Djerdapska klisura-spomenik kulture

Spomenici kulture na teritoriji Đerdapske klisure

Autor:Bogdan Stojiljković

Profesor:Jelena Miletić

Turistička školaIV4

ZAŠTO JE ĐERDAPSKA KLISURA ZAŠTIĆENO KULTURNO I PRIRODNO

DOBRO?

Nacionalni park Đerdap

Područja, koja su izuzetna po svojim karakteristikama, koja predstavljaju prirodnu lepotu, ili imaju iza sebe bogatu istoriju, kulturu, zaštićuju se kao takva područja. Jednostavno, da bi se sačuvala ta njihova izuzetnost. Iz razloga da tragovi, koje je u tim područjima ostavila istorija, ljudi, priroda, ostanu sačuvani, da ne budu izbrisani. Ipak, ono što je napisano u tim tragovima je od izuzetne važnosti, pruža nam pogled u daleku prošlost...

Spomenici kulture na ter i tor i j i Đerdapske kl isure

Bogdan Stoj i l jković, IV4


„Đerdap“ je nacionalni park (od 1974.), koji u sebi nosi i prirodnu, i kulturnu lepotu. U njemu se nalaze ostaci drevne istorije, a istovremeno je predeo bogat florom i faunom.Park se nalazi u severoistočnoj Srbiji, na granici sa Rumunijom i prostorno je najveći Nacionalni park, zahvata površinu od 64.000 ha. Park je na desnoj obali Dunava i prostire se od Golupca do Karataša (kraj Kladova) u dužini od oko 100 kilometara.



Nacionalni park ĐerdapĐerdapska klisura Dunava je najpoznatiji prirodni fenomen Nacionalnog parka “Đerdap”. To je najduža i najveća klisura probojnica u Evropi, duga oko 150km. Posebne celine predstavljaju četiri klisure i tri kotline koje ih razdvajaju: Golubačka klisura, Gospođin Vir, Kazanska i Sipska klisura. U delu Kazan, poznatom pod nazivom “Kapija Evrope”, Dunav se sužava na oko 180m, dostižući svoju najveću dubinu od 90m – navodi prof. Dr Slobodan Jovanović sa Biološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu i upravnik Botaničke bašte “Jevremovac”.




Međunarodni značaj Uključivši se u projеkat „Pоdrškа zаštićenim pograničnim područjima“ kојi јe deo Akcionog planа „Parks for life“ (nosiоci IUCN, EUROPARC), Zavod je izdvoјio dеvеt оvakvih područjа. Među njima je i Nacionalni park “Đerdap”Svа оvа područja deo su еkоlоšке mrеžе Srbije (Urеdba o еkоlоšкој mrеži, "Službeni glasnik RS", br. 102/2010).




Kulturno-istorijsko nasleđe

Na području Nacionalnog parka "Đerdap" se nalaze značajni kulturno-istorijski spomenici. Tu spadaju poznato arheološko nalazište "Lepenski vir", koje potiče iz doba mezolita, zatim “Trajanova tabla" iz 101. godine nove, tvrđava Golubački grad, koja predstavlja pravi srednjevekovni spomenik fortifikacione arhitekture.



Nacionalni park ĐerdapIstorija Đerdapske klisure

Đerdap se pominje još od pre nove ere, kada su trgovci iz stare Grčke tuda prevozili robu malim drvenim brodovima. Značajniju ulogu Đerdap dobija za vreme rimskih careva. U to vreme bio im je potreban prolaz legionarima za pohod na Dakiju (današnja Rumunija). Dunav je u predelu današnjeg Sipa dobio naziv Željezna vrata, jer je u ovom delu plovidba bila faktički onemogućena, zbog velikog pada nivoa vode i podvodnih stena. U uređenju Đerdapa su učestvovali mnogi rimski carevi pa i Julije Cezar, ali je najpoznatiji ostao Trajan, osvajač Dakije. On je i uspeo da obezbedi prolaz kroz klisuru. Trajan je završio put uklesan u stene desne obale Dunava, i izgradio prvi most na Dunavu između Turn-Severina i Kostola.



