1. Niniejszy darmowy ebook zawiera fragment penej wersji pod
tytuem: Choroby cywilizacyjne Aby przeczyta informacje o penej
wersji, kliknij tutaj Darmowa publikacja dostarczona przez
ZloteMysli.pl Niniejsza publikacja moe by kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wycznie w formie dostarczonej przez Wydawc.
Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawartoci publikacji bez
pisemnej zgody wydawcy. Zabrania si jej odsprzeday, zgodnie z
regulaminem Wydawnictwa Zote Myli. Copyright for Polish edition by
ZloteMysli.pl Data: 11.05.2008 Tytu: Choroby cywilizacyjne Autor:
Jacek Roik Wydanie III Projekt okadki: Marzena Osuchowicz Korekta:
Sylwia Fortuna Skad: Anna Grabka Internetowe Wydawnictwo Zote Myli
sp. z o.o. ul. Daszyskiego 5 44-100 Gliwice WWW: www. ZloteMysli.pl
EMAIL: [email protected] Wszelkie prawa zastrzeone. All rights
reserved.
2. SPIS TRECI OD
AUTORA...................................................................................6
MIDZY DUSZ A
CIAEM............................................................8
Czy cierpienie psychiczne moe wywoa
chorob?...........................................9 Dlaczego stres
jest
grony?................................................................................10
Wskazania adu i
wspistnienia:...............................................................13
Prawidowe oddychanie a
samopoczucie..........................................................16
O czym wiadczy
irytacja?..................................................................................17
POKARM MOE BY
LEKARSTWEM..........................................20 10 zasad
ywienia
profilaktycznego..................................................................23
Witaminy przeduaj
ycie..............................................................................25
Witamina
E................................................................................................25
Witamina
A................................................................................................29
Witamina
C................................................................................................33
Zapotrzebowanie na
witaminy..........................................................................38
Odpowiednie gotowanie to wicej
witamin......................................................39
Witaminy dla
urody...........................................................................................42
Witamina
A................................................................................................42
Witamina
B2..............................................................................................43
Witamina
B6..............................................................................................43
Kwas
pantotenowy.....................................................................................44
Bezcenne makro- i
mikroelementy...................................................................44
Gdy brak
elaza..........................................................................................45
Wap zapobiega
miadycy.......................................................................50
Czy mied chroni przed
rakiem?...............................................................53
Fluor niebezpieczny i
niezbdny...............................................................55
Niedoceniany selen
...................................................................................58
Jod i choroby
tarczycy...............................................................................60
Chrom potrzebny
seniorom.......................................................................61
Niedobr magnezu atwo
stwierdzi.........................................................64
Lit zapobiega
depresjom............................................................................67
Cynk uruchamia witamin
A..................................................................69
To warto
zapamita..........................................................................................71
Produkty spoywcze
niedoceniane....................................................................74
Soja - rolina wielkich
nadziei...................................................................74
Czerwone buraki wskazane dla
wszystkich...............................................79 Zociste
ziarnko
pszenicy...........................................................................81
Otrby pszenne i inne rda
bonnika.....................................................84
Zarodki
pszenne.........................................................................................90
Chleb prac nabyty bywa smaczny i
syty..................................................93 Garniec
miodu zastpi
aptek...................................................................97
Pierzga......................................................................................................106
Propolis - naturalny
antybiotyk...............................................................108
Mleczko pszczele dobre na wszystko?
.....................................................113 Inne
produkty
pszczele.............................................................................115
Jego wysoko
czosnek............................................................................120
Aronia - bogactwo
witamin......................................................................122
Oliwa z
oliwek...........................................................................................125
3.
Ryby..........................................................................................................128
POKARM MOE BY
TRUCIZN................................................131 ... a do
tego
alkohol.......................................................................................135
i
papierosy.....................................................................................................138
Etyczne aspekty
palenia...........................................................................142
W obecnych czasach zapanowaa moda na niepalenie!
.........................144 CZY MONA USTRZEC SI
NOWOTWORW?...........................145 Najwaniejsza
odporno................................................................................146
Typ osobowoci a podatno na
nowotwory...................................................148
Zabjczy
stres...................................................................................................149
Rola prawidowego
odywiania.......................................................................150
Witaminy chroni przed
rakiem......................................................................153
Dieta
bogatoresztkowa.....................................................................................156
Tuszcze a
nowotwory......................................................................................157
Rak
sutka..........................................................................................................158
Czynniki sprzyjajce rozwojowi raka
sutka.............................................159 Profilaktyka
domowa................................................................................161
Gdy serce zaczyna
chorowa.......................................................163
Ostatni przystanek przed
zawaem.................................................................166
Kilka rad dla osb cierpicych na chorob niedokrwienn
serca..................169 Zioa w chorobie
niedokrwiennej............................................................170
Miadyca niebezpieczn
anomali.................................................................172
Cholesterol a
miadyca...................................................................................175
Lepiej zapobiega ni
leczy............................................................................179
Zioa w profilaktyce
miadycy.......................................................................186
Zawa
serca.......................................................................................................188
Seks po
zawale.................................................................................................194
PRAWIE WSZYSTKO O CINIENIU KRWI.................................196
Nadcinienie
ttnicze.......................................................................................196
Zioa zalecane w
nadcinieniu.................................................................199
Niedocinienie
ttnicze....................................................................................201
Zioa zalecane w
niedocinieniu..............................................................202
Nim signiesz po ma
czarn.................................................................203
CUKRZYCA - PROBLEM
LUDZKOCI........................................207 Przyczyna nie
jest
znana.................................................................................207
Wielk rol odgrywa
dieta...............................................................................210
Cukrzyca a
zioa................................................................................................213
PRZEWD POKARMOWY LUBI SPOKJ...................................215
Nieyt
odka..................................................................................................217
Zalecane
zioa...........................................................................................218
Zesp jelita
nadwraliwego............................................................................223
Zaparcia
stolca.................................................................................................225
Zalecane
zioa...........................................................................................227
Kilka
rad...................................................................................................228
Choroba
wrzodowa..........................................................................................229
Czy potrzebna
dieta?................................................................................234
Na wrzody dobre
zioa.............................................................................236
4. Nadkwano i
niedokwano.......................................................................238
SKD TE
KAMIENIE?.................................................................241
Kamica
moczowa.............................................................................................241
Zioa mog
pomc....................................................................................241
Kamica pcherzyka ciowego i drg
ciowych.........................................244 Nie obejdzie si
bez
diety.........................................................................246
Zalecane
zioa...........................................................................................248
Kuracja oliwna i
inne................................................................................251
WTROBA NIE JEST Z
ELAZA.................................................253 Co lubi
wtroba?..............................................................................................256
OSTEOPOROZA, czyli zodziej naszych
koci..............................261 YWIENIE W RNYCH GRUPACH
WIEKOWYCH..................266 ywienie kobiet w ciy i w okresie
karmienia piersi..................................266 Zaczyna si od
dziecistwa..............................................................................272
Zdrowy ucze lepiej si
uczy...........................................................................276
Odywianie w trzecim
wieku..........................................................................280
PORY ROKU W
YWIENIU.........................................................291
Wiosna..............................................................................................................291
Lato..................................................................................................................292
Jesie...............................................................................................................293
Zima.................................................................................................................294
CHOROBY
METEOROTROPOWE...............................................296
NATURALNE METODY
LECZENIA.............................................301 Homeopatia
podobne leczy
podobne..........................................................301
Ekstrakt Ginkgo Biloba pomocny w rnych
schorzeniach...........................303 Zika z lipy, kpiel
tymiankowa dobre na przezibienie...........................306
DIETA + RUCH TO
ZDROWIE!................................................308
Niedzielna dawka
ruchu.................................................................................308
Zioa
odchudzaj..............................................................................................310
Jak schudn i nie
ty?.............................................................................313
PIMIENNICTWO......................................................................322
5. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 6 Jacek Roik Wspczesny czowiek nie troszczy si naleycie o
swoje zdrowie. Postpuje tak, jakby wierzy, e dziki osigniciom i
moliwociom medycyny, w razie potrzeby lekarz wymieni mu serce,
nerk, czy w- trob. A statystyki mwi co innego! W naszym kraju
choroby cywili- zacyjne: choroba niedokrwienna serca, zaway minia
sercowego, choroba nadcinieniowa, udary mzgu, cukrzyca, nadwaga i
otyo, alergie i nowotwory - zbieraj obfite niwo. Zapamitaem na cae
ycie sowa Mojego Mistrza i Nauczyciela prof. Juliana
Aleksandrowicza (1908 - 1988) z Krakowa, ktry mwi: za swe powoanie
jako lekarz uwaam nie tylko leczenie ludzi chorych i niesienie im
ulgi w cierpieniu, ale przede wszystkim zapobieganie chorobom. W
przypadku chorb cywilizacyjnych jest to niezbdne i zupenie realne,
na dodatek skuteczniejsze i tasze ni samo lecze- nie. Wiele chorb
cywilizacyjnych ma wsplne prardo i moliwe jest rwnoczesne
zapobieganie im wszystkim Dlatego szerz wiedz na temat profilaktyki
chorb cywilizacyjnych, zdrowego stylu ycia, zdrowej ywnoci i
zdrowego odywiania. W tej ksice Czytelnik znajdzie wiele takich
informacji, rad i wskazwek. Std te ksika dedykowana wszystkim,
ktrzy nie chc biernie cze- ka, a dopadnie ich jedna z chorb
cywilizacyjnych. Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek
Roik
6. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 7 Jacek Roik Gdyby chocia jedna Osoba po przeczytaniu tej
ksiki przeduya swoje ycie to bybym szczliwy! Chciaem podzikowa Moim
Dzieciom: synowi Markowi i synowej Danucie - Absolwentom Wydziau
Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie za pomoc w redagowaniu
ksiki. Jacek Roik www.jroik.manpol.net e-mail: [email protected]
tel. 0-14 621-53-48 Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek
Roik
7. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 8 Jacek Roik MIDZY DUSZ A CIAEM Wedug wiatowej Organizacji
Zdrowia (WHO) zdrowie to stan pe- nego dobrego samopoczucia
fizycznego i psychicznego. Szersz, powszechnie uznan i bardziej
zrozumia definicj zdrowia zaproponowa profesor Marcin Kacprzak
(1888-1968) - lekarz higie- nista, po II wojnie wiatowej uczestnik
prac WHO: Zdrowiem nazy- wamy nie tylko brak choroby czy
niedomagania, ale i dobre samopo- czucie oraz taki stopie
przystosowania si biologicznego, psychicz- nego i spoecznego, jaki
jest osigalny dla danej jednostki w najko- rzystniejszych
warunkach. Oznacza to, e sprawno organizmu ludzkiego jest
uzaleniona od stale na niego wpywajcych bodcw rodowiska
zewntrznego. Zdrowie to nic staego, niezmiennego. Zdrowie fizyczne
i psychiczne jest stanem chwiejnej rwnowagi organizmu, zalenym od
zmien- nych i rnorodnych bodcw otoczenia. Do zachwiania tej rwno-
wagi dochodzi wtedy, gdy czynniki wpywajce na ustrj z zewntrz, nie
odpowiadaj cechom fizjologicznym i potrzebom organizmu, maj
waciwoci trujce lub uszkadzajce, s zbyt silne lub dziaaj zbyt dugo.
Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
8. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 9 Jacek Roik Czy cierpienie psychiczne moe wywoa chorob? W
swojej praktyce lekarskiej spotykam pacjentw, ktrych do- legliwoci
poprzedziy przykre przejcia, nieszczcia czy urazy psy- chiczne. Czy
zdajemy sobie spraw, e choroba bliskiej osoby, alko- holizm ma,
kopoty w pracy czy ktnie rodzinne - maj wpyw na funkcjonowanie
organw wewntrznych w naszym organizmie? We wspczesnej medycynie
wyodrbnia si kategori chorb, w etiologii ktrych podejrzewa si udzia
czynnikw psychologicz- nych. Podstawow koncepcj w medycynie
psychosomatycznej jest cisy wzajemny zwizek pomidzy procesami
psychicznymi i funkcjami fi- zjologicznymi ustroju. Szczeglna rola
przypada emocjom. Ich zna- czenie jest zwizane z penieniem przez
nie czynnoci regulacyjnych wobec czynnoci fizjologicznych i
zachowania czowieka. Emocje mog nie tylko mie znaczenie w
regulowaniu funkcji fizjolo- gicznych, ale w okrelonych przypadkach
(np. dugotrwaych sytu- acjach konfliktowych) wpywa na
rozregulowanie czynnoci organi- zmu, co moe prowadzi do zmian
chorobowych. W niektrych zabu- rzeniach rola emocji w powstawaniu
dolegliwoci fizycznych wydaje si by decydujca. Odnosi si to do
wymiotw czynnociowych, sta- nw skurczowo-wydzielniczych jelita
grubego, jadowstrtu psy- chicznego, blw gowy napiciowych. W innych
zaburzeniach, jak: choroba wrzodowa, nadcinienie ttnicze, astma,
zapalenie wrzo- dziejce jelita grubego, emocje odgrywaj rol istotn,
ale nie jedyn. W wielu schorzeniach czynniki psychiczne nie maj
uchwytnego zna- czenia, co odnosi si do chorb z niedoboru czy
ostrych chorb za- Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek
Roik
9. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 10 Jacek Roik kanych. Jedna z hipotez gosi, e specyficzne
przyczyny psycholo- giczne wywouj okrelone choroby somatyczne.
Wedug pogldw niektrych naukowcw, np. zahamowany gniew ma zwizek z
uka- dem krenia i powoduje nadcinienie ttnicze; poczucie zalenoci i
brak uznania wpywaj niekorzystnie na przewd pokarmowy, do-
prowadzajc do wrzodw odka i dwunastnicy, natomiast konflikty midzy
seksualnymi tendencjami a moliwociami realizacji pra- gnie
przejawiaj si zaburzeniami w ukadzie oddechowym, a wic astm.
Migracje z jednego kraju do drugiego, a szczeglnie do obcych kul-
tur, zdaj si by rwnie czynnikiem wpywajcym na wzrost wyst- powania
chorb somatycznych. Stwierdzono nagromadzenie rozma- itych chorb i
zaburze u przybyszw ze Wschodu do Europy Za- chodniej. Czste
wystpowanie zaburze zdrowia psychicznego zaob- serwowano take u
imigrantw fiskich w bliskiej geograficznie Szwecji. Utrata bliskiej
osoby jest form stresu, z jak czsto stykaj si lekarze. Wiele bada
wskazuje, e takie wydarzenia prowadz do wzrostu chorb i
umieralnoci. Najwicej zgonw zanotowano wrd wdowcw i wdw. Dlaczego
stres jest grony? wiatowa Organizacja Zdrowia okrelia stres jako
chorob stulecia. Naukowcy twierdz, e istnieje zwizek pomidzy
stresem a chorobami nowotworowymi. Podobnie w innych jeszcze
schorze- niach, jak: choroby tarczycy, nadcinienie, cukrzyca, otyo,
astma oskrzelowa, stwardnienie rozsiane, nerwice, alergie,
schorzenia kr- gosupa - upatruje si w stresach jednej z wielu
przyczyn ich powsta- Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek
Roik
10. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 11 Jacek Roik wania. Nie na darmo wrd czynnikw zagroenia
miadyc jest wymieniana sylwetka psychiczna czowieka (jest to mwic
inaczej prba oceny czowieka pod wzgldem jego reakcji na stres).
Sowo stres zwizane jest z nazwiskiem Hansa Selyego, profesora
Instytutu Medycyny i Chirurgii Eksperymentalnej Uniwersytetu w
Montrealu. Pracowa on przez 40 lat nad zagadnieniem stresu. Za-
uway, e chorzy, ktrzy leczyli si z powodu rnych dolegliwoci, mieli
pewne objawy wsplne, niezalenie od tego, jaka bya ich za- sadnicza
choroba. Nasuno mu to myl, e obok swoistego czynnika, wywoujcego
okrelon chorob, musi istnie inny, ktry wyzwala nieswoiste reakcje,
wsplne wszystkim chorym. Stres wyzwala mechanizm mobilizujcy
drzemic w organizmie energi obronn - w chwili, gdy jest on poddany
jakiemu ob- cieniu, bez wzgldu na to, czy jest ono fizyczne czy
psychiczne i czy jest przyjemne czy przykre. Kade obcienie wywouje
w organizmie alarm, ktry jest natychmiast rejestrowany przez narzdy
zmysw i przekazywany do podwzgrza i do przysadki mzgowej. Podwzg-
rze to cz naszego mzgu zawierajca wane orodki uczestniczce w
kierowaniu prac autonomicznego, czyli wegetatywnego (niezale- nego
od naszej woli) ukadu nerwowego, jak: regulacj temperatury ciaa,
gospodark wodn organizmu, czynnoci gruczow wydziela- nia
wewntrznego (tarczyca, grasica, trzustka, jdra, jajniki, przytar-
czyce, nadnercza, szyszynka), pobieraniem pokarmu, czynnociami
seksualnymi oraz reakcjami emocjonalnymi. Czynno podwzgrza jest
cile zwizana z czynnoci przysadki mzgowej; bodziec ner- wowy
przenosi si za pomoc podwzgrza i przysadki mzgowej na nerwowy ukad
autonomiczny. Gruczoy wydzielania wewntrznego otrzymuj sygna do
natychmiastowego dziaania. W nastpstwie Copyright by Wydawnictwo
Zote Myli & Jacek Roik
11. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 12 Jacek Roik podwysza si cinienie krwi, serce bije szybciej,
wtroba wyrzuca zapasy cukru i tuszczw, zasilajc minie w dodatkowe
rezerwy energii, zwiksza si krzepliwo krwi, jako zabezpieczenie
przed wy- krwawieniem si po ewentualnym zranieniu. Czowiek gotw
jest sprosta nieoczekiwanej sytuacji. Taki model alarmowej reakcji
dziaa ju u naszych przodkw. Mia charakter obronny i dawa szans
utrzymania si przy yciu. Pobu- dza do byskawicznej ucieczki lub
walki w obliczu grocych niebez- pieczestw. Obecnie yjemy w innych
czasach. Inne gro nam niebezpie- czestwa. Skala szkodliwych bodcw
znacznie si zwikszya. Wy- mieni naley: haas, popiech, tok,
nieyczliwo, przemczenie, strach, niemono sprostania stawianym
wymaganiom. Nie moe- my podoa reakcjom stresowym. Mechanizm
pierwotnie obronny staje si obecnie mechanizmem zagady. Wyrzucane
przez wtrob podczas stresu kwasy tuszczowe zamieniaj si w
cholesterol i od- kadaj si w ttnicach, powodujc miadyc. Zwikszona
krzepli- wo krwi sprzyja powstawaniu zakrzepw w naczyniach mzgu,
ser- ca, puc lub koczyn. Stres sprzyja infekcjom poprzez osabienie
obrony immunologicznej. Gdy mamy zmartwienie, nie dziwmy si, e np.
