک:اینبد :یلعایلع:رضحت:دقس:رسہ

‘‘اک:رعنہ:دنب:وہاجےئ۔:رضحت

واہ:واہ:،:احبسؿ:اہلل!:ایک:ہلمج:ےہ!:اتپ:ںیہن:ومفل:اجلہ:قلطم:ےن:اس:ےس:ایک:رماد:

اک:رعنہ:‘‘ کلسم:الہ:تنس’’ےک:اجبےئ:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ایل:ےہ؟:اور:ارگابرفلض:

رب:اک:مکح:اکی:دودھ،:موت:اور:دیل:،:وگ: ےنگل:ےگل:وت:ایک:رشتب:و:رشاب:اسکیں:وہاجںیئ:ےگ؟

یک:رشیع:تیثیح:رشاب:،:موت:اور:دیل:،:‘‘ کلسم:الہ:تنس’’ایک:وعنذ:ابہلل:: وہاجےئاگ؟

اس:ںیم:رشتعی:و:تعیبط:یک:اطمتقب:ےک:ایک:ینعم؟:: وگرب:یسیج:ےہ؟

ذتینہ:رےنھک:واولں:ےک:ابرے:ںیم:یک:چس:رفامای:ابصمیح :اصبح:ےن،:اس:رطح:

:زم’’ :رفیض:و :رکف:وایخؽ:وک :ای:کلسم:اس:رتسمد :ای:کلسم:اہجتل:ںیہک۔ وعؾ:کلسم:ںیہک۔

ااختنب:وہاگ۔::اانپاسفنتین:ںیہک۔:ہی:اقرنیئ:یک:وصاب:ددی:رپ:رصحنم:ےہ۔:ہی:اؿ:یک:اینپ:فا د:اور:اؿ:اک

48

دمحبہ:اعتیل:ےب:امشر:بتک:و:راسلئ:ااکرب:و:االسػ:الہ:تنس:ںیم:الہ:تنس:اک:ذمبہ:و:کلسم:

ویہ:ربتعم:ےہ:سج:یک:دنس:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’و:‘‘ الہ:تنس:کلسم’’ابلیصفتل:وطسمر:و:ذموکر:ےہ۔:

بتک:االسػ:و:ااکرب:الہ:تنس:ےس:ےلم۔:اور:اس:ےس:زمامح:و:اصتمدؾ:وکیئ:رکفو:ایخؽ:ےہ:وت:وہ:ہن:ذمبہ:الہ:

‘‘۔:ہکلب:وہ:رتسمد:رکف:و:ایخؽ:اور:وکیئ:رفیض:و:زموعؾ:کلسم:ےہ۔‘‘کلسم:ایلع:رضحت’’تنس:ےہ،:ہن:

:ادلنی::امجتع:ےک:ابرے:ںیم:کلسم:الہ:تنس:و رضحت:یتفم:دمحم:اظنؾ

،:ہلمکت:رحب:ارلاقئ:ےک:وحاےل:ےس:رحتری:رفامےت:ںیہ:،:رباکیت روضی

ےن:اراشد:رفامای:ہک:وج:تنس:و:ملسو هيلع هللا ىلص یبن:رکمی::ےس:رواتی:ےہ:ہکرضحت:دبعاہلل:نب:رمع:’’

ؾ:ےک:دبےل:دس:ایکینں:اتھکل:ےہ:،:وت:اہلل:اعتیل:اس:یک:داع:وبقؽ:رفامات:ےہ،:اس:ےک:رہ:دقامجتع:رپ:اقمئ:وہ:

یسک:ادیم:ےک:قلعت:ےس:ہی:ےسیک:ولعمؾ:وہاگ:ملسو هيلع هللا ىلص! اور:دس:درےج:دنلب:رفامات:ےہ،:وت:رعض:یک:یئگ:ای:روسؽ:اہلل:

ہک:وہ:الہ:تنس:و:امجتع:ےس:ےہ؟:اپ:ےن:رفامای:ہک:بج:وہ:اےنپ:ادنر:دس:اواصػ:اپےئ:،:اخل۔

:انؾ :ہک:امہرا ‘‘ ۔وخد:دحثی:وبنی:ےس:اثتب:ےہ:‘‘تعالہ:تنس:وامج:’’اہیں:ےس:ولعمؾ:وہا

،:ہبتکم:رباہؿ:تلم،:ابمرک:وپر(34،:33)کلسم:ایلع:رضحت،:ص::

اجہعم:ارشہیف:ابمرک:وپر

:کلسم’’ :ذمبہ:و :یھب:اتکےچب:‘‘ رعافؿ ےک:وجاب:ںیم:ےھکل:ےئگ:وج

رظنوں:ےس:زگرے،:اؿ:ک :ںیم:اجہعم:ارشہیف:وک:دشدی:اصقنؿ:اچنہپےن:یک:وکشش:

یک:یئگ:ےہ۔:اس:اک:واقر:رجموح:رکےن:یک:رہ:اناپک:یعس:ال:اح :یک:یئگ:ےہ۔:وکیئ:اےس:

اھکل۔:وکیئ:اینپ:ارشہیف:اجولہں:اک:رمزک:رقار:دے:راہ:ےہ۔:یسک:ےن:کلسم:اخمفل:اڈا:

:ارشہیف:رپ:ڑچیک:ااھچؽ:رک:دے:راہ:ےہ۔:اس:ےلسلس:ںیم:ھچک:یک: دینمش:اک:وبثت:ااسذتہ:

:اگےہ:ایت:رںیہ:یگ۔:نکیل:اہنیئ:ےک: : ہیق:یھب:اگےہ:ہب :وہ:اکچ۔ :ذرک اکراتسوینں:اک

:ےب :اجومفل:ےن:اجہعم:ارشہیف:ےک:قلعت:ےس:ھچک:اس:مسق:ےک:طلغ:رپوڈنگپے،

:ااہت :اناپک:ازلاامت:و :طلغ:ںایمہں:نالیھےن:یک :اپھچےن:اور امت:ےک:ذر ہع:قح:وک

:ایک:ےہ۔:نج:اک:ازاہل:رضوری:ےہ۔: :اامعؽ:ایسہ :اور:انہم رجأت:و:اسجرت:یک:ےہ،

الہ:ملع:وت:وخب:اجےتنںیہ:ےہ:ہک:

49

:ااشتع:ےہ:۔:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’اجہعم:ارشہیف:اک:میظع:دصقم یک:رتوجی:و

:وضحر:ایلع:رضحت:،:رضحت:یتفم:امظع:دنہ:امہیلع:ارلہمح:ء:ںیم:اتدجار:الہ:تنس:زہش۰972ادہ

ےن:اجہعم:اک:گنس:اینبد:راھک،:سج:ںیم:وضحر:دیس:ااملعل:امررہہ:رشفی:ےک:العوہ:درگی:ااکرب:الہ:

:یلع:ااشملخی: خیشںیم::ء۰934تنس:یھب:رشکی:ےھت۔:اور:اس:ےس:ےلہپ: :دیساشہ رضحت:

ہم:اشہ:ادجم:یلع:ایمظع،:فنصم:اہبر:رشتعی:دصرارشل ہع،دبرارطلہقی::العنیسح:ارشیف:ایمں،

د:اک: رھت:راھک:اھت۔:اینب:ےن:داراولعلؾ:ارشہیف:یکرمہمح:اہلل:اعتیل:اور:درگی:اشمخی:الہ:تنس:

رضحت:دیس:ااملعل:امررہوی:ےن:اکی:ومعق:رپ:اےنپ:ہبطخ:دصارت:ںیم:رفامای:

:ںیہن،:ہی:دیس:اؽ:یفطصم:احظف:تلم:اصبح!اپ:اےنپ:اور:ےباگونں:یک:اخمتفل:ےس:ربھگاںیئ’’

اپ:ےک:اسھت::ےہ۔:ارگ:رضورت:ڑپےیگ:وت:ںیم:اینپ:اخاقنہ:ےک:ہلمج:رمدینی:و:وتمنیلس:وک:اپ:ےک:دقومں:

‘‘ںیم:اکھج:دوں:اگ۔

وضحر:دصر:ارشل ہع:ہیلع:ارلہمح:ےن:اکی:ومعق:رپ:ویں:رفامای:اھت:

۔:ہی:ہلمج:رضحت:ےن:‘‘وخار:وہاگ:وج:دار:اولعلؾ:ارشہیف:ابمرک:وپر:یک:اخمتفل:رکےاگ،:ذلیل:و’’

نیت:ابر:رفامای۔

:امظع:دنہ:یک:داعؤں:اک:رمثہ:ےہ:ہک:اجہعم: اشمخی:و:ااکرب:الہ:تنس:اور:وضحر:یتفم

:دخامت:ااجنؾ:دںی۔:اور:اج:یھب:دنی:و:تینس:یک:میظع:دینی:دخامت:رتےن:وعیس:

شلکم

دینی:و:

ااجنؾ:دے:راہ:ےہ۔

امت:ےک:قلعت:ےس:اجہعم:ارشہیف:یک:ےلھچپ:احفصت:ںیم:روضایت:اور:درگی:دخ

ھچک:دخامت:اک:اامجال:ذرک:وہا۔:امتؾ:دخامت:اک:ااحہط:وت:اکی:لیصفت:بلط:ونعاؿ:ےہ۔:اور:

وہ:امہرا:وموضع:یھب:ںیہن۔:نکیل:اہیں:اجہعم:ےک:ااشیتع:ادارے:سلجم:رباکت:اک:ذرک:ہن:

رکان:ان:اپسیس:وہیگ۔

:دیس:دمحم :انیم:تلم:رپو رسی:ڈارٹک :رباکیت:واحض:وہہک:وضحر ، :انیم:ایمں:اقدری

داتم:رباکمہت:ادقلہیس:امرہہ:رہطمہ،:یک:رسرپیتس:ںیم:اکی:داہیئ:لبق:سلجم:رباکت:اک:ایقؾ:لمع:

5۱

ںیم:اای۔:الہ:تنس:ےک:دینی:دمارس:ںیم:ومعام:وج:دریس:اتکںیب:دالخ:اصنب:ںیھت،:اؿ:ںیم:

ی:ااشیتع:اداروں:ےن:اکی:ارثک:رپ:ینس:املع:و:نیققحم:ےک:وحایش:اور:اقیلعتت:ےھت،:نکیل:دویدنب

اسزش:ےک:تحت:ینس:نیفنصم،:ومنیفل:اور:احہیش:اگنروں:ےک:اامسے:رگایم:وک:اٹہ:رک:اعؾ:

ای:ہک:اؿ:دریس:اتک ںں:رپ:وج:ھچک:ایک:درھا:ےہ،:وہ:امہرا:یہ:ےہاتہک:ولگ:ہی:داترث:ہی:دانی:رشوع:رک

:ےھت۔:اور:دح:وت:یھب:دویدنبی:رکفو:ایخؽ:ےک:احلم:احہیش:اگنرںیھجمس:ہک:ذموکرہ:نیفنصم:و:

اس:وتق:وہیئگ:بج:ہک:ضعب:اتک ںں:ںیم:ینس:احہیش:اگنروں:یک:ابعرںیت:ںیہک:ہنیعب:اور:

دوی:دنبی:ومولویں:ےک:انؾ:ںیہک:ومعمیل:ذحػ:و:ااضہف:ےک:اسھت:لقن:رکےک:دورسے:

،:اور: یمل:ایختن:اور:عفن:و:انومری:یک:ایسی:اثمؽ:شیپ:یک:یئگ:سج:اک:اجےن:ںیگل:اشعئ:یکےس

اب:ںیہن۔وکیئ:وج

:اکی:لیلق: :اور ک :ےس:ےلہپ:اس:اک:ااسحس:اجہعم:ےک:ذہم:داروں:ےنایک،

رعہص:ںیم:رقتتی:درس:اظنیم:یک:زایدہ:رت:اتکںیب:سلجم:رباکت:ارشہیف:ےناشعئ:رکدںی۔:نج:

اتک ںں:رپ:ریغوں:ےک:وحایش:ےھت،:رفزدناؿ:ارشہیف:اور:درگی:املع:ےن:اؿ:ےک:احےیش:ےھکل۔:

:دریس:اتکںیب:یھب:اشعئ:یک:ںیئگ۔:اورا قاؼ:قح:اور:ا لاؽ:ابلط:اس:ےک:العوہ:درگی:دیفم:ریغ

اک:میظع:رفہضی:ااجنؾ:اپای۔:

رعیب:ای:افریس::رپایس:رطح:درس:ےک:ادتبایئ:وقادع:یک:اتکںیب:نج:یک:زابؿ:اعؾ:رور

اںیھن:،دورسی:ایبنج:زابؿ:اک: ںھج:ربداتش:رکان:ڑپات:اھت:ےنھکیس:ےکاسھتیھت،:اور:ةلط:وک:وقادع

ےس:اکی:میظع:اردو:زابؿ:ںیم:دبال:ایگ۔:اس:رطح:ےس:امجتع:الہ:تنس:یک:رطػ:امدری:

ے

:وہیئ،:اور:اکی:اعؾ:طلغ:یمہف:اک:ازاہل:وہا۔:الہ:تنس:ےک:ااصنػ:رفض:اور:رقض:یک:اداگئ

فا د:ہقلح:ےن:اس:اک:ریخ:دقمؾ:ایک:اور:رسااہ۔:

اھکن:واےل:رتے:وجنب:اک:امتاش:دںیھکی ؏

ؾ:وک:رمگاہ:رکےن:ےک ےی:ہی:وشہش:ابزی:یک:اجےن:یگل:نکیل:اؿ:ک :ےک:ابووجد:وعا

:ےس: :ادناز :ےئن :ےئن :ےہ۔ :کلسم:ےسرحنمػ :ےہ، :اخمفل :ذمبہ ،: :ارشہیف ہک

5۰

ارشہیف:واےل:’’ے:ےیکاجرےہ:ںیہ۔:وکیئ:ارشہیف:اک:قح:کمن:ویں:ادا:رک:راہ:ےہ:ہک:ڈنگیپرپو

اس:اک::،وکیئ:‘‘ اعیل:اشؿ:ڈلبوگنں:اور:اظرہی:کمچ:دکم:ںیم،:اکایمیب:التش:رک:رےہ:ںیہ۔

ارتخ:اصبح:وک:امؿ:راہ:ےہ۔:اکی:ہقبط:یتفم:ارشہیف:وک:االسػ:اخمفل:رقار:سی:ذہم:دار:ومالان:

دے:راہ:ےہ۔:وکیئ،:ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح :اصبح:وک:اےنپ:ریپ:و:رمدش:یک:وتنیہ:رکےن:اک:

:رظن:ارےہ:رمہ ب:رقار:دے:راہ:ےہ۔:یسک:انالہ:یک:رظن:ںیم:رسرباہ:ایلع:ارشہیف،:زمکور:اقدئ

امہ:انہم:ارشہیف:وک:حلص::،ںیہ۔:وکیئ:اتہک:ےہ:ہک:ارشہیف:یک:ح تت:ےلہپ:یھت،:اج:ںیہن:ےہ۔:وکیئ

تیلک:اک:رتامجؿ:رقار:دے:راہ:ےہ،:وریغہ:وریغہ۔

اؿ:ازلاامت:ںیم:سک:دقر:دصاتق:ےہ:۔:ہی:ارم:الہ:ملع:رپ:یفخم:ںیہن۔:اہں:ںیھنج:

:اور:اس:یک:دخامت:وک:اےنپ:رس:یک:اوھکنں:ےس:تقیقح:احؽ:اک:ملع:ںیہن،:ای:اوھنں:ےن:ارشہیف

ہن:داھکی،:اؿ:یک:طلغ:یمہف:اک:ازاہل:رضوری:ےہ۔

اہنیئ:ےک:ومفل:ےن:ارشہیف:یک:دخامت:رپ:رپدہ:ڈاےنل:یک:ھچک:زایدہ:یہ:اسجرت:یک:

ےہ،:اس: ےی:انمک :ولعمؾ:وہات:ےہہک:ےلہپ:انجب:یک:تقیقح:احؽ:واحض:رکدی:اجےئ۔:

ےک:رےنہ:واےل:ںیہ،:ایلع:میلعت:یک:لیصحت:ےک ےی:)اہبر(:اؿ:اصبح،:ویساعمل:انجب:اسین:

رھگ:واولں:ےن:اجہعم:ارشہیف:ںیم:اؿ:اک:اڈینشیم:رکاای۔:ھچک:یہ:دونں:ںیم:اینپ:رطفی:اعدت:

اقونؿ:ارشہیف:ےک::سج:یک:انب:رپ:ے:ڈاالااسی:اکرانہم:ااجنؾ:داکی:ےس:وبجمر:وہرک:انجب:ےن:

ہقث:راوی:ےک:ایبؿ:ےک:اطمقب:وج:اؿ:ےک:مہ: قب:یھب:ںیہ،:وتق::)اکیاطمقب:انجب:اک:اخرہج:رک:دای:ایگ۔:

ریخ:ہی:نپچب:یک:یطلغ:یھت۔:الہ:دمارس:وخب:وافق:وہں:ےگ:ہک:رضورت:انؾ:اک:ااہظر:ایک:اج:اتکس:ےہ(:

دمارس:ںیم:اس:رطح:ےک:وااعقت:شیپ:اےت:رےتہ:ںیہ۔:رگم:انجب:اس:واہعق:وک:وھبؽ:ہن:

۔:رکےت:رےہ:راھک،:اور:انمک :وتق:اک:اراظتر:دؽ:ںیم:اپھچےئ:وک:ےکس،:ارشہیف:یک:دعاوت

الہ:دنوہ:ےس:ہیفخ:وھجمسہت:ایک:ہک:، دنوہ:ںیم:داہلخ:ےلرکرولی:وہفق:زگر:ایگ۔:رھپ:اس:صخش:ےن

وینسں:ںیم:ااشتنرنالیھان:ریمے:داںیئ:ابںیئ:اک:لیھک:ےہ۔:ںیم:ینس:اداروں:ابوصخلص:اجہعم:

اجاتن:وہں۔ارشہیف:یک:تمظع:و:اربو:وک:اخک:ںیم:المےن:اک:رنہ:

52

ح ت:::ےن:ؤنھکاپ:وغر:رکںی:ہک:ارشہیف:ےس:اخرج:ےیک:اجےن:ےک:دعب:اس:صخش

: :اور:اکی:دجسم:ےک:ےک:رہؿ:اپک:وک:اانپ:نکسم:انبای، دنوہ:ںیم:میلعت:اح :رکےت:رےہ،

ارک::رھپ:ھچک:دونں:دغباد:رشفی:یک:ریس:رکےن:ےک:دعب:واسپ:وںیہ:ؤنھکؿ:یھب:وہےئگ،:ومذ

رہ:رک::ںیم:دؼ:اک:روؽ:ادا:رکان:رشوع:رکدای۔:اؿ:ےک:رماےلس:ڑپےیھ،:دنوہریم:رفعج:اور:ریم:اص

دنوہ:یہ:الخػ:رماےلس:ےھکل:اجرںیہ،:ہی:وھجمسہت:ںیہن:وت:اور:ایک:ےہ؟

:اصبح:ہلبق،:بج:اتپ:الچ:ہک:ضعب:ووجاہت:یک:انب:رپ:وضحر:دحمث:ہریب:اںیھنادرھ:

ینمش:اور:دؽ:اک:ڑھباس:اکنےنل:اک:ںیہ:وت:اےس:اینپ:ارشہیف:ےس:رپاین:د:ارشہیف:ےس:اگل:وہےئگ

ارتخ:ابصمیح:اصبح:ےن:سی:زرںی:ومعق:اہھت:اای۔:انچں:ہچ:وجں:یہ:ولعمؾ:وہا:ہک:ومالان:

انیم:اکی:اتکب:یھکل:ےہ،:وفرا:یہ:ضعب:اعمل:امن:رقمرنی،:اور:‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’

:ہنتف:رپورولوگں:اہبر:ےک:اجحؾ:،:ونمیمں:ےک:دیس:اور:ومیس:رجگایت:ےک:رقیف:اور:ضعب:درگی

ےس:لم:رک:کلسم:یک:اڑ:ںیم:ااسی:میظع:ہنتف:رباپ:ایک:ہک:االامؿ:واظیفحل۔

ہن:ہ :دصےم:ںیمہ:دےتیہن:مہ:رفاید:ویں:رکےت ؎

:رس:ہتسب:ہن:ویں:روساایئں:وہںیت ز ہن:ےتلھک:را

اپ:وغر:رفامںیئ!:وج:صخش:اےنپ:ااسذتہ:ےک:ابرے:ںیم:ویں:ےھکل:ہک::

:ارشہیفاجبےئ:ذتل:اک:روؼ:اہلل:ےن:زعت:ےک:’’ ےلگ:ںیم:ڈاؽ:دای۔:اور:ہی:ذتل:( ےک)ااسذتہ

رپہچ،:ٹلفمپ:اور:اتکہچب:میسقت:رکےن:ےس:متخ:ںیہن:وہےن:وایل:بج:کت:اےنپ:العہین:انگوہں:اور:کلسم:

‘‘اخمفل:اروتکں:ےس:وتہب:و:روجع:ںیہن:رک:۔ےتی۔

دینمش:اک:دبہل:انیل:ایک:اس:ےس:ہی:اتپ:ںیہن:اتلچ:ہک:ومفل،:ارشہیف:ےس:اینپ:رپاین:

اچاتہ:ےہ۔

ہک:اور:ہی:یھب:دںیھکی!:ےتھکل:ںیہ:

۔‘‘ارشہیف:یک:اہچر:دویاری:ےک:ادنر:کلسم:اک:وخؿ:وہ:راہ:ےہ’’

ارشہیف:ےس:اےنپ:دسح:و:ضغب:اور:ہنیک::،ایک:اس:ےس:ہی:ولعمؾ:ںیہن:وہات:ہک:ومفل:

53

ےس:ڑھبیتک:وہیئ:یٹھب:وک:ریساب:رکان:اچاتہ:ےہ۔

: :دونں :احہیل :ایھب :ہک :ےہ :ابت :ےنیک :دوتس :اکی :ےک:ریمے انجب

Facebook::یکI. D.::وت:بیجع:و:رغبی:اعمےلم:اک:ااشکنػ:وہا۔:انجب:ےن::یککیچ

رک:ریھک:ںیھت۔:بج:امہرے:ضعب:Like،:وک:Pagesرعایں:و:مین:رعایں:اصتوریرپ:لمتشم:

اس:ابت:یک:االطع:یئک:ولوگں:،ےس:فغش:ےہFacebookںیھنج:ےنرکؾ:رفام:اةحب:

Unlike ںیھنر:ک :ےن:لم:رک:اس:رپ:اڑے:اہوھتں:ایل:وت:ھچک:دری:دعب:انجب:ےن:اوک:دی:او

رکدای۔:دخا:یک:انپہ!

