Chuong 2 du_bao_compatibility_mode - Quản trị sản xuất

1

Ch−¬ng 2

Dù b¸o nhu cÇu SẢN phÈm

I. Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i

1.1. Kh¸i niÖm dù b¸o

Dù b¸o lµ khoa häc vµ nghÖ thuËt tiªn

®o¸n những sù viÖc sÏ xảy ra trong

t−¬ng lai.

2


1.2. Çc lo¹i dù b¸o

a. Căn cø vµo thêi gian

o Dù b¸o ng¾n h¹n: Khoảng thêi gian dù b¸o ng¾n h¹n th−êng kh«ng qu¸ 3 th¸ng.

o Dù b¸o trung h¹n: Khoảng thêi gian dù b¸o trung h¹n th−êng tõ 3 th¸ng ®Õn 3 năm.

o Dù b¸o dµi h¹n: thêi gian dù b¸o tõ 3 năm trë lªn.


1.2. Çc lo¹i dù b¸ob. Căn cø vµo néi dung c«ng viÖc cÇn dù b¸o

• Dù b¸o kinh tÕ: do çc c¬ quan nghiªn cøu, c¬ quan dÞch vô th«ng tin, çc bé phËn t− vÊn kinh tÕ cña Nhµ n−íc thùc hiÖn.

• Dù b¸o kü thuËt vµ c«ng nghÖ: ®Ò cËp ®Õn møc ®é ph¸t triÓn khoa häc, kü thuËt, c«ng nghÖ trong t−¬ng lai.

• Dù b¸o nhu cÇu: Thùc chÊt cña dù b¸o nhu cÇu lµ tiªn ®o¸n vÒ doanh sè b¸n ra cña doanh nghiÖp.

3

II. Çc nh©n tè t¸c ®éng ®Õn dù b¸o nhu cÇu

2.1. Çc nh©n tè chñ quan

• ChÊt l−îng thiÕt kÕ

• Çch thøc phôc vô kh¸ch hµng

• ChÊt l−îng sản phÈm

• Gi¸ b¸n.

II. Çc nh©n tè t¸c ®éng ®Õn dù b¸o nhu cÇu

2.2. Çc nh©n tè kh¸ch quan

� Nh©n tè thÞ tr−êng

o Cảm tình cña ng−êi tiªu dïng

o Quy m« d©n c−

o Sù c¹nh tranh

o Çc nh©n tè ngÉu nhiªn.

� Nh©n tè m«i tr−êng kinh tÕ

o LuËt ph¸p

o Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ

o Chu kú kinh doanh.

4

III. t¸c ®éng cña chu kú sèng

cña sản phÈm ®èi víi dù b¸o

Doanh sè

Suy tµn

ChÝn muåi

Ph¸t triÓn

Giíi thiÖu

Thêi gian

IV. çc ph−¬ng ph¸p dù b¸o nhu cÇu

4.1. Ph−¬ng ph¸p dù b¸o ®Þnh tÝnh

o LÊy ý kiÕn cña ban ®iÒu hµnh

o LÊy ý kiÕn hçn hîp cña lùc l−îng b¸n hµng

o LÊy ý kiÕn ng−êi tiªu dïng

o Ph−¬ng ph¸p Delphi

5


4.2. Ph−¬ng ph¸p dù b¸o ®Þnh l−îng

Çc b−íc tiÕn hµnh dù b¸o ®Þnh l−îng:o X¸c ®Þnh môc tiªu cña dù b¸oo Chän lùa çc lo¹i sản phÈm cÇn dù b¸oo X¸c ®Þnh ®é dµi thêi gian dù b¸oo Chän m« hình dù b¸oo Thu thËp çc sè liÖu cÇn thiÕto Phª chuÈn m« hình dù b¸oo TiÕn hµnh dù b¸oo ¸p dông kÕt quả dù b¸o.



4.2.1. Dù b¸o theo d·y sè thêi gian

Nhu cÇu SP

®−êng xu h−íng theo

mïa

®−êng xu h−íng

tuyÕn tÝnh

®Ønh thêi vô

Thời gian

6



4.2.1.1. Ph−¬ng ph¸p bình qu©n di ®éng

3

yyyY 321

I

++=

3

yyyY 432

II

++=


4.2.1.1. Ph−¬ng ph¸p bình qu©n di ®éng

Th¸ng L−îng b¸n thùc tÕ (ChiÕc ̧ o)

Dù b¸o (chiÕc ̧ o)

1 45

2 50

3 52

4 56

5 58

6 64

7

VÝ dô 2.1: Cöa hµng A cã sè liÖu vÒ l−îng ¸o s¬ mi b¸n ratrong 6 th¸ng qua nh− sau. H·y dïng ph−¬ng ph¸p bìnhqu©n di ®éng 3 th¸ng mét ®Ó dù b¸o nhu cÇu cho th¸ng thø7.