w okresie epidemii grypy szybciej zachorujemy i duej bdzie- my
wraca do zdrowia. Wyeliminowanie strachu przed operacj, jak dowodz
badania, przez odpowiedni psychoterapi powoduje w okresie
pooperacyjnym zmniejszenie iloci zakrzepw w naczyniach krwiononych
i wrzo- dw odka. Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek
Roik
12. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 13 Jacek Roik Selye podkrela, e stres jest normaln biologiczn
reakcj kadego ywego organizmu fizjologicznym zjawiskiem zwizanym z
proce- sami ycia. Obrona przed stresem jest indywidualn waciwoci
kadego z nas. Nie ma na to recepty. Musimy cigle poszukiwa takiego
sposobu odprania si, ktry dla nas bdzie waciwy. Jedni potrzebuj dla
rekreacji muzyki, ruchu i zabawy. Inni przeciwnie tylko cisza daje
im rwnowag psychiczn. Im duej jestem lekarzem... Im duej jestem
lekarzem, tym bardziej wierz, e sposb mylenia wspczesnego czowieka
i jego styl ycia, maj decydujcy wpyw na zdrowie. W tym miejscu
przytocz dziesi zasad wietnamskiego na- uczyciela Zen Thieh Nhat
Hanha. Autor nazwa je wskazaniami adu i wspistnienia. WSKAZANIA ADU
I WSPISTNIENIA 1. Nie przywizuj si bawochwalczo do adnej doktryny,
teorii czy ideologii. Wszystkie systemy teoretyczne s jedynie
drogowskazami, aden nie objawia prawdy absolutnej. Unikaj ciasnego
mylenia. Ucz si nie przywizywa do aktualnie wyznawanych pogldw, aby
mg zachowa otwarto wobec cudzego punktu widzenia. Prawda tkwi w
yciu, nie w doktrynach. Bd gotw uczy si przez cae y- cie, stale
obserwujc rzeczywisto w sobie i otaczajcym ci wiecie. Copyright by
Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
13. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 14 Jacek Roik 2. Nie zmuszaj nikogo take i dzieci do
wyznawania twoich po- gldw. Nie posuguj si w tym celu grob,
pienidzmi, propagand ani wychowawczym autorytetem. Poprzez
wspczujcy dialog po- magaj innym odrzuca fanatyzm i ciasnot pogldw.
3. Nie unikaj kontaktu z cierpieniem. Niech nie opuszcza ci wiado-
mo, jak wiele cierpienia istnieje na wiecie. Staraj si dociera do
cierpicych na wszelkie moliwe sposoby poprzez kontakty osobi- ste,
odwiedziny, dziaania na rzecz innych. Nie trzeba daleko szuka... 4.
Nie gromad bogactw ponad miar, gdy miliony goduj. Nie rb ze sawy,
zysku, zamonoci czy przyjemnoci zmysowych gwnego celu ycia. yj
prosto, dzielc czas, energi i dobra materialne z tymi, ktrzy s w
potrzebie. 5. Nie podsycaj gniewu i nienawici. Naucz si wykrywa i
transfor- mowa ze uczucia, pki s tylko ziarnem w twojej wiadomoci,
za- nim wykiekuj. Gdy czujesz pierwsze oznaki nienawici lub zoci,
skupiaj uwag na oddechu, aby postrzec i poj natur tych uczu oraz
uwarunkowania osb, ktre je wywoay. 6. Nie rozpraszaj si. Obserwuj
uwanie swoje oddychanie, aby stale powraca do tego, co si dzieje w
chwili obecnej. Bd w kontakcie ze wszystkim, co jest cudowne,
odradzajce i uzdrawiajce w tobie sa- mym i wok ciebie. Zasiewaj w
sobie ziarno radoci, pokoju i zrozu- mienia, ktre sprzyja
zachodzcym w gbi twojej wiadomoci pro- cesom transformacji. 7. Nie
mw rzeczy niezgodnych z prawd ani dla osobistych korzyci, ani po
to, by wywrze wraenie na suchaczach. Nie wypowiadaj sw, Copyright
by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
14. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 15 Jacek Roik ktre wywouj konflikty i nienawi. Nie
rozpowszechniaj nie spraw- dzonych wiadomoci. Zawsze wypowiadaj si
uczciwie i konstruktyw- nie. Miej odwag zabra gos, gdy dostrzegasz
niesprawiedliwo, na- wet wtedy, gdy moe si to dla ciebie okaza
niebezpieczne. 8. Nie wykonuj takiego zawodu, ktrego efekty s
szkodliwe dla ludzkoci bd przyrody. Nie inwestuj w towarzystwa i
spki pozba- wiajce innych szansy na ycie. Wybierz sobie zajcie,
ktre pomoe ci wyrazi twoj trosk o innych. 9. Nie przywaszczaj sobie
rzeczy, ktre powinny nalee do kogo innego. Szanuj cudz wasno,
jednak nie dopuszczaj, by inni ludzie bogacili si na ludzkim
cierpieniu czy cierpieniu jakichkolwiek istot. 10. Szanuj wasne
ciao i obchod si z nim jak najlepiej. Gromad energi yciow dla
realizacji swoich ideaw. Nie podejmuj ycia pciowego bez mioci i
pyncych z niej zobowiza. Wkraczajc w zwizki seksualne, bd wiadom
przyszych cierpie, jakie moesz spowodowa. Bd w peni wiadom
odpowiedzialnoci zwizanej z powoaniem nowego istnienia. Medytuj nad
ksztatem wiata, do ktrego powoujesz nowe ycie. Wrd tych wywoujcych
zadum i budzcych refleksje zalece, jest mowa o kontrolowanym
oddychaniu. Dla ludzi Wschodu prawidowe oddychanie to jeden z
podstawowych warunkw harmonii ciaa i du- szy. Nic nie stoi na
przeszkodzie, by kady z nas sprawdzi, czy oddy- chajc wiadomie,
wpynie na swoje zdrowie i samopoczucie. Copyright by Wydawnictwo
Zote Myli & Jacek Roik
15. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 16 Jacek Roik Prawidowe oddychanie a samopoczucie Obliczono, e
w cigu dnia kady z nas wykonuje ok. 20 tysicy wde- chw i wydechw,
przecitnie 15-16 razy na minut. Nieznajomo fizjologii i utrwalone
przez lata ze nawyki powoduj, e wikszo z nas oddycha nieprawidowo,
wykorzystujc cz moliwoci puc. Nieprawidowa technika oddychania bywa
czsto przyczyn zmcze- nia, blw gowy, mini brzucha i innych
dolegliwoci. Chocia od- dychanie zwizane jest gwnie z funkcj orodka
oddechowego, kt- ry dziaa automatycznie, odruchowo i zaley od
nadrzdnego wpywu mzgu, kierujc si wol, mona je do pewnych granic
modyfikowa. Jest to wane take w usprawnieniu oddychania. Aby w peni
wykorzysta moliwoci puc, trzeba wprawia w ruch ca klatk piersiow.
Oczywicie dba musimy take o to, aby w miar moliwoci dostarczane
powietrze byo jak najbardziej czy- ste. Najprostszym wiczeniem
pomagajcym w tzw. penym oddy- chaniu jest czste ,,wciganie brzucha.