ہی:ںیہ:وہ:ولگ:وج:دؿ:رات:کلسم:یک:داہیئ:دےرک:وقؾ:وک:ےبووقػ:انب:رےہ:

اور:اےسی:دب:رکداروں:وک:الختف:اور:اویارڈ:ںیہ،:اور:وخد:اسہتخ:اجمدہ:تینس:ےنب:وہےئ:ںیہ۔

اؿ:یک:وح ہل:ازفایئ:یک:اجریہ:ےہ!:اہ:ےہ!ےس:ونازا:اجر

ی ۃ:اور:اجہعم:ومفل:بصعتم:

ف

شیلےن:اجہعم:ارشہیف:وک:اچین:داھکےن:ےک: ےی:ااقثلۃف:ا

انگ:دےی:نکیل:ہی:ںیہن:اتبای:ہک:روضایت:ےک:ےلسلس:ںیم:اؿ:ومرق:اجاعمت:: دعسہی:ےک:انؾ:وت

:میظع:رتنی::کواپ:انیقی:ہی:دوونں:ادارے:یہ:ںیہن:ہکلب:دنہ یک:دخامت:ایک:ںیہ؟: یک:درگی:

مہ:السؾ:رکےت:ںیہ۔:اور:ںیمہ:اؿ:یک:رگاں:دقر:یھب:دراگسوہں:یک::وتمظعں:اور:روتعفں:وک:

ی ۃ:اور:دخامت:ےس:ااکنر:ںیہن،:رگم:اسھت:یہ:ہی:ہن:وھبانل:اچےیہ:ہک:اؿ:دوونں:اداروں:

ف

شیل)ااقثلۃف:ا

: :وہ:تیفنح:یک:اک:قلعت:اشیعف:کلسم:ےس:ےہ۔:اور:اؿ:ےس:ہی:ادیم:رانھک:ہکاجہعم:دعسہی(

ںیم:واعق:ںیہ:اؿ:)ریکال(:دختم:رکںی:ےگ:،:ایخؽ:اخؾ:ےہ۔:اور:رھپ:ہی:ادارے:سج:وصےب:

:ارخ:اکر:ومفل:ےن:اس:رپ8۱]:ص:یک:زابؿ:یھب:اردو:ںیہن۔:اسیج:ہک:الہ:ملع:وخب:اجےتن:ںیہ۔

اجہعم:ارشہیف:الہ:تنس:اک:اس:وتق:ک :ےس:ڑبا:ادارہ:ےہ۔[’’تقیقح:اک:ارتعاػ:رک:یہ:ایل:ہک::

؍:رپ:دنہو:اپک:ےک:لیلج:ادقلر:املع:ےک:اامسے:رگایم:امشر:رکاےت:53اور:ہحفص:

وہےئ:ومفل:ےن:ہی:زنط:ایک:ہک:

ایک:اور:ےنتک:رسیئ:ذہی:وہ:انؾ:ںیہ:نج:ںیم:ہن:ولعمؾ،:ےنتک:ابصمیح ،:ےنتک:رساج:ااہقفل،:ےنتک:ریخ:اال’’

54

‘‘املقل:رواػ:رک:رےہ:وہں:ےگ

!:ارے:اؿ:املع:یک:دخامت:اک:ااکنر:سک:ےن:ایک:ہک:اپ:داھکی:اپ:ےن:انجب:اک:ادناز:ایبؿ

ےن:ےحفص:ےک:ےحفص:اس:رطح:یک:ال:ینعی:ابوتں:ےس:ایسہ:ےیک؟:اینت:دلجی:وہفمؾ:اخمفل:یک:رطػ:

ویکں:دوڑ:ڑپے؟:ابصمیح :اصبح:ےن:وت:اؿ:ولوگں:ےس:وکشہ:ایک:ےہ:ںیھنج: یمل:و:رکفی:دیماؿ:

رت:ےہ،:اس:یک:رطػ:وتہج:ںیہن:دےتی۔:اںیھن:ںیم:سج:زعؾ:و:وح ہل:اور:اجمدہہ:و:اہجد:یک:رضو

اجبےئ:،:رشتنم:رکےن:رپ:اامدہ:ںیہ۔:اںیھن:اہنیئ:ےکاکللرا:ےہ:وج:الہ:تنس:وک:دحتم:و:مظنم:رکےن:

داھکےن:یک:وکشش:یک:ےہ،:نج:یک:زبدیل:یک:انب:رپ:اتم:ہملسم:،:رکشل:رجار::ےک:اجبےئ:ڑیھبوں:اک:ہلگ:

نب:یئگ:ےہ۔:

انی:اچاتہ:وہں:ہک:الہ:تنس:ےک:امتؾ:ادارے:وج:اینپ:وتعس:اہیں:ںیم:ہی:یھب:واحض:رکد

ےک:اطمقب:دنی:و:کلسم:یک:دخامت:ااجنؾ:دے:رےہ:ںیہ،:ارگ:اج:مہ:ےن:اؿ:اداروں:رپ::طو:شب

وتہج:ہن:دی:اور:ھچک:ولوگں:ےک:اکہبوے:ںیم:ارک:وخد:وک:دمارس:ےس:اگل:رک:ایل:وت:دنی:و:ذمبہ:اک:وج:

ایک:اجاتکس:ےہ۔:رہزگ:رہزگ:ایسی:ابوتں:رپ:وتہج:ہن:دی:اجےئ:ہک:اصقنؿ:وہاگ،:اس:اک:وصتر:یھب:ںیہن:

الفں:دمرہس:ڑبا:امدلار:ےہ۔:الفں:دمرےس:ےک:ااسذتہ:وگرٹنمن:ےس:وخنتاہ:ووصؽ:رک:رےہںیہ؛:

اس: ےی:اؿ:ےک:اعتوؿ:یک:رضورت:ںیہن۔

وج:املع:و:الضف:اینپ:امتؾ:رت:وتاانایئں:ذمبہ:و:کلسم:یک:دختم:ںیم:رصػ:رک:

االسؾ:اک:دافع:رک:رےہ:ںیہ،:دیفم:اور:اکر:ادم:اتکںیب:فینصت:رک:رےہ::رےہ:ںیہ،:ذمبہ

ہی:رظنہی:درتس:ےہ:ہک::یسک:افلض:ےب:روزاگر:اک:ںیہ،:ایک:اؿ:ےک:ابرے:ںیم

یسک:ومولی:اصبح:وک:ہی:ےنہک:اک:قح:ںیہن:ہک:مہ:ےن:ہی:ایک:ےہ۔:ارگ:ایک:ےہ:وت:انتج:ایک:ےہ،:اس:ےس:’’

‘‘زایدہ:امجتع:ےن:اپ:وک:دای:ےہ۔

رہ:زگ:ںیہن۔:اور:وج:ھچک:ںیہن:رک:ےتکس،:اور:ارگ:رک:ےتکس:ںیہ:وت:کلسم:اک:انؾ:ےلرک:وقؾ:وک:

:ںیہ؟:ویہ:ذمبہ:و:کلسم:ےک:ریہو:ںیہ؟:

ف

ن ی ی مچ

ابےنٹن:اک:اکؾ۔:ایک:ویہ:ک :ےس:ڑبے:

دنی:و:ذمبہ:اک:اسرا:ہکیھٹ:اںیھن:ےک:رس:ےہ۔:ارگ:یسک:یک:ھجمس:یہی:ےہ،:وت:یہی:اہک:اجےئاگ:ہک:

:و:داشن:ہب:ابدی:رگتربںی:لقع ؏

55

وں:اک:احؽاوفاوہں:اور:رپوڈنگیپ

اابخری:ایبانت:ںیم:ینتک:اچسیئ:وہیت:ےہ،:اےس:رہ:صخش:ہب:وخیب:اجاتن:ےہ۔:اےئ:

ربخںی،:اابخرات:یک:زتنی:انب:رکیت:ںیہ۔:رگم:تقیقح:واہعق:ےس:اؿ:اک:انتک:و:رغبی:دؿ:بیجع:

ںیم:ارشہیف::‘‘:رگدی:اخمفل:مہمدتشہ’’قلعت:وہات:ےہ،:اےس:رہ:صخش:وخب:اجاتن:ےہ۔:ارگ:

اک:انؾ:یسک:اابخر:ںیم:پھچ:ایگ:وت:ھچک:ولوگں:وک:ارشہیف:وک:دبانؾ:رکےن:یک:اکی:دنس:اہھت:ااجیت:

وک:دنس:داتسر:)امات:رپاسد:اپڈنے(::ےہ۔:نکیل:زہاروں:ےک:عمجم:ںیم:وکحتم:وییپ:ےک:اکی:ارکیپس

وں:ںیہن:ہکلب:زہاروں:ولگ:اس:ےس:ونازا:اجےئ:وہ:رظن:ںیہن:اات۔:بج:ہک:وھگیس:ےک:ڑکیس

)راج:انھت:اسقب:یس۔:امی۔::یب۔:ےج۔:یپ۔:ےکےک:وگاہ:ںیہ۔:ایس:رطح:ارت:رپ:دشی:ےک

ےک:اہوھتں:روامؽ:اور:اچدرںی:ووصؽ:یک:اجںیئ،:رھپ:یھب:ہی:درتس:وہ؟:اےسی:اقمامت:ھگنس(:

ھچک:ااجنؾ::رپ:وت:ہی:اتولی:یک:اجیت:ےہ:ہک:اریم:اوملنینم:اور:اوولا:االرم:یک:ااجزت:ےس:ہی:ک

اپای۔:بج:ہک:اس:ےس:ےلہپ:مہ:اثتب:رک:اےئ:ہک:اوولا:االرم:یک:ااجزت:یک:دیق:اور:اس:اک:رشط:

وہان:یسک:ربتعم:و::دنتسم:یہقف:اتکب:ںیم:ذموکر:ںیہن۔:اور:دتشہ:رگدی:وریغہ:ےک:وااعقت:رپ:

اس:اک:ایقس:رکان:ایقس:عم:اافلرؼ:ای:ااجید:دنبہ:ےک:لیبق:ےس:ےہ۔

ںیم:وج:انیمسر:وہےئ،:اس:ںیم:وت:ویساین:وریغہ::اابدی:رپ:ؤنھکالعہم:لضف:قح:ریخ:

ےن:قح:وپیش:یک:انسپا:رکدی:ےہ۔:یلہپ:ابت:ہی:ہک:ارگ:اس:رطح:ےک:رپورگاؾ:ےس::اصبح

ارتعاض:ےہ،:وت:ک :وک:یلھک:ااجزت:ےہ:ہک:اےنپ:اےنپ:رور:رپ:رپورگاؾ:رکںی،:وکؿ:رواتک:

ورسی:ابت:ہی:ہک:اابخر:ےک:وحاےل:ےہ؟:دورسوں:یک:ئاگن:انچنیھک:یہ:ایک:رضوری:ےہ؟:د

د ےن:یک:وکشش:یک:ہک:اس:انیمسر:ںیم::ےس:تہب:ےس:انؾ:اپ:ےن:انگ:رک:وقؾ:وک:ہی:دوھاک

رصػ:یہی:ولگ:ےھت۔:رگم:ارشہیف:اور:اس:ےس:قلعتم:درونجں:املع:و:الضف:وھنجں:ےن:

ریخ:ہن:ہہک:اقمالت:ےھکل،:اؿ:اک:ذرک:کت:ہن:ایک:اتہک:ںیہک:وچری:ہن:ڑکپی:اجےئ۔:ارگ:وکیئ:ہملک:

ےتکس:ےھت:وت:ےسلج:وہےت:رےتہ:ںیہ،:العہم:ریخاابدی:یک:ایحت:اور:اجمدہاہن:دخامت:رپ:اپ:

56

یھب:ھچک: ںؽ:ےتکس:ےھت۔:رصػ:یسک:وک:انزمدرور:رپ:اشنہن:انبان:یہ:وگای:ک :ےس:ڑبی:دختم:

ےہ،:اپ:ےک:زندکی!

ضعب:ولوگں:یک:رطػ:ےس:اانبے:ارشہیف:ےک:الخػ:لسلسم:رپوڈنگپے:رحتری:و:

ء؍:ںیم،:رعس:2۱۰2رقتری:یک:لکش:ںیم:ےیک:اجرےہ:ںیہ۔:ایھب:احؽ:یہ:یک:ابت:ےہ:ہک:

ہع:ومابلئ:ہی:رروضی:ےک:نیسح:ومعق:رپ:اکی:انمگؾ:انمجن:ےن:ھچک:ولوگں:ےک:درایمؿ:ذب

اوفاہ:نالیھ:دی:ہک:

:ومالان:دمحم:ادمح:ایمظع،:ابصمیح:اصبح:’’ ےن:)دصر:ادملرنیس:اجہعم:ارشہیف:ابمرک:وپر(

یسک:اصبح:ےن:‘‘ دمحم:اایلس:اقدری،:اریم:دوعت:االسیم:یک:دجمدتی:یک:اتدیئ:یک:ےہومالان:

رضحت!:اپ:ےک:انؾ:ےس:اس:رطح:یک:اوفاہ:’’رضحت:ابصمیح:اصبح:وک:االطع:دی:ہک:::

:‘‘ نالیھیئ:اجریہ:ےہ۔ :ہک:: :اصبح:ےن:وجاب:دای ہن:ےھجم:وکیئ:اس:’’رضحت:ابصمیح

‘‘یئ:ابت: یہ:ےہ۔رطح:یک:االطع:ےہ،:اور:ہن:ںیم:ےن:ایسی:وک

رھپ:ارشہیف:یک:وبی:اسٹئ:رپ:اانپ:ایبؿ:اجری:رکےک:رضحت:ابصمیح :اصبح:ےن:

ش:اک:رپدہ:افش:رکدای۔زاس:اناپک:اس

اس:رطح:یک:اروتکں:ےس:ایک:ہی:ادنازہ:رکان:ااسؿ:ںیہن:ےہ:ہک:ھچک:ولوگں:وک:ارشہیف:

اور:ابصمویحں:وک:دب:انؾ:رکےن:ںیم:انتک:زما:اراہ:ےہ؟

:اصبح:اک:واہعق:ےسج:وتڑ:رموڑ:رک:شیپ:ایک،:اور:اقرنیئ:وک:دوھاک:ومالان:ا درسی:وتسبی

ہی:رٹشرا’’د ےن:یک:وکشش:یک۔:ارخ:اؿ:اک:واضیتح:ایبؿ:رحتری:رکےن:ےس:رش:ام:ویکں:ےئگ؟:ایک:

منا و صدؼنایسک:صن:یعطق:اک:درہج:راتھک:ےہ،:ےسج:ڑپھ:رک:الہ:اامیؿ:‘‘ اہسراںیہک::ا

ؿ:ڑپےیھ۔ےگ؟:ےلہپ:اؿ:اک:واضیتح:ایب

:داتسر:دنبی:ںیم:ریمی:رشتک:وہیئ: ’’ اج:ےس:دنچ:اسؽ:لبق:اجہعم:رعہیب:اطلسؿ:وپر:ےک:ہسلج

ومالان:’’ونھکل:ےک:انہم:اگنر:ےن:ہی:ھکل:دای:ہک:‘‘رمزک’’ یھت۔۔۔:اس:االجس:یک:روپرگنٹ:رکےت:وہےئ:تفہ:روزہ:

:روپ‘‘ؾ:ےک:ےھچیپ:امنز:ڑپںیھدمحم:ادرسی:وتسبی:ےن:اینپ:رقتری:ںیم:اہک:ہک::املسمؿ:یسک:یھب:اام :رٹ۔:ذموکرہ

57

ابلکل:وھجٹ:اور:اعطق:طلغ:ےہ۔:ںیم:ےن:اینپ:رقتری:ںیم:ہی:ابت:رہزگ:ںیہن: یہ:ےہ۔:وطبروگاہ:اجہعم:رعہیب:

اابخر:ےک:اس:ےصح:یک:وفوٹ:اکیپ:رکاےک:ھچک:ولگ:ہ:اطلسؿ:وپر:ےک:امتؾ:املع:اور:درگی:وموجد:املعے:رکاؾ:ںیہ۔:ذموکر:

رگم:ھجم:ےس:رباہ:راتس:وکیئ:درایتف:ںیہن:رکات۔:ںیم:وپری:واضتح:ےس:رھپ:اتہک:وہں:ہک::میسقت:رک:رےہ:ںیہ۔

۔‘‘ںیم:ےن:ایسی:وکیئ:رقتری:ںیہن:یک:ےہ

(2۱۱8،:و:امہ:انہم:زنکاالامیؿ:دیلہ،:ربمتس:2۱۱8)امہ:انہم:ارشہیف،:امشرہ،:اتسگ:،:ربمتس،::

:ےک:الخػ:ضحم:اابخری ایبؿ:وک:اینبد:انب:رک::اب:ںیم:وپاتھچ:وہں:ہک:ومالان:وتسبی

وت:قیقحت:ےیک:ریغب:ابر:ابر:اےس:وموضع:ثحب:انبان،:ارشہیف:وک:دب:انؾ:رکےنیک:ذمومؾ:اسزش:ںیہن:

اک:اراشد:ےہ:ہک:::ملسو هيلع هللا ىلص اےسی:یہ:ولوگں:ےک:ابرے:ںیم:اہلل:ےک:روسؽ::؟ےہاور:ایک

‘‘ادیم:ےک:وھجئا:وہےن:ےک: ےی:یہی:اکیف:ےہ:ہک:رہ:ینس:انسیئ:ابت:اتہک:رھپے۔’’

:دصیقی:ےک:رونش::اور :میلس:اعبطل:صخش:ومالان :رہ :وت :یک، :راض ریہ:ابت:اغیپؾ

اکرانومں:ےس:وخب:وافق:ےہ،:اؿ:ےک:اپس:وت:سب:یہی:رہ:ایگ:ےہ:ہک:مہ:ےسیک:ارشہیف:وک:

کلسم:اخمفل:رقار:دےرک:اےنپ:وصخمص:ےقلح:ےس:داد:و:نیسحت:ووصؽ:رفامںیئ،:اسیج:ہک:

الہ:ملع:اس:ےس:وخػ:وافق:ںیہ۔

ارشل ہع:دم:ہلظ:ااعلیل:اک:انؾ:اامعتسؽ:رکےک:اپ:ےن:وج:بلطم:رب::اور:وضحر:اتج

اور:زربدیتس:ابصمیح :اصبح:وک:رضحت:یک:وتنیہ:رکےن:واال:اثتب:ایک:اری:یک:وکشش:یک:ےہ،:

اس:یک:اثمؽ:ویں:ےہ:ہک:ےہ،:

ہک:انقح:وخؿ:رپواونں:اک:وہاگ سگم:وک:ابغ:ںیم:اجےن:ہن:دانی ؎

:ایمں:رفامےت:ںیہ:ہک: ال:ذعر:رشیع::وضحر’’بج:اپ:وک:ولعمؾ:ےہ:ہک: ازرہی

:‘‘ وصتری:یشک:اراؾ:و:انگہ:ےہ۔ کااۃ’’رھپ:یھب:اپ:ےن:( 29)اہنیئ:ص:

شمل

ںیم:وج::انیم:ہلجم‘‘ ا

:اھت ::،وصمر :انؾ :اک :ایمں :ازرہی یہ’’وضحر :‘‘ هیئۃ االدار جملس ’’اور

:وت:ںیم:اامعتسؽ:رکےک:وقؾ:وک:ایک:ذنہ:د ےن:ےک:وکشش:یک:یھت؟:اےس‘‘ االدتشاری

اپ:یہ:اتب:ےتکس:ںیہ۔:

58

:اصبح:یک: یمل:تیثیح:ایک:ےہ؟:رشاروتں: اور:رضحت:العہم:دمحم:ادمح:ابصمیح

ےس:رفتص:ےلم:وت:اؿ:یک:اصتفین:ڑپےیھ۔:اؿ:ےک:زہاروں:اقلب:دقر:التذمہ:وک:دےیھکی۔:

وخد:یہ:اتپ:لچ:اجےئاگ۔:ورہن:ایسی:ےبیکت:ابوتں:ےس:ایک:افدئہ؟

:اصبح :اور:ڈارٹک:رشر:ابصمیح اکوج:ارٹنووی:امہ:انہم:اجؾ:ونر:ےک:وحاےل:ےس:ذرک::

رکےک:اپ:ےن:اینپ:اقتیلب:اھگبری:ےہ،:اس:رپ:ےھجم:تخس:ریحت:ےہ۔:ارے:انداؿ!:ہی:

:رپ:ہلمح:ںیہن،:ہکلب:ااتسذ:االاسذتہ:وضحر:احظف:تلم:یک:ذات:رپہلمح: ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح

:وکست:ےک:ےلسلس:ںیم،:وضحر:وہج:ےہ۔:اامسلیع:دولہی:ےک:ابرے:ںیم:اامؾ:الہ:تنس:یک

یک:داہیئ:د ےن:‘‘ االراشد’’الجۃل:املعل:ہیلع:ارلہمح:اک:یھب:یہی:وجاب:ےہ۔:ابرابر:ولوگں:وک:

ااھٹ:رک:دوھکی۔:ہلئسم:وخد:ہب:وخد:ھجمس:ںیم:ااجےئاگ۔:اس:ےلسلس:‘‘ اذعلاب:ادشلدی’’ !:ذراواول

ںیم:رضحت:اشرح:اخبری:ہیلع:ارلہمح:اک:یھب:یہی:انہک:ےہ۔

وایل:ابت:ےس:نئمطم:وہاجےت؟:‘‘ ح تت:اکذہب’’ایک:رشر:ابصمیح :اصبح::اور

وہج:وکست:ےک:ابرے:ںیم:وکیئ:رحتری:رظن:ےس:ہن::یکارگ:یسک:یک:رظن:ےس:ایلع:رضحت:

زگری۔::اور:اس:ےن:ال: یمل:اک:ااہظر:ایک،:وت:اس:ںیم:واوالی:اچمےن:یک:احتج:ویکں:شیپ:ایئ؟

:اامسلیع:دولہی:یک:ریفکت:اامؾ:الہ:تنس:ےن:ویکں:ارگ:وکیئ:ینس:املسمؿ:ہی:ہن:اجےن:ہک

اک:ہدیقہ:زتمزلؽ:وہاجےئاگ؟:رشیع:وبثت:ےک:اسھت:شیپ:ےیجیک:ےس:اس:ہن:رفامیئ،:وت:اس:

؟ہک:ابصمیح:اصبح:ےک:اس:وجاب:ےس:ےنتک:ولوگں:ےک: دئدئ:زتمزلؽ:وہےئ

اور:ارگ:ابرفلض:اپ:وک:ادنہشی:اھت:ہک:رضحت:ابصمیح :اصبح:ےک:ایبؿ:ےس:ہب:

:وت:اپ:یہ:اس:اک:وجاب:دوق ے:ؽ:اپ:ےک،:ولوگں:ےک:اامیؿ:زتمزلؽ:وہاجںیئ:ےگ،

:ای:وضحر:دحمث:ہریب:یہ:اس:یک:واضتح:رفامدےتی:اتہک:ولوگں:اک:اامیؿ:زتمزلؽ: دےتی،

وہےن:ےس:چب:اجات۔:ارخ:ااسی:ویکں:ہن:ایک:ایگ؟:ہی:ذہم:داری:ایک:اپ:رضحات:رپ:اعدئ:ہن:وہیت:

ہی:ااختفر:ےہ:اپ:ولوگں:اک؟:یھت؟:رصػ:اتہبؿ:رطازی:یہ:رسام

59

ںیہن،:ہکلب:ریفکت:اک:ہلئسم:ےہ۔:اےس:ومعمیل:اتبان:تہب:‘‘ ومعمیل:یس:ابت’’ےینس!:ہی:

ڑبی:اسجرت:ےہ۔:اور:ےب:وملعں:وک:وت:یعطق:قح:ںیہن:ہک:اس:رطح:ےک:اسملئ:ںیم:اخہم:

۔رک:ےتکس:ںیہ۔:اؿ:ےک: ےی:یہی:اکیف:ےہ۔:اور:سب:یرفاسیئ:رکںی۔:اہں!:رماہلس:اگنر:

اجہعم:ارشہیف:اور:رساج:ااہقفل

:ہبعش:ااتف: :دصر :رباکیت، ، :ادلنی:اصبح:روضی رضحت:العہم:یتفم:دمحم:اظنؾ

اجہعم:ارشہیف:ابمرک:وپر،:نج:ےک:ملع:ولضف:اور:قیقحت:و:دتقیق:اک:اکی:زامہن:اقلئ:ےہ۔:

:نکیل:اساہل:اسؽ:ےس:ھچک:ولگ:اںیھن:اچین:داھکےن:اور:اجہعم:ارشہیف:وک:دبانؾ:رکےنےک ےی

رطح:رطح:ےک:ڈنکھتہے:اانپ:رےہ:ںیہ۔:اہنیئ:اک:ومفل:اتھکل:ےہ:ہک:

‘‘یتفم:ارشہیف:یک:اقیقحتت:ےس:تلم:ںیم:االتخػ:یہ:االتخػ:وہا۔’’

رگم:ایس:رپ: رب:ہن:اای۔:اکی:ہحفص:دعب:اتھکل:ےہ:ہک:::

اامتجع::دوعت:االسیم:ےک:ریخ:وخاوہں:ےن:ےنتج:وخاب:دےھکی:وہ:ک :اریم:ےک:قح:ںیم۔:ای:یھبک’’

اپک:ںیم:رشتک:رکےن:واولں:ےک:قح:ںیم۔:ای:یھبک:یٹ۔:وی۔:یک:ذمتم:ںیم۔:ای:رھپ:یھبک:اس:ےک:ر تم:

وہےن:ےک:ابرے:ںیم۔:نکیل:اب:کت:اوھنں:ےن:اکی:یھب:وخاب:اؿ:ویتفمں:ےک:ابرے:ںیم:ںیہن:داھکی،:ای:

ریغب:اؿ:یک:تبحم:ںیم::داھکی:وت:یسک:تحلصم:ےک:تحت:ایبؿ:ںیہن:ایک،:وھنجں:ےن:اراؾ:و:الحؽ:یک:رپوا:ےیک

:اشرح:اخبری:یتفم:دمحم:رشفی:اقحل: :از:مک:یتفم:دبعان میل:اصبح:انگ:وپری، رشتعی:اک:لتق:اعؾ:ایک۔:مک

،:ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح :ےک:قح:ںیم:وت:اکی:اکی:وخاب:دانھکی:یہ:اچےیہ:اھت۔:امیض:ںیم:ہن:یہس،:اب:دھکی: ادجمی

(7۱،:69):ص::‘‘ںیل۔

ں:ںیم:اشرح:اخبری:ےک:اجبے:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:اصبح:اور:امعنین :اصبح:اک:دعب:ےک:اڈیونشی )ونٹ:

انؾ:درج:ایک:ایگ۔(

اہنتی:دیجنسہ:’’اقرنیئ:اپ:ےن:ارشہیف:دینمش:اک:اظمرہہ:وخب:دھکی:ایل:۔:رھپ:یھب:

اک:ئالٹ:اگلرک:وقؾ:وک:سک:رطح:ےبووقػ:انبای:اجراہےہ۔:اتکب:دڑھا:دڑھ:وپھچایئ:‘‘ وجاب

ریحت:ےہ!اجریہ:ےہ۔:

ےلہپ:وت:ہی:ےیھجمس:ہک:ہک:ااہتجدی:اسملئ:ںیم:یسک:رپ:نعل:نعط:اجزئ:ںیہن۔:ہن:ہک:اعمذ:

6۱

اہلل:ااسی:ایخؽ:ہک:رفک:اھجمس:اجےئ۔:الحؽ:وک:اراؾ،:ای:اراؾ:وک:الحؽ،:وج:رفک:اہک:ایگ:ےہ،:وہ:اؿ:

:زیچوں:ںیم:ےہ:نج:اک:اراؾ:ای:الحؽ:وہان:رضورایت:دنی:ےس:ےہ۔:ای:مک:از:مک:وصنص:ہیعطق

،:راض:اڈیکیم(44،:ص::۰۰)دےیھکی:اتفوی:روضہی،ج:۔:ےس:اثتب::ےہ

ہلئسم:وخاہ:امکئ:رپ:امنز:اک:وہ،:ای:یتلچ:رٹنی:رپ:امنز:ےک:وجاز:و:دعؾ:وجاز:اک،،:ای:یٹ۔:

وی۔:وریغہ:اک۔:اؿ:ک :اک:قلعت:ااہتجدی:اسملئ:ےس:ےہ،:نج:ےک:ابرے:ںیم:ہی:انہک:اور:

وہ:دؿ:دور:’’۔:اور:وعنذ:ابہلل:ہی:ہک:‘‘ےن:رشتعی:اک:لتق:اعؾ:ایکاؿ:املع:’’انھکل:تہب:ڑبی:اسجرت:ےہ:ہک:

تہب::۔‘‘ںیہن:ہک:بج:ہک:وکیئ:اراؾ:و:اناجزئ:ںیہن:ےچباگ۔:ک :الحؽ:اور:اجزئ:اور:وثاب:یہ:وثاب:وہں:ےگ

ڑبی:اسجرت:ےہ:ہی۔

،:رباکیت،:اکی:انومر:اعمل:دنی:ںیہ۔: اقرنیئ!:رضحت:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی

املع:ےن:میلست:ایک:ےہ،:انمک :ولعمؾ:وہات:ےہہک:ہیقف:تلم:رضحت:ےسج:ڑبے:ڑبے:

اوھنں::العہم:یتفم:الجؽ:ادلنی:ادمح:ادجمی:ہیلع:ارلہمح:یک:وہ:دصتقی:شیپ:رکدی:اجےئ:وج

رفامیئ:یھت۔:اتہک:ولعمؾ:وہاجےئ:ہک::اتکب:رپ،انیم:رگاں:دقر‘‘ ریش:ابزار:ےک:اسملئ’’ےن:

ایک:وصتر:رےتھک:ےھت۔:اور:اج:ےک:ھچک:مک:ملع:،:انؾ:امہرے:ااکرب،:یتفم:ارشہیف:ےک:ابرے:ںیم:

اہند:ومولی:اؿ:رپ:وج:ڑچیک:ااھچےتل:ںیہ،:اس:یک:تقیقح:ایک:ےہ۔:ہیقف:تلم:ےتھکل:ںیہ:

اعمل:لیبن،:ہیقف:لیلج،:رضحت:العہم:ااحلج:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:اصبح:روضی: :زدی:دجممہ:ےن:’’

ےہ۔:::رپ:اینپ:اقیقحتت:یک:اینبد:ریھک:اسھت:واحض:داللئاینپ:اس:رگاں:امہی:فینصت:ںیم:ازاہل:اہبشت:ےک

:روضہی،:ص:::داینے:االسؾ:یک:رقبعی:تیصخش:ہیقف:ےب:دبؽ،دجمد:امظع،:دیسان:اامؾ:ادمح:راض: ےک:)اتفوی

:ج:۰۰۰ ،7: :اس:ےک257،:ومشمہل:اتکب،:ص: :اور رمضمات:یک:رھبوپر::(:وتفی:رپ:ریس:اح :ثحب:رکےن،

د:شیپ:رکات:وہں۔:انیقی:زعزی:وموصػ،:الہ:تنس:و:امجتع:ےک: ےی:رسامہی:واضتح:رپ:ںیم:اںیھن:ابمرک:اب

ااختفر:ںیہ۔:اؿ:یک:دقیق:رظن:اور:ابرکی:ینیب:دورسوں:ےک ےی:رکف:اسز:اور:رامنہ:اوصؽ:یک:تیثیح:ریتھک:ےہ۔

اؿ:یک:،وپرے:رور:رپ:قفتم:وہں۔:اور:داع:رکات:وہں:ہک:دخاے:زعو:لج::ےس:یک:اس:قیقحت::ؿںیم:ا

ریخ:و:ربتک:اطع:رفامےئ۔: ہشیم:اںیھن:تحص:و:السیتم:ےک:اسھت:رےھک۔:اس:رطح:ےک:لکشم:اسملئ:رمع:ںیم:

زجلی:و:زجاے:لیلج::ارجلح:رکےن:یک:اںیھن:زمدی:وتقیف:رقیف:ےشخب۔:اور:اؿ:یک:اسری:دینی:دخامت:وک:وبقؽ:رفامرک:

6۰

منی حبرمۃےس:رسرفاز:رفامےئ۔:و و دالمہ علیہدید املردلنی صلوات اہلل تعایل ا

‘‘مجعنی۔أعلیهم

ھ(۰4۰7؍:ابعشؿ:امظعمل،:24) الجؽ:ادلنی:ادمح:ادجمی،

،:ہبتکم،:رباہؿ:تلم،:ابمرک:وپر(22)ریش:ابزار:ےک:اسملئ،:ومہفل:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی،:ص:

اعمل:دنی:رضحت:العہم:ااحلج:دبعامیکحل::انومراور:اپاتسکؿ:ےک:اکی:افلض:ققحم:اور

الوہر،:یتفم:ارشہیف:ےک:ابرے:ںیم:ےتھکل:ںیہ::رشػ:اقدری،:اجہعم:اظنہیم:

اپک:ودنہ:ےک:دمارس:الہ:تنس:ںیم:اجہعم:ارشہیف،:ابمرک:وپر:یک:یئک:اایتمزی:وصخایصت:ںیم:’’

سج:ںیم:اپ:اےسی:دقیق:رظن،:وعیس:اک:ایقؾ:ےہ۔:‘‘ سلجم:رشیع’’ ےس:اکی:امہ:وصختیص:اس:اجہعم:ںیم

:اور:تلم:االسہیم:اک:حیحص:درد:رےنھک املع:اشلم:ںیہ۔:ےھجم:اس:ارم:اک:ارتعاػ:رکےت:وہےئ:دیل::واےلاطمہعل،

رسمت:وہ:ریہ:ےہ:ہک:اپ:ےن:اؿ:اسملئ:یک:قیقحت:اک:ڑیبا:ااھٹای:ےہ:وج:دور:احرض:یک:دیپاوار:ںیہ۔:اور:املعے:

مااہن:رظن:اک:اتیج ہ:االسؾ:ےک: ےی:اکی:جنلیچ:یک:تیثیح:رےتھک:ںیہ۔:ذموکرہ:اقمہل:اپ:ےک:وعیس:اطمہعل:اور:رہگی:فقب

ہمااہن:ریصبت:ےک:اسھت:::اعمایشت:ےک:یرٹ رچ:اک: مش:انیاجاتگ:وبثت:ےہ۔:اپ:ےن:دجدیےس:اطمہعل:ایک،:اور:فقب

اس:اک:زجتہی:ایک،:اس:اک:رشیع:مکح:ایبؿ:ایک۔:اور:اس:ےلسلس:ںیم:شیپ:اےن:واےل:ااکشالت:اک:االسیم:ہطقن:رظن:ےک:

ارفںی:رب:تمہ:ابزوے:وت ع تحت:لح:شیپ:ایک۔:

،:ہبتکم،:رباہؿ:تلم،:ابمرک:وپر(23زار:ےک:اسملئ،:ومہفل،:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی،:ص:)ریش:اب

یتفم:اصبح:ہلبق:ےک:ابرے:ںیم:وت:ہی:اترثات:ےھت۔:اور::،امہرے:ااکرب:ےک

:رکان:وہ:وت::رک:رےہاج:لک:ےک:ھچک:ومولی:یسیک:رکؾ:رفامایئں: :اؿ:اک:اظنرہ و::‘‘اہنیئ ’’ںیہ،

ےک:احفصت:المہظح:ےیجیک۔:اہلل:یک:انپہ!::‘‘اایتمز’’و::‘‘اقمہل’’ ،‘‘ارباؼ’’

اور:یہقف،:زجیئ:اور:ااہتجدی:اسملئ:ںیم:االتخػ:وکیئ:یئن:ابت:ںیہن۔:ہی:وت:ادین:

:اوقاؽ:ےکاطبل:ملع:اجاتن:ےہہک:وخد:امہرے:املعے:اانحػ: اکی:زجیئ:ہلئسم:ںیم:دعتمد

::ںیہ۔:ہقف:یک:وکیئ:اتکب:امہرے:اس:رظنہی:یک:دصتقی:ےک: ےی اکیف:ےہ۔:اور:وخد:اتفوی

اصبح:یک:ھچک:اتزہ::روضہی:رشفی:اس:رپ:اشدہ:ےہ۔:رضحت:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی

:روضہی:ےک:وحاےل:ےس’’رتنی:افینصتت:لثم: ‘‘ ہقف:یفنح:ںیم:احالت:زامہن:یک:راعتی،:اتفوی

اس:تقیقح:وک:وریغہ:اک:اطمہعل:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’اور:‘‘ یتلچ:رٹنی:ںیم:امنز:اک:مکح ’’ روا

62

واحض:رکےن:ےک: ےی:اکیف:ےہ۔

یتلچ:رٹنی:ںیم:امنز:ےک:ےلئسم:ےک:ابرے:ںیم:یتفم:اصبح:یک:اتکب:رظن:ےس:

ےک:اطمہعل:ےس:رشمػ:وہا۔:‘‘ یتلچ:رٹنی:رپ:امنز’’زگری۔:رھپ:وضحر:اتج:ارشل ہع:یک:اتکب:

؟:مہ:اس:اک:ریخ:واۃعق:ارگ:اس:رطح:یک:یقیقحت:اتکںیب:رظنم:اعؾ:رپ:اںیئ:وت:اس:ںیم:ایک:ارج:ےہ

اصبح:ےن::دقمؾ:رکےت:ںیہ،:نکیل:رہ:اعیم:وک:اس:اک:قح:ںیہن۔:یتفم:اشمشد:ادمح:ابصمیح

اوھنں:ےن:یتفم:انرظ:ارشػ:اصبح:انگ:یہ:ہلئسم:وک:اھجمسےن:یک:ایھچ:وکشش:یک:ےہ۔اسھت:

وپری:ےک:اقمےل:ےک:اطمےعل:اک:یھب:ہرورہ:دای:ےہ۔:رگم:بج:اس:اقمےل:وک:داھکی:ایگ:وت:رھپ:

سفن:و:اسفنتین:یک:ابت:اسےنم:ایئ۔:قیقحت:ےک:انؾ:رپ:قیمحت:اور:لیہجت:اک:ایلع:اظمرہہ،:اکی:ویہ:

یتفم:ےک:اشایؿ:اشؿ:ںیہن۔:ہی:روش:امہرے:ااکرب:االسػ:ےک:یھب:الخػ:ےہ۔

انجب:انرظ:اصبح:ےن:سلجم:رشیع:اور:ایتفمؿ:ارشہیف:رپ:ویں:زنط:ایک:ہک:

‘‘:یھت،:ہی:وتویہ:رضحات:اجؿ:ےتکس:ںیہ۔دوی:دنبی:روش:وک:اانپےن:ںیم:ایک:اخص:تحلصم’’

دنچ:وطسر:ےک:دعب:رضحت:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:اصبح:اور:اجہعم:ارشہیف:اور:

دصر:ااملعل:ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح:اصبح:رپ:ویں:رقفے:ےتسک:ںیہ:ہک:

اےنپ: ےنںیم:ابویقں:ےس:یہی:وہکں:اگ:ارگ:ایسی:یہ:رصحی:اہجتل:یک:یئگ،:اسیج:ہک:یتفم:اظنؾ:’’

کلہم:’’اقمےل:ںیم:ایک:وت:اجہعم:ارشہیف،:الہج:اک:یہ:رمزک:رقار:دای:اجاتکس:ےہ۔:اور:ققحم:اسملئ:دجدیہ:و:دقہمی:وک:

:و:انمک :وہ:اتکس:ےہ۔:اور:ومالان:دمحم:ادمح:اصبح:وک:اس:یک:‘‘ اسملئ:رشہیع اک:اطخب:انایب:زایدہ:ومزوں:

)فیس:االالسؾ:یلع:اقمۃل:ااظنلؾ(‘‘ دصارت:یمظع

ںیہ:ققحم:رصع،:اور:ہی:ےہ:اؿ:یک:قیقحت:اقین!:اہلل:یک:انپہ!:یتفم:وک:یتفم:نب:رک:رانہ::ہی

اچےیہ،:رتفمی:ںیہن:اننب:اچےیہ۔:اس:رطح:ےک:یتفم:ارخ:ایک:اچےتہ:ںیہ۔:اجہعم:ارشہیف:اور:

اس:ےک:دار:االاتف:ےس:اںیھن:اینت:ڑچھ:ویکں:ےہ؟:ہی:وت:ویہ:اتب:ںیکس:ےگ۔

دش: وخادہ: رخاب: اکر:الفطں المںیمہ:وتس:رگ:ںیمہ:بتکم: ؎

رضحت:اعیل:واقر:اک:اکی:اور:ریپارگاػ:دںیھکی:

ال:وہج:اقتیلب:اھگبرےن:ےک: ےی:احفصت:ےک:احفصت:ایسہ:ےیک:ےئگ۔:اس:ےس:رتہب:وت:ہی:اھت:ہک:’’

63

::)یتفم:اظنؾ:ادلنی:اصبح(؍:ہحفص:رپ:9اےنپ:اقمےل:ےک:وپرے:اککل:وپت:دےتی۔:وت:رمزک:اک:وخاب:رشدنمہ

‘‘:وہاجاتریبعت

اہلل:یک:انپہ!:اکی:رطػ:یتفم،:ہیقف:تلم:اور:رضحت:رشػ:اقدری:رامہمح:اہلل:ےک:

:دورسی:اجبن :دصتاقیت:دےیھکی، :أترثات:و :دقر ؽ:ےک:اکی:یتفم:اصبح:اک:اح:رگاں

صیااہن:رظنہی:المہظح:ےیجیک!ع

مب

دوونں:رظنایت:ںیم۔:اےس:اقرنیئ:ہب:: سک:دقر:اضتد:ےہ!:

وخیب:ھجمس:ےتکس:ںیہ۔

اہ:رٹنی:اک:ہلئسم:وت:اس:ےلسلس:ںیم:اخہم:رفاسیئ:رکان:دمتعم:و:دنتسم:املعے:رکاؾ:ےک:ر

وحاےل:رکےت:وہےئ:اکی:دورسے:ہلئسم:یک:رطػ:وتہج:ذبموؽ:رکاان:اچاتہ:وہں۔:وہ:ہی:ہک:

وضحر:ایلع:رضحت:دقس:رسہ:ےک:زامہن:ںیم:دجسموں:اور:رھگوں:ںیم:ربیق:الٹئ:اور:ےھکنپ:

:روضہی:ںیم:ےہ:وریغہ:اک:اامعتسؽ:رشاع:د رتس:ہن:اھت۔:اتفوی

اعبط:اس:ےھکنپ:یک:وہا:رضم:تحص:وہ:وت:اس:اک:یسک:املسمؿ:ےک:رھگ:ںیم:یھب:اےنپ:ای:اس:ےک:امؽ:’’

ےبکش:دجسم:ںیم::ؽام یأدل۔اخص:ےس:یھب:اگلان:اجزئ:ہن:وہاگ۔:ہن:ہک:دجسم:ںیم۔:ہن:ہک:امؽ:وفق:ےس۔:

انھ:رکموہ:ےہ۔۔۔:اس:وصرت:ںیم:وہ: اھکن:اقلطم:وخد:یہ:اناجزئ:ایسی:زیچ:اک:ادحاث:ونممع،:ہکلب:ایسی:ہگج:امنز:ڑپ

‘‘ےہ۔:ارگہچ:وہج:ہن:یھب:وہ۔۔۔:اخل۔

:روضہی،:دلج:: ،:ینس:دار:االاشتع:384،:383،:382،:ص::6ہی:ہلئسم،:اتفوی

عم:وساؽ:و:وجاب:ہب:رشح:و:طسب:وموجد:ےہ۔:اور:اج:ایک:احؽ:ےہ،:ہی:ںیم،ابمرک:وپر:

ک :رپ:ایعں:ےہ۔

وکیئ:رصبتہ:ہن:رکےت:وہےئ:رصػ:ہی:ےتہک:وہےئ:اےگ:ڑبھ:اجان:اچاتہ::اب:ںیم

:روضہی:یک:اخمتفل:اک:ازلاؾ: وہں:ہک:نج:رضحات:ےن:رٹنی:ںیم:امنز:ےک:ےلسلس:ںیم:اتفوی

دوی:دنبی:’’اور::‘‘کلسم:اخمفل’’دای،:اور:اینپ:رحتریوں:اور:رقتریوں:ںیم:املعے:ارشہیف:وک:

ےلہپ:اےنپ:رھگوں،:اوسفں،:اراؾ:اگوہں،:دجسموں:اور::اتبای،:وہ:ولگ:‘‘روش:رپ:ےنلچ:واال

:دںی۔:رھپ: :روضہی:رپ:لمع:رکےت:وہےئ:یلجب:ےک:نشکنک:وٹکا دمروسں:ےس: ال:اتریخ:اتفوی

64

رٹنی:اک:ہلئسم:وخد:ہب:وخد:لح:وہاجےئاگ۔ویکں:ہک:اج:ارثک:رٹںینی:یلجب:ےس:الچ:رکیت:ںیہ۔:

:روضہی:ےک:اطمقب:یلجب:اک:اامعتسؽ:درتس :ںیہن۔:وت:رھپ:رٹنی:رپ:وسار:وہان:یھب:اور:اتفوی

درتس:ہن:وہاگ۔:اور:بج:وسار:وہےن:یک:ونتب:یہ:ہن:اےئیگ:وت:اس:رپ:امنز:ےک:وجاز:و:دعؾ:

و:وجاز:یک:ابت:یھب:ہن:اےئیگ۔:االتخػ:وخد:ہب:وخد:متخ:وہاجےئاگ۔:ایک:ولگ:ااسی:رکےن:وک:

ہن:ےک:دبےنل:ےس:اج:احالت:رایر:ںیہ؟:رےہ:املعے:ارشہیف،:وت:اؿ:اک:انہک:ےہ:ہک:احالت:زام

دبؽ:ےکچ:ںیہ،:ذہلا:یلجب:ےس:ےنلچ:واےل:ےھکنپ:اور:الوٹئں:اک:اامعتسؽ:رہ:ہگج:اجزئ:ےہ۔

:ہک: :روضہی :اتفوی :اتکتب:اکہلئسم:ےہ:ہک :یک :وعروتں :اور :ڑلویکں :رطح ایس

:ےہ’’رصتاحیت:ےک:اطمقب: :رشاع:ونممع:و:تنس:اصنری ۔:اور:‘‘وعروتں:وک:انھکل:اھکسان،

:د ولیلں:ےس:اس:یک:اممتعن:ےک:ابرے:ںیم:ادتسالؽ:ایک:ایگ:ےہ۔:رفامےت:ںیہ:دعتمد

رساکر:ایلع:رضحت:دقس:رسہ:

ااجزت:یک:رطػ:اجےئ،:ای:احؽ:زامہن:ےس:اغلف:ےہ،:ای:اتم:رموحہم:یک:ریخ:)اتکتب:یک(:اب:وج:’’

(۰98،:ص::9)دلج::۔:‘‘وخایہ:ےس:اعلط

ں:وک:انھکل:اھکسرےہ:ںیہ،:اؿ:ےک:ویکذہلا:اب:وج:دار:اولعلؾ:ای:اجاعمت:اانبلت:ڑل

:روضہی:ذہم:داراؿ:یک:ابراگہ:ںیم:ومدابہن:زگ ارش:ےہ:ہک:وعروتں:وک:انھکل:اھکسان:بج:اتفوی

:وت:ہی:اکؾ:اب:دنب:رکدای:اجےئ:اتہک:ںیہک:وکیئ:اپ:وک:کلسم:اخمفل:اور: ےک:الخػ:ےہ،

اور:ضعب:درگی:کلسم:اک:اب ی:ہن:ےنہک:اپےئ۔:وےسی:املعے:ارشہیف:احالت:زامہن:یک:راعتی:

اقلئ:ںیہ۔وجاز:ےکاصمحل:یک:انب:رپ:اس:ےک:

اےسی:یہ: ح ووقػ:اک:ہلئسم:ےہ،:سج:ےک:ابرے:ںیم:رشیع::ںیم:س وادی م

وکلسن:ربیلی:رشفی:ےک:املع:و:ایتفمؿ:رکاؾ:ےن:ذعر:انزگری:یک:وصرت:ںیم:رہھٹےن:یک:ااجزت:

:روضہی:ےس:اصػ:اظرہ:ےہ:ہک:وہ:وا دی:ذعاب:ےہ۔:اور:ہی:اطع:رفامیئ:ےہ۔:بج:ہک:اتفوی

:یھب:رات:ےس:لچ:د ےن:یک: :یک:وصرت:ںیم:وخد:رشتعی:رہطمہ یھب:اظرہ:ےہ:ہک:ذعر

:روضہی،:دلج:::ااجزت:رفامیت:ےہ۔:اںیھن:وکیئ:رجامہن:ہن:دانی:وہاگ۔ اینت:ااسین:( 668،:ص::4)اتفوی

65

اب:یک:ےک:ابووجد:یہی:اہک:اجاتکس:ےہ:ہک:نکمم:ےہ:ہک:اگل:مسق:اک:وکیئ:ذعمور:وہ:ےسج:اس:ذع

وادی:ںیم:ووقػ:یک:ااجزت:اطع:یک:یئگ۔:اور:اہیں:رخؼ:اامجع:ویکں:الزؾ:ہن:اای،:بج:ہک:

ےہ،:وج:انیقی:رموجح:ےہ،:اور:وقؽ:رموجح:‘‘ اشذ’’اصبح:دباعئ:اک:اس:ابرے:ںیم:وقؽ:

:دانی:لہج:اور:رخؼ:اامجع:ےہ،:اسیج:ہک:الہ:ملع:اس:ےس:وافق:ںیہ۔:اہں:اس:ےک: رپ:وتفی

ہیف:یہی:ںیہک:ےگ:ہک:احالت:زامہن:ےک:دبےنل:یک:وہج:ےس:ااسی:مکح:دای:ابرے:ںیم:املعے:ارش

۔:ای:وکیئ:ااسی:ذعر:انزگری:اؿ:ےک:اسےنم:اایگ:اہجں:کت:امیض:و:احؽ:ےک:ڑبے:ڑبے:املع::ایگ::

: :ذنہ:ہن:اچنہپ،وصخاص:اج:ےک:زامےن:ںیم:بج:ہک :اک :رکاؾ :ایتفمؿ وادی ،اہقف:اور

ح ےک:ببس:،اس:ںیم:داہلخ:یھب:اعؾ:ادیم:ےک:سب:یک:ےک:رگد:ونےلیک:اتروں:یک:ابڑ::س م

تقیقح:احؽ:دخاے:میلع:و:ریبخ:وخب:اجاتن:ےہ۔ابت:ںیہن:،ووقػ:وتدعبیک:ابت:ےہاور

:یک: :روضہی :ںیہن:ڑکیسوں:اسملئ:ںیہ:نج:ںیم:اتفوی اس:رطح:ےک:اکی:دو

تی:ںیم:اخمتفل:الزؾ:ایت:ےہ،:رھپ:امہرے:ابغل:رظن:املع:و:ایتفمؿ:رکاؾ:احالت:زامہن:یک:راع