(45 + 50 + 52): 3 = 49(50 + 52 + 56): 3 = 53

(52 + 56 + 58):3 = 55(56 + 58 + 64): 3 = 59

7

4.2.1. Dù b¸o theo d·y sè thêi gian4.2.1.2.Ph−¬ng ph¸p bình qu©n di ®éng cã träng sè

Nhu cÇu tÝnh theo

sè b.qu©n di ®éng

cã träng sè

∑(Träng sè thêi kú n ×××× Nhu cÇu thêi kú n)

∑ çc träng sè=

4.2.1. Dù b¸o theo d·y sè thêi gian4.2.1.2.Ph−¬ng ph¸p bình qu©n di ®éng cã träng sè

VÝ dô: Còng vÝ dô trªn, cöa hµng A quyÕt ®Þnh ¸p dông m« hình dùb¸o bình qu©n di ®éng 3 th¸ng cã träng sè cho th¸ng gần nhất là 0,5;hai tháng trước đây là 0,35; ba tháng trước đây là 0,15. Kết quả dựbáo như sau:

Th¸ng L−îng b¸n thùc tÕ (ChiÕc ̧ o)

Dù b¸o (chiÕc ̧ o)

1 45

2 50

3 52

4 56

5 58

6 64

7

(45 ×××× 0,15) + (50 ×××× 0,35) + ( 52 ×××× 0,50) = 50

(52 ×××× 0,15) + (56 ×××× 0,35) + (58×××× 0,50) = 56

(56 ×××× 0,15) + (58 ×××× 0,35) + (64 ×××× 0,50) = 61

(50 ×××× 0.15) + (52 ×××× 0,35) + (56 ×××× 0,50) = 54

8

4.2.1.3. Ph−¬ng ph¸p san b»ng sè mòa. Ph−¬ng ph¸p san b»ng sè mò giản ®¬n

Ft = Ft-1 + αααα(A(t-1) - F(t-1))Trong ®ã:

F(t): Dù b¸o nhu cÇu giai ®o¹n tF(t-1): Dù b¸o nhu cÇu giai ®o¹n t - 1A(t -1): sè liÖu vÒ nhu cÇu thùc tÕ ë giai ®o¹n t - 1α: HÖ sè san b»ng (0 < α < 1)


VÝ dô: VÉn ví dụ trên , b©y giê cöa hµng quyÕt ®Þnh dïng ph−¬ng ph¸p dù b¸o san b»ng sè mò giản ®¬n víi αααα = 0,6 vµ l−îng dù b¸o cña th¸ng 1 b»ng víi sè thùc tÕ cña th¸ng ®ã (45).

Th¸ngL−îng b¸n thùc tÕ

(ChiÕc ̧ o)Dù b¸o (chiÕc ̧ o)

1 45 45

2 50

3 52

4 56

5 58

6 64

7

45 + 0,6(45 - 45) = 45

45 + 0,6(50 - 45) = 48

56 + 0,6(64 - 56) = 60,8 = 61

54 + 0,6(58 - 54) = 56,4 = 56

48 + 0,6(52 - 48) = 50,4 = 50

50 + 0,6(56 - 50) = 53,6 = 54

9


Çch chän hÖ sè αααα: dùa vµo ®é lÖch tuyÖt ®èi bình qu©n MAD (Mean Absolute Deviation)

n

FAMAD

n

1itt∑

=

−=


VÝ dô: Còng víi vÝ dô trªn, ®Ó lùa chän hÖ sè san b»ng α, chóng ta sÏ dù b¸o nhu cÇu ¸o s¬ mi víi gi¸ trÞ α = 0,6 vµ α = 0,9.


(ChiÕc ̧ o)

Víi αααα = 0,6 Víi αααα = 0,9

F AD F AD

1 45 45 0 45 0

2 50 45 5 45 5

3 52 48 4 50 2

4 56 50 6 52 4

5 58 54 4 56 2

6 64 56 8 58 6

Céng AD 27 19

10


VËy α = 0,9 cho kÕt quả dù b¸o chÝnh x¸c h¬n so víi α = 0,6. Do ®ã ta dïng α = 0,9 ®Ó dù b¸o cho th¸ng tiÕp theo. KÕt quả dù b¸o

th¸ng 7 lµ:58 + 0,9(64 - 58) = 63

27MAD (αααα = 0,6) = = 4,5

6

19MAD (αααα = 0,9) = = 3,2

6

4.2.1.3. Ph−¬ng ph¸p san b»ng sè mòb. San b»ng sè mò cã hiÖu chØnh xu h−íng

B−íc 1: Sö dông c«ng thøc dù b¸o theo ph−¬ng ph¸p san b»ng sè mò giản ®¬n.B−íc 2: X¸c ®Þnh l−îng ®iÒu chØnh theo xu h−íng

