De grootste ter wereld Blog Klaas Bos

2014

Inleiding Sinds maart 2013 publiceer ik wekelijks over een onderwerp dat mijn interesse wekte en dat lezers mogelijk interesseert of amuseert. Ik promoot die artikelen telkens via Google+, LinkedIn, Facebook en Twitter. In deze uitgave zijn de artikelen van 2014 gebundeld in de volgorde waarin ze zijn gepubliceerd (Engelstalige artikelen zijn in een aparte publicatie zijn opgenomen). Ik wens je veel leesplezier. Klaas Bos Sittard, 5 januari 2015

I N L E I D I N G

Mij gaat een licht op 6 januari 2014 Voor ons is verlichting bijna even vanzelfsprekend als de smartphone. Het is aardig om te weten dat Zuid-Limburg een rol speelde bij de ontwikkeling van een lamp voor straatverlichting. Keuzestress

Het is geen verschrijving als ik stel dat verlichting “bijna” even vanzelfsprekend is als de smartphone. Een lamp is namelijk amper “vanzelfsprekend” als die thuis stuk gaat en je op zoek moet naar vervanging. Bij een willekeurige doe-het-zelfzaak wordt dan een breed assortiment voorgeschoteld, in vergelijking waarmee de afdelingen “Houtschroeven” en “Houten profielen” pover afsteken.

Stel, je bent op zoek naar een 60 watt-peertje. Ik wens je veel succes bij de reguliere handel! Immers, sinds 1 september 2011 mogen in de Europese Unie geen gloeilampen met dat wattage meer worden geproduceerd of geïmporteerd. En dan sta je voor het schap te studeren op spaarlampen en led-lampen: welk type krijgt de voorkeur, welk wattage moet je hebben, welke vorm (een peertje, een kaarsje, een spotje), wat is de lichtsterkte (is 600 lumen voldoende), welke kleur (is 2700 niet te fel), kan deze lamp gedimd worden? Triviale vragen, maar ze moeten wél beantwoord worden. En dan kom je thuis met je zorgvuldig gekozen aanschaf en dan: “Krijg nou wat, iets over het hoofd gezien: kleine fitting meegebracht en ik moet een grote hebben!” Dan kun je terug om de E14-lamp te ruilen voor een E27-variant (en dan moet je opletten dat het nog steeds het gewenste type is). Zuid-Limburg als eerste

In 1912 werd Philips Gloeilampenfabriek N.V. opgericht en dit bedrijf werd commercieel succesvol met de uitvinding in 1879 van de gloeilamp door Thomas Edison (1847-1931). Eindhoven werd “Lichtstad”.

Gereconstrueerde Prins Mauritslaan bij Neerbeek

N A T R I U M L A M P

In 1931 lanceerde Philips de Philora-natriumlamp. De naam is een samentrekking van ‘Philips’ en ‘aurora’. Bij het aanzetten had de lamp een rode gloed, waarna de kleur geler werd – als de dageraad die overgaat in de dag. Het menselijk oog blijkt goed contrasten te kunnen zien bij het gele licht. Het gebruik van natriumdamp als lichtbron werd eerder in 1919 gepatenteerd door Arthur Compton van het Amerikaanse bedrijf Westinghouse Electric. Het jaar erop was de kwaliteit van het glas zodanig verbeterd dat er ook een lamp op basis van dat verschijnsel kon worden gemaakt. Philips slaagde erin om de natriumlamp op commerciële schaal te produceren. Vanaf juni 1932 verlichtten Philora-lampen de weg tussen Beek en Geleen: een Limburgse wereldprimeur! Het ging om dertien lampen, fabrieksmatig geproduceerd en geplaatst over een afstand van zestien kilometer. Weliswaar was het Duitse bedrijf Osram er een jaar tevoren al in geslaagd om een straat in Berlijn te voorzien van natriumlampen, maar dit waren prototypes. Tot op de dag van vandaag zijn natriumlampen populair gebleven als straatverlichting. De weg tussen Beek en Geleen is afgelopen jaar opnieuw ingericht, inclusief nieuwe straatlantaarns. Het resultaat is te zien op de bovenste foto. Wie van de wegwerkers realiseerde zich dat deze weg indertijd een wereldprimeur had…?

A2 bij Chemelot, verlicht door

natriumlampen

Philora-lamp van Philips (1931)

De Grote Oorlog 13 januari 2014 Het is onontkoombaar dat in 2014 veel aandacht wordt besteed aan de Grote Oorlog, die honderd jaar geleden uitbrak. En terecht! Drie dingen hierover wil ik graag met jou delen. Verschrikkingen

In vergelijking met de Tweede Wereldoorlog, komt de Grote Oorlog over als een afschuwelijk misverstand. Europese staten die – weliswaar geen vrienden – allerminst met elkaar in conflict waren, lieten zich om een

relatief klein voorval in een oorlog meeslepen. Oorlogsverklaringen werden afgegeven als gold het uitnodigingen voor een jachtpartijtje en men sprak vervolgens over “ein frischer, fröhlicher Krieg.” Het Europese establishment was wel toe aan een verzetje. Jan met de pet – of liever: Jan met de helm niet. Eenvoudige soldaten sneuvelden bij tienduizenden tegelijk in veldslagen die namen van rivieren dragen: Marne, Aisne, IJzer, Somme. En bij plaatsjes als Neuve Chapelle, Ieper (tot driemaal toe), Loos, Verdun (alleen daar al bijna een miljoen doden) en Arras. En dan beperk ik me nog tot de slagvelden in Frankrijk en België. Het waren eenvoudige mensen, die dienden als kanonnenvlees, tenminste als het gifgas hen al niet eerder had weggevaagd. Naar hun karakters werd de flegmatieke soldaat Svejk door de Tjechische schrijver Jaroslav Hašek getekend in de tragikomische romancyclus “De lotgevallen van de brave soldaat Svejk in de wereldoorlog” (1923). Svejk neemt de bevelen van zijn meerderen zeer letterlijk en voert deze tot in het absurde uit, waardoor hij het gezag ondermijnt. Als het verhaal zou zijn voltooid, had hij zeer waarschijnlijk in de loopgraaf zijn einde gevonden. Zoals Hans Castorp, de pas genezen verklaarde antiheld uit de roman “De toverberg” van Thomas Mann (1924). Zoveel doden, zoveel ellende, niet voor te stellen! De Draad

Aan Nederland gingen de oorlogshandelingen voorbij en daarmee kwamen ‘we’ er genadig van af; Nederland bleef neutraal. Wél grensde ons land aan landen in oorlog en dat had

Monument bij Sippenaeken

D E D R A A D

gevolgen. De Duitse bezetter van het Belgisch grondgebied wilde de Belgen graag in hun eigen land houden, met name zij die via Nederland en Engeland naar Frankrijk wilden om daar tegen de Duitsers te vechten. Om te voorkomen dat deze oorlogsvrijwilligers ontvluchtten (en ook tegen spionage en smokkel) werd langs de grens een draadversperring opgetrokken, dat onder dodelijke elektrische spanning stond. De 3 meter hoge barrière had een lengte van ruim 300 kilometer van de Vaalserberg tot de Noordzee. Op de versperring stond 2000 volt wisselspanning. Aanraking leidde tot elektrocutie, met meestal de dood tot gevolg. De Draad kon weliswaar niet voorkomen dat duizenden mensen de grens passeerden, maar kostte vele honderden het leven. Bij Sippenaeken liet Graaf d'Oultremont in 1920 een monument plaatsen voor de doden in het Beusdalbos, zie afbeelding hierboven. De inscriptie luidt: “Aux victimes Belges – Alliés qui périrent ici par le fil électrique | 1914-1918 | Erigé par Mr. le comte J. d’Oultremont en 1920, mutilé per les nazis en 40-45, restauré en 1962.” Neos

De Grote Oorlog eindigde officieel op 28 juni 1919 met het Verdrag van Versailles. De Volkenbond werd opgericht om een volgende wereldoorlog te voorkomen – tevergeefs. De Tweede Wereldoorlog, die minstens zo afschuwelijk was als de Eerste, leidde tot de oprichting van de Verenigde Naties. Tot op heden is ons een Derde Wereldoorlog bespaard gebleven en eigenlijk is dat dagelijks een reden tot grote dankbaarheid. Ook werd na de Tweede Wereldoorlog de Europese Unie (zoals we die nu noemen) opgericht. Dit statenverband diende (en dient) twee belangrijke doelen: sociaaleconomische ontwikkeling en vrede. Bij de oprichting was namelijk een van de argumenten dat door een gemeenschap van Europese landen de dominantie van één enkel land (lees: Duitsland) kon worden voorkomen. Dit jaar zijn de verkiezingen voor het Europese Parlement. En hoewel we eerst nog voor de gemeenteraad mogen stemmen, roep ik je nu alvast op om dan daadwerkelijk van je democratisch stemrecht gebruik te maken. Zet meteen 22 mei in je agenda! In een tijd waarin euroscepsis de boventoon voert, vind ik het opmerkelijk dat in Oostenrijk een nieuwe partij is opgericht: Neos (das Neue Österreich) van Matthias Strolz. Een protestpartij, evenals de

extreemrechtse partijen, echter niet tégen Europa, maar vóór Europa. “Want zonder Europa kunnen we niet,” zegt Strolz (in NRC Handelsblad, 6 januari 2014). Neos streeft naar meer integratie, bijvoorbeeld op buitenlands politiek gebied (tegenover Syrië en Oekraïne), veiligheid en de munt. Neos pleit voor Europese belastingen in plaats van het huidige bedelen bij de lidstaten. Dus meer macht voor de Commissie om op te treden namens de lidstaten. En tegelijkertijd een zich terugtrekken uit andere terreinen, zoals de standaardisering van producten. Strolz over de waarde van Europa: “Onze spirituele boodschap: wij lossen problemen hier beschaafd op. Door te praten en compromissen te sluiten die misschien fraaier kunnen, maar dit is onze manier. Beter dan oorlog voeren.” Hadden die laat-feodale Europese vorsten dat in 1914 maar gepraktiseerd!

De brave soldaat Svejk

(illustratie Josef Lada)

De toekomst aftasten 20 januari 2014 "Voorspellen is moeilijk, vooral als het om de toekomst gaat," schreef Mark Twain. Toch zijn mensen op zoek naar een beeld van de toekomst. En die toekomst kan worden afgetast door middel van scenario's en utopieën. De toekomst is ongewis en dat kan aanleiding zijn tot ongerustheid, zowel persoonlijk als collectief (samenleving). Voor sommigen volstaat het lied "Wat de toekomst brengen moge, mij geleidt des Heren

hand" van Jacqueline van der Waals. Maar ook buiten het persoonlijk, religieus bepaalde kader wil de toekomst worden afgetast. In dat verband vormen het scenario en de utopie een opmerkelijk contrast. Scenario’s en utopieën Beleidsmakers bij overheden en bedrijven ontwikkelen beelden van de toekomst, om zo goed mogelijk in te spelen op wat verwacht mag worden: meer of minder verkeer op de weg, meer of minder zorgvraag, meer of minder afzet van een bepaald product, enzovoort. Deze beelden worden in de vorm van scenario’s gegoten. Daarbij zet men trends, voorkeuren en dergelijke om in iets meetbaars, in getallen. Vervolgens worden die getallen naar de toekomst doorgetrokken, geëxtrapoleerd. Filosofen en romanschrijvers ontwikkelen ook beelden van de toekomst, om zo goed mogelijk te verwoorden hoe mensen met elkaar zouden moeten samenleven: wie heeft de leiding, hoe wordt de bevolking tot wenselijk gedrag aangezet, hoe wordt de mens gelukkig, enzovoort. Deze beelden worden dan in de vorm van utopieën gegoten, soms dystopieën om een ongewenst toekomstbeeld te schetsen. Daarbij vertelt men in verhaalvorm hoe mensen in

een ideale wereld met elkaar omgaan. Het woord ‘utopie’ komt overigens van het boek “Utopia” van Thomas More (1516) en niet van een populair tv-programma. In de boekhandel vind je scenario’s bij de afdeling ‘Non-fictie’, utopieën bij ‘Fictie’.

S C E N A R I O’ S E N U T O P I E Ë N

SCENARIO’S ZIJN INSTRUMENTEN VOOR

MANAGERS – UTOPIEËN GEVEN RICHTING

AAN POLITIEK LEIDERS.

Een scenario komt meestal niet alleen. Er wordt een scenario opgesteld waarin het meest waarschijnlijke toekomstbeeld is ontwikkeld, plus een positieve (optimistische) en een negatieve (conservatieve) uitwerking. Scenario's zijn verkennend en worden bijgesteld als nieuwe inzichten in trends, voorkeuren, etc. daartoe aanleiding geven.

Een utopie komt altijd alleen, want het is een normatief beeld van de toekomst: hét beeld van de best mogelijke wereld. Een utopie is alomvattend en aanpassing van een gedeelte ervan ondergraaft het hele toekomstbeeld. Scenario’s bouwen voort op het heden en hebben betrekking op de onmiddellijke toekomst, ongeacht hoever de tijdlijn soms ook wordt doorgetrokken. Utopieën spelen in een onbepaald 'heden', een verre toekomst of in een ver verleden; de fundering op de alledaagse realiteit is zwak. Scenario's zijn open. Ze zijn niet perse uit op het verbeteren van de wereld, al kan een betere wereld het bijkomend effect zijn; da's dan mooi meegenomen. Mensen zijn met een scenario altijd beter af dan zonder, want ze helpen om de juiste beslissingen te nemen. Als het scenario niet uitkomt, omdat de werkelijkheid zich anders manifesteert, pas je het scenario daarop aan. Veranderingen die door scenario’s worden blootgelegd, verlopen doorgaans geleidelijk. Utopieën zijn gesloten. Ze zijn altijd uit op het verbeteren van de wereld, al moeten daarbij soms ongewenste bijeffecten op de koop toe worden genomen; da's dan even pech. Mensen zijn in een utopie vaak slechter af dan daarbuiten, want om het gewenste toekomstbeeld te realiseren, wordt de mensheid in een keurslijf gedrongen. Mensen nemen niet zelf beslissingen, ze hoeven niet eens te denken, want ze volgen gedwee de leefregels die de utopie met zich meebrengt. Wie niet past in de utopie wacht uitstoting, detentie, het strafkamp, de doodstraf. De realisatie van de utopische wereld vereist een abrupte breuk met de alledaagse werkelijkheid. Het scenario is een gecompliceerd computermodel –een utopie is een droom (of nachtmerrie). Scenario's komen tot hun recht als beheersinstrumenten in de handen van managers – utopieën komen tot hun recht als politieke visies die richting geven aan politiek leiders.

Scenariodenken Uit het voorgaande mag je de conclusie trekken dat ik niet erg van de werelden in utopieën als “1984” van George Orwell (1949), “Brave New World” van Aldous Huxley (1932) en het bovengenoemde “Utopia” ben gecharmeerd. Wie daarin wél waardevolle toekomstbeelden vindt, verwijs ik naar het boek “De erfenis van de utopie” van Hans Achterhuis (1998). Scenario’s daarentegen intrigeren mij. Een bedrijf dat al vanouds sterk is in het ontwikkelen van scenario’s en die ook met de buitenwereld deelt is Shell. Vorig jaar nog publiceerde dit bedrijf de zgn. Lens Scenarios: http://www.shell.com/global/future-energy/scenarios/new-lens-scenarios.html. Hierin worden twee scenario’s, Mountains en Oceans, vergeleken. Mountains is de wereld van de status quo: de macht is stevig in handen van de elite. Stabiliteit tot elke prijs: de machthebbers stemmen hun belangen onderling zodanig af dat grondstoffen slechts geleidelijk en mondjesmaat beschikbaar komen; dit proces wordt dus niet gedicteerd door marktwerking. De hieruit voortvloeiende rigiditeit van het systeem dempt de economische dynamiek en verstikt de sociale mobiliteit. In Oceans strekt de invloed zich breed over de wereldbevolking uit. Macht is verdeeld, concurrerende belangen worden opgelost en het compromis is koning. De economische productiviteit zwelt aan op een enorme golf van hervormingen. Maar de sociale samenhang staat onder druk en de politiek destabiliseert. Dit leidt ertoe dat de ontwikkelingen op sommige beleidsterreinen stagneren en dat marktkrachten ongebreidelde invloed krijgen. Shell laat zien dat deze scenario’s bruikbare uitgangspunten vormen om toekomstbeelden te ontwikkelen. Het voert te ver om daar in dit artikel verder op in te gaan.

Jezelf bewijzen 27 januari 2014 Viermaal in mijn leven kreeg ik een ongeval en de derde keer brak ik daarbij verschillende botten. Ik belande erdoor op de Kale Berg. ONGEVAL 3 (fietsongeval) *) De toedracht

Het is nu ruim zes jaar geleden, een vrijdag in september 2007. Met mijn collega H.B. fietste ik van ‘A naar B’ op mijn Gazelle stadsfiets. In een plastic tasje had ik paperassen bij me en een van die papieren wilde ik al fietsend pakken... Daar stopt abrupt mijn herinnering aan dat fietsritje. Achteraf weet ik dat ik bovenop mijn fiets ben gevallen; ik raakte buiten bewustzijn. Ik kwam bij in de MRI-scanner van het ziekenhuis in Sittard; het oude Maaslandziekenhuis. Ik kan de lezer verzekeren: een MRI-scanner is geen leuke plaats om bij kennis te komen. De schade

De scan onthulde dat ik mijn rechter sleutelbeen, rechter schouderblad en drie ribben had gebroken. En ik had ook een blauw oog en een KNO-arts zou pas maandag kunnen vaststellen of ook daar iets gebroken was (dit was gelukkig niet het geval). Latijnse benamingen: clavicula, scapula en 3x costae (botbreuk 3 t/m 7). Het herstel

Ik moest dat weekend in het ziekenhuis blijven en werd de eerste nacht opgenomen op de intensive-careafdeling. Dat werd een onrustige nacht. Ik had dankzij het fietsen gedurende de zomermaanden een uitstekende fysieke conditie opgebouwd en daardoor was mijn hartslag in rust bijzonder laag. Te laag, zei de monitor en het alarm ging af. Pas na het wegnemen van de hartslagmeter kon ik ongestoord doorslapen.

N A A R D E K A L E B E R G

Tegen de pijn kreeg ik morfine toegediend. Nog nooit ben ik zo lollig geweest als dat weekend in het ziekenhuis. Mijn gezin vond het minder lollig. De nasleep

Mijn ongeluk in september 2007 was de directe aanleiding tot de beklimming op de racefiets van de Mont Ventoux, in juni 2008. Ik deed dit om mezelf te bewijzen, om te tonen dat ik mijn goede conditie kon herwinnen: “Ich brauche niemandem etwas zu beweisen – nur mich selbst.” Om vast te stellen dat dat fietsongeval geen blijvende fysieke en mentale schade had veroorzaakt. Om er misschien zelfs sterker uit te komen. De training daarvoor begon in januari, nadat ik eind november voorzichtig weer op het zadel van een spinning-bike was geklommen. Een spinning-bike, want dan ben je meteen ‘thuis’ als het niet meer gaat (en dat kun je op een racefiets niet altijd zeggen). Mijn wederwaardigheden op de Kale Berg zijn stof voor een aparte blog. “Je mag nog van geluk spreken, want...“ ...Want je had wel veel meer kunnen breken! Ik bedank (nogmaals) mijn collega’s die geholpen hebben mij snel onder medische zorg te brengen en het medisch en verplegend personeel van het ziekenhuis, tegenwoordig Orbis Medisch Centrum. *) Artikelen over twee eerdere ongelukken, “Afblijven” en “Spring maar”, publiceerde ik in 2013.

Virtueel drijfzand 10 februari 2014 Dankzij de sociale media blijven we geïnformeerd over het wel en wee van onze familie, vrienden en collega’s. Fantastisch! Sommigen zijn zeer actief, dus over hen weten we meer dan over anderen. Maar beden k dat één sociaal platform daarbij een merkwaardige rol speelt! Verbinden en communiceren

Sociale platformen functioneren ogenschijnlijk allemaal hetzelfde. Je legt een virtuele verbinding met een échte persoon en je hebt er een vriend (Facebook), connectie (LinkedIn) of volger (Twitter en Google+) bij. Je kunt contact met hen onderhouden door hen een (direct) bericht te sturen, wat kan leiden tot een een-op-een gesprek, waartoe anderen geen toegang hebben. Je kunt ook een bericht publiceren (posten, tweeten) dat zichtbaar is voor al je vrienden, connecties en volgers. Zij kunnen dat bericht lezen, erop reageren en het bericht waarderen. Dat waarderen (leuk vinden, interessant vind of retweeten) heeft tot gevolg dat dit bericht ook zichtbaar wordt in de tijdlijn van alle vrienden, connecties respectievelijk volgers van die vriend, connectie of volger. Soms verschijnen ‘gesponsorde’ berichten op je tijdlijn, die niet door jouw vrienden of volgers zijn gepubliceerd – dit is reclame. Berekening

Stel: je volgt 100 personen op Twitter. Als die 100 personen gemiddeld 10 tweets per week publiceren, dan verschijnen er wekelijks 10 x 100 = 1.000 tweets in je Twitter-tijdlijn. Ga maar na! Dat klopt als een bus. En stel: je hebt in totaal 100 vrienden op Facebook. Als die personen gemiddeld ook 10 posts per week publiceren, dan krijg je wekelijks 10 x 100 = 1.000 posts in je Facebook-tijdlijn te verwerken. Ga maar na! Daar klopt dus geen hout van…

F A C E B O O K

SOMMIGE FACEBOOK-VRIENDEN ZINKEN

WEG IN VIRTUEEL DRIJFZAND. IK VIND DAT

NIET LEUK. De Facebook-teleurstelling …Want een groot deel van de posts van je Facebook-vrienden gaat volledig aan je voorbij. Controleer het maar eens door Facebook in twee aparte vensters te openen. In één venster

open je jouw eigen tijdlijn en in de andere zoek je een aantal vrienden op. In dat tweede venster zie je wanneer de betreffende vriend voor ‘t laatst een Facebook-bericht publiceerde. In het eerste venster kun je nagaan of dat bericht daadwerkelijk in jouw tijdlijn is opgenomen. Geheid kom je tot de ontdekking dat veel berichten in jouw tijdlijn ontbreken. Tenminste, ik was verbouwereerd nadat ik die exercitie had doorlopen. Om ondoorzichtige redenen vindt Facebook het niet nodig om alle berichten te tonen die (ook) voor jou bestemd zijn. Sommige van je vrienden zinken zo als het ware weg in het virtuele drijfzand van Facebook-berichten. Zoals Daud ten onder gaat in drijfzand in de speelfilm “Lawrence of Arabia“ van David Lean (1962). Waar bemoeit Facebook zich mee? Wat is het algoritme dat ervoor zorgt dat sommige berichten wél en andere niet in jouw tijdlijn terechtkomen? Ik weet het niet zeker, dus hierbij mijn speculatie. Het helpt als je de berichten van je Facebook-vrienden leuk vindt. Het helpt als een vriend een bericht leuk vindt dat is gesponsord (dit is immers reclame waar Facebook aan verdient); zo’n bericht zal niet zo gauw in jouw tijdlijn ontbreken. Het helpt niet als je alleen maar de berichten van je Facebook-vrienden leest, maar nalaat ze expliciet leuk te vinden (of erop te reageren). Hoe dan ook, het is geen vergissing, het zit in het ontwerp van Facebook: je krijgt niet alles te zien. Houd hier rekening mee, als je over je Facebook-vrienden geïnformeerd wilt blijven. Facebook en mijn blog

Dit irritante mechanisme heeft gevolgen voor mijn blog. Wekelijks nodig ik onder anderen mijn Facebook-vrienden uit om mijn nieuwste blogpost te lezen. Het is dus goed mogelijk dat je deze tekst onder ogen krijgt via een verwijzing vanaf een Facebook-bericht. Na lezing van het bovenstaande is het niet verwonderlijk dat dit mogelijk de laatste keer was dat zo’n bericht in je Facebook-tijdlijn opdook. Ik zou dat bijzonder jammer vinden, temeer daar Facebook hierbij zo’n ondoorzichtige rol speelt.

Voor mijn Facebook-vrienden die het op prijs stellen om mijn blog te blijven lezen, heb ik twee aanbevelingen. Ofwel je vind mijn berichten leuk (dus regelmatig ‘Vind ik leuk’ aanklikken). Ofwel je abonneert je op mijn blogposts door rechtsboven op de internetpagina www.klaasbos.blogspot.nl je e-mailadres in te vullen. Ik waardeer zowel de ‘likes’ als de abonnementen. Kortom, ik kan maar niet enthousiast worden over Facebook. Maar ik zou er niet over zijn begonnen als Facebook niet een van de grootste bedrijven ter wereld is en daardoor onwaarschijnlijk invloedrijk!

Een geschenk om door te geven 17 februari 2014 Wat je in het leven zoal overkomt vindt plaats zonder dat je er zelf veel invloed op hebt. Althans, dat gevoel zal ongetwijfeld velen bekruipen. Hier een pleidooi om door bewuste besluiten te nemen meer greep op je eigen leven te krijgen.

De juiste besluiten Andy Andrews schetst in "The Traveler's Gift: Seven Decisions That Determine Personal Success" (2002) het verhaal van David Ponder, een Amerikaanse ‘middleclass’ man van gevorderde leeftijd, die als een soort hedendaagse Job in korte tijd alles kwijtraakt, zijn baan, zijn pensioen en nog veel meer. Hij wil zelfs een einde aan zijn leven maken. Op de zelfmoordpoging volgt een allegorisch verhaal waarin wordt verteld hoe Ponder met behulp van een soort tijdmachine bliksembezoeken aflegt aan zeven bekende ‘wijzen’. Zij leggen uit welke besluiten je moet nemen om je leven in eigen hand te krijgen en te houden. Tezamen kunnen deze besluiten als een geschenk worden beschouwd. Het verhaal is typisch Amerikaans, in de zin dat je kennelijk door ‘slechts’ enkele besluiten je leven weer helemaal op orde krijgt en succesvol wordt, hoe het er ook voor staat. Dat is volgens mij wat kort door de bocht. Niettemin geef ik het geschenk dat Ponder van de wijzen ontving graag aan jou door.