رپ:وکیئ:واوالی:ںیہن:ایک:اجات،:ارخ:ایک:وہج:ےہ:ہک:رٹنی:اور:امکئ::ساس:یک:ااجزت:دےتی:ںیہ۔:ا

ے:ارشہیف:اور:سلجم:رشیع:ےک:ہلئسم:رپ:اس:دقر:اگنہہم:ڑھکا:ایک:ایگ؟:اےس:وعایم:ہلئسم:انب:رک:املع:

وک:نعط:و:عینشت:اک:اشنہن:انبای:ایگ؟

ھچک:وتےہ:سج:یک:رپدہ:داری:ےہ۔ ؏

مہ:ویساین:اصبح:اور:انگ:وپری:اصبح:ےس:زگارش:رکےت:ںیہ:ہک:ارگ:واا ی:اب:

ااصنػ:اور:دایتن:داری:ےہ:وت:اسےنم:اےیئ:اور:اتبےیئ:ہک:ذموکرہ:اسملئ:ںیم:ولوگں:وک:اب:

:روضہی:رپ:ای:اج:ےک:املع:اور:اہقف:ےک:اوقاؽ:رپ؟:اور:ارگ:احالت: سک:رپ:لمع:رکان:اچےیہ؟:اتفوی

:روضہی:یہ:یک:رصتاحیت:ےک:اطمقب:وکیئ:اعمل:دنی:اور:وکیئ:رشیع:زامہن:یک:راعتی:ںیم:اتف وی

:اجری:رکے:وت:اؿ:ک :اک:ایک:مکح:ےہ؟: بینوا ، توجروا۔سلجم:اس:ےک:الخػ:رپ:وتفی

ںیہی:ےس:ہی:ابت:یھب:ھجمس:ںیم:ایئگ:ہک:اگنںیہ:ںیہک:اور:ںیہ،:اور:اشنہن:ںیہک:اور۔

66

وہمجر:املعے:الہ:تنس:اک:ومفق:ہی:اور:واحض:وہ:ہک:امکئ:رپ:امنز:ےک:ابرے:ںیم:

:یھب:یہی:ےہ۔:اس:ےک:رب: :امظع:دنہ:اک:وتفی :اناجزئ:ےہ۔:وضحر:یتفم ےہ:ہک:اس:یک:ادتقا

الخػ:اجہعم:رظنم:االسؾ:ربیلی:رشفی:ےک:اسقب:دصرادملرنیس:رضحت:یتفم:دیس:الضف:

س:ےک:وجاز:نیسح:ہیلع:ارلہمح:اور:ایس:ادارے:ےک:اکی:ااتسذیتفم:دمحم:اہجریگن:ہیلع:ارلہمح:ا

ےک:اقلئ:ےھت۔:اوؽ:اذلرک:ےن:اس:وموضع:رپ:اکی:اتکب:یھب:یھکل،:اور:اشعئ:ایک۔:رگم:

:امظع:دنہ:ہیلع:ارلہمح:ےن:اؿ:رضحات:رپ:مکح:قسف:انذف:ہن:ایک،:ہن: اس:ےک:ابووجد:وضحر:یتفم

:اجہعم:ےس:ابرہ:ایک۔:ہن:املسمونں:وک:اؿ:یک:ادتقا:ےس:عنم:ایک،:اور:ہن:یہ:اینپ:الختف:و:ااجزت

ےس:رحموؾ:رفامای۔:ایک:اج:ےک:املع:و:الضف:وضحر:یتفم:امظع:دنہ:ےس:ڑبے:ہیقف:ںیہ؟:اؿ:ےس:

زایدہ:یقتم:اور:رپزیہاگر:ںیہ؟

یقتم:نب:رک:داھکےئ:اس:زامےن:ںیم:وکیئ ؎

:وھچڑ:رک اکی:ریمے:یتفم:امظع:اک:وقتی

اھجمس:اج:اتکس:ےہ۔: رہ:زگ:ںیہن۔:رھپ:اعمہلم:ایک:ےہ،:اباسین

:واضتح:ےک:دعب:رہ: فصن:ھجمس:اتکس:ےہ:ہک:رفویع:اسملئ:ںیم:االتخػ،:اینت

اس:ز تم:ںیہن:ر تم:ےہ،اسیج:ہک:ادتباے:اتکب:ںیم:اس:یک:واضتح:یک:اج:یکچ:ےہ۔

ےک:ابووجد:یتفم:ارشہیف:اور:املعے:ارشہیف:رپ: الوہج:وج:اتشگن:امنیئ:یک:یئگ:ےہ،:الہ:ملع:اس:

اب:وکیئ:احتج:ںیہن:ہک::‘‘ںیہ،:ںیہک:رپ:اشنہنںیہک:رپ:اگن’’ ےس:یھب:وافق:وہں:ےگ:ہک::

:اور:فنصم:ولہکارک: اجمدہ:’’یسک:یٹ۔:وی۔:ریسلیئ:اک:ذرک:رکےک:اتکب:اک:مجح:ڑباھایاجےئ،

اک:بقل:اایتخر:ایک:اجےئ۔:‘‘ تینس

اجدووہ:وج:رس:ڑچھ:رک: ںےل

ہ:و:ةلط:یک:ارشہیف:لک:یھب:امجتع:ےک: ےی:اتیمہ:اک:احلم:اھت۔:اج:یھب:ےہ۔:مہ:اؿ:امتؾ:ااسذت’’

(54)اہنیئ:ص::۔۔۔:‘‘لک:یھب:زعت:رکےت:ےھت،:اج:یھب:زعت:رکےت:ںیہ

(8۱)ااضیص::‘‘ اجہعم:ارشہیف،:الہ:تنس:اک:اس:وتق:ک :ےس:ڑبا:ادارہ:ےہ۔’’

67

رشیع:وکلسن:اور:سلجم:رشیع:اک:احؽ

:دہ:واہعق:رحتری:ایک:ےہ:ہک:ومالان:ابصمیح:اصبح:ےن:اینپ:اتکب:ںیم:اکی:فیلکت

:اان :دمحم:ادمح:ولعمؾ :رضحت:ومالان ، :رپ:رضحت:وخاہج:رفظم:نیسح:روضی :انب ابس:ب:یک

:،: :اور:رضحت:ابصمیح ،:رضحت:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی یتفم:عیطم:ارلنمح:روضی

ریما:انؾ:رشیع:وکلسن:ےک:رشاک:یک:رہفتس:ےس:اکنؽ:دای:ایگ۔:اس:رپ:ویساین:اصبح:ےن:

:رکےت:وہےئ:اؿ:رضحات:ےک:ابر :رغبی:اخہم:است:احفصت:ایسہ ے:ںیم:بیجع:و

رفاسیئ:یک:ےہ،:اور:ڑگے:رمدے:ااھکڑےن:اک:میظع:رفہضی:ااجنؾ:دای:ےہ،:وج:اںیھن:اک:قح:

:اواقت:ےک:ھچک:ںیہن۔:وہ:امتؾ:املع:و:ایتفمؿ:ےہ۔:اؿ:ک :رپ:رصبتہ:رکان:وساے:عییضت

رکاؾ:وج:اس:انیمسر:ںیم:رشکی:ےھت:ک :اس:فیلکت:دہ:اعمےلم:ےس:ہب:وخیب:وافق:

اصبح:یھب:اس:ںیم:رشکی:ےھت۔:یح ںیہ۔:وخد:ابصم

دنی::اہں!:انمک :ولعمؾ:وہات:ےہ:ہک:رقتبی:مہف:ےک: ےی:اکی:ذہم:دار:اعمل:

رضحت:ومالان:یتفم:اؽ:یفطصم:ابصمیح،:ااتسذ:اجہعم:ادجمہی:وک:شیپ:اےن:واےل:اکی:واہعق:اک:

یفطصم::ذترکہ:رکدوں۔:رگم:اس:ےس:ےلہپ:ہی:ےتھجمس:ںیلچ:ہک:دنچ:اسؽ:لبق:رضحت:یتفم:اؽ

:دای:اھت،:سج:رپ:اابخرات:ںیم:دویدنبی:ومولویں: اصبح:ےن:وفک:ےک:ابرے:ںیم:اکی:وتفی

ےن:اکیف:ھچک:اگنہہم:ڑھکا:رکدای۔:رھپ:ہی:ہلئسم:رشیع:وسلجمں:ںیم:زری:ثحب:اای۔:

اےگ:اک:احؽ:یتفم:اصبح:یک:زابین:ےینس:

ربیلی:رشفی:یک:وکلسن،:ء:وک:رشیع:2۱۰2؍وجؿ،:2۔۔۔ےھجم:دح:درہج:بجعت:اس:وتق:وہا:بج:’’

سلجم:رشیع:ابمرک:وپر:ںیم:وج:اظرہ:ارلواہی:رپ:ہلصیف:وہا:’’ارخی:یہقف:تسشن:ںیم:ھجم:رپ:ہی:ازلاؾ:اقمئ:ایک:ایگ:ہک:::

وج:ازلاؾ:ضحم:ےہ۔۔۔‘‘ ےہ،:رشیع:وکلسن:ںیم:دطختس:ےک:دعب:ںیم:ےن:ذموکرہ:ےلصیف:رپ:یھب:دطختس:رک:دےی:ںیہ

:رک:وپر:ےک:یہقف:انیمسر:ںیم:ہی:ہلئسم:سلجم:رشیع،:اجہعم:ارشہیف،:ابم اسؽ:رواں:اای۔:)افکءت(

ارگہچ:وساؽ:انہم:ںیم:ےن:رمبت:ایک:اھت۔:سج:ںیم:سلجم:رشیع:ےک:اکی:رنک:و:رمبت:وہےن:یک:تیثیح:ےس:

ںیم:ےن:رواتی:اندرہ:و:اظرہ:ارلواہی:ےک:دوونں:ولہپ:وک:رھک:رک:وساؽ:اقمئ:ایک:اھت،:اتہک:دایتن:داراہن:رور:رپ:وکیئ:

68

سلجم:رشیع:ابمرک:وپر:اک:ہلصیف:اظرہ:ارلواہی:رپ:وہا،:ہی:حیحص:ےہ۔:رگم:ںیم:ےن:اس:ہش،: ہنش:ہن:رہ:اجےئ۔:اس:رپ:وگ

ےلصیف:رپ:رہزگ:دطختس:ںیہن:ےیک:ےھت۔:بج:ہک:ریمے:العوہ:درگی:دنمونیب:ےک:دوونں:ولصیفں:رپ:دطختس:ںیہ۔:

رگم:ہی:ڑبے:بجعت:یک:ابت:ےہ:ہک:ازلاؾ:ریمے:یہ:رس:اای۔

ت:اور:واحض:رکدوں:ہک:سلجم:رشیع،:ابمرک:وپر:ےن:یھبک:یسک:دنموب:رپ:ےلصیف:رپ:دطختس:ےک:اکی:اب

ء(2۱۰2،:۰5)اجؾ:ونر:دیلہ،:امشرہ،:وجالیئ،:ص::: ‘‘ ےی:دابؤ:ںیہن:ڈاال۔

اور:ااجنؾ:د ےنواےلاب:وت:ویساین: :وک:ھجمس:ںیم:اایگ:وہاگ:ہک:ارخاج:یک:اکروایئ:

؟:اور:ارگ:اب:یھب:ہن:ھجمس:ےکس:وت:ازلاؾ:ضحم:رےنھک:واےل:وکؿ:ولگ:ےھت

ربںی:لقع:و:داشن:ایبدی:رگت ؏

اہیں:ہی:یھب:اتبات:ولچں:ہک:ویساین:ےسیج:الہج:وک:وکیئ:قح:ںیہن:ہک:العہم:دمحم:ادمح:

:اور:ڑبے:ڑبے:املع:و:ایتفمؿ:رکاؾ:وک:مک: یمل: ابصمیح ،:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:اصبح:روضی

:الہ:اثتب:رک :ان :رشػ:اقدری:یسیج:میظع: ںیتیصخ:نج:اک:ہنعط:دںی۔ :ہیقف:تلم:اور ںی،

ےکملع:و:لضف:یک:وگایہ:دںی:وت:اؿ:ےک:اسےنم:اؿ:اجولہں:یک:ابوتں:اک:ایک:اابتعر؟

اظنؾ:ارشہیف:یک:افشتیف

؍:رپ:ےتھکل:ںیہ:8۱ومولی:ویساین::اہنیئ:ےک:ص::

ھت:یہ:اچولپس:یھب:وہ،:اور:اجہعم:ارشہیف:ےک: ےی:ہی:نیت:رشںیط:ڑبی:امہ:ںیہ:ہک:ابصمیح :وہ،:اس’’

ارشہیف:ےک:اضہطب:ےک:اطمقب:وکیئ:ریغ:ابصمیح :ارشہیف:ںیم:دمریس:اک:قح:: ’’ ؍:رپ:ےہ8۰ہحفص:‘‘ رقاتب:راتھک:وہ

‘‘دار:ںیہن۔:بیجع:و:رغبی:اقونؿ:ےہ:ہک:یسک:یھب:ینس:ادارے:اک:افرغ:الیصحتل:ارشہیف:اک:دمرس:ںیہن:نب:اتکس

:اےئ:ںیہ:ہک:اؿ:ومولی:اصبح:ےن:اقرنیئ!:اپ:رشوع:یہ:ےس:دےتھکی:ےلچ

ارشہیف:ےس:اکنےل:اجےن:ےک:دعب:اس:ادارے:ےس:اینپ:دعاوت:اور:اقشوت:یبلق:اک: اسی:

بیجع:و:رغبی:اظمرہہ:رفامای:ےہ۔:ہی:ابت:اؿ:یک:اتکب:یک:رطس:رطس:ےس:اظرہ:ےہ۔

،:ےلہپ:وت:ہی:ےیھجمس:ہک:ارشہیف:ںیم:اس:رطح:اک:وکیئ:اقونؿ:ےہ:یہ:ںیہن:ہک:ریغ:ابصمیح

ارشہیف:ںیم:دمریس:اک:قح:دار:ںیہن۔:ہی:ضحم:وھجٹ:ےہ۔:اس:ذکب:وارتفا:ےک:وبثت:ےک:

ےی:یہی:اکیف:ےہ:ہک:رضحت:اقری:الجؽ:ادلنی:اصبح:،:وج:اکی:رعموػ:و:وہشمر:احظف:و:

69

اقری:رقاؿ:ںیہ،:رقتتی:دنپرہ:اسؽ:کت:ارشہیف:ےک:دمرس:رےہ۔:اوھنں:ےن:ارشہیف:ےس:

ریمی:ولعمامت:ےک:اطمقب:رضحت:اقری:ارقار:ادمح:اصبح::میلعت:اح :ںیہن:یک:یھت۔:اور

ء:ںیم:ارشہیف:ےک:ااتسذ:رقمر:وہےئ۔:اشدی:رقتری:ےس:لبق:وہ:ارشہیف:احرض:یھب:2۱۱6،:2۱۱5

:ہک: :وہا :ابووثؼ:ذراعئ:ےس:ولعمؾ ہن:وہےئ:وہں۔:ہی:اعمالمت:رہ:صخش:وخب:اجاتن:ےہ۔

وھنجں:ےن:رضحت:العہم::اؾ:وپر()اونار:ارقلاؿ:،:رلبرضحت:ومالان:ر تم:اہلل:زعزیی:اصبح:

الغؾ:الیجین:رۃمح:اہلل:ہیلع:ےس:میلعت:اح :یک:ےہ،:ےس:ذہم:داراؿ:ارشہیف:ےن:راہطب:ایک،:اور:

اںیھن:اےنپ:اہیں:دمرس:انبان:اچاہ:،:رگم:رضحت:ےن:اینپ:ضعب:درگی:رصموایفت:یک:انب:رپ:ذعمرت:

: ےی:راہطب:ایک:ایگ:اھت،:رک:یل۔:ایس:رطح:یتفم:عیطم:ارلامحؿ:اصبح:ےس:یھب:دمرس:انبےن:ےک

)وےسی:ہی:اور:رضحت:یتفم:اصبح:ےن:اہکں:ےس:میلعت:اح :یک:ےہ،:ک :اجےتن:ںیہ۔:

دوونں:رضحات:ایھب:اب:ایحت:ںیہ،:ںیھنج:ریمی:ابت:ںیم:رتدد:وہ:اؿ:ےس:راہطب:رفام:رک:دصتقی:رک:ےتکس:ںیہ۔(

:وج:رفبی:ذر ہعایگ:وہاگ:ہک:ویساین: :ےن:ذکب:و:ارتفا:ےک: اب:وت:وخب:ھجمس:ںیم:ا

،:اس:یک:تیثیح:ایک:ےہ؟:واا ی:اہجتل:تہب:ربی:زیچ:ےہ۔:د ےن:یک:اناپک:وکشش::یک:ےہ

اور:ضغب:و:دسح،:ذکب:و:ایختن:یک:انشتع:ےس:یھبس:وافق:ںیہ۔:در:ا :ہی:أترث:دے:رک:

ہک:ارشہیف:ںیم:ابصمیح :ےک:العوہ:وکیئ:دورسا:دمرس:ںیہن:وہاتکس،:ویساین: :ےن:درگی:دمارس:

:وک:اکہبےن:ےک:وکشش:یک:ےہ،:اور: ال:وہج:اؿ:ےک:دؽ:ںیم:ارشہیف:اور:ابصمویحں:ےک:افرنیغ

:ورہن:الہ:ملع:اؿ:ےبیکت:ابوتں:رپ:وتہج:ںیہن: :رکےن:یک:وکشش:یک:ےہ، ےس:رفنت:دیپا

:وک:دنوی:اثتب: دےتی۔:یہی:وہج:ےہ:ہک:دیہمت:انبےت:وہےئ:دنچ:اقلب:رخف:ابصمیح:ااسذتہ

رکےک:انجب:ویں:ےتھکل:ںیہ:ہک:

ارتخ:دنوی۔:ومالان:سی:القئ:یہ:القئ:ےہ۔:ومالان:)ارشہیف:اک:دمرس:وہےن:ےک(::دنوی:ےہ،:وت:وہ:ارگ’’

الان: سیف:دنوی۔:ہی:اچر:اچر:دنوی:ارشہیف:ےک::ومااختفر:ادمح:دنوی۔:ومالان:وبقمؽ:دنوی۔:اور:وموجدہ:وتق:ںیم

(8۰)ص::‘‘ ااتسذ:وہےئ

ومولی:اصبح:ےن:انگےئ:ولچں:ہک:نج:اچر:رضحات:ےک:انؾ::ےلہپ:وت:ہی:اتبات

7۱

ںیہ:ہی:ک :ےک:ک :اجہعم:ارشہیف:ےک:افرغ:الیصحتل:ںیہ۔:اہں:اوھنں:ےن:دنوہ:ںیم:یھب:

میلعت:اح :یک:ےہ۔:رگم:امکؽ:اچکب:دیتس:ےس:انجب:ےن:اؿ:ےک:انومں:ےک:اسےنم:

ںیم:ڈاؽ:رک:اینپ:ابت:وک:چس:اثتب:رک:ںیکس۔::ہن:اھکل:اتہک:مک:ملع:ولوگں:وک:دوھےک‘‘ ابصمیح’’

ت:وت:اس:رپ:ےہ:ہک:ومولی:اصبح:ےن:وخد:دنوہ:ںیم:میلعت:اح :یک:ےہ:،:اور:اس:اک:اور:ریح

ںیہک:ذرک:کت:ہن:ایک۔:ارخ:ایک:وہج:ےہ:ہک:وج:زیچ:اکی:ےک: ےی:القئ:ذمتم:وہ:ویہ:دورسے:

ےک: ےی:القئ:رعتفی:وہاجےئ۔

یح:اک:ارتخ:ابصمسی:دورسی:ابت:ہی:ہک:ومالان:ااختفر:ادمح:اقدری،:ابصمیح،:اور:ومالان:

:اصبح:ہلبق:اس:

صعیمل

رقتر:وخد:وضحر:احظف:تلم:ہیلع:ارلہمح:ےن:رفامای:اھت،:اور:العہم:ایضء:ا

زامےن:ںیم:ارشہیف:ےک:دمرس:ےھت۔:اب:وساؽ:ہی:ےہ:ہک:ہی:ابت:وضحر:احظف:تلم:وک:ویکں:

:دنوہ:ایک:وعنذ:ابہلل!:وضحر:احظف:تلم:یھب: ہن:ھجمس:ںیم:ایئ؟:اور:اکی:مک:ملع:ومولی:ےسیک:ھجمس:ایگ؟

: اور:رضحت:العہم:دحمث:ہریب:اصبح:ہلبق:ےن:اس:رپ:ارتعاض:ویکں:ہن:رفامای؟ وناز:ےھت؟:

اج:اچسیل:اسؽ:زگر:اجےن:ےک:دعب:ہی:ابت:ااچ ک:ےسیک:دیپا:وہیئگ۔

ھچک:وت:ےہ:سج:یک:رپدہ:داری:ےہ۔ ع

: سیف:ادمح: :ومالان :اور ،: :ابصمیح ،: :ادمح:اسکل :وبقمؽ :ومالان :ہک رسیتی:ابت:ہی

:اک:رقتر:سک:ےک:دور:دصارت:ںیم:وہا؟:اظرہ:ےہ:ہک:ابصم ء:ںیم:رضحت:ومالان:۰995یح

ارشہیف:ےک:ااتسذ:رقمر:ےیک:ےئگ۔:اس:وتق:وضحر:دحمث::،وبقمؽ:ادمح:ابصمیح:اصبح

ارشہیف:ےک:خیش:ااجلہعم:ےھت۔:رضحت:ےن:ااسی:ویکں:وہےن:دای؟:ایک:وبجمری:یھت:اؿ:ےک:،ہریب:

ےک:نیت:،:اچر:اسؽ:دعب:رضحت:ومالان: سیف:ادمح::اسےنم،:ہی:وت:ویہ:اتب:ںیکس:ےگ۔:اس

اصبح:ارشہیف:ےک:ااتسذ:وہےئ،:اس:وتق:یھب:وضحر:دحمث:ہریب:اصبح:ہلبق:یہ:ارشہیف:

ےک:دصرادملرنیس:ےھت۔:اب:ویساین: :رضحت:دحمث:ہریب:اصبح:ےس:وپھچ:ںیل:ہک:

ااچ ک:وضحر:اپ:ےن:ااسی:ویکں:ایک؟:اور:اج:دس:دنپرہ:ربس:دعب:ہی:رضحات:ابصمیح:ےس:

دنوی:ےسیک:وہےئگ؟:ورہن:اقرنیئ:وت:وخب:اجےتن:ںیہ:ہک:سج:رطح:دنوہ:دب:ذموبہں:اک:ادارہ:

7۰

ےہ،:ایس:رطح:اجہعم:ازرہ:رشفی:اکی:وقیم:ادارہ:ےہ۔اہجں:رپ:وصیف،:یفلس،:اوخاین:وریغہ:

رہ:رطح:ےک:ةلط:و:ااسذتہ:ڑپےتھ:ڑپاھےت:ںیہ۔:ہی:دور:دقمی:ےس:الچ:اراہ:ےہ،:اس:رپ:یسک:وک:

اض:ںیہن۔:رہ:دمرہس:اقلب:رخف:اور:ذی:ادعتساد:افرنیغ:ازرہ:وک:اےنپ:اہیں:دمرس:وکیئ:ارتع

انبےن:ےک: ےی:رتحیج:د ات:ےہ۔:اسیج:ہک:اجہعم:ادجمہی:روضہی:وھگیس:ںیم:رضحت:ومالان:ا ں:

اصبح:وج:وضحر:دحمث:ہریب:ےک:اصزبحادے:ںیہ:،:دمرس:ںیہ۔:اس::ازرہی ویفس:دمحم

اہجتل:رپ:ہ ین:ےہ۔::رطح:یک:ابوتں:رپ:ارتعاض:رکان:ضحم

ارگ:ابیق:وینسں:ےن:ہلصیف:رکایل:ہک:مہ:یسک:ابصمیح:وک:’’اور:ویساین: ،:اپ:ہی:ےتہک:ںیہ:ہک::

‘‘اےنپ:اہیں:دمرس:ای:اامؾ:ںیہن:انبںیئ:ےگ:وت:ہی:ابصمیح:ایک:رکںی:ےگ؟

ںیم:اتہک:وہں:ہک:تمہ:وہ:وت:اجہعم:ادجمہی:روضہی:وھگیس:ےک:ذہم:داراؿ:وک:اپ:ہی:

ںی:ہک:وہ:اےنپ:اہیں:ےس:ومالان:امجؽ:یفطصم:ابصمیح،:ومالاندبعارلامحؿ:اصبح:ہرورہ:د

::دمحمابصمیح ،:ومالان

صعیمل

دصقی:ابصمیح :،:ومالان:یتفم:اشمشد:ادمح:ابصمیح ،:ومالان:اضیفؿ:ا

ابصمیح ،ومالان:ا ں:انسحل:ابصمیح ،:ومالان:یتفم:اؽ:یفطصم:ابصمیح،:ومالان:دبعانیبمل:ابصمیح ،:

:اجہعم:ادجمہی:روضہی:وھگیس( ں:ویفس:دمحم:ابصمیح :ومالان:اوک:اکنؽ:ابرہ:رکںی۔:رھپ:ھجمس:ںیم::)ااسذتہ

ااجےئاگ:ہک:اس:رطح:ےک:دیفم:ہروروں:یک:تیثیح:ایک:ےہ؟:ایس:رطح:ربیلی:رشفی:ےک:

میظع:ااشلؿ:ادارے:اجہعم:رظنم:االسؾ:ےک:ارابب:لح:و:دقع:وک:ذرا:ہی:ہرورہ:دےرک:دےیھکی:

:مک:وہ: ومالان:دمحم:اعلق:روضی:،:ابصمیح:اصبح:اور:ومالان:یتفم:دمحم:میلس:ابصمیح :ہک:مک:از

اصبح:وک:اےنپ:اہیں:ےس:ےبدلخ:رکدںی،:اور:اپ:ےسیج:اناولہں:وک:ااتسذ:انبںیل،:وت:وخب:

اس:وکباس:ںیم:انتک:دؾ:ےہ۔:ولعمؾ:وہاجےئاگ:ہک:اپ:یک

یمیلع:اصبح:وک::ریہ:ہی:ابت:ہک:وضحر:دحمث:ہریب:اصبح:ہلبق:ای:یتفم:ارتخ:نیسح

سلجم:رشیع:ںیم:ویکں:ںیہن: الای:اجات،:وت:اس:ےلسلس:ںیم:رعض:ےہ:ہک:وضحر:دحمث:ہریب:وک:الہ:

ارشہیف:ےس:ھچک:فیلکت:ےہ۔:ارگ:اںیھن: الای:یھب:اجےئ:وت:رہزگ:رشتفی:ہن:الںیئ:ےگ۔:اور:

ی ۃ:دمجا:اشیہ:وج:کلم:اک:اکی:ابوارتخ:نیسح:یتفم: معلباقر:ادارہ:یمیلع :اصبح:اک:احؽ:ہی:ےہ:ہک:

72

ی ۃ: معلبےہ،:اےس:ز ںں:احیل:یک:رطػ:ےلاجےن:وایل:رضحت:یہ:یک:ذات:دقمہس:ےہ۔:

:االتخػ:اک:ابین:وکؿ:ےہ؟:ہی:ڈیکھ:یپھچ:ابت:ںیہن۔:اےسی: :روضی :اشیہ:ںیم:یمیلع ، دمجا

ولوگں:وک:ولبارک:ارشہیف:واےل:ںیہن:اچےتہ:ہک:ارشہیف:وک:یھب:دایلخ:االتخػ:اک:اڈا:ونبا:دای:اجےئ۔:

:املعے:ارشہیف:ےک:الخػ:انجب:یک:ڑھباکاور:اہں :ذرا :ہب:وخد::و! :اپ:وک:وخد رقتریںی:ےینس،

وجاب:لم:اجےئاگ۔

ابت:وہ:ریہ:یھت:اظنؾ:ارشہیف:یک۔:وج:صخش:وخد:مظن:و:طبض:اک:اپدنب:ہن:وہاکس،:اور:اانپ:

اخرہج:رکا:اھٹیب،:اےس:ارشہیف:ےک:اظنؾ:ںیم:ڑگ:ڑبی:رظن:اریہ:ےہ!:اہلل:یک:انپہ!