Taj most su njegovi naslednici srušili pri povlačenju iz Dakije.U srednjem veku, pa potom u vreme krstaških ratova i nakon dolaska Turaka, Dunav postaje poprište borbi, pa se u ovim predelima grade tvrđave (čuvena Golubačka tvrđava).Pojavom parnih brodova (u XVIII veku), Đerdap postaje opet aktuelan. Već dvadesetih godina XIX veka je počelo ispitivanje plovidbenih uslova i probijanje kanala kod Sipa, ali i pored toga, Dunav nije obuzdan sve do šezdesetih godina XX veka. Tad je izgrađena brana i hidrocentrala (Đerdap I, II i III, jedno od najvećih postrojenja u ovom delu Evrope). Time je potpuno izmenjen tok reke. Tim potezom je uništen (poplavljen) rimski put, i jedino što svedoči o njemu sad je Trajanova tabla, koja se može videti samo iz vode (sa broda, čamca), jer se nalazi svega par metara iznad nivoa vode.




Godine 1967. na delu iznad Dunava, otkriveno je 8.000 godina staro mezolitsko naselje Lepenski Vir, gde se mogu videti ostaci (osnove) kuća i jedinstvene kamene statue.Otkriveno je sedam naselja lovaca, ribolovaca i sakupljača hrane građenih jedno za drugim, podizanih jedni na drugima.

Pronađeno je i naselje prvih zemljoradnika i stočara iz razdoblja od 5300. do 4800. godine p.n.e



Lepenski Vir

Adam

Tu su nađena brojna staništa, grobovi koji prikazuju neobične pogrebne rituale. Pronađeni su razni alati i nakit od kamena, rogova i kosti. Nađene su i monumentalne skulpture od kamena peščara, kao i pločice sa urezanim znacima nalik na pismena. To sve nam ukazuje na to da su prvobitne lovačko-sakupljačke zajednice, koje su živele na prostoru pokraj Lepenskog Vira imale složene društvene odnose. Smatra se da su one osnovale arhitekturu osobenog stila i stvorile monumentalnu skulpturu od ogromnih oblutaka.



Lepenski Vir

Praroditeljka

Lepenski VirNaime, sva staništa naselja, (otkriveno je 136 objekata), imaju oblik zarubljenog kružnog isečka pod uglom od 60 stepeni. Naselja su bila planski izgrađena. Način, na koja su bila izgrađena ta naselja, njihova skladnost i funkcionalnost pokazuje da su te rane ljudske zajednice imale izuzetno razvijen smisao za arhitekturu. To sve izdvaja kulturu Lepenskog Vira u jednu posebnu i veoma ranu fazu preistorijske kulture Evrope.



http://test.nova-akropola.rs/IMG/Galerija/Srbija/Lepenski%20Vir%20skulptura.JPG

Rimski put, Trajanova tabla, ostaci rimskog mosta

Rimski put je Trajan završio 103. godine, i u čast toga je naredio da se iznad puta, na kraju Malog Kazana postavi tabla, na kojoj je isklesano: "IMPERATOR CEZAR, BOŽANSKOG NERVE SIN, NERVA TRAJAN AVGUST GERMANIK, VRHOVNI SVEŠTENIK, ZASTUPNIK NARODA PO ČETVRTI PUT, SAVLADAVŠI PLANINSKO I DUNAVSKO STENJE, SAGRADI OVAJ PUT ".






Za vreme Trajana izgrađen je i kanal, dužine oko 3.000 metara, blizu utvrđenja Dijane. Od svega toga danas je samo ostala druga Trajanova tabla: "IMPERATOR CEZAR, BOŽANSKOG NERVE SIN, NERVA TRAJAN AVGUST GERMANIK, VRHOVNI SVEŠTENIK, ZASTUPNIK NARODA PO ČETVRTI PUT, RADI OPASNOSTI OD PREPREKE SKRETANJEM REKE, UČINIO JE PLOVIDBU DUNAVOM SIGURNOM".




Za izgradnju mosta je bio zadužen najveći arhitekta toga doba Apolodor iz Damaska. Most je svečano otvoren 105. godine na Dunavu. Izgrađen je od kamena, njegova dužina je bila 1.097,5 metara, sa lukovima visoko iznad vode imao je 20 stubova i portale na pristupu i na jednoj i na drugoj dunavskoj obali.

http://sh.wikipedia.org/wiki/Datoteka:Trajan's_Bridge_Across_the_Danube,_Modern_Reconstruction.jpg


Postoji podatak da je prilikom preuzimanja vlasti Trajan rekao: „Biću poštovan kada Dakiju učinim rimskom provincijom i kada Dunav i Eufrat pređem preko mosta“.Trajan je to i uspeo, i oko 1.000 godina je taj most važio za najduži most ikada sagrađen u svetu. Danas se od svega toga mogu videti samo njegovi ostaci, delovi portala i tri stuba.Most spada u red najznačajnih dela rimskog građevinarstva.