Ik noem hieronder achtereenvolgens de figuren die door Ponder met een bezoek worden vereerd en het besluit dat zij doorgaven.

K R A C H T I G E B E S L U I T E N

1. Harry Truman Geef mij maar de schuld. Ik ben verantwoordelijk voor mijn verleden en mijn toekomst. Ik sta niet toe dat mijn geschiedenis mijn lot bepaalt. > Harry S. Truman (1884-1972) was president van de Verenigde Staten van 1945 tot 1953. Op zijn bureau stonden twee bordjes: "The buck stops here" en "I'm from Missouri", wat staat voor: "I'm from Missouri. Show me" (oftewel: eerst zien, dan geloven). 2. Koning Salomo Ik zoek wijsheid. Ik zal een dienaar zijn van anderen. God verplaatst bergen om naar Zijn verkiezing mogelijkheden te creëren. Het is aan jou om bereid te zijn om jezelf te verplaatsen. > Salomo was koning van het Bijbelse Israël en stond bekend om zijn wijsheid. 3. Joshua Chamberlain

Ik ben een man van actie. Ik grijp het moment. Ik kies nu. Veel mensen gaan aan de kant voor iemand die aan komt rennen, anderen worden door hem meegesleept. > Joshua Chamberlain (1828-1914) was een militair uit de Amerikaanse burgeroorlog van 1861 tot 1865. 4. Christoffel Columbus

Ik ben vastbesloten. Mijn lot is verzekerd. Kritiek, veroordeling en klacht zijn schepselen van de wind. Ze komen en gaan op de loze ademtocht van mindere wezens en hebben geen macht over mij. > Christoffel Columbus (1451-1506) was een Italiaanse zeevaarder die in 1492 Amerika ontdekte. 5. Anne Frank

Vandaag kies ik ervoor om gelukkig te zijn. Ik bezit een dankbare geest. Heel ons leven wordt gevormd door keuze. Eerst maken wij keuzen. Dan maken onze keuzen ons. > Anne Frank (1929-1945) gaf met haar dagboek het afschuwelijke leed dat de Joden door de nazi’s werd aangedaan een menselijk gezicht.

DE ENIGE BEPERKING AAN JOUW

VERWERKELIJKING VAN MORGEN IS DE

TWIJFEL DIE JOU VANDAAG IN DE GREEP

HOUDT.

6. Abraham Lincoln Ik groet deze dag met vergevingsgezindheid. Ik zal mezelf vergeven. Je zult er achter komen dat God zelden iemand gebruikt wiens voornaamste zorg is wat andere denken. > Abraham Lincoln (1809-1865) was president van de Verenigde Staten van 1861 tot 1865.

7. Gabriël Ik zal altijd volharden. Ik ben iemand met een groot geloof. Het verstand reikt maar tot zover, maar geloof kent geen beperkingen. De enige beperking aan jouw verwerkelijking van morgen is de twijfel die jou vandaag in de greep houdt. > Gabriël is een aartsengel, een boodschapper van God en wordt genoemd in het Bijbelboek Daniël (8 vers 16 en 9 vers 21). Je brein programmeren

Waarschijnlijk bekruipt je na lezing van deze regels de gedachte: het zal wel, de zoveelste lijst met aanbevelingen. Bedenk echter dat het mogelijk is om je brein te programmeren door iets expliciet te herhalen. En volgens mij is dat met deze besluiten zeer de moeite waard. Daarom mijn aanbeveling hieronder. Ik wens je een resultaat toe dat je door Bob Dylan op “Planet Waves” (1974) wordt toegezongen in het lied “Forever Young”: http://youtu.be/v-RinRrz6DA Aanbeveling: lees elk besluit ’s morgens vroeg en ’s avonds gedurende 21 dagen.

Hoe oordeelt Sint Joep over Chemelot Campus? 24 februari 2014 Op 19 maart 2014 zijn de gemeenteraadsverkiezingen. In Sittard-Geleen kan men het stemmen combineren met de jaarmarkt Sint Joep. Ik ging na hoe Sint Joep over Chemelot Campus denkt, althans, bij monde van de politieke partijen. Ga op 19 maart stemmen!

Allereerst wil ik eenieder oproepen om op 19 maart te gaan stemmen! Ongeacht wat je verder die dag doet (jaarmarkt of geen jaarmarkt), ongeacht in welke gemeente je woont. Er zijn vele redenen om op een bepaalde partij te stemmen. Lees wat de partijen in Sittard-Geleen met betrekking tot Chemelot Campus in hun verkiezingsprogramma’s schreven. 1. GOB Er is fors geïnvesteerd in Chemelot Campus, met name door de provincie. Volgens coalitiepartij GOB moet de gemeente haar eventuele inbreng omzetten in een participatie. Het aantal kenniswerkers op Chemelot Campus zal de komende jaren groeien met ongeveer 1400 mensen en rekening houdende met vervolgwerkgelegenheid zal de totale groei meer dan 10.000 arbeidsplaatsen bedragen. Deze toename kan leiden tot extra bezoeken aan de stadscentra en tot extra omzetten op retailgebied. 2. CDA Volgens de coalitiepartij CDA moet worden gewerkt aan de aantrekkelijkheid en het uitnodigende karakter van de stad. De gemeente kan zich daarbij met Chemelot Campus profileren. Met name de stadscentra moeten aantrekkelijk zijn voor kenniswerkers, om zo de zuigkracht van andere steden af te remmen. Met faciliteiten variërend van kinderopvang tot cultuurmanifestaties wordt Sittard-Geleen ook voor medewerkers van Chemelot Campus een aantrekkelijk plaats om te wonen. Chemelot moet haar innovatieve kracht in het centrum van Geleen etaleren, namelijk via bedrijven die uit Chemelot zijn gegroeid en een bedrijfs-en/of winkelruimte zoeken in de directe omgeving van Chemelot. Research, onderwijs en overheid gaan hand in hand. Daar waar mogelijk worden doorlopende leerlijnen gerealiseerd, waartoe Chemelot Campus een belangrijke bijdrage kan leveren.

GEMEENTERAAD (1)

3. Stadspartij De Stadspartij – een oppositiepartij – ziet in Chemelot een van de toppers van de gemeente, wat voor deze partij reden is tot meer stadspromotie. De ontwikkeling van Chemelot Campus voor research & development is cruciaal voor de ontwikkeling van Sittard-Geleen tot onderwijsstad voor middelbaar en hoger onderwijs in de Euregio. De Stadspartij ziet graag dat Sittard-Geleen wordt gebruikt als proeftuin voor de consumentenproducten die op Chemelot Campus worden ontwikkeld, zodat de maakindustrie aan de regio wordt gekoppeld. 4. GroenLinks

Coalitiepartij GroenLinks ziet niets in uitbreiding van Chemelot Campus naar Graetheide of De Lexhy, want uitbreiding is mogelijk op de huidige locatie. GroenLinks pleit voor een goede aansluiting van Chemelot Campus op het openbaar vervoer. De komst van honderden studenten van Universiteit Maastricht naar Chemelot Campus is een kans om jonge mensen aan Sittard-Geleen te binden. Grote partijen en de provincie zijn aan zet bij het financieren van Chemelot Campus; de gemeente kan haar rol beter op een andere wijze invullen. Bedrijven die profiteren van investeringen door de gemeente, zoals Chemelot Campus, moeten meebetalen aan de voor hen gunstige infrastructuur (baatbelasting). 5. PvdA

Omwille van herstel van de groei van economie en werkgelegenheid zet de coalitiepartij PvdA in op het stimuleren van ontwikkelingen op Chemelot Campus. Sittard-Geleen moet doorgaan om (grote) bedrijven in onze regio goed te kunnen laten functioneren. Om de beide stadscentra te versterken wil de PvdA een verbinding met de nieuwe, moderne, innovatieve en technisch hoogstaande ontwikkelingen op Chemelot Campus realiseren. 6. VVD Met Chemelot Campus in de nabijheid wil de oppositiepartij VVD zich inspannen om techniek in het basisonderwijs te stimuleren. Voor nieuwkomers (kenniswerkers op Chemelot) zou in het kader van een positieve omgevingsbeleving het terrein van het oude ziekenhuis een woonbestemming moeten krijgen met percelen in het hogere segment.

7. D66 Volgens oppositiepartij D66 heeft de gemeente tot taak om randvoorwaarden te scheppen voor een goed ondernemersklimaat, ook voor (grote) bedrijven op Chemelot Campus. D66 pleit voor meer samenwerking met de regionale opleidingen op het gebied van chemie en techniek (ook samen met opleidingen in Aken). De gemeente moet bijvoorbeeld samen met de onderwijsinstellingen bedrijven stimuleren om hun zichtbaarheid te vergroten door hun poorten te openen voor jongeren. De recente ontwikkelingen op Chemelot Campus zijn hiervan een goed voorbeeld. 8. SP Uitbreiding van Chemelot Campus kan volgens de oppositiepartij SP plaatsvinden op de huidige locatie; uitbreiding naar Graetheide is uitgesloten. 9. DNA Partij De nieuwe partij DNA wijst op de kansen die Chemelot Campus biedt voor wat betreft werkgelegenheid. De partij vindt dat er geïnvesteerd moet worden in een goede relatie tussen de stad en de campus, mede vanwege de profilering van de stad als chemie-stad. Hierin past het plan om een Chemelot-winkel in de binnenstad van Geleen te vestigen. DNA wil ook een technische en chemische speelhoek voor de jeugd in de binnenstad realiseren én een technische en chemische ‘roadshow’ op lagere en middelbare scholen. 10. OPA

Als het aan de nieuwe partij OPA ligt, gaan er alleen nog provinciale en landelijke bijdragen naar Chemelot. OPA wijst erop dat andere gemeenten (dan Sittard-Geleen) niets betalen, dat de bedrijven op Chemelot veel winst maken, dat de personeelstoegangen aan de kant van Stein liggen en dat kleinschalige activiteiten (zoals het leveren van etenswaren) niet gebeuren door bedrijven in Sittard-Geleen. Bovendien is het bouwen van woonlocaties voor hoogopgeleide campus-medewerkers gericht op Stein en niet op Sittard-Geleen. Stop dus met de gemeentelijke sponsoring van Chemelot, is de oproep van OPA. Daardoor komen er miljoenen beschikbaar voor het mkb. Uiteraard bevatten de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen die meedoen aan de verkiezingen in Sittard-Geleen meer informatie dan alleen over Chemelot Campus. Voor meer informatie over Chemelot Campus verwijs ik naar www.chemelot.nl.

Chemelot Industrial Park en Sint Joep 3 maart 2014 Op 19 maart 2014 kunnen de inwoners van Sittard-Gelen eerst naar jaarmarkt Sint Joep en dan naar de stembus voor de gemeenteraadsverkiezingen. Lees hoe Sint Joep denkt over Chemelot Industrial Park, tenminste zoals politieke partijen dat verwoorden. Je gaat toch wel stemmen, hè?!

Ik grijp eerst deze gelegenheid aan een appèl op je te doen om op 19 maart te gaan stemmen. Onze gemeenteraden krijgen de komende jaren veel te verduren, met name als gevolg van de decentralisatie van bepaalde rijkstaken in 2015. Raadsleden zijn gebaat bij een stevig democratisch mandaat. In zekere zin ongeacht voor welke partij zij in de raad zitten. Er zijn vele redenen om op een bepaalde partij te stemmen. Lees wat de partijen in Sittard-Geleen met betrekking tot Chemelot Industrial Park in hun verkiezingsprogramma’s schreven. 1. GOB Volgens coalitiepartij GOB verdient – naast Chemelot Campus – de ontwikkeling van de site extra aandacht. Dit geldt eveneens voor de omgeving van het Chemelot-complex. Het GOB is voorstander van een groene Graetheide en dit geldt ook voor het gebied De Lexhy. Volgens GOB is het verder belangrijk dat over de ontwikkelingen rondom Chemelot intensiever wordt gecommuniceerd met de omwonenden. Onduidelijkheid bevordert onzekerheid en dat leidt bij de inwoners tot een gebrek aan vertrouwen. De restwarmte van Chemelot en de biomassacentrale kan wat GOB betreft worden ingezet voor bedrijven en woningen indien de business case van Het Groene Net gunstig is. 2. CDA

Coalitiepartij CDA wil een waarborg voor een goede en veilige leefomgeving rond de Chemelot-site. Het CDA is voorstander van uitbreiding van Het Groene Net. 3. Stadspartij De Stadspartij – een oppositiepartij – wil een nieuw goederenstation realiseren nabij Holtum-Noord, dus ver weg van de bewoonde omgeving, met directe aansluitingen naar Chemelot, VDL Nedcar en haven

GEMEENTERAAD (2)

Holtum-Noord. Dit station gaat in de optiek van de Stadspartij een cruciale rol vervullen doordat het de splitsing vormt tussen goederen met bestemming Duitsland en met bestemming Frankrijk. 4. GroenLinks

De coalitiepartij GroenLinks wijst erop dat de Westelijke Mijnstreek dicht is bebouwd met zware industrie; Chemelot is hiervan de grootste en heeft dan ook de nodige impact op het milieu en de leefbaarheid in onze gemeente. Volgens GroenLinks is het mede daarom belangrijk om zuinig te zijn op en te investeren in ons groen. Het Groene Net wordt de komende jaren operationeel om restwarmte van Chemelot en de bestaande biomassacentrale met elkaar te verbinden en beschikbaar te stellen aan huishoudens, instellingen en bedrijven. Als het aan GroenLinks ligt wordt Het Groene Net doorontwikkeld tot een lokaal/regionaal energiebedrijf dat ook actief wordt op het gebied van hernieuwbare energiebronnen. Het Groene Net moet een effectieve katalysator worden op weg naar ‘Sittard-Geleen klimaatneutraal’. Bedrijven die profiteren van investeringen door de gemeente, zoals Railterminal Chemelot, moeten meebetalen aan de voor hen gunstige infrastructuur (baatbelasting). 5. PvdA Omwille van het herstel van de groei van economie en werkgelegenheid zet de coalitiepartij PvdA in op het stimuleren van ontwikkelingen op Chemelot Industrial Park. Sittard-Geleen moet doorgaan om (grote) bedrijven in onze regio goed te kunnen laten functioneren. 6. VVD

Ik vond in het verkiezingsprogramma van oppositiepartij VVD geen passages die betrekking hebben op Chemelot Industrial Park. 7. D66 De oppositiepartij D66 wijst op het belang van grote ondernemingen, zoals DSM, SABIC, Lanxess en VDL Nedcar, voor de economie en werkgelegenheid en de (inter)nationale uitstraling van Sittard-Geleen. De gemeente moet randvoorwaarden scheppen voor een goed ondernemersklimaat. Het Groene Net is een prima voorbeeld van duurzaam energiegebruik. De restwarmte van de biomassacentrale en de industrie op Chemelot gaat hierdoor niet verloren en is beschikbaar voor verwarming.

8. SP Het transport van gevaarlijke stoffen over het spoor moet volgens oppositiepartij SP zoveel mogelijk worden beperkt. Het Groene Net moet verder worden ontwikkeld. 9. DNA Partij De nieuwe partij DNA stelt voor om in de binnestad van Geleen een Chemelot-winkel te vestigen. De partij wil ook een technische en chemische speelhoek voor de jeugd in de binnenstad realiseren én een technische en chemische ‘roadshow’ op lagere en middelbare scholen. 10. OPA Als het aan de nieuwe partij OPA ligt, gaan er alleen nog provinciale en landelijke bijdragen naar Chemelot. OPA wijst erop dat andere gemeenten (dan Sittard-Geleen) niets betalen, dat de bedrijven op Chemelot veel winst maken, dat de personeelstoegangen aan de kant van Stein liggen en dat kleinschalige activiteiten (zoals het leveren van etenswaren) niet gebeuren door bedrijven in Sittard-Geleen. Stop dus met de gemeentelijke sponsoring van Chemelot, is de oproep van OPA. Daardoor komen er volgens deze partij miljoenen beschikbaar voor het mkb. Vervoer en rangeren met gevaarlijke stoffen dient volgens OPA buiten de bebouwde kom plaats te vinden. Het voornemen om tussen de woonwijken bij station Lutterade (Borrekuil) te rangeren, moet daarom van tafel. Wat Het Groene Net aangaat: OPA wil ook burgers faciliteren die een bijdrage aan de klimaatdoelstelling leveren. Uiteraard bevatten de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen die meedoen aan de verkiezingen in Sittard-Geleen meer informatie dan alleen over Chemelot Industrial Park. Voor meer informatie over Chemelot Campus verwijs ik naar www.chemelot.nl.

Tegen het democratisch tekort 10 maart 2014 Op 19 maart 2014 zijn er gemeenteraadsverkiezingen. Raadsleden hebben belang bij een krachtig mandaat van de kiezer, want ze staan voor moeilijke keuzen. Decentralisatie van rijkstaken en samenwerking tussen gemeenten zetten gemeenteraden onder druk. Hoe kijken de politieke partijen in Sittard-Geleen daar tegenaan? In de twee voorgaande artikelen deed ik een krachtig beroep op jou om te gaan stemmen. Volgens mij zijn er twee thema’s waar het bij de komende verkiezingen écht om gaat. Allereerst de decentralisatie van rijkstaken in het sociale domein – de Wet werken naar vermogen (Wwnv, Participatie), de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ), de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de jeugdzorg – naar gemeenten in 2015, die gepaard gaat met forse kortingen op de budgetten. Gemeenten moeten hetzelfde (of misschien zelfs meer) doen voor hetzelfde geld. Voorzover dat niet wordt opgelost door efficiencyverbeteringen gaat dat waarschijnlijk ten koste van andere gemeentetaken. Het is aan colleges en raden om de juiste prioriteiten te stellen. Het tweede punt van zorg is de toenemende samenwerking tussen gemeenten op talloze gebieden. Enerzijds is die samenwerking in zgn. gemeenschappelijke regelingen ongetwijfeld onontkoombaar om die taken kosteneffectief te kunnen uitvoeren. Anderzijds onttrekken die samenwerkingsverbanden zich aan de democratische controle door raadsleden, mede doordat vaak de bestuurders namens hen de gemeente vertegenwoordigen. Ik wilde weten hoe de politieke partijen in Sittard-Geleen daarover denken en ik las hun verkiezingsprogramma’s erop na. Wat is hun medicijn tegen een dreigend democratisch tekort? 1. GOB

Coalitiepartij GOB wijst erop dat de participatiemaatschappij eraan komt en dat de verzorgingsstaat verleden tijd is. Burgers moeten breder zelf verantwoordelijkheid nemen. De kortingen op de budgetten moeten worden doorvertaald naar een aanpak op wijk- en buurtniveau om zo efficiëntie en effectiviteit te bevorderen.

GEMEENTERAAD (3)

De samenwerking tussen de gemeenten in de Westelijke Mijnstreek moet worden versterkt, met name op operationeel gebied; schaalvergroting is onontkoombaar. Op Zuid-Limburgs niveau moet de samenwerking op strategische gebieden – economie, zorg, onderwijs en volkshuisvesting – verder worden uitgewerkt volgens de aanpak bij LED (Brainport Zuid-Limburg). Daarnaast moet volgens GOB verder worden gewerkt aan de uitbreiding van shared service centra, waardoor efficiëntere dienstverlening voor de overheden wordt gerealiseerd. 2. CDA

Coalitiepartij CDA spreekt over het ontstaan van een netwerksamenleving. Om de kortingen op de budgetten te kunnen opvangen, moet op een slimme manier een beroep worden gedaan op sociale netwerken en individuele burgers. Rechten en plichten, normen en waarden gaan daarbij hand in hand. Het CDA wijst op de samenwerking met andere gemeenten rond de bibliotheek en de muziekschool. 3. Stadspartij De Stadspartij – een oppositiepartij – wil bezuinigen op bestuurslagen, want dan is er voldoende budget om de kortingen op te vangen. 4. GroenLinks

Volgens coalitiepartij GroenLinks staat de gemeente de komende jaren voor zware opgaven: meer taken uitvoeren, met minder geld. Om te kunnen blijven zorgen voor een goede dienstverlening aan de bewoners, zal volgens deze partij samenwerking met andere gemeenten nodig zijn. De inwoners van Sittard-Geleen moeten daarvan zo weinig mogelijk merken. GroenLinks wil alles zo dicht mogelijk bij bewoners organiseren: voor de partij staat de menselijke maat voorop. 5. PvdA ‘Eén gezin, één plan, één regisseur’ is voor coalitiepartij PvdA het uitgangspunt bij de decentralisatie in het sociale domein. Dit vergt ook één budget en één verantwoordelijke van overheidszijde. In dat kader is van belang dat sport voor iedereen toegankelijk en bereikbaar is. Sittard-Geleen wordt JOGG-gemeente (Jongeren Op Gezond Gewicht). Uitgangspunt voor de PvdA is dat we met minder bestuurslagen toe kunnen. Leidraad is daarbij een duidelijke keuze voor decentralisatie, omdat het lokaal bestuur het dichtst bij de burgers staat. Bij de samenwerking met (buur)gemeenten, provincie en waterschap staat efficiency en effectiviteit in de bedrijfsvoering centraal.

6. VVD Echte jeugdzorg, gehandicaptenbeleid, ouderenbeleid, club- en buurhuiswerk, kinderopvang, integratie, etc. hebben bij oppositiepartij VVD nadrukkelijk aandacht. Nu de rijksoverheid allerlei taken in deze naar de gemeenten decentraliseert met minder geld, wil de VVD dat deze taken transparant en effectief georganiseerd worden. De VVD is alleen voorstander van samenwerking met andere gemeenten als dit voordelen geeft in effectiviteit en efficiency. Maar dan wel met rechtstreekse verantwoordelijkheid naar de gemeenten en niet op afstand. De raad moet controlemogelijkheid behouden. 7. D66 De democratische legitimiteit en controleerbaarheid van gemeenschappelijke regelingen moeten volgens oppositiepartij D66 beter worden gewaarborgd, met name door concrete afspraken met afgevaardigde bestuurders. Sittard-Geleen kan een centrumfunctie vervullen voor de omliggende gemeenten. D66 wil voorkomen dat de rijksbezuinigingen worden gecompenseerd door een onbegrensd beslag op de schaarse algemene middelen en grepen uit de reserve. 8. SP

Voor oppositiepartij SP is van belang dat in samenwerkingsverbanden de autonomie van de gemeente zoveel mogelijk gegarandeerd blijft. Wat de decentralisatie aangaat moet het geld dat van het rijk komt en waarmee Sittard-Geleen al haar zorgtaken moet uitvoeren ook daadwerkelijk aan zorg worden uitgegeven. Sittard-Geleen moet haar zorgtaken zoveel mogelijk zelf uitvoeren en niet overlaten aan de markt. 9. DNA Partij

De nieuwe partij DNA staat voor meer creatieve oplossingen op het gebied van structurele financieringstekorten om dringende problemen in het sociale domein op te lossen. Sta open voor experimenten met publiek-private samenwerkingen waarbij sociaal durfkapitaal wordt aangewend om de schaarse middelen die er zijn aan te vullen. Resultaten uit het buitenland laten volgens DNA veel successen zien en grote gemeenten in Nederland zijn al gestart met experimenten. 10. OPA

Volgens de nieuwe partij OPA moet de gemeenteraad een effectieve kaderstelling, inhoudelijke toetsing en controle achteraf kunnen uitoefenen op gemeenschappelijke regelingen. De gemeente blijft verantwoordelijk en kan die verantwoordelijkheid niet afschuiven op de gemeenschappelijke regeling. In verband met de effecten van de decentralisatie is hiervoor volgens OPA een aparte wethouder nodig (ook voor vrijwilligers- en mantelzorgbeleid).

Van visvijver naar Toverberg 24 maart 2014 Twee jaar geleden, in 2012, gaf Nederland zich massaal over aan de ijspret. Ik heb in dat plezier gedeeld, maar door een ongelukkige val was het schaatsseizoen opeens voorbij. Door dat voorval belandde ik op de Toverberg. ONGEVAL 4 (schaatsongeval) *) De toedracht In de winter van 2011-2012 was het weer eens mogelijk om op natuurijs te schaatsen. In februari had ik op een maandag verlof genomen om vanuit Wanneperveen de Vijfmerentocht te schaatsen. Dit was mijn eerste toertocht op natuurijs ooit en ik vond het een fantastische ervaring, die tweemaal 25 km op de schaats! (ik deed de ronde namelijk tweemaal). De zaterdag daarna had ik wél veel zin om te schaatsen, maar niet om er zo ver voor te rijden. Dus bleef ik in de buurt: visvijver De Driepoel in Geleen. Oké, er zaten veel scheuren in het ijs, maar dat heb je nou eenmaal met natuurijs.

Een paar rondjes, langer duurde het niet voordat mijn schaats in een scheur wegzonk en ik als een raket werd gelanceerd. Boem, met mijn rechterheup op het ijs. Ik werd voorzichtig overeind gehesen door een andere schaatser. Ik strompelde de paar honderd meter terug naar mijn uitgangspunt, maar het ging niet meer. Bij mijn spullen was een jonge moeder met kinderen en een sleetje. Ik vroeg of ik op dat sleetje mijn schaatsen mocht uitdoen. De schaatser die mij zojuist had ‘opgeraapt’, kwam ook weer kijken. Op wonderlijke wijze was ik in goede handen gekomen. De jonge moeder bleek een verpleegkundige, de schaatser was H.G., werkzaam bij ambulancezorg Zuid-Limburg. Zij ontfermde zich over mij en mijn spullen, hij belde een ambulance. Langs deze weg betuig ik (nogmaals) mijn dank aan hen beiden.

