ÇRREGULLIMET E TË NXËNIT

Valbona Imeraj

Çrregullimet e të nxënit janë ato çrregullime të cilat prekin një ose më shumë prej funksioneve bazë të proçeseve psikologjike si :të kuptuarin, përdorimin e gjuhës, të folurin apo të shkruarin, dhe manifestohet nëpërmjet vështirësive në të folur, shkruar, mendim, lexim, gërmëzim, ose veprimet e matematikës.

ÇRREGULLIMET E TË NXËNIT

KRITERET E DIAGNOSTIKIMIT SIPAS DSM V

Çrregullimet e të nxënit shoqërohen nga prania e të paktën e një prej simptomave të mëposhtme të cilat janë shfaqur pa ndërprerje, për të paktën 6 muaj, pavarësisht nga ndërhyrjet për ti kapërcyer ato vështirësi:

1. Shqyrtimi i pasaktë apo i ngadalshëm i fjalëve (psh, lexon fjalë të vetme me zë të lartë gabim ose ngadalë dhe me ngurrim, shpesh supozon fjalë, ).

2. Vështirësi në të kuptuarin e asaj që lexohet (psh, mund të lexojë tekstin saktë por nuk kupton , marrëdhëniet, konkluzionet, apo kuptimet e thella të asaj që ka lexuar).

3. Vështirësitë me drejtshkrim (psh, mund të shtojë, heq, apo zanoret ose bashkëtingëllore).

4. Vështirësitë me shprehjen me shkrim (p.sh., bën gabime të shumta gramatikore ose shenjat e pikësimit, gabime në fjali; bën organizim të dobët të paragrafit; shprehjeve të shkruara të ideve i mungon qartësia).

5. Vështirësi në kuptimin e numrave, faktetve të matematikës, ose llogaritjen (psh, ka të varfër kuptimin e e numrave, të madhësisë së tyre, dhe marrëdhëniet; numëron me gishta për të shtuar numra njëshifrorë në vend që të kujtojë faktet e matematikës si moshatarët e tjerë; humbet në mes të llogaritjeve matematike dhe mund të kapërcejë procedurat).

6. Vështirësitë me arsyetimin matematikor (psh, ka vështirësi të rënda në aplikimin e koncepteve matematikore faktet, ose procedurave për të zgjidhur problemet sasiore).

Aftësitë akademike janë ndjeshëm posht nivelit të pritshëm për moshën kronologjike të individit, gjë që shkakton ndërhyrje të rëndësishme në arritjet akademike ose performancës profesionale, në aktivitetet e përditshme të jetesës, të konfirmuara këto edhe nga testet klinike të standardizuara të vlerësimit.

Këto vështirësi fillojnë gjatë moshës shkollore të individit.

PREVALENCA Duke iu referuar DSM V, 5%-15% e

fëmijëve vuajnë nga ky crregullim, në varësi të moshës, gjuhës dhe kulturës. Tek të rriturit ky çrregullim është vënë re afërsisht në masën 4% .

FAKTORËT Trashëgimia gjenetike; Probleme gjatë shtatëzanisë dhe lindjes; Dëmtime apo disfunkione të trurit; Imbalancë biokimike; Faktorët mjedisorë si varfëria dhe

mjedisi i varfër kulturor në fëmijërinë e hershme.

DIAGNOZAT DIFERENCIALE

Ndryshimet normale në arritjen akademike.

Çrregullimet specifike të të mësuarit dallohen nga ndryshimet normale në arritjen akademike për shkak të faktorëve të jashtëm (p.sh., mungesa e mundësisë për arsimim, udhëzime të varfra, mësimi në një gjuhë të dytë), sepse vështirësitë e të nxënit vazhdojnë edhe në praninë e mundësive të përshtatshme arsimore apo edhe gjatë ekspozimit ndaj të njëjtave udhëzime ashtu si grupit ku bën pjesë.

DIAGNOZAT DIFERENCIALE Aftësia e kufizuar intelektuale (çrregullimi i

zhvillimit ntelektual ). Çrregullimi specifik të mësuarit ndryshon nga

vështirësitë e përgjithshme të të nxënit të lidhura me aftësitë e kufizuara intelektuale, sepse vështirësitë e nxënies ndodhin në praninë e niveleve normale të funksionimit intelektual (d.m.th., rezultati IQ të paktën 70 ± 5). Nëse aftësia e kufizuar intelektuale është e pranishme, çrregullimi specifik i të mësuarit mund të diagnostikohet vetëm kur vështirësitë e të nxënit janë më tepër se ato që zakonisht janë të lidhura me aftësitë e kufizuara intelektuale.