Wydech jest prawidowy, kiedy ma si uczucie, e w pucach nie ma ju
powietrza. Dopiero wwczas nabieramy go ponownie, zachowujc pomidzy
wdechem a wydechem krtk przerw. Wydech powinien trwa dwa razy du-
ej ni wdech. Wane jest, aby powietrze pobiera nosem, by w dro- dze
do puc zdyo si ogrza do odpowiedniej temperatury, za kurz i inne
zanieczyszczenia nie trafiy do nich bezporednio. Oto prawidowy
oddech: Stojc lub siedzc (w pozycji wyprostowanej), spokojnie
wcigamy powietrze przez nos (przepona wykonuje ruch w d). Musimy
mie wraenie, e powietrze zostao wtoczone do brzucha. Copyright by
Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
16. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 17 Jacek Roik Kiedy dolna cz puc zostaje wypeniona powietrzem,
rozwiera- my klatk piersiow, pozwalajc, by powietrze napyno do
rodko- wej i czciowo grnej poowy puc. Wysuwajc grn cz klatki
piersiowej, dotleniamy grn cz puc, a przez lekkie uniesienie ramion
ich wierzchoki. wiczenia te na pocztku mog sprawi nieco kopotu,
dlatego przez pierwsze 3-4 dni prb, trzeba stara si opanowa
wszystkie trzy fazy oddychania doln, rodkow i grn nie zwracajc
specjalnej uwagi na pynno. wiczenia wykonujemy dokadnie, faza po
fazie, kilka razy dziennie po pi minut. Przez nastpne 3-4 dni czas
wi- cze zwikszamy dwukrotnie, starajc si, by fazy oddechu coraz
pynniej przechodziy jedna w drug. Gdy prawidowe oddychanie bdzie
przychodzio ju bez trudu, prbujemy coraz czciej oddy- cha tylko w
ten sposb. Podobno na dobroczynne skutki penego oddychania nie
trzeba du- go czeka. Staniemy si spokojniejsi, lepiej funkcjonowa
bdzie ukad krenia i trawienia. Peniejszemu spalaniu ulegn zalegajce
w komrkach rne produkty przemiany materii, a natlenione puca i cay
system oddechowy nie poddadz si atwo przezibieniom. O czym wiadczy
irytacja? Udowodniono, e osoby, ktre potrafi si opanowa i o byle
gup- stwo nie irytuj si, yj duej. Natomiast osobnicy, ktrzy yj w
cigym napiciu psychicznym, wpadajc czasem we wcieko, bardzo czsto
naraaj si na zawa serca. Copyright by Wydawnictwo Zote Myli &
Jacek Roik
17. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 18 Jacek Roik Kade zdenerwowanie i sytuacja stresowa
pozostawiaj po sobie ja- ki lad w organizmie. Przy silnym
podnieceniu, zdenerwowaniu i irytacji nastpuj gwatowne zaburzenia w
kreniu. Czsto serce ma przyspieszony rytm z powodu zwania si naczy
krwiono- nych. Zdarza si, e przy gwatownych irytacjach nastpuje
pkni- cie naczy krwiononych. Pkaj one w miejscach niebezpiecznych
dla ycia, wanie tam, gdzie s najdrobniejsze i najmniejsze, czyli w
mzgu. Dlatego ciga irytacja i podenerwowanie prowadz do wy- leww
lub w najlepszym razie do zaburze krenia. Irytacje i cige
zdenerwowania bardzo niekorzystnie wpywaj na serce, gdy jego misie
pracuje zmiennie i serce bije nieregularnie. Misie podlega
osabieniu, co czasem prowadzi do zawau serca. Im czciej i duej
utrzymuje si stan napicia nerwowego, tym wiksze stanowi obcienie
dla serca i niebezpieczestwo dla osoby, ktra nie potrafi panowa nad
swoimi nerwami. Przy irytacjach, zdenerwowaniach i napiciach
doznaje szkody take przewd pokarmowy. Std te problemy z wrzodami
odka oraz dwunastnicy. Ludzie zbyt nerwowi bardzo czsto odczuwaj
ble o- dka, a czasami dolegliwoci spowodowane zaciskaniem si lub
skrcaniem jelita cienkiego. Brak umiejtnoci kontrolowania emocji,
relaksowania si, zachowa- nia spokoju w sytuacjach, ktre z
perspektywy naszego ycia, zdro- wia czy szczcia nie s istotne, jest
sygnaem zakcenia harmonii organizmu, a zatem sygnaem niedostatku
zdrowia. Przyczyn tego stanu rzeczy moe by wiele, ale jake czsto
odnajdujemy je w nie- prawidowym odywianiu si. Nadmierna draliwo i
nerwowo moe by spowodowana niedostatkiem poszczeglnych skadnikw
pokarmowych (np. magnezu, litu czy witamin z grupy B), a take ich
Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
18. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 19 Jacek Roik nadmiarem (np. fluoru, ktry przechwytuje magnez
z surowicy krwi, czy witaminy A, przy nierozsdnym zaywaniu
zawierajcych j syn- tetycznych specyfikw aptecznych). Zajmiemy si
tymi zagadnieniami w kolejnych rozdziaach tej ksiki. Copyright by
Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
19. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 20 Jacek Roik POKARM MOE BY LEKARSTWEM Wedug opinii wiatowej
Organizacji Zdrowia edukacja w zakresie ywienia jest jednym z
wanych punktw programu zmierzajcego do poprawy ycia ludzkoci.
Niedostateczna wiedza o ywieniu doty- czy nie tylko grup ludnoci o
niszej kulturze i zamonoci. Mona ywi si drogo i le, jak rwnie tanio
i zdrowo. Akcja propagowania zasad racjonalnego odywiania nie speni
zadania, jeeli na naszych stoach zabraknie produktw zaliczanych do
zdrowej ywnoci. Warto wic, abymy wszyscy wiedzieli, w jaki sposb
moemy sobie pomc, jakie skadniki s niezbdne dla naszego organizmu,
a czego winnimy si wystrzega. Mieszkacy krajw uprzemysowionych ywi
si nadmiernie ze wszystkimi ujemnymi tego konsekwencjami. Kraje
zapnione eko- nomicznie maj zgoa odmienne kopoty. Narasta zjawisko
godu i niedoywienia. Na szeciu mieszkacw Ziemi przypada jeden czo-
wiek niedoywiony. Co roku ok. 100 tysicy dzieci traci wzrok wsku-
tek niedoboru witaminy A. W 15 krajach Ameryki Poudniowej nie-
doywienie jest przyczyn a 57% zgonw dzieci. Niedoywienie w
pierwszym okresie ycia dziecka wyciska swe pitno na dorosym
czowieku w formie ju nieodwracalnego niedorozwoju fizycznego i
umysowego. W Ameryce Pnocnej ywieniowcy i lekarze ju dawno zaczli
bi na alarm i ostrzega przed niewaciwym sposobem odywiania. Na 10
zgonw w Stanach Zjednoczonych 6 byo zwizanych z tym czyn- nikiem.
Nadmierne, a tym samym wadliwe ywienie, powoduje Copyright by
Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
20. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 21 Jacek Roik wiksz liczb zgonw ni jakakolwiek inna przyczyna
z wyjtkiem naturalnej, tj. staroci. Na pocztku 1977 r. zosta
opracowany przez Komitet ywienia i Po- trzeb Czowieka Senatu Stanw
Zjednoczonych Ameryki pod prze- wodnictwem senatora George'a Mc
Governa synny raport pt. Cele ywnociowe Stanw Zjednoczonych. Jego
zadaniem byo zwrce- nie uwagi spoeczestwa amerykaskiego na to, e
sposb odywia- nia si doszed ju do momentu krytycznego. Raport
informowa, e w USA spoywa si nadmierne iloci misa zawierajcego
szkodliwe tuszcze, tuszczw, cukru i jaj, a zbyt mao owocw, warzyw,
prze- tworw zboowych, drobiu i ryb. W raporcie zwrcono uwag, e
problem waciwego ywienia spoeczestwa to nie tylko sprawa suby
zdrowia, ale caej gospodarki ywnociowej, ktra wymaga znacznych
reform i bada naukowych, zwaszcza w dziedzinie pro- dukcji,
przetwrstwa i uytkowania ywnoci. Raport postuluje m.in. zwikszenie
spoycia wglowodanw przy jednoczesnym zmniejsze- niu konsumpcji
cukru o ok. 40%. Wskazuje te na potrzeb takiego zredukowania
spoycia tuszczu, aby zamiast 40% energii dostarcza on tylko 30%
oraz obnienia uywania soli kuchennej a o 85%, tj. do 3 g dziennie.
To byo przed ponad dwudziestu laty. W tym czasie nauki ywienio- we
uczyniy olbrzymi postp. Przybyo wiele dowodw na to, e zna- jc
zasady racjonalnego odywiania i waciwie zestawiajc odpo- wiednie
produkty spoywcze, mona zahamowa rozwj miadycy. Amerykaska Fundacja
Zdrowia opublikowaa dane skaniajce do przypuszczenia, e co najmniej
50% nowotworw u kobiet i ok. 35% u mczyzn ma zwizek z ywieniem.
Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
21. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 22 Jacek Roik Pod koniec lat szedziesitych zgromadzono dowody
na to, e cho- roby, ktrych powstawania nie wizano dotychczas z
nieprawido- wym ywieniem, s rwnie tego samego pochodzenia. Dotyczy
to w szczeglnoci chorb ukadu krenia powstajcych na tle mia- dycy. W
krajach ekonomicznie rozwinitych choroby tego ukadu s przyczyn ok.
50% wszystkich zgonw. W wyniku licznych prac epi- demiologicznych,
dowiadczalnych i klinicznych zdano sobie spraw, e ywienie moe
wywiera wpyw na czynniki ryzyka i prowadzi do takich schorze, jak:
choroba niedokrwienna serca, nadcinienie tt- nicze, cukrzyca, a
take kamica ciowa i rak jelita grubego. Ich cz- ste wystpowanie,
okrelane mianem epidemii, dowody potwierdza- jce przyczynowy zwizek
z ywieniem, jakkolwiek niekompletne, s dla wielu organw rzdowych w
rnych krajach wystarczajco prze- konujce do podejmowania wysikw na
rzecz zmiany modelu ywie- nia spoeczestw. Medycyna profilaktyczna,
ktra jest najwaniejszym zadaniem leka- rzy, nabraa dzi szczeglnego
znaczenia. Opanowanie epidemii cho- rb cywilizacyjnych w oparciu o
medycyn kliniczn jest prawie nie- moliwe, bowiem wymaga
astronomicznych nakadw finansowych. Zapobieganie jest znacznie
tasze, a ponadto daje dodatnie efekty dugofalowe. W wielu krajach
opracowano narodowe programy y- wienia, ktrych celem jest
utrzymanie dobrego stanu zdrowia popu- lacji oraz zapobieganie
chorobom cywilizacyjnym rozwijajcym si na tle wad w ywieniu.
Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
22. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 23 Jacek Roik 10 zasad ywienia profilaktycznego Warto si
zapozna z 10 zasadami ywienia profilaktycznego opraco- wanymi w
Instytucie ywnoci i ywienia w Warszawie. Oto one: Bezpieczestwo dla
zdrowia tkwi w rozmaitoci spoywanych pro- duktw. Nie ma produktu
spoywczego, ktry by zawiera wszystkie niezbdne skadniki pokarmowe w
duych ilociach, dlatego mao urozmaicone poywienie moe powodowa
niedobory niektrych skadnikw. Utrzymanie nalenej wagi ciaa chroni
przed chorobami przemiany materii. U otyych czciej wystpuj:
miadyca, cukrzyca, dna, nadcinienie ttnicze, kamica ciowa i inne
choroby. Ciemne pieczywo jest bogatsze w witaminy, skadniki
mineralne i bonnik ni chleb biay. Codzienne spoywanie pieczywa
razowego reguluje prac przewodu pokarmowego, zapobiega zaparciom i
ua- twia utrzymanie nalenej wagi ciaa. Dwie szklanki chudego mleka
dziennie zapewniaj wystarczajc ilo wapnia. Mleko jest rwnie dobrym
rdem wysokowartocio- wego biaka i witaminy B2. Tuszcz mleczny,
znajdujcy si rwnie w tustych serach, sprzyja rozwojowi miadycy
ttnic. Ryba jest zdrowszym rdem biaka ni miso. Spoywanie ryby co
najmniej dwa razy w tygodniu naley do zasad profilaktyki choroby
wiecowej. Nasiona rolin strczkowych (groch, fasola, soja), bdce
rwnie dobrym rdem biaka, maj take znaczenie w profilaktyce miadycy.
Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
23. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 24 Jacek Roik Dua ilo warzyw i owocw zapewnia organizmowi
wystarczajc ilo witamin i beta-karotenu, skadnikw mineralnych i
bonnika. Witaminy zawarte w warzywach i owocach maj waciwoci prze-
ciwmiadycowe i przeciwnowotworowe. Potas obnia cinienie krwi.
Bonnik warzyw i owocw reguluje prac przewodu pokarmo- wego,
zapobiega zaparciom i obnia poziom cholesterolu w surowicy krwi.
Ograniczanie spoycia tuszczw zwierzcych i produktw obfitych w
cholesterol jest nieodzownym warunkiem profilaktyki zawau ser- ca.
Tuszcze zwierzce podnosz stenie cholesterolu w surowicy krwi i
zwikszaj jej krzepliwo. Produkty obfitujce w cholesterol (przede
wszystkim podroby i jaja) rwnie zwikszaj poziom chole- sterolu.
Unikanie sodyczy chroni zby przed prchnic, i uatwia utrzyma- nie
nalenej wagi ciaa. Cukier nie dostarcza adnych niezbdnych skadnikw
odywczych, a jako bogate rdo energii wypiera z y- wienia produkty
zawierajce te skadniki. Mniej soli to mniejsze zagroenie
nadcinieniem. Sl podnosi ci- nienie krwi u wielu ludzi. Ogranicza
spoycie soli powinny w szcze- glnoci osoby z rodzin, w ktrych
wystpuje nadcinienie. Niepicie alkoholu jest rozsdniejsze od umiaru
w spoyciu. Nad- uywanie rujnuje zdrowie. W zdrowym ywieniu nie ma
miejsca na alkohol. Jest on bogatym rdem energii i nie zawiera
adnych skadnikw pokarmowych. Wywiera natomiast dziaanie toksyczne.
Jest szczeglnie szkodliwy przy zwyczajnym spoywaniu wicej ni 2
drinkw dziennie. Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek
Roik
24. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 25 Jacek Roik Nikt rozsdny nie bdzie kwestionowa tych
prostych, jasno sformu- owanych, przekonujcych zasad. Warto jednak
zapozna si z inny- mi oryginalnymi teoriami ywieniowymi, ktre
wyrosy na gruncie odlegych i mao nam znanych kultur, zwaszcza, e na
wiecie zdo- bywaj one coraz wiksz popularno. Witaminy przeduaj ycie
Witaminy s tymi skadnikami w codziennej diecie, ktre przedua- j
ycie i pozwalaj zachowa zdrowie. S to niezbdne dla ustroju zwizki
organiczne, wystpujce w bardzo maych steniach w natu- ralnych
produktach ywnociowych, konieczne do prawidowego przebiegu czynnoci
yciowych komrek i tkanek. Nazw witamina wprowadzi do nauki
biochemik amerykaski polskiego pochodzenia Kazimierz Funk. Sowo
witamina pochodzi z jzyka aciskiego i oznacza ,,vita - ycie i
,,amina - rodzaj zwizku chemicznego. WITAMINA E Omawianie znaczenia
witamin dla naszego organizmu rozpoczn od witaminy E, o ktrej coraz
bardziej gono. Syszy si o jej cudow- nych waciwociach. Ma przedua
modo, agodzi objawy okresu przejciowego u kobiet, chroni serce
przed zawaami. Jak jest naprawd? Nazw witamina E okrela si grup
omiu zwizkw, zwanych toko- ferolami, o zblionej budowie chemicznej
i podobnym dziaaniu bio- Copyright by Wydawnictwo Zote Myli &
Jacek Roik
25. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 26 Jacek Roik logicznym, lecz o rnej aktywnoci. Rozpuszczaj si
one w tusz- czach, nie rozpuszczaj si w wodzie. Pierwsze objawy
niedoboru witaminy E stwierdzono przypadkowo podczas bada na
szczurach laboratoryjnych. Karmiono je specjaln diet mleczn.
Stwierdzono podczas tego eksperymentu zaburzenia w rozmnaaniu si
gryzoni. Eksperymentowano dalej: jednej grupie podawano diet
niepeno- wartociow, drugiej z dodatkiem wieych lici saaty. W grupie
sa- mic nie otrzymujcych lici saaty dochodzio do resorpcji podw lub
martwych urodze. Natomiast u zwierzt, ktrym dodawano do pokarmw
wieych lici saaty nie stwierdzono adnych zaburze. Barnet Sure nada
temu czynnikowi zapobiegajcemu bezpodnoci nazw witamina E.
Niedobory witaminy E wywouj nie tylko bez- podno u samic szczurw,
ale take u samcw. U czowieka dorosego niezwykle trudno jest wywoa
objawy niedo- boru tej witaminy. Natomiast atwo jest zaobserwowa
niedobory wi- taminy E u noworodkw wczeniakw, ktre karmiono
sztucznymi metodami. Wystpoway u takich dzieci nastpujce objawy:
zwik- szona wraliwo, zaburzenia oddychania, zaburzenia snu, obrzk
twarzy, wiksza wraliwo czerwonych ciaek krwi na dziaanie czynnikw
chemicznych, przez co dochodzi do rozpadu erytrocytw. Podanie
leczniczych dawek witaminy E szybko powodowao ustpo- wanie tych
zmian. Czowiek dorosy dysponuje duymi zapasami witaminy E, bardzo
powoli j traci podczas wywoywanych sztucznie dla celw nauko- wych
jej niedoborw. Witamina E jest mao wraliwa na gotowanie; nawet po 1
- 2 godzinach obrbki termicznej dochodzi do niewielkich Copyright
by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
26. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 27 Jacek Roik strat, ale przechowywanie produktw zawierajcych
witamin E na socu powoduje bardzo szybkie jej niszczenie. Dlatego
oleje rolinne naley przechowywa w butelkach z ciemnego szka lub w
odpowied- nich opakowaniach plastikowych. Z tego te wzgldu kapsuki
wita- miny E pakuje si w czerwon otoczk i przechowuje w opakowaniu
z ciemnego szka. Natomiast zamroenie produktu ywnociowego lub jego
puszkowanie nie zapobiega stratom witaminy E. wiey gro- szek
zielony zawiera w 100g produktu 0,11mg witaminy E, mroony - 0,05, a
puszkowany zaledwie 0,02mg. Osoby leczce si preparatami elaza
powinny pamita, e nie nale- y rwnoczenie przyjmowa witaminy E.
elazo unieczynnia wita- min E. Jeeli zachodzi taka potrzeba, to
trzeba przestrzega 8-12 godzin przerwy po podaniu preparatw elaza.