:انجب:ویسا :ہک:: :وہےن:ےک ےی:’’ین:اصبح:ےن:ہی:یھب:رفامای :ااتسذ ارشہیف:اک

۔‘‘ابصمیح:وہان،:اچولپس:وہان،:اور:رقاتب:دار:وہان:رشط:ےہ

:ارشہیف: اؿ:یک:اس:ابت:ںیم:ینتک:اچسیئ:ےہ،:ہی:اتبےن:یک:رضورت:ںیہن۔:ااسذتہ

:احےیش،:اقیلعتت،:ذمبہ و::ےک:ذر ہع:زہاروں:احفصت:رپ:ےھکل:ےئگ:اقمالت،:اتکںیب،

کلسم:ےک:قلعت:ےس:اؿ:یک:دخامت:گج:اظرہ:ںیہ۔:اؿ:یک:الصوتیحں:اک:ادنازہ:رکان:وہ:وت:

ویساین: :وک:اکی:ہرورہ:دوں:اگ:ہک:رضحت!:اب:ےس:اپ:ارشہیف:ںیم:داہلخ:ےل:ےیجیل،:

ویکں:ہک:ارشہیف:ںیم:داہلخ:ےک: ےی:رمع:یک:وکیئ:دیق:اور:رشط:ںیہن:ےہ۔:مہ:ےسیج:ولگ:ذہم:

نکمم:وکشش:ےک:ذر ہع:اپ:ےک:داہلخ:یک:افسرش:رکںی:ےگہک:اپ:اک:داراؿ:ارشہیف:ےس:رہ:

رپاان:رجؾ:اعمػ:رکدای:اجےئ۔:

دؽ:پسچ:ربخ:اور:نس::اکی:اپ:یک:وھجیٹ:ابوتں:اک:رپدہ:وت:افش:رکدای:ایگ۔:نکیل

ےیجیل:اتہک:تعیبط:ابغ:ابغ:وہاجےئ۔:وہ:ہی:ہک:وگرٹنمن:اک:ہی:اقونؿ:ےہ:ہک:یسک:ادارے:

اےنپ:رقیبی:رہتش:دار:وک:اس:ادارے:ںیم:یسک:دہعہ:رپ:رقتر:ںیہن:رک:ےک:انمظ:اور:رپلپسن:

ےتکس۔:اس:ےک: ےی:اباقدعہ:فلح:انہم:دالخ:رکان:ڑپات:ےہ:ہک:الفں:اصبح:اک:وج:رقتر:ایک:

:وکیئ:رقیبی:رہتش:ںیہن:ےہ۔:اب:ےینس!:رضحت:ومالان:امجؽ: :اؿ:ےس:ریما اج:راہ:ےہ،

:ارشہیف:ےک:اس:وتق:ااتسذ:وہ ، ےئ:بج:ہک:اؿ:ےک:وادل:رتحمؾ:یفطصم:اصبح:اقدری

73

:ضغبہن:یہس،::ںیم:ارشہیف:ےک:دصر:ادملرنیس:ےھت۔:ذرا:یھبک:رفتص:ےلم:وت:بح:ارشہیف

ارشہیف:یہ:ںیم:اےس:ےنھجمس:یک:وکشش:ےیجیکاگ۔:اپ:ےن:انتک:ڑبا:رجؾ:ایک:ہک:اےنپ:یہ:دمموح:یک:

۔ادتغػراہلل ۔،:اور:اشدی:رقاتب:ےس:اپ:یک:رماد:یہ:ےہذات:رپ:ہلمح:رک:ےھٹیب

دانھکیوہ:وت:اپ:وک:ابمرک:وپر:اجےن:یک:رضورت:ںیہن۔:ہی:اسری::اک:ومنہنرقاتب:

زیچںی:وھگیس:یہ:ںیم:دایتسب:ںیہ۔:وکؿ:ںیہن:اجاتن::ہک:اج:اجہعم:ادجمہی:ںیم:رقتةی:ادےھ:

دصرادملرنیس،:ومالان:اضیفؿ: ااٹسػ:رھگ:یہ:ےک:ولگ:ںیہ۔ومالان:امجؽ:یفطصم:اصبح

:اصبح،:ومالان:الع

صعیمل

:اصبح،:ا

صعیمل

ومالان:ا ں:ویفس:دمحم:اصبح::)انمظ:اصبح(ء:ا

:وریغہ۔:ہی:ک :رھگ:یہ:ےک:ولگ:ںیہ۔:ںیم:ہی:ںیہن:اتہک::ہک:اؿ:رضحات:یک:ایلتق: ازرہی

یمل:اور:دریس:الصتیح:زمکور:ےہ۔:ہکلب:ذی:ادعتساد:ولگ:ںیہ۔:ریما:دصقم:رصػ:رقاتب:

اںیھن:اتب:دای:اجےئ:،ےباج:ازلاؾ:رےتھک:ںیہ::داھکان:ےہ،:اتہک:وج:ولگ:ارشہیف:رپ:ارقاب:رپوری:اک

ہک:اؿ:اک:اطمہعل:انتک:دحمود:ےہ۔::

اور:اےگ:ڑبےیھ،:بج:ھچک:ولوگں:ےن:ذہم:داراؿ:ادجمہی:ےس:دروخاتس:یک:ہک:ہی:

اصبح:اکانؾ:ویں:یہ:اتلچ:رےہ،:وت:وغر:و:وخض:ےک:دعب::ومحمدارتخ:انمک :ںیہن:ہک:رضحت:یتفم

:رقتر،:رپلپسن:ےک:دہعہ:رپ:وہا۔:ایک:ںیم:وپھچ:اتکس:وہں:ہک:رضحت:العہم:امجؽ:یفطصم:اصبح:اک

:ادعتساد :الہ:اس:دہعےےکاورک :ےس:ذی :دبعارلنمح: رضحت:یہ:ےھت؟ :ومالان ایک

رئنیس::ےسیج:دصقی:اصبح:دمحم،:ومالاناصبح:اصبح،:یتفم:اشمشد:اصبح،:یتفم:اؽ:یفطصم

اتب:یک:اس:ےس:ایلع:اثمؽ:اور:اہکں:ااسذتہ:اس:القئ:ہن:ےھت:ہک:ہی:دہعہ:اںیھن:رپسد:ایک:اجات۔::رق

لم:یتکس:ےہ؟:

اب:ںیم:ویساین:اصبح:یہ:یک:زابؿ:ںیم:وہکں:اگ:ہک:ویساین:اصبح:ہی:وھبؽ:

ےئگ:ہک:رکف:و:رظن:یک:سج:وھجڑپنی:ںیم:ھٹیب:رک:وہ:اشنہن:اگلرےہ:ںیہ،:وہ:امہرے:دہػ:ےس:

ابرہ:ںیہن۔:

وہا ر:وت:اتر:ات: اھت:رگةیں ھچک:ہن:وہات:وت:ھچک:ںیہن:وہات ؎

74

اقرنیئ!:اس:ےلسلس:ںیم:اکی:ابت:اور:ذنہ:نیشن:رینھک:وہیگ:،:وہ:ہی:ہک:اجہعم:ارشہیف:

یہ:ںیہن:ہکلب:اشدی:داین:اک:وکیئ:یمیلعت:ادارہ:ااسی:ہن:وہاگ:سج:ےک:اہیں:ہی:رشط:وہ:ہک:مہ:اےنپ:یہ:

افرنیغ:وک:اےنپ:ادارے:ںیم:دمرس:انبںیئ:ےگ،:دورسے:وک:ںیہن۔:نکیل:اس:ےک:اسھت:ہی:

:اہنتی:رضوری:ےہ:ہک:یسک:ادارے:ےک: ےی:ااتسذ:اک:رقتر:ےیک:اجےن:ےک:وتق:ضحم:انھجمس

اقتیلب:یہ:ک :ھچک:ںیہن،:ہکلب:اس:ےک:اسھت:ہی:یھب:رضوری:ےہ:ہک:ااتسذ:یفش:وہ،:اتہک:ةلط:

ےک:اسھت:رنیم:اور:تقفش:ےس:شیپ:اےئ۔:میہفت:ایھچ:وہ۔:ورہن:تہب:ےس:ذی:ادعتساد:ںیہ:

:وہیت۔:اور:ک :ےس:رضوری:ہی:ےہ:ہک:االخؼ:و:رکدار:ںیم:ااھچ:وہ،:دب:رگم:اؿ:یک:میہفت:ایھچ:ںیہن

االخؼ:ہن:وہ،:ہنتف:رپور:ہن:وہ۔:اب:بج:وکیئ:ادارہ:یسک:وک:اےنپ:اہیں:ااتسذ:رانھک:اچاتہ:ےہ،:وت:وہ:

اےنپ:افرنیغ:وک:رتحیج:د ات:ےہ۔:وہج:اصػ:اظرہ:ےہ:ہک:وج:اےنپ:ادارے:ےس:ڑپاھ:وہاگ،:رطفی:

اس:اک:اگلو:وہاگ۔:اکی:زامےن:کت:وچں:ہک:اس:ادارے:اک:کمن:اھکای::رور:رپ:اس:ادارے:ےس

ےہ،:ذہلا:اس:ااتسذ:یک:رہ:نکمم:وکشش:وہیگ:ہک:ںیم:اس:اک:قح:کمن:ادا:رکوں۔:اراظتہیم:اور:

دصرادملرنیس:ےس:وہ:اغبوت:یھب:ہن:رکےکساگ۔:اور:ذہم:داراؿ:ادارہ:اس:ےک:االخؼ::و:رکدار:

اعمالمت:ںیہ:ںیھنج:رہ:صخش:ایھچ:رطح:ےس:اتھجمس::ےس:یھب:ہب:وخیب:وافق:وہں:ےگ۔:ہی:وہ

ےہ۔:اور:اس:اک:ومنہن:اپ:وک:رہ:ادارے:ںیم:لم:اجےئاگ۔:دےیھکی!:ضیف:ارلوسؽ:رباؤں:

:اصبح:ہلبق:اور:رضحت:العہم: رشفی:ںیم:رضحت:العہم:یتفم:دمحم:اہشب:ادلنی:روضی

اور:اج:واہں:ےک::ومالان:دمحم:اظنؾ:ادلنی:اصبح:ہلبق:ےن:ایس:ادارے:ےس:میلعت:اح :یک،

ااتسذ:یھب:ںیہ۔:رضحت:ومالان:یتفم:ارتخ:نیسح:یمیلع:اصبح،:رضحت:ومالان:اونار:ادمح:دغبادی:

ی ۃ:دمجا:اشیہ:ےس:میلعت:اح : معلباصبح،:اور:رضحت:ومالان:ادمح:راض:دغبادی:اصبح،:ےن:

:اج:واہں:ےک:دمرس:ںیہ۔:اس:رطح:یک:ڑکیسوں:اثمںیل:ںیہ۔:ایکاؿ:ک :ےک: :اور یک،

ے:ںیہ؟:اور:اںیھن:وک:ویکں:راھک:ابرے:ںیم

مل

مب

:ہی:انہک:درتس:وہاگ:ہک:وعنذ:ابہلل:ہی:رضحات:

ایگ؟:الفں:اصبح:وک:ویکں:ہن:راھک:ایگ؟:رہزگ:ںیہن۔:اس:رطح:یک:ابںیت:ویہ:رک:اتکس:ےہ،:وج:

وبخمط:اوحلاس:وہ،:ای:بصعت:و:انعد:ںیم:ڈواب:وہا:وہ۔

75

الفں:الفں:اصةحؿ:ومولی:ویساین:اصبح:وک:ک :ےس:ڑبی:فیلکت:ہی:ےہ:ہک:

یھب:دنوہ:ےس:ڑپاھ:وت:رھپ::ےن:ےن:دنوہ:ںیم:میلعت:اح :یک،:اںیھن:دمرس:انب:ایل:ایگ،:اور:ںیم

ےھجم:درانکر:ویکں:ایک:ایگ؟:اس:ےلسلس:ںیم:ریما:انہک:ہی:ےہہک:رضحت!:ک :ولگ:دمرس:یہ:

وہاجںیئ:ےگ:وت:ہنتف:رپوری:وکؿ:رکےاگ؟:دنوے:اک:قح:وکؿ:ادا:رکےاگ؟:الہ:تنس:ںیم:

:اک:رفہضی:سک:ےک:اہوھتں:ااجنؾ:اپےئاگ؟:اس:ےک ےی:اپ:ےسیج:الضفے:ےب:ا اشتنر

:رکےک: ےک:بقل:ےس:‘‘اجمدہ:تینس’’روزاگر:ےس:انمک :وکؿ:وہ:اتکس:ےہ:ہک:ہنتف:دیپا

بقلم:وہاجںیئ!:الختف:ےک:قحتسم:وہ:اجںیئ!:ارخ:ایک:وہج:ےہ:ہک:وج:ولگ:لک:کت:یھبک:اھبکر:

رظن:ااجای:رکےت:ےھت،:اج:ااچ ک:ڑبے:ڑبے:ھٹیس:اابخروں:ںیم:رماالست:ےک:اکمل:ںیم:

ھچک:وت:ےہ:سج:یک:رپدہ:داری:ےہ۔:ارخ: اؿ:ےس:رموعب:رظن:ارےہ:ںیہ؟

:ےک:اسھت: :املع:دورسے:املعے:رکاؾ :ابت:ابلکل:طلغ:ےہ:ہک:ابصمیح :ہی اور

بصعت:ربےتت:ںیہ۔:افترخ:اظرہ:رکےت:ںیہ۔:اکی:دو:زجیئ:وااعقت:دنسیک:تیثیح:ںیہن:

املع:و:دمرنیس:وک:داھکی:اج:اتکس:ےہ:ہک:وہ:ابصمیح:و:ریغ:ابصمیح:وں:دمارس:ےک:رےتھک۔:ڑکیس

ابمہ:ریش:و:رکش:نب:رک:رےتہ:ںیہ۔:احالں:ہک:وہ:فلتخم:دمارس:الہ:تنس:ےک:افرغ:الیصحتل:

وہےت:ںیہ۔:ک :لم:لج:رک:ادارے:وک:رتیق:د ےن:ںیم:وکاشں:رظن:اےت:ںیہ۔:ارگ:یسک:مک:

دورسوں:اک:ایک:وصقر؟ملع:دنوی:وک:رظن:ہن:اےئ:وت:

اشمخی:وھچکہھچ:اور:اجہعم:ارشہیف

وھچکہھچ:رشفی:دنہواتسؿ:یک:میظع:رتنی:اخاقنوہں:ںیم:ےس:اکی:ےہ،:رضحت:

دیس:وغث:ااعلمل:دخموؾ:ارشػ:اہجں:ریگ:انمسین:ریض:اہلل:ہنع:اس:اپک:رسزنیم:ںیم:اراؾ:

:ےہ،:ایس:میظع:رفام:ںیہ،اہجں: ہشیم:ہدیقت:دنموں:اور:احتج:دنموں:یک:ڑیھب:یگل:ریتہ

ےتہک:‘‘ ارشیف’’تیصخش:یک:رطػ:تبسن:رکےت:وہےئ:اس:دراگہ:ےک:وتمنیلس:اےنپ:اپ:وک:

ںیہ۔:ہی:اخونادہ:اکی:رولی:رعہص:ےس:املسمونں:یک:ایقدت:رکات:الچ:اای:ےہ۔:ایس:اخونادے:

76

رقار:اپای۔:ویکں:ہک:اس:‘‘ اجہعم:ارشہیف‘‘ ’’ابصمح:اولعلؾ’’یک:رطػ:تبسن:رکےت:وہےئ:

ں:ںیم:وضحر:ارشیف:ایمں:ہیلع:ارلہمح:یک:دقمس:ذات:یھب:ےہ۔:العہم:دمین:ایمں:ےک:ابوین

ل:ارشػ:ہلبق،:العہم:دیسی مک

،یسیج:وتیصخشں:ےن:اجہعم:ہلبق:ایمں:ہلبق،:العہم:ااہظر:ارشػ

العہم:دیس:اہیمش:ایمں:ہلبق::ےن:یھب:ارشہیف:ںیم:میلعت:اح :ارشہیف:یہ:ےس:میلعت:اح :یک۔:

ااکنر:ںیہن:،وت:یسک:ان:وافق:ےک:ااکنر:رپ:یھب::اہیمش:ایمں:وک:وضحر:وت:وخد:یک:ےہ:۔:اینت:ابت:ےس:

؟امہری:تحص:رپ:ایک:ارث:

دو:داہیئ:ےلہپ:یک:ابت:ےہ:ہک:ھچک:ولوگں:ےن:ارشیف،:روضی،:اک:اموحؽ:اس:رطح:

:ومولی:اہیں:رگؾ:ایک:ہک: :رکان:ابہیلکل:انمک :ںیہن۔:ڑگے:رمدے:ااھکڑان، اس:اک:ذترکہ

وک:ابمرک:وہ۔:اس:ےلسلس:ںیم:ہی:اتبان:اکیف:وہاگ:ہک:اج:ربیلی:رشفی:اک:انؾ::ویساین:ےسیج:ولوگں

اامعتسؽ:رکےک:وج:ولگ:ارشہیف:وک:دبانؾ:رکےن:رپ:ےلت:وہےئ:ںیہ،:ویہ:ابمرک: ںیتیصخ:لک:

یھب:ربیلی:رشفی:وکڈاھؽ:انب:رک:الہ:وھچکہھچ:دقمہس:یک:ریقحت:و:ذتلیل:ںیم:شیپ:شیپ:ںیھت۔:

:انمک :اتھجمس:وہں،:دانیرکےک:رصػ:اکی:اہشدت:شیپ:رک:اس:ابرے:ںیم:روؽ:الکیم:ہن

سج:ےس:رہ:اصبح:ریصبت:ھجمس:اجےئاگ:ہک:وہ:وکؿ:ولگ:ںیہ:وج:نیت:داہیئ:زگر:اجےن:ےک:

دعب:یھب:اینپ:اس:روش:ےس:ےنٹہ:وک:رایر:ںیہن۔:اکی:اابتقس:المہظح:ےیجیک:

ادی:دینمش:اک:وکیئ:ابب:اکی:رگوپ،:ایلع:رضحت:اامؾ:ادمح:راض:اقدری،:رباکیت:دقس:رسہ:ےس:ادج’’

احایمؿ:راض:یک:رضب:اکری:یک:اتب:ہن:الرک:ااقتنؾ:ںیم:۔:دورسا:رگوپ،:امیض:ریغ:لمکم:اھت،:وپرا:رکان:اچاتہ:ےہ

)اایتمز:الہ:تنس( ‘‘ےک:درےپ:ےہ۔

:رگوپ:،:وھچکہھچ:واس:ںیم:ےلہپ:رگوپ:ےس:رماد:املعے:دباویں:ںیہ،اور:د رسا

ؾ:ےس:اکؾ:رےتھک:ںیہ،:اوھنں:ےن:امیض:ےک:وج:اس:وتق:رصػ:اےنپ:اکرہطمہ:اک:ےہ۔:

امتؾ:االتخافت:الھب:رک:اینپ:اسری:وتہج:وقؾ:یک:رامنہیئ:ںیم:رموکز:رک:ریھک:ےہ۔

اقرنیئ!:اب:وت:اپ:ھجمس:ےئگ:وہں:ےگ:ہک:اج:یھب:ھچک:ہنتف:رپور:ومولی:اور:ملق:اکر:

ایہم:رکےن:رپ:اامدہ:ںیہ،:وج:اس:فیلکت:دہ:ہیضق:وک:رھپ:ےس:رگام:رک:اینپ:روزی:رویٹ:اک:اسامؿ:

77

ںیہ۔:ہی:اگل:ابت:ےہ:ہک:اب:ولوگں:ںیم:وعشر:اات:اج:راہ:ےہ۔:رپوڈنگیپے:اب:زایدہ:

اکایمب:ںیہن:وہ:رےہ:ںیہ۔:اہلل:رب:ازعلت:اےسی:ونتفں:اور:ہنتف:رپورں:ےس:الہ:تنس:

یک:افحتظ:رفامےئ۔:اور:ولوگں:وک:لقع:میلس:اطع:رفامےئ۔:انیم۔

ں؟دمروسں:یک:رطػ:تبسن،:دبتع:ویک

ل:ےہ۔:ھچک:ولوگں:ںیم:اہجتل:و:‘‘ وھچئا:ھنم:اور:ڑبی:ابت’’

می

: اکی:وہشمر

امحتق:ینتک:اعؾ:وہیت:ےہ:اس:اک:ومنہن:دانھکی:وہ:وت:اپ:اہنیئ:حلص:تیلک:اک:اطمہعل:ےیجیک۔:ومولی:

ویساین:اصبح:ےن:اس:ںیم:بیجع:و:رغبی:ابںیت:عمج:رک:ریھک:ںیہ،ںیھنج:ڑپھ:رک:یہی:

:وکیئ:اتکہچب:ںیہن:ہکلب:یسک:دویاےن:یک:ڑب::ےہ۔:ہی:اگل:ابت:ےہ:ہک:اس:وسحمس:وہات:ےہ:ہک:ہی

یک:رایری:ںیم:انجب:ےک:نیت،:اچر:ےنیہم:صرػ:وہےئ:رگم:اشدی:اوھنں:ےن:اےس:رایر::اتکہچب:

رکےن:ےک:دعبیسک:ڑبے:اعمل:وک:داھکان:انمک :ہن:اھجمس۔:احالں:ہک:ااستنب:اور:ذنر:ہدیقت:

تس:ےہ۔:اے:اکش!:اؿ:ںیم:ےس:یسک:وک:داھک:دای:وہاتوت:ںیم:املعے:رکاؾ:یک:اکی:یبمل:رہف

ایسی:شحف:یطلغ:ںیم:ہن:ڑپےت۔:وچں:ہک:انجب:وک:ارشہیف:ےس:وج:نلج:ےہ،:وہ:ڈیکھ،:یپھچ:

ابت:ںیہن،:اںیھن:رہ:وہ:زیچ:ربی:یتگل:ےہ:سج:اک:یسک:رطح:ےس:وکیئ:قلعت:اجہعم:ارشہیف:ےس:

دمارس:یک:رطػ:تبسن::وہ۔:اہیں:کت:ہک:اکی:زامےن:ےس:دمارس:ےک:افرنیغ:وخد:وک

:اقثیف ،:دیعسی :یمیلع ، :یضیف ، ، :یسمش :،رکےت:وہےئ:رظنمی :یمیعن اجیعم ، :ازرہی ، :،:ابصمیح ،

وریغہ:ےتھکل:ےلچ:اےئ۔:اج:کت:یسک:یھب:اعمل:ےن،:ہن:اےس:عنم:ایک،:اور:ہن:دبتع:اتبای۔:اہں:

تبسن:رکان:الہ::دمارس:یک:رطػ’’ارگ:ہی:ابت:یسک:وک:وسیھج:وت:انجب:ویساین:اصبح:وک:ہک:

۔:ہی:ابلکل:اےسی:یہ:ےہ:ےسیج:واہہیب،:الہ:تنس:ےک:رمامس:ینعی:اینز:‘‘دبتع:یک:دیلقت:ےہ

افہحت،:السؾ:عم:ایقؾ،:ااصیؽ:وثاب:وریغہ:وک:دبتع:ہہک:دای:رکےت:ںیہ۔:اؿ:یک:ک :ےس:ڑبی:

دلیل:یہی:وہیت:ےہ:ہک:::احصہب:ےن:ااسی:ںیہن:ایک۔:اتنیعب:ےن:ںیہن:ایک،:وریغہ۔:اےسی:یہ:

انجب:اسین:ےن:اس:ےک:دبتع:وہےن:یک:دلیل:ذرک:رفامیئ:ہک::الفں:اعمل:ےن:اےنپ:انؾ:ےک:

78

اسےنم:ابصمیح:ںیہن:اھکل۔:الفں:ےن:ںیہن:اھکل۔:وضحر:احظف:تلم:ےن:ںیہن:اھکل،:وریغہ۔

انیقی:اہجتل،:ونگار:نپ،:ح تت:یبلط:اور:بح:داین:تہب:ربی:زیچ:ےہ،:وج:ااسنؿ:وک:

۔:ہی:ےس:ؾ:د ےن:رپ:ااسکیت:ےہ۔:دخا:یک:انپہ!:ایسی:ھجمساس:رطح:ےک:اندر:اکرانےم:ااجن

:ورہن:الہ:ملع:وخب:اجےتن:ںیہ:ہک: ء:ےس:۰947ک ،:یفنم:ذتینہ:یک:رکہمش:اسزی:ےہ،

ےتھکل:رےہ۔:‘‘ یمیعن ’’ےلہپ:یہ:اجہعم:ہیمیعن:رماد:اابد:ےک:تہب:ےس:املع:اےنپ:انؾ:ےک:اسےنم:

املعے:رکاؾ:ےک:دنچ:اامسے:رگایم:المہظح:وہں:

ت:یتفم:دمحم:المج:اشہ:یمیعن۔:رضحت:العہم:اشہ:یتفم:ادمح:ایر:اخؿ:یمیعن،:رضح

رضحت:ومالان:الغؾ:نیعم:ادلنی:یمیعن۔:رضحت:ومالان:دمحم:رمع:یمیعن،:رضحت:ومالان:دمحم:ویسن:

رکؾ:یمیعن۔:رضحت:العہم:یتفم:دمحم:بیبح:اہلل:یمیعن۔:رضحت:االیمیعن۔:رضحت:ومالان:ذنری:

۔:رضحت:ومالان:دمحم:ارہط:یمیعن۔:رضحت:ومالان:یتفم:اافشؼ:نیسح:ومالان:دمحم:نیسح:یمیعن

یمیعن،:رمہمح:اہلل:اعتیل۔:

ہیمیعن:رماداابد:ےک:تہب:ےس:ابواقر:رمعم:ااسذتہ:و:املع:اےنپ:انؾ::اجہعم:اور:اج:یھب

ےتھکل:ںیہ۔:نکیل:اج:کت:یسک:ےن:اےس:دبتع:ہن:اہک۔‘‘ یمیعن ’’ےک:اسھت:دصب:وشؼ:

ازرہ:اجہعم::زرہی:وہےن:یک،:وت:اس:ےس:لبق:یھب:واحض:وہ:اکچ:ےہہکاور:ریہ:ابت:ا

رطح:ےک:ولگ:ںیہ۔:اس:ےک:ابووجد::رہاکی:ولخمط:وقیم:ادارہ:ےہ،:اہجں:ینس:یفلس:وریغہ:

امہرے:زعمز:املع:و:الضفڑکیسوں:اسؽ:ےس:اج:کت:اس:اجہعم:یک:رطػ:تبسن:رکےت:

‘‘ ابصمیح ’’:اجزئ:اور:رصػ:ےتھکل:ںیہ۔:ارخ:ابت:ایک:ےہ:ہک:اسری:ںیتبسن‘‘ ازرہی’’وہےئ:

تبسن،:دبتع۔:الہ:ملع:اس:رپ:وخد:یہ:وغر:رفامںیل۔

تبسن:ابصمتیح:یک:صیقنت:و:ریقحتےک:سپ:رپدہ:وکؿ:یس:ذتینہ:اکر:رفام:ےہ،:اس:

اک:وجاب:رصػ:ہی:ےہ:ہک::بصعت،:دسح:اور:انعد۔:اس:ےک:وساھچک:ںیہن۔

:ےن:اکی:رطػ:وت:اس:ےک:اسھت:ہی:یھب:القئ:وغر:ےہ:ہک:انجب:ومفل:اہنیئ

دمروسں:یک:رطػ:تبسن:وک:ریغوں:یک:دیلقت:اور:دبتع:رقار:دای،:اور:وخد:یہ:یتفم:ارتخ:نیسح:

79

اھکل۔:ارخ:دبتع:اک:امیپہن:اہیں:‘‘ اقثیف ’’اھکل۔:ومالان:اراشد:اصبح:وک:‘‘ یمیلع ’’اصبح:وک:

ب:یہ:دبؽ:ویکں:ایگ؟:ورہن:ریما:وت:ہی:انہک:ےہ:ہک:دمروسں:یک:رطػ:رصػ:تبسن:و:ااستن

ںیہن،:ہکلب:رشػ:ااستنب:درتس:ےہ۔:ےیجیل:ومولی:ویساین:اصبح:ےک:رھگ:یہ:ےس:اس:

یک:دلیل:یھب:نس:ےیجیل:

:ادارہ: ایھب:دنچ:دونں:ےلہپ:یک:ابت:ےہ:ہک:امشیل:دنہواتس:ؿ:ےک:وہشمر:و:رعموػ:

:ظفح:دحثی’’داراولعلؾ:الہ:تنس،:ضیف:ارلوسؽ:رباؤں:رشفی:ںیم: اک:اکی:‘‘ اسمہقب

ورگاؾ:دقعنم:وہا،:سج:ںیم:دمارس:ےک:تہب:ےس:ابذوؼ:ةلط:ےن:ہصح:ایل۔:ایعمری:رپ

ڑبے:ڑبے:املعے:رکاؾ:اس:لک:دنہ:حطس:رپ:وہےن:واےل:رپورگاؾ:ںیم:رشکی:وہےئ۔:

اشعئ:‘‘ ارنیعب:ولعی’’اس:رپورگاؾ:ںیم:اچسیل:ااحدثی:عم:وفادئ:رپ:لمتشم:اکی:اتکب:

،:میسقت:یک:یئگ۔:اس:اتکب:ےک:ومفل:رکےک:رشاک:ںیم:ۃفحت :رضحت:ومالان:وکرث:اامؾ:اقدری

ویساین:اصبح:ںیہ۔:وج:اکی:رعموػ:ملق:اکرںیہ۔:اور: ن:دحثی:ےس:اکیف:فغش:رےتھک:

ںیہ۔:اور:اافتؼ:ےس:ومولی:اسین:اصبح:ےک:رقیبی:رہتش:دار:یھب:ںیہ۔:ومالان:اقدری:ےن:

:اینپ:اس:اتکب:وک:داراولعلؾ:ضیف:ارلوسؽ،:رباؤں:رشفی:یک:رطػ:وسنمب:ایک۔:ےتھکل:ںیہ

رشػ:ااستنب۔:دار:اولعلؾ:ضیف:ارلوسؽ:رباؤں:رشفی:ےک:انؾ۔:وج:وضحر:بیعش:االوایل:ےک:’’

‘‘۔ یمل:و:یلمع:،:رکفی:و:ااقتعدی:اضیفؿ:اک:رس:ہمشچ:ےہ۔۔۔:وکرث:اامؾ:اقدری

داھکی:اپ:ےن،:اکی:ومولی:اصبح:رفام:رےہ:ںیہ:::دمروسں:یک:رطػ:تبسن:رکان:

:دیجنسہ:اعمل:دنی:اک:انہک:ےہہک:رصػ:ااستنب:یہ:،:دبتع:ےہ،اور:اںیھن:ےک:رھگ:ےک:اکی

ںیہن:ہکلب:رشػ:ااستنب:یھب:درتس:ےہ۔:اب:ومولی:اصبح:وخد:ہلصیف:رکںی:ہک:اؿ:یک:

اس:ںیم:دلیخ:ہن::ابت:چس:ےہ:ای:ومالان:اقدری:اصبح:یک۔:ویکں:ہک:رھگ:یک:ابت:ےہ۔:دورسا

ااھجل:ےہ:اپؤں:ایر:اک:زفل:دراز:ںیم ؏ وہ:وت:رتہب:ےہ۔:

:اس ھت:یہ:ومولی:اصبح:ہی:یھب:اتبںیئ:ہک:دمروسں:یک:رطػ:تبسن:ےنتک:اور

دونں:ےک:دعب:اجزئ:وہاجیت:ےہ،:اور:بک:کت:ہی:تبسن:دبتع:ےک:زرمے:ںیم:ریتہ:ےہ۔

8۱

:ےک:اےگ: :ہی:یھب:ےہہک:ک :ےس:ےلہپ:اےنپ:انؾ :اکی:اتریخی:ارم اقرنیئ!

،:وج:رضحت:رحب:ےنھکل:واےل،:رضحت:ومالان:دمحم:ادمح:اصبح:ابمرک:وپری:ںیہ‘‘ ابصمیح’’

اولعلؾ:العہم:یتفم:دبعاانملؿ:امہیلع:ارلہمح:ےک:رفزدن:اردنمج:،:یئک:اتک ںں:ےک:فنصم،:اور:یئک:

اتکہچب:ےک:اکی:رحب:اولعلؾ:ےن:ہی:ابت:اؿ:ےک:رضحت:امہ:انومں:ےک:اڈیرٹی:رےہ:ںیہ۔:وخد:

:اےس:دقمہم:ںیم:رحتری:رفامیئ:ےہ۔:ریحت:اک:اقمؾ:ےہہک:رضحت:رحب:اولعلؾ:وت:ہب:رور:رخف

رحتری:رکںی،:اور:دبتع:یک:رطػ:اؿ:یک:رظن:ہن:چنہپ:ےکس۔:اور:اج:ےک:اکی:ومولی:اصبح:

وگای:رحباولعلؾ:ےس:یھب:اےگ:ڑبھ:ےئگ:ہک:اںیھن:ابصمیح:انھکل:دبتع:رظن:اےن:اگل۔

اور:ھچک:ولوگں:وک:ابصمیح:تبسن:ےس:ینتک:رفنت:ےہ،:ذرا:اس:اک:اکی:ومنہن:المہظح:

یک:ابت:ےہ:ہک:دیلہ:ےک:اکی:رپورگاؾ:ںیم:اکی:ادارے:ےک:رکےت:ںیلچ::ایھب:احؽ:یہ:

یھب:ںیہ،:اک:اجان:وہا۔:اکی:ونوجاؿ:ابصمیح:اعمل:یھب:اؿ:ےک::رقمردمرس:وج:اافتؼ:ےس:اےھچ:

:رپ:ابصمیح:اعمل:ےک:اکی:دوتس:ےن:ہدیقۃ:رقمر:اصبح:رشکی:رفس:ےھت۔:واہں:ےنچنہپ

اس:رپ:رضحت:اک:وجاب:وموصػ:ےس:وپھچ:ایل:ہک:::رضحت:اپ:یھب:ابصمیح:وہں:ےگ؟:

:وہےن:ےس:اچب:ایل’’اھت:ہک::: ۔:ہی:نس:رک:‘‘اہلل:اک:الھک:الھک:رکش:ےہ:ہک:اس:ےن:ےھجم:ابصمیح

: ںؽ:ڑپے،:ویکں:رضحت!:ابصمیح:وہان:وکیئ:انگہ:ےہ:ایک؟:رضحت:ےن: ابصمیح:اعمل:وفرا

وکیئ:وجاب:د ےن:ےک:اجبےئ:ادرھ:ادرھ:یک:اتولی:ںیم:اعتیف:یھجمس۔:

ابصمتیح:ےس:رفنت!:یہی:ںیہن۔:ھچک:ولگ:زربدیتس:ابصمویحں::داھکی:اپ:ےن،

ابصمویحں:ےس:ےنچب:یک:داعںیئ:یک:اج:ریہ:ںیہ،:وک:اکی:اگل:رفہق:انبےن:رپ:ےلت:وہےئ:ںیہ۔:

اہلل:اعتیل:اؿ:ےک:احؽ:رپ:رمح:رفامےئ۔:

صیقنت:وصقمد:ںیہن:ہکلب:ہی:اتبان:ےہ::،:ای:یسک:اصبح:یکرہب:احؽ:اس:ےس:رضحت:یک

ں:وک:سک:رطح:اکہبای:ایگ،:اور:ابصمویحں:ےک:الخػ:سک:رطح:اموحؽ:رخاب::ایک:ایگ۔ہک:ھچک:ولوگ

اور:ارگ:میظنت:اانبے:ارشہیف:رپ:یسک:اصبح:وک:ارتعاض:ےہ:وت:ویکں:ںیہن:میظنت:ارفاد:

الہ:تنس:اک:ایقؾ:رک۔ےتی؟:رصػ:دیفم:ہروروں:ےس:اکؾ:ےنلچ:واال:ںیہن،:اںیھن:یلمع:اجہم:

8۰

ڑبںیھ،:رہ:رطح:ےس:مہ:اؿ:اک:اسھت:د ےن:ےک: ےی:رایر:انہپان:یھب:رضوری:ےہ۔:اےگ:

ںیہ۔:رگم:ہی:اکؾ:وہ:ویکں:رکںی:ےگ؟:اںیھن:وت:ارتعاض:و:دیقنت:یہ:ےس:رفتص:ںیہن۔

ربیلی:رشفی:اور:ابمرک:وپر

ابمرک:وپر،:ربیلی:ےس:ہن:لک:دور:اھت:ہن:اج:ےہ۔:ابمرک:وپر:ےک:ااسذتہ:و:ةلط:یک:

ر:ربیلی:رشفی:اک:انؾ:اور:اس:اک:ذترکہ:ےسیج:ےلہپ:وہا:رکات:اھت:زابؿ:رپ:ایلع:رضحت،:یتفم:امظع:او

اج:یھب:ویہ:احؽ:ےہ۔:اہیں::ےک:ایتفمؿ:رکاؾ:اور:اؿ:ےک:وتفے:لک:یھب:کلسم:راض:ےک:

:امظع:دنہ:ارشہیفرتامجؿ:ےھت،اج:یھب:ںیہ۔:ادمحل:ہلل: ہیلع:ےک:ارثک:رئنیس:ااسذتہ،وضحر:یتفم

ےک:ہفیلخ:یھب۔:رہ:اسؽ:دم:ہلظ:ااعلیل::ارشل ہع::ےک:رمدی:ںیہ۔:اور:ضعب:وضحر:اتج:ارلہمح

اپدنبی:ےک:اسھت:ارشہیف:ںیم:ویؾ:راض:اور:ویؾ:یتفم:امظع:دنہ:انمای:اجات:ےہ۔:اس:انمتبس:ےس:

ن:ڑپیھ:اجیت:ںیہ۔:رقتریںی:یک:اجیت:ںیہ۔:رعس:روضی:ںیم: ی

ییق

ف

مب

اقمےل:ےھکل:اجےت:ںیہ،:

ےک:وحایش:و:اقیلعتت::املعے:ارشہیفںیہ۔::ریثک:دعتاد:ںیم:ااسذتہ:و:ةلط:ابالزتلاؾ:رشکی:وہےت

اببگن:دلہ:االعؿ:رک:رےہ:ںیہ:ہک:ارشہیف:اک:وبضمط:رہتش:لک:یک:رطح:اج:یھب:ربیلی:ےک:اسھت:

اقمئ:ےہ۔:اور:اقمئ:رےہاگ۔:الہ:ارشہیف:وخد:رمزک:اننب:ںیہن:اچےتہ،:اسیج:ہک:ضعب:ولوگں:اک:ایخؽ:

۔:اؿ:یک:وخاشہ:ےہ:ہک:رمزک:یک:ایلع:دخامت:ےہ۔:اہں:وہ:رمزک:وک:رمزک:یک:رطح:دانھکی:اچےتہ:ںیہ

اک:ظفحت:ایک:اجےئ۔:اور:ادمحل:ہلل:ہی:اکؾ:اجری:و:اسری:ےہ۔:الہ:ارشہیف:یسک:تمیق:رپ:اےنپ:وبحمب:

ںیہن:ہکلب:جج:اور:لصیف:یک:رکیس:رپ:ولجہ:ارفوز:دانھکی:اچےتہ::رفقیرمزک:وک:،:یسک:ادارہ:ای:یسک:تیصخش:اک:

انبان::ارفیولگ:اخرط:ںیم:ہن:الرک:ابر:ابر:رمزک:وک:اشخ:اک:ںیہ۔:اب:اؿ:یک:اس:وخاشہ:وک:ھچک

اچںیہ:وت:اس:ںیم:الہ:ارشہیف:وصقر:وار:ویکں؟:ھچک:ولگ:اس:ےس:اانپ:بلطم:اکنےنل:رپ:اامدہ:

وہں،:وت:الہ:ارشہیف:اںیھن:ےسیک:روک:ےتکس:ںیہ؟:

دےیھکی:اکی:اصبح:ہی:دختم:ےسیک:ااجنؾ:دےتی:ںیہ۔:رفامےت:ںیہ:

رمزک:ےک:مغ:ںیم:مین:اپلگ:وہ:اکچ:ےہ۔:اس:اک:انہک:ےہ:ہک::امہری:رمزکتی:میلست:رکو،:رسیتا:رگوپ: ’’

82

ورہن:مہ:یسک:یک:ڑگپی:الستم:ںیہن:رےنہ:دںی:ےگ۔:اور:دجدی:اقیقحتت:ےک:انؾ:رپ:ےئن:ےئن:ےنتف:ڑھکا:رکدںی:

)اایتمز:الہ:تنس(۔‘‘ےگ:ہک:اؿ:اک:اےھچ:اوھچں:ےس:دافع:لکشم:وہاجےئاگ

ہی:ولگ:وج:رمزک:وک:اشخ:ےس:ڑلاان:اچےتہ:ںیہ؟:ایک:اب:یھب:ہی:وغر:ےیجیک!:وکؿ:ںیہ:

ازلاؾ:درتس:ےہ:ہک:الہ:ارشہیف:ربیلی:ےک:اخمفل:ںیہ؟:وخد:رمزک:ےننب:ےک:رکچ:ںیم:ںیہ؟:

ابہگنؿ:رےہ:ںیہ۔:بج:رہزگ:ںیہن۔:الہ:ارشہیف،:رمزک:الہ:تنس:ےک: ہشیم:ےس:اپابسؿ:اور:

:الہ:ارشہیف:ےن:ہ ہج:امہرے:رمزک:یک:رطػ:ڑباھ:ےہیھب:وکیئ:اینہ رمزک:اک:رھبوپر::اےنپ،

دافع:ایک:ےہ۔:رھپ:یھب:ہی:ہلگ:ےہ:ہک:وافدار:ںیہن:ںیہ۔

اور:ومولی:اسین:ےسیج:مک:وملعں:وک:ہی:بک:زبی:د ات:ےہ:ہک:املعے:ارشہیف:وک:وھچئا:

ںیہک۔:ےب:اگلؾ:ںیہک۔:اؿ:ےک:اتفوے:وک:وکباس:رقار:دںی۔:انجب:ےس:زگارش:ےہ:ہک:

:رشیع:ےک:تحت:انیمسر:اک:ااقعند:وہ:وت:رشتفی:الںیئ،:اور:اےنپ:لبقتسم:رقبی:ںیم:بج:سلجم

رگاں:دقر:ہرورے:،:ڑکیسوں:املع:و:ایتفمؿ:رکاؾ:ےک:اسےنم:شیپ:رکںی،:ویکں:ہک:سلجم:رشیع:

ںیم:رہ:اکی:وک:اینپ:ابت:رےنھک:یک:یلھک:وھچٹ:ےہ۔:رھپ:ھجمس:ںیم:ااجےئاگ:ہک:اعمہلم:ایک:ےہ؟:

راض:یک:اخمتفل:رک:رےہ:ںیہ،:ای:اس:اک:دافع:اور:ظفحت؟:اور:ہی:ڑکیسوں:املع:و:الضف:کلسم:

اس:رطح:ےک:اسملئ:ںیم:ارگ:وکیئ:اعمل:و:یتفم:اور:زبرگ:افلض:اخہم::!اور:انجب

اےس:ارشہیف:یک:اضف:راس:رفاسیئ:رکے:وت:ادمحل:ہلل،:رگم:سج:ےن:اباضہطب:میلعت:یہ:اح :ہن:یک،

اس:ےک:ھنم:ےس:ہقف:و:ااتف:رپ:الکؾ،:امرا:رھپات:راہ،رھپ:ادرھ:ادرھ:امرادنچ:اسؽ:دنوہ:ںیم:راہ،::ہن:ایئ،

بیجع:اس:اتگل:ےہ۔:ےلہپ:ااتف:ےک:اداب:اور:رمس:یتفم:ےک:اابسؼ:یسک:افلض:ےس:ڑپےیھ۔:رھپ:

ھچک: ں ےی،:ےیھکل،:وت:ابت:ےنب۔:ورہن:اس:رطح:یک:ابوتں:اک:وجاب:رصػ:یہی:ےہ:

﴾و اذا خاطبہه الحہلون قالوا سلنا ﴿

83

اخاقنہ:امررہہ::رہطمہ

:اخاقنہ:اقدرہی،:امرہہ:رہطمہ:یک:تمظع:و:رواحتین:اکی:ہملسم:تقیقح:ےہ۔:اخونادہ

روضہی:ربیلی:رشفی:ےک:ااکرب:ایس:ااتسہن:اعہیل:اقدرہی:ےس:کلسنم:ںیہ،وخاہ:وہ:العہم:یتفم:

زنم:ومالان::یقن:یلع:اخؿ:وہں،:ای:ایلع:رضحت:اامؾ:ادمح:راض:اخؿ:اقدری،:رباکیت:وہں،:ااتسذ

نسح:راض:اخؿ:وہں،:ای:ۃجح:االالسؾ:العہم:احدم:راض:اخؿ:اور:وضحر:یتفم:امظع:دنہ،:ریض:اہلل:

مہنع۔:ک :ےک:ک :ایس:اخاقنہ:ےس:رمدی،:اور:ات:ایحت:اس:ےک:وافدار:،:اخدؾ:اب:واف،:اور:

اسلئ:و:دگا:رےہ:ںیہ۔:اس:تبسن:رپ:اںیھن:انز:راہ:ےہ:

ںؽ:ابےل:رمے:رساکروں:ےک ےسیک:ااقؤں:اک:دنبہ:وہں:راض ؎

:ںیم:رےیھک:اور:رھپ ہی::اس:اخاقنہ:ےک:قلعت:ےساکی:رطػ:ہی:تقیقح:ذنہ:

اجراحہن:اور:اتسگاخہن:رصبتہ:ڑپےیھ:

اور:وچاھت:رگوپ:،:ہی:وصتر: ےی:اھٹیب:ےہ:ہک:دجمد:اور:رمزک:مہ:انبےت:ںیہ،:اس: ےی:امہری:رہ:ابت:وک:’’

ج:یسک:دورسے:ےک:رس:رپ:ڈاؽ:دںی:ےگ۔:اور:رمزک،:یلگ:وکےچ:ےس:اکنؽ:رسبو: مش:وبقؽ:رکو۔:ورہن:مہ:دجمدتی:اک:ات

)اایتمز:الہ:تنس(۔‘‘رک:یسک:رپ:اضف:اقمؾ:رپ:ےل:اجںیئ:ےگ۔:اہجں:رہ:رطػ:ےس،:وہا:اےن:یک:اجنگشئ:وہ

:امررہہ:رہطم:ہ:ےہ،:دخا:یک: :ان:رمہیض:ںیم:وچاھت:رگوپ،:اخونادہ

واحض:وہ:ہک:اس:رصبتہ

سک:رطح:ےس:رساکراؿ:امررہہ:رہطمہ:رپ:ازلاؾ:رتایش:یک:یئگ:ےہ۔::انپہ!:رضحات:وغر:رکںی:ہک

ےس::)ربیلی:رشفی(اوھنں:ےن:بک:رفامای:ہک::دجمد:مہ:انبےت:ںیہ،:اور:مہ:اچںیہ:وت:یلگ:وکےچ:

رپ:ےلاجںیئ:ےگ؟:انتک:اتسگاخہن:رصبتہ:ےہ:ہی۔:)اجہعم:ارشہیف(:رمزک:وک:رپ:اضف:اقمؾ:

: :امررہہ :اسین:ےن:اخاقنہ :وک:ایس:رطح:ومولی :زبروگں :ےک:وموجدہ رہطمہ

ےک:زبی:اجسدہ:وضحر::اہک،:بج:ہک:احؽ:ہی:ےہ:ہک:اس:میظع:اخونادے:‘‘ اسدہ:ولح’’

:رضحت:رشػ:تلم:ایئ۔: انیم:تلم:یلع :ملسم:ویوینریٹس:ںیم:رپ رسی:ںیہ۔ ڈگھ

:رھپ:اںیھن: :اسی۔:ںیہ۔ :اسی۔:ںیہ۔اؿ:ےک:اکی:اھبیئ:یپ۔:یس۔ اسدہ:’’اے۔

84

:رشؾ:ہن:ایئ۔:ےتہک:وہےئ:ومولی:اصبح:‘‘ ولح ک :ےس:ڑبے:اعمہلم:مہف:ایکوک

انجب:یہ:ںیہ!