N A A R D E T O V E R B E R G

De ambulance bracht mij naar het ziekenhuis in Sittard, het nieuwe Orbis. Er werden röntgenfoto’s genomen. De schade

Ik had rechts een gebroken dijbeen, gebroken bovenaan, vlakbij de kop die in de heup draait. Latijnse benaming: femur (botbreuk 8). Het herstel De val was omstreeks 11:30 uur en omstreeks 17:30 uur lag ik op een operatietafel. Je kunt zo’n breuk niet in het gips zetten. In plaats daarvan wordt het ‘zaakje’ met een zgn. dynamische heupschroef weer aan elkaar gezet. Zes weken lang mocht ik mijn rechterbeen niet belasten. Het herstel startte op de afdeling Orthopedie, waar ik tot woensdag moest blijven om te leren kruklopen, ook op een trap. Deze afdeling is zonder twijfel de gezelligste van het hele ziekenhuis. Immers, iedereen moet oefenen om zijn of haar heup of knie weer soepel en sterk te krijgen. Dat betekent met z’n allen rondjes maken over de afdeling, gesteund door looprek, rollator, krukken of familielid. En dat leverde mij veel gesprekken met lotgenoten op. Ik waande mij enkele dagen lang Hans Castorp op de Toverberg. De nasleep

De nasleep laat zich in één woord samenvatten: terugknokken. Aan de door de chirurg gegeven belofte van uitzicht op volledig herstel verbond ik voor mezelf de opdracht: “In juni staat deze jongen weer met z’n racefiets bovenop een Franse col.” Zo snel mogelijk fietste ik weer, een beweging die mij goed afging, omdat deze het heupgewricht niet bijzonder belast. En inderdaad, op 10 juni 2012 fietste ik vanuit Morzine naar de Col de Joux Vert, zo’n 800 hoogtemeters, niet geteld de extra hoogtemeters naar het wintersportoord Avoriaz. Ik schaatste weer in seizoen 2012-2013. Ik probeer het nu – zonder angstvalligheid – bij deze botbreuk te laten. Ik waag me niet nog eens op natuurijs vol scheuren, maar wél kijk ik nog steeds met plezier terug op de Vijfmerentocht 2012. “Je mag nog van geluk spreken, want...”

...Want je had wel met je hoofd op het ijs kunnen vallen!

Behalve de hierboven genoemde personen bedank ik (nogmaals) het medisch en verplegend personeel van Orbis Medisch Centrum. *) Artikelen over twee eerdere ongevallen, “Afblijven” en “Spring maar”, publiceerde ik in 2013, een derde wordt hierboven beschreven. Wat het thema botbreuken betreft wil ik het hierbij laten. Overigens, ik deel mijn onfortuinlijke lotgevallen niet om daarmee de indruk te wekken dat ik meer pech zou hebben dan wie dan ook, integendeel.

Te voet door het Heuvelland 31 maart 2014 Wandelen is een mooie bezigheid voor wie graag buiten is. Je hebt alle gelegenheid om de omgeving in je op te nemen en het is prima te combineren met een goed gesprek. Dit artikel is voor wie zich afvraagt: waar gaan we die wandeling maken? Hoewel ik graag op de renfiets zit, ga ik ook regelmatig wandelen. Tot enkele jaren geleden gingen we op pad met 1 : 25.000 stafkaarten, op zoek naar tussendoor-paadjes, dwars door het Zuid-Limburgse landschap. Paadjes door weilanden, via de befaamde stegelkes (draaihekjes), tussen heggen, via nauwe doorgangen tussen woningen die uitkomen op smalle voetpaden. Prachtige vondsten, ware kleinoden! Wandelgidszuidlimburg.com Maar het valt niet mee om telkens dat soort paden te ontdekken. Gelukkig werd ik door mijn collega W.V. – die we toevallig tijdens een wandeling tegenkwamen – gewezen op de website www.wandelgidszuidlimburg.com. Dé bron voor prachtige wandelroutes in Zuid-Limburg. Je vindt er zevenhonderd (700) wandelroutes, in lengte variërend van 5 à 6 kilometer tot 15 kilometer en meer. De website wordt samengesteld door Jos Wlazlo, die daarmee de Innovatieprijs 2013 van VVV Zuid-Limburg in de wacht sleepte. Wat mij betreft terecht. Route 92. Gronsveld 10,7 km

Ik geef een willekeurig voorbeeld: Route 92, een wandeling van zo’n elf kilometer vanuit Gronsveld. Het is een pittige boswandeling met hellingen door het Savelsbos. Je komt langs de Scheggelder en Schone Grub en over de Trichterberg. Via Rijckholt loopt je weer terug. Ik zou zeggen, zoek die route maar ‘ns op: http://www.wandelgidszuidlimburg.com/wandelroutes/092.html Gronsveld maakt misschien niet zo’n spectaculaire indruk. En inderdaad, vanuit bijvoorbeeld Noorbeek, Slenaken, Epen of Vijlen zijn wellicht mooiere wandelingen te maken. Maar ik kan Route 92 zonder meer aanbevelen. Bovendien is het startpunt voor menigeen gemakkelijker bereikbaar dan de genoemde plaatsen.

W A N D E L G I D S Z U I D L I M B U R G . C O M

Wij liepen Route 92 in december, waarmee ik wil zeggen dat zulke wandelingen ongeacht het seizoen de moeite waard zijn. Bij druilerige regen is er niet veel lol aan, maar voor een buitje, koude, hitte of wind blijven wij niet thuis.

De wandeltocht voert eerst langs Huis de Beuk, het witte huis dat je misschien op de afbeelding hierboven kunt ontwaren. Dit is een voormalige boswachterswoning uit 1848. De woning is door enkele leden van de jagersvereniging prachtig opgeknapt. Vlak daarna loop je langs een grot die ooit als champignonkwekerij werd gebruikt. Verderop voert de route langs het geologische monument kalksteengroeve Trichterberg, waar ooit in dagbouw kalksteen werd gewonnen. Korte tijd later loop je voorbij een ander geologisch monument, te weten grindgroeve Savelsbos, waar – logischerwijs – grind werd gewonnen. Als je het kruispunt van bospaden bij “de Veer Sjtejn” bent gepasseerd, kom je langs een grafheuvel uit de Bronstijd (2100-700 v. Chr.), die zelfs voor een leek als ik gemakkelijk in het landschap is te herkennen (als je ’t eenmaal weet).

Een stuk verderop passeer je de kiezelgroeve Rijckholt. De meest bijzondere plaats waar deze wandeling je brengt, is de Henkeput. Dit is een ongeveer 12 meter diep zinkgat dat bestaat uit een open trechtervormige kuil die overgaat in een cilindrische schacht. De schacht geeft toegang tot een koepelvormige ruimte. Een soort mini-versie van de Gouffre de Padirac in Frankrijk (die volgens de Michelin-gids ‘een reis waard’ is). In de slotetappe voert de wandeling langs een voormalig zusterklooster, dat in 1912 door de Franse slotzusters Dominicanessen is gebouwd. Het klooster heette toen Val Sainte Marie (Mariadal). Van 1923 tot 2003 was het klooster in het bezit van de Zusters onder de Bogen en heette Klooster Huize Immaculata. Sta even stil bij het wegkruis dat daarna komt. Immers, wanneer de inwoners van Rijckholt vroeger kiespijn hadden, kwamen ze bij dit wegkruis bidden.

Het kan niet op, want tenslotte, aan de rand van Gronsveld, kun je nog een bezoekje brengen aan het Europapark. Dit anderhalf hectare grote park werd in de jaren 1935-1940 aangelegd door de Gronsveldse industrieel Albert Hayen. De van oorsprong Engelse tuin is ontworpen door ing. Fokker uit Den Haag. Het woonhuis en park werden na de dood van Hayen verkocht aan de voormalige gemeente Gronsveld. Het woonhuis deed dienst als gemeentehuis en later als restaurant. Het park, een klein arboretum, telt zeker 25 verschillende bomen. Leuk, maar niettemin was ik er al talloze keren langs gefietst zonder het op te merken. Uiteraard volgen wij altijd nauwgezet de aanwijzingen in de routebeschrijving. Bijzondere aandacht gaat daarbij uit naar de laatste instructie: “…en u komt weer bij het café waar u nog iets kunt eten of drinken.” Na het lopen van Route 92 beland je zo in eetcafé De Kwizzenjèr. Meermalen reed ik erlangs en nu zit ik er aan een lekker en verdiend biertje. Kortom

Ben je op zoek naar een leuke wandelroute in Zuid-Limburg – en die zijn er dus plenty – dan blijkt het internet een fantastische bron. Mijn complimenten voor Jos Wlazlo!

Hoe westers is de radicale islam? 7 april 2014 In de recente geschiedenis botsten in Irak, Afghanistan en Libië radicaal islamitische strijders op Westerse inmenging. Tot op heden leeft de bevolking daar op (of over) de rand van burgeroorlog. Een blog over de wortels van radicale islam en liberale democratie. De Britse filosoof John Gray betoogt in “Black Mass: Apocalyptic Religion and the Death of Utopia” (2007; “Zwarte mis: apocalyptische religie en moderne utopieën”) dat radicale islam en liberale democratie (neoconservatisme) meer met elkaar gemeen hebben dan hun onderlinge conflicten doen vermoeden. Apocalyptische religies Om te beginnen beschrijft Gray de zgn. apocalyptische religies, die tot op heden invloed uitoefenen. Zo zal volgens het chiliasme Jezus terugkeren op aarde en daar regeren over een duizendjarig vredesrijk. Apocalyptisch is de 'onthulling' aan het einde der tijden van de mysteriën die in de hemel geschreven staan. Voor velen gaat dit gepaard met een catastrofe, voor de uitverkorenen is het de verlossing. Volgens de eschatologie wordt de wereld in de nabije toekomst vernietigd, zodat er een nieuwe en volmaakte wereld ontstaat. Onvolkomenheden van het menselijk leven worden weggevaagd door een heilzame catastrofe. Het zoroastrianisme is de leer van Zarathustra (Perzië, ca. 1500-1200 v. Chr.), die het menselijk leven beschouwde als een strijd tussen licht en donker, die kan eindigen in een overwinning van het licht. Het manicheïsme is de leer van Mani (Perzië, 216-277), die geloofde dat een dualisme van licht en donker een permanent kenmerk van de wereld is. Moderne utopieën

Volgens Gray liggen deze apocalyptische religies aan de wortel van moderne utopieën. Hij definieert een utopie als een samenleving die is gebaseerd op een droom van ultieme harmonie, zonder conflict, en dus irreëel. Deze samenleving kan alleen door terreur worden gerealiseerd, in een poging om het menselijk bestaan een geheel nieuwe vorm te geven. De toepassing van geweld om de geschiedenis een andere wending te geven en de mensheid te vervolmaken is volgens Gray typisch westers, geïnspireerd door

R A D I C A A L

apocalyptische religies. De theorie achter de utopie wordt als onfeilbaar beschouwd, elke afwijking daarvan is een dwaling of verraad. Zie bovenstaand artikel “De toekomst aftasten”. Radicale utopieën

Gray onderscheidt radicale en minder radicale utopieën. Gray toont aan hoe radicale utopieën zich in de (recente) geschiedenis overgaven aan massale repressie, wijdverbreide corruptie en grootschalige verwoesting van het milieu. Hij wijst op de Jakobijnen tijdens de Franse revolutie, vervolgens op het bolsjewisme van Lenin, Trotski en Stalin, het nazisme en de radicale islam. Gray laat zien hoe deze utopieën denkbeelden uit apocalyptisch religies combineren met moderne wetenschap. Dus: heilsverwachting van een duizendjarig vredesrijk en tegelijkertijd de toepassing van efficiënte technologieën. De wetenschap wordt misbruikt om terreur uit te oefenen of gericht op het ontwikkelen van een superieure mensensoort: gijzelaarssystemen, massa-executies, concentratiekampen (inclusief gaskamers), deportaties en geheime politie. Minder radicale utopieën De gematigde varianten van de utopie, zoals neoliberalisme en liberale democratie (neoconservatisme), hechten een grote waarde aan een zeer beperkte overheid in combinatie met een onbelemmerde vrije markt. De vrije markt vormt de belangrijkste voorwaarde voor individuele vrijheid. Gray wijst erop dat voor het construeren van de vrije markt een grootschalige inzet van de staatsmacht vereist is. De combi (beperkte staatsinvloed en vrije markt) is volgens hem dus utopisch. Radicale islam en liberale democratie

Deze eeuw is tot dusver uitgelopen op een aanhoudend conflict tussen radicale islam en liberale democratie. De aanslag op 9/11 bracht volgens Gray het apocalyptische denken in het middelpunt van de politiek in de Verenigde Staten. De neoconservatieven kwamen er stevig in het zadel te zitten. Zij beschouwen Amerika als het land van een 'uitverkoren volk'. De stijl is een mengeling van de Amerikaanse ervaring van isolement en een morele geestdrift die expliciet theologisch van aard is. Liberalen hebben het recht, de plicht zelfs, om hun normen en waarden aan de hele wereld op te leggen. Daarbij namen zij hun toevlucht tot geweld. Gray noemt drie doelen die de Verenigde Staten in Irak en Afghanistan wilden realiseren, namelijk het bevorderen van de democratie, de inperking van het terrorisme en het bevorderen van Amerikaanse belangen. Dit resulteerde in evenzovele illusies. Want volgens Gray gaan de ontwikkelingen in het Midden-

Oosten meer in de richting van een non-liberale democratie (zie de afbeelding), is terrorisme het resultaat van onopgeloste conflicten en bemoeilijken Amerikaanse belangen de stabiliteit in de regio. Christopher Harmer van het USA Institute for the Study of War in Arlington stelt (in NRC Handelsblad, 8 mei 2013) dat de Verenigde Staten in Syrië veel terughoudender zijn dan indertijd in Irak en Afghanistan; dat waren lessen in bescheidenheid. "We dachten het concept 'democratie' te kunnen exporteren." De twee landen zijn nu instabiel en gewelddadig.

Volgens Gray wordt de radicale islam gekenmerkt door een mengeling van apocalyptische mythen en utopische hoop. Daarmee is het onmiskenbaar westers van aard. Al-Qaida is het enige terroristische netwerk met een wereldwijd bereik, een bijproduct van de globalisering. Het is een vorm van fundamentalisme die alleen in contact met het Westen heeft kunnen ontstaan. Realisme

Tegenover radicale islam en liberale democratie stelt Gray het realisme. Realisten accepteren het feit dat staten datgene wat zij van levensbelang achten, zwaarder laten wegen dan universele overwegingen – zij hebben voor alles hun burgers te dienen. Realisten bevestigen de innerlijke tekortkomingen van de mens. Realisten accepteren dat de wereld van staten een strijdperk van conflicten zal blijven. Realistisch denken kan niet voorbijgaan aan de dreiging van terrorisme en de milieucrisis. Gray erkent dat het realisme wellicht een utopisch ideaal is, vanwege het westerse geloof dat de verlossing binnen onze geschiedenis kan worden gevonden.

Scheiden doet verblijden 14 april 2014 In de relatie tussen mensen gaat scheiding dikwijls gepaard met pijn, frustratie en agressie, maar in de wereld van scheikundigen is scheiding niet zelden een wenselijk resultaat. Of is op z’n minst een serieuze studie waard, én dit artikel. Volgens de tweede wet van de thermodynamica neemt de entropie in de loop van de tijd toe, d.w.z. dat de chaos in het universum toeneemt als je alles op z’n beloop laat. Het is blijkbaar menselijk om tegen die wetmatigheid in opstand te komen door bijeen te brengen wat verspreid raakte. De mens wil ordeherstel, en dat begint al bij de afvalscheiding in het huishouden. Scheiding maken Bij de schepping, zoals in het Bijbelboek Genesis beschreven, is ook sprake van scheiding van materie: Genesis 1: (4) …en God maakte scheiding tussen het licht en tussen de duisternis. (5) En God noemde het licht dag, en de duisternis noemde Hij nacht. … (6) En God zei: Laat er een gewelf zijn in het midden van het water; en laat dat scheiding maken tussen water en water! (7) En God maakte dat gewelf en maakte scheiding tussen het water dat onder het gewelf is, en het water dat boven het gewelf is.

Fysieke scheidingstechnologie Op Chemelot Campus is het Indiase bedrijf Technoforce gevestigd, een fabrikant van fysische scheidingsapparaten. Technoforce past daarin technieken als destillatie, drogen, strippen, kristallisatie en extractie toe. En maakt gebruik van extreme proceswaarden, zoals een temperatuur van minus 20 tot plus 300 graden Celsius en een zeer diep vacuüm tot wel 0,001 millibar (oftewel een miljoenste bar; de gewone luchtdruk is 1 bar). Stoffen worden gescheiden op basis van hun fysische eigenschappen, zoals verschillen in kookpunt, dichtheid (waardoor olie op water drijft), toestand (vaste stoffen, vloeistoffen en gassen) en oplosbaarheid (waardoor de ene stof beter oplost in water en de andere in olie).

S C H E I D I N G S T E C H N O L O G I E

Scheidingsapparaten zijn nodig bij het maken van farmaceutische producten, voedingsmiddelen, oliën en vetten, polymeren en chemicaliën. Processtromen worden ermee gezuiverd, fruitsappen geconcentreerd, oplosmiddelen teruggewonnen en afvalstromen worden verwerkt. Kolloïden

Op 18 februari 2014 was de inauguratie van Remco Tuinier, werkzaam bij DSM op Chemelot Campus, als bijzonder hoogleraar kolloïd-polymeer mengsels aan de Universiteit Utrecht. Een kolloïde dispersie bestaat uit kleine deeltjes (disperse fase) die verdeeld zijn in een medium (continue fase). Die kleine deeltjes hebben een formaat van nanometers tot enkele micrometers. Er zijn vele voorbeelden van kolloïden. Een continue gasfase met daarin kleine deeltjes noemen we een aerosol. Voorbeelden zijn mist bij kleine druppels en rook bij kleine vaste deeltjes. Een vloeibare continue fase met daarin gasdeeltjes is schuim, zoals slagroom. Kleine vloeibare deeltjes in een vloeistof noemen we een emulsie, zoals melk. Kleine vaste deeltjes in een vloeistof heet een sol, met verf als typisch voorbeeld. Ook in vaste stoffen kunnen kleine deeltjes zijn opgenomen. Is dat een gas, dan noemen we dat vast schuim, bijvoorbeeld puimsteen. Is dat een vloeistof, dan is het een vaste emulsie of een gel, bijvoorbeeld kaas. Kleine vaste deeltjes in een vaste stof tenslotte heet een vaste sol, zoals robijnglas. Verf is een kolloïdale dispersie, bestaande uit diverse componenten: water, bindmiddel, pigment en hulpstoffen; dikwijls worden er ook polymeren aan toegevoegd. De kunst is om verf te produceren met de juiste stroperigheid, die snel genoeg droogt en die een harde en duurzame laag vormt. Om de kunst van de verfbereiding te verbeteren is onderzoek naar kolloïden nodig. En daarbij wordt de depletie-interactie bestudeerd. Depletie-interactie

De depletie-wisselwerking heeft te maken met het feit dat wanneer er aan een kolloïde dispersie extra componenten, bijvoorbeeld polymeren, worden toegevoegd, deze een verstoring teweegbrengen: de verschillende componenten zitten elkaar in de weg. Het woord depletie is op een negatieve wijze afgeleid van het Latijnse ‘plere’, dat ‘vullen’ betekent. Depletie betekent dan ‘ontvullen’. De depletie-wisselwerking wordt wetenschappelijk verklaard door de interactie van natuurkundige krachten, zoals de vanderwaalskrachten, elektrostatische krachten en sterische krachten (ruimtelijke afstoting). Door die krachten kunnen de kleinere deeltjes in de dispersie (de

polymeren) niet in gebieden rond de grotere deeltjes (de andere componenten) komen. In deze zgn. depletie-zones bestaat dus een tekort aan polymeren en de bewegingsvrijheid van de polymeren is daardoor beperkt. De polymeren kunnen hun bewegingsvrijheid vergroten door de grotere deeltjes naar elkaar toe te duwen. Deze ‘depletiekrachten’ leiden ertoe dat gelijke objecten worden gescheiden van de andere objecten. De grotere deeltjes trekken elkaar op een indirecte manier aan: ‘attractie door repulsie’. Als de depletie-interactie sterk wordt (bijvoorbeeld door extra polymeren aan de dispersie toe te voegen), leidt dit tot fasescheiding. Door een ‘slimme toevoeging’ van bijvoorbeeld een polymeer kunnen gels ontstaan, soms treedt vloeistof-vloeistof ontmenging op en ook kunnen er kristallen gevormd worden. Onder bepaalde omstandigheden scheidt een dispersie in drie componenten, met scherpe grensvlakken. De faseovergang van melk naar kaas is gewenst, het schiften van mayonaise niet. Schuim

Ik kom nog even terug op de kolloïdale dispersie schuim. Schuim wordt namelijk door de Duitse filosoof Peter Sloterdijk gebruikt bij zijn beschrijving van de hedendaagse wereld: schuim als metafoor van het extreme individualisme van onze tijd.*) “Bij de vorming van schuim wordt het dichte, continue, massieve aan een invasie van het holle onderworpen: lucht bereikt onverwachte plaatsen. Echter, zodra de agitatie van het mengen, van het inbrengen van lucht in het vloeibare, tot rust komt, stort de heerschappij van het schuim snel ineen. De schuimlucht keert terug in de algemene atmosfeer en de vastere substantie valt uiteen in druppelstof.” De instabiliteit en vluchtigheid die schuim kenmerken, laten volgens Sloterdijk zien hoe meervoudig de wijze is waarop de eenentwintigste-eeuwse mens zijn leven en de wereld ervaart. *) Peter Sloterdijk, “Sphären III. Schäume – Plurale Sphärologie” (2004, “Sferen, deel 3. Schuim: plurale sferologie”).

Hoe wordt Europa innovatiever? 28 april 2014 Op 22 mei zijn de verkiezingen voor het Europese Parlement. Je kunt kiezen: de loftrompet steken over een sterk Europa of tamboereren op nationale soevereiniteit. Ik ben gaan pootjebaden in de verkiezingsprogramma’s. Ik heb vooral gekeken naar de rol die Europa volgens de politieke partijen moet spelen op het gebied van innovatie. Er is immers een Europees programma op dit gebied: Horizon 2020. Hiervoor is gedurende 2014-2020 maar liefst 70 miljard euro beschikbaar. Ik verwacht dat een deel daarvan leidt tot innovatief onderzoek op Chemelot Campus, op het gebied van duurzaamheid en gezondheid. Om dit in het juiste perspectief te kunnen plaatsen, is nodig om te weten hoe de politieke partijen tegen Europa aankijken. 1. CDA

Het CDA wil naar een Europa dat de taken uitvoert waarvoor het is ingesteld, maar dat zich niet bemoeit met de speeltuin om de hoek. Het CDA wil een Europa dat sterk staat in een wereld van veranderende krachten en verhoudingen. Nederland moet volgens het CDA meer gebruikmaken van Horizon 2020. Dit zorgt voor banen en werkgelegenheid. Deze innovatieagenda moet het Nederlands topsectorenbeleid ondersteunen, door ook op Europees niveau samenwerking tussen bedrijfsleven en universiteiten te versterken. 2. PVV

De PVV wil Nederland uit de EU en wil dat Nederland een eigen economische beleid voert. De PVV zegt niet hoe Europa innovatiever wordt. 3. PvdA

De PvdA wil dat landen weer de ruimte krijgen om te groeien en om de sociale problemen aan te pakken die als gevolg van de crisis zijn ontstaan. Daarbij staat werk voor de PvdA centraal.

E U R O P E E S P A R L E M E N T

Volgens de PvdA dienen innovaties gericht te zijn op een CO2-emissievrije Europese economie, een duurzame energievoorziening en nieuwe grondstoffen en recycling. 4. VVD

De VVD vindt dat het bevorderen van economische groei in Europa voorop moet staan en wil tegelijkertijd minder Europese bemoeizucht met het leven van alledag. Innovatie is volgens de VVD van cruciaal belang om de concurrentiepositie van Europa te versterken. Horizon 2020 sluit goed aan bij het Nederlandse topsectorenbeleid, waarbij het gaat om een intensieve samenwerking tussen universiteiten en het bedrijfsleven. De VVD is tevreden dat ook het innovatieve midden- en kleinbedrijf relatief gemakkelijk kan deelnemen. 5. D66

In een wereld waar uitdagingen als veiligheid, energie, verduurzaming en immigratie grenzen overschrijden, is een slagvaardig Europa cruciaal. Europese integratie vormt een waarborg voor individuele vrijheid en vrede. D66 wil Europa slagvaardiger en democratischer maken. Om mee te tellen in de wereldeconomie is investeren in onderzoek en innovatie cruciaal. Zo verbeteren we de concurrentiepositie van Europa. Horizon 2020 is een belangrijke stap in de uitwerking van die ambitie. Europa heeft een grote toegevoegde waarde bij het aanjagen van onderzoek. 6. GroenLinks

Volgens GroenLinks moet de Europese Unie moet niet alleen democratischer en transparanter worden, maar wordt het ook tijd dat duurzaamheid en solidariteit écht hoog op de agenda komen staan. De grootste uitdagingen waar we voor staan, zoals klimaatverandering, overstijgen onze landsgrenzen en vragen om een internationale aanpak. Door nu vol in te zetten op de verduurzaming van de Europese industrie, ontstaan er nieuwe banen en wordt Europa wereldwijd koploper in groene innovatie. Horizon 2020 zet bij voorrang in op het ontwikkelen van oplossingen voor de schaarste aan energie en grondstoffen. 7. SP

Volgens de SP loopt de huidige Europese Unie aan de leiband van grote bedrijven en grote landen. Wij kunnen prima zelf beslissen hoe onze arbeidsmarkt, onze zorg, ons onderwijs, onze pensioenen, onze

volkshuisvesting, ons openbaar vervoer en onze begroting er uit moeten zien. De SP wil best met anderen samenwerken waar dat nuttig is, maar neemt afstand van de Europese Superstaat. In tijden van hoge werkloosheid en toenemende armoede moet er juist in onderwijs, innovatie en banen geïnvesteerd worden. Europa kan een nuttige bijdrage leveren aan samenwerking om kennis en kunde, onderzoekers en studenten tussen landen uit te wisselen. Voor grensregio’s zetten we ons in voor het wegnemen van belemmeringen die voorkomen dat geprofiteerd wordt van het regionale onderwijsaanbod en het vormen van innovatieclusters. 8. ChristenUnie/SGP ChristenUnie en SGP hebben destijds de totstandkoming van de euro met kracht afgewezen en wijzen ook nu een nieuwe machtsgreep in de vorm van een verdergaande overdracht van economische, begrotings- en toezichtbevoegdheden naar het niveau van de Europese Unie af. Door Europese onderzoekfondsen tussen onderzoekers te verdelen via een systeem van internationale concurrentie, wordt de kwaliteit van Europees onderzoek sterk verbeterd. Daarom is het goed dat de Europese Unie bijdraagt aan de financiering van wetenschappelijk onderzoek. Horizon 2020 bevat uitdagende kennisvragen die door de beste onderzoekers in Europa in onderlinge competitie kunnen worden aangepakt. 9. 50Plus

Europa moet zich concentreren op zaken die het nationale niveau overstijgen zoals het economisch en monetair beleid, milieubeleid, buitenlands beleid en defensie. 50Plus wil een Europa waar burgers in een omgeving leven waarin welzijn leidend, ruimte volgend en de middelen ondersteunend zijn om een maximale leefbaarheid te bereiken. In Europees verband kan en moet meer gedaan worden aan het stimuleren van kennis en innovatie. Dit is van cruciaal belang voor het behoud van werkgelegenheid in de Europese Unie. Het gat tussen onderwijs, onderzoek en het bedrijfsleven moet kleiner worden.