W warunkach natu- ralnych witamina E wystpuje gwnie w wiecie
rolinnym. Najlep- szym jej dostawc s oleje z kiekw rnych nasion, a
przede wszystkim pszenicy, jadalne oleje rolinne, a zwaszcza
soneczniko- wy i oliwa z oliwek. Naturalnym rdem witaminy E s take
ziarna zb i zielone warzywa liciaste, jak np. saata oraz groszek
zielony lub dojrzay, kukurydza, pietruszka. W produktach zboowych w
zbyt oczyszczonych ziarnach jak przy produkcji biaych mk zawarto
witaminy E jest niewielka. Dlatego wci przypominam o koniecznoci
spoywania ciemnego pieczywa i otrb pszennych. Do- skonaym rdem
witaminy E s zarodki pszenne. Z produktw pochodzenia zwierzcego,
najwiksze iloci tej witami- ny zawieraj jaja, mleko i maso. Jednak
nie s to tak dobre rda, jak produkty rolinne. Oto zawarto witaminy
E w niektrych produktach: Copyright by Wydawnictwo Zote Myli &
Jacek Roik
27. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 28 Jacek Roik Produkt Zawarto witaminy E w 100 g olej
sonecznikowy 50 mg olej sojowy 10-15 mg kieki pszenicy 27 mg
zarodki pszenne 25 mg kukurydza 10 mg warzywa i owoce 0,5-1,5 mg
saata 8 mg groch dojrzay 8 mg groszek zielony 6 mg pietruszka 5,5
mg sery 0,3-0,6 mg maso 0,6-2,1 mg smalec 1,2 mg wtroba 2,0 mg
drode 0 Najwiksze zapasy witaminy E organizm gromadzi w wtrobie,
tkan- ce tuszczowej, jdrach i oysku. Istnieje wspzaleno midzy
zawartoci witaminy E w poywie- niu i stopniem wykorzystania przez
ustrj karotenu (zwizek, z kt- rego w organizmie powstaje witamina
A). S doniesienia o stosowa- niu duych dawek witaminy E z dobrymi
rezultatami w takich scho- rzeniach, jak: choroba niedokrwienia
serca, ostre zapalenie zakrze- powe y, ylakowate owrzodzenie
podudzi, cikie oparzenia, zapa- lenie nerek, zarostowe zapalenie
ttnic, nocne kurcze mini pod- udzi, grzybice skry. Wykazano rwnie
due podobiestwo w dzia- aniu witaminy E i pierwiastka ladowego -
selenu. Witaminy E i C maj zapobiega procesowi starzenia si
czowieka. Podkrela si dziaanie ochronne witaminy E w powstawaniu
nowotworw. Ryzy- Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek
Roik
28. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 29 Jacek Roik ku wystpienia raka odka sprzyja niedostateczne
spoycie wita- min C, E oraz A. WITAMINA A Nastpna jest witamina A,
zaliczana do grupy witamin rozpusz- czalnych w tuszczach. Stanowi
ona jeden z ponad tysica zwizkw okrelanych wspln nazw retinoidw, z
ktrych wikszo jest otrzymywana syntetycznie. W pokarmach witamina A
wystpuje jako retinol, zawarty gwnie w male, misie, mleku i jajach
oraz jako beta-karoten, znajdujcy si w tych owocach i zielonych wa-
rzywach. Stopie wykorzystania karotenu jest znacznie mniejszy ni
retinolu. W roku 1967 Nagrod Nobla otrzyma amerykaski biochemik i
fi- zjolog prof. George Wald za wyjanienie roli witaminy A w
procesach widzenia. Jest ona istotnym skadnikiem barwnika
wzrokowego (czerwieni wzrokowej w prcikach i czopkach siatkwki).
Jej niedo- br prowadzi u czowieka do wystpienia tzw. kurzej lepoty,
ktra jest zaburzeniem widzenia prcikowego. Przyczyn niedoboru wita-
miny moe by nie tylko niewystarczajce jej spoywanie, lecz take
upoledzenie wchaniania w jelicie oraz niedostateczna przemiana
prowitaminy A, ktra zdarza si w chorobach wtroby. Z bada na-
ukowych wynika, e do utrzymania prawidowego poziomu witaminy A we
krwi niezbdny jest cynk. Jest on potrzebny do procesw uwal- niania
witaminy A z wtroby. U chorych cierpicych z powodu mar- skoci
wtroby stenie cynku we krwi jest zmniejszone, ich stan (wraz z
upoledzonym widzeniem w ciemnoci) nie poprawia si po leczeniu
witamin A. Fakty te potwierdzaj przypuszczenie, e nie- Copyright by
Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
29. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 30 Jacek Roik dobr cynku moe niepomylnie oddziaywa na
metabolizm wita- miny A. W Polsce rzadko spotyka si objawy
niedoboru tej witaminy. Nato- miast w krajach poudniowej Azji
notuje si rocznie 500000 nowych przypadkw owrzodze rogwki i 20000
przypadkw utraty wzroku. Przyczyn tych chorb jest niedobr lub brak
witaminy A, ktry to- warzyszy oglnemu niedoywieniu, zakaeniom
pasoytniczym i chorobom biegunkowym. W procesach wchaniania
witaminy A z przewodu pokarmowego uczestnicz kwasy ciowe oraz
witamina E (tokoferol). Oprcz wczeniej wymienionej, funkcje
witaminy A w organizmie s rozliczne. Jest potrzebna do prawidowego
funkcjonowania ucha we- wntrznego, bierze udzia w procesach
odpornociowych (immuno- logicznych), ma wpyw na rnicowanie si
tkanki nabonkowej. Nie- dobr witaminy A moe wywoa nadmierne
rogowacenie i sucho skry, wysychanie bon luzowych ze zmniejszeniem
odpornoci gr- nych drg oddechowych oraz przewodu pokarmowego na
czynniki zakane, upoledzenie wytwarzania zbw, opnienie wzrostu i
za- burzenia reprodukcji. Nadmiar witaminy A prowadzi do hiperwita-
minozy, ktrej objawami s midzy innymi brak apetytu, atwe m- czenie
si, nadmierna draliwo, ble staww, zmiany skrne (nad- mierna
pigmentacja, wid), wypadanie wosw oraz ble gowy. W wyniku
przedawkowania witaminy A moe nawet doj do uszko- dzenia wtroby.
Nie naley wic naduywa kapsuek z witamin A. Dobowe zapotrzebowanie
na witamin A wynosi 5000 jednostek midzynarodowych lub 1000
rwnowanikw retinolu. Dlatego mog by wycznie ordynowane przez
lekarza po zbadaniu chorego i nie mog by naduywane! Wikszo
organizmw wyszych, Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek
Roik
30. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 31 Jacek Roik a wic i czowiek, nie jest w stanie syntetyzowa
witaminy A. Musi by ona dostarczana w poywieniu jako gotowy produkt
lub w posta- ci bezporedniego prekursora, czyli karotenu.
Magazynowanie witaminy A odbywa si w wtrobie, dlatego musimy
oszczdza ten narzd. Gdy wejdziemy z jasnego pomieszczenia do
ciemnego i dugo trwa przyzwyczajenie wzroku do widzenia w ciem-
noci ponad 7-8 sekund to znaczy, e mamy niedobory witaminy A. Jeeli
ten czas przedua si do kilkunastu sekund, to jest to ostrzegawczy
sygna, aby jak najszybciej uda si po pomoc do leka- rza. Zleci nam
wtedy na pewno piguki i odpowiedni diet, aby jak najszybciej
organizm uzyska rwnowag. Ale nie tylko od lekarzy naley oczekiwa
pomocy. Nasze zdrowie jest rwnie w rkach rol- nikw. Produkty
pochodzenia zwierzcego, zwaszcza penotuste mleko i maso, s
najbogatszymi rdami witaminy A i jej prowita- min. Zaley to jednak
od sposobu ywienia zwierzt i przechowywa- nia gotowych produktw.
Aby nie dopuci do niedoborw lub braku witaminy A powinnimy wiedzie,
w jakich produktach ona si znajduje: Produkt Zawarto witaminy A w
l00 g tran 60000 j.m. wtroba woowa 15000 j.m. wtroba wieprzowa 5000
j.m. wtroba cielca 4000 j.m. maso 2000 j.m. kiszka pasztetowa 2000
j.m. ser fermentowany tusty i nerki 1000 j.m. ser biay penotusty
800 j.m. mietana 700 j.m. twarg 130 j.m. Copyright by Wydawnictwo
Zote Myli & Jacek Roik
31. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 32 Jacek Roik led 110 j.m. mleko 90 j.m. Karoten, czyli
prowitamina A, znajduje si w nastpujcych ilociach w 100 g produktu
w przeliczeniu na jednostki midzynarodowe: Zawarto prowitaminy A
Produkt w 100 g marchew 15000 j.m. natka pietruszki, szczaw,
jarzbina 13000 j.m. szpinak 10000 j.m. kapusta woska 5 600 j.m.
rzeucha 4250 j.m. saata 3200 j.m. liwki suszone 2000 j.m. dynia
1600 j.m. pomidory 850 j.m. groch i grzyby kurki 800 j.m.
brzoskwinie 750 j.m. morele 700 j.m. kapusta biaa 630 j.m. fasola
szparagowa, zielona 450 j.m. liwki wiee 370 j.m. jeyny 300 j.m.
groszek zielony 200 j.m. WITAMINA C Najbardziej popularna jest
witamina C. Kwas askorbinowy, bo tak nazw chemiczn ona nosi, naley
do grupy witamin bardzo atwo rozpuszczalnych w wodzie i jednoczenie
atwo rozkadajcych si. Copyright by Wydawnictwo Zote Myli &
Jacek Roik
32. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 33 Jacek Roik Gwnym rdem pokarmowym witaminy C s wiee warzywa
i owoce. Po spoyciu produktw zawierajcych witamin C jest ona atwo
wchaniana w caym jelicie cienkim do krwi, a stamtd do tka- nek.