Tt= T

t-1+ ββββ (F

t- F

t-1)

Trong ®ã:T

t: L−îng ®iÒu chØnh theo xu h−íng thêi kú t

Tt-1: L−îng ®iÒu chØnh theo xu h−íng thêi kú t-1

β: HÖ sè san b»ng xu h−íng mµ ta lùa chän (0 < β <1)B−íc 3: X¸c ®Þnh dù b¸o nhu cÇu theo xu h−íng

FITt = Ft+ T

t

FITt: Dù b¸o theo khuynh h−íng (Forecast including

trend) cña giai ®o¹n t

11

4.2.1.3. Ph−¬ng ph¸p san b»ng sè mòb. San b»ng sè mò cã hiÖu chØnh xu h−íng

Th¸ng

L−îng b¸n thùc tÕ

(ChiÕc ̧ o)

Dù b¸o (F

t)®iÒu chØnh xu h−íng T

tvíi

ββββ = 0,4Dù b¸o cã xu

h−íng FITt

1 45 45,0

2 50 45,0

3 52 49,5

4 56 51,7

5 58 55,6

6 64 57,7

7 ? 63,3

0

0 + 0,4(45 - 45) = 0

0 + 0,4(49,5 - 45) =1,8

1,8 + 0,4(51,7 - 49,5) = 2,7

2,7 + 0,4(55,6 - 51,7) = 4,3

4,3 + 0,4(57,7 - 55,6) = 5,1

5,1 + 0,4(63,3 - 57,7) = 7,3

VÝ dô: Trë l¹i vÝ dô trªn ta lËp ®−îc bảng dù b¸o nhu cÇu theo ph−¬ng ph¸p san b»ng sè mò cã ®iÒu chØnh xu h−íng víi β = 0,4 vµ α = 0,9 .

0 + 45,0 = 45,0

0 + 45,0 = 45,0

49,5 + 1,8 = 51,3

51,7 + 2,7 = 54,4

55,6 + 4,2 = 59,8

57,7 + 5,1 = 62,8

63,3 + 7,3 = 70,6

4.2.1.4. Ph−¬ng ph¸p ho¹ch ®Þnh theo xu h−íng

VÝ dô: C«ng ty A thèng kª ®−îc l−îng giµy b¸n ra tõ năm thønhÊt ®Õn năm thø 10 nh− trong bảng. H·y dïng ph−¬ng ph¸pho¹ch ®Þnh theo xu h−íng ®Ó dù b¸o nhu cÇu cho 3 năm tiÕptheo.

Năm thøL−îng giµy ®· b¸n

ra (ngµn ®«i)Năm thø

L−îng giµy ®· b¸n ra (ngµn ®«i)

1 38. 6 47

2 39 7 45

3 38 8 48

4 40 9 49

5 43 10 50

12


§å thÞ biÓu diÔn xu h−íng biÕn ®éngcña l−îng giµy b¸n ra

0

10

20

30

40

50

60

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

N¨m

Ng

µn

®«

i

Series1


∑

∑

=

=

−

−= n

1i

22

n

1i

tnt

t.YnYtb

Theo xu h−íng biÕn ®éng trªn, m« hình sÏ cã d¹ng: Yc= a + bt

Trong ®ã: Yc: Nhu cÇu giµy tÝnh theo giai ®o¹n t (ngµn ®«i)

t: BiÕn sè cña m« hình (năm)a,b: çc hÖ sè cña m« hình

HÖ sè a vµ b cña ph−¬ng trình sÏ ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:

tbYa −=

n

YY

n

1ii∑

==n

tt

n

1ii∑

==Trong ®ã:

13


Năm thø L−îng giµy ®· b¸n ra (Y) (ngµn ®«i)