10. Artikel 50 Nederland moet de EU vaarwel zeggen en in plaats daarvan moet de oude vrijhandelszone, de EEG, in ere worden hersteld. Artikel 50 wil baas zijn in eigen land; baas over onze begroting, onze grenzen en onze wetgeving. Artikel 50 zegt niet hoe Europa innovatiever wordt. Dan zijn er nog een aantal partijen die zetels in het Europese Parlement willen verwerven: IQ (de Rechten-Plichten-Partij), de Piratenpartij, De Groenen, de Anti EU(ro) Partij, de Liberaal Democratische Partij, Ikkiesvooreerlijk.eu, de Partij voor de Dieren en tenslotte Aandacht en Eenvoud. Oproep: ga op 22 mei stemmen!

Europa is niet een ver-weg-show, maar ongelooflijk belangrijk en reden genoeg om te gaan stemmen. En als je vindt dat de EU teveel macht heeft is ook dat reden om te gaan stemmen (al kom je dan waarschijnlijk bij een andere partij uit).

HET LEVEN IS EEN INVENTARIS VAN

VOORWERPEN

Van A naar B 5 mei 2014 Ik heb niet veel met auto’s. Dat neemt niet weg dat ik wél een auto bezit en dat vorige auto’s mij nog duidelijk voor de geest staan. Al verder lezend kan eenieder de geschiedenis met zijn eigen auto’s ‘inkleuren’. “Het leven is een inventaris van voorwerpen,” volgens een verkort citaat van Italo Calvino in “De geschiedenis van het denken” door Albert Klukhuhn (2003). Voor velen, ook voor mij, bestaat een deel van die inventaris uit automobielen.

Ik ben geen groot autoliefhebber, zoals je hieronder kunt vaststellen. Ik vind de investering eigenlijk zonde van het geld, omdat het telkens om forse bedragen gaat die zeer snel moeten worden afgeschreven. Ik ben (dan ook) dik tevreden met mijn “reasonably priced car,” om Top Gear’s Jeremy Clarkson te citeren, zolang die mij zonder panne van A naar B brengt. Toyota Corolla

Mijn eerste auto was een droomauto voor elke jonge student, een kanariegele Toyota Corolla coupé (het model van de foto hiernaast). Een kek autootje! Helaas had ik er niet lang plezier van. Kort nadat mijn jongere broer ook zijn rijbewijs haalde, reed hij de auto total loss door ‘m in een sloot te parkeren. Ik kan dit nu zo luchtigjes opschrijven, omdat mijn broer er gelukkig geen letsel aan overhield.

Volkswagen Golf Nadat mijn mooie Corolla verloren was gegaan, kwam er een Volkswagen Golf diesel. Zelfs voor mij was dit een sullige auto. Alleen al de kleur: een onbestemde beige tint, zoals op de foto hiernaast. Als benzine-uitvoering was dat misschien nog okay geweest, maar deze diesel-versie was niet vooruit te branden! De

H E I L I G E K O E

trekkracht van mijn auto nam ook nog voortdurend af. De pakkingen van de motor waren namelijk niet meer in orde, wat voor elke motor, en zeker voor dieselmotoren, einde oefening betekent. Door de auto in te ruilen, ontsnapte ik aan een complete motorrevisie.

Subaru Stationcar

De Golf werd vervangen door een witte Subura Stationcar. Dit model bleek een reuze handig vervoermiddel te zijn voor vakanties met vrienden. Zij konden zoveel bagage achterin laden als ze maar wilden, plek zat. Bovendien wisten zij hun spullen daar veilig, want de enorme achterklep van mijn Subaru sloot als Fort Knox. Alleen al door die achterklep werd mijn auto legendarisch onder mijn vrienden. Toyota Corolla Sportwagon Die loodzware achterklep werd vervangen door de lichtvoetigheid van een mooie blauwe Toyota

Corolla Sportswagon, waar ik bijzonder blij mee was. Aan dat plezier kwam abrupt een eind toen ik eens in de mist over de snelweg reed in het gezelschap van mijn gewaardeerde collega G.A. Vóór mij werd geremd, ik remde, maar niet tijdig genoeg. We kwamen terecht in een kettingbotsing, waarbij zo’n tien auto’s betrokken waren. Als door een wonder bleef het bij blikschade, maar mijn auto was total loss. Dat was bijzonder sneu en bovendien kreeg ik nog een bekeuring omdat ik achterop iemands auto was gereden.

Renault 19 blauw

Toen ik mijn Toyota kwijt was, heb ik me een tijdlang beholpen met het openbaar vervoer en door een enkele keer een auto te huren. Dat was niet vol te houden. Ik schakelde over van Toyota op Renault, aanvankelijk een Renault 19. Meermalen kreeg ik complimenten van wildvreemden voor de mooie kleur blauw van deze wagen – ik vond een foto met de juiste kleur, zie hiernaast.

Renault Mégane sedan rood De overgang naar de volgende auto is te danken aan mijn dochter, toen nog een kleuter. Toen ik eens met mijn vrouw bij de garage was, rende zij rond de occasions die buiten stonden. Wij merkten niet alleen onze dochter op, maar ook de auto waar zij voortdurend omheen liep en we zeiden tegen elkaar: “Dat is een mooie auto.” Mijn vrouw lette daarbij vooral op de kleur en ik meer op de prijs. Zo kwam een rode Renault Mégane sedan bij ons op de oprit.

Renault Mégane sedan zilver

Ik rijd nu een zilvergrijze Renault Mégane sedan. Dat ‘zilver’ in de kleuraanduiding verleent de auto nog iets van exclusiviteit, die – ik geef het toe – voor het overige ver te zoeken is. Het is een onopvallende auto. Zelfs de flitspalen valt-ie niet op, want ik heb al lang geen bekeuringen meer gehad. Mij bevalt de auto (dus) prima, maar ik realiseer me dat de ware ‘petrol head’ ervan gruwt. Nou, die kijkt dan maar een andere kant op als ik voorbij kom. Aanbeveling

Zelfs voor wie niet in auto’s is geïnteresseerd, is een bezoek aan de Cité de l’Automobile in Mulhouse een aanrader. Mocht je daar ooit eens in de buurt zijn: gaan! Je vindt er onder meer een ongeëvenaarde collectie Bugatti’s. Voor de voorpret: http://citedelautomobile.com/en. En ‘on that bombshell’ eindig ik dit artikel. De foto’s bij dit blog heb ik gevonden op het internet en zijn( dus) niet genomen van mijn eigen auto’s. Of zoals ik de ene man tegen de ander hoorde zeggen toen ze in hun VW Touareg stapten: “Lelijk, zwart… en betaald.”

Hoe krijgt het nieuwe college ons aan het werk? 12 mei 2014 Er is in Sittard-Geleen een nieuw College van B&W aangetreden. Wat wordt hun beleid ten aanzien van werkgelegenheid in het algemeen en Chemelot in het bijzonder? In de gemeente Sittard-Geleen sloten CDA, GOB, PvdA, D66 en VVD op 30 april een coalitieakkoord, exact zes weken na de gemeenteraadsverkiezingen op 19 maart. Een brede coalitie dus, met maar liefst vijf van de tien partijen uit de nieuw gekozen gemeenteraad.

Het coalitieakkoord laat zich samenvatten in de wordcloud, die hiernaast is afgebeeld en is online opvraagbaar: www.sittard-geleen.nl/dsresource?objectid=13569&type=org Ik ben benieuwd hoe dat akkoord uitpakt voor de zaken die ik de artikelen “Hoe oordeelt Sint Joep over Chemelot Campus?” en “Chemelot Industrial Park en Sint Joep” (hierboven) heb behandeld. Ik bekijk dat hier iets breder: werkgelegenheid. Wat staat daarover in het coalitieakkoord? Economische structuur en werkgelegenheid

Naast stedelijke functies en sociale vitaliteit is economische structuur en werkgelegenheid een topprioriteit van de coalitie. In dat verband is het Brainport-programma van belang: http://www.insittardgeleen.nl/nl-nl/5/119/brainport-2020.aspx De spin-off van de aantrekkende bedrijvigheid binnen chemie, automotive en logistiek wil de coalitie maximaal benutten, als cruciaal vliegwiel voor andere economische sectoren. Dit komt de economie, het onderwijs en de arbeidsmarkt ten goede.

De coalitie wil de veelzijdigheid van Sittard-Geleen actief tonen en de vele mogelijkheden van de stad stevig uitdragen, ook buiten de landsgrenzen. Richting (nieuwe) bezoekers, (nieuwe) ondernemers, (nieuwe) inwoners, alsmede binnen bestuurlijke netwerken komt zo de trots tot uitdrukking. De stad moet zichtbaar worden vanaf de autosnelwegen tot in de stadscentra.

C O A L I T I E A K K O O R D

In een omgeving waar zich veel bedrijvigheid concentreert (Chemelot, VDL Nedcar, enzovoort) moet volgens de coalitie aandacht zijn voor vestigingsfactoren, waardoor het bestaande bedrijfsleven zich aan Sittard-Geleen verbindt en nieuwe bedrijvigheid naar de stad wordt toegehaald. Kwaliteit en diversiteit op het gebied van binnenstedelijk wonen, verblijven (onder meer cultuur, winkelen en horeca) en recreëren (onder meer Sportzone, binnenstedelijk groen, enzovoort) zijn daarbij twee kernbegrippen. Een aanvullende impuls voor het Geleense centrum ziet de coalitie in het regisseren en waar nodig faciliteren van de verbinding met de snel groeiende bedrijvigheid op de nabijgelegen Chemelot-site, enerzijds rond het thema van innovatie en anderzijds door te onderzoeken hoe het groeiend aantal medewerkers op de site zich laat vertalen in meer bezoek aan het Geleense centrum. Een materialenbank in dit centrum, waar bezoekers kunnen zien wat er in Sittard-Geleen allemaal op gebied van materialen (bijvoorbeeld bij DSM, SABIC, Kupron of elders) gebeurt, kan daarvoor een eerste aanzet zijn, met verbindingen naar innovatieve ontwerpers. Nadere afspraken op het gebied van economie:

• Ondernemers krijgen ruimte, wat bijdraagt aan een actief vestigingsklimaat. Naast de majeure ontwikkelingen binnen de clusters chemie, automotive en logistiek krijgt het midden- en kleinbedrijf bijzondere aandacht.

• LED/Brainport 2020 staan centraal in het versterken van de economische structuur, waarbij de ontwikkelingen op het gebied van de chemie, automotive en logistiek als vliegwiel dienen voor andere economische sectoren.

• Een strikte koppeling tussen LED-gelden en de doelstellingen van het Brainport-programma blijft gehandhaafd.

• De meeropbrengst OZB in verband met nieuwe investeringen binnen de clusters chemie, automotive en logistiek wordt voor de helft ingezet voor verdere versterking van de economische structuur/gebiedsontwikkeling, gekoppeld met afspraken rondom ‘social return’ en versterking van het midden- en kleinbedrijf. Die meeropbrengst OZB bedraagt in de jaren 2015-2018 1,6, 2,3, 2,9 resp. 2,9 miljoen euro per jaar. In diezelfde jaren wordt dus 0,8, 1,1, 1,5 resp. 1,5 miljoen euro per jaar ‘teruggeploegd’.

• De kansen van de werkgelegenheid binnen de clusters zorg, chemie, automotive en logistiek voor werkzoekenden in de gemeente en regio worden maximaal verzilverd.

• De aansluiting van het onderwijs op de (Eu)regionale arbeidsmarkt wordt bevorderd, waarbij het ontwikkelde instrumentarium, waaronder doorlopende leerlijnen en permanente leerwerkbedrijven,

gericht wordt ingezet op de lokale werkgelegenheidsvraag. Onderdeel van deze aanpak zijn ook maatschappelijke stages in samenwerking met onderwijs en bedrijfsleven.

• Een vliegveld met (Eu)regionale functie op het gebied van personen- en vrachtvervoer verdient een nadere uitwerking in een business case.

• De coalitie staat terughoudend tegenover het omvormen van landbouwgrond naar nieuwe natuur.

• De coalitie waarborgt een goede en veilige leefomgeving rond de Chemelot-site, de automotive-campus en het spooremplacement.

• De coalitie participeert op gelijkwaardige basis in Het Groene Net, dat een centrale rol speelt in het realiseren van de duurzaamheidsdoelstelling van de coalitie.

Nieuw college

Het coalitieakkoord voor Sittard-Geleen zal worden uitgevoerd door het College van Burgemeester & Wethouders, dat bestaat uit burgemeester Sjraar Cox en de wethouders Noël Lebens (CDA), Pieter Meekels (GOB), Astrid Verblakt (CDA), Leon Geilen (GOB), Ruud Guyt (PvdA) en Bert Kamphuis (D66).

Oud-Kerensheide opnieuw bezocht 19 mei 2014 Verscholen tussen het groen, op een afgelegen deel van het Chemelot-terrein, tussen Geleen en Stein stond vroeger een dorp: Oud-Kerensheide. Ik maakte kennis met drie vroegere bewoners. In 2013 heb ik je meegenomen naar Chemelot, naar Oud-Kerensheide. Ik beschreef de ligging, de bewoners, de straten, de huizen – lees het nog maar eens even na. Ik baseerde deze beschrijving deels op een internet-pagina van François Toussaint. Naar aanleiding daarvan maakte ik kennis met hem en de gebroeders Hans en Guus Knibbeler, die alle drie een deel van hun jeugd in Oud-Kerensheide hebben gewoond. Ik nam ze mee voor een bezoek aan hun verdwenen dorp, een trip down memory lane. François schreef een verslag van dat bezoek, dat ik hieronder (met permissie) integraal weergeef.

Verslag van François Toussaint aan Oud-Kerensheide: Kerensheide en de Steenberg

Wellicht wekt de heuvel op het Google Earth-kaartje ten oosten van het knooppunt Kerensheide enige verwondering op. Je denkt al gauw: 'dit is geen Limburgse heuvel, maar eerder een berg in een Chinees landschap'. Hoe dan ook: de 'berg' is artificieel. Hij vertegenwoordigt de restanten van de deponie (afvalberg van mijnsteen) van de voormalige Staatsmijn Maurits te Geleen (www.demijnen.nl). De berg bevatte uiteindelijk 26.000.000 ton steen, was 110 meter hoog en had een oppervlakte van 84 hectare (bron: Nederlands Mijnmuseum). Bij de afgraving is die hoogte naar minder van de helft teruggebracht (www.gluckauf.nl). Vrijdag 21 maart waren wij uitgenodigd om Kerensheide en aansluitend de Steenberg te bezoeken. We werden opgewacht door Klaas Bos, de bezieler van dit blog. Aan 'poort 2' kregen we onze bezoekerspasjes uitgereikt. Toen begon de reis per auto naar voormalig Kerensheide… We reden door een abstracte stad van pijpleidingen en chemische installaties. Daar

V E R D W E N E N D O R P

tussendoor: zorgvuldig bijgehouden gazons en ander groen. Echte straten met namen als ZZ met gewone verkeersborden. Wie hier niet bekend is verdwaalt geheid. Na enige uitleg werd duidelijk wat een naftakraker is. En dat er door die bovengrondse leidingen stoom gaat die door EdeA in enorme hoeveelheden wordt geproduceerd voor productieprocessen, en daarna ook weer wordt afgekoeld in een koeltoren. Ondertussen probeerde ik me te oriënteren in waar/wat 50 jaar geleden lag in het gebied tussen het Steinerbos en Kerensheide. Vergeefse moeite. Aangekomen op 'de Hei' probeerde ik mij wederom te oriënteren. Ditmaal herkende ik – met enige moeite – het stratenpatroon van de Kerenshei

(www.plaatsengids.nl/kerensheide). De Kerensstraat, de Mgr. Seipellaan, de Gravin Odastraat en de Graetheidelaan waren veranderd in een parkachtige omgeving waar hier en daar pijpleidingen en installaties binnendrongen. Aan de hand van het tellen van de bomen probeerde ik mijn ouderlijk huis terug te vinden, woelde er wat in de grond en nam als aandenken een vergeeld plataanblad en een stukje schors mee. Het enige dat nog hetzelfde was als vroeger was de industriële zoem die overal hoorbaar was…: https://www.youtube.com/watch?v=wNl_VccZrYk&feature=youtu.be Het was een ongewone ervaring. Daarna stapten we in de auto richting Steenberg oftewel 'Mauritsdeponie', zoals die officieel heet. We passeerden de vernieuwde Mijnbrug met links en rechts het rangeerterrein. Een rood locomotiefje

markeerde de grijze wirwar van sporen en wagons. Met bochten reden we de berg op. Het landschap daalde. Vanaf hier waren de glooiingen van het Maasdal duidelijk te zien. Links lagen Geleen en Lutterade, voor ons: Kerensheide en Beek, omgeven door industrie. Rechts – over het knooppunt Kerensheide – het Steinerbos en Stein met zijn haven. In de verte over Maas en Julianakanaal: het Belgische land, met daarop als donkere molshopen: de steenbergen van de voormalige Belgische mijnindustrie, daar 'terrils' genoemd. Het geheel werd omlijst door een wilde lucht. Het was die morgen regenachtig geweest. Nu waaide het stevig en brak de zon uitbundig door de woeste wolkenpartijen. Dichtbij graasden de schapen op het gras.

Hoe komt het dat de ooit zo zwarte 'berg' nu zo groen is? Nadat het afgraven gestopt was vanwege de aangetroffen vervuiling in de grond is de voormalige deponie bedekt met een laag 'bentoniet'. Dit is een kleisoort die gebruikt wordt vanwege zijn 'zwellend vermogen'. Bij neerslag zorgt die voor een waterdichte afdekking om zo penetratie in het grondwater en daarmee verdere vervuiling tegen te gaan: http://nl.wikipedia.org/wiki/Bentoniet Het was een onvergetelijke dag voor ons, 'Oud-Kerensheidebewoners'.

Klein detail: mijn vader werkte ooit op de portiersloge van de Cokesfabriek Emma en Polychem, voorlopers van DSM (zie de foto hierboven, afkomstig van www.demijnen.nl). In grote boeken [die een heel bureau besloegen] werd bijgehouden wie waar in of uit liep – of reed. Meerdere portiers/administrateurs waren er werkzaam. “Met hoeveel ton, waar vandaan, waar naartoe?” werd er gevraagd, gecontroleerd én genoteerd. In de huidige 'portiersloge' regelden twee mannen bijgestaan door computers de hele boel. Onze 'badges' lagen klaar op naam. We stonden 'in het systeem'. Tot hier het verslag van François Toussaint.

Helaas behoort u niet tot de doelgroep 26 mei 2014 Viermaal in mijn leven kreeg ik een ongeval en de derde keer brak ik daarbij verschillende botten. Ik belande erdoor op de Kale Berg. Ik schreef me in voor online enquêtes. Lees welke vragen ik voor m’n kiezen kreeg… Ik schreef me enige tijd geleden in voor het invullen van online enquêtes van het EUpanel, het consumentenpanel van DirectResearch te Amsterdam. Voor elke ingevulde enquête ontvang ik 1 euro in de vorm van waardebonnen bij BOL.com (de waardebonnen blijven twee jaar geldig). Er worden dus geen gouden bergen beloofd en dat hoeft ook niet, het gaat mij om de ervaring met online enquêtes. En daar komen ze: de onderzoeken sinds eind maart 2014 (na enkele eerdere onderzoeken). Supermarkten (1)

Een onderzoek over mijn ervaringen met supermarkten, eind maart 2014. Eerst de controlevragen: of ik wel Klaas Bos ben (ja), welk deel van de boodschappen ik voor mijzelf en mijn huishouden verzorg (de helft), of ik in met name genoemde beroepen bij een grootgrutter werkzaam ben (neen) en in welke frequentie ik enkele met name genoemde productgroepen, zoals groente/fruit, koop (dat loopt sterk uiteen). Deze informatie is voldoende om mij te laten weten: “Helaas behoort u niet tot de doelgroep van dit onderzoek.” (Geen euro verdiend.) Communicatiemateriaal (2)

Een onderzoek inzake mijn mening over getoond communicatiemateriaal, begin april 2014. Eerst de controlevragen: of ik wel Klaas Bos ben (ja), welk merk auto ik rijd (Renault, zie het artikel “Van A naar B”,hierboven) en bij welke energieleverancier ik klant ben (Nederlandse Energiemaatschappij). Deze informatie is voldoende om mij opnieuw te laten weten: “Helaas behoort u niet tot de doelgroep van dit onderzoek.” (En weer geen euro verdiend.)

O N L I N E E N Q U Ê T E S

Mobiele telefonie (3) Een onderzoek over mijn gebruik van de mobiele telefoon, in april 2014. Eerst de controlevragen: of ik wel Klaas Bos ben (ja), hoe groot de organisatie is waarin ik werk (11-50 medewerkers) en hoe vaak ik voor mijn werk contact heb met (potentiële) klanten (enkele keren per week). Deze antwoorden vormen aanleiding om mij door te leiden naar een vragenlijst over mobiele telefoons, die ik binnen redelijke tijd netjes weet in te vullen. Hè, hè, eindelijk eens een euro verdiend. Mijn gedrag als consument (4)

Een onderzoek over mijn gedrag als consument, vlak na Pasen. Eerst de controlevragen: of ik wel Klaas Bos ben (ja) en of ik de afgelopen 12 maanden keukenapparatuur heb gekocht ter vervanging van mijn bestaande keukenapparatuur of dat ik dit in de aankomende 12 maanden van plan ben (nee). Het verbaast mij niet dat deze informatie voldoende is om mij te laten weten: “Helaas behoort u niet tot de doelgroep van dit onderzoek.” (En uiteraard geen euro verdiend.) Een folder (5)

Een onderzoek over een folder die ik onlangs heb kunnen zien, tweede helft april 2014. Eerst de controlevragen: of ik wel Klaas Bsos ben (ja), of ik een ja/nee- of nee/nee-sticker op mijn brievenbus heb tegen reclame en huis-aan-huisbladen (nee, ik heb niet zo’n sticker) en of ik de folder heb

gezien die een met name genoemde verffabrikant onlangs heeft verspreid (nee). Deze informatie volstaat om mij opnieuw te laten weten: “Helaas behoort u niet tot de doelgroep van dit onderzoek.” (En weer geen euro verdiend.) Bungalowpark (6)

Een onderzoek over de website van een bungalowpark-aanbieder, begin mei 2014. Eerst de controlevragen: of ik wel Klaas Bos ben (ja). Alleen al deze vraag is reden genoeg om mijn oordeel te vragen over de internetpagina’s van het bungalowpark. Ik geef binnen redelijk tijd openhartig mijn complimenten en commentaar. Kijk eens aan, een euro verdiend, het schiet op.

RESPONDENTEN BEANTWOORDEN VRAGEN

IN EEN MARKTONDERZOEK MEESTAL NAAR

WAARHEID OF BESTE WETEN. Trein (7) Zo maar een onderzoek, medio mei 2014. Eerst de controlevragen: of ik wel Klaas Bos ben (ja), hoe vaak ik, gemiddeld genomen, met

de trein reis (enkele dagen per maand) en wat doorgaans mijn thuisstation is (anders dan de met name genoemde). Die antwoorden leveren de verwachte uitslag: “Helaas behoort u niet tot de doelgroep van dit onderzoek.” (En wederom geen euro verdiend.) Als dat zo doorgaat… Als dat zo doorgaat meld ik me af voor het EUpanel, want dit schiet niet op: ik heb nog maar 5 euro verdiend. Sorry, Henk en Marvin (dat zijn Henk Heinen en Marvin Brandon, de personen die de uitnodigingen ondertekenen die ik per e-mail van DirectResearch ontvang). Eigenlijk is het opmerkelijk dat ik de vragen altijd naar waarheid invul. Ik probeer de uitkomsten dus niet te manipuleren. Dat is bij dit type vragen sowieso lastig, mede doordat de opdrachtgever dikwijls onbekend is (en blijft). Overigens is dat een bekend fenomeen in het marktonderzoek: respondenten antwoorden over het algemeen naar waarheid of beste weten. Ondanks het wat hilarische karakter van dit artikel wil ik benadrukken dat, voorzover ik kan beoordelen, DirectResearch een respectabel marktonderzoekbureau is en dat het onderzoeksinstrument EUpanel door dit bureau correct wordt ingezet, ook ten opzichte van panelleden als ik. In die zin beveel ik deelname aan EUpanel aan. Je kunt daarvoor terecht bij www.eupanel.nl. Het panel telt ruim 30.000 personen.

Niet kapot te krijgen 9 juni 2014 Onlangs las ik het levensverhaal van de Amerikaan Louis Zamperini. In 1936 deed hij mee aan de Olympische Spelen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog stortte hij met zijn vliegtuig neer in de Stille Oceaan. Dit wist hij na tal van ontberingen na te vertellen. Het waargebeurde levensverhaal van Louis Zamperini las ik in “Unbroken: A World War II Story of Survival, Resilience, and Redemption” (“De Zamperini legende: Van Olympisch kampioen tot oorlogsheld”) door Laura Hillenbrand (2010).