Okres poowicznego rozkadu oglnoustrojowej puli kwasu askorbinowego
wynosi 16 tygodni. To dobrze tumaczy fakt pojawie- nia si
szkorbutu, czyli gnilca dopiero po 3-4 miesicach niespoy- wania
witaminy C. Czasy to zamierzche, gdy brakowao witaminy C w
poywieniu. Dotyczyo to zwaszcza marynarzy oraz mieszkacw oblonych
miast. Dzisiaj schorzenie to jest rzadko spotykane. Spo- radycznie
zdarza si wrd osb spoywajcych jedynie pokarmy go- towane, bez
jarzyn i owocw. U dzieci awitaminoza C wystpuje naj- czciej w
niemowlctwie pomidzy 6 a 12 miesicem ycia, jeli s karmione jedynie
mlekiem gotowanym. Mleko nie zawiera witaminy C, a procesy
termiczne niszcz jej resztki. Jakie s objawy szkorbutu? Najczstsze
to: krwawienie z bon luzo- wych, do jam staww i mini, z obrzkiem,
zmianami zapalno-mar- twiczymi dzise, wypadaniem zbw,
niedokrwistoci, zmniejsze- niem masy ciaa i osabieniem oglnej
odpornoci ustroju. Pocztko- we objawy niedoboru witaminy C s czsto
niecharakterystyczne: utrata aknienia, atwe mczenie si, ble
stawowo-miniowe oraz krwawienie z dzise. Z dotychczasowych bada
wynika, e stosowanie duych dawek wita- miny C nie wywouje jej
przedawkowania; nadmiar witaminy jest wydalany z organizmu. Rola
witaminy C jest wieloraka i przejawia si w udziale tego zwizku w
rnych przemianach ustrojowych. Prawidowy proces tworzenia tkanek:
cznej, chrzstnej i kostnej nie moe si odbywa bez udzia- u witaminy
C. Tworzy ona ukad oksydacyjno-redukcyjny, odgrywa- Copyright by
Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
33. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 34 Jacek Roik jcy istotn rol w oddychaniu tkankowym oraz
warunkuje prawi- dowy przebieg wielu procesw metabolicznych
(synteza hormonw kory nadnercza, insuliny, hemoglobiny). Zapewnia
prawidowe goje- nie si ran. Uatwia redukcj elaza trjwartociowego do
dwuwarto- ciowego w przewodzie pokarmowym, zwikszajc przyswajanie
tego pierwiastka z produktw ywnociowych, co ma rwnie znaczenie przy
leczeniu niedokrwistoci z niedoboru elaza. Bierze rwnie udzia w
procesach krwiotwrczych. Jest aktywatorem rnych uka- dw
enzymatycznych, ma dziaanie zwikszajce odporno ustroju, np. przy
przezibieniach. Tak twierdzi amerykaski uczony, dwu- krotny laureat
nagrody Nobla, prof. Linus Cari Pauling. Zaleca on w profilaktyce
przezibie lub ich zahamowaniu dawki dzienne wita- miny C od 1000 do
5000mg. Podawanie tak duych dawek witaminy C u wielu lekarzy budzi
pewne zastrzeenia. Warto nadmieni, e u osb szczeglnie podatnych moe
doj do powstawania kamieni moczowych na skutek duszego przyjmowania
bardzo duych dawek witaminy C. Zdaniem innych uczonych nadmiar
witaminy C jest wy- dalany przez nerki z moczem, co stawia pod
znakiem zapytania celo- wo stosowania duych jej dawek. Przeniemy si
teraz na chwil do kuchni, od ktrej zaley, ile witami- ny C znajdzie
si na talerzu. Noe, skrobaczki lub tarki musz by ze stali
nierdzewnej, gdy rdzewne eliwo jest katalizatorem procesu
utleniania witaminy C, czyli przyspiesza jej rozkad. Dalszym
stratom witaminy C mona zapobiec nie dopuszczajc do widnicia
produk- tw, obierajc je w ostatniej chwili, tu przed przyrzdzaniem,
nie przetrzymujc obranych w wodzie, wkadajc do wrzcej wody warzy-
wa i owoce przeznaczone do gotowania, wykorzystujc pyn pozostay po
ugotowaniu tych pierwszych do przyrzdzania zup lub sosw. Copyright
by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
34. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 35 Jacek Roik Zatrzymam si jeszcze przy ziemniakach, ktre w
naszej diecie od- grywaj znaczn rol jako rdo witaminy C. Nie
dlatego, e jej za- wieraj duo - w 100 g produktu zaledwie 12 mg
witaminy C ale dlatego, e s spoywane codziennie w duych ilociach.
Musimy jednak pamita, e po 3 miesicach przechowywania ziemniaki maj
o 50% mniej witaminy C, a po 6 miesicach a o 75% mniej. Dlatego,
aby jeszcze zachowa jej resztki, musimy naleycie obcho- dzi si z
ziemniakami. Tu pod skrk znajduj si najcenniejsze skadniki, m.in.
witamina C. Ziemniaki stare naley obiera cienko, a mode skroba.
Przy rcznym oczyszczaniu ziemniakw otrzymuje si rednio 35-50%
obierzyn, w zalenoci od ich jakoci i pory roku. Straty witaminy C
przy obieraniu wynosz rednio 22%. A moe na- uczymy si gotowa
ziemniaki w mundurkach? Mgby kto zapyta, ile witaminy C znajduje si
w mroonkach. Proces zamraania nie ma zasadniczego wpywu na zawarto
wita- min. Stwierdzono natomiast rozkad witaminy C podczas
przechowy- wania zamroonych owocw i warzyw. Wielko strat jest
wprost proporcjonalna do czasu i temperatury przechowywania artykuw
zamroonych. Mimo pewnych strat witaminy C, zawarto jej w za-
mroonych owocach i warzywach jest przecitnie wiksza ni w pro-
duktach utrwalonych w inny sposb. Na przykad suszenie niszczy j w
70-80% pocztkowej zawartoci, wyjaawianie w 35-55%, a za- mraanie -
20-30%. Owoce i warzywa zamroone bezporednio po zbiorze zawieraj
wicej witaminy C ni te same produkty w tzw. sta- nie wieym, po
dostarczeniu ich do sklepw lub stowek po upy- wie kilku godzin od
zbioru. Zim mroone owoce i warzywa s wa- nym rdem witaminy C.
Ideaem jest i bdzie spoywanie surwek. Koniecznie naley pamita o
kiszonej kapucie, ktra moe by pra- wie codziennym dodatkiem do
drugich da. Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek
Roik
35. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 36 Jacek Roik Dzienne zapotrzebowanie na witamin C wynosi: Ilo
witaminy C dzieci 35-75 mg modzie w wieku 16-20 lat dziewczta 80 mg
modzie w wieku 16-20 lat chopcy 100 mg kobiety ciarne 70-90 mg
kobiety karmice 100 mg mczyni - zajcia siedzce 75 mg umiarkowana
praca 75 mg cika praca 75 mg bardzo cika praca 100 mg osoby powyej
65 lat 75 mg W powszechnym mniemaniu duo witaminy C ma si znajdowa
w owocach cytrusowych. Czy tak jest naprawd? W owocach wie- ych w
100g znajduje si jej: w cytrynie 31mg, grapefruicie 26 mg, w
pomaraczy 35mg. Oto dla porwnania ilo witaminy C w 100 g
nastpujcych produk- tw: Produkt Zawarto witaminy C w 100 g
pietruszka licie 178 mg koperek zielony 75 mg brukselka 71 mg
szczypiorek 60 mg szpinak 64 mg porzeczki czarne 177 mg truskawki
63 mg poziomki 60 mg jabka 7 mg kapusta kiszona 16 mg ogrki
kwaszone 4 mg Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek
Roik
36. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 37 Jacek Roik Najwikszym skarbem naturalnej witaminy C w
przyrodzie jest owoc ry. Temu symbolowi modoci od wiekw
przypisywano znakomite waciwoci lecznicze. Wyhodowane przez
polskiego badacza, Jana Milewskiego, gatunki wysokowitaminowe
zawieraj a 15 razy tyle witaminy C co czarne porzeczki lub na
pietruszki, a 100 razy wicej ni misz pomaracz, cytryn lub
grapefruitw. Tylko 1/4 szklanki soku (wycigu) ze wieych owocw ry
polskiej wypitego przez dzieci, a 1/2 szklanki konsumowane przez
osob doros uzupenia cakowicie nasz codzienn diet w naturaln witamin
C. Zapotrzebowanie na witaminy Zapotrzebowanie na witaminy przez
organizm czowieka nie jest wartoci sta, lecz zaley od wieku,
aktywnoci fizycznej, stanw fi- zjologicznych (cia, laktacja),
rodzaju diety, nasilenia przemiany materii, stopnia wchaniania w
przewodzie pokarmowym, zu- ytkowania oraz wydalania witamin.
Niedobr witamin powstaje najczciej w wyniku stosowania niewaciwej
diety, zaburzonego ich wchaniania z przewodu pokarmowego (wymioty,
biegunki) lub zwikszonego zapotrzebowania (cia, laktacja, okres
wzrostu, nad- czynno tarczycy). Pierwsze objawy niedoboru witamin s
bardzo trudne do wykrycia i maj charakter niespecyficzny. W
praktyce bar- dzo rzadko wystpuj tylko stany chorobowe uwarunkowane
niedo- borem jednej witaminy. Obowizuje regua podawania preparatw
wielowitaminowych w leczeniu niedoborw. Poda tylko jednej wita-
miny moe by przyczyn pogorszenia si stanu chorobowego. Le- czenie
awitaminozy (choroby wywoanej brakiem witamin) polega na stosowaniu
penowartociowej diety zaspokajajcej biece zapotrze- bowanie na
poszczeglne skadniki pokarmowe, uzupenione braku- Copyright by
Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
37. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 38 Jacek Roik jcymi witaminami. Dawka tych ostatnich powinna
by 5-10-krotnie wiksza od dziennego zapotrzebowania. Musimy jednak
pamita, e poda duych iloci witamin rozpuszczalnych w tuszczach (A,
D i K) moe wywoa toksyczne objawy przedawkowania, poniewa nie s
wydalane przez nerki. Natomiast mniejsze niebezpieczestwo
przedawkowania i zatrucia istnieje przy podawaniu wysokich dawek
witamin rozpuszczalnych w wodzie (C, B1, B2, B12, B6, PP, H, kwas
foliowy). S one z atwoci wydalane przez nerki. Najlepszym spo-
sobem zapobiegania awitaminozom jest stosowanie bardzo urozma-
iconej diety, do czego zachcam od dawna. Oprcz tego, gdy zajdzie
potrzeba, lekarz musi pomc przy zwalczaniu chorb upoledzaj- cych
wchanianie witamin lub wywoujcych zwikszone zapotrzebo- wanie.