Ostaci utvrđenja Drobeta, na levoj obali (Rumunija), koje je namenjeno za odbranu Trajanovog mosta. Na desnoj obali Dunava (Srbija) nalaze se ostaci utvrđenja Pontes, koje je imalo istu namenu.

DianaDiana je jedno od najvećih i najočuvanijih rimskih utvrđenja – kastruma na Dunavu. Verovatno je izgrađeno 100-101. godine od kamena tesanika, za vreme cara Trajana. Tada se gradio kanal, kada je omogućena bezbednija plovidba Dunavom. Svojevremeno je Diana bila najznačajnije utvrđenje. S obzirom da je podignuta na strateški značajnoj lokaciji, stalna vojna posada imala je zadatak da čuva granicu i obezbeđuje nizvodni ulaz u kanal.



DianaDiana je kastrum oblika pravougaonika, čije su dimenzije 100 sa 200 metara. Kastrum ima na bedemima uvučene kule. To je bio prvobitan oblik Diane. Krajem III i početkom IV veka Diana dobija finalni izgled dodavanjem bedema sa isturenim kulama. Te kule se prostiru prema Dunavu, tako zatvarajući i štiteći deo obale. Sredinom V veka ovaj rimski kastrum razaraju Huni, ali oko 530. godine obnavlja ga car Justinijan.Pored ostatataka bedema sa kapijama i kulama, u unutrašnjosti utvrđenja, pronađene su vojne barake i drugi objekti. Iznad bedema utvrđeno je postojanje manjeg naselja, svetilišta i nekropole. Skulpture od mermera i bronze, raznovrsni predmeti za svakodnevnu upotrebu pronađeni na Diani ukazuju da je ovo rimsko utvrđenje bilo i značajan ekonomski centar sa pristaništem.



Iz svega ovoga priloženog možemo zaključiti da je Đerdapska klisura sa zasluženim pravom zaštićeno kulturno i istorijsko dobro. Sa pravom možemo kazati da je vrednost njenog postojanja i čuvanja nemerljiva, neprocenjiva. Ta prošlost, ta istorija, ta kultura, sve to što nam ona pruža je jedinstveno, izuzetno. Samo se moramo potruditi da tragove, koje nam je ona ostavila ne izbrišemo. Da ih sačuvamo od svega, a najviše od zaborava i uništenja. Pa, makar i na ovaj mali način...



Izvori Za izradu ove prezentacije sam koristio sledeće sajtove, kojima sam pristupio dana 11.02.2015.:http://www.npdjerdap.org/kultura/diana/ http://www.npdjerdap.org/kultura/lepenski-vir/ http://sh.wikipedia.org/wiki/Trajanov_most Ova stranica je zadnji put izmijenjena 8. avgust 2014.http://www.srbija.travel/download/brosure/priroda_srbije_odmor_u_pokretu_5izdanje.pdf , i već pomenuti na sladovima br.5 i br.6:http://www.planeta.rs/15/2nacparkovi.htm http://www.zzps.rs/novo/index.php?jezik=sr&strana=zastita_prirode_medjunarodno

Na slajdovima 5, 6, 18 i 19 ima slide nota koje se vide u dnu ekrana.

http://www.npdjerdap.org/kultura/diana/

http://www.npdjerdap.org/kultura/lepenski-vir/

http://sh.wikipedia.org/wiki/Trajanov_most

http://www.srbija.travel/download/brosure/priroda_srbije_odmor_u_pokretu_5izdanje.pdf

http://www.srbija.travel/download/brosure/priroda_srbije_odmor_u_pokretu_5izdanje.pdf

http://www.planeta.rs/15/2nacparkovi.htm

http://www.zzps.rs/novo/index.php?jezik=sr&strana=zastita_prirode_medjunarodno



Education

Djerdapska klisura-spomenik kulture