Çc cét tÝnh to¸n

t t2 yt

1 38 1 1 38

2 39 2 4 78

3 38 3 9 114

4 40 4 16 160

5 43 5 25 215

6 47 6 36 282

7 45 7 49 315

8 48 8 64 384

9 49 9 81 441

10 50 10 100 500

∑Y= 437 ∑t = 55 ∑t2 = 385 ∑yt = 2527


43,710

437y == 5,5

10

55 ==t

497,15,55,510-385

5,543,7102527b =

××××−=

a = 43,7 - 1,497×5,5 = 35,467

Ph−¬ng trình ®−êng khuynh h−íng lý thuyÕt sÏ lµ:Y

c= 35,467 + 1,497t

Dù b¸o nhu cÇu giµy cho çc năm tiÕp theo sÏ lµ:Y

11= 35,467 + 1,497×11 = 51,933 ngµn ®«i

Y12= 35,467 + 1,497×12 = 53,430 ngµn ®«i

Y13= 35,467 + 1,497×13 = 54,927 ngµn ®«i

14

4.2.1.5. Dù b¸o nhu cÇu theo mïa

Nhu cÇu TB cña çc th¸ng cïng tªnChØ sè mïa =

Nhu cÇu TB cña tÊt cả çc th¸ng trong d·y sè

VÝ dô: C«ng ty vËt t− ®µ N½ng cã sè liÖu thèng kª vÒ l−îng ph©nNPK b¸n ra trong çc th¸ng cña hai năm nh− trong bảng. B»ngçc ph−¬ng ph¸p dù b¸o ®· häc ë trªn, C«ng ty ®· dù b¸o nhucÇu cho năm thø 3 lµ 7000 tÊn NPK. H·y dù b¸o nhu cÇu cña çcth¸ng trong năm thø 3.


Th¸ng

Nhu cÇu kh¸ch

hµngN.cÇu TB cña çc

th¸ng cïng tªn

N.cÇu T.b cña tÊt cả

çc th¸ng trong nămChØ sè mïa

Năm 1 Năm 2

1 700 650

2 400 300

3 300 400

4 500 600

5 800 800

6 250 300

7 250 200

8 700 800

9 800 600

10 400 300

11 400 200

12 800 800

675

350

350

550

800

275

225

750

700

350

300

800

510

510

510

510

510

510

510

510

510

510

510

510

1,322

0,686

0,686

1,078

1,567

0,539

0,441

1,469

1,371

0,686

0,588

1,567

15


Th¸ng Dù b¸o nhu cÇu Th¸ng Dù b¸o nhu cÇu

1 7000: 12 ××××1,322 = 771,43 7 7000: 12 ×××× 0,441 = 257,14

2 7000: 12 ×××× 0,686 = 400,00 8 7000: 12 ×××× 1,469 = 857,14

3 7000: 12 ×××× 0,686 = 400,00 9 7000: 12 ×××× 1,371 = 800,00

4 7000: 12 ×××× 1,078 = 628,57 10 7000: 12 ×××× 0,686 = 400,00

5 7000: 12 ×××× 1,567 = 914,29 11 7000: 12 ×××× 0,588 = 342,86

6 7000: 12 ×××× 0,539 = 314,29 12 7000: 12 ××××1,567 = 914,29

4.2.2. Ph−¬ng ph¸p dù b¸o nh©n qu¶ (ph−¬ng ph¸p håi quy vµ ph©n tÝch t−¬ng quan)

B−íc 1: Dù kiÕn m« h×nh

B−íc 2: X¸c ®Þnh hÖ sè cña m« h×nh

B−íc 3: X¸c ®Þnh sai chuÈn

B−íc 4: X¸c ®Þnh hÖ sè t−¬ng quan.

16


VÝ dô:Mét c«ng ty s¶n xuÊt xe m¸y nhËn thÊy doanh sè b¸n ra cña C«ng ty phô thuéc vµo thu nhËp cña d©n c− trong khu vùc hä ho¹t ®éng. Sè liÖu thèng kª ®−îc trong 10 n¨m vÒ mèi liªn hÖ t−¬ng quan nµy ®−îc tr×nh bµy nh− b¶ng sau. H·y dù b¸o doanh sè cña C«ng ty nÕu thu nhËp b×nh qu©n cña c− d©n trong vïng lµ 15 triÖu ®ång/n¨m.

Năm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Thu nhËp cña d©n c− (tr.®)

9,0 9,5 9,7 10,0 10,2 10,6 12 14 12,5 13

Doanh sè cña c«ng ty (tû ®ång)

20 22 25 27 30 30 31 34 32 33


Quan hÖ t−¬ng quan gi÷a TN d©n c− víi

DS cña c«ng ty

0

10

20

30

40

0 5 10 15

Thu nhËp cña d©n c− (tû ®ång)

Do

an

h s

è c

ña

c«

ng

ty

(tri

Öu ®

ån

g)

B−íc 1: Dù kiÕn m« hình

17


B−íc 2: X¸c ®Þnh hÖ sè cña m« hình

∑

∑

=

=

−

−= n

1i

22

n

1i

xnx

x.ynyxb

xbya −=

n

yy

n

1ii∑

==n

xx

n

1ii∑

==

n: sè quan s¸t


NămDoanh sè b¸n ra cña c«ng ty

(Tû ®ång) (Y)