Odpowiednie gotowanie to wicej witamin Wiele witamin ulega
rozkadowi w wyniku nieodpowiedniego przy- gotowywania posikw. Na
przykad pewne witaminy, rozpuszczalne w wodzie, ulegaj rozkadowi
podczas gotowania. Dugie gotowanie misa powoduje take utrat
witamin. Szczeglnie wraliwa i nie- trwaa na gotowanie jest witamina
C. Dostarczenie wystarczajcej iloci witaminy C jest cile uzalenione
od spoycia kadego dnia pewnej iloci wieych owocw i warzyw.
Uszlachetnianiu (oczysz- czaniu) ziarna towarzyszy utrata witamin
grupy B. Obecnie wzboga- ca si produkty ywnociowe w witaminy B1 i
B2 oraz niacyn, czyli czynnik przeciwko pelagrze (PP). Inne pokarmy
s rwnie wzboga- cane przez dodatki witamin, np. witaminy D do mleka
oraz witaminy A do margaryny. Naley pamita, e witaminy
rozpuszczalne w tuszczach nie ulegaj zniszczeniu przy mechanicznej
i termicznej Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek
Roik
38. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 39 Jacek Roik obrbce produktw ywnociowych oraz, e s
magazynowane w ustroju. Natomiast ulegaj zniszczeniu w czasie
jeczenia rozpusz- czalnikw tuszczowych. Wchanianie ich w jelicie
cienkim upoledza jednoczesne podawanie olejw mineralnych. Odwrotnie
zachowuj si witaminy rozpuszczalne w wodzie - atwo ulegaj
zniszczeniu w czasie obrbki mechanicznej i cieplnej i na og nie s
magazyno- wane w ustroju. Myl, e panie domu nie obra si, e przypomn
sposoby zapobie- gajce utracie witamin przy obrbce cieplnej warzyw
i owocw. Ziemniaki w naszych warunkach klimatycznych s codziennym
skadnikiem poywienia i wanym rdem witaminy C. Aby wszyst- kie
wartoci w jak najwikszym stopniu zachowa, naley: obiera je cienko i
to na krtko przed gotowaniem, nie przechowywa w wo- dzie, wkada do
wrzcej wody, gotowa w maej jej iloci, jednorazo- wo gotowa tyle,
ile trzeba zuy, nie przetrzymywa ugotowanych zbyt dugo,
wykorzystywa wywar po ugotowaniu. Marchew - najcenniejszym jej
skadnikiem jest karoten, bdcy prowitamin A. Ma szerokie
zastosowanie w ywieniu. Naley j go- towa w maej iloci wody pod
przykryciem, wkada do wrzcej wody, do zagotowania ogrzewa na silnym
ogniu, gotowa na sab- szym, gotowa w caoci (nastpnie rozdrabnia).
Jeeli to tylko moliwe, gotowa marchew nie obieran. Do gotowania
warzyw ka- rotenowych naley zawsze dodawa tuszczu. Warzywa zielone
- np. szpinak, aby uchroni przed stratami war- tociowych dla
czowieka substancji, w tym witamin z grupy B oraz witaminy C, naley
gotowa w maej iloci wody, wkada na wrzc, Copyright by Wydawnictwo
Zote Myli & Jacek Roik
39. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 40 Jacek Roik lekko osolon wod, aby skrci czas gotowania.
Naley gotowa w naczyniu odkrytym. Do warzyw kapustnych nale: jarmu,
brukselka, kapusta wo- ska, gowiasta biaa, gowiasta czerwona,
kalarepa, kalafior, brokuy. Zawieraj prowitamin A, witamin B1 oraz
witamin C - przy czym licie maj mniej tego skadnika ni gb. Barwa,
smak, zapach i war- toci odywcze ugotowanej kapusty zale od iloci
wody uytej do gotowania (im mniej tym lepiej), odkrycia naczynia,
dziki czemu piekce i gorzkie olejki eteryczne ulatniaj si wraz z
par, czasu go- towania (wkada do wrzcej wody, do zagotowania
ogrzewa pod przykryciem, nastpnie odkry). Warzywa strczkowe, ktre
wystpuj w naszych jadospisach, dzielimy na dwie grupy: wiee
strczkowe w stanie niedojrzaym, jak: fasola szparagowa ta, zielona,
groszek zielony, bb, oraz su- che strczkowe, ktre s spoywane po
dojrzeniu i wyuskaniu ze strka. Do nich nale: fasola biaa i
kolorowa, perowa, groch, so- czewica, soja. Warzywa strczkowe
pierwszej grupy s zblione pod wzgldem war- toci odywczych do warzyw
zielonych. Ich obrbka cieplna jest taka sama jak warzyw zielonych.
S bardzo dobrym rdem witamin z grupy B. Warzywa strczkowe drugiej
grupy wymagaj innej obrbki cieplnej. Naley je namoczy poprzedniego
dnia w wodzie zmikczonej przez gotowanie, gotowa w wodzie, w ktrej
byy moczone, po zagotowa- niu gotowa na wolnym ogniu pod
przykryciem, soli pod koniec go- towania, uywa 3-5 objtoci wody na
jedn objto warzywa. Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek
Roik
40. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 41 Jacek Roik Przy obrbce wstpnej i cieplnej owocw wieych i
suszonych nale- y pamita, e trzeba je my dokadnie i obiera tu przed
przyrz- dzaniem potrawy oraz zapobiega utlenianiu si witaminy C
nast- pujcymi metodami: przez dodanie cukru, syropu lub mietany do
rozdrobnionych owocw; gotowanie w syropie; zakwaszanie kwasa- mi
naturalnymi. Susze owocowe przed moczeniem w letniej przego-
towanej wodzie naley bardzo dokadnie umy, a wod z moczenia
wykorzysta do syropu. Witaminy dla urody Odpowiednia poda witamin
decyduje nie tylko o zdrowiu fizycznym i psychicznym, ale rwnie o
naszym wygldzie. Kosmetycznymi ob- jawami wadliwego odywiania - i
tym samym niedoboru witamin - mog by na przykad cienkie, matowe,
przerzedzone, le ukadajce si wosy, ojotok w fadach
nosowo-policzkowych, zapalenie powiek i kcikw ust, sucho skry i
inne. Objawy niedoborw pokarmowych nie wystpuj nagle, lecz maj do
dugi czas utajenia, ktry moe trwa wiele miesicy. Zapamitajmy wic,
na jakie witaminy naley zwrci uwag i jakie produkty uwzgldni w
jadospisie, aby unikn przykrej niespo- dzianki przed lustrem.
WITAMINA A Przy niedoborze tej witaminy skra staje si szorstka,
wysuszona. Na- stpuje zgrubienie i rogowacenie naskrka. Cera staje
si szara, czsto Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek
Roik
41. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 42 Jacek Roik na udach i ramionach pojawia si gsia skrka. Wosy
trac poysk, krusz si i wypadaj. ami si paznokcie. Witamina A
reguluje czynnoci gruczow ojowych. Przy jej niedoborze moe nastpi
na- silenie ojotoku. Znajduje si ona w mleku, male, tku jaj, poza
tym w marchwi, zielonej saacie, owocu dzikiej ry, w wtrobie.
WITAMINA B2 Przy niedoborze tej witaminy wystpuje przekrwienie,
uszczenie i pkanie warg w kcikach ust, zapalenie bony luzowej jamy
ustnej, jzyk staje si ciemnowiniowo czerwony. Skra jest mao
elastyczna i przybiera starczy wygld. Powstaj drobne zmarszczki,
promieni- cie rozchodzce si nad ustami, szczeglnie nad grn warg.
Przy duym niedoborze witaminy B2 nasila si ojotok i powstaj plamy
barwnikowe. Witamina wystpuje w serze, mleku, jajach, drodach
Lewitan, kaszy gryczanej, kiekach i otrbach zb, szpinaku, po-
midorach, zielonym groszku i szczypiorku. WITAMINA B6 Pomaga
nastolatkom w leczeniu trdziku modzieczego. Bardzo wane jest take
jej dziaanie w ojotoku spowodowanym nadmier- nym wydzielaniem
gruczow ojowych. U osb, ktre nie mog ze- szczuple mimo kuracji
odchudzajcej, stwierdza si czsto niedobr tej wanie witaminy.
Witamina B6 wystpuje w caych ziarnach zb, w warzywach strczkowych,
w nasionach kukurydzy i sonecz- nika, w wtrobie i jajach. Copyright
by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek Roik
42. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 43 Jacek Roik KWAS PANTOTENOWY Witamina ta leczy pewne
alergie, a take pomaga rosn wosom i li- kwidowa wiele skrnych
niedomaga. Wystpuje w drodach, w- trobie, pszenicy, otrbach oraz
grochu. Tabletki z witamin B-com- positum te na og zawieraj zwizki
pantotenowe. Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Jacek
Roik
43. CHOROBY CYWILIZACYJNE -darmowy fragment kliknij po wicej
str. 44 Jacek Roik Jak skorzysta z wiedzy zawartej w penej wersji
ebooka? Ta cz poradnika dostpna jest w penej wersji w Wydawnictwie
Zote Myli pod adresem: http:/choroby-cywilizacyjne.zlotemysli.pl/
Poznaj sekret, jak y w zdrowiu i nie dopuci do choroby? Dowiedz si,
jak zwalczy choroby cywilizacyjne. Copyright by Wydawnictwo Zote
Myli & Jacek Roik