ضعب:الہ:دمرہس:ےن:امررہہ:رشفی:وک:دودھ:د ےن: ’’ومولی:اصبح:اےگ:ےتھکل:ںیہ:ہک:

ذنراہن:’’اور:وج:املع:و:اشمخی:امررہہ:رشفی:ںیم:احرض:وہےت:ںیہ،:اںیھن:۔:‘‘وایل:اگےئ:ھجمس:ایل:ےہ

ایگ:ےہ:انجب:وک!:ھچک:وت:وساچ:وہات:ہک:مہ:سک:رپ:رصبتہ:رک:اتب:ای:ےہ۔:ایک:وہ‘‘ اور:دنچہ:ےنیل:واال

:اجؤ۔:ورہن:الہ:رےہ:ںیہ!:ملق:اہھت:ںیم:ااجےن:اک:ہی:بلطم:ںیہن:ہک:وج:ھنم:ںیم:اےئ:،:ب

ملع:وخب:اجےتن:ںیہ:ہک:رساکراؿ:امررہہ:رہطمہ:دنی:و:تینس:ےک:ںیئت:سک:درہج:اسحس:

ںیہ۔:یلع:ڈگھ:ےسیج:دای(ہن:و:واہہیب:ےک:ڑگھ:ںیم

:دنلب:رکےن:واےل:اشمخی:امررہہ::تینس:اک:

: :اؿ :یہ:ںیہ۔:سلجم:رباکت:اجہعم:ارشہیف:یک:رسرپیتس:ویہ:رفامےت:ںیہ۔ ابامکؽ:رہطمہ

‘‘ دودھ:د ےن:وایل:اگےئ’’اور:امررہہ:رشفی:وک:وتیصخشں:وک:اسدہ:ولیح:اک:ہنعط:دانی،ض:اورابن

انتک:بیجع:ےہ!:اہلل:یک:انپہ!:ےس:ہیبشت:دانی،

ہفینح:اکرفنسن:ےک:قلعت:ےس:اس:ےس:ےلہپ:اھکل:اج:اکچ۔:سج:ںیم:ویساین::اامؾ:ا ں

اصبح:ےن:قح:وپیش:یک:دح:رک:دی:یھت،:اور:ارشہیف:ےس:قلعتم:اؿ:امتؾ:املع:والضف:ےک:اامسے:

رگایم:اڑا:رک:وقؾ:وک:دوھاک:د ےن:یک:یعس:الاح :یک،:وھنجں:ےن:انیمسر:ںیم:اقمےل:ےھکل۔

الہ:ملع:بج:یھبک:اانپ:انؾ:ےتھکل:ںیہ:وت:ہب:رور:وتاعض:اہیں:ہی:ابت:القئ:وتہج:ےہ:ہک:

:ریقف:ےسیج:اافلظ:رحتری:رکےت:ںیہ۔:نکیل:انجب:اسین: :ریقح، :رامق:اوطسلر، :ارحلوػ:، رامق

ےننب:اک:اانت:وشؼ:ےہ:ہک:ھکل:امرا:ہک:ا ں:ارعلافؿ:رفیگن:یلحم:اک:اباکئٹ:ایک:ایگ،:‘‘ ومالان’’اصبح:وک:

یھب:‘‘ رامق:اوطسلر:ومالان:اسین:اعمل:ویساین’’:اسھت:سج:ںیم:الفں:الفں:املعے:رکاؾ:ےک

الہکےن:اک:اانت:وشؼ!:دخاای:رمح:رفام!‘‘ ومالان’’رشکی:ےھت۔:اماشء:اہلل!:

العہم:لضف:قح:ریخاابدی:اکرفنسن:رپ:یھب:ومولی:اصبح:ذموکر:ےن:تہب:واوالی:

ؾ،:اابخر:اچمای:ےہ۔:اںیھن:ک :ےس:زایدہ:فیلکت:اس:ابت:رپ:ےہ:ہک:ابصمیح:اصبح:اک:ان

ےن:تہب:ےباچریگ:ےک:اسھت:اشعئ:ایک۔:ہی:حیحص:ےہ:ہک:اکؾ:رکےن:واےل:یھبک:انؾ:ےک:ےھچیپ:

85

ںیہن:اھبےتگ۔:اکؾ:رکےن:ےسانؾ:وہ:یہ:اجات:ےہ۔:وکؿ:ںیہن:اجاتن:ہک:لضف:قح:انشیس:ںیم:

ارتخ:ابصمیح:اک:انتک:امہ:روؽ:ےہ۔:اس:اک:ااکنر:ےتکمچ:وسرج:ےک:ااکنر:ےک:رتمادػ:سی:ومالان:

رھپ:ارگ:اابخر:ںیم:یلج:اروفں:ںیم:ابصمیح:اصبح:اک:انؾ:ہن:اای:وت:اس:ےس:ایک:وہات::ےہ۔

ےہ؟:رگم:ںیہن،:ومولی:ویساین:وت:ہی:ےط:ےیک:ےھٹیب:ںیہ:ہک:مہ:وکیئ:ااسی:اکؾ:وہےن:یہ:ںیہن:

دںی:ےگ:سج:ںیم:اامؾ:امظع:اک:انؾ:ااجےئ۔:العہم:لضف:قح:اک:انؾ:ااجےئ۔:یتفم:اراشد:

ذترکہ:وہاجےئ۔:اور:ویکں:ہن:وہ،:دنوہ:ںیم:انجب:ےن:وج:میلعت:اح :یک:نیسح:راؾ:وپری:اک:

اور:اب:کت:اپھچےئ:راھک،:ھچک:وت:اس:اک:ارث:اظرہ:یہ:وہان:اچےیہ۔:زبروگں:یک:تبحم:،:دولں:

ےس:اکنانل:یہ:وت:ومولی:اصبح:ےن: اھکی:ےہ۔:یہی:وت:وہج:ےہ:ہک:ڑبے:ڑبے:املع:انجب:یک:

اےل:رقار:اپےئ!:دخا:یک:انپہ!رظن:ںیم:رشتعی:اک:وخؿ:انقح:رکےن:و

اور:اس:نمض:ںیم:ومولی:اصبح:اکی:اتی:یھب:ڈوھڈن:الےئ:سج:اک:رتہمج:ہی:ےہ:

ےب:کش:وہ:نج:یک:تمسق:ںیم:رفک:ےہ،:اںیھن:ربارب:ےہ،:اچےہ:ہ :اںیھن:ڈراؤ:ای:ہن:’’ہک:::

۔‘‘ڈراؤ،:وہ:اامیؿ:الےن:ےک:ںیہن

االسؾ:یک:غیلبت:دنب:رکدی::ینعی:ومولی:اصبح:ہی:انہک:اچےتہ:ںیہ:ہک:اج:ےس:دنی

اجےئ،:ویکں:ہک:اکرف:،:اصبح:اامیؿ:ںیہن:وہےتکس۔:اس: ےی:اس:رطح:اک:وکیئ:یغیلبت:اکؾ:

!:ایک:غیلبت:اک:اکؾ:ااجنؾ:وک:چنہپ:اکچ؟:اب:اس:یک:احتج:ابیق:نعوذباہلل تعایل ےبوسد:ےہ۔:

ہن:ریہ؟:رھپ:اس:اتی:اک:ایک:بلطم:ےہ؟

ۃ ی ﴿ نکه ام ویامرون بالنعروف وینہون عن الننکولتکن م لی الخیر ﴾دعون ا

ور:ہ :ںیم:اکی:رگوہ:ااسی:وہان:اچےئہ:ہک:الھبیئ:یک:رطػ: الںیئ:اور:ایھچ:ابت:اک:ا)

(۰۰4)اؽ:رمعاؿ::۔:ےس:عنم:رکںیابت:مکح:دںی:اور:ربی:

اےسی:ںیہ:وج:دنی:وک:داین:ےک::اور:اہں:ہی:ابلکل:درتس:ےہ:ہک:تہب:ےس:ولگ

وصحؽ:ےک: ےی:اامعتسؽ:رکےت:ںیہ،:اتکےچب:ھکل:رک:وھٹیسں:ےس:وپھچا:رک:تفم:میسقت:رکےت:

86

تنس:ںیم:ااشتنر:ڈاؽ:رک:اانپ::زر:اؿ:اک:دصقم:ےہ۔:الہ:ںیہ،:الختف:ےک:ینمتم:ںیہ۔:وصحؽ

و:دیساھ:رکےن:ںیم:ےگل:وہےئ:ںیہ۔:ہی:ابت:اب:ڈیکھ:یپھچ:ںیہن:رہ:یئگ:ےہ۔:رہ:ذی:لقع:ال

اےس:وخب:وسحمس:رک:راہ:ےہ۔

:ےباج االصح:ہسلج:اور:ویساین:اصبح:اک:وکشہ

اج:رموہج:وسلجں:اک:احؽ:ایک:ےہ؟:ہی:ک :رپ:ایعں:ےہ۔:وجش:و:ذجہب:ےک:

اسھت:کلف: ںس:رعنے:وگلارک:وعاؾ:ےک:ذجابت:ڑھباکےئ:اجےت:ںیہ۔:اور:ضعب:ابطخ:سک:

:گج:اظرہ:ےہ۔:ابصمیح :اصبح:ےن:رطح:ےک:امنیشئ:رطےقی:اایتخر:رکےت:ںیہ،:ہی:یھب

:دای:اھت:ہک:ہی:انمک :ںیہن:ےہ:ہک:اقمیم: اےسی:یہ:وسلجں:ےک:رقمرنی:وک:ہی:دیفم:ہرورہ

اسملئ:اک:احلظ:ےیک:ریغب:وکیئ:صخش:اینپ:ریٹ:رئایئ:رقتریںی:دنہواتسؿ:ےک:رہ:وصےب:و:ح ت:و:

یک:ہچ:یم:وگایئں:یک:علض:ںیم:انسات:رھپے۔:ہی:ابت:یھب:ھچک:ولوگں:وک:ربی:یگل:اور:رطح:رطح:

اجےن:ںیگل۔:احالں:ہک:تقیقح:ہی:ےہ:ہک:اج:ےک:رموہج:وسلجں:ںیم:ادیھ:رات:وت:تعن:

:دار:رعنوں:ےک: وخاین:ںیم:زگر:اجیت:ےہ،:رھپ:ابری:ابری:رقمرنی:یک:ادم:وہیت:ےہ۔:زور

یک:وگجن!:ایک:‘‘ رقمر:ذی:اشؿ،:زدنہ:ابد’’اسھت:اؿ:اک:اابقتسؽ،:اور:تعن:روسؽ:ےک:اجبےئ:

:اک:بلطم:رصػ:اانت:یہ:ےہ؟:ایک:امہرے:ااکرب:ایس:رپ:اعلم:ےھت؟:ااسی:ںیہن:ےہ۔:ہسلج

اہں!:اکی:ابت:رعض:رکات:ولچں:ہک:ارگ:یسک:اےھچ:اکؾ:ںیم:ھچک:اگبڑ:ااجےئ:وت:اس:یک:

االصح:یک:اج:یتکس:ےہ۔:مہ:ہی:ںیہن:ےتہک:ہک:امتؾ:ےسلج:ایس:روش:رپ:وہےت:ںیہ،:رگم:وتہبں:اک:

ہی:روش:ایھچ:ںیہن:ہک:ضحم:رعنے:وگلا:رک:اموحؽ:رگؾ:ایک:اجےئ۔:اور::احؽ:یہی:ےہ۔:اور:انیقی

:یل: :راہ :ایلگ:زنمؽ:یک :رپ( :ھچک:اڈیواسن:رکاےئ:ےک:انؾ رھپ:ومےٹ:افلےف:ےک:اسھت:)اور

اجےئ۔:اور:اس:ےک:ربالخػ:وج:ولگ:روضایت:وریغہ:رپ:لسلسم:اکؾ:رک:رےہ:ںیہ،:اںیھن:

اںیھن:وقت:وگاییئ:ںیم:دح:درہج:زمکور:اور::کلسم:اخمفل:رقار:دے:رک:امجتع:اکنال:دای:اجےئ!

وگاگن:اہک:اجےئ!:ا،ذعمور:ہکلب:رہب

87

اور:ہی:وت:انجب:اسین:اصبح:یہ:اتب:ںیکس:ےگ:ہک:رسیئ:املقل،:دصر:ااملعل:اور:

،:رساج:ااہقفل:وہےن:ےک: ےی:نک:نک:زیچوں:یک:احتج:وہیت:ےہ۔:اور:اکی:دو:اتکب:ھکل:رک:

اور:اس:ےک:ےلگ:ںیم:وہاجات:ےہ۔:‘‘ اجمدہ:تینس’’:وکیئ:صخش:ےسیک:اگنری:رکےک،:ای:رماہلس

الختف:اک:روؼ:ڈاؽ:دای:اجات:ےہ۔

:اترجاہن :اصبح:ےن:امتؾ:ابطخ:و:رقمرنی:وک:رہزگ:ہشیپ:وراہن:اور روش::ابصمیح

ںیہن:رفامای:ہکلب:رصػ:اںیھن:وج:رصػ:اموحؽ:رگام:رک:ولوگں:ےک:ذجابت::اایتخر:رکےن:واال

رد:’’ےک:اجبےئ:‘‘ رد:دب:ذمابہں’’ارعاض:رکےت:ںیہ:ای::ےس:ےتلیھک:ںیہ،:اقمیم:اسملئ:ےس

رظن:ڑگاےئ:رپرپ:اعلم:ںیہ۔:وعاؾ:یک:حیحص:رامنہیئ:ےک:اجبےئ:رصػ:ذنراےن:‘‘ تینس

:ارگ:ولطمہب:رمق:ےس:ھچک:یھب:مک:وہاجےئ:وت:رب:رس:اعؾ:افلہف:کنیھپ:دےتی: رےتہ:ںیہ۔:اور

ںیہن:وت:رھپ:ایک:اہک:اجےئ؟:ر:اترجاےسی:ولوگں:وک:ہشیپ:ور:او:ایک:ہی:طلغ:ےہ؟:اورںیہ۔

:اامسؿ:ےک:القےب’’املعے:ارشہیف:یک:دخامت:وت:انجب:وک: رظن:اےئ،:‘‘ زنیم:،

نکیل:بج:اےنپ:ےشیپ:یک:ابت:ایئ:وت:ویں:ھکل:ےھٹیب:ہک::

اس:تقیقح:وک:وت:امانن:یہ:ڑپےاگ:ہک:اج:وج:تینس:وفحمظ:ےہ،:اںیھن:ریپاؿ:رکاؾ:اور:ابطخ:ےس،:’’

۔‘‘ںی:رکےک:اور:ںیتعن:ڑپھ:رک:وعاؾ:وک:تینس:ےس:وجڑے:وہےئ:ںیہوج:ریٹ:رئایئ:رقتری

ایک:وخب:رفامای!:اب:یسک:دمرہس:اور:ادارہ:یک:رضورت:ںیہن،:رحتںیکی:ےباکر:ںیہ،:

اتکںیب:اور:اںیھن:فینصت:رکےن:واےل:ک :رہبے:وگےگن:ںیہ،:وقت:وگاییئ:ےس:رحموؾ:

وگں:وک:وجڑے:وہےئ:ںیہ،:وہ:یسک:رکاؾ:وج:اسمدج:ےس:ول ںیہ،:ھچک:ںیہن:رک:رےہ:ںیہ،:اہمئ:

اکؾ:ےک:ںیہن۔:اہں!:ارگ:دنی:و:تینس:وفحمظ:ےہ:وت:رصػ:ریپوں:ےس،:اور:ضحم:ابطخ:ےس!:

احبسؿ:اہلل!

اور:اشدی:ویساین:اصبح:وک:اتپ:یہ:ںیہن:ہک:امظع:ڈگھ:اور:ابمرک:وپراج:ےس:ںیہن:ہکلب:

:راہ:ےہ۔:ہنتفدوی:دنبویں:اک::وضحر:احظف:تلم:یک،:ابمرک:وپر:ادم:ےس:ےلہپ:یہ:واہں:واہویبں:اور

احظف:تلم:ہیلع:ارلہمح:ےن:ابمرک:وپر:ےک:دب:ہدیقوں:ےس:ونیہمں:انمرظے:ےیک۔:ولوگں:وک:

88

واہتیب:و:دویدنبتی:ےس:اتمرث:وہےن:ےس:اچبای۔:رھپ:اکی:اثمیل:دار:اولعلؾ:یک:انب:ریھک۔:وخد:امظع:

ڑبے:ڑبے:ادارے:ااچ ک:ووجد:ںیم:ںیہن:اےئ۔:ریغوں:ےکڈگھ:علض:ںیم:

ء:کت:امظع:ڈگھ:ح ت:ںیم:ہب:وقؽ:اپ:ےک:وکیئ:ینس:دجسم:ہن:یھت:وت:۰992ء،:۰99۱ارگ:

اس:اک:وکشہ:اپ:وک:وضحر:دحمث:ہریب:ےس:رکان:اچےیہ،:ویکں:ہک:دحمث:ہریب:زامہن:دراز:کت:

اجہعم:ارشہیف:ےک:دصر:ادملرنیس،:یتفم:اور:خیش:ادحلثی:رےہ۔:وت:ایک:اؿ:ےک:اجےن:ےک:

ر:ںیم:رابکریگ:واہتیب:اک:بالیب:اایگ؟:ارخ:ایک:انہک:اچےتہ:ںیہ:اپ:دعب:امظع:ڈگھ:اور:ابمرک:وپ

،:اینپ:اس:رحتری:ےس؟

اور:انجب:اپ:ےن:رقمرنی:ںیم:رضحت:ومالانیتفم:اشمشد:ادمح:،:رضحت:العہم:

:رودوولی:اصبح،:اور:رضحت:ومالان:ا ں:ااقحلین:اصبح:ےک:انؾ:امشر:رکاےک:وج:

صعیمل

دبعا

ہک:الہ:ارشہیف،:ابمرک:وپر:وک:یھب:ںیہن:اھبنسؽ:اپ:رےہ:ںیہ۔:ہی::ہی:اترث:د ےن:یک:وکشش:یک

:ابمرک:وپر:ںیم:اےئ:دؿ:ےسلج:ولجس: سک:دقر:تقیقح:ےس:دیعب:ابت:ےہ۔:انجب!

وہےت:رےتہ:ںیہ،:وت:ایک:ہی:رضحات:روزاہن:واہں:احرض:وہےت:ںیہ؟:ااسی:ںیہن:ےہ۔

اک:انؾ:۔ےتی:وتق::،ومالاندمحمنیسح:ا ں:ااقحلین:اصبحاور:یتفم:اشمشد:ادمح:اصبح:

:ارشہیف:یہ:ےک:رپوردہ:ںیہ۔:ارگ:ارضحہی::اپ:ہی:وھبؽ:ویکں:ےئگہک: ہی::ں:ےنوھنات:،

دختم:ااجنؾ:دی،:وت:ایک:وہ:رفزدناؿ:ارشہیف:ےس:اخرج:ںیہ؟:ںیہن،:ااسی:ںیہن:ےہ۔:اپ:

ھکل:دےتی:ںیہ،:اور:ارگ:‘‘ ابصمیح’’ےسج:ذلیل:و:وخار:رکان:اچےتہ:ںیہ،:اس:ےک:انؾ:ےک:اےگ:

ےتھکل:وہےئ:رشامےت:‘‘ ابصمیح ’’یئ:ارشہیف:اک:افرغ:الیصحتل:دنی:اک:وکیئ:اکؾ:ااجنؾ:د ات:ےہ:وت:وک

ںیہ:ہک:ںیہک:وپؽ:ہن:لھک:اجےئ!:ارفغتس:اہلل!