Zamperini (1917) groeide als boefje op in Torrance, Californië. Hij legde zich toe op hardlopen, met zijn broer Pete als coach. Hij kwalificeerde zich voor de 5000 meter bij de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn. Na de wedstrijd schudde hij Hitler de hand. Zamperini kwam weliswaar zonder medailles thuis, maar dacht een goede kans te maken voor de Spelen van 1940. Die kans kreeg hij niet. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, in 1941 ging Zamperini dienen bij de Amerikaanse luchtmacht. Hij ondernam enkele bombardementsvluchten naar eilandjes in de Stille Oceaan, die toen door de Japanners werden bezet. Tijdens een vlucht op 27 mei 1943, waarbij gezocht werd naar een neergestort vliegtuig, stortte het vliegtuig van Zamperini, de Green Hornet, in zee. Hij overleefde de crash met twee andere militairen, Russell Allen “Phil” Phillips en Francis “Mac” McNamara. Wekenlang dreven ze rond op twee rubberboten, omcirkeld door haaien. Ze leefden van opgevangen

regenwater en rauwe visjes. Mac stierf van honger en uitputting. De bootjes werden beschoten door een Japans gevechtsvliegtuig, maar de beide opvarenden overleefden miraculeus de aanslag. Na 47 (!) dagen op de oceaan spoelden ze volledig ondervoed aan op de Marshall Eilanden, waar ze onmiddellijk door de Japanners gevangen werden genomen. Aanvankelijk was de ontvangst goed, maar daaraan kwam al snel een einde: eenzame opsluiting en een hongerdieet volgden.

O O R L O G S H E L D

Beiden werden door de Japanners overgebracht naar een ander eiland, Ofuna. De bewakers van het krijgsgevangenkamp waren wreed en meedogenloos. Zamperini overleefde deze hel en werd overgebracht naar het krijgsgevangenkamp Omori op een piepklein eilandje, vlak voor de kust van Tokyo. Hier kreeg hij te maken met z’n grootste kwelgeest, de beruchte Mutsuhiro Watanabe, alias de Bird (Vogel). Deze sadist ranselde hem dagelijks af, gewoon voor zijn genoegen. De Bird werd overgeplaatst naar een ander krijgsgevangkamp. Korte tijd later werd ook Zamperini overgeplaatst, omdat hij weigerde zich in te zetten voor de Japanse oorlogspropaganda. In het volgende krijgsgevangenkamp, Naoetsu, aan de Japanse westkust, wachtten hem opnieuw de wreedheden van de Bird. Zamperini overleefde ook deze bezoeking. Het einde van de oorlog kwam en hij werd in de Verenigde Staten als oorlogsheld ontvangen, maar leed daarna ernstig aan een post-traumatisch stresssyndroom. Na het bezoek aan enkele bijeenkomsten van de beroemde evangelist Billy Graham bekeerde Zamperini zich tot het christendom. Hij liet zijn nachtmerries achter zich. In 1998, toen hij 81 jaar oud was, was hij in Japan om de Olympische fakkel te dragen bij de Winterspelen in Nagano. Bij die gelegenheid zocht hij contact met Watanabe. Deze was na de oorlog een van de veertig meest gezocht oorlogsmisdadiger, maar werd nooit gepakt en veroordeeld. Later profiteerde hij van de algemene amnestie. Watanabe (1918-2003) had geen behoefte om Zamperini nog eens te ontmoeten. Zamperini werd een veelgevraagd spreker en leidde jarenlang een vakantiekamp voor jongeren. Zamperini schreef in 1998 een brief aan Watanabe, klik voor de video waarin hij de brief aan de Bird voorleest: http://youtu.be/_rHWZQdjfHQ

Het verhaal van Zamperini toont aan hoeveel lichaam, geest en ziel van de mens kunnen verdragen. Iemand die moet doorstaan wat Zamperini doorstond en dan op zeer hoge leeftijd nog zo blijmoedig is, is in mijn ogen een voorbeeld voor ons allen. De boodschap van Zamperini: “Geef niet op, geef niet toe, er is altijd een antwoord.” De speelfilm “Unbroken” van Angelina Jolie ging op 8 januari 2015 in de Nederlandse bioscopen in première. Louis Zamperini overleed op 2 juli 2014, 97 jaar oud.

Waar de klaproos bloeit 16 juni 2014 Bij de Grote Oorlog bleef Nederland letterlijk buiten schot. Dat kunnen onze zuiderburen niet nazeggen. Een oorlog wordt vaak omschreven in jaartallen, plaatsnamen (van slagvelden) en aantallen doden. Ik ging ter plaatse kijken en ontdekte de kracht van poëzie. Wie aankomt in het Westvlaamse Ieper ziet een stad met middeleeuwse kenmerken. Er is een echte kasteelgracht, waaraan Vauban, de Franse bouwmeester van vestingwerken (1633-1707) nog zijn naam heeft verbonden. En de St.-Maartenskathedraal (13e-15e eeuw) staat er, vlakbij de imposante Lakenhalle (1304). Maar niets daarvan is origineel. In de Grote Oorlog (1914-1918) werd de stad geheel verwoest en nadien herbouwd in de oorspronkelijke middeleeuwse stijl. Terwijl Nederland de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend houdt, is er in België meer dat herinnert aan de Eerste Wereldoorlog. Zoals in Ieper. Hier begin je het beste met het In Flanders Fields Museum, dat in de Lakenhalle is gevestigd.

Het front lag in een halve cirkel ten oosten van de stad, de beruchte Ieperboog, waar een loopgravenoorlog werd gevoerd. Dit front hield stand, ondanks de Duitse pogingen tot doorbraak en het gebruik van gifgas. Meer dan 300.000 geallieerden, waaronder 250.000 Engelsen, vonden de dood tijdens deze gevechten. De omgeving van Ieper is een groot kerkhof: er zijn zo’n 170 militaire begraafplaatsen. Klaprozen

Zo ligt vlakbij Poperinge de Lyssenthoek Military Cemetery, waar 10.784 soldaten van dertig nationaliteiten rusten. In het gehucht Lijssenthoek, vlakbij de Franse grens, was het grootste evacuatiehospitaal van de Ieperboog gevestigd. Bij enkele grafstenen staan kleine houten kruisjes, met daarop een gestileerd klaproosje. De rode klaproos is een van de eerste planten die groeit op vers omgewoelde aarde. In de Eerste Wereldoorlog was het een van de weinige planten die wilde groeien op de kale

V L A A M S E V E L D E N

slagvelden: velden van bloedrode klaprozen, bloeiend rond de lichamen van gevallen soldaten. De klaproos werd het symbool voor de offers die de Britse militairen hebben gebracht. IJzertoren In Diksmuide werd de 84 m hoge IJzertoren gebouwd ter nagedachtenis aan de helden van de Slag aan de IJzer. Belgische soldaten en Franse mariniers vochten van 16 oktober tot 10 november 1914 op heldhaftige wijze tegen de sterkere vijand, waarbij de stad totaal werd vernield. Het opschrift A.V.V.-V.V.K. betekent: Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus.

In Flanders Fields – John McCrae (1872-1918) In Flanders fields the poppies blow Between the crosses, row on row That mark our place; and in the sky The larks, still bravely singing, fly Scarce heard amid the guns below. We are the dead. Short days ago We lived, felt dawn, saw sunset glow Loved, and were loved, and now we lie In Flanders fields. Take up our quarrel with the foe: To you from failing hands we throw The torch; be yours to hold it high. If ye break faith with us who die We shall not sleep, though poppies grow In Flanders fields.

Dodengang Vlakbij Diksmuide vinden we nog authentieke loopgraven, waarbij de vergankelijke zandzakken door beton zijn vervangen: de Dodengang. Hier boden Belgische soldaten vier jaar lang weerstand aan de Duitsers, die er in oktober 1914 in geslaagd waren om hier de IJzer over te steken en zich op een afstand van slechts enkele meters bevonden. Honger, koude, ontbering, ziektes en dood waren dagelijkse gasten in de primitieve loopgraven. Er was nauwelijks bescherming tegen de mortieren en granaten die over en weer werden afgevuurd. Op de borstweringen bloeien nog de klaprozen.

Suicide in the Trenches – Siegfried Sassoon (1886-1967) I knew a simple soldier boy Who grinned at life in empty joy, Slept soundly through the lonesome dark, And whistled early with the lark. In winter trenches, cowed and glum, With crumps and lice and lack of rum, He put a bullet through his brain. No one spoke of him again. You smug-faced crowds with kindling eye Who cheer when soldier lads march by, Sneak home and pray you'll never know The hell where youth and laughter go.

Slag om Passendale De Derde Slag om Ieper ofwel de Slag om Passendale geldt als hét voorbeeld van een zinloze oorlog. Op 31 juli 1917 begon een Britse aanval om de Duitsers de genadestoot toe te brengen. Ruim drie maanden later kwam aan de slag een eind met de inname van het dorpje Passendale, op dat moment niet meer dan een rode vlek in de modder. Er vielen ongeveer een half miljoen doden voor een terreinwinst van slechts enkele kilometers.

De Tyne Cot Military Cemetery is hoog gelegen en biedt uitzicht op het slagveld van Passendale. Het is de militaire begraafplaats met het grootste aantal Britse gesneuvelden in de wereld. Om het hoge kruis (Cross of Sacrifice) staan in rijen 11.856 witte grafstenen. Op de meeste grafstenen staat ”A soldier of the Great War – Known Unto God” gebeiteld. Ook hier staan kleine houten kruisjes bij de grafstenen, met daarop een klaproosje. In de muur, die een halve cirkel vormt en het kerkhof begrenst, staan de namen van 34.957 soldaten die werden vermist. In april 1918 ging de terreinwinst die in de Slag om Passendale was geboekt weer in korte tijd verloren in de Vierde Slag om Ieper. Het duurde nog tot november van dat jaar voordat de oorlog voorbij was.

Nooit meer oorlog?

Bij de uitgang van het In Flanders Fields Museum wordt de bezoeker geconfronteerd met een opsomming van gewapende conflicten sinds de Grote Oorlog – een lange opsomming. De mensheid heeft kennelijk weinig geleerd als het erom gaat de ellende van oorlogen te voorkomen. Zie ook het artikel “De Grote Oorlog” hierboven.

Waarom is een Facebook-pagina soms beter? 23 juni 2014 Facebook is het sociale netwerk met de meeste leden. Een gouden kans dus voor eenieder die iets heeft te vertellen. Ik denk dat een speciale Facebook-pagina daarbij goed van pas komt. In het artikel “Virtueel drijfzand” (hierboven) heb ik me kritisch uitgelaten over Facebook. Dat neemt niet weg dat Facebook op dit moment het belangrijkste sociale platform ter wereld is. Kijk alleen naar het aantal gebruikers wereldwijd:

• Facebook: 1,2 miljard maandelijks actieve leden

• Google+: 300 miljoen actieve gebruikers

• LinkedIn: 277 miljoen leden

• Twitter: 241 miljoen actieve leden

• Tumblr: 168 miljoen blogs. Of kijk eens naar de ranking van websites naar aantal bezoekers volgens www.alexa.com: 1. Google.com (dit is de meest bezochte website ter wereld) 2. Facebook.com 3. Youtube.com 4. Yahoo.com 5. Baidu.com 6. Wikipedia.com 7. Qq.com 8. Twitter.com 9. Taobao.com 10. Amazon.com 11. Live.com 12. LinkedIn.com.

F A C E B O O K

ABRAHAM, GEORGIA SAM, MACK THE

FINGER, 2ND MOTHER & 7TH SON + THE

ROVIN’ GAMBLER GAAN NAAR #FACEBOOK

I.P.V. HWY61

Kortom, in de wereld van sociale media kun je niet om Facebook heen.*) De tijd dat Abraham, Georgia Sam, Mack the Finger, ‘the second mother and the seventh son’ en ‘the rovin’ gambler’ hun heil zochten op Highway 61 is voorbij – tegenwoordig gaan zij naar Facebook.

En dat geldt dus ook voor mij met het oog op mijn blog, want statistisch gezien biedt Facebook mij de meeste mogelijkheden om lezers te bereiken. Facebook-tijdlijn Sommige van die lezers is het opgevallen dat ik sinds kort mijn blog via Facebook aankondig op een speciale Facebook-pagina. In mijn persoonlijke Facebook-tijdlijn komen die aankondigingen ook terecht door de post te delen; dat is extra. Ik beantwoord nu de vraag: waarom zo’n pagina? Wat is er mis met de persoonlijke tijdlijn? Om te beginnen de overeenkomsten: je krijgt alleen toegang als je lid bent van Facebook. Geen lid, geen toegang. Een belangrijk verschil is dat de posts in mijn persoonlijke tijdlijn in principe alleen zichtbaar zijn voor mijn Facebook-vrienden. In de praktijk kan dat tegenvallen, zoals ik op 10 februari heb uitgelegd. Wellicht dat ik op dit punt een bijzondere mening heb, maar ik vind dat een Facebook-vriendschap ook een zekere mate van vriendschappelijke relatie in het echte leven veronderstelt. Aangezien ik via Facebook ook lezers van mijn blog wil bereiken met wie ik in het echte leven geen vriendschappelijke relatie onderhoud, met wie ik ook op Facebook geen vriendschap ben aangegaan en die ik zelfs niet eens ken, heeft een post in mijn persoonlijke tijdlijn onvoldoende effect om lezers te bereiken. Facebook-pagina

En dat is nou precies de reden voor een Facebook-pagina. Een post op mijn blog-pagina is namelijk zichtbaar voor eenieder die deze pagina ge-liked heeft. (Wie weet trouwens het juiste voltooid deelwoord in het Nederlands van het Engelse werkwoord ‘to like’, dat onlosmakelijk met Facebook is verbonden?) Als je via Facebook op de hoogte wilt worden gehouden van mijn blog, hoeven wij niet per se Facebook-vrienden te zijn. Je hoeft alleen maar die Facebook-pagina te liken. Dit lijkt op eenrichtingsverkeer, maar je

hebt alle gelegenheid om op die pagina reacties te geven en zonodig zal ik daarop reageren (ik stel die reacties zeer op prijs). Ik heb zo een splitsing aangebracht die goed is voor mezelf, mijn Facebook-vrienden én de lezers van mijn blog. Via mijn persoonlijke tijdlijn informeer ik mijn vrienden over zaken die mij bezighouden en mijn blog-pagina gaat alleen over mijn blog. Deze splitsing geeft mij een zekere mate van vrijheid in mijn persoonlijke tijdlijn. En wie alleen mijn blog volgt (en geen Facebook-vriend is) wordt alleen over dat blog netjes geïnformeerd. Bijkomend voordeel is dat deze ‘constructie’ de drempel verlaagt voor mensen die ik niet ken en die tóch mijn blog willen volgen. Zelf een Facebook-pagina maken Na deze uiteenzetting over het ‘waarom’ en ‘hoe’ van Facebook-pagina’s volgt nu het ‘wat’. Want ben je op basis van het bovenstaande geïnspireerd geraakt om zelf een Facebook-pagina aan te maken, ga dan rechtstreeks naar www.facebook.com/pages/create.

Facebook onderscheidt zes typen pagina’s: 1. Lokaal bedrijf of lokale plaats 2. Bedrijf, organisatie of instelling 3. Merk of product 4. Artiest, band of bekende persoon 5. Amusement 6. Goed doel of community (ik koos deze optie). Kies een optie, geef een categorie op, vul relevante gegevens in en voeg een profielfoto toe. Daarna kun je de pagina bekendmaken bij je Facebook-vrienden of door middel van een advertentie bij alle (of een selectie van) Facebook-gebruikers. Ik zou zeggen: aan de slag! Ik zie het verzoek om jouw pagina te liken straks wel langskomen…

Voorbeeld Als voorbeeld noem ik de Facebook-pagina Tabaknee, over de tabaksindustrie & haar companen: www.fb.com/Tabaknee. Ik heb deze pagina geliked, ook al heb ik geen Facebook-vriendschap met de oprichters Pauline Dekker en Wanda de Kanter. Een ander voorbeeld is mijn eigen Facebook-pagina www.fb.com/blogklaasbos (wie deze pagina heeft geliked: bedankt). *) Een derde indicator van de grote invloed van Facebook is de winstgevendheid van dit bedrijf:

• Facebook: netto winst 2013: $ 1,5 miljard

• Google: netto winst 2013: $ 12,9 miljard (Google is veel meer dan alleen Google+)

• LinkedIn: netto winst 2013: $ 26,8 miljoen

• Twitter: netto VERLIES 2013: $ 645 miljoen.

Tijdsbeelden op glas 30 juni 2014 Tegenwoordig worden tijdsbeelden vastgelegd in artist impressions en infographics, gemaakt met de computer. Zeventig jaar geleden werden tijdsbeelden op glas geschilderd. Op Chemelot Campus zijn daarvan prachtige voorbeelden bewaard gebleven. Centraal Laboratorium

De geschiedenis van Chemelot Campus voert ruim zeventig jaar terug. Al eerder, in de jaren twintig van de vorige eeuw, werd door DSM bij de toenmalige Staatsmijn Maurits met chemische productie begonnen: van cokesovengas werd ammoniak gemaakt, de grondstof voor kunstmest. Onderzoek was nodig naar meer toepassingen van ammoniak. Op enige afstand van de mijn werd daarom een laboratorium opgezet, het Centraal Laboratorium, dat in 1940 werd geopend. Dit gebouw vormt tegenwoordig een markant punt op Chemelot Campus. Wie het gebouw binnengaat, komt in een hal, bekleed met donker graniet, een weidse trap met een leuning van fraai smeedwerk. Het meest in het oog springend zijn hier de glasramen van Gisèle van Waterschoot van der Gracht. Vier smalle ramen naast elkaar en een vijfde, een bredere, bovenaan een trap.

G L A S R A M E N

Vijf glasramen We bekijken de glasramen van rechts naar links (zie vorige pagina). Het rechter raam verbeeldt de chemische productie. Een vrouw draagt een korf met kruikjes. Daarachter een man met een toorts. Op de achtergrond een cokesoven, de bron van het gas waarop de chemie rond de staatsmijn was gebaseerd. Aan de voeten van de vrouw nog meer kruiken en een graanschoof – voortgebracht met de kunstmest. Op het raam links daarvan een verbeelding van het chemisch onderzoek. Een man zit te midden van reageerbuisjes en kolven. Daarachter een vrouw bij wie een chemische reactie vonken teweegbrengt; onweer op de achtergrond. Op het raam daarnaast wordt het onderzoek verdiept en vastgelegd. Een man zit te midden van boeken met notities in de linkerhand. Daarachter een vrouw die een microscoop afstelt; op de achtergrond Griekse zuilen. Op het linker raam komt de werktuigbouw aan bod, nodig om chemische fabrieken en mijnschachten te construeren. Een man heeft een stuk papier op schoot en tekent daarop met driehoek en passer. Daarachter een man met een tandwiel in zijn rechterhand en hamer en beitel in de linker. De vier glasramen verbeelden tezamen de competenties waar op Chemelot tot op heden wordt voortgebouwd: kennis van werktuigbouw, natuurkunde en chemie. Dit heeft geleid tot de tegenwoordige focusgebieden voor Chemelot Campus, performance materials, biobased materials en biomedical materials. Deze drie gebieden verdienen elk een hedendaags glasraam.

Chemie brengt welvaart Last but not least bekijken we het grote raam bovenaan de trap. Een gelukkig gezin middenin een agrarische omgeving. De vader draagt een kind, de moeder een korf met fruit. Het is de tijd van de graanoogst. In de verte, tegen de achtergrond van de Staatsmijn Maurits met z’n cokesovens, zien we rechts een dorp. In het kerkje, omgeven door een kerkhof, herkennen we de kerk van Oud-Geleen (zie de foto’s hieronder). Dit raam maakt het duidelijk: de Staatsmijn brengt eenieder welvaart.

Gisèle van Waterschoot van der Gracht Gisèle d'Ailly-van Waterschoot van der Gracht (1912-2013) was een Nederlandse kunstenares, die vooral bekend was als schilderes en glazenier. Zij was volgens Wikipedia de dochter van de geoloog mr. W.A.J.M. van Waterschoot van der Gracht (1873-1943) en de Oostenrijkse Josephine Rudolfine Maria Gisella Ferdinandine Freiin (barones) von Hammer Purgstall (1881-1955). Ze woonde enkele jaren – tot 1939 – op Kasteel Wijlre. Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Gis%C3%A8le_d%27Ailly-van_Waterschoot_van_der_Gracht In 1939 trok ze naar Bergen, waar ze in contact kwam met Adriaan Roland Holst, E. du Perron en de Duitse dichter Wolfgang Frommel. Samen met Frommel verborg ze gedurende de oorlogsjaren in haar huis aan de Herengracht in Amsterdam vijf Joodse kunststudenten.

In 1957 trouwde ze met Arnold Jan d'Ailly, die tot 1956 burgemeester van Amsterdam was geweest. Na het overlijden van haar man in 1967 woonde en werkte ze ruim 25 jaar elke zomer in haar atelier op het Griekse eiland Paros om zich aan de schilderkunst te wijden. Bekijk de documentaire Het uur van de Wolf over Gisèle van Waterschoot van der Gracht door Cees van Ede uit 1997. Zij vertelt daarin onder meer over de dood van E. du Perron in 1940. Documentaire: http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1347854 Fantastisch dat de glasramen op Chemelot Campus behouden bleven. Waardevol cultuurgoed!

Impressies van een Groen Eiland 4 augustus 2014 Het land van ‘veertig tinten groen’, dat is Ierland – het land is namelijk uitbundig begroeid, dankzij regelmatige regenval. In twee weken tijd hadden we inderdaad twee dagen mist en motregen. In die tijd leerde ik meer over het land dan dat het er “altijd” regent.

Het is opmerkelijk dat velen Ierland een mooi land vinden, maar er nog nooit zijn geweest. Ik wist niet wat ik moest verwachten, maar tijdens een vakantiereis deze zomer (2014) is voor mij een wereld opengegaan. De reis voerde met eigen auto van Dublin naar Donegal, Westport, Ballyvaughan, Dingle, Cork en Wexford. Het belangrijkste deel van de reis ging langs de westkust, via de toeristische Wild Atlantic Way, die keurig met borden wordt aangegeven. Gaelic

De tocht begon in Dublin, de Ierse hoofdstad en een van 26 Ierse counties. De Ieren zeggen “Dob-lin”. En hier maken we meteen kennis met de eigen taal van Ierland, het Gaelic (Iers). In die taal heet de stad Baile Atha Cliath, wat betekent ‘stad aan een doorwaadbare plaats’. Er is een Ierse radiozender, een echte praatzender in het Gaelic, waar geen woord van te volgen is.

Ierse folkmuziek

Voor Ierse muziek hoef je niet perse de radio aan te zetten. In vele Ierse pubs wordt live muziek gespeeld, de hele avond lang. Het vormt een belangrijk onderdeel van de Ierse populaire cultuur. Het hart van die cultuur vind je in Dublin, in de wijk Temple Bar, dé uitgaangswijk van de stad. Om het andere gebouw is daar een pub en om de andere pub wordt live muziek gespeeld. Ook op een doordeweekse dinsdag en bovendien gewoon op straat!

I E R L A N D

Finntragh Bay (Co. Donegal)

Ierse muzikanten hebben een omvangrijk, afwisselend repertoire voor gitaar, fiddle (viool), tin wistle (tinnen fluit), bódhran (handtrommel) en banjo. Soms zitten ze simpelweg in een cirkel, in een hoekje van de pub. Als voorbeeld verwijs ik naar het grijsgedraaide nummer “The Wild Rover” van The Dubliners (1970), dat her en der live wordt gespeeld. Niemand in het publiek verzuimt dan om het refrein mee te zingen: http://youtu.be/siQtzrI5w88 (de tekst volgt aan het eind van dit artikel). Wie ervan houdt raad ik alleen al voor de muziek een reis naar Ierland aan. Bier Tijdens het luisteren naar de muziek drinkt de Ier (en de toerist) graag een glas bier. Natuurlijk de onvermijdelijke Guinness stout. Er zijn twee veelvoorkomende alternatieve merken, Murphys en Beamish. Verder pale en red ale, cider (Bulmers) en lager (pilsener). De grootste pilsleverancier is Heineken, en daarvan drinken de Ieren minstens zoveel als van de Guinness.

Elke county in Ierland heeft wel één of meer brouwerijen. Zo is er in Dingle (An Daingean, Co. Kerry) een brouwerij waar Crean’s wordt gebrouwen. Dit pils is genoemd naar de poolreiziger Thomas Crean, die in 1877 in het nabijgelegen Anascaul werd geboren. Hij maakte onder meer deel uit van de Zuidpool-expeditie van Ernest Shakleton met het schip Endurance (1914-1916). Dit schip ging verloren tussen de ijsschotsen en de bemanning overleefde op het drijfijs. Crean was een van de drie mannen die onder leiding van Shackleton het gebergte van Zuid-Georgië overstaken om hulp te zoeken (wie over die expeditie meer wil weten kan ik het boek “South” van Shakleton aanbevelen). Crean stierf in 1938. Heggen De begroeing op Ierland is nooit ver weg als je met de auto (linksrijdend) door het land rijdt. Namelijk in de vorm van heggen, waarvan de kern meestal een stenen muurtje is.De vele kilometers heg worden rigoureus met groot materieel gesnoeid, waarbij alles wat uitsteekt, ook al zijn het dikke boomtakken, tot precies loodrecht boven het muurtje wordt weggehakt. Aan het einde van de reis was ik wel klaar met die eindeloze hagen, die het overigens mooie landschap iets eentonigs geven, terwijl ze bovendien het zicht op bochtige wegen belemmeren.

Temple Bar, Dublin

Vooral in het zuidwesten van Ierland bestaan die heggen overigens uit fuchsia, die prachtig vuurrood bloeien. Heel bijzonder, want fuchsia’s zijn niet winterhard, maar dat is in Ierland vanwege de zachte winters niet nodig. Bordjes

Verder valt op dat Ierland volgehangen is met bordjes, binnen en buiten. Informatieborden, waarschuwingsborden, verbodsborden en bordjes met grappige teksten. Zo zag ik in het stadje Ballyshannon (Béal Átha Seanaidh, Co. Donegal) bij een parkeerplaats in het centrum het bordje: “Alcohol

free area – It is an offence to drink alcohol in public places in this area – Maximum penalty €60.”