DIAGNOZAT DIFERENCIALE Çrregullimi specifik i të nxënit për

shkak të çrregullimeve neurologjike apo shqisore. Çrregullimi specifik i të nxënit dallohet nga vështirësitë e mësimit për shkak të çrregullimeve neurologjike ose shqisore (Psh, goditje pediatrike, dëmtimi traumatik i trurit, dëmtim të dëgjimit, dëmtim i shikimit), sepse këto raste shoqërohen me gjetjet të funksioneve jonormale, gjatë ekzaminimit neurologjik.

DIAGNOZAT DIFERENCIALE Çrregullimet neurokonjitive. Çrregullimet specifike të të nxënit

dallohen nga problemet e të mësuarit lidhur me çrregullimet neurodegjenerative konjitive, sepse çrregullimet e të mësuarit shprehen gjatë periudhës së zhvillimit dhe jo si një rënie e dukshme e funksioneve nga një stad i mëparshëm i funksionimit normal.

DIAGNOZAT DIFERENCIALE Çrregullimet psikotike. Çrregullimet specifike të të mësuarit

dallohen nga vështirësitë akademike dhe konjitive-të përpunimit të lidhura me skizofreninë ose psikozat, sepse në rastin e këtyre çrregullimeve ka një rënie (shpesh të shpejtë) në këto fusha të funksionimit të individit.

DIAGNOZAT DIFERENCIALE ADHD Çrregullimi specifik i të mësuarit dallohet nga

performanca e dobët akademike lidhur me ADHD, sepse në kushtet e mëvonshme ky çrregullim mund të mos pasqyrojë domosdoshmërisht vështirësi me problemet e të mësuarit të aftësive akademke por në performancën e këtyre aftësive. Megjithatë, bashkëshoqërimi i çrregullimit specifik të mësuarit dhe ADHD-ja është i shpeshtë. Nëse kriteret për të dy çrregullimet plotësohen, të dy diagnozat mund të jepen.

KOMORBIDITETI

Çrregullimi specifik i të mësuarit zakonisht bashkëshoqërohet me çrregullime neurozhvillimore (p.sh., si ADHD, çrregullimet e komunikimit, çrregullimet e zhvillimit të kordinimit, çrregullimet e spektrit autik) ose çrregullime të tjera mendore (psh, çrregullime të ankthit, depresive dhe çrregullimet bipolare).

Këto komorbiditete jo domosdoshmërisht përjashtojnë çrregullimin specifik të mësuarit por mund të bëjë testimin dhe diagnozën diferenciale më të vështirë, sepse secili nga ato çrregullime në mënyrë të pavarur ndërhyn në kryerjen e aktiviteteve të përditshme të jetesës, duke përfshirë edhe të mësuarin. Kështu, gjykimi klinik është i nevojshëm për të vendosur diagnozën e vështirësisë në të nxënë.

PROGNOZA Çrregullimet specifike të të nxënit zgjasin

gjatë gjithë jetës, por sigurisht dhe shprehja klinike është e ndryshueshme, në varësi me ndërveprimet dhe kërkesat e mjedisit, llojeve dhe shkallës së vështirësisë në të nxënë të individit, aftësive të të mësuarit të individit, komorbiditetit , sistemet mbështetëse dhe ndërhyrja. Megjithatë, problemet me leximin rrjedhshmërinë dhe të kuptuarit, apo veprimet me numrat, zakonisht vazhdojnë edhe në moshën e rritur.

LLOJET E ÇRREGULLIMEVE NË TË NXËNË Çrregullimi i leximit Çrregullimi i matematikës Çrregullimi i gjuhës së shkruar

DISLEKSIA

DISLEKSIAÇRREGULLIMI I LEXIMIT Disleksia është një term i përdorur për

të treguar një prej formave të vështirësive në të nxënë. Disleksia karakterizohet nga probleme me njohjen e saktë e të rrjedhshme të fjalëve, deshifrim i varfër, vështirësi në të kuptuarin gjatë leximit, aftësi të varfra gërmëzimi, vështirësi në mësimin e alfabetit, ndryshim i vendëve të tingujve gjatë leximit,

SI E SHIKON TEKSTIN NJË FËMIJË ME DISLEKSI?