حلص:تیلک:اک:ا :وجاب:امتؾ:وہا۔:رھپ:بج:ابصمیح :اصبح:: اہیں:کت:اہنیئ

:دیفم’’یک:اتکب: ایئ:وت:انجب:اسین::رظنم:اعؾ:رپ‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم:عم:ااضہف

اصبح:ےن:ھچک:اور:اخہم:رفاسیئ:رکےن:یک:وکشش:غیلب:رفامیئ۔:یئک:احفصت:ادرھ:ادرھ:یک:

اہےنکن:ےک:دعب:اینپ:ا :رطفت:رپ:ولٹ:اےئ،:رھپ:ویہ:ارتفا:رپدازی:اوراتہبؿ:رطازی:

89

اک:ابزار:رگؾ:ایک،:ےتھکلںیہ:

،:دایلخ: ںالھکٹہ،:دام ی:ےب:ادتعایل:ارتخ:ابصمیح :یک:ادنروین:تیفیکسی:ہی:اتکب:در:ا :ومالان:’’

اک:اہنیئ:دار:ےہ۔:اس:اتکہچب:ںیم:الہ:تنس:ےک:ااکرب:املع:و:اشمخی:وک:انؾ: ےی:ریغب:ینتج:اگایلں:دے:ےتکس:ےھت،:

۔‘‘د ےن:یک:وکشش:رفامیئ:ےہ

رغض:ہک:اس:رطح:یک:ےب:رسو:اپ:ابوتں:ےس:احفصت:ےک:احفصت:ایسہ:ےیک،:رھپ:

عبط:دوؾ:یک:رضب:اکری:ےس:‘‘ ذمبہ:و:کلسمرعافؿ:’’ےئ:ہکلب:ذرا:رنؾ:ہجہل:اانپےت:وہ

ڈناھؽ:وہرک:ےب:اسہتخ: ںؽ:ڑپے:ہک::

ایک:یسک:ذہم:دار:صخش:ےن:اپ:وک،:ای:رساج:ااہقفل:اصبح:وک:،:ای:ریخ:االذایک:اصبح:وک:اکرف:و:رمدت:اہک:اور:’’

رحتوکیں:)دوعت:االسیم:و:ینس:ں:اھکل:ےہ؟۔۔۔:ابدلیل:واحض:رفامںیئ:ہک:سک:اعمل:دنی:ای:سک:یتفم:ےن:اؿ:دوون

۔‘‘وک:اکرف:و:رمدت،:ای:اخرج:الہ:تنس:اہک:ےہ:دوعت:االسیم(

کلسم:زیبار:،:رشتعی:اک:وخؿ:حلص:یلک،:ادمحل:ہلل!:ایک:ابت:ےہ!:ںیہک:وت:ہی:ولگ:

مہ:ےن:ہی:اہکں:اہک:’’انقح:رکےن:واےل:رگداےن:اج:رےہ:ےھت۔:اور:اب:احؽ:ہی:ےہ:ہک:

؟:امہرا:بلطم:ہی:ےہ:۔:مہ:ہی:انہک:اچےتہ:ںیہ۔:ےہ؟:مہ:ےن:وہ:اہکں:اہک:ےہ

:ربیلی:رشفی:یک:دنی:ےہ۔:انیقی :ارشہیف، وضحر:اس:ںیم:وکیئ:کش:ںیہن:ہک:وپرا

درتس:ںیہن:ہک:یسک:ذہم:دار:ابصمیح ::رہزگاحظف:تلم: ہشیم:ربیلی:ےک:وہےک:رےہ۔:نکیل:ہی:

وکباس:ےہ۔:ارگ:یسک:اعمل:ےن:ربیلی:رشفی:ای:وضحر:اتج:ارشل ہع:یک:وتنیہ:یک:ےہ۔:ہی:ضحم:

اقمح:ےن:اس:رطح:یک:وکیئ:ابت: یہ،:وت:اس:اک:ذہم:دار:ارشہیف:ںیہن۔:ارشہیف:یسک:ےک:ذنہ:و:

دلیل:اور:اشذ:اوقاؽ::رکف:رپ:رہپہ:ںیہن:اھٹب:اتکس،:ہن:اےس:دبتلی:رک:اتکس:ےہ۔:رھپ:اس:رطح:یک

ےس:ادتسالؽ،:ہچ:ینعم:دارد؟

انہک:‘‘ حلص:یلک’’:حیحص:ادیقعلہ:املسمؿ:وک:قسف:و:انگہ:انیقی:تہب:ڑبا:رجؾ:ےہ،:رگم:یسک:ینس

اس:ےس:ڑبا:رجؾ:ےہ۔:ویساین:اصبح،:ہی:وھبؽ:ویکں:ےئگ۔

؍:رپ:رباہؿ:تلم:ہیلع:ارلہمح:اک:ہی:وقؽ:لقن:ایک:ہک:۰۰3ہحفص:

9۱

اس:ہسلج:ںیم:املعے:الہ:تنس:ںیم:ےس:یسک:ےن:ریما:اسھت:ںیہن:دای۔:بج:ہک:ںیم:وضحر:یتفم:’’

العہم:ابصمیح :ےن:یھب:ہی:اابتقس:لقن::۔‘‘:اطمقب:یہ:رشکی:ہسلج:وہا:اھتامظع:ےک:اراشد:اور:مکح:ےک

رفامای:اھت۔

اہیں:رھپ:انجب:اسین:اصبح:ےن:اریم:اوملنینم:ےک:مکح:وایل:ابت،:درہایئ۔:

اس:رپ:ریما:یہی:انہک:ےہ:ہک:اریم:اوملنینم:ےک:مکح:یک:الخػ:ورزی:ویکں:یک:یئگ؟

اریم: ےہہک:اہیں :ریما:وساؽ:یہیء؍:ےک:وااعقت:ےک:تحت:یھب۰999ء:اور:۰997

:ہی:اہکں:اک: :اور:ارصار:ےک:ریغب:انروا! اوملنینم:وکؿ:ےھت؟:ایک:یسک:ےک:ارصار:رپ:رشتک:روا،

ےہ؟ؿ:اقون

رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم:یک:دو:ابعروتں:یک:وتحیض:و:رشتحی

:اشنہن:انبایاور:ولوگں:وک:یک:دو:ابعروتں:وک:وصختیص:ےک:اسھت:ضعب:مک:ومہفں:ےن:ارتعاض:اک‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’

اغمہطل:د ےنیک:وکشش:یک؛:اس: ےی:اؿ:دوونں:ابعروتں:وک:رضحت:ومالان:سی:ارتخ:ابصمیح :اصبح:یک:وتحیض:و:رشتحی::ےک:

درج:ایک:اجات:ےہ:اتہک:اؿ:ومعمیل:ذحػ:و:ااضہف:ہب: ےک:وحاےل::ےس:ذلی:ںیم:‘‘ رعافؿ:تقیقح’’اسھت:اؿ:یک:یئن:اتکب:

یک:تقیقح:واحض:وہ:اجےئ۔:::::::::)ومفل(رپ:ےیک:ےئگ:ارتعااضت:

وراؿ:ھجم:ےس:اکیا (۰)قۃ:راوی:ےن:ایبکی:رفس یئبم:ےک:د

ہک:ؿ:ایک:

: :وتفی ا''الفں:اصبح:ےن:اس

جۃچواے:

ف

:کیاالالسؾ(ےک:ڑپےنھ:ےک:دعبھجم:ےس:ا:)ف

وراؿ:اہک:ہک: الماقت:ووگتفگےک:د

:وکاکوخؿ:وہایگ ''کلسم:ایلع:رضحت:'' :احمد:۔اس:وتفی ''اتفوی ۔''ےیہ:اچانی:''ےس:اکنؽ:دی

:وایخہی :وطسر):اجالہہن:واناقمہن:رصبتہ (ےن:اس:راوی:ےک:ارتخابصمیح :سیؽ: ن:رک:رامق

:اہکہک: :ربہتسج :ۃجحاالالسؾ: اسےنم :ےس :مکح :ےک :رضحت :کلسم:اکوخؿ،ایلع :رفیض ''سج

ارشللےااے:ایلع:رضحت:ےن:ایکرگی:اورد ہعودصر

ف

:اک:ل :اس :وہان::اچےیہوخؿ:وہانیہ:ےہ، :ابرابر اور

:اوؽ،وجؿ: ''رعافؿ:ذمبہ:وکلسم''24)ص: ۔''اچےیہ ۔ااضہف:دشہ:۰۰۱وص:۰۱9۔وص:ء2۱۰3عبط

(ء2۱۰3ربمتس: :۔نشیڈیا

یکس:وتاؿ:ےس:رعض: :ہن:ا:یک:ھجمس:ںیمتقیراؿ:رطای:اردوابعرت:یھب:ضعب:حیاینت:واحض:ورص

9۰

اوراانپ:ذنہ: ۔ںی،:اینپ:لقع:اک:ھچک:ہن:ھچک:رضور:اامعتسؽ:رکےہ:ہک:ےلہپ:ہن:یہس:،اب:ےس:وہ:رباےئ:رہمابین

:ہک::،احرضرکےک:وسںیچ

:ایلع:رضحت:''ھجمس:رےہ:ںیہ:ےسج:وہ'' وشرےک:اسھت:سج:ےک:رعنے:اورزورو:کلسم

ا:ؽ:اوروجلمع:،:ایلع:وج:رکف:و:ایخ،:وتایکوگلارےہ:ںیہ

جۃچارشل رضحت:و

:الہ::ےسیج ہعاالالسؾ:ودصر :ااکرب

:

ف

:اکوکیئ:زج:اورہصح:س :ایلع:رضحت'' وامجتع:ےک:ومفق:ےک:الخػ:وہ،وہ:یھبک:اس:''کلسم

وہاتکس:ےہ:؟

ایک :وت:اورؽ:وکلسم:وومفق:ںیہن:ےہ:وتاےس:رفیض:و:عزوعؾ:رکف:وایخوہاتکس ںیہناسیاوربج:ا

اہکاجےئ:؟

ے:ےک:احلم،:اسییھبک:یھبک:ا

مج

ق

:ہکلب:د د

ھچک:انسپافا د:ارفاد:ےن:وسحمس:وہےن:اتگل:ےہ:ہک:ےب:اج

:اوراینپ:گنت:رظن :اہجتل:وامحتق :ںیماینپ :ودامغ :ےس:اےنپ:دؽ :رکفی :وجک :ا ی شل :اسیوکیئم:

:وامجتع:یک:دہا)رکفوایخ

ف

:اانتع:ت:واراشدات:وکیھب:ایؽ(اپؽ:راھک:ےہ:ہک:ااکرب:واالسػ:الہ:س وہ:القئ

:ےتھجمس۔اوراقلب:لمع:ںیہن

:اجولہں :ایلعاورانسپافا د اوراؿ :وکلسم

ف

:س :الہ :''عزوعہم:کلسم:'')ذمبہ :وںکاا

:رکف :رظن:ںیمایخ و رضحت:ےک:اخمفل:وکیئ :یک :حیحصؽ(اؿ :و: :اورھراےہ:ہک::اانت ایلع:رضحت

ارشلا ہعدصر

جۃچ:امظع :و :ویتفم :وریغ:االالسؾ االافلض

:اوردصر :امظع ودحمث

لع

: ھ

ب

ا

مۃچ:ارل م ہ

:

:وگ :یھب اؿ و

ف

:ےک:ایعمایوارلض :وپرے:ںیہناؿ :رپ :ر '':

صل

: :اسہتخ :وخد '': :اور :اؿ::ارتےت :وہ وک

:تنس :الہ :ےتھجمس:ںیہ:ینی:ےک:''دااکربواالسػ :ابالرت :''ےس:یھب

صل

: یح ۔ عح

لح ا

حک بارح

ح ت

باہلل

اذ

عایل ۔ح وت

:ومحمد''ہکلب:واحض:ورصہی عص

'': :ولطمب:''ےہ:۔ہن

صل

'': :ظ:ںیم:اافلحی:رکفولمع:ہن

ۃ''ےہ:وجاہن

ش:اف

'':اور''اہج:ل

ف

:مے

مج

ق

:ذمومؾ:ےہ:۔دیب:اور:دش:ویعمتی''

وی:یک:ربخ،:روسؽ:ارکؾ:،::یہ:اجولہں:،ےب:ولقعں:اوردبوبیصنےسیاایک :رر

ک

ں:یک:انسپافا دی:و

لراصدؼ:یلص:اہلل:اعتیل:ع

ف

:،م

ا

عظم

ملس:ےن:اس:اراشد:رگایم:ںیم:ۃ ی یبن: ؟:دی:ےہؿ:وکںیہنامیالہ:ا:و

ون۔) ع

ط

حنحت امل

حک

حلح:واےل:۔''حیحصى

و:وددشد ل

ف

ع :ملسم:(الہک:وہےئ:

:یک:افحتظ:رفامےئ:۔:ےسیاہلل:ابترک:واعتیل:ا

ف

:س :اور:اس:یک:الہتک:ےس:الہ ووددشد ل

ف

ع:

92

یآم ح

دح

بیبکح

اہ ححل نی! ب

ح نیداملرد

حل

حای ع صحح

حیل آلہ وا

ح ہ وع

لوۃ

حبہ الص

سل ح م۔یوالت

اؽ:ابلط:۔ (2) :رفؼ:ابہلط:اکبلطم:ےہ::ا قاؼ:قح:واید ر

ؼ:وااسبیؽ:ےک:اوررکفوایخہیاےنپ:ومفق:ورظن ر ::وہارکےت:ںیہ:اابثت:ےک:تہب:ےس:

ا ،ومعق:ولحم:یک:انم۔اور:ہلئسم:یک:ونتیع :ےک:زماج:و اانپ:ومفق::رکر:وکرظن:رھک:تبس،:اسعم:واخم

ؿ:اوروبضمط:داللئ:ےک:یس:رطح:طلغ:ومفق:وکلسم:وکواحض:ایباجات:ےہ:۔ا وکلسم:واحض:واثتب:ایک

:اجات:ےہ:۔:ایاسھت:طلغ:اورابلط:رہھٹا

:واطمہعل:اورانصق:رجتہب:واشمدہہ:یک:وہج:ےس:

:

:ہک::ںیہ:ےھٹیب:ھجمسہیاج:لک:ےک:وجولگ:ق

::رمدود:،:اکرف:وتردت:ہن:وکابرابرثیبابہلط:ےک:ااسنیط:رفہق:یسک: ہعؿ:واطخب:ےک:ذربج:کت:اےنپ:ایب

:رفہق ،اجےئ اہکد:رضحات:وک:اینپ:طلغ:یمہف:ےسیاتکس:ےہ۔ا ابہلط:اکقح:اداوہیہ:ںیہن:اس:وتق:کت:ر

:رفؼ:ابہلط:اکوہ:حیحصدورد :اچےیہر:رکان::اایتخہقی:وانمک :رطزورط:اوردیفمرکےک:ر

ف

:س :سج:ےس:الہ

:ابلط:ےک:کلسم:ورظن:وومفق:یک:دصاتق:و قاتینےک:کلسم :ہی:واحض:واثتب:وہےکس:اورالہ

: طلاؿ،مساک

حرمنح الش

حه

ظ

ح::ا :وجؿ:۰۰وہاجےئ۔'')ص :اوؽ :ذمبہ:وکلسم۔عبط ۔رعافؿ

(ء2۱۰3۔:ربمتسنشیڈی۔:رعافؿ:ذمبہ:وکلسم:۔:ااضہف:دشہ:ا93و:ص92ء:۔وص:2۱۰3

قلاے:روز::ضعب:ارگاػ:ےک:ابرے:ںیمدنمرہج:ابال:ریپ ع

ں:رطح:رطح:یک:ہچ:یم:وگایئ:اگر

ہ:وگایں:وہکلب:رہزہ:رساایئ :ےہ:ہک::ہی:کی:ےس:ا۔نج:ںیمرےہ:ںیہرک ںایئو

:وکاک:رفوتردت:ےنہک:ےس:عنم:ابہلط:ےک:ااسنیط:اس:ابعرت:ےس:اظرہوہات:ےہ:ہک:یسک:رفہق’’

‘‘ےہ۔ایگایک

:ےک:ابہلط:ےک:ااسنیط:ہق:یھب:اوریسک:یھب:رطح:یسک:رف:ںیہکبج:ہک:اس:ابعرت:ںیم

:رفکےہ۔:ہکلب:ہی:اھجمسےن:یک:وکشش:یک:یئگ:ایگ :اکرفوتردت:ےنہک:ےس:رواکںیہند:رپاںیہنیک:اینب رفکوازتلاؾ

:ابلط:وک:وصحمر:انھجمس،:درتس:ںیہن۔:دورسے:دےہ:ہک:ابر:ابر:ثیب:و:رمدود:اور:اکرف:و:رمدت:ےنہک:ںیم:ر

دابلط:یک:راہ:ںیم:اکر:ادم:اور:دیفم:ںیہ۔:اںیھن:بسح:ومعق:،:لمع::یھب:رطےقی:ںیہ:وج:ااشتع:قح:اور:ر

:ےتکس:ںیہ۔:ںیم:الای:اجےئ:وت:رتہب:اتنجئ:ربادم:وہ

:و:رمدود:اور:اکرف:و:رمدت:یک:ارکار:رپ:لمتشم:وپری:رقتری:متخ:رک:دےتی:الثم::ضعب:ولگ:،ثیب

یک:اشؿ:ںیم::ر:ایک:ےہ؟:دخا:و:روسؽںیہ:اور:ہی:ںیہن:اتبےت:ہک:الفں:الفں:ےن:نک:رضورایت:دنی:اک:ااکن

93

؟اور:سک:رطح:املسمونں:اک:دنی:و:اامیؿ:رخاب:ایک:ےہ؟:ایک:اتسگایخں:یک:ںیہ

ھچک:ولگ:اؿ:الہ:ابلط:اک:اظرہی:رکدار:و:لمع:دھکی:رک:اور:اؿ:یک:ینکچ:ینکچ:ابںیت:نس:رک:اؿ:ےک:

:ےس:دب:نظ:وہ

ف

:س اح:اور:رگودیہ:وہ:اجےت:ںیہ:اور:لعاے:الہدےت:ںیہ:ہک:اےسی:اےھچ:ولوگں:وک:ہی:م

ثیب:و:رمدود:اور:اکرف:و:تردت:ویکں:ےتہک:ںیہ؟

ایک:اےسی:ولوگں:ےک:اسےنم:الہ:ابلط:یک:الخػ:االسؾ:ابوتں:اک:ااہظر:اور:اؿ:ےک:رفکایت:یک:

وتحیض:و:لیصفت:یک:رضورت:ںیہن؟:

اؿ:یک:ادنروین:رجتہب:اشدہ:ےہ:ہک:اؿ:ےس:دریہنی:ہدیقت:رےنھک:واےل:ضعب:ارفاد:رپ:بج:

احتل:فشکنم:وہیئ:وت:وہ:اؿ:ےس:دور:و:وفنر:اور:الہ:قح:ےک:ہقلح:وگبش:وہ:ےئگ۔:

ے:وہےئ:ںیہ۔:وہ:الخػ:اامیؿ:و:االسؾ: ھب

چ

رقمر:اصبح:،ہی:ںیھجمس:ہک:اؿ:ےک:رفکایت:وت:

:ےن:اینپ:اتک ںں:ںیم:وخب:وخب:واحض:رک:دایےہ:اور:''اسری

ف

داین:'':وک::ےسیک:ںیہ؟:ہی:یھب:لعاے:الہ:س

ایھچ:رطح:ولعمؾ:ےہ۔:ںیمہ:اینپ:رقتری:ںیم:اؿ:ابعروتں:وک:الان:،رھپ:ہی:اھجمسان:ہک:الفں:الفں:اایت:و:

و:ےس:ہی:رفک:ںیہ،:ہی:ک :وطتلی:ال:اطلئ:ےہ۔ ااحدثی:یک:ر

ارشل : ہعدصر :ذوادعہ :روضی)واصؽ :ایمظع :دمحمادجمیلع :ومالان :/:۰367:،رضحت ھ

ء۰948 :ا :رسہ، :ےتہک:ںیہہی:ضعب:ولگ:''اس:زامہن:ںیم ہک: رفامےت:ںیہری:رحتس:ےلسلس:ںیم(قس

:وثاب:یک:اب:ت:ےہ۔''ہیاہلل:اہلل:رکوہک:ریاےس:اکرفوہک:ےگ:اینت:دریں!:ینتج:دہک:ایم

:ےہ:ہک::ہی:رکول۔''وصقمد::ہک::اکرفاکرفاکوہفیظمہ:بک:ےتہک:ںیہ :ےہ:ہک::ہیاس:اک:وجاب:

:ےس:اس:ےکہیےئ:وتااعطاےس:اکرفوہک۔:ہن:اج وپاھچ اور اجون۔ اےس:اکرفرفکرپرپدہ:::ہک:اینپ:حلص:

ڈاول۔''

ارشلتعی۔اہبررش55)صےۃ:دصر :کب:۔:افروہیق:،:ومالان:دمحمادجمیلع:ایمظع:روضی: ہع:،ہصح:اوؽ،لل

لحم:،:اجعم:دجسم،:دیلہ(ڈوپ۔:ایٹم

:ابال:ابعرت:وکہیقفواحض اشلہ:یتفم:دمحمادمحراض:یفنح::االسؾ،:رضحت:ومالانا:رےہ:ہک:ذموکرہ

:رش ں:،اح :ےہ:۔:ویکی:یک:ت لم:اتدیئولیاقدری:رباکیت:رب :،:ہصح:اوؽ:اتہصح:م:تعیہک:اہبر

:رفامرکاپ:ےن:اےس:اینپ:دصت :ےس:زمووتقیث:قیاکاطمہعل

ف

:ای:رفامی یل :ےہ:۔ح ع

ہلل

مد

ح احل

حػ

الک۔ح ذ

94

:ےلم:اگ:ہک:داللئ:و:ںیہناسیا :ںیہکہ:ںیمت:ےک:وپرے:ذریخای:وااثر:ورواثیرقاؿ:ودح

ربانیہ:رتک:رکےک:،رصػ:اکرف:و:رمدت:یک:ارکار:ںیم:میہفت:و:میلعت:وک:دحمود:رک:دای:ایگ:وہ۔:

:اہمئ:دہتجم :امظع:نیاراشدات:واوقاؽ :اواد :ااکربواالسػ: مااے:االسؾ:وبتک:وراسلئ ہفہ:و

:وامجتع:اکوپرا:اطمہعل:رکاجےیئ

ف

:س یسک:وکاکرفوتردت:اہکاوراھکلوہاایس:وتق: :،اپ:وک:اؿ:ںیمالہ

:وہ:اور:رضورت:واافد :وہ۔: الرضورت:و:تیےلم:اگ:بج:اس:یک:وکیئ:دلیل:یھب:وموجد :یھب:وصقمد

:ےلم:اگ۔:یھب:یسک:وک:اکرفورمدتاہکاوراھکل:وہاںیہناافدتی:ںیہک

:ےک:راسلئ:وبتک:اس:ےلسلس:ںیمہیقف :رسہ، :ادمحراض:قس :،اامؾ :امہرے:یھب :االسؾ

:ےہ:ہک:یہی:ہقیاجےئ،اس:اکرطز:ورط:ےس:سج:اک:یھب:اطمہعل:ایک:ہک:اؿ:ںیم:اہدی:ورامنہ:ںیہنیرتہب

د:رفام:ےک: دئدئوایخرفؼ:ابہلط:ےک:ااسنیط:ابرابر:ںیھن ےہ۔:ا ایالت:اکاپ:ےن:داللئ:ےک:اسھت:ر

۔ںیہن:ںیلم:ےگ:،:اکرفوتردت:ےنھکل:ےک:ومنےن:اپ:یک:یسک:اتکب:وراسہل:ںیمتی الرضورت:واافد

:تیاہجں:رفکواردتاد:اظرہ:رکےن:یک:رضورت:واافدای:رپثحب:ےہ۔:اہں:!اہجں:ہلئسم:ریفکت

:دےہ،واہں:اپ:ےن:اؿ:اکمکح:واحض:ایک ےہ:اور:اکرفوتردت:وہےن:ےک:داللئ:ایےہ:۔:رفکواردتاد:اکوتفی

:اوریسک:اکرفوتردت:وکالبرضورت:واحتج:،اکرفوتردت:ےنہک :بتک:یھب:ایعں:ےیک:ںیہ۔ :ےک:ومنےن:،

:ےگ۔:ںیلم:رہزگںیہن:ںیمہیوراسلئ:روض

:رکے:ہک:اامؾ:ادمحراض:ےن:رہہگج،رہراسہل:،رہاتکب:ںیم اور اکرف :اکرفوجصخش:اس:اک:دوعی

:ےہ۔ تردت ن تردت:یک:ارکار:یک:ےہ:،:ابر:وبثت:ا:س:ےک:ذم مح اوح

حل عح

حعی ػ

حبح ید

یہ ال

۔ان

خر دعوانا ان احلمد ہلل رب العاملنی۔ وا

********

95

رہفتس

ہحفص:ربمن:::::: ومضمؿ

3 اینپ:ابت

5 اہنیئ:کلسم:راض

7 کلسم:ایلع:رضحت:ایک:ےہ؟

8 کلسم:ایلع:رضحت:اک:قلعت: دئدئ:ےس:ےہ:ای:رفوع:ےس؟

۰2 ربولیی:ےسک:ےتہک:ںیہ؟

۰4 حلص:تیلک:ایک:ےہ؟

۰7 ازلاؾ:رتاایشں

وای:ذہتبی:ونھکل

ف

24 دیجنسیگ:ےک:اندر:ومنےن:ران

3۰ ڈارٹک:اطرہ:ااقلدری:یک:حلص:تیلک

35 ارتشاک:لمع

37 انہم:اگنر:اک:امکؽ:وخد:اسہتخ:اکی

4۱ احظف:تلم:اور:اشرح:اخبری:ےک:انؾ:ےس:رفبی:د ےن:یک:اناپک:اسزش

4۰ اشرح::اخبری:رپ:ہلمح

42 اور:اریم:اوملنینم:یک:ثحب:اوولا:االرم

45 اکی:میظع:اغمہطل

46 کلسم:الہ:تنس:یک:ریقحت

48 اجہعم:ارشہیف:ابمرک:وپر

55 اوفاوہں:اور:رپوڈنگیپوں:اک:احؽ

96

59 اجہعم:ارشہیف:اور:رساج:ااہقفل

66 اجدووہ:وج:رس:ڑچھ:رک: ںےل

67 رشیع:وکلسن:اور:سلجم:رشیع:اک:احؽ

68 اظنؾ:ارشہیف:یک:افشتیف

75 اشمخی:وھچکہھچ:اور:اجہعم:ارشہیف

77 دمروسں:یک:رطػ:تبسن،:دبتع:ویکں؟

8۰ ربیلی:رشفی:اور:ابمرک:وپر

83 اخاقنہ:امررہہ::رہطمہ

:ےباج 86 االصح:ہسلج:اور:ویساین:اصبح:اک:وکشہ

9۰ :وتحیض:و:رشتحیرعافؿ:ذمبہ:و:کلسم:یک:دو:ابعروتں:یک

95 رہفتس:اتکب