In Westport (Cathair na Mart, Co. Mayo) hangt langs een voetpad het bordje: “Wouldn’t it be great if dogs cleaned up after themselves? – They don’t! – Dog fouling is a health hazard and ruins the environment for everbody. Pick up after your dog or face a fine of €150.”

Fuchsia

Alcohol free area

They don’t!

En dan nog enkele welgemeende adviezen.

Never trust a skinny cook

Life is uncertain – eat your dessert first

De laatste spreuk is van de Amerikaanse schrijver Ernestine Ulmer (1892-1987). Verder levert het bedrijf Autoglass in Ierland (en de U.K.) dezelfde diensten in dezelfde huisstijl als het bedrijf Carglass in Nederland. Dat is een opmerkelijke omkering, want het Engelse woord voor auto is immers car.

Omagh Over één aspect van Ierland ben ik kort, ondanks dat dit waarschijnlijk meer dan wat ook de Ierse identiteit bepaalt: de aanhoudende animositeit tussen rooms-katholieken en protestanten. Reizend door Ierland troffen we een land in pais en vree aan. Een kort traject voerde door Noord-Ierland. We hadden niet eens in de gaten dat we er waren aangekomen, totdat het ons opviel dat je daar in de bebouwde kom wel érg langzaam mag rijden: 30. Dat is dus in mijlen. We reden door Omagh (An Omgmagh, Co. Tyrone). Hier vond in 1998 de bloedigste aanslag uit de Ierse geschiedenis plaats, die aan 29 mensen het leven kostte en waarbij 200 mensen gewond raakten – een van de vele aanslagen in die periode. Wij zien er een kantoortje “Families Moving On Group – For Victims Of Terrorism In Tyrone,” dat herinnert aan deze recente bloedige episode in de Ierse geschiedenis, die voor ons, als buitenstaanders, afgerond lijkt. Meer informatie over de Wild Atlantic Way: http://www.ireland.com/nl-nl/wild-atlantic-way# Meer informatie over “Families Moving On Group – For Victims Of Terrorism In Tyrone”: www.familiesmovingon.com

“The Wild Rover”, The Dubliners (1970):

I've been a wild rover for many's the year and I've spent all my money on whiskey and beer.

But now I'm returning with gold in great store and I never will play the wild rover no more

Chorus:

And it's no, nay, never, no, nay, never, no more will I play the wild rover

no, never, no more

I went into an ale-house I used to frequent and I told the landlady my money was spent. I asked her for credit, she answered me nay,

“Such a custom like yours I can have any day”

Chorus

I took from my pocket ten sovereigns bright and the landlady's eyes opened wide with delight.

She said I'd have whiskey and wines of the best and the words that she told me were only in jest.

Chorus

I'll go home to my parents, confess what I've done,

and I'll ask them to pardon their prodigal son. And when they've caressed me as oft' times before

then I never will play the wild rover no more

Chorus 2x

De grootste ter wereld 11 augustus 2014 Ruim zestig jaar geleden kropen twee jongemannen in een nauwe tunnel. De ingang bevond zich ergens in het meest bizarre landschap dat ik in Ierland zag. Wat ze aan het einde van die tunnel aantroffen, maakt nog steeds indruk. The Burren

De kustroute langs de Atlantische Oceaan vanaf Ballyvaughan (Baile Uí Bheacháin, Co. Clare) naar het zuiden behoort tot de mooiste ter wereld. Rechts de Atlantische Ocean en links The Burren. Dit is een fascinerende streek met een oppervlakte van 250 vierkante kilometer, dat, amper bevolkt, een desolate indruk maakt. Het eerst dat hier opvalt zijn de kale heuvels. Geen boom te bekennen, geen weilanden, geen heggen. Je vindt hier een heuvelland van stenen, met enkele muurtjes uit veldkeien. Voor een deel bestaat de bodem van The Burren uit platte, slordig tegen elkaar geschoven kalksteenplaten, waartussen zich planten hebben geworteld. De begroeing is dus niet geheel afwezig – Ierland is immers het Groene Eiland, maar veel stelt dat groen hier niet voor. Ergens aan de kustweg, bij Murrooughtoohy (Muiriúch Tuaithe) wordt helmgras geoogst voor gebruik als aromatische vulling van kussens en matrassen. Ook ligt er het plaatsje Doolin dat bekend is door het grote aantal pubs waar Ierse folkmuziek live wordt gespeeld; helaas hadden wij geen tijd om te gaan luisteren.

D O O L I N C A V E

1952 In dit gebied, vlakbij Doolin, ontdekten twee jonge Engelse speleologen op een mooie Pinksterdag in 1952 dat een riviertje ergens onder de grond verdween. Ze besloten dat beekje te volgen. Water moet ergens naar toe, nietwaar. Dat pakte uit in een echte ontdekkingsreis. Ze kropen door een 500 meter lange tunnel, net ruim genoeg om doorheen te kruipen, terwijl het riviertje langs hen stroomde. Had er een dikke steen in de weg gelegen, dan hadden ze achterwaarts weer naar buiten moeten kruipen, want nergens was plaats om te keren. Ze raakten door de brandstof voor hun lampen heen en besloten het licht te doven om later te kunnen zien waar ze zouden uitkomen. In die nauwe, pikdonkere wereld was de verandering van geluid dan ook het enige dat erop wees dat ze, verkleumd en met gebutste knieën, in een grote ruimte waren aanbeland. Toen ze hun lampen ontstaken, waren ze met stomheid geslagen toen ze de Grote Stalactiet zagen, de enige stalactiet in de hele ruimte. Ze durfden niet hardop te praten, bang dat door de trillingen van het eerste geluid dat hier weerklonk die reuzenstalactiet zou neerstorten. Varley en Dickenson hadden de grootste stalactiet ter wereld ontdekt. Doolin Cave Als toerist hoef je gelukkig niet meer als een mol door een 500 meter lange, nauwe gang te kruipen. Doolin Cave (Pol an Ionáin) is inmiddels voorzien van een betonnen schacht waarin een trappenhuis de bezoeker 80 meter naar beneden voert. Vandaar is het laatste stukje van de route die de ontdekkers volgden uitgekapt. Je kunt nog zien hoe ongelooflijk nauw de originele gang was.

Om een theatraal effect te bereiken, wordt je als bezoeker in het donker de koepel binnengeleid om de ervaring van de ontdekkers zoveel mogelijk te doen herleven. Vervolgens – [tromgeroffel] – gaat het licht aan en zie je ’s werelds grootste vrijhangende stalactiet. Zeven meter hoog en 10 ton zwaar. Het gevaarte hangt daar nu zo’n slordige miljoen jaar als het zwaard van Damocles boven het beekje dat tot de ontdekking leidde. Het ontstaan van de grot voert ongeveer 360 miljoen jaar terug, toen Ierland deel uitmaakte van een ondiepe tropische oceaan ter hoogte van de evenaar. Dode dieren, planten en koraal lieten een dikke laag kalksteen op de oceaanbodem achter. Die laag was niet gelijkmatig, er waren terrassen en kliffen. Tijdens achtereenvolgende ijstijden (de laatste eindigde 15.000 jaar geleden) werd de kalklaag door het ijs afgesleten. Daardoor lijkt het op sommige plaatsen alsof de bodem met grote, platte kalksteenplaten is bestraat (pavement). De grond zit vol putten, holten en gangen, uitgesleten door het water, tot ver

onder het aardoppervlak. Kalksteen (calciumcarbonaat, CaCO3) is namelijk oplosbaar in water dat kooldioxide (CO2) bevat. Neerdruppelend kalkhoudend water laat in de loop van de tijd (hangende) stalactieten en (staande) stalagmieten in grotten achter. Het resultaat van de inwerking van ijs en water op de kalksteen is het karakteristieke karstlandschap van The Burren. Cliffs of Moher De kustroute eindigt bij de spectaculaire Cliffs of Moher (Aillte an Mhothair), die over een lengte van acht kilometer 200 meter uit de oceaan oprijzen. Dit is de meestbezochte natuurlijke attractie van Ierland en dat verklaart waarom er in deze contreien zoveel touringcars over de smalle wegen rijden. De kliffen vormen een beschermd gebied , want het is het woongebied van de grootste zeebroedvogelkolonie van Ierland. Er nestelen puffins, zeekoeten, alken, Noordse stormvogels, St.-Petrusvogels, slechtvalken en alpenkraaien.

Cliffs of Moher

De Burren Code Voor een gebied dat zo speciaal is als The Burren gelden speciale gedragsregels, de Burren Code. Twee van die regels:

• Laat de kalksteen pavement achter zoals je die hebt aangetroffen (dit landschapstype is namelijk wettelijk beschermd)

• Laat geen enkel spoor van je bezoek achter, neem alleen je herinneringen mee (ik heb ook foto’s genomen, geheel in oveenstemming met deze code, lijkt me). Meer informatie over het Burren National Park: www.burrennationalpark.ie Meer informatie over Doolin Cave: www.doolincave.ie

Kalksteen pavement bij

Murrooughtoohy, The Burren

Wat na duizenden jaren overblijft 18 augustus 2014 Altijd gedacht dat hunebedden typisch Drents zijn. Niet dus, misplaatst Drents chauvinisme. Megalitische grafheuvels vindt je namelijk in heel Noordwest-Europa. Tot in Ierland aan toe – juist daar. Ooit las ik dat je, om een volk te leren kennen, hun begraafplaatsen en speeltuinen moet bezoeken. De wijze waarop een volk met overledenen en kinderen omgaat, zegt namelijk veel over het karakter van dat volk. Egyptische pyramiden zijn dan ook leerzame objecten. In Ierland zijn grafmonumenten die heel wat ouder zijn dan de pyramiden. Carrowmore Carrowmore Megalitic Cemetery (Co. Galway) is de grootste begraafplaats uit het Stenen Tijdperk in Ierland en de op één na grootste van Europa, gelegen op een heuvel op het schiereiland Cúil Irra, vlakbij de stad Galway. We bezichtigen dit prehistorische complex tijdens een miezerig buitje.

Zo’n dertig grafmonumenten zijn nog in goede staat, de oudste dateren van vóór 5400 v. Chr. Toen de grafheuvels werden gebouwd, was het schiereiland bebost; ze werden dus niet gebouwd om op te vallen, dit in tegenstelling tot andere grafheuvels. De grafmonumenten van Carrowmore liggen verspreid over een golvend terrein van 1000 bij 600 meter, rond een ovaal gebied dat amper bebouwd is. Kennelijk zijn de monumenten qua locatie gelijkwaardig en waren er regels voor de bouw ervan. Dat neemt niet weg dat er variatie is in het formaat van de grafheuvels en in dat van de keien die ervoor gebruikt zijn. De grootste grafheuvel (nr. 51) ligt in het midden van de begraafplaats, heeft een naam (Listoghil) en is bedekt met een pakket losse stenen (cairn). In het midden is een vierkante kamer, zonder toegang, oorspronkelijk geheel bedekt met stenen (inmiddels zijn die stenen verwijderd). Die afdekking wordt door archeologen beschouwd als het symbolische

N E O L I T H I C U M

Carrowmore Megalithic Cemetery

(grafheuvel nr. 7)

einde van een tijdperk. Kennelijk deden tussen 3500-3000 v. Chr. nieuwe rituelen met betrekking tot voorouders hun intrede. De eerste historische beschrijving van Carrowmore dateert van 1779 en komt van de Hugenoot Gabriel Beranger. Aan het begin van 19e eeuw vonden amateuristische opgravingen plaats door een landheer uit de buurt. Enkele van zijn vondsten zijn nog te zien in het museum van Alnvick Castle in Engeland. In 1837 bracht George Petrie de grafmonumenten in kaart; het waren er toen 58. In de jaren zeventig en negentig van de vorige eeuw vonden uitgebreide opgravingen plaats door Zweedse archeologen onder leiding van professor Göran Burenhult. De crematie van overledenen vond waarschijnlijk in de buurt van het monument plaats. De gecremeerde botten werden vervolgens in een grafkamer gelegd. Het totale gewicht van de gecremeerde botten (uit grafheuvel nr. 3) wijst op de aanwezigheid van tenminste vijftig individuen, waarschijnlijk mannen, vrouwen en kinderen, die daar verspreid over een langere periode zijn bijgezet. Poulnabrone Dolmen

Het hunebed Poulnabrone (Poll na Bron) in The Burren (Co. Clare), dat dateert van omstreeks 3000 v. Chr., is waarschijnlijk de meest gefotografeerde bezienswaardigheid van Ierland. Dat komt zowel door de bijzondere vorm van het hunebed als door de ligging, middenin een onbewoond en kaal kalksteenland (The Burren is een karstgebied.

Poulnabrone bestaat uit twee grote portaalstenen, enkele draagstenen en één grote platte deksteen, en is circa 180 cm hoog. Hoe is het mogelijk dat ooit zoiets gebouwd is! Tijdens restauratiewerkzaamheden in 1986-1988 vonden opgravingen plaats. Het bleek dat er zo’n dertig individuen in deze grafkamer zijn bijgezet – zuigelingen, kinderen en volwassenen, mannen en vrouwen. Het is waarschijnlijk dat de botten aanvankelijk ergens anders zijn verbrand of vergaan, voordat ze naar deze graftombe zijn overgebracht. Dit veronderstelt een sterk binding met de voorouders. Aan de doden werden persoonlijke bezittingen meegegeven, zoals een gepolijste steenbijl, een benen hanger, kwartskristallen, wapens, gereedschap en aardewerk. De graftombe was overigens niet slechts een begraafplaats, maar vormde het middelpunt van daarmee verband houdende rituelen en ceremonieën.

Poulnabrone Dolmen, The Burren

Wij bezochten Poulnabrone op een namiddag, maar we konden ons goed voorstellen dat het landschap met dat hunebed ’s nachts bij volle maan een onwezenlijk, zelfs spookachtig aanzien heeft. De perfecte plaats om je een beeld te vormen van een ver verleden. Altar

De Altar Wedge Tomb (Tuama Dingeach na hAltóra), nabij Skull (Co. Cork), is een van twaalf hunebedden op het Mizen schiereiland, de meest zuidwestelijke punt van Ierland. Het werd gebouwd aan het einde van het Stenen Tijdperk (omstreeks 3000-2000 v.Chr.). Ergens in de Bronstijd (1250-550 v. Chr.) werd in de bodem van de grafkamer een ondiepe put gegraven, waarschijnlijk voor voedseloffers. In de Keltische IJzertijd (124-224 na Chr.) vulden mensen die put met schelpen en visgraten; uit die tijd dateren ook vondsten van walvisbotten. Het rituele gebruik van het monument eindigde met de komst van het Christendom. Tijdens de 18e eeuw werd het hunebed nog enige tijd als altaar gebruikt door priesters voor wie het bij wet verboden was om in een kerk de mis op te dragen.

Chronologie:

• Neolithicum (Stenen Tijdperk) in Ierland: 4500-2000 v. Chr.

• Ontstaan landbouw in Ierland: 4000-3800 v. Chr.

• Grafmonumenten van Carrowmore (Co. Galway): 4000-3000 v. Chr.

• Hunebed Poulnabrone, The Burren (Co. Clare): 4200-2900 v. Chr.

• Hunebedden in Drenthe: ca. 3000 v. Chr.

• Egyptische pyramiden: 2500-1800 v. Chr.

• Hunebed Altar Wedge Tomb, Mizen schiereilend (Co. Cork): vóór 2000 v.Chr. (3000-2000) • Bronstijd in Ierland: 2000-600 v. Chr. Ik noem hierboven enkele megalitische grafmonumenten in West-Ierland en ga zo voorbij aan bijvoorbeeld de tombes van Newgrange, Knowth en Dowth (Brú na Bóinne, Co. Meath) in Oost-Ierland, die dateren van 3400-2900 v. Chr.

Altar Wedge Tomb, Mizen schiereiland

Gouden Eeuwen in Ierland 25 augustus 2014 Ierland is rijk aan geschiedenis. En wie er goed rondkijkt, vindt al gauw Middeleeuwse kunstwerken en gebouwen, gewoon in het landschap. Ze stammen uit een tijd dat Ierland in Europa grote invloed had.

Wie in Toscane de Italiaanse kunstschatten bekijkt en bedenkt hoe oud die kunstwerken zijn, raakt onder de indruk. Zo is het Kruisbeeld in San Domenico van Cimabue te Arezzo meer dan zevenhonderd jaar oud (1268-1271). Maar wat blijkt, ook in Ierland komt men ver met Middeleeuwse kunst en gebouwen. In de Vroege Middeleeuwen liep Ierland in cultureel opzicht zelfs voor op de rest van Europa, dat nog aan het bijkomen was van de ondergang van het Romeinse Rijk en de invasie van nieuwe volkeren (de Volksverhuizing). Ik neem je mee naar aparte kapelletjes, bijzondere high crosses en opmerkelijke round towers uit deze ‘Gouden Eeuwen’ van Ierland. Beehive Huts

Toen wij op het schiereiland Dingle (Co. Kerry) de zgn. Slea Head-route reden, was het mistig. Geen grootse uitzichten dus, maar wél ontdekten we andere zaken. Bijvoorbeeld de Beehive Huts, hutjes uit steen, die vanaf prehistorische tijden tot 1200 bewoond werden. Ze werden gewoonlijk gemaakt van stenen, die overvloedig aanwezig waren. De stenen werden in opeenvolgende lagen gestapeld, elke laag iets dichter naar het midden en zo verder – in de vorm van een bijenkorf – totdat een kleine opening bovenin met een

deksteen kon worden afgedekt. Er werd daarbij geen cement gebruikt. De stenen liggen schuin naar buiten tegen instromend water. Deze bouwmethode, die speciaal vakmanschap vereist, heet overkraging (corbelling).

H I G H C R O S S E S

Beehive Hut, schiereiland Dingle

Gallarus Oratory Een ander voorbeeld van corbelling (of dry stone masonry) is het Gallarus Oratory (Séipéilín Ghallarais). Dit is een 8e eeuws (!) bidvertrek van 8 bij 5 meter, in de vorm van een omgekeerde boot. Hoewel opgetrokken uit losse stenen, sijpelt er toch geen water doorheen. De grond binnen het kerkje is kurkdroog. Het is het enige bouwwerk van zijn soort dat nog bestaat en het bevindt zich nog in een perfecte staat. De kapel heeft een raam en volgens de legende wordt de ziel gezuiverd van de persoon die door dat raam naar buiten klimt.

High crosses Drumcliffe (Co. Sligo) was een pelgrimsoord, want in 574 stichtte St. Columba er een klooster. Columba of Colum Cille (521-597) was prins, monnik, strijder, dichter, diplomaat én de stichter van kloosters te Derry, Durrow en op het Schotse eiland Iona. Volgens de overlevering zou St. Columba het Monster van Loch Ness hebben verdreven. Van St. Colmcille’s klooster resten nog het high cross en de round tower. Een high cross is een stenen kruis, naar Keltisch model, waarin bijbelse voorstellingen zijn geëtst. Deze Keltische kruisen waren voor de toenmalige gelovigen, die niet konden lezen, een soort platenbijbel. Het high cross in Drumcliff werd in de 11e eeuw opgericht, is bijna 4 meter hoog en is een van de mooiste die in Ierland zijn overgebleven.

Gallarus Oratory, schiereiland Dingle

High cross, Drumcliff

Round towers Tijdens de Middeleeuwen zijn in Ierland zgn. round towers gebouwd, die bescherming moesten bieden tegen plunderende Vikingen, Noormannen en lokale hoofdmannen. Ze waren zo’n 30 meter hoog en voorzien van een conische spits. Ze telden meestal vier verdiepingen. De ingang bevond zich op enkele meters hoogte en was bereikbaar via een losse ladder die kon worden opgetrokken. De Ierse monniken brachten er hun handgeschreven manuscripten, zoals het Book of Kells, in veiligheid. In Drumcliff staat het restant van een round tower, gebouwd tussen 900 en 1200. In 1396 is hier de bliksem ingeslagen en het grootste deel van de toren werd gebruikt om in de buurt een brug te bouwen. Het verhaal doet de ronde dat als de wijste man van Ierland hier passeert, de resten op hem zullen neerstorten.

Nu we toch in Drumcliff zijn… Naast de kerk van Drumcliff, gebouwd in 1809 en vernoemd naar St. Columba, vinden we het graf van de Ierse dichter William Butler Yeats (1865-1939). Op de grafsteen staat een strofe uit zijn gedicht “Under Benbulben”, dat hij vlak voor zijn dood schreef; de titel verwijst naar de nabije berg Benbulben (575 m):

Cast a cold Eye on Life, on Death, Horseman, pass by.

Round tower, Drumcliff

Graf van W.B. Yeats, Drumcliff

Vlakbij de kerk is een monument, waarin Yeats’ gedicht “He wishes for the Cloths of Heaven“ is verwerkt:

Had I the heavens' embroidered cloths, Enwrought with golden and silver light,

The blue and the dim and the dark cloths Of night and light and the half-light,

I would spread the cloths under your feet: But I, being poor, have only my dreams;

I have spread my dreams under your feet; Tread softly because you tread on my dreams.

Monasterboice Voor de kust van Drumcliff ligt het onbewoond eiland Inishmurray, waar de resten staan van het klooster van St. Muiredach mac Echdach uit de 6e eeuw. Die naam brengt mij bij de mooiste high crosses van Ierland, die van Monasterboice (Co. Meath). St. Buithe (445-521) stichtte hier een klooster. In zijn jeugd ontmoette deze Buithe mac Bronach waarschijnlijk St. Patrick, de apostel der Ieren. Hij volgde zijn priesteropleiding in Rome en verbleef enige tijd in Duitsland en Schotland voordat hij naar Ierland terugkeerde. Er worden veel wonderen aan hem toegeschreven, inclusief het tot leven wekken van doden. St. Buithe stierf op dezelfde dag dat St. Columba werd geboren. Na zijn dood werd Monasterboice beroemd om zijn welvaart, kunst en kennis. Van 890-923 was Muiredach mac Domhnaill abt van Monasterboice. Op het kerkhof staat het indrukwekkende, 10e-eeuws Muiredach-kruis, 5,30 m hoog. Op de westzijde van het kruis staat een Ierse inscriptie: “Or do Muiredach las ndearnad in Chros,” een gebed voor de maker van het kruis, Muiredach.

Muiredach-kruis, Monasterboice

Vlakbij een tweede high cross staat de round tower van Monasterboice uit de 9e eeuw, helaas zonder de conische spits. Het klooster werd in 1097 door brand verwoest en daarbij ging ook de kostbare bibliotheek verloren. Ardmore en Cloyne

Wie op zoek is naar een gave round tower – d.w.z. met conische spits – komt terecht in Ardmore (Aird Mhór, Co. Waterford). Ardmore is de oudste christelijke nederzetting van Ierland, omstreeks het jaar 400 gesticht door St. Declan. Deze round tower stamt uit de 12e eeuw. Niet ver daarvan staat de round tower van Cloyne (Co. Cork), uit de 9e eeuw. In dit plaatsje staat ook de enigszins vervallen St. Colman’s Cathedral uit 1250, waar tegenover een plaquette hangt met daarop de tekst:

In memory of John Ahern, John Claney, Richard Moreen, Stephen Myles, Cloyne United Irishmen who for conspiracy to murder a County Limerick Militiaman,

were hanged at The Gallows Green, Cork on 25th April 1798

Round tower en high cross,

Monasterboice

Round tower, Ardmore (met conische

spits)

Columbanus en Willibrord Overigens is St. Columba niet de enige representant van de invloedrijke rol van Ierland (in zijn geval het klooster van Iona) in het Europa van de Vroege Middeleeuwen. Zo stak de Ierse monnik Columbanus in 590 over naar Frankrijk en stichtte in 614 het klooster van Bobbio in Noord-Italië. Dit klooster ontwikkelde zich tot een van grote bibliotheken van de Middeleeuwen. Een ander voorbeeld is Willibrord (658-739), die, hoewel Engels van geboorte, vanuit Ierland de Friezen (lees: Nederlanders) tot het Christendom bekeerde.

Round tower, Cloyne

Hoe een Hollandse piraat toesloeg 8 september 2014 Op het zuidelijkste puntje van Ierland ligt het havenstadje Baltimore. Ik vond hier niets dat herinnert aan de afgrijselijke gebeurtenis in 1631. Baltimore (Dún na Séad, Gaelic voor ‘Fort of Gems’, Co. Cork) is het zuidelijkste stadje van Ierland. Er is een haven met vissersboten, zeilscheepjes en een zeilschool. Je kunt er op walvissafari en er zijn enkele

eenvoudige hotels. Voor de kust liggen Sherkin Island, Heir Island en Cape Clear Island, waar je met veerboten naar toe kunt varen. Niks aan de hand, dus. Baltimore, 1631 Niks aan de hand, zo was het ook in 1631. Maar in de vroege ochtend van 20 juni van dat jaar zeilden twee Algerijnse schepen er de haven binnen. De overval stond onder bevel van een Nederlandse kapitein die zijn loopbaan een wending had gegeven door piraat te worden – hij heette Jan Janszoon van Haarlem, alias Moerad Raïs de Jongere. Bijna 200 Ieren en Engelse kolonisten werden gevangen genomen, in de ijzers geslagen en als slaven naar Noord-Afrika afgevoerd. Sommigen zouden als galeislaven hun verdere leven slijten, anderen zouden vele jaren in de afzondering van de harem van de Sultan doorbrengen of als slaaf binnen de muren van een van zijn paleizen. Slechts drie zouden Ierland terugzien. Een kwam al gauw met losgeld vrij en twee anderen in 1646. Het is onduidelijk waarom anderen die in 1646 nog leefden, niet zijn vrijgekocht. Misschien wilden ze na al die jaren net zo lief in Algerije blijven, waar ze waarschijnlijk niet slecht behandeld werden.