Thu nhËp cña d©n c− (TriÖu ®ång)

(x)X2 xy Y2

1 20 9,0 81,00 180,0 400

2 22 9,5 90,25 209,0 484

3 25 9,7 94,09 242,5 625

4 27 10,0 100,00 270,0 729

5 30 10,2 104,04 306,0 900

6 30 10,6 112,36 318,0 900

7 31 12,0 144,00 372,0 961

8 34 14,0 196,00 476,0 1156

9 32 12,5 156,25 400,0 1024

10 33 13,0 169,00 429,0 1089

Tæng sè 284 110,5 1246,99 3202,5 8268

18


4,2810

284 ==y 05,1110

5,110 ==x

476,205,111099,1246

4,2805,11105,32022

=×−

××−=b

035,105,11476,24,28 =×−=a

Ph−¬ng trình biÓu diÔn mèi quan hÖ t−¬ng quan giữa doanh sè b¸n racña C«ng ty víi thu nhËp cña d©n c− trong vïng lµ:

Yc= 1,035 + 2,476x

NÕu thu nhËp cña d©n c− trong vïng lµ 15 triÖu ®ång/năm thì doanh thudù kiÕn cña C«ng ty sÏ lµ:

1,035 + 2,476×15 = 38,18 tû ®ång


( )2n

yyS

2c

yx −−

= ∑

2nS

2

yx −−−

= ∑ ∑ ∑ xybyay

B−íc 3: X¸c ®Þnh sai chuÈn

Trong ®ã: - Y: Gi¸ trÞ thùc tÕ cña çc năm- y

c: Gi¸ trÞ tÝnh to¸n theo ph−¬ng trình míi x¸c ®Þnh

- n: Sè l−îng sè liÖu thu thËp ®−îc.

36,28

67,44

210

5,3202476,2284035,18268Syx ±==

−×−×−=

19


( )[ ] ( )[ ]∑ ∑∑ ∑

∑ ∑ ∑

−×−

−=

2222 yynxxn

yxxynr

B−íc 4: X¸c ®Þnh hÖ sè t−¬ng quan

Khi r = ±1: x vµ y cã mèi quan hÖ t−¬ng quan chÆt chÏKhi r = 0: x vµ y kh«ng cã mèi liªn hÖ

Khi r cµng gÇn ®Õn gÇn ±1: liªn hÖ t−¬ng quan x vµ y cµng chÆt chÏ.Khi r d−¬ng: t−¬ng quan thuËn;

Khi r ©m: t−¬ng quan nghÞch.

( )[ ] ( )[ ] 887,095,724

643

2846268105,11099,124610

5,1102845,2.321022

==−××−×

×−×=r

V. Gi¸m s¸t vµ kiÓm so¸t dù b¸o

5.1. TÝn hiÖu theo dâi

RSFE

TÝn hiÖu theo dâi =

MAD

Trong ®ã: RSFE lµ tæng sai sè dù b¸o dÞch chuyÓn (Running Sum of Forecast Error)

RSFE = ∑(Nhu cÇu thùc tÕ trong thêi kú i - Nhu cÇu dù b¸o cho thêi kú i)

∑| sai sè dù b¸o|MAD =

n

20


5.2. Giíi h¹n kiÓm tra

Ph¹m vi chÊp nhËn

TÝn hiÖu theo dâi

Giíi h¹n kiÓm tra trªn

Giíi h¹n kiÓm tra d−íi

TÝn hiÖu b¸o ®éng


5.2. Giíi h¹n kiÓm tra

VÝ dô: Trë l¹i vÝ dô dù b¸o theo ph−¬ng ph¸p san b»ng sè mò víi α =0,9 vµ sè liÖu thùc tÕ thèng kª ®−îc qua 6 th¸ng. H·y x¸c ®Þnh tÝn hiÖutheo dâi vµ cho biÕt ®· v−ît qu¸ ph¹m vi cho phÐp ±4 MAD hay ch−a?


L−îng dù b¸o

Sai sè RSFE Saisè ∑Saisè MADTÝn hiÖu theo dâi

1 45 45 0 0 0 0 0 0

2 50 45 5 5 5 5 2,5 2

3 52 50 2 7 2 7 2,33 3

4 56 52 4 11 4 11 2,75 4

5 58 56 2 13 2 13 2,60 5

6 64 58 6 19 6 19 3,17 6

Education

Chuong 2 du_bao_compatibility_mode - Quản trị sản xuất