TERAPIA Edukacional, Logopedi, Programet kompjuterike,

Akomodim, Modifikim, Strategji Përcakto shkallën e vështirësisë dhe nis nga niveli ku është

nxënësi; Cdo nxënës ka stilin e vet të të mësuarit, zbulo stilin e tij; Përdorni fjalë të thjeshta për t’u lexuar; Zvogëloni sasinë e temave për të cilat nxënësit duhet të

studiojnë; Lërini nxënësit kohën e nevojshme për të lëxuar; Shoqëroni fjalët me grafikë apo vizatime, sepse këta nxënës

mësojnë vizualisht; Lejojini nxënësit që t’i thonë përgjigjiet më shpesh sesa t’i

shkruajnë ato. Orton-Gillingham është një përqasje udhëzuese, për të

ndihmuar personat që kanë vështirësi në lexim, gërmëzim, shkrim, probleme këto të lidhura me sisleksinë. është e njohur si një përqasje, jo si metodë, progra, apo sistem.

ORTON GILLINGAM

ORTON GILLINGAM

METODA E KONCEPTUALIZIMIT VIZUAL

TË FAMSHËM ME DISLEKSI

TË FAMSHËM ME DISLEKSI

Disgrafia

DISGRAFIA & DISORTOGRAFIAÇRREGULLIMI I TË SHKRUARIT Disgrafia është një prej çrregullimeve të të nxënit në

rastin kur nxënësi ka vështirësi në të shprehurin me shkrim.

Gjatë të shkruarit nxënësi ka:1. Vështirësi në drejtshkrim (psh, mund të shtojë, heq, apo

zanoret ose bashkëtingëllore). 2.Vështirësi në shprehjen me shkrim (p.sh., bën gabime të

shumta gramatikore ose shenjat e pikësimit, gabime në fjali; bën organizim të dobët të paragrafit; shprehjeve të shkruara të ideve i mungon qartësia, vështirësi e madhe në përkthimin e ideve në fjalë dhe fjali dhe shpesh përdor fjalët e gabuara).

3. Keqpërdorim i vijave të shkrimit, tejkalim i tyre, fshirje të tepruara, madhësi dhe forma të ndryshme të shkronjave, mbajtje e deformuar e trupit gjatë të shkruarit.

SI SHKRUAJNË NXËNËSIT ME DISGRAFI?

SI SHKRUAJNË NXËNËSIT ME DISGRAFI?

SI SHKRUAJNË NXËNËSIT ME DISGRAFI?

TRAJTIMI Terapia edukative, logopedi,

neuropsikiatri, terapia e lojës. Niset me testet që identifikojnë shkallën

e vështirësisë; Fëmija duhet të jetë i vetëdijshëm për

problemin që ka kështu do të ndiejë më shumë hapat e progresit që do të bëjë;

Përcaktohet plani PEI; Punohet me fletoret e vecanta”Erikson”

FLETORET ERIKSON

FLETORET ERIKSON

MJETE NDIHMËSE

Diskalkulia

DISKALKULIAÇRREGULLIMI I MATEMATIKËS Diskalkulia është një prej çrregullimeve të të nxënit në

rastin kur nxënësi ka vështirësi me problemet dhe konceptet matematikore.

Në rastin e këtij çrregullimi nxënësi ka:1. Vështirësi në kuptimin e numrave, faktetve të

matematikës, ose llogaritjen (psh, ka të varfër kuptimin e e numrave, të madhësisë së tyre, dhe marrëdhëniet; numëron me gishta për të shtuar numra njëshifrorë në vend që të kujtojë faktet e matematikës si moshatarët e tjerë; humbet në mes të llogaritjeve matematike dhe mund të kapërcejë procedurat).

2. Vështirësi me arsyetimin matematikor (psh, ka vështirësi të rënda në aplikimin e koncepteve matematikore faktet, ose procedurave për të zgjidhur problemet sasiore).

3. Vështirësi me tabelën e shumëzimit dhe pjesëtimit, mbledhjet e zbritjet,

SI PUNON NJË NXËNËS ME DISKALKULI?

TERAPIA Terapia edukative, terapia e lojës,

Programet kompjuterike. Niset me testet që identifikojnë shkallën

e vështirësisë; Fëmija duhet të jetë i vetëdijshëm për

problemin që ka kështu do të ndiejë më shumë hapat e progresit që do të bëjë;

Përcaktohet plani PEI;

MATH PROJEKT

TEKNIKA DHE STRATEGJI

TEKNIKA DHE STRATEGJI

TEKNIKA DHE STRATEGJI

BIBLIOGRAFIA http://dyslexiahelp.umich.edu/success-st

ories/educators-teachers http://psychiatryonline.org/pb-assets/ds

m/update/DSM5Update2015.pdf http://www.altaread.org https://homeschoolingwithdyslexia.com/

reading-methods-work-dyslexia/

http://www.medicina360.com/dislessia-evolutiva.html

https://www.ox.ac.uk/students/welfare/disability/needs?wssl=1