Na de overval verhuisden de overgebleven inwoners van Baltimore naar het nabijgelegen Skibbereen; Baltimore bleef generaties lang verlaten. De plundering van Baltimore was de grootste aanval ooit door piraten op Ierland en Groot-Brittanië. Toch was dit niet de enige overval, sterker nog: Ieren spanden piraten dikwijls voor hun karretje om de Engelse kolonisten in Ierland het leven zuur te maken, en omgekeerd. Ook de overval op Baltimore wordt gezien als

B A L T I M O R E

resultaat van een vete tussen twee grondeigenaren, de Ier Fineen O’Driscoll en de Engelsman Walter Coppinger. Bij het navigeren door de Ierse wateren kreeg Jan Janszoon hulp van John Hackett, die daarvoor twee jaar later werd opgehangen. Moerad Raïs de Jongere

De meest interessante persoon bij deze gebeurtenis is natuurlijk onze landgenoot Jan Janszoon van Haarlem (1570-na 1641). Hij begon zijn piratenloopbaan als schipper van een Hollands kapersschip, die Spaanse schepen overviel. Hij leed schipbreuk op de rotsen van Lanzarote, waar hij werd gered door een andere Hollandse piraat, Ivan de Veenboer. In 1620 kwam hij in Algerije terecht en bekeerde zich tot de islam. Enkele jaren later had hij het bevel over 17 kaperschepen. Hij had een goede verhouding met de plaatselijke sultan, ondanks dat zijn piratennest Salé vrijwel onafhankelijk was. In maart 1627 plunderde Janszoon Grindavik en Austurland aan de kust van IJsland, nam 242 mensen als slaaf gevangen en voerde hen mee naar Algerije. Slechts dertien van hen zagen IJsland terug, onder wie de Lutherse predikant Ólafur Egilsson, die na een jaar tegen betaling van losgeld wist vrij te komen. De plundering van Baltimore was dus niet het enige wapenfeit van Janszoon. Janszoon was getrouwd in Haarlem en had daar een kind. In Salé trouwde hij nog eens met een Moorse van Spaanse afkomst. Een zoon uit dit huwelijk, Anthony Janse van Salee, emigreerde naar het toenmalige Nieuw-Amsterdam, later New York. Hij was de voorvader van onder anderen de ondernemer Cornelius Vanderbilt (1794-1877), de acteur Humphrey Bogart (1899-1957) en presidentsvrouw Jackie Onassis (1929-1994). Janszoon zelf zou zich zich tegen veel geld weer in Holland hebben gevestigd, waar hij een rustige oude dag genoot. Over de plundering van Baltimore werd een folksong geschreven, de “Ballad of Baltimore”; hier de uitvoering door Chris Bolister: http://youtu.be/0mC70WvEdz4 Er is een boek verkrijgbaar over de plundering van Baltimore, “The Stolen Village: Baltimore and the Barbary Pirates” door Des Ekin (2008), maar dat heb ik niet gelezen.

Een land zonder grenzen 22 september 2014 Chemelot Campus en Maastricht Health Campus voeren voortaan gezamenlijk het nieuwe merk Brightlands. Door hun reputaties te combineren zetten de beide campussen zich gezamenlijk in om nog aantrekkelijker te worden, zeker ook in het (verre) buitenland.

Voortaan is het dus Brightlands Chemelot Campus en Brightlands Maastricht Health Campus. Want hoewel de beide campussen elk hun eigen focusgebieden hebben, is er veel dat hen bindt. Om te beginnen liggen ze vlak bij elkaar, gesitueerd in een innovatieve regio, waarvan zij zelf beeldbepalende exponenten zijn. Een regio die gekenmerkt wordt door het internationale karakter; de campussen liggen immers dichtbij steden als Leuven, Luik en Aken, waar gerenommeerde kennisinstituten gevestigd zijn.

Wat de campussen tevens bindt is dat hun focusgebieden, hoe verschillend ook, een gemeenschappelijke noemer hebben: de onderzoekers leggen zich toe op de ‘moleculaire wetenschappen’ – het onderzoek naar de kleinste deeltjes en hun vele toepassingen. De kennis die daarmee wordt voortgebracht draagt substantieel bij aan nieuwe oplossingen voor maatschappelijke opgaven, met name op het gebied van materialen, voeding en gezondheid. Kennis-As Limburg De ontwikkeling van beide campussen wordt mogelijk gemaakt door de steun van krachtige partijen, met name de Provincie Limburg en de zgn. Kennis-As-partijen. Aan de campussen is een belangrijke rol in de economische ontwikkeling van de regio toebedeeld en er wordt verwacht dat zij die rol ook waarmaken. Voor het programma “Kennis-As Limburg: Groeimotor van de regio” gebruiken Universiteit Maastricht, Maastricht UMC+ en Zuyd Hogeschool het merk Brightlands ook wanneer zij over R&D communiceren.

B R I G H T L A N D S

Grenzen overschrijden De tagline van Brightlands luidt: “Knowledge Crossing Borders”. De campussen maken zich namelijk sterk om kennis vanuit de hele wereld aan te trekken. Of beter gezegd: talentvolle, ambitieuze en charismatische onderzoekers en ondernemers, die in staat zijn om grenzen te overschrijden. Zij zijn bij uitstek in staat om kennis uit verschillende landen, onderzoeksgebieden én organisaties te combineren tot innovaties. Zij zijn het die mogelijkheden zien om kennis te gelde te maken en zo – héél belangrijk – nieuwe werkgelegenheid te creëren. De talenten van Brightlands De komende tijd zal het verhaal “Brightlands” verder worden ontvouwd. Feitelijk is dat al begonnen met de concrete verhalen van vijf getalenteerde onderzoekers en ondernemers: Tinashe Ndoro, Annemie Schols, Maikel Beerens, Mark Post en Victor Vreeken. Zij leveren boter bij de vis door hun persoonlijke getuigenissen bij de beweringen hierboven. Onderzoeker Tinashe Ndoro werd geboren in Zimbabwe en vertrok toen hij 18 jaar was met een vliegticket enkele reis (een cadeau van zijn ouders) naar Europa om te gaan studeren. Nu is hij een opkomend talent bij het materialenonderzoek in Brightlands. Hij maakt nu zijn droom waar: te werken met toptalenten aan producten die de wereld tot een betere plaats maken. Professor Annemie Schols houdt zich bezig met concepten om gezonder te eten. Dat is nodig. Want enerzijds lopen kinderen een steeds groter risico op ziekten die verband houden met obesitas. Anderzijds zien we steeds vaker ziekten die verband houden met afnemende spiermassa en functieverlies. Om deze trends te keren moeten we over op een gezondere leefstijl, met name door onze eetgewoonten aan te passen en voldoende te bewegen. Op dit gebied leidt Annemie in Brightlands het onderzoek, dat jonge onderzoekers uit de hele wereld aantrekt. Wie ooit een gat in zijn schedel krijgt, moet (via de behandeld arts) zeker een beroep doen op ondernemer Maikel Beerens. Hij is in staat om de schade te repareren met behulp van een perfect passend 3D-geprint schedelimplantaat. 3D-printing (of ‘additive manufacturing’) neemt in Brightlands een prominente plaats in. Zo is er het Additive Manufacturing Materials Center, dat zich bezighoudt met de verbetering van polymeren voor deze toepassing. Maikel heeft ondertussen al 25 ziekenhuizen als klant. Daarbij hielpen zijn contacten met andere jonge ondernemers en de gemakkelijke toegang tot Universiteit Maastricht.

Professor Mark Post werd internationaal bekend door de zgn. kweekvleesburger. Een hamburger waar geen koe aan te pas kwam, maar die werd gekweekt in een laboratorium in Brightlands. Snelle kennis-uitwisseling, samenwerking tussen vele disciplines en korte communicatielijnen maakten dat mogelijk. De kweekburger is geen kunststukje op zich, maar is een stap op weg naar het oplossen van diverse maatschappelijke problemen: broeikasgassen, resistentie tegen antibiotica, toenemende vleesconsumptie, ontbossing en tekort aan drinkwater. Het onderzoek is er nu eerst op gericht om de kweekburger beter te doen smaken. Ondernemer Victor Vreeken speelde een belangrijk rol bij de ontwikkeling van de zgn. PEF-fles, de eerst bio-based fles ter wereld, gemaakt van suikers. Het materiaal is sterk genoeg om alle mogelijke dranken lang te bewaren en is dan ook een prima vervanger voor het bekende PET. In Brightlands staat een PEF-proeffabriek om klanten als Coca-Cola en Danone te bedienen. Uitgerekend daar, omdat de benodigde kennis, de technische infrastructuur en het internationale netwerk daar aanwezig zijn. Ga voor meer informatie over Brightlands naar www.brightlands.com. Je vindt hier onder ‘Meet bright people’ de volledige verhalen van Tinashe, Annemie, Maikel, Mark en Victor. En bekijk de (Engelse) video voor meer achtergronden van Brightlands: http://youtu.be/vaCJayXbADQ?list=UUA0C7VBpoFWwwzRF0h34l-w. Meer verhalen rond Brightlands zijn te vinden op www.thepowerofimpossibility.com.

Hoe je schoonpapa terzijde schuift 13 oktober 2014 Belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis zijn verbonden met plaatsen en jaartallen. In Ierland is dat niet anders en bij een daarvan hoort een Nederlandse prins die koning van Engeland werd. Al in de twaalfde eeuw wilden de Engelse koningen, zoals Henry II Plantagenet (1133-1189), Ierland binnen hun invloedssfeer brengen om meer rust te krijgen aan de grenzen van hun koninkrijk. Gedurende de eeuwen die volgden traden de Engelsen dan ook menigmaal wreed op tegen de opstandige Ieren en Engelse kolonisten namen steeds meer Iers land in bezit. De Ieren verarmden en ontwikkelden een intense haat tegen de Engelsen. Protestanten en katholieken In 1509 werd Henry VIII koning van Engeland en met hem kwam er een nieuw element in de relatie tussen Engeland en Ierland. Om een ontbinding van zijn huwelijk mogelijk te maken brak hij namelijk met de katholieke kerk en stichtte de protestantse Anglicaanse kerk. Deze geloofsrichting werd in geheel Engeland ingevoerd, maar Ierland bleef katholiek. Henry VIII stuurde zijn leger naar Ierland en in 1541 was hij de eerste Engelse koning die tot koning van Ierland werd gekroond. Gedurende de decennia daarna werden regelmatig katholieke opstanden met harde hand neergeslagen, waarbij hele dorpen werden uitgemoord, het vee geroofd en de oogst werd vernietigd. Engelse kolonisatie

Om de (katholieke) Ierse bevolking tot blijvende loyaliteit te bewegen vond vanaf 1606 de “Plantation of Ulster“ plaats. Dit hield in het verwijderen van de Ierse bevolking uit vrijwel de hele provincie Ulster, in het noorden van Ierland, en de vestiging van (protestantse) Engelse kolonisten, die loyaal waren aan de Engelse koning, vooral oud-militairen die zo hun achterstallige soldij ontvingen. Een bijzondere vestiging was die door de Londense gildes, wat leidde tot de stichting van de stad Londonderry.

B A T T L E O F T H E B O Y N E

In 1641-1642 kwam het in Ulster tot een heftige katholieke opstand. Zowel protestanten als katholieken werden op wrede wijze vermoord. Berucht was de moord op enkele honderden protestanten bij Portadown in 1641. In 1648 veroverde de Ier Owen Roe O'Neill de plaats Drogheda. In reactie daarop kwam Oliver Cromwell, die toen feitelijk over Engeland regeerde, met een leger naar Ierland. Hij roept het beeld op van een genocidale tiran die tot over zijn knieën door Iers bloed waadde – niet geheel ten onrechte. Hij heroverde Drogheda en daarbij vielen 2500 doden. Wat Portadown 1641 was voor de protestanten, werd Drogheda 1648 voor de katholieken. Karakteristiek voor de Engelse houding tegenover de Ieren in die tijd is de beschrijving van het desolate gebied The Burren (Co. Clare) door Ludlow, een van Cromwell’s generaals: “Het is een land zonder water om iemand te verdrinken, zonder bomen om iemand op te hangen en zonder aarde om iemand te begraven.” In de jaren daarna hielden de Engelsen de opstandige Ieren in bedwang door mannen op te hangen en vrouwen – naar schatting zo’n 15.000 – te deporteren naar suikerplantages in de Caraïben. Honger, gevechten en ziekte deden de bevolking met bijna eenkwart krimpen. Het aandeel van de katholieken in het landeigendom daalde van 70% in 1641 naar 10% in 1660. In hun plaats kwamen Engelse landeigenaren. James II en Willem III In 1685 kwam James II op de Engelse troon, een overtuigd katholiek. De ongeruste protestanten in Engeland wendden zich tot Willem III van Oranje, de schoonzoon van James II en de stadhouder van Holland. Willem ging op hun verzoek in. Hij kon zo namelijk een machtsblok vormen tegenover de Fransen, die de zuidgrens van Holland bedreigden. Willem kwam in 1688 naar Engeland en James vluchtte naar Frankrijk. In 1689 voer James II naar Ierland, dat inmiddels vrijwel geheel door zijn aanhangers werd bestuurd. James belegerde de protestantse verzetshaarden in Ulster, Londonderry en Enniskillen, maar die hielden stand ("No Surrender"). Engeland stuurde troepen naar Belfast en in 1690 kwam Willem zelf.

Battle of the Boyne 1690 Op 1 juli van dat jaar kwam het zo tot Slag aan de Boyne. James verloor en vluchtte naar Frankrijk. Er volgde nog een bloedige veldslag bij Aughrim op 12 juli 1691, waarbij de katholieken opnieuw verloren.

De Battle of the Boyne 1690 zou de (Ierse) geschiedenisboekjes ingaan als het moment waarop de Ieren definitief tegenover de Engelsen het onderspit delfden. Naar goed Iers gebruik is ook over de Slag aan de Boyne een lied geschreven, “Battle of the Boyne”, dat thuishoort in de bijzondere categorie Loyalist Songs. Het laat je iets ervaren van de animositeit tussen katholieken en prostestanten, tussen Ieren en Engelsen, tussen Ierland en Noord-Ierland. Een animositeit die tot niet zo lang geleden de kranten vulde. Een animositeit die dus verklaard wordt door de Battle of the Boyne 1690 en de aanloop daartoe. De tekst – geschreven vanuit Engels perspectief – volgt hieronder: http://youtu.be/o1KggmYgHKY. Hopelijk houden de twee partijen nu vrede (de wereld heeft meer dan genoeg aan de huidige conflicten). Tijdens mijn reis door (Noord)-Ierland, deze zomer, heb ik in in dit verband niets zorgwekkends opgemerkt.

Veel informatie voor dit artikel heb ik gevonden in het boek “The Story of Ireland” door Neil Hegarty (2012).

Battle of the Boyne

Come don your Sash and bowler black and join the great parade, We're on our way to celebrate 1688, And better still and mores the thrill,

Just two years further on, When William Prince of Orange won the Battle of the Boyne.

So raise the Crimson Banner high, It flies for you and me,

And signifys the reason, Why we're British and we're free.

Now sound the flute and strike the drum,

Lets hear the cymbals clash, And play again 'old Derrys walls, Garvagh and the Sash, As on we march we'll proudly tell in story and in song,

How William Prince of Orange won the Battle of the Boyne.

So raise the Crimson Banner high, It flies for you and me,

And signifys the reason, Why we're British and we're free.

Brave Schomberg, Ormond, Sidney, Solnes, Prince George and Conningsby,

They took the bridge of Slane, Duleek and Drogheda that day, The neath bank bristled bright with pikes as Ulstermen charged on,

And William Prince of Orange won the Battle of the Boyne.

So raise the Crimson Banner high, It flies for you and me,

And signifys the reason, Why we're British and we're free.

Come don your Sash and bowler black and join the great parade,

We're on our way to celebrate 1688, And better still and mores the thrill,

Just two years further on, When William Prince of Orange won the Battle of the Boyne

Je komt het maar halen 10 november 2014 Ook wie amper iets weet van de geschiedenis van Ierland heeft wel eens gehoord van de Grote Hongersnood die er in de negentiende eeuw heerste. Je vindt er dan ook veel ‘famine cemeteries’, hongerbegraafplaatsen. En het monument op de Doo Lough Pass. De Doo Lough Pass is het hoogste punt van de Doo Lough Vallei, genoemd naar het langgerekte Doo Lough (Donker Meer). De vallei vormt een indrukwekkend natuurgebied tussen het stadje Louisburgh en het dorp Delphi (Co. Mayo). De vallei wordt van de Atlantische Oceaan gescheiden door de prachtige Mweelrea Mountains. Het gebied is onbewoond: geen huis, geen mens, zelfs geen schaap.

Doo Lough Tragedie Op 30 maart 1849 arriveerden in Louisburgh twee ambtenaren van de organisatie voor armenhulp uit Westport. Ze kwamen om te inspecteren of de mensen die armenhulp kregen daar nog steeds recht op hadden. Om duistere redenen vond die inspectie niet plaats, maar gingen de ambtenaren verder naar Delphi Lodge, een jachthut 19 km ten zuiden van Louisburgh. De mensen die voor de inspectie waren gekomen kregen opdracht om de volgende ochtend om 7 uur bij Delphi Lodge te verschijnen als ze hulp wilden blijven ontvangen. Gedurende de nacht en daaropvolgende dag moesten honderden berooide en uitgehonderde mensen dus een reis ondernemen die voor hen, gelet op hun verzwakte toestand, extreem vermoeiend was, en dat nog wel in zeer slecht weer. Kort daarna werden zeven levenloze lichamen, waaaronder vrouwen en kinderen, ontdekt langs de weg van Delphi naar Louisburgh ter hoogte van het Doo Lough. Nog eens negen mensen zijn nooit thuisgekomen. Volgens de plaatselijke overlevering was het totale aantal slachtoffers van deze beproeving veel hoger, er wordt zelfs gesproken over 400 doden.

D O O L O U G H P A S S

Elk jaar wordt de tragedie herdacht met een wandeling tussen Louisburgh en Doo Lough. Die wandeling voert langs een monument op Doo Lough Pass in de vorm van een ruw uitgehakt stenen kruis. Op de sokkel drie plaquettes met de opschriften:

To commemorate the hungry poor

who walked here in 1849 and walk the Third World today. Freedom for South Africa 1994 How can men feel themselves honoured by the humiliation

of their fellow beings? Mahatma Gandhi in South Africa

In 1991 we walked AFrI’s

Great Famine walk at Doolough and soon afterwards we

walked the road to freedom in South Africa

Archbishop Desmond Tutu

Unveiled by Karen Gearon, Dunnes Stores Strikers,

7th May 1994 Opmerking: Dunnes Stores is een warenhuisketen in Ierland, waartegen in 1994 een anti-apartheidsboycot plaatsvond. Dear Old Skibbereen In het artikel “Hoe een Hollandse piraat toesloeg” hierboven ging over het Zuid-Ierse plaatsje Baltimore. Vlak daarbij ligt Skibbereen (An Sciobairin). Daarover werd in de 19e eeuw een folksong geschreven, “Dear Old Skibbereen”. In dit lied wordt de honger geplaatst in de politieke context van die tijd, een context die in de Doo Lough Tragedie ontbreekt.

Lees de onderstaande tekst, terwijl je luistert naar de uitvoering van The Dubliners: http://youtu.be/DP8PB3viZck

Oh father dear, I oft-times hear you speak of Erin's isle Her lofty hills, her valleys green, her mountains rude and wild

They say she is a lovely land wherein a saint might dwell So why did you abandon her, the reason to me tell.

Oh son, I loved my native land with energy and pride

Till a blight came o'er the prats; my sheep, my cattle died My rent and taxes went unpaid, I could not them redeem

And that's the cruel reason why I left old Skibbereen.

Oh well do I remember that bleak December day The landlord and the sheriff came to take us all away

They set my roof on fire with their cursed English spleen I heaved a sigh and bade goodbye to dear old Skibbereen.

Your mother too, God rest her soul, fell on the stony ground

She fainted in her anguish seeing desolation 'round She never rose but passed away from life to immortal dream

She found a quiet grave, me boy, in dear old Skibbereen.

And you were only two years old and feeble was your frame I could not leave you with my friends for you bore your father's name

I wrapped you in my cóta mór in the dead of night unseen I heaved a sigh and bade goodbye to dear old Skibbereen.

Oh father dear, the day will come when in answer to the call

All Irish men of freedom stern will rally one and all I'll be the man to lead the band beneath the flag of green

And loud and clear we'll raise the cheer, Revenge for Skibbereen!

Is de Nederlandse chemie toekomstbestendig? 24 november 2014 De Nederlandse chemie staat onder druk door mondiale concurrentie. Toch zijn er mogelijkheden om de opbrengsten te verhogen en de kosten te verlagen. Biedt dit voldoende perspectief? En hoe dragen Chemelot en Brightlands Chemelot Campus bij?

Onlangs publiceerde Rabobank het rapport “Een voorwaardelijke toekomst – De chemie in Nederland,” een analyse van de toekomstperspectieven van de chemiesector. Dit rapport is extra interessant omdat daarin wordt vastgesteld dat – naast Rotterdam, Terneuzen en Delfzijl – Geleen (lees: Chemelot) een grote chemiecluster is, die onlosmakelijk met de Nederlandse economie verbonden is. Doordat chemie aan het begin van velerlei productieprocessen zit, is de sector bijzonder cyclisch. Dat betekent dat sprake is van sterke stijgingen en dalingen in groei en winstgevendheid. Daarbij is de chemie bijzonder kapitaalintensief, vooral als we kijken naar de grote naftakrakers (nafta is een oliederivaat), waarmee grondstoffen voor plastics (etheen en propeen) worden gemaakt. Op Chemelot staan twee naftakrakers, beide van het Saoedi-Arabische bedrijf SABIC. Chemische processen vragen veel olie en gas, zowel als grondstof (feedstock) als voor hitte en druk, waardoor de winstgevendheid sterk samenhangt met de energieprijzen.

Chemie is een mondiale sector. Het Duitse bedrijf BASF is het grootste chemiebedrijf ter wereld (omzet 2012: $ 95 miljard omzet). Nummer 5 is SABIC ($ 50 miljard) en DSM komt in deze ranglijst op de 33e plaats ($ 12 miljard). Sector onder druk

De chemiesector in Europa staat ten opzichte van andere chemieregio’s in de wereld onder druk . Zo heeft de Verenigde Staten sinds enkele jaren het prijsvoordeel van goedkoop schaliegas – er wordt zelfs gesproken van een schaliegasrevolutie. Azië, met name China, heeft zich tot de grootste chemiemarkt ontwikkeld, zowel qua productie als gebruik, zij het op basis van geïmporteerde feedstock. Tegelijkertijd

C H E M E L O T

Chemelot by night

heeft het Midden-Oosten, dat over de grootste olie- en gasreserves beschikt, zich tot een belangrijke chemische producent ontwikkeld. Zeer competitief

Toch hoeven we niet te somberen, want het Nederlandse chemiecluster is volgens Rabobank wel degelijk competitief. Dit komt door de hoge mate van integratie (de output van het ene proces is input voor het andere), de hoogstaande chemiekennis, de goede verbindingen tussen de Rotterdamse haven en het Duitse achterland, en de nabijheid van eindmarkten. De Nederlandse overheid heeft de chemie als topsector aangemerkt en het beleid is onder meer gericht op de ondersteuning van startende ondernemers. Dit gebeurt onder andere binnen zgn. COCI’s: Centres for Open Chemical Innovation. Brightlands Chemelot Campus is zo’n COCI. De opbrengsten verhogen Maar dat is volgens Rabobank niet genoeg. De Nederlandse chemie moet zorgen voor een hogere toegevoegde waarde door samenwerking met producenten en eindgebruikers. Als voorbeeld noemt Rabobank biomedische materialen, een van de focusgebieden van Brightlands Chemelot Campus. De hoogstaande chemiekennis moet worden ingezet voor de omschakeling naar biobased chemicals met andere functie-eigenschappen. Als voorbeeld noemt Rabobank het door Avantium ontwikkelde PEF (bioplastics substituut van PET). De barrière-eigenschappen van PEF zijn beter dan die van PET, waarvoor een bedrijf als Coca-Cola interesse heeft getoond. Avantium heeft een proeffabriek op Brightlands Chemelot Campus. Ook zou de sector op zoek kunnen gaan naar oplossingen voor de recycling van chemicals en polymeren. Een mooi voorbeeld is QCP (Quality Circular Polymers), een start-up die op Chemelot grondstoffen voor de kunststofverwerkende industrie gaat produceren op basis van gebruikte kunststoffen afkomstig van huishoudens en de industrie. QCP springt in op de behoefte van de grote merkfabrikanten en de kunststofverwerkers om conventionele kunststoffen te kunnen recyclen naar hoogwaardige toepassingen (‘upcyclen’). Hierbij maakt QCP gebruik van de aanwezige kennis en laboratoria op Brightlands Chemelot Campus.

De kosten verlagen Om wereldwijd concurrerend te zijn, moet de Nederlandse chemie werken aan lagere kosten. Zo is meer efficiëntie te bereiken via procesintensificatie (flow chemistry), waarbij gebruik wordt gemaakt van microreactoren. Op Brightlands Chemelot Campus is Chemtrix gevestigd, dat zich richt op de ontwikkeling van zulke reactoren, kleine reactoren waarin chemische processen uitermate efficiënt verlopen. Een andere ontwikkeling is flexibele en lokale productie (personalised mass production), waarbij gedacht kan worden aan robottechnologie, Smart Data, Internet of Things, 3D-printing (additive manufacturing) en sensortechnologie. Op Brightlands Chemelot Campus is sinds dit jaar het Additive Manufacturing Materials Center gevestigd.

Volgens Rabobank zijn in fabrieken nog kostenbesparingen mogelijk, waarbij gedacht kan worden aan het aanbrengen van isolatie en het opslaan en hergebruik van warmte. Verder kunnen chemiebedrijven kosten besparen door nauwer met andere (chemie)bedrijven samen te werken. Chemelot vormt ook hier een voorbeeld, want hier zorgt de Utilities Support Group (USG) voor shared utilities, zoals stoom en industriële gassen. Een ander voorbeeld van ketenintegratie is de Rail Terminal Chemelot (RTC), die in 2013 op Chemelot in gebruik is genomen. Deze terminal geeft een betere ontsluiting van de site per spoor, met verbindingen naar Rotterdam, Antwerpen en Noord-Italië. Opvallend daarbij is dat de Haven Antwerpen investeert in de Nederlandse terminal. Voorwaardelijke toekomst

Volgens Rabobank heeft de Nederlandse chemie goede vooruitzichten, mits aan enkele voorwaarden wordt voldaan. Zo moet de kennis verder worden ontwikkeld om tot innovaties te kunnen komen. Ook moet de sector zichtbaar bijdragen aan de zgn. Grand Challenges, door de oplossing te bieden voor maatschappelijke vraagstukken. Het rapport “Een voorwaardelijke toekomst – De chemie in Nederland” van Rabobank (2014) kan worden gedownload: http://www.rabobank.nl/images/chemie_in_nederland_een_voorwaardelijke_toekomst_29092014_29681083.pdf

Rail Terminal Chemelot

Hoe aan de natuur wordt geknabbeld 1 december 2014 Een Drents spreekwoord luidt: “As is verbraande törf,” en ik dacht dan ook dat turf typisch Nederlands is. Eeuwenlang werd deze brandstof immers uit de veengebieden van Holland, Drenthe en Noord-Brabant/Limburg gehaald. Maar: zo typisch Nederlands is turf niet.*)

Turfwinning in Ierland Het meest noordwestelijke graafschap van Ierland, Donegal (Dún na nGall) is een ruig, vrijwel leeg gebied met enkele kleine (haven) stadjes en dorpjes. De bergen maken niet zozeer indruk door hun hoogte, als wel door hun verlaten ligging in een wijds landschap. We zijn hier aan de rand van Europa. In zo’n landschap, bijvoorbeeld op de weg van Killybegs (Na Cealla Beaga) naar Glencolumbkille (Gleann Cholm Cille), vindt een activiteit plaats, waarvan ik dacht dat die al voor 1970 in het Veenmuseum te Barger-Compascuum (www.veenpark.nl) was opgeborgen. Daar wordt namelijk tot op heden turf gestoken. Ook langs de weg van Glencolumbkille naar Glenpesh Pass, opnieuw vele kilometers door een leeg land met een prachtig uitzicht op zee, wordt turf gewonnen. Die bergpas (Glean Géis in het Iers, wat 'meer van de zwanen' betekent) is overigens een van de mooiste van Europa. De glooiende bergen en de groene valleien met afgelegen boerderijtjes en kleine meren geven je het gevoel dat je in de Alpen bent.

Ook elders in Co. Donegal werd turf gewonnen, zoals in het wijdse, kale land langs de weg van Dungloe (An Clochán Liath) naar het stadje Ballybofey (Bealach Féich). Afgezien van die turfwinning maakt het land pas weer een bewoonde indruk als je al dichtbij dat stadje bent. En verder vind je turfwinning op de weg van Omagh (an Ómaig, in Noord-Ierland) naar het stadje Donegal.

I E R S E T U R F

Turfwinning in Co. Donegal

Turfwinning onder druk Het Connemara National Park Visitor Centre biedt meer informatie over de turfwinning en andere aspecten van de veengebieden in Ierland. De Connemara (Co. Galway, 2.900 ha) staat bekend om haar sprookjesachtige meren en mysterieuze landschappen, die worden beheerst door twaalf kegelvormige bergen, de Twelve Bens. Ongeveer 4000 jaar geleden was Ierland bedekt door 1.178.000 ha ongestoord hoogveen en vennen. Tot 1645 veranderde er weinig aan die situatie. In 1990 was nog slechts 151.000 ha over. In minder dan 400 jaar was 87% van de beste veengronden in Ierland verdwenen. De turf was gebruikt in huishoudens en voor industriële toepassingen, zoals in energiecentrales. Het staatsbedrijf Bord na Móna is onder meer verantwoordelijk voor het beheer van de turfproductie.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Ierland neutraal en die periode werd daar de Emergency genoemd. Het land had namelijk ondanks de neutraliteit te lijden, bijvoorbeeld onder de sterk teruglopende import van steenkool. Hierdoor werd Ierland afhankelijk van turf.

Vanwege het teruggelopen oppervlak worden de veengebieden nu steeds vaker beschermd. Maar ondanks dreigend tekort wordt er nog steeds turf gestookt. Voor menigeen in Ierland geldt kennelijk nog steeds het spreekwoord “in het veen ziet men niet op een turfje.” Zo adverteren restaurants dat je er bij een turfgestookte haard kunt nagenieten van het diner. Bijzonder, maar niet meer verrassend, was dat we in onze bed & breakfast bij de haard een grote mand met turfjes aantroffen.

Glenpesh Pass, Co. Donegal

Turfjes voor in de haard

Ongewenste vreemdelingen In het Connemara bezoekerscentrum wordt ook gewaarschuwd voor de introductie van gebiedsvreemde planten en dieren (exoten) in Ierland. De volgende soorten zijn er veelvoorkomend maar ongewenst: Japanse duizendknoop [Fallopia japonica], reuzenbalsemien [Impatiens glandulifera], mammoetblad of reuzenrabarber [Gunnera tinctoria], het muiltje [Crepidula fornicata], de Chinese wolhandkrab [Eriocheir sinensis] en grote waternavel [Hydrocotyle ranuncoloides]. Potentiële binnendringers zijn teunisbloemsoorten [Ludwigia-soorten], de edelkreeft [Pacifacstacas leniusculus], de Amerikaanse brulkikker [Rana catesbeiana], de snoekbaars [Sander lucioperca], de Aziatische langhoornkever [Anoplophora glabripennis] en de monniksparkiet [Myiopsitta monachus]. Voor het vinden van mammoetblad, dat eigenlijk thuishoort in Zuid-Amerika, hoef je geen bioloog te zijn. Je ziet die plant overal aan de Ierse westkust, middenin natuurgebieden

(zie foto) en in het openbaar groen van stadjes. De waarschuwing – die overigens ook voor Nederland geldt (bijvoorbeeld wat betreft de monniksparkiet) – is dus niet voor niets. Stokkende vergankelijkheid

En tenslotte zijn er de veenlijken. Typisch Drents, dacht ik, vanwege het ‘meisje van Yde’ in het Drents Museum in Assen. Niet dus: ook in de Connemara zijn veenlijken gevonden, zoals de Mennybreddan Woman. Zij stierf in de 16e of 17e eeuw (het meisje van Yde stierf omstreeks van het begin van de jaartelling). In het veen zijn de lijken gemummificeerd. *) Al weet ik dat er goede turfgestookte whiskies zijn, zoals de Ierse Connemara en de Schotse Laphroaig.

Mammoetblad (Gunnera tinctoria) in

de Connemara (Co. Galway)

Hoe een openhartoperatie een stad leefbaar maakt 8 december 2014 Jarenlang leed Maastricht aan een verkeersinfarct. De overheid heeft een wegenchirurg gevraagd de patiënt te dotteren en van een bypass te voorzien. Met de patiënt nog onder narcose hier een peroperatief verslag.

Snelle doorstroming Het meest spraakmakende resultaat van het project “de Groene Loper” in Maastricht is de dubbele tunnelbuis, die over 2,3 km van noord naar zuid door de stad loopt. Momenteel is Maastricht de enige plaats tussen Marseille en Groningen (ruim 1300 km) waar je voor een stoplicht komt te staan. Openhartoperatie in volle gang Luchtfoto Peter Wijnands voor A2 Maastricht Nog eventjes, want dat is vanaf eind 2016 verleden tijd. Het doorgaand verkeer over de A2 gaat dan met maximaal 100 km per uur door de onderste tunnelbuis – een ondergrondse aorta (tot 16 m diep). Het regionale en bestemmingsverkeer volgt de N2 met maximaal 80 km per uur door de bovenste tunnelbuis – een ondergrondse slagader. “Driving Towards The Daylight” (Joe Bonamassa): http://youtu.be/wTG-bCMG05E. Aan de tunnelmonden wordt extra zorg besteed en ze krijgen elk een naam: de Hertog van Brabant als poort naar het noorden en de Prins-bisschop van Luik als poort naar het zuiden. Deze constructie is in zoverre uniek in de wereld, dat in beide tunnels tussen de Geusselt en het Europaplein ook vrachtverkeer wordt toegelaten. Het belang van deze nieuwe infrastructuur voor stad en regio kan nauwelijks worden

D E G R O E N E L O P E R

Dubbele tunnelbuis

Artist impression A2 Maastricht

overschat. Zo wordt de reistijd tussen Brightlands Chemelot Campus en Brightlands Maastricht Health Campus behoorlijk verkort, wat de samenwerking tussen de beide campussen ten goede komt. Parklaan boven de tunnel

Om de cardiovasculaire metafoor nog even door te trekken: er horen ook longen bij. En daarin wordt voorzien door herinrichting van de ruimte die ontstaat zodra de grote verkeersstromen door het ondergrondse arteriële vaatstelsel kunnen worden geleid. In dat bovengrondse gebied zijn de verkeersaders een stuk verfijnder, zodat er ruimte is voor fietsers en voetgangers, kantoorvilla's, woontorens en – als longblaasjes – het nodige groen in de vorm van bomen en gazons. Dit woonerfgebied, waarin een bomenlaan (parklaan) komt, wordt de Groene Loper genoemd. Deze stedelijke vernieuwing kan vanaf 2017 beginnen, nadat de tunnel is opengesteld.

Enkele flats langs het tracé moesten worden gesloopt, maar het was bijna vanzelfsprekend dat de Gemeenteflat gespaard is gebleven. Dit is immers de eerste hoogbouw in Maastricht, gebouwd in 1948-1950, naar een ontwerp van de Maastrichtse architect Frans Dingemans (1905-1961). Met 80% van het verkeer ondergronds blijven de luchtkwaliteit en geluidhinder in de stad duurzaam binnen de normen. Betere bereikbaarheid

Dit zijn niet de enige resultaten van het project. Ook de aansluiting van de A2 op de A79 richting Heerlen vormt een enorm verbetering. Je hoeft, komend vanuit Eindhoven, niet langer kruip-door-sluip-door via Bunde, Meerssen en Rothem, want de beide snelwegen worden bij knooppunt Kruisdonk volledig verknoopt. Daarbij wordt het bedrijventerrein Beatrixhaven ten noorden van Maastricht via een nieuwe weg rechtstreeks op de A2 aangesloten.

Zuidelijke tunnelmond in aanleg: de

Prins-bisschop van Luik

Luchtfoto Peter Wijnands voor A2 Maastricht

De Groene Loper

Artist impression A2 Maastricht

Verder worden er verschillende doorsteekmogelijkheden voor fietsers gecreëerd, waaronder een speciaal fietsviaduct over de A2 ten noorden van de Geusselt. Via het recreatieve lint dat zo ontstaat, bereiken fietsers vanuit de stad gemakkelijk de zgn. Landgoederenzone, het gebied rond Buitenplaats Vaeshartelt. Ecoducten

En tenslotte (hoewel al voltooid voordat met de tunnelbouw werd begonnen) zijn ter hoogte van de Kruisberg, ten noorden van Maastricht, twee ecoducten, Bunderbosch en Kalverbosch, aangelegd die de verplaatsing van klein wild bevorderen. Onder andere op die manier is ook aan de natuur gedacht.

Project de Groene Loper

De opdrachtgevers voor het project zijn de samenwerkende overheden, Rijkswaterstaat (Ministerie van Infrastructuur en Milieu), Provincie Limburg en de gemeenten Maastricht en Meerssen: het Projectbureau A2 Maastricht. Het project wordt uitgevoerd door Avenue2, een consortium van Ballast Nedam en Strukton. Het project vergt een totale investering van ongeveer 1 miljard euro. Voor meer informatie, zoals over de technische aspecten van het project: www.a2maastricht.nl.

De Groene Loper

Artist impression A2 Maastricht

Fietsviaduct over de A2

Artist impression A2 Maastricht

Hoe Brightlands de ambities van de overheid realiseert 15 december 2014 Het is frappant hoe goed de Wetenschapsvisie 2025 van de rijksoverheid aansluit op de ontwikkelingen op Brightlands Chemelot Campus en Brightlands Maastricht Health Campus. Of, voor wie aan beleid het primaat toekent: hoe deze campussen bij die visie aansluiten.

Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap publiceerde afgelopen maand de “Wetenschapsvisie 2025 – keuzes voor de toekomst”, waarin drie ambities worden geformuleerd: 1. De Nederlandse wetenschap is van wereldformaat. 2. De Nederlandse wetenschap is meer verbonden met de maatschappij en het bedrijfsleven. 3. De Nederlandse wetenschap is ook in 2025 een broedplaats voor talent. Uitdagingen voor de wetenschap

Zulke ambities zijn nodig want de Nederlandse wetenschap staat voor grote uitdagingen. Zo neemt de internationale concurrentie sterk toe. Daarom is het zaak om strategisch in te zetten op die domeinen waar Nederland tot de absolute wereldtop wil behoren. Verder wordt de wetenschap door overheden en de samenleving als geheel steeds meer uitgedaagd op grote maatschappelijke vraagstukken. Daarom moeten wetenschappers hun krachten bundelen met het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties.

Tenslotte staan wetenschappers onder druk om veel te publiceren, terwijl ze juist meer zouden moeten doen aan kennisvalorisatie. Brightlands Chemelot Campus en Brightlands Maastricht Health Campus nemen deze uitdagingen op hun eigen wijze aan en dragen zo bij aan het realiseren van de ambities van de rijksoverheid. Zoals beschreven in het artikel “Een land zonder grenzen” hierboven ligt dit streven in de naam Brightlands besloten. Samenwerken aan innovaties

Nederland behoort met zijn onderwijsstelsel tot de kopgroep in Europa. Overheid, bedrijfsleven, universiteiten en onderzoeksinstituten werken er intensief samen in de topsectoren*) aan kennis en

W E T E N S C H A P S V I S I E 2 0 2 5

Han Dols Fotografie

innovatie, bij voorkeur in een publiek-private samenwerking. Innovaties komen tot stand in regionale ecosystemen van kennisinstellingen, bedrijven en andere partijen. Dergelijke ecosystemen vinden op de Brightlands campussen concreet hun uitwerking. Zo wordt Chemelot Campus binnen de topsector chemie ontwikkeld door de provincie Limburg, DSM, Universiteit Maastricht en Maastricht Universitair Medisch Centrum. Binnen diezelfde topsector – chemie –zijn op Chemelot Campus twee onderzoeksinstituten in oprichting. Chemelot InSciTe (Institute for Science & Technology) is een samenwerking van Brightlands, Technische Universiteit Eindhoven, DSM, Universiteit Maastricht en Maastricht Universitair Medisch Centrum. In Chemelot-TU/e Materials Center (CTMC) werken Brightlands, het Dutch Polymer Institute (DPI), DPI Value Centre, Technische Universiteit Eindhoven, SABIC, DSM en TNO samen. Beide instituten worden ondersteund door de provincie Limburg. Knowledge crossing borders

Er moet slim worden samengewerkt, ook over onze landsgrenzen heen, waarbij keuzes moeten worden gemaakt, omdat we als Nederland niet overal de beste in kunnen zijn. Op Chemelot Campus is Aachen-Maastricht Institute for Biobased Materials (AMIBM) gehuisvest, een samenwerking van Universiteit Maastricht met de RWTH, de technische universiteit net over de grens in Aken, met meer studenten dan de drie Nederlandse technische universiteiten tezamen. AMIBM is dus een mooie illustratie van de tagline van Brightlands: “Knowledge crossing borders”. Biobased materialen, het aandachtsgebied van AMIBM, is een van focusgebieden van Chemelot Campus, naast hoogwaardige materialen en biomedische materialen. Inderdaad, je kunt niet overal de beste in zijn – maar wél op deze drie gebieden! Grand Challenges

Wetenschappers zouden moeten bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijk uitdagingen (de Grand Challenges van de Europese Commissie, zoals vastgesteld in Horizon 2020). Denk aan gezond ouder worden, duurzaam transport, voedselzekerheid en vraagstukken op het gebied van energie, klimaat en water.

De genoemde instituten, InSciTe, CTMC en AMIBM, dragen bij aan grote maatschappelijke vraagstukken. InSciTe richt zich op de ontwikkeling van biobased materialen die het milieu minder belasten dan gangbare materialen en op biomedische materialen die ertoe moeten bijdragen dat de gezondheidszorg betaalbaar blijft. CTMC richt zich op fundamenteel onderzoek naar de productie van polymere materialen (plastics), hun chemische en fysische eigenschappen; deze materialen worden bijvoorbeeld in mobiliteit (auto’s), verpakkingen, gezondheidszorg, elektrische apparaten en energiewinning toegepast. AMIBM houdt zich bezig met de productie en verwerking van biobased materialen. Elders in Limburg (Greenport Venlo) worden bijdragen aan de voedselzekerheid geleverd. Wetenschappers moeten zich ook gaan bezighouden met andere problemen die maatschappelijk en economisch relevant zijn voor Nederland: kwaliteit van leven, circulaire economie, veerkrachtige samenleving, bouwstenen van het leven, complexiteit (omgaan met onvoorspelbaarheid en big data). Op Brightlands Chemelot Campus wordt gewerkt aan oplossingen voor de circulaire economie (biobased materialen), terwijl op Chemelot Industrial Park het bedrijf QCP de bouw voorbereidt van een fabriek die polymeren gaat produceren met gebruikt plastic als grondstof. Elders in Limburg (Smart Service Hub in Parkstad) wordt dagelijks met big data omgegaan. Grootschalige infrastructuur De Wetenschapsvisie zet in op grootschalige infrastructuur in de vorm van state-of-the-art faciliteiten. Enabling Technologies B.V., een joint venture van DSM, Universiteit Maastricht en de provincie Limburg, met vestigingen op beide Brightlands-campussen, beschikt over geavanceeerde analyse-apparatuur, zoals elektronenmicroscopen. Het bijzondere is dat in principe alle bedrijven en instituten toegang tot deze kostbare apparaten hebben. Op Chemelot Campus worden de komende jaren pilot en miniplant faciliteiten gerealiseerd, die een grote aantrekkingskracht op topwetenschappers zullen hebben. Valorisatie als kerncompetentie

Valorisatie omvat niet alleen economische benutting van kennis, maar ook het benutten van kennis voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken of het bijdragen aan maatschappelijke discussies.

Valorisatie is een competentie van de Brightlands campussen. Zo heeft Chemelot Campus een team van business developers die ondernemers ondersteunen bij het opstarten van nieuwe bedrijven, die zijn gebaseerd op het intellectuele eigendom (in licentie) van derde partijen. Combinatie van onderwijs, onderzoek en valorisatie

Universiteiten en hogescholen kunnen krachtig inzetten op ondernemerschap als mogelijke loopbaan voor afgestudeerden. Bijvoorbeeld de ontwikkeling van Centres of expertise in het hbo combineert inzet op onderwijs, onderzoek en valorisatie. Op Brightlands Chemelot Campus is Chemelot Innovation and Learning Labs (CHILL) gevestigd. In dit landelijke Centre of expertise Chemie worden studenten en professionals geschoold in het vakgebied chemie, waarbij échte opdrachten uit het bedrijfsleven tot het curriculum behoren. Het is een samenwerking van Zuyd Hogeschool, Arcus College, Leeuwenborgh Opleidingen, Universiteit Maastricht, DSM en SABIC. Regionale clusters Naast internationalisering zien we steeds vaker integratie, clustervorming, coördinatie en afstemming in specifieke regio’s. Er ontstaan Science Parks, campussen en economische clusters door strategische allianties van bedrijven, kennisinstellingen en lokale of provinciale overheden. De Wetenschapsvisie noemt Chemelot Campus als voorbeeld. En inderdaad, aan de ontwikkeling daarvan wordt door overheden op alle niveaus (de provincie Limburg en de gemeente Sittard-Geleen, alsmede de Europese Unie en het Rijk) zeer fors bijgedragen. Voor de komende tien jaar gaat het over honderden miljoenen euro’s, die vooral worden geïnvesteerd in onderzoek. Uniek in de wereld

Chemelot Campus is uniek in de wereld, want hier brengen universiteiten hun kennis naar de industrie. Dit trekt internationaal toptalent aan; slimme mensen die hun resultaten onder de naam Brightlands zullen presenteren. Zij zullen een belangrijke rol spelen in het realiseren van de ambities van de Nederlandse overheid op het gebied van wetenschap en de toepassing ervan.

Wie de Wetenschapsvisie 2025 wil lezen, verwijs ik naar pagina 57, waar de casus Chemelot Campus als regionaal ecosysteem wordt beschreven: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/rapporten/2014/11/25/wetenschapsvisie-2025-keuzes-voor-de-toekomst.html. *) De topsectoren zijn door het kabinet Rutte (2010-2012) gedefinieerd. Het zijn de sterke domeinen van de Nederlandse economie, die een extra stimulans verdienen: tuinbouw en uitgangsmaterialen, agri&food, water, life sciences & health, chemie, high tech, energie, logistiek en creatieve industrie.

Meegesleept in de Grote Oorlog 22 december 2014 Een haakvormig schiereiland biedt inspiratie om allerlei interessante dingen over Ierland te vertellen. Ga met mij mee naar de oudste ter wereld.

Aan de zuidkust van Ierland steekt een haakvormig schiereiland in zee, Hook Head (Rinn Duáin, Co. Wexford). Je vindt er onder meer het Duncannon Fort uit 1588 en een heus spookhuis, Loftus Hall uit 1350. De oorspronkelijk bewoners, militairen en spoken, zijn allang vertrokken, dus konden ze beide worden opengesteld als toeristische attractie. Om hun nering te steunen noem ik hun internetadressen: www.duncannonfort.com en www.loftushall.ie. De oudste ter wereld Op het uiterste puntje van het schiereiland staat een vuurtoren, Hook Lighthouse, gebouwd op een rotsplaat die geleidelijk in zee afloopt. Het artikel hierboven ging over “De grootste ter wereld”, maar dit is de oudste vuurtoren van Europa – en mogelijk van de wereld. De toren werd in de 13e eeuw gebouwd door William Marshal, graaf van Pembroke, als deel van de ontwikkeling van zijn heerlijkheid Leinster. De vuurtoren heeft nog steeds zijn oorspronkelijke functie. De toren is gebouwd uit kalksteen uit de omgeving en is vier verdiepingen hoog met muren tot 4 m dik. De eerste drie verdiepingen hebben een

doorsnede van 13 m. De bovenste verdieping is 6 m in doorsnede en droeg oorspronkelijk een vuurtoorts, later een lantaarn. Templetown

Verder vinden we op Hook Head een tot ruïne vervallen kerk. De naam ervan, Templetown, verwijst naar de Orde van de Tempeliers. Deze orde werd aan het begin van de 12e eeuw gesticht door de kruisvaarders in Jeruzalem. In 1172 gaf koning Hendrik II aan de Tempeliers uitgebreide landerijen langs de oostelijke oever van Waterford Harbour in leen. De orde vestigde een hoofdkwartier in Templetown. In 1307 werd de orde ontbonden en hun land werd aan hun grote rivalen, de Hospitaalridders (of Maltezer ridders) gegeven. Deze orde bouwde de versterkte kerk, waarvan nu nog de ruïne in het vlakke land oprijst.

H O O K H E A D

Eerste Wereldoorlog In het artikel “Hoe aan de natuur wordt geknabbeld” hierboven schreef ik dat Ierland in de Tweede Wereldoorlog neutraal was. Tijdens de Eerste Wereldoorlog maakte het hele eiland echter nog deel uit van Groot-Brittannië. In 1922 werd Ierland een vrijstaat binnen het Britse Dominion, terwijl zes counties in de noordelijke provincie Ulster bij Groot-Brittannie bleven. In de graafschappen Down, Antrim, Derry, Armagh, Tyrone en Fermanagh was de meerderheid namelijk protestants. In 1937 werd Ierland losgemaakt van het Britse Dominion, zie ook het artikel “Hoe je schoonpapa terzijde schuift” hierboven. Ierland werd in 1914 meegesleept in een oorlog, die van de bevolking een zware tol heeft geëist. Overigens werd in die oorlogsjaren de revolutie voorbereid die leidde tot de Ierse onafhankelijkheid.

Het keurig onderhouden oorlogsgraf valt geheel uit de toon tussen de grafstenen die schots en scheef op het vervallen kerkhof van Templetown staan (of liggen). Hier zijn drie Britse zeemannen begraven. Twee zijn niet geïdentificeerd, het derde graf is van T.M. Fyfe, 27 jaar. Zijn graf is met klaprozen versierd. De drie zeemannen voeren aan boord van de trawler George Milburn. Het schip zonk op 12 juli 1917 door een mijn uit de Duitse onderzeeboot UC-42, anderhalve mijl ten zuiden van de Ierse kust. Alle elf bemanningsleden verloren daarbij het leven. Twee maanden later, op 10 september, ging de Duitse onderzeeboot voor de kust van Cork zelf ten onder na een explosie van een van haar eigen mijnen. Hierbij vielen 27 doden.

Dat de Eerste Wereldoorlog een diep spoor in Ierse samenleving heeft achtergelaten, blijkt ook uit een monument in de stad Cork (Corcaigh, 190.000 inwoners). Het monument staat vlakbij Parliament Bridge. Het is een 5 m hoge obelisk op een vierkante sokkel met het volgende opschrift:

Lest We Forget

Erected by public subcription under the auspices of the Cork Independent Ex-Servicemen Club. In memory of their comrades who fell in the Great War

Fighting for the freedom of small nations.

1914-1918 “Greater Deed Hath No Man Done”

“They Shall Grow Not Old As We That Are Left Grow Old

Age Shall Not Weary Them, Nor The Years Condemn.

At The Going Down Of The Sun, And In The Morning

We Will Remember Them.”

1939-1945 “When you go home, tell them of us and say,

For your tomorrow we gave our today.” De laatste strofe is een grafschrift van de Engelse dichter John Maxwell Edmonds (1875-1958), dat ook voor andere oorlogsmonumenten is gebruikt. Voor het monument in Cork liggen kransen, wederom versierd met klaprozen. Over de Eerste Wereldoorlog schreef ik ook de artikelen “De Grote Oorlog” en “Waar de klaproos bloeit”, zie hierboven.

Klaas Bos Manager Communications Brightlands Chemelot Campus Wielrennen, Wandelen Blues, Jazz, Americana Blogger www.klaasbos.blogspot.nl Het staat eenieder vrij om uit deze uitgave te citeren, bronvermelding wordt evenwel op prijs gesteld. Deze uitgave laat zich het beste lezen op een Apple iPad. 2015.